VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme • zomer 2016 • nummer 109

magazine

Summer in the city Vegan vakantie in eigen land

Ik spreekdus ik denk

Over dierentalenpolitiek

De grote vegankaastest Blind smaakonderzoek naar

plantaardige kazen

Zelf te kruiden, jij bent de chef

Protein Steak Natur Protein Bloc Natur

Neutrale vlees- en visvervanger zonder soja en zonder zout

De proteïne-kampioen naar jouw smaak

Authentiek recept en supervoeding

Oberkulmer Rotkorn

Gezond en lekker0%

JUNK100%

VEGAN

AUTHENTIEKE SEITAN

www.bertyn.euSUPER VOEDING

VOOR

DE SLANKE LIJN

EIWITRIJK KOOLHYDRAAT

ARM

Bekijk het fi lmpje “Wat is seitan?” op www.watisseitan.nl

NIEUW

114 kcal/100g

200g 450g

3

ColofonHoofdredactie:Francine AartsArina BangaRedactie:Tim CrutzenFelicia Tielenius KruythoffFrida van TilEsther VerhoefConceptontwerp: GroenerGras.comDTP en drukwerk:Caparis Grafisch Centrum, HeerenveenAdvertentie-acquisitie:Sano, 06-54385908info@sano-promotions.nl

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt 4x per jaar. Suggesties en bijdragen zijn in overleg met de redactie welkom (redactie@veganisme.org).

VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier met plant-aardige inkt.

Het lidmaatschap en donateurschap loopt per kalenderjaar en wordt stil-zwijgend verlengd. Opzeggingen voor het volgende jaar dienen te geschieden voor 1 december van het lopende jaar.Zie verder artikel 7 van onze statuten.

Nederlandse Vereniging voor VeganismePostbus 314476503 CK Nijmegentel. 06 - 524 339 31mail: info@veganisme.orginternet: www.veganisme.orgBankrek.nr. 1983.96.716

IBAN NL40TRIO0198396716BIC TRIONL2UKvK Arnhem 40123603

ISSN 2214-9422

Oplage: 2500

Inhoudsopgavepag. 5

pag. 7

pag. 10

pag. 13

pag. 17

pag. 18

pag. 23

pag. 26

pag. 27

pag. 28

pag. 30

Ik spreek dus ik denk?Eva Meijer over dierentalenpolitiek

De enige vegan in een Ghanees dorpInterview met Mohammad Danti

Professor GrunschnabelOndernemers met idealen

Kaas gegeten van vegan kaasBlind smaakonderzoeknaar plantaardige kazen

SoulfoodColumn Elliot Lyons

Pastasalade, gehaktballetjes en meerLekker voor in het park

Summer in the cityVan Zwolle tot Maastricht

What the app?Vegan apps onder de loep

Diervriendelijke zonnebrandcrèmeVegan basics

De laatste vegan ontdekkingenArmandes aanraders

A Rational Approach to Animal RightsBoekbespreking

e

4

• healthfood restaurant

• biologische kwaliteit

• lunch & diner • diverse salades &

belegde broodjes • vruchten- en groentesap

• elke dag veganistisch menu en natuurlijk

heerlijke vegetarischemaaltijden

• open: elke dag van12.00 tot 22.00 uur

www.wheaty.com

Voor ieder wat wils!

* bio * zuiver plantaardig * lactosevrij * eivrij * palmolievrij

VEGAN BBQ Mix

De Wheaty BBQ Mix zorgt voor variatie op de grill!

Een stevige worst met marjolein, chorizoworst met paprika of een sterk gekruide peperbiefstuk.

GmbH, Duitsland

DE-ÖKO-003EU/niet-EU Landbouw

lunchboxactie

De Hobbit nvinfo@hobbit.be * www.hobbit

Welke Hobbit veggie lunch neemt uw kleine spruit mee naar school?

Stuur ons enkele ideetjes door via info@hobbit.be en de 15 origineelste inzen-dingen maken kans op een exclusieve Hobbit lunchbox!

Deze actie loopt tot en met 30/11/2014.Ons Hobbit broodbeleg kunt u terugvinden

in de betere natuurwinkels.

l u p i n e

voedzame en gezondeeiwitten

info@hobbit.be - www.hobbit.beNijverheidslaan 7-9B-9990 Maldegem

N I E U W N I E U W

Hobbit lupine assortiment:

- lupeh: gefermenteerde lupine- lupine salades: original, champignon, pepp- lupine burgers: original en pepp

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

V magazine april 2016 V2-.pdf 1 29/04/2016 8:58:54

5

Overal in het dierenrijk worden talen gesproken. Om erachter te komen wat dieren willen, is het dus niet genoeg om ze te

bestuderen. We moeten met ze in gesprek.

achtergrond tekst en illustraties Eva Meijer

Dierentalenpolitiek

Grijze roodstaartpapegaai Alex kende meer dan honderd woorden. Hij kon daarmee onder andere laten zien dat hij objecten kon tellen en ze kon indelen in categorieën. Ook maakte hij grapjes en gebruikte hij woorden om het gedrag van de mensen om zich heen te beïnvloeden. Bordercol-lie Chaser leerde de namen van meer dan duizend speeltjes, en begrijpt grammatica. In het wild levende dol-fijnen noemen elkaar bij hun naam.

Prairiehonden hebben een uitgebreide taal om indringers te beschrijven, waarin ze het formaat van mensen, de kleur van hun kleding, eventuele objecten die ze bij zich hebben en hun haarkleur omschrijven. Olifanten heb-ben een woord voor ‘mens’, dat ge-vaar aanduidt. De talen van walvissen, inktvissen, bijen en talloze vogels heb-ben een grammatica*. Honden kun-nen gebaren van mensen begrijpen en emoties van hun gezichten lezen.Aandacht voor taal en communicatie van niet-menselijke dieren is er al sinds de oudheid. Het vakgebied etho-logie, dat gedrag, en daarmee commu-nicatie, van dieren structureel bestu-deert, kwam rond 1950 goed op gang. Taal is met name de laatste jaren in de belangstelling komen te staan. Over wat de betekenis is van dat onderzoek is nog weinig geschreven. Dat is jam-mer, want het roept allerlei filosofische vragen op. Over wat taal precies is, over onze omgang met andere dieren, en over het beeld dat we hadden van de mens als uniek wezen.

Denken en taalTaal speelt een belangrijke rol in hoe we over mensen denken. Veel filosofen in de westerse traditie beschouwen de mense-lijke taal als uniek en sommigen denken zelfs dat taal is wat ons mens maakt. Voor Aristoteles was beheersing van taal noodzakelijk om een onderscheid te kunnen maken tussen goed en slecht, en daarmee bepalend voor wie deel uit kon maken van de politieke gemeenschap. Volgens Descartes konden we uit het feit

dat dieren niet kunnen spreken afleiden dat ze niet denken. Verlichtingsfilosoof Kant concludeerde dat dieren – net als vrouwen en niet-westerse mannen – niet rationeel waren en daarom buiten de morele gemeenschap vielen. Voor fe-nomenoloog Heidegger was taal zo be-langrijk voor hoe we in de wereld staan dat degenen die geen taal hebben niet kunnen sterven, die verdwijnen simpel-weg. Deze filosofen definieerden taal als mensentaal, en sloten andere dieren zo op voorhand uit.

In de huidige menselijke maatschap-pij en politiek spelen deze vragen nog steeds. Omdat dieren niet in mensentaal spreken, denken mensen dat ze niet politiek kunnen handelen, wat gevolgen heeft voor hun positie in het politieke systeem en het rechts-systeem. Als we dieren niet verstaan, wordt vaak aangenomen dat hun communicatie niet betekenisvol is, en wanneer ze ons niet verstaan, wordt gedacht dat ze dom zijn. Het lijkt mis-schien logisch dat dieren geen rechten hebben of niet gehoord worden door mensen, omdat een mensenmaat-schappij op mensen gericht is. Het probleem is alleen dat mensen de le-vens van veel dieren in grote mate be-palen. Gedomesticeerde dieren leven bij mensen en hebben vaak weinig vrijheid om keuzes te maken of zich te ontwikkelen, maar ook wilde die-ren hebben te maken met menselijke invloed, bijvoorbeeld omdat mensen hun leefgebied innemen of vervuilen.

Hoe we over dieren en taal denken, is verbonden met hoe we ze behandelen. Neem het voorbeeld van Descartes, die dacht dat dieren geen ziel hadden. Dat leidde hij af uit het feit dat ze geen verstand hadden, wat hij weer afleidde uit het feit dat ze niet in mensentaal spraken. Descartes zag het lichaam als

Ik spreek niet, dus ik denk niet?!

* Zie voor een wetenschappelijke onder-bouwing: Dierentalen. Eva Meijer. ISVW Uitgevers, 2016. ISBN 9789491693748.

6

zuiver mechanisch, iets wat werkt als een klok. Dieren hadden volgens hem geen bewustzijn en dus alleen een li-chaam. Hij noemde ze daarom ‘bêtes-machines’. Omdat dieren alleen licha-men zijn, schreeuwen ze misschien als iemand een mes in ze steekt, maar dat is geen uiting van pijn, het is een zuiver mechanische reactie. Omdat Descartes geïnteresseerd was in hoe lichamen werkten, was hij een voorstander van vivisectie. Hij stond daarmee aan de wieg van de dierproeven die nu nog steeds plaatsvinden.

Taal en dierenTaal kan misleiden. Het woord ‘die-ren’ doet het bijvoorbeeld lijken alsof er een grens bestaat tussen alle men-sen aan de ene kant, en alle andere dieren aan de andere kant, terwijl, zoals de filosoof Derrida stelde, een gorilla en een spin minder met elkaar gemeen hebben dan een mens en een gorilla. De oude Egyptenaren hadden geen verzamelnaam voor alle dieren behalve de mens, wel voor verschillen-de soorten. Dat wij een woord hebben

dat alle dieren vangt, heeft tot effect dat mensen de grens tussen mensen en andere diersoorten sterker ervaren. Dit heeft weer tot effect dat antropo-centrisme, het idee dat de mens het middelpunt van het bestaan is, ver-sterkt wordt. En dat kan weer leiden tot overheersing of zelfs geweld tegen dieren. Woorden hebben macht. De woorden die we gebruiken reflecteren opvattingen die bestaan in onze cul-tuur, en beïnvloeden die. Taal is een uitdrukking van de werkelijkheid en geeft die werkelijkheid vorm.

