ĐỀ CƯƠNG TỔNG QUAN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU TRONG NƯỚC

http://doc.edu.vn/tai-lieu/de-tai-thi-truong-trai-phieu-viet-nam-43053/

Thị trường trái phiếu

I. Lịch sử hình thành

1. Giai đoan kháng chiến

Trong thơi ky đâu lâp nươc va giư nươc, Chinh phu đa ap dung cac hinh thưc công phiêu

đê huy đông sư đong gop va vay cua dân đê tăng cương nguôn lưc tai chinh phuc vu cho

cac muc tiêu chinh tri, quân sư va phat triên kinh tê đât nươc trong tưng thơi ky.

Sau khi gianh đươc chinh quyên, đê giai quyêt nhưng kho khăn vê măt tai chinh, ngay

16/7/1946 Chinh phu Viêt Nam Dân Chu Công Hoa đa ra săc lênh sô 122 cho phep Uy

ban hanh chinh Nam bô phat hanh công trai vay cua dân 5 triêu đông, lai đông niên

không qua 5% đê phuc vu cho cuôc khang chiên chông thưc dân Phap ơ Nam bô.

Năm 1948, Bac Hô ky săc lênh sô 160-SL ngay 14/4/1948 cho phep phat hanh trong toan

quôc “Công trai khang chiên”. Nhăm môt la: Huy đông sô tiên nhan rôi trong dân đê

phuc vu san xuât va chiên đâu; hai la: Dung công phiêu khang chiên như môt thư tiên dư

trư vơi lai suât 3%, thơi han tra lai 5 năm, đên năm 1950, trên tinh thân tông đông viên,

Chinh phu cho phep phat hanh loai OCông trai quôc giaO ghi băng thoc đê đam bao gia

tri sô tiên vay lai suât 3% thơi han 5 năm (Săc lênh sô 139-SL ngay 19/9/1950).

2. Thời ky xây dưng đât nươc

Đê tăng cương huy đông vôn phuc vu cho nhu câu đâu tư phat triên, đưa đât nươc thoat

khoi ngheo nan, lac hâu nhanh chong hôi nhâp công đông quôc tê.

Ngay 25/11/1983 Chinh phu ban hanh phap lênh vê viêc phat hanh Công trai xây dưng

Tô Quôc băng đông Viêt Nam, băng thoc, băng ngoai tê thơi han công trai la 10 năm, 5

năm, đam bao băng môt sô măt hang chiên lươc. Vơi muc đich cai thiên tinh hinh tai

chinh - ngân sach gop phân ôn đinh va phat triên kinh tê - xa hôi.

3. Khi thành lâp hê thông KBNN

Khi hê thông Kho bac Nha nươc mơi đươc thanh lâp, vơi chưc năng va nhiêm vu chu yêu

la quan ly quy Ngân sach Nha nươc (NSNN). Thưc hiên nhiêm vu huy đông vôn cho

NSNN va cho đâu tư phat triên: phat hanh cac hinh thưc tin phiêu, trai phiêu cua Chinh

phu vơi nhiêu hinh thưc, cac loai ky han, lai suât khac nhau, nhăm huy đông cac nguôn

vôn nhan rôi trong xa hôi, ma chu yêu la nguôn vôn trong dân cư đê bu đăp thiêu hut

NSNN va tăng cương nguôn vôn cho đâu tư phat triên. Cu thê la: Cac loai tin phiêu Kho

bac thơi han dươi 12 thang thương đươc phat hanh đê bu đăp khoan thiêu hut ngân sach

tam thơi khi nguôn thu chưa đên han, cac loai trai phiêu KBNN co thơi han dai hơn đươc

dung đê bu đăp bôi chi NSNN hang năm. Công trai Nha nươc đươc phat hanh theo đơt,

nhăm thu hut vôn thưc hiên cac chương trinh kinh tê - xa hôi lơn cua đât nươc.

- Ngay 13/3/1991 Nha nươc phat hanh tin phiêu KBNN cac loai thơi han 3 thang, 6

thang, co ghi đia chi ngươi mua, co lai thanh toan 1 lân ca gôc va lai, thanh toan trươc

han không đươc tra lai.

- Ngay 15/7/1992 Chinh phu phat hanh tin phiêu nhăm xây dưng đương dây tai điên 500

KW Băc - Nam thơi han phat hanh 1, 2, 3 năm đôi tương băt buôc.

- Thang 11/1993 Nha nươc phat hanh tin phiêu tra lai trươc thơi han 6 thang, 12 thang.

Tư giưa năm 1995 đên nay, KBNN đa phôi hơp vơi Ngân hang Nha nươc thanh lâp va

đưa vao hoat đông thi trương đâu thâu tin phiêu kho bac, tao thêm môt kênh huy đông

vôn mơi cho NSNN, thơi gian huy đông vôn nhanh, lai suât thâp hơn hinh thưc ban le trai

phiêu, thuân lơi cho ngươi phat hanh va nha đâu tư. Ngoai ra, KBNN con phôi hơp vơi va

hương dân UBND cac tinh, cac Bô, nganh xây dưng đê an huy đông vôn đâu tư cho cac

công trinh thuôc cac nganh: Xi măng, thuy điên; cơ sơ ha tâng tinh Binh Thuân, Tiên

Giang, Ca Mau, Khanh Hoa, Lao Cai, Ha Nôi, TP Hô Chi MinhĂ vơi sô vôn huy đông

hang nghin ty đông.

- Thang 5/1999, Nha nươc phat hanh công trai xây dưng Tô quôc ky han 5 năm lai suât

10% năm. Nhăm huy đông vôn đê đâu tư cơ sơ ha tâng cho 1000 xa ngheo đăc biêt kho

khăn.

- Năm 2001 Nha nươc phat hanh trai phiêu ky han 2 năm lai suât 6,8 ; 7 % năm

- Năm 2002 Nha nươc phat hanh trai phiêu ky han 2 năm lai suât 7,1;7,4; 7,8 % năm

- Thang 5/2003 Nha nươc phat hanh công trai xây dưng Tô quôc “Công trai giao duc” ky

han 5 năm lai suât 8%/ năm. Nhăm huy đông vôn đê đâu tư kiên cô hoa trương lơp hoc...

