tijd.pdf.docx
-
Upload
femke-den-ouden-oliveira -
Category
Documents
-
view
213 -
download
0
Transcript of tijd.pdf.docx
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
1/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
2/22
DE TIJD
Het laatste hoofdstuk van deze scriptie ehandelt een onderdeel van de narratolo!ie" dat vol!ens so##i!e
$etenschappers sa#enhan!t #et het onder$erp van het vori!e hoofdstuk: rui#te% &ui#tes heen na#elijk
een te#porele di#ensie% 'ol!ens Jos de (ul )*++,: *-. spelen zij zich af in tijd% &ui#te is statisch" #aar tijd
verte!en$oordi!t echter d/na#iek% Tijd han!t na#elijk sa#en #et veranderin!sprocessen en!eeurtenissen% Tijd is echter !een ojectief !e!even% 0e ne#en tijd op een epaalde #anier $aar en deze
#anier van $aarne#en epaalt" hoe $e een verhaal interpreteren%
In de narratolo!ie heen $e te #aken #et een aantal soorten tijd en verschillende #anieren o# tijd te
#anipuleren% In dit hoofdstuk ehandel ik de elan!rijkste ei!enschappen van tijd en verhaal% 1atuurlijk
!aan verschillende #edia anders o# #et tijd en verhaal% Dit heeft conse2uenties voor de anal/se van tijd in
Flash applicaties" lineaire verhalen of elevin!s$erelden%
Het lezen van een verhaal in een ro#an nee#t so#s lan!e tijd in esla!% Elke lezer ver$erkt een ro#an in
zijn ei!en te#po% De ene lezer leest het $erk in da!en of uren door en verdiept zich in de verhaal$ereld" en
een ander lukt dat no! niet in een jaar% De tijdslijn in het verhaal zelf verandert daarij natuurlijk niet% Detijd die de lezer #et het verhaal doorren!t" verschilt van persoon tot persoon% Ik !af al aan dat elk #ediu#
anders o#!aat #et tijd% Het !rote verschil tussen fil# en ro#an zit he# precies in de tijd" die een persoon
#et het verhaal doorren!t% Is dit ij een ro#an variael" ij een fil# heeft de kijker !een enkele invloed op
de afspeeltijd% Flash is ook een visueel #ediu#" #aar toch epaalt de ezoeker $el zelf hoelan! hij in het
verhaal doorren!t%
De vertalin! van tijd in een ro#an naar tijd in een fil# heeft daaro# een aantal elan!rijke conse2uenties%
Tijdlijnen in de narratie $orden eenvoudi!er" $aardoor verhalen in een fil# si#pel van opzet zijn% 0at
natuurlijk voor3 en nadelen heeft% De literaire diep!an! van het verhaal !aat verloren of door de eperkte
duur van een fil# $ordt de essentie van een verhaal juist duidelijk%
Toen k$a# er Internet% 4ineaire verhalen $orden nu no! korter% 'erhalen !eruiken steeds eenvoudi!ere
tijdslijnen% En de verhalen heen #aar een eperkte afspeelduur o# de ezoeker aan zich veronden te
houden% Hoe zor! je er op een vluchti! #ediu# als Internet voor dat een ezoeker lan!ere tijd op je $esite
doorren!t5 4aat he# deelne#en aan het verhaal% re7er een elevin!sverhaal #et Flash% Deze
verhaal$erelden heen echter !rote invloed op de theorie die tijd in verhalen eschrijft% 8ezoekers heen
nu voor het eerst zelf invloed op de verhaaltijd en de vertelde tijd%
In dit hoofdstuk ko#en dus de effecten van deze nieu$e ont$ikkelin!en in tijd op narratolo!ische theorie7n
aan de orde% 9an het eind sluit ik af #et een aantal aanevelin!en voor verder onderzoek #et etrekkin! tot
dit onder$erp% (aar eerst ekijk ik hoe $e tijd het este kunnen defini7ren%
vorige pagina
Fe#ke den uden ;a!ina < ,
4ees verder: (iek 8al
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
