Tema e Diplomes: Roli i Marredhenieve Publike ne ... · Marredhenieve Publike nc ditet e sotme dhe...

Republika e Shqiperise Universiteti Aleksander Moisiu

Master Shkencor ne Degen Administrim Publik

Tema e Diplomes Roli i Marredhenieve Publike ne Administraten Publike

Punoi Liridon Cecja Udhehoqi Dr Elena Kocaqi

Durres 2016

DekJarate studentore

Une Liridon Cecja

Deklaroj se kjo teme diploma perfaqeson punen time origjinale dhe nuk kam perdorur burime te tjera pervey atyre qejane shkruar nepermjet citimeve

TO gjitha te dhenat figurat dhe citimet ne tekst te cila jane riprodhuar prej ndonje burimi tjeter duke perfshire edhe intemetin jane perpunuar ne menyre eksplicite si te tilla Ky punim eshte bere sipas structures se dhene dhe miratuar nga Fakulteti i Shkencave Politike dhe luidike

Durres me Z-B al 2-0 I b Firma_--OJL-4r-____-___

UdheheqesilClCOD 40uPP verteton se ky eshte nje versIOn miratuar i pummlt te dipl~s se studentit A cdamp A Ca 2Hgt te Masterit Shkencore profile roil- (AI S 7lp 7IJ U )C me temen e meposhtme jkgt [ I he N E A ) y I vI S7-J 7Fw pL J UiT

Mirenjohje

Punimi i prezantuar nga nje autar nuk mund te konsiderohet fryt i perpjekjeve te nje individit ie vetem dhe ~do pretendim i lille do Ie ishte jorealisl Pas leres ise se mendimeve tt shprchura pershkrimeve Ie beTa anal izave (sado modeste) te synuara qendrojne puna perkushtimi durimi inkurajimi i nje sere profesionistesh te se drejtes e jo vetem te ci leve minimalisht ua dedikoj dhe ua percjell kcW mirenjohje

Se pari nje falenderim i s inqerle dhe i pamase i drejtohet udheheqeses se ternes Dr Elena Kocaqi e cila me ka orient-uar ne vazhdimesi dhe me mbeshtetur gjale gjithe ktsaj periudhe per te perfunduar me sukses procesin e temes se dipiomimiL Nje falenderim Ie veyante per stafin e pedagogeve intelektuale te zote dhe specialiste shume te afie ne Shqiperi per perpjekjet e tyre per krijimin dhe pervetes imin e koncepte ve shkencore ne lendel perkatese

Jo velem lektore por edhe bashkepunetore me sludentel duke vene I)e dispozicion gj ithe afiesile e lyre personaie te eilat me kane sherbyer ne krijirnin e mundesive te reja dhe ne trajti min e kesaj terne Nje mi renjohje Ie posacme shpreh edhe per familjen time qe me ka mirekuptuar ne ydo rast qe nuk 1 kam qendruar prane sa duhet per ti kushtuar me teper kohe e vernendje plotesimit te detyrimeve gjale periudhes se pergalitjes se temes

10

Abstrakti

Marredheniel Publike jane nji menyr~ e percjelljes se mesazhit Ie publiku me qellim ndikimin mbi opinionin e tij permes lje teresie mjetesh komunikimi sl botimet eventet lajmet punet vullnelare media ohimet investimet sociale etj Thuhet se Marredheniet Publike njihen si shkenca qe kujdeset per emrin e mire Ie bi znesit me synimin qe Ie fitoje me pune mirekuptimin mbeshletjen dhe ndikimin mbi opinionin dhe sjelljen e publikut ne pergjithesi Ndaj ne

kendveshtrimin tone muod Ie themi se Marredheniet Publike ndikojne ne perceptimin e komunitetit per menyren se s i punon pushleti vendor

Fjalef ky~e Marredhenit publike inslitucio nel komunikim punonjes it informacio n analiza departamente aktivitete demokraci kushtetuta liampie zedhenes transparence deklarata televizione gazeta radio konferenca programe ideologji priva lizime liri funksione faktore opinion fakte sfida parashikime zyra kompani imazhe tendenca procese teknologji koncepte objektiva dokumeta dhe konkluzione

Abstract

Public re lations are a way of conveying a message to the public so the impact on his opinion through a set of communication tools such as publications events news vo lunteer work media lobbying social investments etc Also Public Relations known as the science that takes care of business goodwill aiming to win the understanding with a good job supporting and influencing the opinion and behavior of the general public

Key wortds~ Keywords Public re lations institutions communication employees information analysis departments activities democracy constitution laws spokesman transparency statements television newspapers radio conferences programs ideology privatization freedom function s factors opinion facts challenges forecasts office company images trends processes technology concepts objectives documents and conclusions

V

Qellimi

Ky punim shkencore synan te informoj gru pet e interesit dhe me gjere mbi rendesine e Marredhenieve Publike nc ditet e sotme dhe per efektivi tetin e perdori mit te lyre ne vend in tone Kur bchet Gale per MarrMhenie t Publike duhet pasur parasysh c ilesi3 dhe j o sas ia Siy dihel Ie berit MarrCdhenie Publike eshte me pak e kushtueshme se te berit e reklamave por nga ana tjeH~r kur nasim per MP k~rr 9 mbjell ndaj edhe buxheti qe vendoset ne di spozicion te MP ka rendesine e vet Nevoja per punonjes it e Marredhenieve Publike eshtt e madhe ajo nis me punen me te parendesishme (ne dukje) ne kett fushe du ke vazhduar me hartimin dhe me zhv illimin e nje sLrategjie Ie suksesshme te MP

Nt reai itctin shqiptar komunikim i me publikun csbte nje fusbe potbuajse krejt e re Ashtu sis do tn shohirn ne historikun e kesaj shkence ne rast se ne bote kj o fushe ka lindur qe nga koha e Jul Cezarit dhe sot ka shoqeri te tera profes ionistesh qe e ap likojne dhe e zhviUojne cdo dite e me shume kete profesion ne Sbqiperi komunikimi me publikun ka filluar pas viteve 90