-Tư thang 10/2003 đên 15/12/2003 Nha nươc phat hanh trai phiêu Chinh phu đơt 1 đê

đâu tư cho môt sô công trinh giao thông thuy lơi quan trong cua đât nươc, gop phân hinh

thanh va nâng câp môt cach cơ ban hê thông giao thông thuy lơi nươc ta trong 10 năm

tơi. ky han 5 năm lai suât 8,5 % năm.Thanh toan lai hang năm (8,5%),thanh toan gôc khi

đu 5 năm.

Năm 2004 trai phiêu Kho bac loai 2 năm phat hanh tư 19/1/2004 lai suât 8,2%(đu 2 năm)

lai suât 7,8% (đu 1 năm).

Tư 15/4/2004 đên 15/6/2004 Nha nươc phat hanh trai phiêu Chinh phu đơt 2 ky han 5

năm thanh toan lai hang năm (8,5%), thanh toan gôc khi đu 5 năm.

Ngay 26/7/1994 Chinh phu đa ra Nghi đinh sô 72/CP vê viêc ban hanh quy chê phat hanh

trai phiêu Chinh phu, kem theo Nghi đinh nay la Thông tư 75-TC/KBNN ngay 14/9/1994

cua Bô Tai chinh O hương dân quy chê phat hanh va thanh toan cac loai trai phiêu Chinh

phu”. Đên năm 2000, Chinh phu ban hanh Nghi đinh sô 01/2000NĐ-CP ngay 13/1/2000

vê Quy chê phat hanh trai phiêu Chinh phu (thay thê cho NĐ72/CP noi trên).

II. Trái phiếu

1. Khái niêm:

Trai phiêu la môt loai chưng khoan quy đinh nghĩa vu cua ngươi phat hanh (ngươi

vay tiên) phai tra cho ngươi năm giư chưng khoan (ngươi cho vay) môt khoan tiên xac

đinh, thương la trong nhưng khoang thơi gian cu thê, va phai hoan tra khoan cho vay ban

đâu khi no đao han.

2. Đặc điểm:

a. Một trái phiếu thông thường có các đặc trưng chính:

Mênh gia: La gia tri danh nghĩa, hay gia tri bê măt cua trai phiêu đươc in ngay trên

tơ phiêu, đai diên cho sô vôn gôc đươc hoan tra cho trai chu tai thơi điêm đao han.

Ở Viêt Nam, mênh gia cua trai phiêu đươc ân đinh la 100.000 VNĐ va cac bôi sô cua

100.000 VNĐ, đươc xac đinh phu thuôc vao sô tiên huy đông trong ky va sô trai phiêu

phat hanh.

- Ty suât sinh lơi cua trai phiêu: La lai suât danh nghĩa cua trai phiêu quy đinh mưc

lai ma nha đâu tư hương hang năm. Thương co 2 phương thưc tra lai: 6 thang/lân

vao ngay 30/6 va 1 năm/lân vao ngay 31/12.

- Gia mua: La khoan tiên thưc tê ma nha đâu tư bo ra đê co đươc quyên sơ hưu trai

phiêu. Gia mua co thê băng, cao, hoăc thâp hơn mênh gia. Tuy nhiên, du gia mua

thê nao thi tiên lai luôn đươc xac đinh theo mênh gia. Va đên nay đao han, trai chu

sẽ đươc tra lai vôn gôc băng vơi mênh gia trai phiêu.

- Thơi han: La sô năm theo đo ngươi phat hanh hưa hẹn đap ưng nhưng điêu kiên

cua nghĩa vu. Co y nghĩa quan trong vi lơi tưc trai phiêu phu thuôc vao thơi han

cua no.

- Quyên mua lai: Đôi vơi loai trai phiêu co điêu khoan chuôc lai cho phep tô chưc

phat hanh trai phiêu, thu hôi trai phiêu va hoan lai vôn gôc vơi mưc gia dư kiên

trươc thơi han thanh toan.

- Nhưng rui ro chu yêu trong đâu tư trai phiêu: Rui ro tai chinh; Rui ro lai suât; Rui

ro thanh toan; Rui ro sưc mua hay rui ro do lam phat gây ra.

b. Trái phiếu thể hiên quan hê chủ nợ – con nợ giữa người phát hành và người

đầu tư.

Phat hanh trai phiêu la đi vay vôn. Mua trai phiêu la cho ngươi phat hanh vay vôn va như

vây, trai chu la chu nơ cua ngươi phat hanh. La chu nơ, ngươi năm giư trai phiêu (trai

chu) co quyên đoi cac khoan thanh toan theo cam kêt vê khôi lương va thơi han, song

không co quyên tham gia vao nhưng vân đê cua bên phat hanh.

c. Lãi suât của các trái phiếu rât khác nhau, được quy định bởi các yếu tô:

Cung câu vôn trên thi trương tin dung.

Lương cung câu vôn đo lai tuy thuôc vao chu ky kinh tê, đông thai chinh sach cua ngân

hang trung ương, mưc đô thâm hut ngân sach cua chinh phu va phương thưc tai trơ thâm

hut đo.

Mưc rui ro cua môi nha phat hanh va cua tưng đơt phat hanh.

Câu truc rui ro cua lai suât sẽ quy đinh lai suât cua môi trai phiêu. Rui ro cang lơn, lai

suât cang cao.

Thơi gian đao han cua trai phiêu.

Nêu cac trai phiêu co mưc rui ro như nhau, nhin chung thơi gian đao han cang dai thi lai

suât cang cao.

Ngoài ra, giá trái phiếu còn chịu ảnh hưởng bởi:

Biên đông lai suât

Lai suât thi trương la môt yêu tô cưc ky quan trong trong viêc đinh gia cac chưng khoan

noi chung va trai phiêu noi riêng. Nêu lai suât tăng thi lơi tưc cua trai phiêu băt đâu thay

đôi. Trong trương hơp nay, vôn băt đâu chay vao nơi hưa hẹn co ty suât sinh lơi cao, luc

đo gia trai phiêu co lai suât cô đinh giam va ngươc lai.