3/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
4/22
(IE?E 894
In een verhaal ne#en $e veranderin!sprocessen $aar% Een proces is een veranderin! en vindt plaats in een
opeenvol!in! van tijd" ofte$el een chronolo!ie% @eeurtenissen ne#en tijd in esla! en vol!en elkaar vaak
op% hronolo!ie en duur zijn vol!ens (ieke 8al )
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
5/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
6/22
ont$ikkelin!sverhaal" #aar eleef je zelf ook $erkelijk elke #inuut van deze tijdsperiode% Het is interessant
o# te ekijken $at voor !evol!en dit kan heen voor interpretatie en spannin!% 'erderop in dit hoofdstuk
in de para!raaf Cspannin! #eer over dit onder$erp%
In een !eschreven verhaal varieer je #et tijd door sa#en te vatten" !eeurtenissen over te slaan of juist
!edetailleerd te presenteren% Er $ordt naar de toeko#st ver$ezen en over de historie verteld% p deze $ijze
krij!t het tijdseeld in een ro#an vor#% Het spelen #et tijd leidt ons naar een andere elan!rijke
ei!enschap" na#elijk chronolo!ie%
hronolo!ie
In het tijdsverloop van een ro#an ren!t een auteur variatie aan door het overslaan of inkorten van de
tijdsduur% Een lezer vraa!t zich tijdens het lezen van een verhaal nooit daad$erkelijk af $at hij !e#ist heeft%
Toch kunnen deze over!esla!en !edeeltes in andere delen van het verhaal $eer $orden op!eroepen% Deze
techniek $ordt de ellips !enoe#d% De auteur slaat een !eeurtenis over" die later vol!ens de rest van het
verhaal zeker plaats!evonden #oet heen% Deze !eeurtenis is so#s zelfs de elan!rijkste actie innen het
verhaal%
9ls een auteur vaa! lijft over het tijdsverloop innen een verhaal krij!t dit net zoveel etekenis als het
duidelijk uit$erken van een chronolo!ie% Een losstaand narratolo!isch ele#ent" zoals tijd" speelt dan een
aparte rol innen het verhaal% Een lezer !aat zich ij een der!elijke narratie afvra!en hoe de tijdlijnen
precies naast elkaar lopen en $aar ze elkaar kruisen% Een !oed vooreeld hiervan is ijvooreeld de fil# The
Hours )*++*.% In deze fil# zien $e een da! uit het leven van drie vrou$en" elk in een ander jaar% Je vraa!t
je !edurende de fil# af $at het verand is tussen de da!en van deze drie vrou$en% Een lezer" kijker of
ezoeker proeert altijd o# een chronolo!ische tijdslijn te cre7ren" o#dat $e een !eschiedenis proeren te
reconstrueren%
0anneer het voor een lezer on#o!elijk is o# de precieze vol!orde van tijd en !eeurtenissen te
reconstrueren" spreken $e vol!ens (ieke 8al )
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
7/22
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
8/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
9/22
zal ik er een aantal #eer uit!ereid ehandelen% In fil# $ordt echter $eer anders #et tijd o#!e!aan" en dat
levert andere anal/se#o!elijkheden op% (et ehulp van de theorie7n van 8ord$ell )
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
10/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
11/22
D9'ID 8&D0 E44
8ord$ell #aakt onderscheid tussen fael" sujet en stijl% Een sujet is de reeks !eeurtenissen" zoals die
!etoond $ordt in een fil#% Een verteller !eruikt stijl#iddelen o# het sujet vor# te !even% Stijl zijn de
#iddelen $aar#ee een verteller het sujet vertelt% 8ij fil# zijn dit de ca#era" de #icrofoon en de elichtin!%