Keto pyelje dhe I~ tjera l~ lidhura me ko muni ki min ne Administraten Shqiplare ne drejtim te publikul do le jene ne fokus te stud imit Ie ber~ nga ana jane Shoqeria shqiplare ka disa raSle pozil ive te ap likimit te komunikimit me publikun ne disa inslitucione Sigurishl duke qene nje fu she ere ka vend per shume perm iresime Gjate trajtimit te kesaj terne ne do te pergendrohemi ne koncepte t teorike qe kj o fushe e gjere perfshin dhe do te ndalemi konkrelisht ne disa raste te Administrates Pu bl ike Shqiptare

Jemi nda lu r ne Administraten PubJike duke qene se Admini stra ta Publike ka qene ne qender te studimeve tona dyvjecare Do te permendim disa raste te suksesshme te aplikimit te Marredh enieve me Publikun elemente jo Ie apl ikuara si duhet apo dhe raste jopozilive qe kane nevoje per pe rm ires ime Per seci ln prej rasteve konkrete ne kerni bere analiza dhe kerni nxje lTc konkluzionet dhe rekomandimet perkatese

Objektivat

Objektial e ketij pun imi shkencor~ jane Ie tu jap pergjigje di sa pyetjeve te cit st jan~

bull Ku qendron rend es ia e traj timil te Rolit te Marredhenieve Publike ne Administraten Publike

bull CHat jane anel e saj poziti ve Ie ia vlen Ie permenden dhe Ie behen shembull per ato institucione qe nuk i apli koj ne dhe cilatj ane ato e lement e qe kane mangesi dhe do te ishte mire Ie permiresoheshin

bull Sa ndikojne Marred henit Publike ne Perrnires imin e Sherbimeve Ie inst itucioneve Ie ndryshme dhe sa crekti vi sht perdoret kj o [ushe ne Inslilucionet Shqipare dhe eilat jane menyrat me te mira per lransrnelimin e mesazh it nepermj ct M R

bull Kush jane disa nga institucionet Ie perdorin ne mase MR per tE percuar mesazhet e lyre bull A eshte shoqeria shqiptare e hapur mjafiueshem per Ie kerku ar te drej ten qe i lakon me

ligj ate Ie Ie marrjes se informac iolleve per ~do dokumenl zynar bull A eshte i ndergj egjesunr publikll shqiptar qe duhe te ma rrin pjese ne vendimmanje mbi

je ten e lyre si pjese e kesaj shoqe-rie dhe si banore Ie qytet ille tyre

v

Hipoteza

Ky punim shkencore bazohet mbi hipotezat e meposhtme

Hipoteza 1 Sa kane kane ndikuar Marredhlniet Publike nl zhvillimin e Administrates Publike dhe a kan rrilur bashkepunimin me publikun

Hipoteza 2 Si apli koh en Marredheniet Publike ne vende te ndryshme dhe sin ka ndryshuar histrotikisht koncept i iMP

Hipoteza 3 eila eshte gjendja aktuale e Marredhenieve Pub like ne Shqiperi dhe eila pritet Ie jet e ardhmja e lyre brenda nje periudhe afatmesme

Hipoteza 4 eili eshle w li i MP ne penniresimin e imazhit Ii institucioneve

Metodologjia

Per Ie shkruar kele punim jane ndjekur dhe nderthurur disa metoda pune Kryesisht punimi eshte mbeshtetur ne kerkime pe r materia Ie ani kuj raporle slUdime strategji e projekte qe lidhen me MarrMheniet Publike ne Shqiperi por jo vetem sipas metodes kerkimore deskt op based research pra kerkimi kompjuterik permes inle rne lit

Gjithashlll edhe kerkimi i literatures se botuar nder vite n~ Shqiperi me ka ndihmuar Ie pasuroj me lej fondin e lile ramres se konsultuar s ido mos per periudhen e para viteve 90 ne Shq iperi Pas mbledhjes se literatures te shumeJlojshme ne disa gjuhe te huaj a shkrimi i punimit bazohet ne hapat metodologjike 5i vijon

bull pershkrimin e historikut te Marredhenieve Publike ne Shqiperi pershkrimin e parimeve dhe institucioneve kompelen(e ne fushen e Marredhenieve Pubtike

bull metoden krahasimore 5j kane lindur dhe si jane zhvilJuar Marredheniet Publike ne Administraten Publike dhe ngjashmerite e ndryshimet me vendet e tjera

vo

Tabela e pcrmbajtjes

I Mirenjobje 3 2 Abstrakti 4 3 oellimi dhe objektivat 5 4 Hipoteza dhe metodologjia 6

5 Kapitulli T Marredheniet publike dhe zhvillimi i tyre ne Shqiperi 11 Il Komunikimi dhe e drejta kushtetuese per infonnim 14

a) E drejta per Infonnim si e drejte kushtetuese dhe ligjore 14 b) E drejta per Infonnim sipas akteve nderkombetare 15

12 Mjetet ndihmese per komunikimin me publikun 16

6 Kapitulli II Aplikimi i Manedhenieve Publike ne vende Ie ndryshme 19 [11 Fakte historike qe plotesuan kushtet per funksionimin e MP 19 112 Koncepli i Marredhenieve me Publikun 20 II 3 Kuptimi iMP brenda sislemeve demokratike 21 114 Marredheniet publike dhe opinioni publik 22 115 Paraqitje historike e imazhit ne komunikimin nderkul turor 24 116 Qellimi i MP dbe krijimi i besueshmerise 26

7 Kapitulli III Gjendja e Marredhenieve Publike ne Shqiperi 29 JILl Roli i MP si mj et komunikues ne integrimin evropian ne Shqiperi 31

a) Imazbi hislorik dhe situacionI 31 b) MP si mj et ne drejtimin e imazhit te vendeve 33

I1I2 Marredheniet Publike ne Keshillin e Ministrave 36 TII3 Roli iMP ne Ministrine e Shendetesise 38 IlI4 Marredhenit Publike ne Ministrine e Iashtme 42