Taal kan echter ook een brug slaan tussen verschillende werelden. Omdat we door taal te gebruiken onszelf en de wereld begrijpen, is denken over taal een veelbelovend instrument in de interactie met andere dieren. Door beter te begrijpen wat ze zeggen, be-ter naar ze te kijken en te luisteren,

kunnen we meer inzicht krijgen in hun leefwerelden. Door beter uit te leggen wat wij zeggen – op manieren die voor die dieren begrijpelijk zijn – kunnen we nieuwe gemeenschappe-lijke werelden vormen. Dat zal er niet toe leiden dat alle dieren en alle men-sen in totale harmonie samenleven, net zoals dat bij mensen ook niet het geval is. Het kan wel bijdragen aan oplossingen voor bepaalde praktische

problemen die het samenleven mee-brengt – en samenleven is onvermij-delijk – en het kan ons helpen zoeken naar nieuwe relaties, in een wereld die door mensen gedomineerd wordt.

Denken met dierenHet is nog te vroeg voor een defini-tieve conclusie over wat taal met in-begrip van dierentalen precies is. Niet alleen omdat wetenschappelijk onder-zoek naar dierentalen pas begonnen is, maar ook omdat zo’n conclusie nooit door een mens alleen getrok-ken kan worden. Politiek gezien is het namelijk problematisch om voor een ander te bepalen wat betekenisvolle communicatie is. Als mensen zouden we er daarom goed aan doen om niet te blijven hangen in de vraag of com-municatiesystemen van dieren taal zijn, maar te onderzoeken wat dieren ons eigenlijk zeggen. Dit gaat niet al-

leen om luisteren: we moeten ook ons best doen om te zoeken naar andere manieren om andere dieren duidelijk te maken wat wij willen.Om erachter te komen wat dieren willen, is het dus niet genoeg om ze te bestuderen. We moeten met ze in gesprek. Het voeren van gesprekken met dieren vereist een omwenteling in het denken over de hiërarchie tussen mensen en dieren, maar deze kan ook in het gesprek ontstaan, omdat men-sen dieren anders gaan zien. Nieuwe vormen van samenleven kunnen meer ruimte bieden voor dialoog, en an-dersom kan taal helpen op een andere manier met dieren samen te leven. Andere dieren laten ons zien dat taal veel breder en rijker is dan we dach-ten, en dat er veel meer mogelijkheden zijn om je betekenisvol uit te druk-ken dan alleen in mensenwoorden. In plaats van die uitingsvormen af te doen als inferieur, kunnen we ervan leren, over andere dieren, en over de verschillende manieren waarop bete-kenis tot stand komt. Om taal van die-ren taal te laten zijn hoeven zij niets nieuws te leren, wij moeten ze anders zien. Zij spraken de hele tijd al.

VEGAN Magazine mag twee examplaren van Dierentalen weg-geven! Heb je interesse, stuur dan een mailtje naarredactie@veganisme.org, met als onderwerp ‘winactie Dierentalen’ en in de e-mail je naam en adres. De winnaars krijgen persoonlijk bericht voor 1 augustus.

Om erachter te komenwat dieren willen, is het niet genoeg om ze te bestuderen

7

interview tekst Eline Jeanne, foto’s Zach Groff

Vegan in eenboerendorp in Ghana

In het kleine dorpje Kpanvo in Noord-Ghana woont Mohammad Danti, ook bekend als Square de Med. Mohammad is al een aantal jaar veganist – de enige in zijn dorp en omgeving. Hij heeft een enorme passie voor veganisme en besteedt er veel tijd aan anderen over veganisme te vertellen.

Via Facebook heb ik de kans gehad om hem te spreken, om erachter te komen waarom hijveganist is en hoe hij dat ervaart.

Hoe was het om in Kpanvo op te groeien? Kpanvo is een boerengemeenschap die bij de Dagomba-stam hoort. Iedereen verbouwt zijn eigen eten. Er worden veel dieren gehouden en gegeten. Het dorp ligt niet ver van de regionale hoofdstad, Tamale. Ik liep elke dag de paar kilometer naar Tamale om daar naar school te gaan. Pas in 2006 kreeg Kpanvo elektrici-teit. Tot die tijd studeerde ik bij het licht van een lantaarn.

Mijn familie werkt op onze boerderij, maar toen ik ouder werd, ben ik in de bouw gaan werken om voor ons al-lemaal geld te verdienen. De gemeen-schap van Kpanvo leeft in harmonie, en ik heb het altijd fijn gevonden om hier op te groeien en te wonen.

Wanneer ben je veganist gewor-den, en waarom? Ik ben in 2012 veganist geworden, dus dat is bijna vier jaar geleden. Daarvoor was ik al een tijd vegetariër zonder dat ik dat bewust wist. Pas in 2007, toen ik op de middelbare school kwam, heb ik de termen vegetariër en veganist geleerd. Toen snapte ik dat er meer mensen op de wereld zijn die geen vlees eten, en dat die vegetariërs worden genoemd.

Ik ben in Kpanvo met dieren opge-groeid, omdat die werden gehouden voor consumptie. Ik vond de dieren altijd leuk en zag ze als mijn vrienden. Ik had ook een kat die mij heel dier-

baar was. Op een dag werd deze kat gedood voor een van onze traditionele feesten, en ik had er heel veel moeite mee om daarna zijn vlees te eten. Het was zo erg dat ik uiteindelijk moest overgeven, omdat ik alleen maar het gezicht van de kat voor me zag. Na die dag heb ik nooit meer vlees gege-ten. Ik dronk en at toen nog wel melk

en eieren. Toen ik in 2012 op internet meer opzocht over vegetariërs en veganisten, kwam ik erachter dat ik zonder dierlijke producten kon leven. Toen ben ik veganist geworden.

Was het moeilijk om in Ghana ve-ganist te worden? In het begin was het erg moeilijk, vooral omdat ik in een gemeenschap woon waar niemand ooit van vega-nisme heeft gehoord. Er waren geen winkels die veganistische producten verkochten en ik had dus weinig keus wat betreft voedsel. Nu is het wat makkelijker omdat ik er gewend aan ben geraakt en meer ervaring heb met veganistisch koken.

Wat voor eten eet je? Toen ik net veganist was, wist ik niet echt hoe belangrijk groenten en fruit zijn in het dieet van een veganist. Ik at alles wat ik kon vinden, zolang het maar vegan was. In het noorden van Ghana is het klimaat niet geschikt om

groente en fruit te telen, dus koop ik groente en fruit dat uit het zuiden van Ghana komt. Over het algemeen kun je bananen, mango’s, sinaasappels en peren makkelijk krijgen, en dit zijn producten die ik nu dagelijks eet.

Als ontbijt eet ik vaak ‘kokopap’ [pap van gefermenteerde gierst, red.] met

“Op de middelbare schoolleerde ik pas dat er andere

mensen zijn die geen vlees eten”In het begin woonde ik samen met mijn moeder, twee broers en stiefva-der. Later zijn mijn moeder en stief-vader gescheiden. Mijn moeder heeft toen mijn broers en mijzelf opgevoed. Ik heb ook drie zussen, maar die zijn opgegroeid bij mijn tantes. Ik ben de enige van mijn familie die officieel onderwijs heeft gevolgd, en daar ben ik heel dankbaar voor.

8

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

noten en granen. Als lunch en avond-eten eet ik vaak cassave, omdat dat hier makkelijk te krijgen is. Cassave kun je op veel manieren eten. Ik stoom het vaak en vind het gefrituurd ook erg lekker. Ook eet ik ‘banku’ [balletjes van gefermenteerd mais- en cassavemeel, red.] en 'tounzafi' [soortgelijke balletjes van mais- en cassavemeel], die zijn heerlijk samen met soep. Ik eet ook veel bonen. Ik kook bijna altijd zelf, omdat het heel moeilijk is om vegan eten te krijgen bij lokale restaurants.

Hoe reageerde je omgeving toen je veganist werd? Veel mensen moesten erom lachen en snapten het niet. Mijn familie vond het raar dat ik van dieren hield en dat ik ze daarom niet wilde eten. Ik hoor

vaak dat mensen denken dat ik niet kan overleven zonder vlees en dierlijke producten, maar ik leef al jaren zo en bewijs dus elke dag dat het wel kan.

Praat je over je veganisme met an-deren, probeer je ze over te halen? Ja, ik praat vaak met mensen over veganisme en geef ook presentaties aan grote groepen mensen. In 2014

heb ik een presentatie gehouden op mijn oude middelbare school, en liet toen ook de film Earthlings aan de leer-

lingen zien. Ook laat ik vrienden vaak informatieboekjes lezen, zodat ze zelf meer kunnen leren over deze levens-stijl. Ik praat graag over veganisme, en doe dat dus ook veel.

Doordat ik erover praat, beseffen mensen hoe dieren worden behan-deld, en het zorgt ervoor dat ze meer nadenken over wat ze eten. Toen ik

Earthlings aan de scholieren liet zien, kon ik merken dat dat een grote im-pact op ze had. Ik heb nog steeds con-tact met een paar van deze leerlingen, en ik ben trots dat ik hen kan helpen.

Heb je de kans gehad om andere veganisten te ontmoeten? In 2013 heb ik mijn eerste andere veganist ontmoet, via Facebook. Ik heb me via Facebook bij veel vegan pagina’s kunnen aansluiten, onder andere bij een groep voor veganisten in Ghana. Helaas heb ik nog geen van deze mensen in het echt kunnen ont-moeten. Dit jaar heb ik wel een vegan vriend ontmoet, Zach Groff uit Ame-rika. Hij was in Ghana voor een van zijn programma’s [Zach Groff werkt mee aan armoedebestrijdingspro-gramma’s, red.]. Ik vond het erg fijn om met hem te kunnen praten. Het is erg eenzaam om hier een veganist te zijn, je kent niemand die denkt zoals jij. Daarom vind ik het fijn om online met andere veganisten te praten. Dan weet ik dat ik niet de enige ben.

Denk je dat in de toekomst meer mensen in Ghana veganist zullen worden? Eerlijk gezegd denk ik dat niet, en dat vind ik heel jammer. Helaas weten veel mensen helemaal niks over vega-nisme. Ook krijg ik vaak te horen dat mijn gevoelens vooral erg raar zijn. Veganisme is nog een heel buiten-lands concept, en ik denk dat het lang zal duren voordat daar verandering in komt.

Mohammad is te vinden op Facebook als Square de Med.

“Veganisme is een heel buitenlands concept voor de

mensen hier”

9

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

10

ondernemers met idealen tekst Peter Kouwenhoven, afbeeldingen Professor Grunschnabel

Professor Grunschnabel: een klein groen mannetje met een grote bek

Op het moment dat ik een afspraak voor dit interview probeer te maken, loopt Pepijn Ornstein van ijsfabriek Professor Grunschnabel met allerlei gereedschap door Londen. Wat moet iemand met een

tas gereedschap in Londen? Het blijkt dat Ornstein met zijn bedrijf in deze stad in de vegan zone van een grote natural foods-beurs staat om contacten te leggen, inspiratie op te doen en nieuwe

afzetmogelijkheden in Engeland te onderzoeken. Wie zijn Pepijn Ornstein en Professor Grunschnabel?

