•

L 1 S E

. . . . . TURKIYE CUMHURiYETi

• • •

INKILAP TARiHi VE .. .. ..

ATATURKÇULUK

KEMAL KARA

Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 31.05.2006 tarih ve 233 sayılı karan ile 2006-2007 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilmiştir.

ÖNDE YAYINCILIK

Yerebatan Cad. Nu.: 60 Cağaloğlu /İSTANBUL

tel.: 520 19 22 - 514 09 54 - 514 09 55 - 514 09 56

belgeç: 513 19 85 - 513 65 58

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ: xx. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI İMPARATORLUÖU 1. İkinci Meşrutiyet Dönemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2. Trablusgarp Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3. Balkan Savaşları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 4. Birinci Dünya Savaşı .. . ........ . ......... . ... . .... .. ... . ·. . . 21

OKUMA METNİ: Kemal Yeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 GİRİŞ BÖLÜMÜ TEST SORULAR! . .... . ......... . ........... ... .. .. 35

1. BÖLÜM: BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONUNDA OSMANLI İMPARATORLGÖG'NUN DGRGMG

1. Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 2. Ateşkes Anlaşması'ndan 19 Mayıs 1919'a Kadar Meydana Gelen

Önemli Olaylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 3. Osmanlı İmparatorluğu 'nun Paylaşılması Tasarıları ........ .. .... . 43 4. Wilson Prensipleri ve Paris Barış Konferansı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 5. İzmir'in İşgali (15 Mayıs 1919) ........... . .. ... ......... .. ... 45

OKUMA METNİ: Bristol Raporu ...... . .... ... ... . ... . . . ... . 49 6. Memleketin İç Durumu ve Cemiyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

a. Azınlıklar Tarafından Kurulan Cemiyetler ... . ... ... ...... . .. . . 54 b. Milll Varlığa Düşman Cemiyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 c. Milll Cemiyetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 d. İstanbul 'a İtilaf Devletlerinin Gelişi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 e. Padişah ve Osmanlı İmparatorluğu 'nun Duruma Bakışı ... . . . .. .. 61 f. Mustafa Kemal'!n İstanbul'a Gelişi ve Duruma Bakışı . . ....... .. 61

.. .. OKUMA METNi: Zarı Attık ... . ...... ... . . . ... . .. .... .. .... 63 1. BOLUM TEST SORULAR! . . . ... . ....... . .. ....... . . ....... . . . .. . 66

il. BÖLÜM: MUSTAFA KEMAL'İN HAYATI A~ ATATÜRK'ÜN HAYATI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 1 Ö~ . H . grenım ayatı ..... .. .. . ... . .. .. ..... . . . .. . ...... . .... . .. 71 2. Askerlik Hayatı .... . ... . .. . .. . ...... . .. . .... . ...... .. . . .... 74 3. Siyasi Hayatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

B. ATATÜRK'ÜN KİŞİLİGİ VE ÖZELLİKLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 . 1. Vatan ve Millet Sevgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 2. Mantıklı ve Gerçekçi Oluşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 3. yaratıcı Düşüncesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 4. ~dealist Oluşu . .. .. .... . . . ......... .... .... . ....... ........ 81 5. ı .ı.eri Görüşlülüğü . . ......... . .............. . ....... .. .. . .. . 81 6. ~nder Oluşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 7. inkılapçılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

.. s ... Birleştirme ve Bütünleştirme Gücü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 il. BOLUM TEST SORULAR! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

6

111. BÖLÜM: KQRTQLQŞ SAVAŞI A. HAZIRLIK DÖNEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 1. Kuvayımilliye Hareketinin Başlaması ve Batı Cephesi'nin

Oluşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2. Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı ve Milli Bilincin

Uyandırılması ............... . ............................ 90 OKUMA METNİ: Fatih Mitingi ............ : ................. 93

3. Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919) ......................... 96 4. Erzurum Kongresi ve Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 5. Sivas Kongresi ve Önemi .................................... 99 6. Milli Mücadele ve İstanbul Hükumetinin Mustafa Kemal'e

Karşı Mücadele Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 7. Damat Ferit Paşa Hükumetinin Tutumu ve Sonuçları ............. 102

OKUMA METNİ: Damat Ferit Paşa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 8. Ali Rıza Paşa Kabinesi, Amasya Görüşmesi

ve Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 9. Temsil Heyeti'nin Ankara'ya Gelmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

10. Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misakımilll ................... 108 11. İstanbul'un İtilaf Devletleri Tarafından Resmen İşgali ve

Mebusan Meclisinin Dağıtılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 OKUMA METNİ: Telgrafçı Hamdi Bey .... .. .... . ........ ... 112

12. Ankara'da Büyük Millet Meclisinin Açılması ve Büyük Millet Meclisi Hükumetinin Kurulması . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

13. Yeni Türk Devletinin İlk Anayasası (20 Ocak 1921) . . . . . . . . . . . . . . 117

B. BÜYÜK MİLLET MECLİSİ HÜKUMETİ İLE İSTANBUL HÜKUMETİNİN MÜCADELESİ . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

1. Büyük Millet Meclisine Karşı Ayaklanmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 2. Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun Kabulü ve

istiklal Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 C. SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 1. Sevr Antlaşmas ı ve Önemli Maddeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 2. Sevr Antlaşması ' na Karşı Tepkiler .. .... .... . . .... .. .... . .... . 125 O. DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 E. MUHAREBELER VE SONUÇLAR! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 1. Ermeni Sorunu ve Ermenilerle Savaş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

a. Birinci Dünya Savaşı ' na Kadar Ermeni Sorunu . . . . . . . . . . . . . . . 129 b. Birinci Dünya Savaşı ' nda Ermeni Sorunu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 c. Kurtuluş Savaşı 'nda Ermeni Sorunu ve Gümrü Antlaşması . . . . . 130

2. Güney Cephesinde Maraş ve Urfa'nın Kurtarılması, Antep Savunması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

OKUMA METNİ: Sütçü İmam Olayı ............ .. .. . ....... 135 OKUMA METNİ: Şahin Bey . . . .. ......................... 137

7

a·. Batı Cephesi Muharebeleri ................... · · · · · · · · · · · · · · a. Çerkez Ethem Olayı ......... . · . . . .. ....... . ..... · . · · · · · · b. Birinci İnönü Muharebesi ..................... · · · · · · · · · · · c. Londra Konferansı .. ......................... · · . · · · · · · · d. İkinci İnönü Muharebesi . . .................... ..... .. · · · . e. Eskişehir ve Kütahya Muharebeleri .. . . . ................. . . f. Ordunun Sakarya'nın Doğusuna Çekilmesi

ve Büyük Millet Meclisinin Tepkileri, Mustafa Kemal'in Başkumandan Olarak Seçilmesi ........... . ...... .. ..... .

g. istiklal Marşı'mızın Kabulü .... . ....... . .. . ....... . ...... . OKUMA METNİ: istiklal Marşı ........................... .

4. Gürcülerle Antlaşma, Afganistan, Fransa, İtalya ve ABD ile İlişkilerimiz ...................................... .

5. Ruslarla İlişkiler ve Moskova Antlaşması ..................... . 6. Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonuçları ................... .

a. Sakarya Meydan Muharebesi . .............. . .......... . . OKUMA METNİ: Sakarya Meydan Muharebesi . .... ......... .

b. Mustafa Kemal'e Mareşal Rütbesi ve Gazi Unvanının Verilmesi ... . ........ .. .............. . ..... . . .. ........ . c. Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) ........................ . d. Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ....................... . e. İtilaf Devletlerinin Barış Teklifleri .. ..... .. ......... .. .... . .