Het eerste doel van een fil#kijker is o# via de stijl en #et ehulp van het sujet het verhaal te construeren%Een der!elijk !econstrueerd verhaal is de fael% De fael is het etekeniseffect dat $e zelf afleiden ij het
zien van een fil#% Elke fil#kijker heeft andere ervarin!en en zal dus een andere fael afleiden )Driel"
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
12/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
13/22
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
14/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
15/22
De flashfor$ard levert echter een ander prolee#% Het is on#o!elijk o# een eKterne flashfor$ard te vinden"
o#dat deze auto#atisch de tijd van het sujet verlen!t% Het sujet duurt dus even lan! als tot het einde van
de flashfor$ard% Daarnaast is een flashfor$ard niet zo realistisch als een flashack% De flashfor$ard is #eer
een #iddel van de verteller o# ons te pla!en% Het fun!eert als een diepere lik in het hoofd van een
persona!e% 1atuurlijk kan een flashfor$ard su!!ereren dat de persona!es een vooruitziende lik heen% 0e
zijn echter nooit zo zeker van een vooruitlik als van een teru!lik% Het is daaro# niet verazin!$ekkend dat
een flashfor$ard vooral in kunstzinni!e fil#s $ordt !eruikt%
Het toepassen van een flashfor$ard in een verhaal dat zich ter plekke no! #oet vor#en is on#o!elijk% De
persona!es en ezoekers kunnen $el su!!esties doen over het verdere verloop van de narratie" #aar dit is
#eer een idee van vooruitzien en interpreteren dan dat het een $erkelijke flashfor$ard !enoe#d #a!
$orden% 1aast het vooruitzien en teru! kijken !rijpt de re!isseur no! op andere #anieren in het tijdsverloop
in% Een andere #anier is door het herhalen van tijd%
Fre2uentie
De kijker !aat er vanuit dat de !eeurtenissen in een fael unieke !eeurtenissen zijn% Elke !eeurtenis kan
echter in een sujet een aantal #aal $orden !epresenteerd% 'ol!ens 8ord$ell zijn er drie asisposities voor
de presentatie van een sujet% Ten eerste niet !erepresenteerd" een#aal !erepresenteerd of #eer dan een
keer !erepresenteerd% Deze drie posities leiden tot ne!en #o!elijke representaties van tijdsfre2uentie in een
sujet%
0anneer een !eeurtenis in tijd niet te zien is of er $ordt niet naar ver$ezen via recountin!" kunnen $e
he# via onze al!e#ene kennis en andere !eeurtenissen toch afleiden% (eestal krij!en de #eest
oninteressante verhaal!eeurtenissen deze ehandelin!% In veel fil#s $ordt een !eeurtenis #aar een
enkele #aal !etoond en niet naverteld% f een !eeurtenis vindt LLn #aal plaats en $ordt verschillende
keren recounterd% Dit !eeurt doordat persona!es over het voorval spreken% Het tonen van een zelfde
voorval door enact#ent is zeldza#er%
9an!ezien $ij als kijker #aar een eperkt !eheu!en heen" is de constructie van een fael afhankelijk van
het aantal #alen dat een verhaal naar een epaalde !eeurtenis refereert% Herhalin! zor!t ervoor dat er
spannin! ontstaat% 4e!e plekken in het verhaal $orden open !elaten en leiden de kijker naar een epaalde
interpretatie%
Het !eruik van #aar een aantal vor#en van herhalin! is !eruikelijk in alledaa!s #ainstrea# cine#a% Een
!eeurtenis $ordt ijvooreeld een aantal #aal naverteld" #aar $ordt in de #eeste !evallen #aar LLn keer
!etoond% De herhalin! is onderhevi! aan een aantal re!els% De herhalin! #aakt vaak deel uit van de