Pepijn Ornstein is opgegroeid in ver-schillende werelddelen. Hij zocht met zijn vader naar prehistorische fossiele vissen in Noordoost-Brazilië en at daar een mango-ijsje, zo puur en zo lekker, dat dit zijn leven zou beïnvloe-den. Verder is Ornstein gedreven en leergierig, soms wat chaotisch, maar meestal vooral vrolijk. Hij heeft Ja-pans gestudeerd in Leiden en een tijd-je in de reclame gewerkt voordat hij met Professor Grunschnabel begon.

Hoe maakte je de stap van vis en reclame naar ijs? Op kleine schaal maakte ik plant-aardig ijs en ik besloot om van mijn hobby mijn beroep te gaan maken met in mijn achterhoofd die fantas-tische smaak van dat Braziliaanse mango-ijsje!

Wie is Professor Grunschnabel?(Lachend:) Dat is voor mij soms ook de vraag. Het is iemand die telepa-thisch met mij communiceert, laat ik

het zo maar zeggen. Grun betekent groen en Schnabel snavel of bek. Grunschnabel is dus een klein manne-tje met een grote bek, die om indruk te maken ‘Professor’ voor zijn naam heeft geplakt.

Jullie ijs is helemaal plantaardig. Geeft dat een goed gevoel?Over een antwoord hoef ik geen seconde na te denken: ja! Mensen eten en produceren te veel dierlijke eiwitten. Door plantaardig ijs te ma-

11

IJs van Professor Grunschnabel is lan-delijk verkrijgbaar bij de grotere Albert Heijn-winkels. Ook dit jaar op de Pa-rade, Rollende Keukens en vele andere evenementen!Voor meer info: www.grunschnabel.nl.

ken doe je daar niet aan mee. Wie weet maak je mensen op deze manier bewust van het feit dat je heerlijk ijs kunt maken zonder dierenleed.

Wat zit er in ‘normaal’ ijs maar niet in jullie ijs?In gangbaar ijs zitten melk, room, melkpoeder en vaak dierlijke bindmiddelen. Bij ons is alles plantaardig. Nu is het niet moeilijk om gangbaar ijs romig te maken. Om dat met kokosmelk voor elkaar te krijgen, moet je verder kijken dan je neus lang is. Het is ons gelukt en daar ben ik best trots op! IJs van Professor Grunschna-bel is meer dan zomaar ijs. Het is, zo horen we van onze afnemers, echt van toegevoegde waarde dat bijna iedereen het ijs kan eten. Plus dat er geen dierenleed bij komt kijken. Daar wordt iedereen blij van.

Slim, die allergenentest op jullie website!In één oogopslag kun je zien welk ijs voor jou geschikt is, maar je ziet al snel dat bijna alle ijssoorten door iedereen gegeten kunnen worden. In één ijssoort zitten amandelen. Lief-hebbers met een notenallergie kunnen dankzij de test snel en gemakkelijk kiezen welk ijs ze probleemloos kun-nen eten.

Hoe groot is de markt?Die wordt steeds groter. De vegan zone van de beurs in Londen waar wij stonden, groeit ieder jaar! Wat je ziet, is dat ook steeds meer mensen en bedrijven bezig zijn om ánder ijs te

maken dan ijs op basis van zuivel. In Nederland is Albert Heijn een grote afnemer van ons, maar daarnaast zijn er nog 200 – 250 winkels die het

verkopen. De leukste winkel om te komen vind ik Sterk in Amsterdam. Daar werkt een team mensen dat ver-stand van zaken heeft en niet alleen van het ijs van Professor Grunschna-

bel! Ze kunnen je informeren

over wat ze verkopen en ze hebben de meest bijzondere dingen in huis. Ik vind het een feest om daar te zijn! Verder zetten we af in België, Frank-rijk, Zwitserland, Finland en Polen.

De ijssoorten hebben niet alleen bijzondere namen, maar vaak ook een heel onverwachte samenstel-ling. Wie bedenkt die?Toen we nog een klein bedrijf waren, bedacht ik alles zelf. Nu zijn daar ook anderen mee bezig. Uiteindelijk beslist de consument: loopt een smaak niet dan stoppen we ermee.

Eerlijk gezegd zijn de namen nog-al ingewikkeld. Is dat handig?Het zijn inderdaad geen namen die je gemakkelijk onthoudt. Misschien

moeten we daar eens naar kijken. Maar een exclusieve naam wekt ook verwachtingen en aan die hoogge-spannen verwachtingen willen we vol-

doen. IJs van Professor Grunschnabel is zo een ervaring op zich.

Is jullie ijs biologisch?De kans is groot dat we in 2017 een aantal biologische ijsvarianten op de

markt brengen. Mensen kunnen dan kiezen tussen biolo-gisch of niet. Dat betekent overigens niet dat we nu onverantwoord werken. We

kennen onze leveranciers, we weten dat ze geen mensen

uitbuiten, dat ze verant-woord ondernemen, dat kokosmelk ook kokosmelk is zonder toevoegingen. Eerlijk

is eerlijk: als voldaan wordt aan deze voor-waarden, is ook de prijs van belang. Specerijen halen we soms van ver,

maar vanille, kardemon en kaneel betrekken we van

een bedrijf uit de buurt.

Hoe ziet Professor Grunschnabel er over tien jaar uit?Dan willen we graag nog sterker dan nu in Nederland vertegenwoordigd zijn. Wellicht moeten we onze kleine ijsfabriek in Alkmaar verruilen voor een groter pand. Nu werken we kei-hard met een klein team zonder al te veel specialisaties. Iedereen heeft meerdere taken. Wellicht dat dit ook gaat veranderen als we groter worden. Ook denk ik dat we ons ijs gaan afzet-ten in meer landen. In Noorwegen en Zweden zijn we bezig om ons ijs in de markt te zetten. Zo zijn er wat de afzet betreft genoeg uitdagingen. Wat niet verandert, is dat we ook over tien jaar nog steeds plantaardig ijs maken. Misschien hebben we dan ook nog andere producten op basis van kokos-melk ontwikkeld!

“Over tien jaar maken we nog steeds

plantaardig ijs”

12

WWW.ARCTIC-BLUE.COM

- 33% KORTING -

ALGENOLIE MET DE KRACHT VAN VISOLIE.

HOE ZIT HET MET JOUW OMEGA 3 STATUS?

13

achtergrond tekst Rik Joosten, illustraties Nick Catron van Haaster, foto J. Struik

Kaas gegeten van vegan kaasBlind smaakonderzoek naar plantaardige kazen

Er zijn vele merken en categorieën vegan kazen op de markt en ze zijn te vinden van reguliere supermarkt tot webshop. Tijd om deze eens aan een uitgebreid smaakonderzoek te onderwerpen!

Maar liefst 36 veganisten en niet-veganisten gaven hun oordeel over 15 soorten.

Voordat ik vegan werd was ik een groot liefhebber van kaas. Na het zien van het dierenleed in de zuivelindus-trie kreeg de traditionele kaas bij mij een nare bijsmaak. Begin 2014 proef-de ik voor het eerst de plantaardige kaas waar ik als veganist op uit was, namelijk 100% diervriendelijke vegan kaas die overeenkomst vertoonde wat betreft smaak, geur en textuur van traditionele kaas. Voor veganisten is plantaardige kaas

Viotros Violife Herbs: doet denken aan komijnekaas, maar is minder zout en een klein beetje frisser.Viotros Violife Original: lijkt op jonge kaas, maar is iets droger van textuur. Viotros Violife Prosociano: vertoont gelijkenis met Parmezaanse kaas, maar voelt op de tong iets droger van

textuur. Wilmersburger Cheddar-Style: zachte jonge tot licht belegen kaassmaak. Wilmersburger Classic: vergelijkbaar met een jonge kaas, maar is een tikkeltje droog. Wilmersburger Würzig: lijkt op een jonge tot licht belegen kaas met rookgeurtje. Vegourmet Jeezo Santi: lijkt op jonge kaas maar is nog iets droger dan de Wilmersburger Classic. Vegourmet Jeezo Monti: gelijkenis met jong belegen kaas, niet droog en met subtiel rookgeurtje. Vegourmet Jeezo Bianco: lijkt op Wilmersburger Classic maar is enigszins zuurder op de tong, “met moz-

zarellasmaak” volgens de verpakking; deze kaas heeft een hardere textuur dan MozzaRisella.

Vegusto No-Muh Rezent/Würzig: doet denken aan oude kaas, tikkeltje melig, sterke oude kaassmaak en -geur die lang blijft hangen in je mond.

Vegusto No-Muh Krauter: vergelijkbaar met No-Muh Rezent/Würzig maar dan minder sterk. Vegusto No-Muh Blue Classic: gorgonzola-achtige kaas, tikkeltje melige textuur die beter wordt als de kaas ver-

warmd wordt of als de kaas gebruikt wordt als mede-ingrediënt. Frescolat MozzaRisella: vertoont gelijkenis met mozzarella maar iets zachter van textuur, vrijwel geurloos

en minder stevig van textuur dan Jeezo Bianco.

De smeltkazen werden bij beide proeverijen warm geserveerd op een kale pizzabodem. Viotros Violife for Pizza: bij smelten ontstaan prachtige ‘kaasslierten’ maar deze kaas wordt wel erg zacht in

vergelijking met traditionele kaas; belangrijk om de kaas heel fijn te verdelen over de pizza.

Vegusto No-Muh Melty: doet denken aan de smaak van kaasfondue. Wilmersburger Pizzaschmelz: vormt bij verhitting in een oven geen draden maar een ‘korstje’.

de enige optie. Toch houden veel vegans van de smaak van traditionele kaas. Ook willen ze in de keuken graag hun best doen om anderen te laten zien dat een 100% plantaardige kaasfondue of een plantaardige pizza net zo lekker kan zijn als de tradi-tionele (in mijn ogen ‘ouderwetse’, niet-biologische) variant met dierlijke ingrediënten.

Daarom heb ik eind 2015 twee

proeverijen georganiseerd, waarbij 36 deelnemers (zowel veganisten als niet-veganisten) 15 soorten vegan kaas (geen smeerkaas) kregen voorgeschoteld en moesten be oor-delen. Het doel: inzicht geven in de kwaliteit van een aantal soorten vegan kaas die verkrijgbaar zijn via websites als Veggie4U en Veggiedeli. Daarnaast wilde ik ontdekken welke vegan kaas qua smaak, geur en textuur het meest op de traditionele kaas lijkt.

Geteste kazen

Geteste smeltkazen

14

Enquête 1: smaak, geur entextuurTijdens de eerste proeverij konden 23 deelnemers (gemiddelde leeftijd 35 jaar) een cijfer toekennen aan de smaak, geur en textuur. In totaal werden er tijdens deze proeverij 21 bruikbare enquêtes ingevuld (10 door niet-veganisten, 11 door veganisten). De andere twee enquêtes waren niet volledig of deels onleesbaar ingevuld.Er werd aan iedereen gevraagd in hoeverre de vegan kaas leek op de tra-ditionele versie. Ook werd gevraagd of ze het lekker vonden.