8 Konkuzione dhe perfundime 44 9 Bibliografia 46

VII

--------- --

Hyrje

Marredheniet Publike nderthuren me shume disiptina psh marketingu eshte i perqendruar ne perpjekjet ~r te ndikuar te publiku Ie ai te bleje mallra dhe sherbime Reklama eshte nje mjet j rendesishem i personave pergjegjes per marketingun par nuk eshte e velmja Ashtu s i edhe ne MP eventet dhe takimetjane shume tl perdorshme dhe kur organizohen mire krijojne perhapje te fjal es nga nje njeri te tjetri ne men yre te mjaft ueshme si dhe sigurojne mbulim oga media e lire gjew qe jane Ie pamundura te kryhen me reklamat tradicionale

Marridhenit Publike dhe Funksioni i tyre

Marredheniet Publike behen me efektive kur jane nderaktive Nje nga menyrat me te zakonshme te ketij proaktiviteti eshte dialogu intensiv i institucioneve publike ne rastin tone dhe publikut psh prezantimi i nje projekti per nxi~en e Ie rinjve per aklivitete vullnetare ne dob i te komunitetit

bull Rritja e profilit institucional

Reputac ioni i nje organizate eshte nj e nga yeshtjet me kritike Roli i Marredhenieve Publike eshle ndertimi dhe rritj a e ketij reputacioni poziti v per Ie penguar demtimin dhe cenimin e ketij reputacioni

bull Te punuarit me MP

Ne institucione te vogla Marredneniet Publike mund te kryhen nga punonjes te cilet nuk jane domasdoshmerishl specialiste te rushes Nderkohe ne organizata Ie medha Marredheniet Publike mund Ie organizohen ne rang depanamenli kryesishl per Ie ruajtur dhe per te zhvilluar marredhentel me mediat dhe grupet e inleresit Ne ket l kuplim ka shum( rendesi qe personal qe merren me Marredheniet Publike ne inst itucion Ie ken~ njahuri per Ie giitha fushat per Ie cilat eshte pergjegjes ky institucion

bull Njohuri te pergjithshme

Personal pergjegjes per Marredheniet Publike duhel It jene ekspe rte ne shume fusha qe ngn menaxhimi i krizave deri tek organizirni i konferencave te shtypit Njohurile e lyre mund te perfshijne shkencat e komunikimil e psikologjise e psikolagjise sac iale e sociologjise shkencal polilike Ie ekonomise parimel e menax himit dhe eliken Njohja e teknikave kerkon kerkimin e opinioneve analizimin e ltfeshtjeve publike marredheniet me medial komunikimin me paste Ie thjeshte apo eleklronike rek lamat instilucionale publikimet pradhimin audio-vizual organizimin e feslave e ngjarjeve Ie shenuara e fjal imeve dhe Ie prezanlimeve

Konlaktet e tyre zakonisht jane te gjera Ala duhel te jene te aftt per Ie gieneruar ide Ie reja dhe efikase Ndnj ne kelt kuptim merr shurne rol pervojn e lyre e meparshme nc kete fushe

Administrata Publike duhet 1u sherbeje qytetareve Kjo eShle nje e drejte e pamohueshme e njahur me ligj Par sa i infomlUar eShle publiku mbi kelt Ie drejtc A esille e lehle per nje qytetar te thjeshte te mund H mane nje sherbirn ne rruge li gjore kundrejt asnje pagese Ie paligj shme

VIII

bull A mundet vdo qytetar shqiptar te marre nje infannacion nga ai qe nuk konsiderohet i rezervuar perkundrejt ligjit shqiptar qe ia nj eh plotcsisht kete te drejte

bull A eshte verlet Administrata Shqiptare ne sherbim te qytetareve bull Sa jane pjese e vendimmarrjes publike qytetaret shqiptare bull A e dine ala se SI hartohen buxhetet se si miratohen projektet qe ndikojne drejtpersedrejti

ne jeten e lyre bull Po bizneset a degjohen si pjese e grupeve te interesave bull Sa odikim ka media ne informimin e publikut A duhet t~ vendose bull Sa te hapurajane iostituconel me mediat

Keto dhe pyetje te tjera qe kane lidhje me inforrnimin dhe transparencen me komunikimin dhe perfshirjen ne vendimmarrje do tejene pjesa kryesore e punimil tone Per shembull n~ nj perpjekje te bere nga studente te gazetarise ne nje univers itet privat ne Shqiperi per Ie marre informacione nepennjet postes elektronike nga inslilucione te ndryshme ne nivel qendror rezultoi se nga tS kerkesa te bera pergjigjja e vetme e marre ishte Nukjemi te autorizuar per ta dhene k~te informacion Ne te vertel e informacioni ishte brenda Ligji per Informim

Duke qene se komunikimi pjesemarrja ne vendimmarrje informacioni dhe lransparenca teorikisht jane dhe funksionojne rnbi Ie nj ejtat pari me ne secilin prej instill1cioneve kerni analizuar nga nje pjese te ve~ante duke dhene me pak informacion per pjesen Ije ter MaTTja e vendimeve eshte ajo ska bejne administratoret

Organizatat administrative marrin vendime per te vendosur qellimet prioritetet per te zhvilluar procedural per Ie implementuar programet dhe per ( iu pergjigjur Ie ashtuquajlurave probleme publike Ne organizata vendimet jane komplekse e te kombinuara dhe perfshijne shume aktore s i brenda ashlu edhe jasllle organizales Shpesh vendimet melTen ne rre(hana kur qellimet mund te jene konfliktuale dhe konkurruese

Kush i men- vendimet ne organizatat publike Si merren vendimet C fare standardesh perdoren Per ~rare qe limi me ~fare kostoje dhe ne ptrfitim te kujl merren keto vendime Keto jane pyetjet kryesore ne lidhje me procesin e hartimit te politikave Kuptimi i procesit nenkupton evidentimin e autoriteleve vendimmarrese vleresimin e perputhjes se vendimeve me inleresa te pergjithshme apo te veyanta pasojat e ketyre vendimeve standardet dhe viera qe jane aplikuar s i dhe detyrimel dhe pergjegjesite e ardhshme

