Vergeet jezelf niet, als je voor een ander zorgt!...aandacht verder te gaan met waar je mee bezig...
12
Vergeet jezelf niet, als je voor een ander zorgt! Psychosociale ondersteuning voor zorgmedewerkers in instellingen: samenva=ng van de samenwerking Zorginstellingen hebben allerlei ini/a/even om medewerkers te ondersteunen in deze extreme /jd. GGz instellingen kunnen daarbij een ondersteuning vormen indien de exper/se of capaciteit te kort schiet in zorginstellingen. Het is dus aanvullend op wat zorginstellingen zelf kunnen en doen. Hierbij zijn er drie mogelijkheden. - De GGZ instelling biedt materiaal en /ps ter preven/e, gericht op mentale gezondheid. (zie bijlage) - De GGZ instelling biedt psychosociale ondersteuning voor psychologen in het ziekenhuis indien daar behoeEe aan is (bv intervisie begeleiding) of biedt consulta/e/ aanvullende screening. (zorg dat namen en nummer beschikbaar zijn) - De GGZ instelling biedt PTSS behandeling wanneer de exper/se of capaciteit te kort schiet in instellingen. GGZ instellingen zorgen voor directe beschikbaarheid door een poule te maken. “Let een beetje op elkaar, ik reken op jullie..” (Mark RuMe, 16-3-2020) Inleiding In deze uitzonderlijke crisissitua/e willen we heel goed op elkaar leMen. “Gewoon goed op elkaar leMen” dat gebeurt al. Bijvoorbeeld door zogenaamde peer support in instellingen; collegiale ondersteuning aan collega’s die psychische gevolgen ondervinden van pa/ëntveiligheidsincidenten. Alle medewerkers in de zorg krijgen te maken met uitzonderlijke situa/es; schoonmakers, facilitair, voedingsassistenten, arts assistenten (vaak groot verantwoordelijkheidsgevoel, jong), verpleegkundigen (idem), medisch specialisten (stoer, we kunnen die wel aan). In de huidige situa/e mentaal gezond blijven of weer worden vraagt heel veel. Dat kunnen we alleen samen en door kwetsbaarheden onder ogen te zien, te durven delen en voldoende afstand te kunnen nemen. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld last krijgen van mentale klachten als twijfel, stressklachten, schuld en schaamte. Een deel van de zorgprofessionals krijgt last van herbelevingen, nachtmerries, slapeloosheid. De behoeEe aan een /me out is groot maar de druk op de zorgprofessionals maakt dat haast onmogelijk. Psychische stabiliteit van professionals is nu, wellicht meer dan ooit, gewenst, om allerlei redenen, maar vooral om de kwaliteit van pa/ëntenzorg hoog te houden. Deze informa/e kan helpen met het zo goed mogelijk voorkomen van deze klachten en ook in het voorkomen van het langdurig voortbestaan van de klachten. Collegiale gesprekken om mentaal te ondersteunen worden als zeer waardevol gezien. Soms hebben mensen echter behoeEe aan meer en soms wordt die behoeEe niet meer gevoeld omdat er al een grens gepasseerd is. In alle drukte is men geneigd om te denken geen /jd te kunnen maken voor s/l staan, reflec/e en herstellen. Ter voorkoming van klachten moeten deze noodzakelijke ‘herstel- momenten’ een vast onderdeel van het werk vormen. Vragen en voelen lukt niet meer als de adrenaline pompt. Naast de essen/ële (hand) hygiëne, moet mentale hygiëne ook een vast onderdeel zijn. Mentale hygiëne betekent pro-ac/ef aandacht besteden aan geestelijke gezondheid. We willen voorkomen dat mensen uitvallen en we willen dat mensen op lange termijn ook het werk in vergeet jezelf niet als je voor een ander zorgt vergeetjezelfniet.nu #vergeetjezelfniet
Transcript of Vergeet jezelf niet, als je voor een ander zorgt!...aandacht verder te gaan met waar je mee bezig...
Vergeetjezelfniet,alsjevooreenanderzorgt!
Psychosocialeondersteuningvoorzorgmedewerkersininstellingen:samenva=ngvandesamenwerkingZorginstellingenhebbenallerleiini/a/evenommedewerkersteondersteunenindezeextreme/jd.GGzinstellingenkunnendaarbijeenondersteuningvormenindiendeexper/seofcapaciteittekortschietinzorginstellingen.Hetisdusaanvullendopwatzorginstellingenzelfkunnenendoen.Hierbijzijnerdriemogelijkheden.