Enquête 2: één beoordelingscijfer per vegan kaasTijdens de tweede kaasproeverij moesten 13 andere deelnemers (gemiddelde leeftijd 45 jaar; 7 niet-veganisten en 6 veganisten) slechts één beoordelingscijfer geven aan de algehele smaakbeleving.

Beoordeling De deelnemers konden tijdens de proeverijen een waarderingscijfer toekennen aan de vegan kaas in de vorm van een waarderingscijfer van 0 tot maximaal 10, oplopend van ‘zeer slecht’ tot ‘perfect’. De best scorende kazen staan bovenaan, de minder goed scorende kazen onderaan in de tabellen.Bij de eerste proeverij kreeg de kaas een beoordeling op smaak, geur en textuur. Bij de tweede proeverij werd aan de deelnemers gevraagd de kaas een beoordeling te geven door het toekennen van slechts één enkel cijfer (totaal enquête 2 in de tabel). In tabel 1 zijn de oordelen van de niet-vega-nisten weergegeven, in tabel 2 die van de veganisten.

Jeezini Blue Classic en Wilmers-burger ClassicDoordat ik voor de tweede enquête de Vegourmet Jeezo Blue Classic niet tijdig in huis had terwijl die wel bij de eerste enquête aan bod was gekomen, heb ik hieronder in tabel 3 nog een ‘halve’ enquête-uitkomst vermeld die met hulp van een kleiner aantal deel-nemers is gemaakt (10 niet-veganisten en 11 veganisten).Ook Wilmersburger Würzig is door een kleiner aantal deelnemers getest tijdens de tweede proeverij (7 niet-

Tabel 1: Oordeel niet-veganisten

Tabel 2: Oordeel veganisten

Tabel 3: Jeezo Blue en Violife for pizza

Tabel 4: Wilmersburger Würzig

15

veganisten en 6 veganisten). In tabel 4 staat de score van uitsluitend de tweede enquête.

Goede vegan kazenDe fabrikanten zijn zowel qua smaak, geur als textuur in staat goede vegan kazen te maken. Wel viel op, dat de productnamen op het etiket vaak verwarrend waren. Ook miste ik het aanbod van de biologische varianten. Bij de productie van vegan kaas wordt in de regel gelukkig gebruik gemaakt van kokosolie en niet van de meestal niet-ecologische palmolie.

Veganisten versusniet-veganistenNiet-veganisten beoordeelden de vegan kaas 16,3% lager dan veganis-ten. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan het te maken hebben met de goodwill die er bij veganisten is, om positief te zijn over vegan kaas, maar het kan ook te maken hebben met het gegeven dat veganisten soms een lange tijd geen traditionele kaas

meer hebben gegeten. De groep niet-veganisten die zichzelf had opgege-ven, was geïnteresseerd in vegan kaas. In het dagelijkse leven zou de waarde-ring door niet-veganisten voor vegan kaas daarom wat lager kunnen liggen.

Melig mede-ingrediëntAlle kazen (met uitzondering van de smeltkazen) werden op kamertem-peratuur en ‘los’ geserveerd (zonder brood of iets dergelijks). Enkele kazen die een goede smaak hadden, werden qua textuur soms ‘melig’ bevonden. De meeste kazen die qua textuur als ‘melig’ werden beoordeeld, verliezen naar mijn idee meestal hun meligheid of droge smaak als ze als ‘mede-ingre-diënt worden gebruikt, bijvoorbeeld verwarmd in de vegan kaassaus of door de pasta.

SmeltkaasmengselDe Violife for Pizza werd in gesmol-ten vorm qua structuur nog wel eens iets te ‘snotterig’ gevonden. Daar staat tegenover dat deze vegan kaas

bij verhitting wél het draderige effect geeft zoals je ziet bij gesmolten tradi-tionele kaas. Het zou interessant zijn om bijvoorbeeld bij het maken van een pizza deze kaas te vermengen met Wilmersburger Pizzaschmelz of met een ‘blauwe’ vegan kaas.

VervolgtestTijdens de vegan kaasproeverijen heb ik, met uitzondering van de MozzaRi-sella, geen zachte kazen en/of smeer-kazen laten beoordelen. Interessant voor een vervolgtest zijn de kazen van Fairly Cheesy: Cheddâh, Boerse’zin, Geheitkaas, Brie’ze punt en tot slot de Parm á Zaan. Hun productnamen verraden al waar ze voor bedoeld zijn. De Brie’ze punt heb ik tot op heden nog niet kunnen proeven, maar de rest wel en ze smaakten uitstekend.

Wil je meer weten over de testmethode of de resultaten? Stel je vragen aan Rik Joosten: freepiggy@live.nl.

16

Maak haar eigen vegan voedselvoorziening mogelijkWord donateur op www.plentyfood.nl

PF kwart pagina NVV 80x120mm.indd 1 16-05-16 11:20

17

column tekst Elliot Lyons, vertaling Teresa Moriana, foto Jeroen Moerdijk

Ik was van plan een column te schrij-ven over veganisme op het werk. Al-leen… dat wilde maar niet lukken.

Toen ik aan de column begon, schreef ik over mijn moeilijke over-gang van freelancen naar werken op een kantoor. Als freelancer had ik een enorme vrijheid in wat ik at, en op kantoor was dat minder. Dat op zich is niet heel speciaal, dat overkomt na-tuurlijk veel mensen. En het kantoor bood echt wel genoeg. Er was een wensenlijst op de koelkast en de of-ficemanager kocht, ongevraagd, meer hummus dan ik ooit samen met al mijn collega’s op kon eten.

Toch ontbrak er iets aan mijn verhaal. Iets onbewusts, net zoals er in de kantoorvoorraden iets ontbrak. Een andere vorm van voeding.

Waar ik steeds weer tegenaan liep was controle, en de macht die ik vroeger had als freelancer. Veganisme was iets eenvoudigs, mijn huis was de plek waarin ik er alle ruimte voor had. Daar waren veganisme en ikzelf veilig.

De tegenstelling met kantoor was groot. Als ik daar de koelkast opende of in de kast keek, was er weinig dat ik kon eten. Bij het zien van de in-houd van de keukenkastjes werd ik sentimenteel. Hoe graag ik ook vega-nist ben, ik hield niet van de strijd om de enige te zijn op een plek die mij, tot op zekere hoogte, een thuisgevoel moest geven. In deze omgeving stond veganisme niet centraal en voelde mijn keuze eerder als een last dan als iets dat gewoonweg vaststond. Tege-lijkertijd werden veganisme en ikzelf wel centraal gesteld, simpelweg omdat we afweken van de rest. Hoe dan ook, het was een eenzaam bestaan.

Het nare van die eenzaamheid op kantoor was dat ze de positieve ener-gie die ik ervaar bij mijn keuze om geen dierlijke producten te consume-

ren, teniet deed. Veganisme is voor mij een manier om bezig te zijn met wat belangrijk is én ertoe doet. Want eten is op zichzelf al belangrijk, maar wat er echt toe doet is dat we ons be-wust zijn van hoe en wat we weten.

Veganisme is een levenskracht gebun-deld in een dieet. Het is direct gelinkt aan de vitaliteit van de ziel. Het is een deel van de rode draad die loopt door alles wat ik doe. Het is de belichaming van de mogelijkheid tot verandering en dat geeft me de motivatie om mijzelf constant uit te dagen om te groeien en te creëren.

In mijn eerste column, over veganis-me en kleding, noemde ik veganisme een onderdeel van mijn poging deze wereld mooier te maken. Mijn vorige stuk ging over veganisme en ras en over onderdrukking en privileges. De rode draad door deze stukken is de positieve energie in al die dingen. Ze motiveren ons om ons leven te leiden. Net zoals we voeding nodig hebben voor ons lichaam, hebben we ook voeding nodig voor onze geest – vega-nisme kan het ons allebei bieden.

Terwijl ik worstelde met mijn column over veganisme op het werk, die maar niet van de grond leek te komen, had ik tijd om na te denken over de aantrekkingskracht die veganisme op mij heeft en waarmee ik het associeer. Als ik hier met anderen over sprak, realiseerde ik me dat het niet eens zo-zeer ging om de situatie op het werk maar meer om hoe ik mij voelde door die situatie. De eenzaamheid die ik voelde bij de overgang van mijn vei-lige, veganistische thuis naar kantoor, deed me wel een beetje schrikken. Maar uiteindelijk werkte ze in mijn voordeel; ze maakte me bewuster van mijn redenen om veganist te zijn. Eén van de redenen, zo ontdekte ik, is de positieve kracht van het veganisme dat je ziel voedt. En daarvoor ben ik dankbaar.

Soulfood

18

recept tekst en foto Marloes Polman

Heerlijk met je favoriete jam

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

twee broden20 min bereiden, 1 uur rijzen, 30 min bakken

✱✱

Bereidingswijze

Ingrediënten

350 ml water

150 gr rozijnen

240 ml multivitaminedrank

4 el olijfolie

1 zakje gist (11 gram)

2 Gala-appels

750 gr bloem

100 gr suiker

½ el kaneelpoeder

1 tl zout

2 eetlepels suiker voor garnering

Appelfocaccia

Breng 350 ml water aan de kook en giet dit in een bakje. Laat de rozijnen ongeveer 10 minuten weken in het warme water. Schil ondertussen de appels en snijd ze in kleine, gelijke blokjes. Giet de rozijnen daarna af maar bewaar 230 ml water. Meng het water, de multivitaminedrank, de olie en de gist samen in een apart bakje en zet dit aan de kant zodat de gist kan gaan werken.

Meng de rozijnen, appelstukjes, 1/3 van de bloem, het gistvocht, de suiker, de kaneel en het zout samen in een grote mengkom. Wanneer dit goed vermengd is, voeg dan weer de helft van de bloem bij het beslag. Dit kan met de hand of met behulp van een mixer. Wanneer dit goed gemengd is, voeg dan het laatste beetje bloem toe en blijf het deeg kneden tot er een stevige bal ontstaat die niet te plakkerig is. Voeg meer bloem toe, indien nodig. Kneed het deeg 5 tot 8 minuten.

Laat het deeg afgedekt met een voch-tige doek gedurende een uur rijzen op een warme plek.

Verwarm de oven voor op 200˚C. Vet twee ron-de springvormen in met wat olie en verdeel het deeg over de vormen. Druk het deeg goed aan met je vingertoppen. Besprenkel elk brood met een eetlepel suiker en bak het brood in 30 minuten goudbruin. Laat het brood afkoelen voordat je het aansnijdt.

Warm een plakje op met wat plantaardige boter en kaneel!