7. Büyük Taarruz .. ...... ........... . .. . .. . ........... .. .. . . 8. Başkumandan Meydan Muharebesi ve Anadolu'nun

Düşmandan Temizlenmesi .......... ........ .... . ......... . OKUMA METNİ: 57. Tümen Komutanı Albay

Reşat Olayı ............................ . 9. Mudanya Ateşkes Anlaşması Esasları ve Önemi .... . .......... .

10. Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) ....................... . OKUMA METNİ: Mustafa Kemal'in, Saltanatın

Kaldırılması ile İlgili Konuşması ............ . 11. Lozan Barış Konferansı . .. ...... . .................. .. ..... .

· a. Görüşme Konuları ve Katılan Devletler ......... . .. .. .. ... . . b. Görüşmelerin Kesilmesi ve Nedenleri ........... . ......... . c. Lozan Barış Antlaşması, Esasları ve Önemi ........... ... .. .

12. İkinci Büyük Millet Meclisi ...... . ........... . ............... . 111. BÖLÜM TEST SORULAR! ........ .. .............. .. ..... ... ...

iV. BÖLÜM: CUMHURİYET DÖNEMİ A. ÇAGDAŞLAŞMA . .................. . . . . ... ......... .. .. . B. CUMHURİYET'İN İLANI VE HALİFELİGİN KALDIRILMASI ...... . 1. ~umhuriyetin İlanı ve Mustafa Kemal Paşa'nın

ilk Cumhurbaşkanı Seçilmesi . . .. . ................ .. ....... . 2. Halifeliğin Kaldırılması ve Bunun önemi .... ... .......... . .... .

8

139 139 140 142 144 146

147 148 149

151 153 155 155 160

161 161 161 162 163

165

167 168 170

172 173 173 174 174 177 179

187 188

188 191

C. PARTİLER VE ÇOK PARTİLİ DÖNEME GEÇİŞ DENEMELERİ 193 1. Cumhuriyet Halk Fırkası ... . . . ................ . ............ 193 2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Şeyh Sait

Ayaklanması ... . . .... . ... ... . . . ........ . ... . ·. . . . . . . . . . . . 195 3. Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 4. Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Menemen Olayı . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 D. İNKILABIN GELİŞİMİ, DEVLET VE TOPLUM KURUMLARININ

LAİKLEŞMESİ . . . . ...... . .. . ............................ 200 1. Osmanlı İmparatorluğu 'nda Hukuk . . . . . ... . . .... . .... . . . . .. .. 200 2. Din-Devlet İlişkisi ve Aşamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 3. Türk Medeni Kanunu'nun Kabulü ve Karakteri . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 E. EGİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İNKILAP HAREKETLERİ . . . . ... 203 1. Milli Eğitim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 2. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) .. . . ... . . . . . . ... . . . ... . 206 3. Medreselerin Kaldırılması ........ . .. .. ... . ...... . ... . . . ... . 208 4. Türk Harflerinin Kabulü (1 Kasım 1928) .... . .. . ....... .. .. . .. . 208 5. Eğitim-Öğretim Alanında Gelişmeler . . . . .. . . . . . . . . . . . .. .. . . . .. 211 6. Yeni Tarih Anlayışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 7. Türk Dilinin Gelişmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 F. TOPLUMSAL YAŞAYIŞIN DÜZENLENMESİ .... .. . .. . .. . ... . . 222 1. Tekkelerin , Zaviyelerin ve Türbelerin Kapatılması . . . . . . . . . . . . . . . . 222 2. Kıyafette Değişiklik . .......... . . . .................... .. .. . 223 3. Soyadı Kanunu'nun Kabulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 4. Ölçüler, Saat ve Takvimde Değişiklik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 5. Kadın Haklarının Kabulü . . ....... .. .. . ..... . .. . ... . . ........ 228 G. EKONOMİK ALANDA GELİŞME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 1. Milli Ekonominin Kurulması . . . .... .. . . ... ..... . ... . . .. . ... .. 230

a. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ekonomi . .. .. . .... ...... .. . . . . . 230 b. Milli Ekonomi İlkesi ve Uygulanması .... ...... . .. .... . .. . .. 231 c. Tarım ... . ........ ... ... . . . ...... . . .... .. . . .... ... ... 233 d. Ticaret . . . ..... . .. .. .......... . . .. . ....... ........... 236 e. Sanayi ve Madencilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