Lam phat

Nêu lam phat dư kiên trong tương lai co kha năng tăng thi tiên lai theo lai suât danh nghĩa

sẽ bi giam va như vây trong trương hơp nay trai phiêu sẽ kem hâp dân hơn so vơi cac loai

tai san khac co kha năng loai trư yêu tô lam phat. Do đo, gia trai phiêu co xu hương giam

va ngươc lai gia trai phiêu co xu hương tăng trong trương hơp lam phat đươc dư bao sẽ

giam trong

3. Phân loai trái phiếu.

3.1. Căn cứ theo tính chât chuyển nhượng

Trai phiêu vô danh

La trai phiêu không mang tên trai chu, ca trên chưng chi cũng như trên sô sach cua ngươi

phat hanh. Nhưng phiêu tra lai đinh theo tơ chưng chi, va khi đên han tra lai, ngươi giư

trai phiêu chi viêc xe ra va mang tơi ngân hang nhân lai. Khi trai phiêu đao han, ngươi

năm giư no mang chưng chi tơi ngân hang đê nhân lai khoan cho vay.

Trai phiêu ghi danh

La loai trai phiêu co ghi tên va đia chi cua trai chu, trên chưng chi va trên sô cua ngươi

phat hanh. Hinh thưc ghi danh co thê chi thưc hiên cho phân vôn gôc, cũng co thê la ghi

danh toan bô, ca gôc lân lai. Dang ghi danh toan bô ma đang ngay cang phô biên la hinh

thưc ghi sô. Trai phiêu ghi sô hoan toan không co dang vât chât, quyên sơ hưu đươc xac

nhân băng viêc lưu giư tên va đia chi cua chu sơ hưu trên may tinh.

3.2. Căn cứ vào đôi tượng phát hành trái phiếu:

Trai phiêu chinh phu:

La nhưng trai phiêu do chinh phu phat hanh nhăm muc đich bu đăp thâm hut ngân sach,

tai trơ cho cac công trinh công ich, hoăc lam công cu điêu tiêt tiên tê. Trai phiêu chinh

phu la loai chưng khoan không co rui ro thanh toan va cũng la loai trai phiêu co tinh

thanh khoan cao. Do đăc điêm đo, lai suât cua trai phiêu chinh phu đươc xem la lai suât

chuẩn đê lam căn cư ân đinh lai suât cua cac công cu nơ khac co cung ky han. Bao gôm:

Trai phiêu công trinh:

La loai trai phiêu đươc phat hanh đê huy đông vôn cho nhưng muc đich cu thê, thương la

đê xây dung nhưng công trinh cơ sơ ha tâng hay công trinh phuc lơi công công. Trai

phiêu nay co thê do chinh phu trung ương hoăc chinh quyên đia phương phat hanh.

Trai phiêu công ty:

La cac trai phiêu do cac công ty phat hanh đê vay vôn dai han. Trai phiêu công ty co đăc

điêm chung sau: Trai chu đươc tra lai đinh ky va tra gôc khi đao han, song không đươc

tham dư vao cac quyêt đinh cua công ty. Nhưng cũng co loai trai phiêu không đươc tra lai

đinh ky, ngươi mua đươc mua dươi mênh gia va khi đao han đươc nhân lai mênh gia. Khi

công ty giai thê hoăc thanh ly, trai phiêu đươc ưu tiên thanh toan trươc cac cô phiêu. Co

nhưng điêu kiên cu thê kem theo, hoăc nhiêu hinh thưc đam bao cho khoan vay.

Trái phiếu công ty bao gồm những loại sau:

Trai phiêu co đam bao:

La trai phiêu đươc đam bao băng nhưng tai san thê châp cu thê, thương la bât đông san va

cac thiêt bi. Ngươi năm giư trai phiêu nay đươc bao vê ơ môt mưc đô cao trong trương

hơp công ty pha san, vi ho co quyên đoi nơ đôi vơi môt tai san cu thê.

Trai phiêu không bao đam:

Trai phiêu tin châp không đươc đam bao băng tai san ma đươc đam bao băng tin châp cua

công ty. Nêu công ty bi pha san, nhưng trai chu cua trai phiêu nay đươc giai quyêt quyên

lơi sau cac trai chu co bao đam, nhưng trươc cô đông. Cac trai phiêu tin châp co thê

chuyên đôi cho phep trai chu đươc quyên chuyên trai phiêu thanh cô phiêu thương cua

công ty phat hanh. Tuy theo quy đinh, viêc chuyên đôi co thê đươc tiên hanh vao bât cư

thơi điêm nao, hoăc chi vao nhưng thơi điêm cu thê xac đinh.

Trai phiêu co thê mua lai cho phep ngươi phat hanh mua lai chưng khoan trươc khi

đao han khi thây cân thiêt.

Đăc tinh nay co lơi cho ngươi phat hanh song lai bât lơi cho ngươi đâu tư, nên loai trai

phiêu nay co thê co lai suât cao hơn so vơi nhưng trai phiêu khac co cung thơi han.

Trai phiêu co thê ban lai:

Cho phep ngươi năm giư trai phiêu đươc quyên ban lai trai phiêu cho bên phat hanh trươc

khi trai phiêu đao han. Quyên chu đông trong trương hơp nay thuôc vê nha đâu tư, do đo

lai suât cua trai phiêu nay co thê thâp hơn so vơi nhưng trai phiêu khac co cung thơi han.

Trai phiêu co thê chuyên đôi:

Cho phep ngươi năm giư no co thê chuyên đôi trai phiêu thanh cô phiêu thương, tưc la

thay đôi tư cach tư ngươi chu nơ trơ thanh ngươi chu sơ hưu công ty.