Tip:

19

recept tekst en foto Marloes Polman

Plantaardige gehaktballetjes

Klassiek, Italiaansof Aziatisch? Wat jij wil!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

35 balletjes45 minuten

✱

Ingrediënten

4 sneetjes brood, geroosterd

125 gr walnoten, fijngehakt

1 el verse peterselie, fijngehakt

1 tl gedroogde oregano

1 pak harde tofoe

2 el zoute sojasaus

2 el edelgist

2 el maizena

2 teentjes knoflook, fijngehakt

1 el uipoeder

1 tl zout en peper

Bereidingswijze

Verwarm de oven voor op 180˚C en beleg een bakplaat met bakpapier. Rol kleine balletjes van het deeg.

Bak de gehaktballetjes gedurende 15 minuten, draai ze dan om en bak ze in nogmaals 15 minuten af (dit is een belangrijke stap, de balletjes gaan zich zetten in deze periode). Na het bak-ken kun je de balletjes direct serveren met een dipsausje, invriezen of afbak-ken in een pan met je favoriete saus.

Voor klassieke gehaktballetjes voeg je 2 tl gehaktkruiden toe. Voor Italiaanse balletjes voeg je basilicum toe en bak je de balletjes af in een pastasaus. Lekker op een Italiaans broodje met vegan kaas. Ook kun je ze prima door de pasta gebruiken. Bak de balletjes in barbecuesaus voor een picknicksnack of in zoetzure saus voor bij de rijst!

Maal het brood in een keukenmachi-ne tot kruimels. Voeg de fijngehakte walnoten, peterselie en oregano toe en puls tot alle ingrediënten goed gemengd zijn. Giet de brood-en-wal-nootmix in een beslagkom.

Giet de tofoe af en knijp zoveel moge-lijk vocht uit de tofoe, of laat de tofoe in een vergiet staan met een gewicht boven erop.

Voeg de tofoe samen met de sojasaus, de edelgist, de maizena, de knoflook, het uipoeder, het zout en de peper in de keukenmachine en mix alle ingrediënten tot er een glad mengsel ontstaat. Voeg de tofoe bij de brood-en-walnotenmix. Roer dit goed door tot het de stevigheid heeft van een deegbal.

20

Ingrediënten

1 zoete puntpaprika

½ courgette

1 tot 3 el koolzaadolie of olijfolie

100 gr volkoren fusilli

200 gr gekookte witte bonen

2 teentjes knoflook

2 el citroensap

3 el kaasvrije pesto (bijvoorbeeldPuur&Eerlijk van Albert Heijn)

zwarte peper en zout naar smaak

1 zak à 75 gr slamelange

100 gr verse olijven

Bereidingswijze

Verwarm de oven voor op 200°C (liefst op grillstand).Snijd de puntpaprika in dikke, korte repen en de courgette in dunne plak-ken. Doe de groenten samen op een ovenschaal en voeg de olie toe. Meng goed door elkaar en gril/bak daarna 20 tot 30 minuten in de voorver-warmde oven. Schep de groenten halverwege even om.Kook de fusilli in 8 minuten gaar. Giet af en laat de pasta afkoelen.Meng de witte bonen, knoflook, ci-troensap en pesto in een keukenma-chine. Breng op smaak met zwarte peper en zout.Verdeel de sla over twee borden. Voeg de gegrilde groenten, verse olijven en lauwwarme pasta toe en meng goed door elkaar. Verdeel ten slotte de hummus over de salade en serveer direct.

Heerlijk op een luie zomeravond

in het park

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Naar mijn mening is hummus overal lekker bij, zelfs bij pasta. Soms voeg ik limoen-korianderhummus toe aan een salade als dressing, heerlijk. Voor dit recept heb ik een pesto-bonenhummus gemaakt. Zo krijg je eenvoudig meer bonen binnen, en wordt deze salade nog voedzamer!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

voor 2 personen45 minuten

✱

Pastasalade met gegrilde groenten en pesto-bonenhummus

21

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Açaibowl in eenweckpot met amandelmuesli

De açaibowl is een kleurige en gezonde hype waar ik erg blij van word! Het lijkt op bananenijs, alleen dan met açai (een supergezonde bes!) erdoorheen en met heerlijke toppings van vers fruit en muesli. Ik maakte een variant met açaipoeder, omdat dat makkelijker verkrijgbaar is. Je kunt het serveren in een kom of in een weckpot zoals in mijn recept. Enjoy!

Fruitige zomerse verfrissing

Ingrediënten

3 rijpe bananen

1 el amandelpasta

1 el agavesiroop

1 tl kokosolie

60 gr muesli naturel

handje noten- of zadenmix, gehakt

100 ml light kokosmelk

1 tl açaipoeder

150 gr diepvriesbramen

kokosvlokken

vers fruit, bv. blauwe bessen,aardbeien, mango of perzik

Bereidingswijze

Pel de bananen, breek ze in kleine stukken en leg deze minimaal vier uur in de vriezer.

Verwarm de oven voor op 180°C.Meng de amandelpasta, agavesiroop en kokosolie in een kommetje door elkaar. Voeg het mengsel toe aan de muesli en meng goed. Voeg een hand-je gehakte noten- of zadenmix toe.

Verdeel de muesli over een bakplaat en bak 15 tot 20 minuten in de oven. Schep halverwege goed om.

Doe de bevroren bananen samen met de kokosmelk, açaipoeder en bramen in de blender en blend tot het bana-nenijs is geworden.

Doe een deel van de muesli onderin twee weckpotten en voeg daarna het açai-bananenijs toe. Garneer de weckpot met vers fruit, extra muesli en kokosvlokken. Geniet er direct van!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

voor 2 personen30 minuten (+ 4 uur vriestijd bananen)

✱

22

23

reportage illustraties Stouthandel

Summer inthe (vegan) city

De lekkerste veganistische adresjesper stad op een rij gezet

Voor vegan vakantiegevoel hoef je niet ver te reizen, ook in eigen land valt er genoeg te genieten! VEGAN Magazine vroeg vijf mensen naar hun drie zomerfavorieten in eigen stad: waar krijg je het lekkerste ijs, op welk terras kun je ook iets eten naast je biertje, en wat valt

er verder nog te beleven? Vijf keer drie tips van insiders!

tips van Steffie Bijma

IJs!Als je door het centrum slentert met zijn gezellige zijstraatjes en overal terrasjes, zie je ook allemaal mensen met een ijsje. Voor mij bestaat er in Zwolle maar één ijszaak en dat is IJssalon Salute. Helemaal aan het eind van de Diezerstraat, de winkelhoofdstraat van Zwolle, zit deze parel. Ambachtelijk huisge-maakt ijs en voor de veganist is er keuze uit vijftien smaken!

IJssalon Salute, Diezerstraat 121

Terras!Na al dat geslenter is het terrastijd! Terrasjes zat in Zwolle. Veel hebben wel nootjes of olijven, sommige ook loempiaatjes, maar als je wat anders bij je drankje wilt, dan wordt de keus een stuk beperkter. Mijn absolute fa-voriet is Grand Café Public aan de Blijmarkt in Zwolle. Je kan hier op een breed terras zitten naast een redelijk rustige straat, maar ook in hun ‘Kloostertuin’. Het is er heerlijk rustig en mooi. Veganistische gerechten op de menukaart: twee verschillende soorten bitterballen (Vegetarische Slager of Healthy Planet) met Zwolse mosterd, loempia’s, kro-ketten, The Dutch Weedburger en een vegan tofoe gerecht. Toch nog wat anders? Dat kan, de kok is creatief genoeg!

Grand Café Public, Blijmarkt 23

En verder...Wat je ook kunt doen, is veganistische hap-jes en drankjes inslaan bij GooodyFooods (schuin tegenover Grand Café Public) en bij de Thorbeckegracht gaan zitten op het gras of op het muurtje bij de Wijndragerstoren. Heerlijk picknicken langs het water, waar af en toe een bootje voorbij vaart.

GooodyFooods, Potgietersingel 1

24

tips van Margreet van Nimwegen

IJs!Supersmeuïg sorbetijs op een prach-tig plekje op steenworpafstand van de Stevenstoren (mooi uitzicht over Nijmegen)! Het kinderhoorntje is vegan. En... chocolovers opgelet: de eigenaar experimenteert momenteel met chocola. Wellicht verkoopt hij binnenkort aardbeien-stracciatella! Op de lunchkaart staat ook stan-daard een aantal vegan opties.

Prikkels, Houtstraat 75

Terras!Heb je snel last van keuzestress? Dan is Novia Verde geen geschikte plek, want alles is veganistisch! Van soep, sandwich, smoothie tot cap-puccino en warme chocomel met slagroom. Als je echt niet kunt kie-zen, probeer dan de high tea met allerlei hartige en zoete hapjes en heerlijke Canton-thee. En dat al-lemaal in een monumentaal pand of op het knusse terrasje in de oudste straat van Nederland!

Novia Verde, Lange Hezelstraat 78

En verder…Zin om nog even 'goed' te shoppen en jezelf te verwennen? Dat kan bij het duurzame warenhuis Van Natu-re, schuin tegenover het Valkhofpark. Je kunt hier terecht voor van alles en nog wat! Er is een uitgebreide kle-dingcollectie, maar het is ook de ide-ale plek voor een speciaal cadeautje.Onder hetzelfde dak vind je het raw veganistische lunchcafé Crudo. Lek-ker gezond! Natuurlijk goed voor mens, dier en milieu, maar minstens zo belangrijk: goed voor jezelf !Achterin het pand zit kapper HÁZ. Alle aandacht voor jou en je haar onder het genot van biologische fairtrade koffie of thee, een muziekje en dierproefvrije haarproducten met heerlijke geurtjes.

Van Nature, Burchtstraat 126

tips van Frouke Hommen

IJs!Voor een ijsje kun je terecht bij de Maastrichtse ‘gelateria’ Luna Rossa. Hier kun je kiezen uit tal van verschillende smaken zoals bijvoor-beeld mango, watermeloen en ci-troen. Ben je op zoek naar een ijsje zonder fruitbasis, dan is het zeker aan te raden even binnen te lopen bij de Albert Heijn op Plein 1992. Hier is het plantaardige ijsmerk Professor Grun schnabel te koop (zie ook het interview op pagina 10). Neem een lepel en een halveliter-verpakking en geniet van een ijsje met uitzicht op de Maas.

Luna Rossa, Hoogbrugstraat 45

Terras!Als je even lekker wilt uitpuffen op een terrasje, breng dan een bezoek aan De Brandweerkantine. In dit unieke concept, gevestigd in de oude brandweerkazerne van Maas-tricht, is een variatie aan veganisti-sche gerechten beschikbaar. Andere gerechten kunnen gemakkelijk wor-den geveganiseerd. Ook wordt er heerlijke koffie geschonken met een (optioneel) scheutje sojamelk.