elevin!s$ereld van een persona!e" die een !eeurtenis als herinnerin! ophaalt en deelt #et andere
persona!es% In deze vor# is herhalin! ook !oed toepasaar voor online elevin!sverhalen% De fre2uentie
van herhalin! kan in der!elijke verhalen zelfs ho!er zijn als in !e$one verhalen" o#dat de verschillende
persona!es elkaar vaker #islopen en op de hoo!te #oeten $orden !eracht van de !eeurtenissen die ze
tijdens af$ezi!heid heen !e#ist%
Fe#ke den uden ;a!ina - ,
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
16/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
17/22
Duur
De tijdsduur $ordt epaald door de nor#ale kijko#standi!heden van een fil#% Het is on#o!elijk o# in een
fil# er!ens lan!er ij te lijven stil staan of iets snel door te spoelen% 0e heen door deze opzet te #aken
#et drie soorten tijdsduur:
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
18/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
19/22
#et elkaar overeen% 9ls $e echter naar de kleinere onderdelen van een fil# kijken is
overeenko#st in de tijd van speelduur" faelduur en sujetduur #inder on!e$oon% Het
elevin!sverhaal op Internet #aakt deze vor# #eer !eruikelijk%
EKpansion
Een !eeurtenis nee#t in een verhaal #aar een #inuut in esla!" #aar in de
co#positie van het sujet duurt het lan!er% De duur van de fael $ordt in uit!ereide
vor# eschreven% Er zijn t$ee soorten van eKpansie:
Insertion: Deze vor# is ver!elijkaar #et de ellips% Er $ordt dan #ateriaal in
de actie in!evoe!d" die niet ij het verhaal hoort% (onta!e is de #eest
!eruikte techniek o# Cinsertion toe te passen%
Dilation: 'er!elijkaar #et co#pression% Deze techniek trekt een continue
!erepresenteerde !eeurtenis heel lan! uit% Faelduur en sujetduur zijn even
lan!" alleen de speelduur $ordt door deze techniek verlen!d%
De verschillende duureffecten kunnen $orden e$erkt #et verschillende #onta!e3 en verteltechnieken% De
technieken zijn voor een epaald t/pe verhalen ook heel !oed te !eruiken op het Internet% De vraa! is
echter of er voor elevin!sverhalen een nieu$e taal #oet ontstaan die op andere $ijze aan de ezoekers
cues !eeft over hoe ze tijd $aarne#en en eventueel zelfs kunnen eNnvloeden% EKpansion en reduction zijn
na#elijk #inder !eschikte technieken voor elevin!sverhalen o# tijd te e$erken%
De anal/se van 8ord$ell eschrijft vooral hoe tijd in een lineaire en visuele narratie $ordt in!ezet% In veel
elevin!sverhalen heen $e echter te #aken #et een sche#er!eied van fictie en realiteit% 0at is tijd
ei!enlijk $erkelijk en hoe kijken $e daar vanuit de #aatschappij te!enaan5 Jos de (ul heeft deze
realistische kant van tijd !eanal/seerd%
vori!e pa!ina
Fe#ke den uden ;a!ina A ,
&eduction
De narratie van de fil# kan de fael ook op verkorte $ijze tonen% De #eest !eruikelijk
$ijze is o# ijvooreeld acht jaar als acht da!en in het sujet $eer te !even% De
speeltijd #aakt van deze acht da!en dan $eer t$ee uur% Door het !eruik van
epaalde #onta!etechnieken $orden onderdelen versneld $eer!e!even" die in
$erkelijkheid lan!er duren dan de speeltijd op het scher#% Een der!elijke techniek
$ordt een ellips !enoe#d% De duur van een fael kan ook $orden !ereduceerd zonder
het !eruik van ellipsen% De faelduur en sujet zijn eiden lan!er dan de speeltijd"