3.3. .Căn cứ vào phương thức trả lãi

Trai phiêu Coupon: la trai phiêu co phương thưc tra lai cô đinh, đêu đăn theo đinh ky

(thương la 06 thang/lân va 01 năm/lân). f Trai phiêu Zero Coupon (Trai phiêu chiêt khâu

hay Trai phiêu chiêt khâu không): la trai phiêu không tra lai theo đinh ky. Ngươi mua sẽ

nhân đươc tiên lai ngay khi mua băng cach khâu trư vao tiên mua trai phiêu, va khi đao

han trai chu sẽ nhân đươc vôn gôc băng vơi mênh gia. Do đo, trai phiêu loai nay co gia

ban thâp hơn mênh gia.

3.4. Theo thời gian đáo han:

Trai phiêu ngăn han: 1-5 năm

Trai phiêu trung han: 5-15 năm

Trai phiêu dai han: trên 15 năm

Trai phiêu vô han: không ghi ngay đao han.

3.5. Căn cứ theo phương thức trả lãi

Trai phiêu lơi tưc

Trai Phiêu chiêt khâu

3.6. Căn cứ theo pham vi lưu thông

Trai phiêu quôc nôi

Trai phiêu quôc tê

Mục đích của người mua trái phiếu nhằm thu được các nguồn lợi tức sau:

Lai suât đinh ky: Đươc tra theo lai suât cuông phiêu thương la môt năm môt lân

hoăc nhiêu lân. 

Lai cua lai: Sinh ra khi cac khoan lai đinh ky không bi tiêu dung ma đươc tiêp tuc

tai đâu tư.

Chênh lêch gia: Khoan chênh lênh giưa gia mua vao va gia ban ra cua trai phiêu.

II. Thị trường trái phiếu

1. Khái niêm

La môt bô phân cua thi trương vôn dai han, thưc hiên cơ chê chuyên đôi vôn trưc tiêp tư

nha đâu tư sang nha phat hanh, qua đo thưc hiên chưc năng cua thi trương tai chinh la

cung câp nguôn vôn trung va dai han cho nên kinh tê

http://doc.edu.vn/tai-lieu/de-tai-thi-truong-trai-phieu-viet-nam-43053/

Gôm: tin phiêu kho bac, trai phiêu chinh phu, trai phiêu chinh quyên đia phương, trai

phiêu doanh nghiêp (bao gôm cua NHTM), chưng chi tiên gửi va chưng khoan nơ co gia

tri khac

2. Phân loai

a. Thị trường sơ câp

La thi trương mua ban cac trai phiêu mơi phat hanh. Vôn nha đâu tư sẽ đươc chuyên cho

nha phat hanh thông qua viêc nha đâu tư mua cac trai phiêu mơi phat hanh.

Đặc điểm:

Trai phiêu hoa cac nguôn vôn huy đông, vôn cua công ty đươc huy đông qua viêc

phat hanh chưng khoan.

Thưc hiên qua trinh chu chuyên tai chinh trưc tiêp đưa cac khoan tiên nhan rôi tam

thơi trong dân chung vao đâu tư, chuyên tiên sang dang vôn dai han.

La nơi duy nhât ma cac trai phiêu đem lai vôn cho ngươi phat hanh. La thi trương

tao ra vôn cho nha phat hanh va đông thơi cũng tao ra hang hoa cho thi trương

giao dich, lam tăng vôn đâu tư.

Ngươi ban: Kho bac, NHNN, Công ty phat hanh, tâp đoan bao lanh phat hanh

Chi đươc tô chưc môt lân cho môt loai chưng khoan nhât đinh, trong thơi gian

nhât đinh.

b. Thị trường thứ câp

La nơi giao dich cac trai phiêu đa đươc phat hanh trên thi trương sơ câp. La thi trương

chuyên nhương quyên sơ hưu trai phiêu, đam bao tinh thanh khoan cho cac trai phiêu đa

phat hanh.

Đặc điểm

Cac khoan tiên thu đươc tư ban trai phiêu thuôc vê cac nha đâu tư va ac nha kinh

doanh trai phiêu chư không thuôc vê nha phat hanh.

Giao dich theo nguyên tăc canh tranh tư do, gia trai phiêu trên thi trương thư câp

do cung, câu, quy luât gia tri,…, quyêt đinh.

Hoat đông liên tuc, nha đâu tư co thê mua ban chưng khoan nhiêu lân.

Mối quan hệ giữa 2 thị trường sơ cấp và thứ cấp:

Thi trương sơ câp la cơ sơ, tiên đê cho sư hinh thanh, phat triên cua thư câp.

Thi trương thư câp la đông lưc, điêu kiên cho sư phat triên cua thi trương sơ câp.

Tổ chức thị trường

Thị trường sơ cấp:

- TPCP phat hanh theo 3 phương thưc: (1) Đâu thâu phat hanh trai phiêu tai HNX; (2)

Ban le trai phiêu; (3) Bao lanh phat hanh.

- Tin phiêu Kho bac đươc phat hanh thông qua Sơ Giao dich Ngân hang Nha nươc

(NHNN) dươi 2 phương thưc: (1) Phương thưc đâu thâu; (2) Phat hanh tin phiêu kho bac

trưc tiêp cho NHNN theo quyêt đinh cua Thu tương Chinh phu.

- TPĐP đươc phat hanh theo 3 phương thưc: (1) Đâu thâu; (2) Bao lanh; (3) Đai ly phat

hanh trai phiêu.

- TPCPBL cua 2 ngân hang chinh sach đươc phat hanh dươi 2 phương thưc: (1) Đâu thâu

tai HNX; (2) Đai ly phat hanh trai phiêu. Trai phiêu cua cac DN khac đươc Chinh phu

bao lanh, đươc phat hanh dươi cac phương thưc phat hanh TPDN.

- TPDN đươc phat hanh theo 2 hinh thưc la phat hanh riêng le va phat hanh ra công

chung.

Thị trường thứ cấp:

- Trai phiêu phat hanh theo phương thưc đâu thâu, bao lanh phat hanh đươc đăng ky, lưu

ky tâp trung tai Trung tâm Lưu ky Chưng khoan Viêt Nam (VSD), đươc niêm yêt va giao

dich trên HNX.

3. Các nhân tô ảnh hưởng đến thị trường trái phiếu

Cơ sơ phap ly: Vai tro quan ly nha nươc đôi vơi thi trương tai chinh noi chung va

thi trương chưng khoan noi riêng la rât quan trong.