De Brandweerkantine,Capucijnenstraat 21

En verder… Voor de open-minded gezelligheids-beesten wordt er bij de Foodbank in Maastricht op vrijdag altijd samen gekookt. Vrijwilligers gaan op zoek naar groenten die zijn overgebleven van de dagelijkse markt, en toveren deze van 16.00 tot 20.00 uur om in een heerlijke veganistische maaltijd. Heel gezellig en bijzonder om mee te maken.

Foodbank, Landbouwbelang, Biesenwal 3

25

tips van Konrad Szymanski

IJs!Een ijskast zo groot als een boeken-kast, die vind je bij de Vegetarische Snackbar op het Stationsplein. Naast het ijs van Professor Grun-schnabel (zie ook het interview op pagina 10), wordt je keuze nog las-tiger door de aanwezigheid van ve-gan Magnums en Cornetto’s. Ach, doe eens gek en proef alles gewoon.

De Vegetarische Snackbar,Stationsplein 5A

Terras!Wil je lekker in het zonnetje op het terras ontbijten of lunchen? Dan moet je zeker een bezoekje brengen aan Hortus, gelegen aan het Anna Paulownaplein. Waar je tevens een flinke dosis vitamine D met eten kunt combineren, is Baklust aan de Veen-kade. Een ruim aanbod met onder andere de vegan taarten die schreeu-wen om opgegeten te worden.

Hortus, Anna Paulownaplein 3Baklust, Veenkade 19

En verder…En dan is er natuurlijk nog de Weimarstraat met om te beginnen Veggie 4U, een supermarkt met grotendeels veganistische producten. De vriendelijke medewerkers ma-ken met liefde een belegd broodje ‘lam’ of ‘kip kerrie’ voor je. Mocht je verderop opeens iemand horen zingen, dan is het uit de keuken van Love&Peas. Gerund door een Pales-tijn en Israëliër, een mooie plek voor een Arabisch-mediterrane lunch. Voor de koffieliefhebber is de Arabi-sche koffie een aanrader. De koffie-liefhebber (maar ook de theemaniak) kan ook terecht aan de overkant bij Kali Tengah, een specialist in de ver-koop van losse thee en koffiebonen.

Veggie 4U, Weimarstraat 76Love&Peas, Weimarstraat 37AKali Tengah, Weimarstraat 54

tips van David Pieters

IJs!Het hart van Middelburg bevindt zich op de Markt, met haar mo-numentale stadhuis. Hier kun je op één van de vele terrassen neer-strijken voor een drankje en ge-niet je volop van de Zeeuwse zon. Wil je verkoeling op een warme zomerdag? Eet dan een ijsje bij ijssalon a Domani XL. Hier kun je ook suikervrij én lactosevrij ijs krijgen! 100% guilt free dus!

IJssalon a Domani XL, Markt 63b

Terras!Voor een diner kun je terecht bij La Piccola Italia, waar je ook buiten op het sfeervolle terras achter in de tuin kunt zitten. Met een steenoven en echte Italiaanse eigenaren is dit een restaurant om niet te missen. De helft van de kaart kleurt vegagroen. Volop keus dus uit vegan pizza’s en pasta’s. Op verzoek krijg je ook alles glutenvrij.

La Piccola Italia, Damplein 46

En verder… Verder kun je op diverse plekken veganistisch eten zoals bij Two Ladies Like, een maffe dames- en kinderkledingwinkel en vegetari-sche lunchroom met volop vegan opties. Ook bij restaurant ’t Packhuys kun je op verzoek verrassend lek-ker veganistisch eten. Geef dat wel van tevoren aan, want op een biologisch falafelgerecht na, laat de menukaart zelf weinig vegan zien.

Two Ladies Like, Korte Geere 20’t Packhuys, Kinderdijk 84

26

tips tekst Julia Goryun, illustratie Bram Bergs

What the app?We kennen inmiddels allemaal de Happy Cow-app, maar wat voor apps kun je als vegan nog meer

downloaden op je smartphone? Onderstaande apps zijn zowel voor de Android als iPhone geschikt.

Dr. Greger’s Daily DozenDr. Greger is die heel energieke ve-ganistische wetenschapper die naast zijn vele lopende projecten (zoals de presentatie bij Google over zijn boek How not to die en natuurlijk zijn website nutritionfacts.org) ook nog een app heeft uitgebracht. Deze app dient als ondersteuning voor zijn boek (zie ook pagina 29). Daarmee kun je bijhouden hoeveel gezonde dingen je op een dag gegeten hebt. Per cate-gorie kun je doorklikken en je porties invullen, waarbij duidelijk aangegeven wordt wat een portie inhoudt. Er is ook een lijstje van wat bijvoorbeeld onder ‘cruciferous vegetables’ wordt verstaan.

Voors: Het is een simpele, makkelijke app voor mensen die met hun gezondheid bezig zijn. De app is een goede reminder voor wat en hoeveel je eigenlijk op een dag zou moeten eten om gezond te blijven. Ook water en be-weging kun je invullen, voor beweging is er bijvoorbeeld een heel handig lijstje wat je alle-maal kunt gaan doen. De ingevulde informa-

tie wordt opgeslagen en je kunt de statistieken inzien, zowel voor een aantal porties per dag als op ingrediëntniveau.

Tegens: Zijn er niet. Al met al is het een goede tool om mee te oefenen, waarbij je na een paar weken al zelf weet welke ingrediën-ten je moet gebruiken om gezond te zijn.De ingevulde informatie wordt opgeslagen en je kunt de statistieken inzien, zowel voor een aantal porties per dag als op ingrediënt-niveau.

OkCupidVoor de vegan daters onder ons! Ok-Cupid heeft een app en een website. Die zijn niet specifiek ontwikkeld voor vegetariërs of vegans, maar in tegenstelling tot andere dating apps of websites is er een optie om zowel in je profiel aan te geven dat je vegan bent, als bij het zoeken te filteren op vegetariër/vegan. Het filteren in de app doe je als volgt: klik op Matches, daarna op Filter bovenaan, scroll naar beneden naar Diet en kies Vegan.

Voors: OkCupid is een heel fijne app, die er voor mensen in alle soorten en maten is. Zo kun je bijvoorbeeld ook aangeven dat je sapi-osexual bent, leuk!

Tegens: Het zou fijn zijn als nog meer ve-gans van het bestaan van deze app af wisten!

YouFoodToen ik hoorde dat sommige mensen een foto-eetdagboek bijhouden van wat ze op een dag allemaal eten, werd ik nieuwsgierig. Ik ben op zoek ge-gaan naar een goede app daarvoor. Ik heb Pic Healthy en MealLogger ge-probeerd, maar die werkten technisch niet helemaal naar wens. YouFood

heb ik inmiddels uitgebreid getest, en het blijkt een superapp te zijn! Het is een soort Instagram voor je eten, maar dan echt alleen maar voor eten. Je kunt hem niet alleen gebruiken om bij te houden wat je op een dag eet, maar je kunt er ook een receptenver-zameling met je eigen foto’s in maken. Als je een foto van je gerecht gemaakt hebt, kun je vervolgens een linkje plaatsen naar het recept op internet of zelf een recept opschrijven. Als je een keer geen inspiratie hebt, kun je dus door je fotoreceptenverzameling heen bladeren.

Voors: Veelzijdige app, je kunt er ook an-dere mensen in volgen en doelen stellen voor jezelf (bijvoorbeeld afvallen). Vanzelfspre-kend kun je aangeven dat je vegan bent en je krijgt dan een vegan selectie te zien.

Tegens: Je moet het geduld kunnen op-brengen om eerst een foto te maken, voordat je begint te eten.

What AdditivesDit is een simpele app waarmee je kunt checken of E-nummers wel of niet vegan zijn. Verder kun je zien hoe veilig een E-nummer is en kun je er meer info over lezen.

Voors: Heel makkelijk in gebruik, de E-nummers zijn snel op te zoeken.

Tegens: Als je een hele waslijst aan E-nummers hebt, moet je ze allemaal één voor één opzoeken.

27

vegan basics tekst Lisa Steltenpool, illustratie Stouthandel

Ga je binnenkort op zonvakantie? Grote kans dat je goed voorbereid op reis wilt en de nodige summer essentials in huis haalt. Maar daar sta je dan, voor het schap bij de drogist met keu-ze uit tientallen flesjes zonnebrand-crème. Welke merken zijn er eigenlijk vegan proof? En welke factor kan je het beste nemen?

Allereerst is het belangrijk om jezelf altijd goed in te smeren voordat je de zon in gaat. Dus ook als je op een zonnige dag een stukje gaat fietsen of vegaburgers staat te grillen in de tuin. Je kunt namelijk al binnen een half uur huidschade oplopen. Dit leidt op de lange termijn tot snellere huid-veroudering, pigmentvlekken en een grotere kans op huidkanker. In 2014 werden maar liefst 53.000 nieuwe ge-vallen van huidkanker geregistreerd. Dat waren tien jaar daarvoor nog 28.000. Goede reden om flink te sme-ren dus!

Diervriendelijk zonnebaden5 tips voor een gesmeerde zomer!

Niet elke zonnebrandcrème bij de drogisterij is vegan. Soms zitten er na-melijk dierlijke ingrediënten in, zoals melk, dierlijke glycerine of bijenwas. Gelukkig zijn er genoeg vegan merken en webshops waar je diervriendelijke zonbescherming kunt vinden. Hierbij een overzicht van een aantal merken die vegan zonnebrandcrème en after-sun in het assortiment hebben:

• Lavera • Lovea

• Biodermal • Yaoh

• Yes To • Green People

Je kunt deze merken vinden bij de vol-gende winkels en webshops:

• Biocosmetica.nl • Vega-Life

• Lush • Veganspul.nl

• Bodyshop • Ecco-Verde.com

Met deze vijf tips zit jij deze zomer gebakken!1. Smeer jezelf rijkelijk in met zon-

nebrandcrème, want een dun laagje beschermt onvoldoende.

2. Herhaal het insmeren elke twee tot drie uur, want de factor neemt af met de tijd.

3. Zorg dat je jezelf minimaal een half uur voordat je de zon in gaat, insmeert.

4. Gebruik minimaal factor 15 en liefst factor 30.

5. Koop een zonnebrandcrème zon-der parfum, want parfum kan irrite-rend werken.

Tomaten tegen de zonNaast zonnebrandcrème helpt ook vitamine A je huid te beschermen. Uit onderzoek is gebleken dat dagelijks een hoge inname van vitamine A een ver-gelijkbare bescherming biedt als factor 2 à 3. Het is dus geen vervanger voor zonnebrandcrème, maar het helpt wel je lichaam van binnenuit te beschermen tegen schadelijke uv-stralen. Hoe krijg je veel vitamine A binnen? Bijvoorbeeld uit tomaten, dus kom maar op met pasta marinara en tomatentapenade!