- DeGGZinstellingbiedtmateriaalen/psterpreven/e,gerichtopmentalegezondheid.(ziebijlage)
- DeGGZinstellingbiedtpsychosocialeondersteuningvoorpsychologeninhetziekenhuisindiendaarbehoeEeaanis(bvintervisiebegeleiding)ofbiedtconsulta/e/aanvullendescreening.(zorgdatnamenennummerbeschikbaarzijn)
- DeGGZinstellingbiedtPTSSbehandelingwanneerdeexper/seofcapaciteittekortschietininstellingen.GGZinstellingenzorgenvoordirectebeschikbaarheiddooreenpouletemaken.
“Leteenbeetjeopelkaar,ikrekenopjullie..”(MarkRuMe,16-3-2020)
Inleiding
Indezeuitzonderlijkecrisissitua/ewillenweheelgoedopelkaarleMen.“GewoongoedopelkaarleMen”datgebeurtal.Bijvoorbeelddoorzogenaamdepeersupportininstellingen;collegialeondersteuningaancollega’sdiepsychischegevolgenondervindenvanpa/ëntveiligheidsincidenten.
Allemedewerkersindezorgkrijgentemakenmetuitzonderlijkesitua/es;schoonmakers,facilitair,voedingsassistenten,artsassistenten(vaakgrootverantwoordelijkheidsgevoel,jong),verpleegkundigen(idem),medischspecialisten(stoer,wekunnendiewelaan).Indehuidigesitua/ementaalgezondblijvenofweerwordenvraagtheelveel.Datkunnenwealleensamenendoorkwetsbaarhedenonderogentezien,tedurvendelenenvoldoendeafstandtekunnennemen.Medewerkerskunnenbijvoorbeeldlastkrijgenvanmentaleklachtenalstwijfel,stressklachten,schuldenschaamte.Eendeelvandezorgprofessionalskrijgtlastvanherbelevingen,nachtmerries,slapeloosheid.DebehoeEeaaneen/meoutisgrootmaardedrukopdezorgprofessionalsmaaktdathaastonmogelijk.Psychischestabiliteitvanprofessionalsisnu,wellichtmeerdanooit,gewenst,omallerleiredenen,maarvooralomdekwaliteitvanpa/ëntenzorghoogtehouden.
Dezeinforma/ekanhelpenmethetzogoedmogelijkvoorkomenvandezeklachtenenookinhetvoorkomenvanhetlangdurigvoortbestaanvandeklachten.
Collegialegesprekkenommentaalteondersteunenwordenalszeerwaardevolgezien.SomshebbenmensenechterbehoeEeaanmeerensomswordtdiebehoeEenietmeergevoeldomdateraleengrensgepasseerdis.Inalledrukteismengeneigdomtedenkengeen/jdtekunnenmakenvoors/lstaan,reflec/eenherstellen.Tervoorkomingvanklachtenmoetendezenoodzakelijke‘herstel-momenten’eenvastonderdeelvanhetwerkvormen.Vragenenvoelenluktnietmeeralsdeadrenalinepompt.Naastdeessen/ële(hand)hygiëne,moetmentalehygiëneookeenvastonderdeelzijn.
Mentalehygiënebetekentpro-ac/efaandachtbestedenaangeestelijkegezondheid.Wewillenvoorkomendatmensenuitvallenenwewillendatmensenoplangetermijnookhetwerkin
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
combina/emetprivévolhouden.Inbijlage1eenar/keluitdeLancet(feb2020)overdeaanpakinWuhanwaaruitwedenoodzaaklerenevenalshetbelangomhierproac/efaandachtaantebesteden;mensenhebbenenofnemengeen/jdvoorzichzelf,zedenkenhetnietnodigtehebben.
Doorwie:
Zorginstellingen:Instellingenwaarzorgprofessionalswerkenkunnengebruikmakenvandezeinforma/e.Zijkunnenzelfmaatregelennemeninternommedewerkerstevoorzienvanditaanbodindienervoldoendecapaciteitenexper/seis.EchterwijadviserenomgebruiktemakenvanexpertsopditgebiedvanuitdeGGZdiegraaghunsteentjebijdragenomindezeextreme/jdhulptebieden.