Cac chu thê tham gia thi trương: Chu thê phat hanh; Chu thê đâu tư; Chu thê trung

gian;

Chinh sach kinh tê cua Chinh phu: Chinh sach tai khoa; Chinh sach tiên tê; Chinh

sach hôi đoai.

Vai trò của thị trường trái phiếu

Thi trương trai phiêu (TTTP) Viêt Nam băt đâu hinh thanh tư giưa thâp niên 1990, băng

viêc Chinh phu phat hanh môt sô đơt trai phiêu, công trai đê huy đông vôn phuc vu phat

triên ha tâng kinh tê - xa hôi. Đên nay, hoat đông cua TTTP đa lơn manh ca vê quy mô

lân chiêu sâu. TTTP Viêt Nam đa phat huy đươc vai tro la kênh huy đông vôn trung - dai

han cho nên kinh tê, cac tô chưc, ca nhân; Gop phân điêu hoa, phân phôi nguôn vôn trong

nên kinh tê.

Thi trương trai phiêu chinh phu (TPCP) đa thu hut đươc nguôn vôn đâu tư nươc ngoai,

gop phân vao giai quyêt vân đê thiêu hut ngân sach nha nươc (NSNN). Thi trương trai

phiêu doanh nghiêp (TPDN) đa giup cho cac doanh nghiêp (DN) tiêp cân môt kênh huy

đông vôn hiêu qua va linh hoat hơn, bên canh kênh tin dung cua ngân hang thương mai.

Hiên nay, đa co 4 loai trai phiêu đươc phat hanh va giao dich trên thi trương, gôm: TPCP

do Kho bac Nha nươc (KBNN) phat hanh; Trai phiêu đươc Chinh phu bao lanh

(TPCPBL) do 02 ngân hang chinh sach (Ngân hang Phat triên Viêt Nam, Ngân hang

chinh sach xa hôi) va cac DN đươc Chinh phu bao lanh phat hanh; Trai phiêu chinh

quyên đia phương (TPĐP) do môt sô đia phương lơn như Ha Nôi, TP. Hô Chi Minh, Đa

Nẵng, Quang Ninh phat hanh; Va TPDN do cac DN thuôc moi thanh phân kinh tê phat

hanh.

Quy mô của thị trường 

Trong giai đoan 2006 - 2014, dư nơ TTTP chiêm tư 14,23% đên 21,90% GDP. Tai thơi

điêm cuôi thang 6/2014, dư nơ TTTP đat mưc 830.528 ty đông, chiêm 21,90% GDP ươc

cua ca năm 2014. Trong đo, dư nơ thi trương TPCP la 528.697 ty đông, thi trương TPDN

la 103.445 ty đông, thi trương TPĐP la 17.019 ty đông. 

2. Đánh giá chung về thị trường trái phiếu Viêt Nam

Theo đánh giá của ADB, thị trường trái phiếu Viêt Nam rât nhiều tiềm năng tăng

trưởng.

Ngay 7/11/2014, Bô Tai chinh đa công bô phat hanh thanh công 1 ty USD trai phiêu quôc

tê vơi lơi suât cô đinh 4,8%/năm, thâp hơn mưc dư kiên la 5,125%/năm. Đây la đơt phat

hanh thanh công thư 3 trong vong 9 năm, kê tư 2005 vơi 750 triêu USD trai phiêu đươc

phat hanh.

Sư thanh công sau đơt phat hanh la môt tin hiêu tôt, không nhưng thê hiên long tin cua

nha đâu tư nươc ngoai, ma con đưa thi trương trai phiêu Viêt Nam dân hương vê phat

triên bên vưng. Măc du vây, thi trương trai phiêu Viêt Nam con co nhưng hiên trang đang

lo ngai.

a) Quy mô thị trường trái phiếu Viêt Nam khá khiêm tôn so vơi các nươc trong khu

vưc

Hình 1: Quy mô thị trường trái phiếu các nước trong khu vựctheo GDP (Nguồn: ADB)

Theo dư liêu cua ADB,  đên thang 6/2014, thi trương trai phiêu Viêt Nam co tông sô dư

chiêm hơn 21,09% GDP, con kha khiêm tôn so vơi 76,32% cua thi trương trai phiêu Thai

Lan; 101,7% GDP cua thi trương Malaysia; hơn 122% GDP cua thi trương trai phiêu Han

quôc…

Tuy nhiên, theo đanh gia cua ADB, thi trương trai phiêu Viêt Nam tran trê tiêm năng tăng

trương. Ma cu thê, đên năm 2013, thi trương Viêt Nam co mưc tăng trương đang kinh

ngac, hơn 43% va dân đâu vê tăng trương so cac thi trương khac trong khu vưc. Nhưng

vê quy mô va gia tri giao dich thi lai thua xa cac nươc như Thai Lan, Singapore,

Philippines…

Bên canh đo, thi trương trai phiêu Viêt Nam găp không it nhưng thach thưc trong tương

lai như: nhưng thưc trang găp phai khi vân hanh thi trương trai phiêu, trai phiêu doanh

nghiêp hâu như không phat triên, trai phiêu chinh phu chi tâp trung phat hanh cho nha

đâu tư trong nươc, cơ câu ky han cua trai phiêu chinh phu thiên vê ngăn han…

b) Quá ưu tiên phát triển thị trường trái phiếu chính phủ (TPCP) và bỏ ngỏ thị

trường trái phiếu doanh nghiêp

Ty lê trai phiêu chinh phu chiêm 98,4% trong tông lương trai phiêu phat hanh (6/2014).

Va ty lê trên luôn đươc duy tri ơ mưc cao kê tư khi thi trương trai phiêu chinh thưc đươc

thanh lâp năm 2000.Điêu nay đông nghĩa thi trương trai phiêu doanh nghiêp đang bo ngo

va nha nươc qua ưu tiên phat triên thi trương trai phiêu chinh phu.