Kur malTin vendime zyrtaret duhet Ie bazohen mbi informacionin Ie cilin ata vete duhet ta grumbullojne dhe ta analizojne Shpesh Administrata Publike ndeshet me probJeme pe r te ci lat nuk ka informacione Ie qarla Analiza dh e interprelimi i te dhenave eshte gjithmone nje problem Pavaresisht se administratoret publike kane qellime pozitive ata shpesh mund Ie gabojne gjate mbledhjes vleresimit dhe perdorimille informacio nit

Mundesia per informirn kerkon Jegj isJacion dhe politika te mim mekanizma institucionaJe te qarte per tu aplikuar dhe institucione largpamese dhe te pavarura juridikisht per fuqizimin e lij Gjithashtu aj o kerkon qe qytelaret te njohin dhe te kupt oj ne Ie drejtat e tyre dhe te kene vullnet per ti ushtruar ato KaJimi i informacioni nga qeveria Ie qylelarel kerkon kohe dhe burime por

IX

te shperblen pasi qeveri sja behet e kuptueshme rritet kapacileti civil cilesia e vendimeve lransparenca dhe besimi i publikuL

Gjate viteve te fundit Pershtatia e Ligjeve per MundesiAkses per fnformim (Fa) eshte fuqizlIar sidomos ne vendet e Europes Juglindore qe jane caktuar per tiu bashkuar BE-se Buligaria Rumania SlIovakia dhe Sllovenia e kane kaluar FOr disa vite me parI si rezultat i fushatave dhe i avokatise se shoqerise civile

Ka shume men yra per tl mundesuar informimin (gazetat mbledhje publike konferencat per shtyp deklaratat per shtyp programe n~ TVradio njoftimet faqe ne internet kioskat e informacion it) por nje nga mekanizmat qe ka fituar reputacion dhe rendesi jane Qendrat e [nformimit Publik ne Bashki t~ krijuara ne disa vende te Europes Juglindore Lidhur me kete ka pervoja Ie ndryshme ne Shqiperi Bullgari dhe Maqedoni Ie ei lat tregojne rendesine e ketij mjeliburim infonnimi

x

~----~-----~-~-

Kapitulli 1 Historia e Marredhenieve Publike dhe zhvillimi i tyre ne Shqiperi

Nt vitin 1998 u eksperimentua per here Ie pare ideja e krijimit Ie Ministrise Shqiptare te lnformacionit Qellimi kryesor i kesaj Ministrie ishte informimi i opinion it Ie ampjere pubJik ne lidhje me aktivitetin e perd itshem Ie qeverise perfshire ketu aktivitetin e Kryeministrit e ZvKryeminislrit dhe Ie Ministrive koordinimi me Ie cilet behej nepermjet kontaktimit me zedhenesit e shtypit Ministria ka pasur ne perberjen e saj kabinetin e Ministrit dhe disa drejtori si ajo e Informimit Drejtoria e Marredhenieve me PubHkun Drejtoria e Sherbimeve e Internetit dhe ajo e Perkthimeve ne pergaliljen e siruklures se Mjnistrise themeluesit iu referuan modelit gierman francez dhe atij grek tl Ministrive Ie Inforrnacionie

Nt Drejlorine e Informacionil kryhej mbledhja perpunimi dhe publikimi i inforrnacionit mbi aktivitetin e Kryeministrit dhe Keshillit te Ministrave Qellimi i punes se kesaj drejtorie ishte njohja dhe bashkerendimi nderministror i qendrimeve zyrtare Ie Kryemini strit dhe Keshillit Ie Ministra ve per seshtje qe kane te bejne me poliliken e dites ne Shqiperi ale Ie jashtme dhe probleme Ie tjera qe Kryeministri i konsideron te rendesishme Kj o drejtori bashkepunoote me Kabinelin e Kryeministril duke koordinuar punen per daljen ne publik te Kryeministrit ZvfKryeminislrit dhe Ie Minislra ve Ie Shletit

Nt kW drejtori behej gjithashtu mbledhja perpunimi dhe sigurisht pllblikimi i informacionit per zbatimin e vijueshmerise se projekleve kryesore te ministrive dhe Ie inst itucioneve qendrore me don ato ret e huaj E gjithe kjo funksiononte si rezultat i kontakteve me Kabi oet in e Kryeministrit te ZvlKryeministril Ie Mini slrave dhe me Ie gjilha Departamentet e Drejtorite e Keshillit te Ministrave te cilat jane burime Ie inrormacionit Kontakti me zedhenesit e shtypit le Ministri ve ishte i perdit shem

Per ~do aktivitet Ie Ministrave ala dergonin njoftimin per shtyp me fak s ose me e-mai l dhe gjith rrka permblidhej ne buletinin Mbi aktivitetin e Ministrive i cili i dergohej Kryemini strit Drej toria e sherbimeve s i nje pjese Ie rendesishme komunikimi kishle ate elektronik nepermjet faqes 5e internetit e cila pasqyronte nepermjet publikimit ne vazhdimesi te gjithe akti vitetin e Kryem inistrit si brenda ashtu edhe jashte vendit

Nje vend Ie ve9ante iu kushtua oe vitin 1999 krizes ne Kosove per Ie ci len u krijua nje faqe e ve9ante interneti si rezultat i fluksit Ie larte te informacion eve te perditshme dhe ndjekjes hap pas hapi Ie s ituates nga nj e shtab emergjence pjese e kesaj Ministrie Gjithashtu e nje rendesie te ve9anlc ishte edhe pergatitja e nje buletini Ie perditshem per Kryemini strin dhe Zv Kryeministrin me laj me dhe qendrime te mediave Ie huaj a per situaten n~ Shqiperi Keto laj me merreshin ncpermjet Inlernetil dhe perfshinin adresa Ie lilla Sl ajo e Washington Post New Yo rk TilTles BBC YOA Reuters etj