2. Bayındırlık Alanında Gelişme . .. .. . .. . ... . ... .. .. . . . . . . . . . .. 241 3. Sağlık ve Tıp Alanında Gelişme ... . ... . . ..... . .. . . .. ... .. ... 243

iV. BÖLÜM TEST SORULAR! . . ............... . ... .. . . . . ... . ... . .. 246

V. BÖLÜM: .TÜRK ORDOSO VE MİLLİ SAVUNMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 VI. BÖLÜM: TÜRKİYE CGMHORİYETİ'NİN DIŞ SİYASETİ

1. Milli Dış Politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 2. Nüfus Mübadelesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 3. Yabancı Okullar Sorunu . . . ........ . .... .. ....... . .. . ... . .. . 259 4. Irak Sınırı ve Musul Sorunu . .... . ............. .. ...... . .... . 260 5. Milletler Cemiyeti ve Milletler Cemiyetine Girişimiz . . . . . . . . . . . . . . . 262

9

6. Balkan Antantı .. . .......... . .................. · · · · · · · · · · · 262 7. Montreux (Montrö) Sözleşmesi . . ... . ...... . . . ......... · .. · · . 263 8. Sadabat Paktı .................. . ..................... · · . 265 9. Hatay Sorunu ve Sonucu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

OKUMA METNİ: Atatürk'ün 1 O. Yıl Nutku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 VI. BÖLÜM TEST SORULAR! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273

VII. BÖLÜM: ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ VE ATATÜRK İLKELERİ A. ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

1. Atatürk'ün Düşünce Sisteminin Oluşumunu Hazırlayan Etkenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

2. Atatürkçülüğün Tanımı ve Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 3. Atatü rkçülüğün Nitelikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 4. Atatürkçü Düşüncede Milli Güç Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 B. ATATÜRK İLKELERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 1. Atatürk İlkelerinin Amacı ............ . .. . ... . ...... . ........ 287 2. Atatürk İlkelerinin Ortak Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 3. Atatürk İlke ve İnkılaplarının Dayandığı Esaslar ...... . ... . ... . .. 289 4. İlkeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

a. Cumhuriyetçilik İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 b. Milliyetçilik İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 c. Halkçılık İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 d. Devletçilik İlkesi .... ... .............. .. ... . .. . ..... .. .. 303 e. Laiklik İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 f. İnkılapçılık İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

C. ATATÜRK İLKELERİNE SAHİP ÇIKMAK VE DEVAMLILIGINI SAGLAMAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

D. TÜRKİYE'YE YÖNELİK İÇ VE DIŞ TEHDİT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Vll. BÖLÜM TEST SORULAR! ....................... . ........... .. 317

VIll. BÖLÜM: ATATÜRK'ÜN ÖLÜMÜ VE İSMET İNÖNÜ'NÜN COMHURBAŞKANI SEÇİLMESİ 1. Atatürk'ün Ölümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 2. ~tatür~'ün Ölümünün Yurt İçi ve Yurt Dışındaki Yankıları . . . . . . . . . . 325 3. ismet lnönü'nün Cumhurbaşkanı Seçilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 4. İsmet İnönü'nün Kişiliği ve Devlet Adamlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

OKUMA METNİ: İsmet İnönü'nün, Atatürk'ün Ölümü Üzerine Türk Milletine Yayımladığı Beyanname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329

SÖZLÜK ...... . ................................. . ......... . .. 331 DİZİN .... . . . ................... . .... . . . ..... . .. . ............ 345 KRONOLOJİ ..... . ..... . ............................... .. .... . 348 KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 TEST SORULAR! CEVAP ANAHTAR! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357

10