GGZinstellingen:Zoekproac/efcontactmetzorginstellingeninderegioenbiedthulpaan.Maakeenpoulevanprofessionalsdiedenodigeondersteuningkunnenenwillenbieden.Zorgvoor2contactpersonenzodateral/jdiemandbereikbaaris.
DoordeopschalingvanzorgbehoeEeinderegioopeenprofessionelewijzemetelkaaraftestemmen,realiseerjecon/nuïteitenkwaliteitinhetaanbodinderegio.
KwaliteitomdatdeprofessionaliteitgegarandeerdisophetniveauwaardebehoeEeligtencon/nuïteitomdatdezorgindeeigenregiometsamenwerkingspartnerisbelegd.Zokaniederzijneigenexper/seinzeMendaarwaarnodig.
Aanbod(3P’s)
Ommentalehygiënetebehoudenenteverkrijgenmakenweonderscheidindrievariantenvanaanbod:
1.Preven/e
2.Psychosocialesteun(verminderenangstenspanning)
3.PTSS(EMDRonline)
Ad1.PrevenGe
Alseersterichtenwedeaandachtoppreven/eenvoorkomenvanburn-out.Op/misme,cogni/eveflexibiliteit,ac/evecopingskills,fysiekegezondheidensocialesteunzijnhierbijvanbelang.Hetaanbodiszichtbaarenvanzelfsprekendmetdeboodschap:
DenkaanjeWeerbaarheiddusletopjeMentaleGezondheid.
Onderstaandeadviezenkunnenindeinstellingdoorteampsychologen,BOT-team,teamMW,peersupportersengeestelijkeverzorgersingezetworden.Onderlingeafstemminghieroververdientaanbeveling.Externexper/seteamGGzkan (indiennodigquaexper/seencapaciteit)betrokkenzijnbijopzeteninvullingvandeadviezen.
1. Hangflyersopomaandachttebestedeninteamsaanmentalegezondheid,ziebijlageposters/factsheet
2. Bespreekwatprehgisvooreenteam;bvrustruimte,wandomdingenvanjeafteschrijvenmetgeeltjes,extraintervisie
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
3. Wijadvisereneenbuddysysteem,datbetekentdaterkoppelsgemaaktwordenineenteamvantweemensendieextraopelkaarleMengedurendedewerkdagenelkaarbevragenopmentalegezondheid.
4. Houdritmeenstructuurinslapen,eten,werkenpersoonlijkehygiëne.
5. Zorgvoorontspanning,rustenafleiding,enkleinemomentenvoorjezelf,bijlage3.
6. Zorgvooreenteamvanexpertsvanuitdeeigenorganisa/eofvanuiteenGGZinstellingdiedagelijksopbepaalde/jdtelefonischbereikbaarisomeenverhaalkwijttekunnenenomzorgenenemo/estedelen.EenexperMeamkanpsychologenineeninstellingbegeleidenofzelfdezemogelijkheidorganiseren.
Ad2.Psychosocialeondersteuning
Psychosocialeondersteuningisnodigvoorzowelmedewerkersalsvoorhetomgaanmetdepa/ënten.OokhierkanindiennodigopgeschaaldwordennaarexternexperMeamGGz(ziead.1)
Medewerkers
1. Zoalsbijpreven/ealbeschreveniseenbuddysysteemeengoedeop/e,ookwanneererklachtenontstaan.DuswijsinteamskoppelsaandieextraopelkaarleMen(opdewerkvloer,dusopdebetreffendewerkdag)enexplicietvragennaarelkaarsmentalewelzijn.Herkennings/psvoorklachtenvanburnoutzieinbijlage4,voorPTSSziebijlage5,6en7.
2. Wanneererininstellingenpeersuppporterszijn,wordendezeac/efbetrokkenbijoverdrachtsmomentenofintervisie.EenexperMeamvanuitdeGGZkanhierbijondersteunen.
3. Eenteamvanexpertsiseruiteraardookwanneererklachtenontstaan.DepsychologenvanhetziekenhuisstaanindirectelijnmethetexperMeamvandeGGZ,voorconsulta/eofscreeningenindiengewenstverwijzing.