Drejloria e perklhimeve ka pasur si qell im kryesor mbulimin e aklivilelil Ie Kryemini strit dhe Ministrit te Infonnacionit pasurim in me informacionin te faqes sl internetit pjesemanjen De takime dhe perkthimin ne ely gjuhe ne anglisht dhe ne frengjisht Ne vitin 2000 lVlini slria e Informacion it u shnderrua ne Departamenlin e Informaciolli l dhe Drej lorile ne Sekloret perkales Sektori i Informimit Seklori i Anali zes dhe i Monitorimit dhe Sektori i Perkth imeve

1 Inform aci oni mbi historikun e Marredhenieve Publike ne Shqiperi eshte marre nga Drejto ria per Mamdheniet me Publikun prane Kryeministri se

II

-- --------------------shy --T bull

Sektori i InJormimit vazhdonte te funksiononte me detyrin kryeso re in fo rmimin e perditshem Ie publikut dhe Ie mediave ne lidhje me aktivitelin e Kryeministrit dhe ZvfKryeministrit Kryeministrit dhe ZvKryeminis lrit Ne sektorin e analizes dhe monilOrimil rea lizohej analiza moni torimi dhe perpunimi i informacion it ql vinte nga shlypi dhe media per aktivitetin e perditshem te Kryeminislrit Ie Keshillit Ie Minislrave Ie Qeveri se ne pergj ithesi dhe transparences sf lyre ne lidhje me publikun Ky sektor kishte si detyre Ie ana lizonte tendencat e medias mbi menyren se sl i shikonte dhe i peryonte Ie publiku aktivitetet e Krye ministrit dhe Keshillitle Minislrave

Te monitoronte dhe te infonnonte ne lidhje me menyren se si i komenlonte media e shknmr dhe ajo vizive lajme e publikuara nga Drej toria e lnfonnacion it dhe e Komunikimit me Publikutl si dhe Zedhenesi i Kryeminislrit Ky sektor re komandonle masal per I ju pergjigjur problemeve qe ngrinte shlypj dhe media per veprimlarine e Kryem inistrit Ie Keshillit te Ministrave dhe Qeverise Sektori mhanle kontakte H~ perhershme me Ie gj ithe gazelaret e med ias ne fu nksion Ie pasqyrimil ne men yre sa me korrekte Ie informacion it mbi aktiv itetin e Kryemin istrit ne faqet e gazetave dhe ek ranet e TV

Sektor i i perklhimeve rea lizoBle perkthimin e Ie gj itha informacioneve Ie publikuara nga Drejtoria sic ishin njoftimet plr shlyp konferencat per shlyp apo fj alimet e Kryeministrit Ne vilin 2002 Departament i i Informacioni l u kthye ne Drejlorini e Inform imit dhe Ie Marredhenieve me Publikun duke iu bashkengj itur edhe seklor i i letrave Ie popullit i emertuar tashme si Sek tori i Marredhinieve me Publikun i cili ka si detyre kryesore nj ohjen shqyrtimin evdentimtn verifik imin ndjekjen dhe pergj ithesi min e problemeve qe trajtojne shtetasit nl lelral e tyre drejtuar Kryeministr it ZvKryeministrit

Ministrit te Shletit prane Kryeminislril Sekreta rit te Pergj ithshem dhe Keshillil te Ministrave Sektor i harlan nje informac ion periodik dhe pergj ithEsues per proble met me te rendesishme qe trajtojne qyteta rel ne letrat e lyre per Ie cilat vihet ne dij eni Kabineti i Kryeministrit Ky seklor permes special isleve Ie lij ka per detyre te prese qYlelarel Ii degjoje me vemendje dhe t i sqaroje ala per problemel qe parashlrojne oe perpulhje me ligjet ne fuqi

Sektori mban kontakte te vazhdueshme me punonjes te institucioneve Ie pushtelit lokal (Prefekle Krye tare Ie Keshill ave te Qarqcve Kryetare bashki sh komuoash etj SI dhe me punollj es Ie Insti tucioneve Qendrore (Sekrclare Ie Pergjithshem Dlejtore drejtorish Specialisle elj)

SOl Drej lori a e Marredhenieve me Publikun runksionon si nje pjese c rendesishme ne strukt uren organizat ive Ie Kryeminislri se Puna e kesaj Drejtorie ka per qellim reali zimin e njohjes se opinionit puhlik te brendshem dhe Ie jashtem me veprirntarine e Qeverise se Shqiperi se Objekti i punes se Drejlori se eShtc2

bull vcprimtaria e perditshme e Keshillit te Ministrave bull e Kryeministrit bull e ZvKryeministril bull e Minislrive e Institucioneve Ie tjera Qendrore e gjithe spektrit qeveri ses

l lnformacioni mbi hislorikun e Marredhenieve Publike ne Shqiperi eshle matte nga Orejloria per Ma(tedheniel me Publi kun prane Kryem il1istrise

12

Misioni i Drejtorise eshte berja sa me lransparente e veprimtarise se Qeverise te publiku Ky mision realizohet nepermjet

bull informimit te publikut dhe medias mbi veprimtarine e Keshillit te Ministrave bull infonnimit te Keshillit te Mini strave mbi gjykimin e opinionit publik dhe te mediave

lidhur me qeverisjen e vend it bull koordinimit dhe reali zimit te fushatave informative e publicitare te d ikastere ve dhe

Institucioneve Qendro re qe bejne pjese ne st ruktu ren qeveri tare bull organizimit dhe bashkerendimit Le punes 51 zedhenesve Ie shtypil Ie Ministrive

lnstitucioneve Qendrore e Prefekturave per te s iguruar nje informim sa me te sakLe e te shpejte me destinacion Keshillin e Min istrave dhe opinionin publik per veprimtarine e instituc ioneve qeveritare

Koordinimi i punes se saj me Drejtorite e tj era ne Aparatin e Keshillit Ie Minislrave eshte ne funks ion Ie nje refleklimi sa me Ie larte ndaj shqeles irneve Ie publikul