28

Armandes aanradersArmandes aanraders tekst Armande van Doesburg

Gezond vegan drankje voor de zomerSchenk voor jezelf eens een kopje Alkathee in. Deze thee heeft een zachte smaak door de samenstelling van 52 kruiden (zoals paardenbloem, driekleurig viooltje en venkel). Het helpt je lichaam te reinigen. Ik vind het altijd een verwenmomentje voor mezelf. Lekker buiten in de schaduw of juist in het zonnetje. Je kan er ook een gezonde ijsthee van maken door de thee af te laten koelen en ijsklontjes en een schijfje limoen toe te voegen.Pakje met 50 kruidenzakjes: € 14,95 of een verpakking van 110 stuks voor € 24,95. Te koop bij gezondheidswinkels, Vitaminstore, reformwinkel of de webwinkel van Alka zelf.

LekkerineenpotjeAls Dewi van der Waeter op haar achtste van haar leraar hoort hoe hamburgers worden gemaakt, besluit ze dierenactivist te worden. Jaren later wordt ze veganist, maar ze heeft moeite om een vegan deodorant te vinden die prettig is en ook werkt. Dus maakt Dewi haar eigen diervriendelijke deodorant aan de keukentafel. Ze vult tien potjes voor vrienden en familie. Dat slaat aan en voor ze het weet is ze nog veel meer potjes aan het vullen met deodorant, lippenbalsems, suikerscrubs, haarmaskers, bodybutters en meer. Ze start haar eigen bedrijf genaamd Lekkerineenpotje. Al haar producten zijn handgemaakt en worden door heel Nederland verkocht. Heel leuk om jezelf mee te verwennen of als cadeautje te geven!Ook kun je workshops bij haar volgen, waarin je zelf verzorgingsproducten in een potje leert maken. Dit kan vanaf € 19,95. Op haar website vind je de verkooppunten of je kunt via haar eigen webshop bestellen.www.lekkerineenpotje.nl

Handige supplementen voor een veganistAls planteneter eet je al snel gezonder dan de gemiddelde carnivoor of omnivoor. Als je afwisselend eet en lekker ruim geniet van groenten en fruit en van granen, noten, zaden, peulvruchten, kiemen, quinoa, tempé, soja- of kokosyoghurt, gezonde plantaardige vetten, zeewier en algen krijg je bijna alle benodigde voedingsstoffen binnen. Wel is het verstandig om vitamine B12 toe te voegen, omdat je dit anders niet of te weinig binnen krijgt. In de maanden met weinig zon (oktober – maart) is het slim om vitamine D in te nemen. Dit geldt overigens voor bijna elke Nederlander. Goede plantaardige, natuurlijke en voor zover mogelijk biologische varianten zijn: Vitals B12-zuigtablet, plantaardig voor onder de tong € 18,95 en Vitals D-tablet, biologisch en plantaardig (uit paddenstoelen) € 24,95.Verkrijgbaar in de webshop van Vitals, Ekoplaza of andere natuur- of gezondheidswinkels.www.vitals.nl

Inspiratie: Goodness is vegan & tastyDe Ierse voedingsdeskundige Dee bedacht Dee’s Wholefoods in haar eigen keuken. Ze wilde altijd al voor zichzelf werken en ze vertrouwde erop dat mensen ondertussen wel klaar waren met saai eten, boordevol toevoegingen. Ze ruilde haar auto in voor een busje en begon iedere avond na haar werk met het maken van groenteburgers, die ze verkocht op de markt. Iedereen die ze proefde was onmiddellijk verkocht. Dee besloot ontslag te nemen, een verpakking te ontwikkelen en te proberen haar vegan burgers in supermarkten te gaan verkopen. Na een poosje kreeg ze talloze brieven van klanten waarin ze vroegen om haar assortiment uit te breiden. De Groentepotjes,

Quinoapotjes en verschillende vegan worstjes zijn het resultaat!Als je beter eet, voel je je ook beter, vindt Dee. Daarom gebruikt ze alleen de beste natuurlijke en biologische ingrediënten, die geen gluten of onnatuurlijke toevoegingen, soja, zuivel, gmo’s of tarwe bevatten.Bekijk het filmpje van Dee op haar site: www.deeswholefoods.nl.Haar producten zijn verkrijgbaar bij Jumbo.

29

Best lolli pop everMijn kleine neefje en nichtje zijn dol op snoep. Helaas is het meeste snoep bedroevend slecht, als je naar de ingrediënten kijkt. Het is ook sneu voor de kinderen om snoep helemaal te verbieden. Maar wat werd ik blij toen ik YumEarth Organics ontdekte! Eindelijk snoep dat met liefde gemaakt is. Het bevat 100% natuurlijke kleur- en smaakstoffen, is organic, glutenvrij, vegan en allergenenvrij. Zie je, dat kan dus gewoon! De snoepjes zijn erg lekker en kinderen vinden het nou eenmaal geweldig om af en toe een lolly te eten. Het ziet er net zo leuk uit als gewoon snoep.

Te koop op verschillende plekken door heel Nederland zoals bij Marqt en Vegabond. Kijk op de website www.yumearth.nl voor de verkooppunten of bestel via de eigen webshop op de site.

Cerea sweet veggie nutrition barsDit is één van mijn laatste ontdekkingen. Een heerlijk gezond reepje met een verrukkelijke koekachtige smaak met daarin zowel fruit als groente. Een makkelijk tussendoortje en past zo in je handtas voor een lekker snackmomentje. Ook voor kinderen perfect om mee naar school te nemen. Het reepje is bio, raw, vegan en glutenvrij. De smaken zijn: Beetroot & Plums, Broccoli & Coconut en Carrot & Banana. Het Tsjechische familiebedrijf maakt al vanaf de jaren negentig ontbijtgranen en bakkersproducten. Duurzaamheid en fair trade zijn belangrijke waarden in het productieproces. Verkrijgbaar in de natuurwinkels.

Bazaar de Luxe: organic fair wearDe Belgische Hsuan is sinds haar jeugd al vegetariër en werd in 2013 veganist. Haar droom is om haar liefde voor dieren te combineren met haar passie voor kleding. En dat kan ze! Ze ontwerpt mooie shirts met pakkende teksten. Haar kledingstukken zijn biologisch, eerlijk en van hoge kwaliteit. Van elk verkocht item gaat een deel naar dierenwelzijnsorganisaties. Er zijn zowel dames- als herenshirts verkrijgbaar. In Leuven kan je naar de fysieke winkel aan het R. De Somerplein 13 of je kan een bestelling plaatsen via de webshop op haar site. www.bazaardeluxe.be

Sue: Zoet zonder suikerYes, weer een prachtig vegan adresje er bij! Sinds begin 2016 kan je naar The SUE Store in de Karel Doormanstraat 372 te Rotterdam gaan! Hier kan je heerlijk ontbijten, smoothies drinken, koffie leuten, lunchen en van de meest mooie gebakjes genieten. De prachtige zoet-zonder-suiker minitaartjes kan je gelukkig ook op verschillende plekken in Nederland verkrijgen. Deze worden ambachtelijk en met de hand bereid in de kookstudio op de Hoogstraat in Schiedam en van daaruit verkocht door heel Nederland.Echt een aanrader dus!www.sue-food.nl

Provamel sojakwarkWat een heerlijk vegan product heeft Provamel voor ons gemaakt: biologische sojakwark. Lekker, zacht en romig, zonder suiker of andere toevoegingen. Heerlijk genieten dus! Ook is er naar duurzaamheid gestreefd door bij kleine sojaboeren in te kopen en ze een eerlijke prijs te betalen. Er wordt voor 85% bij Europese boeren ingekocht. Dit product is in veel vegan recepten te gebruiken. Kijk voor inspiratie op www.provamel.com bij sojakwark/recepten (van tiramisu tot vegan kaastaart!).Verkrijgbaar in o.a. de natuurwinkels, Ekoplaza, Marqt en G&W.

How not to die…De bekende vegan arts en spreker Michael Greger schreef het boeiende boek How Not to Die. De dood is niet tegen te houden, maar in dit boek worden de meest voorkomende ziekten beschreven en hoe je die kan voorkomen. Alles wordt gestaafd met recent wetenschappelijk onderzoek. Het blijkt overduidelijk dat je met een plantaardig eetpatroon het meest aan je gezondheid kan bijdragen. Het tweede deel van het boek beschrijft welke twaalf (vegan) voedingsmiddelen je dagelijks tot je moet nemen voor een betere gezondheid. Het is helaas nog niet in het Nederlands verkrijgbaar. Greger wil alle wetenschappelijke kennis over gezondheid voor iedereen gratis toegankelijk maken. Dat is zijn missie en levenswerk. Wekelijks schrijft hij artikelen en maakt filmpjes met actuele en praktische informatie. Ook is er de gratis app: Dr. Greger's Daily Dozen, waarin je dagelijks de twaalf voedingsmiddelen kan afvinken (je ziet meteen wat je dagelijks nodig hebt). Zie ook pagina 26.Website/filmpjes:www.nutritionfacts.org. Boek: How Not to Die,€ 22,99 bij www.bol.com.

boekbespreking tekst Titus Rivas

A Rational Approach to Animal Rights

Corey Lee Wrenn is verbonden aan de Sociologische Faculteit van de Universiteit van Colorado. Zij beoogt met A Rational Approach to Animal Rights een bijdrage te leveren aan een zo effectief

mogelijke verbreiding van dierenrechten en ethisch veganisme. Het gaat haar primair om de zogeheten ‘abolitionistische’ beweging. Abolition betekent hier: afschaffing van de exploitatie van

niet-menselijke dieren. Ze plaatst het abolitionisme tegenover het ijveren voor dierenwelzijn zonder te streven naar de algehele opheffing van diergebruik. De auteur laat zien dat gematigde organisaties

baat hebben bij het behoud van het speciesistische systeem van uitbuiting en onderdrukking van dieren. Dit type groeperingen richt zich vooral op specifieke misstanden, waar alleen bepaalde

soorten dieren het slachtoffer van worden.

Volledige abolitionistische benaderingAbolitionistische groeperingen zijn ondanks hun marginalisering binnen het publieke debat opmerke-lijk vitaal, vooral in de vorm van grassrootsorganisaties. Toch pakken ook zij het doorgaans nog niet rationeel en effectief genoeg aan. De centrale boodschap van Wrenn luidt dat men abolitionisme en veganisme niet mag scheiden van de ontmanteling van alle andere vormen van onderdrukking en onrecht waar wezens met gevoel het slachtoffer van worden. De bestrijding van onder meer racisme, seksisme, en discriminatie van gehandicapten en seksuele minderheden hoort inherent bij de strijd voor dierenrechten. Het gaat namelijk in al deze gevallen om sociale rechtvaardigheid. De auteur durft te poneren dat het hele kapita-listische systeem op de schop moet en meent dat een veganistische revolutie alleen dan realiseerbaar is. Het kapita-lisme is namelijk per definitie afhanke-lijk van uitbuiting. Wanneer men exploi-tatie in het geval van dieren niet langer duldt, zal het neoliberale stelsel ook in andere opzichten onvermijdelijk ten val komen.