Hình 2: Quy mô thị trường trái phiếu Việt Nam theo GDP (Nguồn: ADB)

Nhin vao hinh 2 cũng co thê nhân đinh:

- Thư nhât, thi trương trai phiêu Viêt Nam tăng trương nhanh chong trong giai đoan 2003

– 2008. Tinh trung binh môi thang trong giai đoan nay, tông sô dư cua thi trương tăng

xâp xi 15%/thang, nghĩa la tăng bôn lân sau môt năm. Va đây cũng la thơi ky bung nô

tăng trương tin dung. Nên môt phân lơn nguôn tin dung ngăn han tư trung gian tai chinh

không ngưng chay vao thi trương trai phiêu.

- Thư hai, thi trương trai phiêu doanh nghiêp Viêt Nam loay hoay vân không tim đươc lôi

ra. Băng chưng thông qua gia tri phat hanh trai phiêu chi lac đac ơ vai doanh nghiêp lơn.

Do vây, hâu hêt cac doanh nghiêp Viêt Nam phu thuôc hoan toan vao nguôn vôn ngăn

han tư Ngân hang thương mai. Chinh điêu nay, đa hinh thanh nên cum tư “doanh nghiêp

thương dung vôn ngăn han đê đâu tư dai han”.

- Thư ba, moi hoat đông đâu tư cua Viêt Nam, dương như đang phu thuôc vao đâu tư

công cua Chinh phu. Nhưng nguôn vôn thưc chât đên tư nguôn ngăn han cua ngân hang

va đươc trung chuyên sang dai han thông qua hoat đông đâu tư trai phiêu chinh phu.

Như vây, nhiêu nguôn vôn ngăn han cua ngân hang đang đô dôn vao thi trương trai phiêu

Chinh phu đê tim kiêm lơi nhuân. Luc nay, rui ro vê ky han sẽ bao phu ngân hang. Bơi

hoat đông đâu tư trung va dai han đươc tai trơ băng nguôn vôn ngăn han tư huy đông cua

dân cư. Đông thơi, can trơ sư phu hôi san xuât kinh doanh cua nhưng doanh nghiêp tư

nhân va ganh năng tăng trương kinh tê lai đe lên vai nhưng hoat đông đâu tư công cua

Chinh phu.

c) Thị trường trái phiếu Viêt Nam vơi nguy cơ rủi ro ky han

Thi trương trai phiêu Viêt Nam tăng trương nhanh nhưng thiêu tinh bên vưng. Không chi

hiên hưu thông qua ty lê phat hanh phat hanh ap đao cua trai phiêu Chinh phu ma con ơ

cơ câu ky han bât hơp ly.

Hình 3: kỳ hạn trái phiếu chính phủ giữa các nước trong khu vực (nguồn ADB)

Thơi han đao han cua phân khuc thi trương trai phiêu chinh phu ngăn lai liên tuc sau năm

2004. Đên cuôi năm 2013, trai phiêu ngăn han dươi 3 năm chiêm 67,9%%, tư 3 – 5 năm

chiêm 20,98%, ty lê cao hơn rât nhiêu so vơi cac nươc trong khu vưc. Viêt Nam hâu như

chi phat hanh đươc trai phiêu dươi 5 năm trong khi cac nươc trong khu vưc la hơn 7 năm.

Điêu nay minh chưng cac nha đâu tư lo ngai tinh hinh kinh tê trong dai han va ho cũng sẽ

đoi hoi mưc lai suât cao hơn so vơi cac trai phiêu cung loai ơ nhiêu nươc trong khu vưc.

Hơn nưa, bang xêp hang tin nhiêm cua cac tô chưc xêp hang tin nhiêm uy tin đa đưa ra

mưc đanh gia triên vong ôn đinh nhưng nêu so vơi cac quôc gia cung khu vưc thi thâp

hơn nên Viêt Nam phai chiu chi phi sử dung vôn cao hơn.

d) Cơ sở nhà đầu tư ít và chưa có nhà tao lâp thị trường

Môt điêm yêu khac cua thi trương trai phiêu ơ chô chưa co hê thông NĐT thư câp thưc

sư. Trong khi co qua nhiêu thanh viên đâu thâu va thanh viên bao lanh phat hanh (68

thanh viên đâu thâu va 52 thanh viên bao lanh phat hanh). Hiên nay, thanh viên tham gia

thi trương chu yêu gôm cac ngân hang vơi vai tro la NĐT chinh, ty lê sơ hưu chiêm trên

50% vơi ky han trai phiêu năm giư đên 5 năm; nganh bao hiêm thi co khoang 4 - 5 tô

chưc tham gia vơi trai phiêu thơi han khoang 10 - 15 năm; con cac công ty quan ly quy,

công ty chưng khoan chưa mây măn ma va chu yêu nhăm đên trai phiêu co ky han ngăn.

Nhin vao cơ câu đo, dễ thây Viêt Nam chưa co nha tao lâp thi trương va cơ câu NĐT

chưa đa dang, chưa thưc sư tham gia tich cưc vao thi trương trai phiêu

Nhưng thị trường trái phiếu Viêt Nam đang đi đúng hương

Măc du, thi trương trai phiêu Viêt Nam vân con nhiêu thăng trâm vơi nhưng thưc trang

đang lo lăng. Tuy nhiên, thi trương đa dân đi đung hương va bươc vao thơi ky phat triên

vê chât lương. Cu thê như sau:

- Thư nhât, trong thang 10, Bô Tai chinh đa chinh thưc cho dưng phat hanh trai phiêu

chinh phu ky han dươi 3 năm va cơ câu lai ky han. Tâp trung hương vao phat hanh cac ky

han dai han trên 5 năm.

- Thư hai, thay đôi cơ sơ nha đâu tư va phat hanh trai phiêu quôc tê. Đơt phat hanh 1 ty

USD trên thi trương quôc tê đa thôi vao thi trương trai phiêu Viêt Nam môt luông sinh

khi mơi vê huy đông nguôn lưc tư bên ngoai đê phuc vu phat triên đât nươc. Đông thơi,

hương vê cân băng cơ sơ nha đâu tư giưa trong nươc va nươc ngoai (đa sô trai phiêu

chinh phu Viêt Nam đêu đươc mua bơi cac nha đâu tư trong nươc, chu yêu la ngân hang

thương mai).