4. DenkaanhetthuisfrontvandezorgmedewerkersenstemafofdemedewerkerbehoeEeheeEaanondersteuning.(denkaaninforma/evoorzieningoverwerkzaamhedenenafentoecommunica/eoverenweer)
Pa=ënten
Voorhetomgaanmetpa/ëntenisondersteuningvanprofessionalsinhetomgaanmetangstenvanpa/ëntenbelangrijk,zekerbijsocialeisola/eenquarantaine.Pa/ëntenkrijgentemakenmetveelonzekerheidenhebbentegelijker/jdweinigmogelijkhedenomspanningtereguleren.Voor/psziebijlage.Erkunnenpsychischeklachtenofproblema/scheinterac/estussenpa/ëntenenzorgverlenerontstaan.
Adviezenvooromgaanmetpa/ënten:
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
1.Geefvoorlich/ng/normaliseer
2.S/muleerdagelijkseac/viteitendagstructuur
3.Verhooggevoelvancontroleenautonomie
4.Maakcontactenbetrekhetsysteem
5.Zorgvoorcomfort,isoleerdeziekte,nietdemens!
Ad3.PTSSbehandeling
BijdaadwerkelijkPTSSofangstklachtenkunnenGGZexperMeamsprofessionalsaanbiedeneenkortdurendePTSSbehandeling(EMDR/exposure)tekrijgen.HiervoorkaneenpouleopgezetwordenmetspecialistenuitdeGGZ,indiendaarvoorgeencapaciteitisindeeigeninstelling/ziekenhuis.Bovendienishetvoorzorgmedewerkerswenselijkombuitendeeigenwerkkringdezeprofessionelebehandelingtekrijgen.Hierbijishetvanbelangdemogelijkheidaftesprekenomdezeprofessionalsvoorrangtegevenendirectietstebiedeninplaatsvanopeenwachtlijsttelatenkomen.
EventuelepeersupportersenpsychologenineeninstellingwordendooreenexperMeamdoorfactsheetseninfographicsgeïnformeerdoverhoeburn-outofPTSSteherkennen.Zijschakelendoorindienzijeenscreeningnodigachten.ErkandanverwezenwordennaardebeschikbarepouleexpertsvanuitdeGGZ.
BinnendeGGzzijncontactpersonenbekendbijhetdesbetreffendeziekenhuis,welkedecoördina/eensnelledoorstroomorganiserenvoorprofessionelebehandeling.
Zoontstaaterinonderlingesamenwerkingeendoorlopenderouteomtevoorkomendateroplangeretermijnerns/geklachtenontstaanbijdehuidigezorgmedewerkersaanhetfront,waardoordereguliereziekenhuiszorglangdurigerontregeldis.
InsamenwerkingmetAmphiaziekenhuisBreda,GGzBreburgengeheelbelangelozeinzetvanEinfachwerdeentoolkitontwikkelddievoorallesamenwerkendeinstellingenondersteunendkanzijn.
Want:Vergeetjezelfniet,alsjevooreenanderzorgt!
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage1PrevenGe;Psycho-educaGeopburn-outenPTSS
Netalstemperatuurmetenvoorkoorts,s/mulerenomdementaletemperatuurtemeten,tweemaaldaags.Bijteheet(emo/esnemenhetover)oftekoud(emo/esdoenniet/onvoldoendemee)zorgvoorhersteldoorreflec/e,rust,afstandofsteunzoeken.
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage2Kortemindfulnessoefeningen:
Oefeningenomevenvanjeautoma/schepilootaftestappen,uitdehec/ekvanhetmoment;eveninhethierennu,bewustwordenwaterspeeltomhiernaweermetvolleaandachtverdertegaanmetwaarjemeebezigwas.Heelevenvoorjezelfeenkleinrustmomentjecreëren.
Probeerpaarkeerperdag30secondentestoppenmetwatjeaanhetdoenbent.Wordtevenbewusthoejeerbijzit/staat.Volgeenpaarinenuitademingen.Gadanweerverderwaarjemeebezigwas.Probeerditopvaste/jdentedoenbviedere2uur,zetalarminjetelefoon.
Doe2xperdag1minuutniks.
GahiervoorenkelziMen/staanzonderdatjeeendoelhebt.Jesluitjeogenendatisalles.Zetalarminjetelefoon.Kanookopdewc!Pakweeropwaarjemeebezigwas.