Herhaling van zettenHoewel het boek over het algemeen goed leesbaar is, zijn er bepaalde pun-ten waarop Wrenn naar mijn mening te vaak terug blijft komen. Het meest opvallende voorbeeld betreft haar uitgesproken afkeer van de patriarchale manier waarop organisaties als PETA vrouwelijke charmes inzetten bij hun campagnes.

Ze maakt op mij in dit geval een vooringenomen indruk, omdat ze zich niet kan voorstellen dat vrouwen vrijwillig aan zulke campagnes mee zouden doen. Hun deelname

heeft volgens de auteur te maken met een verin-nerlijking van mannelijke seksistische normen. De herhaling van deze stel-ling grenst voor mij aan het drammerige. In het geval van religie lijkt Wrenn zichzelf tegen te spreken. Eigenlijk vindt ze dat iedereen de vrij-heid moet behouden om te geloven wat hij wil, maar ze lijkt tegelijker-tijd te pleiten voor een collectieve atheïstische fundering van de vega-nistische ethiek. Des-ondanks is A Rational Approach to Animal Rights zeker een aanrader voor wie zich afvraagt hoe het veganisme het beste gepromoot kan worden en daarbij niet terug schrikt voor aca-demisch Engels.

A Rational Approach to Animal RightsDr. Corey Lee WrennPalgrave Macmillan, 2015ISBN 9781137434647

30

31

Advertenties

Tarieven voor deregeladvertenties:

Vanaf € 25 (kop + 3 tekstregels). Neem hiervoor contact op met

Sano via info@sano-promotions.nl

Ledenpasvoordeel

Vegan logoBovenstaand logo is verbonden met hetinternationaal erkende Vegan Keurmerkvan de Engelse Vegan Society. De NVV isin Nederland vertegenwoordiger voor ditkeurmerk. Wilt u het gebruiken op uwproducten? Neem dan contact met ons opvia: vegankeurmerk@veganisme.org.

Als lid van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) krijg je op vertoon van je ledenpas voordeel bij onderstaande deelnemers aan onze Vegan Friendly-

promotie. Zie www.veganfriendly.nl voor de voorwaarden en actuele lijst met álle deelnemers. Het zijn er te veel om hieronder allemaal te vermelden.

Voordeel bij uit eten en cateringAddis Ababa • Ethiopisch restaurant (Amsterdam): 10% korting.Alchemist Garden • Rawfood en meer (Amsterdam): Gratis kopje koffie/thee.Avalon • Vegan restaurant (Gent, België): 10% korting.Bangkok City • Thais restaurant (Gouda): 10% korting.Bella Italia • Pizzeria met vegan opties (Nijmegen): Gratis kopje koffie/thee.Bindicafe • Vegan eetcafé en catering (Amersfoort): Gratis vegan lekkernij.BitterSweetz • Vegan lunchroom en meer (Den Haag): Gratis kopje koffie/thee.Bla Bla • Vegetarisch restaurant (Groningen, R’dam): 10% korting.Charly’s All is Fair • Catering, vegan gebak (Voorburg): 10% korting.Daily Delicious • Catering en kok op locatie (internet): 10% korting.De Eetstee • Vegetarisch restaurant (Amersfoort): 10% korting.De Filantroop • Vega/vegan pop-up diner restaurant (Alkmaar): Gratis kopje koffie/thee.De Herbivoor • Vegan/bio lunchzaak, maaltijden en catering (Groningen ): 10% korting.Bij de jongens op ‘t Zand • Huiskamerrestaurant en meer (Sleeuwijk): Gratis drankje.De Vegetarische Snackbar • Vegetarische snackbar (Den Haag): 10% korting.De Vliegende Schotel • Vegetarisch restaurant (Amsterdam): Gratis kopje koffie/thee.Deshima • Lunchroom (en meer) (Amsterdam): Gratis drankje.DopHert Vegan Food & Goods • Lunchroom (en meer) (Amsterdam): 10% korting.Eat at Jo’s • Eetcafé (Amsterdam): Gratis drankje.Eetcafé Spinoza • Eetcafé met vegan opties (Leeuwarden): Gratis kopje koffie/thee.Eethuis Vers • Lunchroom met vegan opties (Utrecht): Gratis kopje koffie/thee.Falafel Masters • Midden-Oosten eethuis. (Eindhoven): Gratis kopje koffie/thee oid.Fine Fresh Food • Lunchroom, take away (Den Haag): 10% korting.HAP • Vegan winkel en lunchroom (Den Bosch): Gratis kopje koffie/thee.Herberg Het Volle Leven • B&B, vega/bio restaurant (Appelscha): Gratis drankje.Het Zaanse Bakkertje • Brood, banket en meer (Zaandijk): Gratis kopje koffie/thee.Hof van Twello • Uitgebreide streekwinkel en meer (Twello): 10% korting op “Handboek

Plantaardige en Rauwe voeding” (geen verzendkosten)Joricious Delicious • Biologische vegan catering (internet): 10% korting.Kapitein Haak • Restaurant (Leidschendam): 10% korting.KOST • Restaurant, afhaal, catering en bezorging (Zwolle): Gratis kopje koffie/thee.Loving Hut • Vegan restaurant (Amsterdam, Maastricht): 10% korting.Maoz • Falafel restaurant (Nijmegen): 10% korting.Mastino • Pizzeria met vegan opties (Amsterdam): 10% korting.Natuurlijk 015 • Restaurant (Delft): 10% korting.Pluktea • Hightea, lunch en meer (Boskoop): Gratis kopje koffie/thee.Rauw • Biologische bar/restaurant, volledig gluten -en lactosevrij (Sittard): 10% korting.Raw & More • Vegan lunchroom (Rotterdam ): 10% korting.Rawsome • Rawfood eetcafé (Arnhem): Gratis kopje koffie/thee.Restaurant Logica • Biologisch cafe restaurant (Leiden): Gratis kopje koffie/thee.Surabaya • Indisch/Indonesisch restaurant (Middelburg): Gratis drankje.Symbiose • Vegetarisch restaurant (Den Haag): Gratis huisgemaakte bonbon.TANKSTATION cultureel vulpunt • Wekelijks groepsdiner (Enschede): 10% korting.TerraZen Centre • Vegan restaurant (Amsterdam): Gratis drankje.The Living • Biologische en vega deli, catering en workshops (Delft ): 10% korting.Veg’Table • Biologisch catering (Arnhem ): 10% korting.Vegabond • Lunchroom en winkel (Amsterdam): Gratis kopje koffie/thee.Vegananas • Vegan catering, workshops (Eindhoven): Gratis drankje.Veggiebites • Vegetarische en veganistische catering (Rotterdam): 10% korting.

Voordeel bij andere producten en dienstenAn-Dijvie • Natuurvoedingswinkel (Rotterdam): 10% korting.BEWUSTGOED • Eco webwinkel (internet): 10% korting.Bio Aan Huis • Biologische groente, fruit en meer (Nieuw-Beijerland): 10% korting.Biocosmetica • Cosmetica (internet): 10% korting.Brandnetel • Natuurvoedingswinkel (Leiden): 10% korting.Bureaubewust • Web(winkel) (Utrecht): 10% korting.Chasing Change • Ethisch reclamebureau (internet): 10% korting.Colourful Green • Reclamebureau (internet): 15% korting.Corque • Kurk artikelen (internet): 10% korting.De Olijke Olifant • Veganistische vakantie(weken) (Kranenburg, Duitsland): 5% korting.Eco Beauty Shop • Cosmetica (internet): 10% korting.Ecomarkt • Natuurvoeding (internet): 10% korting.Eleoflora • Kruidenproducten (en meer) (internet): 10% korting.EN& • Schoenen (internet): 10% korting.HaarInStijl • Kapsalon met vegan producten (Breda): 10% korting.Happy Heels • Schoenenwinkel (Rotterdam): 10% korting.Happy Herbi • ‘Vegan chocolates and energy balls’ (raw) (internet): 10% korting.Het Ciderhuis • Vegan ciders (internet): Gratis verzending.Hierland B&B • Vegan B&B (Kranenburg, Duitsland): 5% korting.It’s Organic • Webwinkel met biologische en vegan wijnen (internet): 10% korting.Kolibrie • Natuurartsenpraktijk (voor mens en dier) (Belt-Schutsloot): 10% korting.Nerissa Beauty & Wellness • Vegan schoonheidssalon (Rotterdam): 10% korting.Nomadics • Sandalen (internet): 10% korting.Nura Nature • Schoonheid en schoonmaak (internet): 10% korting.Pure Coverz • Biologisch beddengoed, woontextiel & stoffen (internet): 10% korting.Seitan Chefs • Vegan Foodtruck (internet): 10% korting.SoloBioMooi • Cosmetica (internet): 10% korting.Staal&Kracht • Sportschool met vegan eigenaar (Rotterdam): 10% korting.VEGA-LIFE • Winkel en webwinkel (Amsterdam): Presentje bij aankoop schoenen.Vegadates • Datingsite voor veggie’s en vega’s (internet): 33,3% extra lidmaatschap.VegaVriend • Vegan huisdiervoeding en meer (internet): Passend cadeau bij bestelling.Veggie 4U • Vegetarische supermarkt (Den Haag): 5% korting.Veggiedeli • Vegan webshop (internet): 5% korting.Wolf and Storm • Vegan webshop met kleding, tassen en meer (internet): 10% korting.

GroningenFietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Bel (050) 309 07 57 of zie: www.henkbakker.nl.

veggiedeli.nl, 100% plantaardig!>450 producten uit o.a. Duitsland.‘Vlees’, ‘vis’, ‘kaas’, ‘ei’, mayo, zoet,cosmetica, cadeaubon en veel meer!

Vegan guesthouse Hongarije2-persoons, in Zuid-West Hongarije.Zeer rustig, prachtige natuur.Yoga les mogelijk, 100 % veganwww.vegan-guesthouse.nl

vegadates.nl, contact!Veggie/vega lifestyle? Bij Vegadatesontmoet je elkaar. Voor liefde, vriendschap, activiteiten, etc.

Platfoer, alles veganistisch!Veganistische webshop geeft geheel 2016 een gratis Schnouggi bij de eerste bestel-ling. www.platfoer.nl

Vegan SummerholidayIn augustus is er een gezellige week bij Nijmegen. Met leuke workshops, Reichs-wald & delicious vegan food. Info: Peter: pjvdeijnden@gmail.com

Huizenruil zomervakantie kust- veluwe Gez. huis kust nl. in augustus in ruil vr huis veluwe/ uiterwaarden Oosterbeek nabij Arnhem. Email: wmwegener@hotmail.com

PROEF DE NATUUR IN JE GLAS

Neleman Garnacha sulfietvrijD.O. Navarra, Spanje

Bestel via onze webshop neleman.orgof kom langs in een van onze verkoop-punten: neleman.org/verkooppunten