Nga debatimet e shumta kohel e fundit diskutohet rreth rendesise se pavaresis~ se medi as ne shoqerile demo kralike me qellim infonnimin e qytelarcve mbi argumenle Ie diaL i perkas in qeverive apo institucioneve shteterore Informimi i publikut ka nje rcndesi Ie mad he pasi qytelaret edhe pse kane Ie drejten e votes ndryshe nuk do te ishin Ie afte ta ushtronin me nje zgjedhje Le dilur ne Ie e il en duhet te pasqyrohen inleresal dhe opinionel e lyre Ie vertela1

l lnformacioni mbi historikun e Marredhenieve Publike (Ie ShQiperi eshte maue nga Orejtoria per Marredheniet me Publikun prane Kryeminislrise

13

11 Komunikimi dhc e drejla kushtctucse per informim

Komunikimi eshte nje nga proceset me Ie rendesishme jelesore te njeriut Nje individ kamunikon ne familje ne pune ne shkalle madje kamunikon edhe me velen Nt epaken mademe te teknaiogjise Mjetet e Komunikimit Masiv kane ndryshuar shume Nje nder medial e reja qe ka revolucionari zuar shume kohet e fundi komunikimin esh te dhe internet i

Ne ditet tona infarmatika luan nje rol theme lor ne shaqerine bashkekohore dhe spec ialistet e kamunikimit mendajne se ne te ardb men numri i perdaruesve te internet it do te rrite) pas i intemeti eshte shnderruar ne nje mjet Kamunikimi te fuqishern Masiv 4

Ne shekullin XX I li ria e shlypil eshle e shenjle Media ka marre lashme dimensione sh ume Ie ndryshme Ne kete zhv illim Ie vrullshem te nje rezimit dhe teknologj ise e Drejla e Infonnimit merr rendesi te mad he E drejta e Informimit eshte nje nga te drejtat theme lore te njeriul e shprehur dhe e garantuar ne Kushtetuten e Shqip~r i se ne akle Ie shumla nde rkombetare te eilat pasqyrohen ne ligjet kombetare Ie vendeve ne forma te ndryshme dhe me modalitelet e pershtalshme ne raste l specifike

Tani~ ne dernokracite perfaqesuese es hte nje aksiome e njohur jo vetem e drejta e publikut per Ie ditur cyfare jane duke bere institueionet shtelerore par edhe e drejta per te marre pjese ne proeesin e vendimmarrjes Nje sistem dem okrat ik eshte me efikas kur publiku eshle I

mirinformuar per ~eshtjet me illteres te perbash ket sepse inform imi i publikut per punet e admini strates kons ide rohe t si nje nga premisal per suksesin n~ nje qeverisje

E Drejta per fnformim eshte shume e rendesishrne per qeveri sjen Realizimi i saj lejon pUblikun te mbikeqyre nese institucionet shteterare e respektajne Kontralen Socia Ie te krijimit e te funks ion imit Ie shletit te predikuar nga filozo fi fmncez Zhan Zhak Ruso E drejla per l u informuarnenkuplon qe Ie gjilhe qytetaret Ie kene akses ne burimel e Ie dhenave me inte res Ie pergjithshem Ie di sponuar nga adminislrala

Publikll ndikon ne rea lizimin e objektivave te adm inistrates duke i pranuar ato dhe duke qene pjesemarres aktiv ne to Realizimi i sl drejtes se informimit ne praktike rrit besimin e qytetareve Ile administrate gje qe eshte nj e e lemenl Ihel besor per suksesin e polilikave administrative E Drejtn pe r Informim merr tri dimens ione dimensionin kushle lues dimens ion in nderkombetar dhe ate ligjor

a) E drejta per Informim 5i e drejtc kushtetuesc dhe ligjore

Nelli 23 i Kushte lUles se Shqipe rise sanks ionon Ie Drejlen per Informim s i nj c nder Ie drejl31 themelore Ie indi vidit dhe nj e s tandard baze i qeverisjeve dClllokratike Sipas kesaj dis pozite percaktohet se

bull E Drejta pe r lnformim esht e gmantuar bull Kushdo ka Ie drejle ne perplIlhje me ligjin Ie marre informac ione pe r veprimtarin~ e

organe ve shle le rore si dhe Ie personave qe Hshtrojne funk sione shleterore bull Kujldo i jepe t mundesia te ndjeke mbledhjet e organ eve Ie zgjedhura ko l~klive

4 MANGANARO F TASSONE AR il dirIHo d i nformazione~ fq 3 dhe Xli

5Ma((e nga Kushletula e Rep se Shqipedse Ugji per Ie d rejten per informifl LlGJ Nr 8503 date 30 61999

14

Pennes percaktimit te saj si nj e drejte kushtetuese garantohet respektimi j oje te drejte themelore per sistemin e organizimit politik e institucional Ie shletit iigior Per me leper keshlu foonalizohel rendesia e kesaj Ie drejte ne ni ve) kushtelues si nje vlere paresore kundrejt le drejlave te parashikuara ne legjisacionin e zakonshem Gjithashlu e Drejta e Informimit garanlohet edhe ne ligiin nr 8503 date 30061999 Per te Drejlen e Informimit per Dokumentel Zyrtare ku njihet e drejta e informimit te ydo qytetari per veprimtarine e organeve shteterore si dhe te personave qe ushtrojne funksione shtelerore