Deuroefening/ruimteoefeningWeesjebewustwanneerjevandeeneruimtenaardeandereruimtegaat.Staevens/l(paarseconden)inderuimtediejeverlaatenwatjedaargedaanenhebt.Verlaatderuimte,staevens/lbijwatjegaatdoen(paarseconden)Probeerzoveelmogelijk1dingtegelijktedoen.Jebentdanveelefficiënterenheeleffec/efookommeerrustinjehoofdtekrijgen.
Kiesiederedag1bezigheidopjewerkuitdiejemetaandachtgaatdoenFocusjeophetlopenvandeenepa/ëntnaardeandere;eneafdelingnaardeandere Focusjeophetetenvanjeboterham/appel/koek;drinkenvankoffie/thee Probeerjeaandachterbijtehouden.Dwaaltjemindaf,merkhetopenbrengjeaandachtterugnaarjeklusje.Geefjezelfeengrootcomplimentdatjedezetaakhebtvolbracht!Maakhetniettegroot,paarminutenisalheelgoed.Voeljelichaam(probeerdit1xperdagminimaaltedoen)Alsjeevenpauzehebt/Alsjestraksnahetwerknaardesupermarktloopt/ofalsjeopdebankploE:voeldaneensjelichaamvanbinnenuit.VoeljeademhalingVoeljehartslag.Voeljevoetenopdegrond.Voeljebenen.Voeljerug.Voeljebuik.Voeljearmen.Voelhoejelichaamloopt.Voelhoejelichaamzit.
Socialemedia:telefoon/facebook/instagram/NieuwsVoordatjejetelefoonpaktstadaneenmoments/lofjeerdatopditmomenteigenlijkwelzininhebtofdathetuitgewoonteis.Probeereenbewustekeuzetemakenofjehieropditmomentaandachtaanwiltbesteden.Zoookofjenuopeenberichtwiltreagerenofopeenlatermoment.Zetjetelefoonookeensops/lalsdatkan.DitkunjeookzodoenmetFB/insta/nieuws
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage3AchtergrondinformaGe
*ArGkelovermentalegezondheidinWuhan
hMps://www.thelancet.com/journals/lanpsy/ar/cle/PIIS2215-0366(20)30078-X/fulltext
*Mentalegezondheidvanprofessionals
*Leeshoofdstuk4richtlijndefensieovergeorganiseerdecollegialeondersteuning
*Webinarministerievandefensie:www.exper/secentrummggz.nl
*TipsompaGëntendoormoeilijkeGjdentehelpen
Flyer adviezen mentale gezondheid zorgprofessionals.pdf
201201-psychosociale-ondersteuning-geuniformeerden-tweede-druk-2012.pdf
The-Crisis-Kit.pdf
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage4HerkenningBurn-Out
Opgebrand,vermoeidenuitgeput
Bijeenburn-outbenjeopgebrand.Jevoeltjelichamelijkengeestelijktotaaluitgeput.Eenburn-outishetgevolgvanlangdurigestressklachtendiesteedsergergewordenzijnenwaaraanjeteweinigaandachthebtbesteed.
Bijeenburn-outhebjelichamelijkeenpsychischeklachten.Gevoelensvanvermoeidheidenuitpuhngstaansterkopdevoorgrond.Deklachtendiejeervaartbeperkenjeinjedagelijksfunc/oneren:opjewerk,thuisen/ofinjesocialeleven.Lichamelijkeklachten
• Extremevermoeidheid• Slaapproblemen• Hoofdpijn• Maagpijn• Darmklachten• Duizeligheid
Psychischeklachten• Piekeren• Ergmoeilijkkunnenontspannen• Jeopgejaagdvoelen• Prikkelbaarheid• Somberheid• Huilbuien• Lusteloosheid• Nietmeerkunnengenietenvandingen• Angstklachten• Slechteconcentra/e,vergeetach/gheid• Gebrekaanzelfvertrouwen• Schuldgevoelens
Burn-outofdepressie?Mensenmeteenburn-outhebbenveelklachtendieookvoorkomenbijeendepressie.Zobenjevaaksomberenlusteloos.Jekuntooklasthebbenvanschuldgevoelens,netalsmensenmeteendepressie.Daardoorzijneendepressieeneenburn-outsomsmoeilijkvanelkaarteonderscheiden.Hetverschilisdateenburn-outhetgevolgisvanlangdurigeoverbelas/ng,terwijleendepressieookkanontstaanzonderdatersprakeisvanoverbelas/ng.Verderspeeltaanlegbijhetontstaanvaneendepressieeengrotereroldanbijburn-out.