#aar toch is het eeld zo !e#onteerd dat $ij ons er als kijker niet van e$ust zijn" dat
$e epaalde tijd niet zien% 8ord$ell )
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
20/22
#eer een standaard% Ellipsen laten !aten vallen in tijd en versnellen over!an!en van de
ene !eeurtenis naar de ander% Spannin! $ordt op deze $ijze !ecre7erd% De ezoeker
$ordt !ed$on!en o# een h/pothese te vor#en over het verdere verloop van het
verhaal in de tijd%
4ees verder: Jos de (ul
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
21/22
Hoofdstuk 6 De Tijd Scriptie: Het verhaal als Flash Interface
-
7/25/2019 tijd.pdf.docx
22/22
JS DE (O4
0e heen tijd nu ekeken als een techniek die in een narratie $ordt toe!epast% In de virtuele $erelden
heen $e te #aken #et een sche#er!eied van fictie en realiteit% # tijd dus !oed te kunnen anal/seren
is een reder e!rip van de ter# tijd nodi!% 0at zijn de ont$ikkelin!en in onze visie van tijd en hoe is tijd te
defini7ren in rede zin5Tijd is als een rivier% Hij trekt aan ons voorij en als $e er in staan zijn $e ons continue e$ust van
#o#enten uit het heden% 'anuit de toeko#st $orden nieu$e ervarin!en aan!evoerd en achter ons zien $e
oude ervarin!en lan!zaa# $e!drijven% 'ol!ens Jos de (ul )*++,: *-. heeft alleen het heden een $erkelijk
realiteits!ehalte%
Tijd heeft een richtin!% Jos de (ul onderscheidt t$ee hoofdstro#in!en:
De lineaire opvattin!
0anneer sa#enlevin!en #eer co#pleK $orden" $ordt het steeds duidelijker dat $e in
plaats van een c/clische opvattin! te #aken heen #et een ono#keerare historische
tijd% &eli!ies heen ij de ont$ikkelin! van deze vor# van tijdse!rip een !rote rol!espeeld% Tijd heeft daarij een e!in en een einde%
8ij het e!rip van het feno#een tijd heeft de f/sica een enor# elan!rijke rol !espeeld% 0e spreken hier van
asolute tijd% In deze tijd kunnen f/sische" iolo!ische en historische !eeurtenissen plaatsvinden en estaat
vol!ens Jos de (ul )*++,: *. het universu#% Dit t/pe tijd estaat echter ook zonder deze !eeurtenissen%
In te!enstellin! tot de christelijke tijdsopvattin! kent deze tijd !een e!in en !een einde% Te!enover de
asolute opvattin! van tijd staat de relationele opvattin! van tijd% 'ol!ens deze opvattin! is tijd niets
anders dan een ena#in! voor de veranderin!en die zich in het o#niversu# afspelen%
In de f/sica $orden rui#te en tijd niet lan!er als afzonderlijke eenheden !ezien% 1aast de drie rui#telijke
di#ensies" eschou$en zij tijd als de vierde as% Het rui#te3tijd continuP# kan dus $orden !ezien als een
coQrdinatenstelsel #et vier assen% Tijd en rui#te zijn natuurlijk niet hetzelfde" #aar ze zijn $el van invloed
op elkaar% Een vooreeld hiervan is #eten van tijd% Een seconde op een klok $ordt i##ers !rafisch
$eer!e!even door het overru!!en van een epaalde afstand op een klok%
Tijd is vol!ens deze enaderin! een ojectieve ei!enschap" dit in te!enstellin! tot veel andere
verhaalele#enten" zoals de interpretatie van rui#te en karakters van persona!es% Toch zijn er een aantal
filosofen" die e$eren dat tijd ook een sujectieve $aarne#in! is van het e$ustzijn% Bonder e$ustzijn
zou er na#elijk !een sprake zijn van een heden" verleden of toeko#st% Tijd is vol!ens deze enaderin!
alleen #aar een vor# van de #enselijke zintui!lijkheid% p deze #anier kan tijd snel of lan!zaa# !aan en
Fe#ke den uden ;a!ina