- Thư ba, tâp trung phat hanh va giao dich trai phiêu chinh phu tai HNX. Bên canh, Bô

Tai chinh cũng đang quyêt liêt triên khai cac giai phap chinh đê phat triên thi trương trai

phiêu theo quyêt đinh 261/QĐ – BTC “phê duyêt Lô trinh phat triên thi trương trai phiêu

Viêt Nam đên 2020”. Trong đo, bô giai phap hương đên bôn muc tiêu chinh: (i) nâng cao

chât lương va đa dang hoa cac san phẩm chưng khoan; (ii) cơ câu lai hê thông cac tô chưc

kinh doanh chưng khoan; (iii) tâp trung phat triên nha đâu tư tô chưc, khuyên khich nha

đâu tư ca nhân; va (iv) tai câu truc tô chưc thi trương theo hương chuyên biêt hoa cac san

phẩm va dich vu cung câp.

3. Thị trường Trái phiếu chính phủ và Trái phiếu chính phủ bảo lãnh

- Về khối lượng phát hành: Khôi lương phat hanh tăng manh trong năm 2006 - 2007 va

đat mưc 107.733 ty đông trong năm 2007. Cuôc khung hoang tai chinh (giai đoan 2008 -

2009) phân nao đa tac đông đên TTTP, khiên khôi lương phat hanh giam xuông môt nửa,

ơ mưc 59.811 ty đông trong năm 2009. Sau đo, khôi lương đa tăng trơ lai trong giai đoan

2010 - 2014.

- Về lãi suất phát hành: Bô Tai chinh thưc hiên điêu hanh lai suât phat hanh phu hơp vơi

lai suât cua thi trương. Đăc biêt, tư năm 2012 đên nay, lai suât phat hanh TPCP va

TPCPBL đa giam hoan toan tương ưng vơi điêu hanh giam lai suât cua NHNN. Cu thê,

lai suât phat hanh TPCP đa giam tư 3,10% đên 6,0% đôi vơi cac ky han dươi 10 năm,

giam 2,20% đôi vơi ky han 10 năm.

- Về phương thức phát hành: Phương thưc phat hanh TPCP đa chuyên dich dân tư bao

lanh sang đâu thâu. Trươc năm 2010, TPCP đươc phat hanh chu yêu qua phương thưc

bao lanh (chiêm trên 80% khôi lương phat hanh). Tư năm 2011 đên nay, TPCP đươc phat

hanh chu yêu băng phương thưc đâu thâu (chiêm đên 95% khôi lương phat hanh).

- Về cơ cấu nhà đầu tư: Cơ câu nha đâu tư TPCP va TPCPBL chưa co chuyên biên, tâp

trung chu yêu vao cac NHTM (chiêm đên 86,7% khôi lương trai phiêu đang niêm yêt).

TTTP trong nươc vân chưa thưc sư thu hut đươc cac nha đâu tư nươc ngoai (chi chiêm

13,33% khôi lương trai phiêu đang niêm yêt).

- Về thị trường thứ cấp: Thanh khoan TTTP thư câp đa chuyên biên tich cưc trong năm

2013 va tiêp tuc duy tri trong 6 thang đâu năm 2014. Trong năm 2013, khôi lương giao

dich binh quân khoang 1.600 ty đông/ngay va duy tri ơ mưc 2.200 - 2.400 ty đông/ngay

trong 6 thang đâu năm 2014. Trươc đo, trong năm 2013, KBNN đa tô chưc 4 đơt hoan

đôi trai phiêu va đa hơp nhât đươc 15 ma trai phiêu.

4. Thị trường Trái phiếu doanh nghiệp

- Hoat đông phat hanh sơ câp trên thi trương TPDN ơ mưc kha thâp vơi sô lương va khôi

lương phat hanh con han chê. Trong năm 2013, khôi lương đăng ky phat hanh trai phiêu

theo hinh thưc riêng lela 52.196 ty đông, khôi lương phat hanh thưc tê la 34.412 ty đông.

Trong 6 thang đâu năm 2014, khôi lương đăng ky phat hanh trai phiêu theo hinh thưc

riêng lela 18.214 ty đông va khôi lương phat hanh thưc tê la 5.726 ty đông.

- Dư nơ tai 30/6/2014 la 103.445 ty đông. Giao dich thư câp trên thi trương gân như

không co do trai phiêu chu yêu đươc phat hanh theo hinh thưc riêng le.

 5. Trái phiếu chính quyền địa phương:

Trái phiếu chính quyền địa phương được phát hành qua các hình thức:

Bán lẻ qua KBNN (chỉ thưc hiên đến năm 2003)

Đâu thầu qua TTGDCK

Bảo lãnh phát hành hoặc đai lý phát hành.

Nhìn chung thì từ năm 2007 loai trái phiếu này không còn phổ biến trên thị trường.

Ta co thê chia sư phat triên cua trai phiêu chinh quyên đia phương thanh hai giai đoan.

Tư 2003 – 2005, tăng. Phat triên đôt biên nhât la vao năm 2005 va sau đo giai đoan tư

2005 – 2007 giam dân.

6. Kết luân về tình hình trái phiếu Viêt Nam hiên nay và nguyên nhân

Kết luân: Qua nhưng phân tich trên cho thây thị trường trái phiếu Viêt Nam vẫn còn

kém phát triển. Tỉ lê trái phiếu doanh nghiêp và trái phiếu chính quyền địa phương

vẫn còn thâp, chủ yếu chỉ là trái phiếu chính phủ. Quy mô của thị trường vẫn còn

nhỏ, tính thanh khoản của TTTP vẫn còn thâp. Nguyên nhân chu yêu la do cac tôn

tai, han chê sau:

Một là, các quy định pháp lý, chưa thưc sư khuyến khích nhà đầu tư.