Sipas ketij ligji Ie drejten per te kerkuar informacion per dokumentet zyrtare e ka cdo shtetas shqiplar i huaj person pa shtetsi SI dhe personat juridike Informacioni rnund te kerkohet ne ydo au toritet publik organ i Administrates Qendrore vend ore ent publik etj Neni 6 i ligjit i deryron organet shrelerore te caktojne nje person ose nj c nj esi pergjegjese per te marre dhe per Ie trajtuar kerkesat per informacion Neni 3 1 i ligjit Ie siperpermendur percakton edhe format ne te cilat m~lnd te kerkohet informacioni me goje ose me shkrim pa qene e nevojshme te jepen shpjegime per arsyet ose motivet e kerkeses ose dokumenlacion shoqerues

ydo qytctar mund Ie marre informacionin e kerkuar me shkrim me goje POSle elektronike etj

b) E drejta per Informim sipas akteve nderkom betare

Ne nivel nderkom betar e Drejta e Informimit garanlon te drejten themelore per te ditur dhe per Ie marre informacion per ~do njeri pa asnje lIoj diskIiminimi Ne te gjitha dokumenlet nderkombelare kjo e drejte shfaqel e pmjelersueshme me kufizime sa me Ie pakla qe eshie e mundur Nga ana Ijeter dokumenrel nderkombelare vendosin standarde Ie lilia qe e bejne Ie detyrueshme qe ligiet per te Drejten e Informimit duhen hartuar oe ate menyre qe te ekzistoje nje ekuiliber midis se Drejtes per Informacion dhe se drejtis per te mbrojtur te dhenat personae ose infonnacion me rendesi madhore

Si 9do e drejte Ijeter qe duhet garantuar ka dhe detyrimet ose ku(izimet qe duhen pasur parasysh Ne ydo rast eshte interesi me i larte publik qe duhet te kete perparesi ne zbatimin e kesaj te drejte s i ne dheni en e informacionit ashtLl edhe ne mosdhenien e tij Ne kete aspekl ekz istojne nje slre dokumentesh konvenlash dhe marreveshjesh Ie ci lat kane si objekt Ie Drejten e Informimit Ne shu me nsa keto dokumenle nderkombetare shleti shqiplar eshte palE dhe per rrjedhoje duhel Ie marre masa qe Ie respektoje detyrimel e parashikuara ne kele konvente ose Ie pakten nje pjese II kctyre detyri meve Aktet me kryesore ne fushen e 51 Drejtes se Informimit janl

1 Deklarata Unive-sale e fe D-ejlave te Njeriut e firmosur ne Asamblene e Pergjithshme te OKS-sl me 1948 qe rendil te drejlat llnive rsale te njeriut nder te cilat dhe

Ie Drejten per Inrormim te shprehur ne nenin 19 Cdo njeri gezon lirine e mendirn it dhe te shprehjes kjo e drejle perfshin irine per te pasur mendime pa nderh yrje dhe per te kerkuar per te marre dhe per Ie shperndare informacion dhe ide nepermjet Sdo mediaje dhe pa kutij

Ky nen garanton jo vetcm lirine e mendimit dhe te shprehjes por edhe ate per te marre informacion dhe per ta shpemdar~ ate ne ydo menyre Gjithashtu fraza pa kufij e nenit i

6 2 ANASTASI A HE d rejl3 kushtetuese~Cike leksioneSh Tirane 2003 fq 75

15

referohet detyrimit per Ie respektuar kete te drejte pa asnje l10j diskriminimi ne lidhje me origjinen kombetare apa etoike Ie individ il

II Konven ta Evropianc e te Drejtave Ie Njeriut e firmosur ne Rome me J950 dhe e amenduar disa here deri me 1966 oe Strasburg Paragrafi i parE i nenit 10 Ie kesaj konvente eshte nje perforcim i nenit 19 Ie formulimit te meparshem te konventes Megjithate paragrafi i dyte i po ketij neni shpreh per here Ie pare se kjo e drejte ka dhe kutizime dhe ptrgjegjesi per ala qe e gezojne dhe e zbatojne ate

III Deklarata e KE mbi Jirine e shprebjes dhe te informimit (1982) percakton parimel kryesore De lidhje me te Drejten e Informimit dhe me rolin e saj oe shoqeri Siplls kesaj deklarale liria e shprehjes dhe e informimit eshte nje kusht i Ilevojsnem p~r zhvillimin e shoqerise Shtetet aneta re kane delyrim te kundershlojne shkeljen e se Drejtes se Infonnimit pra jo veHm la respeklojne dhe ta permbushin k~te Ie drejte por Ie mbajn~ nje qendrim me Ie vendosur ne kW~ fusht Ne kuadrin e parimeve Ie kesaj deklarate objektivat kryesore Ie shleteve anetare Ie KE-sl jan~7

bull Mungesa e censureslkonlrollit mbi pjesemarresit ne procesin e infonnacionit bull Ndjekja e nje politike Ie hapur ne sektorin publik perrshire aksesin ne informacion bull Ekzistenca e nje shumellojshmerie mediash te pavarura dhe aUlonome bull Aksesi ne informacion dhe zbatimi i tij nl shkalle kombetare

12 Mjetet ndihm~se per komunikimin me publikun8

1) Zedhenesi i jep instiwcionit nje pamje njerezore te publiku Ai duhet te dije te komunikoje ne mcnyre efektive me publikun dhe me medi an Zedhenesi duhe te jete ne gjendje ti zOlcwje mesazhet dhe kjo mund Ie arrihet nese ai njell politikal e instilucionit per Ie dhene informacionin e duhur i permbahet qellimil dhe pergjegjesive Ie pozicionit qe mban duke u pergjigjur per ltesh~eproblematika per Ie Gilal eshte i autori zuar etj

Marredheniet me Publikuo luajne nje rol shum E Ie rendesishem oe funksionin e Zedhenes it Roli i tij nuk mjaftohet vetem me daljet publike n~ masmedia por shtrihet me lej Pikerisht menyra me e mire per I iu afrua r publikut eshte ndertimi i marredhenieve korrekte dhe Ie vazhdueshme me median

2) Komullikimi me medi an Mediat jane ti parat qe komunikojne me publikun dhe ky fakl duhet marre ne konsiderale nga ana juaj gjal~ perltimit It mesazhit tuaj Ie publiku Ju mund te perdorni disa mjele per te komunikuar me komunitctin luaj Website-I konferencal per shtyp deklaralat intervistat ne gazele rad io dhe te levizion por edhe mediat socia le (psh Facebook YouTube elj) jan t mjete Ie cilat ju ndihmojne per H komunikuar drejtperdrejt me publikun

a) Website - eshl~ e rendesishme qe institucioni te kele nje faqe zyrtare me infolmacion Ie plote dhe te perditesuar Nepermjet saj jll mund Ie jepni infonnacion per punen lUaj duke e bere me konkrete pef publikun Nga ana tjeter kjo esht~ nje menyre per ti dokumentuar sukseset tuaj ajo vel em publiklll Ie cilil i sherbeni por edhe m~ gjere pasi informacionel qe jepen ne faqen zyrtare