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage5HerkenningPTSSklachten
HetsignalerenenherkennenvanPTSSisbelangrijk,hetsignalerenzalalsbuitenstaander/collegamakkelijkerzijndandiegenediezelfPTSSverschijnselenlaatzien.EenbelangrijketaakvooronsomopelkaarteleMen.MensenkunneneenhebbenposMrauma/schestress-stoornis(PTSS)alszedevolgendeverschijnselenhebben.EenPTSSkanalleenmaarwordenvastgestelddooreendeskundige(Psycholoogofpsychiater).
MensenhebbenkansopeenposMrauma/schestress-stoornis(PTSS)alszeonderanderedevolgendeverschijnselenlatenzien.
• Zehebbeneengebeurtenismeegemaaktmeteendreigendeofdaadwerkelijkedoodoferns/geverwonding.Zij,eneventueelanderebetrokken,reagerenmetgroteangst,hulpeloosheidofafschuw.
• Zebelevendezetrauma/schegebeurtenisdehele/jdopnieuwopminstenséénvandevolgendemanieren:
• Zekrijgenterugkerendeenonaangenameherinneringenaandegebeurtenis.Hetzijnherinneringendiezenietuitdewegkunnengaan.
• Zedromensteedsweerakeligoverdegebeurtenis.• Zedoendingenofzevoelenzichalsofdegebeurtenisweergebeurt.• Zelijdenpsychischintensalszeietszienofhorendathenherinnertaande
trauma/schegebeurtenis.• Zekrijgenlichamelijkereac/esalszeietszienofhorendathenherinnertaande
trauma/schegebeurtenis.• Zegaandingenuitdewegdiebijhettraumahoren,ofzelatenafgestompte
reac/eszien.Danherkennenzezichinminstensdrievandevolgendegevallen:• Zewillengedachten,gevoelensengesprekkenuitdeweggaandiehorenbijhet
trauma.• Zewillenac/viteiten,plaatsenenmensenuitdeweggaandiehenherinnerenaan
hettrauma.• Zekunnenzicheenbelangrijkstukvanhettraumanietmeerherinneren.• Zehebbenduidelijkminderzinomdingentedoen,enhebbenergeen
belangstellingvoor.• Zehebbenhetgevoelnietmeerbijanderentehoren.• Zepratennauwelijksoverhungevoelens.• Zehebbenhetgevoeleenbeperktetoekomsttehebben.• Zezijnprikkelbaardergewordennadetrauma/schegebeurtenis.Danherkennen
zezichinminstenstweevandevolgendegevallen:• Zehebbenmoeitemetinslapenofdoorslapen.• Zezijnprikkelbaar,barstenafentoeinwoedeuit.• Zekunnenzichmoeilijkconcentreren.• Zezijnoverdrevenwaakzaam.• Zezijnschrikach/ger.• Zehebbenlangerdanéénmaandlastvanbovenstaandeverschijnselen.• ZelijdenbehoorlijkdoordePTSS,enkunnensocialedingen,hetwerkofandere
belangrijkedingennietmeergoeddoen.Bijlage6SignalementPTSSklachtenVeelmensenmaken/jdenshunleveneenschokkendegebeurtenismee,waarnazekortdurendposMrauma/schestressklachtenhebben;ditiseengebruikelijkereac/e.De
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
meestemensenkunneneenschokkendegebeurtenisgoedverwerkenmetsteunvandeomgeving,maar10%vanhenontwikkeltPTSS(eenposMrauma/sche-stressstoornis).
Herbeleving
• Bijherbelevinglijkthetalsofjedetrauma/schegebeurtenisopnieuwmeemaakt.Jeziet,ruikt,hoort,proeEenvoeltallesweerzoalstoenhetgebeurde.
• Jehebtnachtmerriesenslaaptonrus/g.• Jehebtherinneringenaandegebeurtenisdiesteedsweerterugkomen.• Wanneerjeaandegebeurtenisdenkt,krijgjehartkloppingen,gajetrillenenzweten
enkunjenietgoedmeerademhalen.Jevoeltjeverlamdvanangst.