Viêc chưa có khung khổ pháp lý về hoat động định mức tín nhiêm đã ảnh hưởng

đến sư phát triển của TTTP Viêt Nam, do các nhà đầu tư không có thông tin về mức

độ rủi ro của trái phiếu nên đã han chế giao dịch. Luât Chưng khoan không cho phep

ban chưng khoan không, do đo cac thanh viên đâu thâu trai phiêu không thê thưc hiên

chao gia 2 chiêu khi không co ma trai phiêu đươc chao gia.

Ngoài ra, Luât Ngân sách nhà nươc và Luât Quản lý nợ công không cho phép viêc

các thành viên đâu thầu trái phiếu được vay trái phiếu từ Bộ Tài chính. Do vây,

không co cơ chê hô trơ thanh khoan cho cac thanh viên đâu thâu trai phiêu trong viêc

thưc hiên cac nghĩa vu tao thanh khoan trên thi trương thư câp trai phiêu.

Theo Điều 15 Luât NHNN, chỉ có các tổ chức tín dụng mơi được tham gia nghiêp vụ

thị trường mở nhưng hiên tai có 22 ngân hàng thương mai (NHTM) và 14 công ty

chứng khoán là thành viên đâu thầu trái phiếu. Đây la môt han chê lơn đôi vơi cac

công ty chưng khoan so vơi cac NHTM, không đươc hô trơ thanh toan tư NHNN. Nguôn

tiên cho viêc thưc hiên mua lai TPCP chưa đươc quy đinh tai Luât Ngân sach nha nươc.

Công tac phat hanh TPCP con phu thuôc vao viêc quan ly thu – chi ngân sach ma chưa

theo sat diễn biên trên thi trương. 

Hai là, cơ sở nhà đầu tư trên TTTP chưa thât đa dang.

Hê thông các nhà đầu tư trên TTTP vẫn chưa thay đổi, tâp trung vào các NHTM

(nắm giữ khoảng 87% tổng khôi lượng trái phiếu), chưa có các tổ chức tài chính

khác tham gia đầu tư dài han trên thị trường. Cac NHTM chi trong điêu kiên thanh

khoan tôt, dư thưa vê nguôn vôn kha dung mơi tham gia, đâu tư vao trai phiêu. Cac

NHTM co nguôn vôn đâu tư dai han it nên nhu câu chu yêu la trai phiêu co ky han ngăn

(chu yêu la tin phiêu va trai phiêu ky han 2, 3 năm). Viêc huy đông manh cac ky han

ngăn lam tăng rui ro tai câp vôn đôi vơi Chinh phu. Do vây, viêc tăng khôi lương huy

đông giai đoan 2010 – 2013 la chưa bên vưng.

Nhà đầu tư nươc ngoài mơi chỉ quay lai TTTP trong nươc từ cuôi năm 2012 nhưng

còn dè dặt, nắm giữ khoảng 13% tổng khôi lượng trái phiếu (bao gồm cả tỷ lê sở

hữu của pháp nhân nươc ngoài khoảng 2% và của tổ chức thành lâp trong nươc có

sở hữu của nhà đầu tư nươc ngoài khoảng 11%).

Ba là, về thông tin giao dịch chưa chính xác

Giao dịch repo chưa được báo cáo đúng bản chât, đang được báo cáo thành 2 giao

dịch mua đứt (Outright). Do vây, anh hương đên tinh chinh xac vê ban chât va thơi

điêm cua lai suât giao dich. Hâu như không co giao dich, nêu co thi thông tin cũng không

đươc công bô đê lam cơ sơ đinh gia cho thi trương.

Bốn là, rủi ro về thanh toán

Thanh toan trai phiêu đang đươc thưc hiên qua BIDV, dân đên rui ro vê thanh khoan cua

BIDV khi khôi lương giao dich trai phiêu ngay cang tăng.

Giải pháp hoàn thiên

Để phát triển TTTP trong giai đoan hiên nay và dài han, Bộ Tài chính đã đưa ra 9

nhóm giải pháp cơ bản như sau:

Một là, hoàn thiên dư thảo Nghị định về thành lâp và hoat động của DN định mức

tín nhiêm.

Hai là, hoàn thiên khuôn khổ pháp lý phát triển hê thông đai lý câp I đê hô trơ công

tac phat hanh trai phiêu trên thi trương sơ câp va thanh khoan cua thi trương thư câp.

Ba là, nghiên cứu và xây dưng Nghị định về Quỹ hưu trí tư nguyên để trình Chính

phủ xem xét, ban hành nhằm củng cô hê thông cơ sở nhà đầu tư dài han trên TTTP.

Bốn là, khuyến khích sư phát triển của thị trường TPDN.

Năm là, phát triển các sản phẩm mơi.

Phat triên cac san phẩm trai phiêu phai sinh va cac san phẩm trai phiêu mơi phu hơp vơi

mưc đô phat triên cua thi trương.

Sáu là, tiếp tục hoàn thiên khung khổ pháp lý về phát hành TPCP, trái phiếu được

Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu cơ quan địa phương và TPDN.

Bảy là, tiếp tục hỗ trợ thị trường thứ câp phát triển thông qua viêc nghiên cưu:

(i) Cac mô hinh giao dich thư câp khac trên thê giơi, bao gôm hê thông công nghê thông

tin, cơ chê thanh toan, lưu ky, cơ chê bao cao;

(ii) Cac giai phap đê xac đinh thơi điêm phat sinh giao dich thưc tê, phân biêt giưa giao

dich Repo va giao dich Outright đê đam bao thông kê giao dich phan anh chinh xac ca vê

thơi điêm va ban chât giao dich trên thi trương thư câp;

(iii) Tiêp tuc giam thơi gian thưc hiên đăng ky, lưu ky, niêm yêt trai phiêu tư T+4 xuông

T+3;

(iv) Xây dưng hê thông thanh toan bu trư theo mô hinh đôi tac trung tâm.

Tám là, thu hút nhà đầu tư nươc ngoài.

Nghiên cưu chinh sach thu hut nha đâu tư nươc ngoai tham gia thi trương thông qua cơ

chê vê thuê va công cu phong ngưa rui ro.

Chín là, chính sách thuế và phí

Tiêp tuc nghiên cưu, hoan thiên cac chinh sach thuê va phi đôi vơi TTTP.