Vermijding
• Bijvermijdinggajeallesuitdewegwataandetrauma/schegebeurtenisdoetdenken.ZobeschermjejezelftegendeheEigeemo/es.Je‘vergeet’dehelegebeurtenisofbepaaldemomenteneruit.Ditheetverdringing.
• Jevoeltsomshelemaalnietsmeerendoetallesopdeautoma/schepiloot.• Jeontkentwaterisgebeurdenvluchtervoorwegdoorbijvoorbeeldkeihardte
werkenofveeltedrinken.• Jewiltnietpratenoverwaterisgebeurdensluitjeafvoordemensenomjeheen.
Gedragengevoelens
• Jevoeltjevoortdurendgespannenen‘opgefokt’.• Jeverliestsneljegeduldenbentsnelboos.• Jehebtlastvanplotselingehuilbuien.• Jeschriktsnelenbentovergevoeligvoorelkeonverwachtesitua/eofgebeurtenis.• Jezoektgevaarlijkesitua/esop;jegaatbijvoorbeeldveeltehardrijden.• Jegebruiktverdovendemiddelenzoalsdrugsenalcohol.• Jebentsomber,vindtnietsleukofinteressant.• Jevoeltjeschuldigaanhetgebeurdeenmaaktjezelfverwijten:‘Danhadikmaar
niet…’• Jevoeltjeminderwaardig.• Jekuntjeslechtconcentreren.• Jebentdoodmoe,maarkunttochmoeilijkinslapenofdoorslapen.
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
Bijlage7TipsbijPTSS• Neemveel/jdenrust.• Kijkbeetjebijbeetjeterugopwaterisgebeurd.Jekuntbijvoorbeeldopschrijvenwat
jejeallemaalherinnert,enwatjehoorde,dachtenvoelde.• Praatmetvertrouwdemensenoverwatjehebtmeegemaakt.Begingerustzelfmet
praten.Vriendenenfamiliedurvendatvaakniet,uitangstvoorwatzebijjelosmaken.Maarzewillenjouwverhaalwélhoren.
• Maakduidelijkwanneerjewelenlievernietwiltpraten.• Zoeksteunbijlotgenoten.Mensendieminofmeerhetzelfdehebbenmeegemaakt
begrijpenelkaarvaakmeteenhalfwoord.• Probeerookmetanderentepratenoverhunleven.Zokrijgjeweeroogvoorhet
gewoneleven.• Pakbeetjebijbeetjejedagelijksebezighedenweerop.• Houdeenvastedagindelingaan,ookalsjeslechtslaapt.• Eetgezond.• Zoekafleidingendoedingenwaarjeplezierinhebt.Gabijvoorbeeldnaardefilm,
fietsenofwandelen.
Tipsvoornaasten• Blijfluisterennaarhetverhaalvanjepartner,familielidofvriend(in).Ookalhoorje
ditvoordezoveelstekeer.Hijofzijzitnogal/jdvolemo/esenheeEbehoeEeaanerkenning.
• Besefdathetvaakmaandenkostomzo’nschokkendegebeurtenisteverwerken.Denkdaaromniettesneldatjepartner,familielidofvriend(in)ernuweloverheenis.
• Maakgeengrapjesoverdegebeurtenisenzegookniet:“Probeerhetmaargauwtevergeten!”
• Vraagjepartner,familieofvriend(in)hoejesteunkuntgeven.Hijofzijkandatdanzelfaangeven.
• Neemooknietongevraagdzorguithanden.Hijofzijwilgraagzelfcontroleoverzijnofhaareigenlevenkrijgen.
• Neemeventueleschuldgevoelensvanjepartner,familielid,vriend(in)serieus,ookalvindjezenogzoonterecht.Vraagdoor.Bijvoorbeeld:“Wathadjeanderskunnendoen?”Zokrijgthijofzijmeervatophetgebeurde.
• Zoekinforma/eoverPTSSopinternet,indeboekhandelofindebibliotheek.
Zoekzelfsteunalshetjetezwaarwordt.
vergeet jezelf niet
als je voor een ander zorgt
vergeetjezelfniet.nu#vergeetjezelfniet