1Marre nga wwwelthrcoeinl libri KOnventa Europi(ln per Ie drejt(lt e njeriut Neni 19 11 Autor Remzie Shahini-Hoxhaj Titulli i leksionit lhvilJimi histori k i mauedhenieve me publikun faqe 22middot 24

16

~ -

te inslilucionit tuaj mund Ie lransmetohen ne Ie gjithe boten ne nje kohe jashtezakoni sht te shkurter

b) Konferencat per shtyp - jane nje mundesi e shkelqyer per te kontrolluar infonnac ionin dhe per ta dhene ate ne menyren e deshiruar Radha e pyetjeve te gazetareve eshte mire te menaxhohet nga thirresi i konferencs Bshte mire qe pye~et e tyre te mos shmangen per te mos lene pershtypjen se po kerkohet te fshihet nje informacion

c) Deklaratat per shlyp - jan shkrime-le pergatitura me shkrim qe i shpemdaben medias Kjo eshte puna kryesore qe zedhenesi juaj mund tt beje per ~eshljet qe ju keni ne interes Kjo kerkon qe ai le kele le gjilhe listen e kontakteve te mediave per te mas menjanuar asnje prej lyre nga dhen ia e informacionit Deklaratat per shtyp duhel Ie respektojne karakteristikat e shkrimit gazetaresk (5 W-tel stili i piramides se pennbysur) Kjo eshte nje taktike shume e mire qe nga deklaratat te merren pasazhe ne bllok te cilat referohen saktesisht ashtu siy ju deshironi

Eventet publike emisionet radiotelevizive kontaklet e herepashershme me shtypin (qofte edhe informale) pas nj kohe te caktuar bell en menyra me e mire per tu lidhur me publikunkategori te veltanta te komunitetit me media specifike me te cilat ekz iston qellimi i krijrmit te kontakteveNje numer i madh programesh radiofonike ne nivel loka dhe kombetar jane nje vlere e madhe per ltdo inslilucion qe eshle i inleresuar per zhvillimin e Marredhen ieve Publike

Nt to mund te behen rek lamime te punes apo te iniciati V3ve te reja dhe le rendes ishme te eilat pritet te kene nje ndikim te madh te publiku permes fushatave publicitare) s i nj e nder menyrat me te shpejta te arritj es se nje numri te madh te audiences Megjithate duhet te merret ne konsiderate fakti qe perzgjedhja e program it radiofonik duhet te bazohet ne publikun e synuar ne orarin e pershtatshem kur mendohet se ka ndjekshmeri me te madhe etj

Nga ana tjeter personi pergj egjes per Marredheniet Publike duhet te Iregoje kujdes te vee ante gjate kohes qe i drejtohet publikut ne kdo programe duke perdorur me se miri kohen ne di spozicion s i dhe duke dhene perampjigje te drejl~rdrejta dhe te s inqerta lidhur me lemen ne diskutim

Gjithashtu nje mjet tjeter eshte edhe televi zioni ndaj personi perampleampies per Marredheniet Publike duhet te perdore mundesine per te qene i pranishem ne TV Nje mundesi e tille duhet shfrytezuar duke treguar kujdes per tu shfaqur i natyrshem perpara kameres Per te permiresuar raponin me kameren mund te kerkohet edhe trajnim per menyren e perbaJlimilte nje interviste Clpo emisioni televiziv (Ieknikat per tu dukur i nalyrshem dheniet e pergjigjeve duke u perqend ruar ne lernen per disku tim dhe jo duke harruar pranine e kameres etj ) Nje mundesi e praklikimil per Ie qene sa me prane TV eshle edhe pjesemarrja nc videokonferenca s idomos nese gjale zhvillimit te lyre mund Ie ngrihen pyelje Ie momentit9

Ptr sa II perket kontakteve me shtypin duhet pasur parasysh se artikujt e pubikuar ne te cilet permendel inslitucioni ne Gale mund te jene me Ie besueshem se fu shatat pllblicitare Ie organ izuara nga ky institll cion Per kete qellim duhet qe here pas here personi pergjegjes per Marredheniet Publike Ie gjeje ose te prezantoje lemalyeshtje t1 reja per t i bere pllblike permes

9 Au tor Remzie Shahini-Hoxhaj Tilulli i leksionit l hvillimi historillt i marredhenieve me publikuo faqe 36-38

17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I

shtypit Nga ana tjeter duhet treguar kujdes qe shlypit 1i jepet informacion i i nevojshem per te plolesuar kerkesat e nje infonnimi II plote dhe Ie sakte publik

Lidhur me Ie gjitha mjetet e siperpermendura te komunikimit (radioja sh lypi dhe televizioni) perso ni pergjegjes per Marredh in iet Publike duhet Ie tregoj ~ kujdes per II kdjuar raporle Ie mira me Ie gjithe gazetaret qe punojne ne keto medi a

Gjithashtu ai duhet Ie tregoje kujdes per mesazhin qe do Ie percjelle permes gazelareve duke folur me vetebesim dhe duke dhene pergjigje Ie drejtperdrejta e Ie miremenduara

Gjate perdorimit Ie ketyre formave te komunikimit personi pergjegjes per Marredheniet Publike duhet Ie kete parasysh se publikut i bejne pershtypje statislikal edhe kur ala nuk kane mundesi Ie verifikojne besueshmerine e lyre Sa me shume statistika te perdoren gjale argumenteve qe jepen (si ne shlyp ashlU edhe ne programet tele vizive apo radiofonike) aq me bindes shfaqesh per audiencen

Komunikimi me median (permes konferencave dekaratave per shlyp intervislave elj) duhet bert velem nese elaislon nje qellim per te per~uar nje mesazh Ie caktuar ne Ie kundert mllnd Ie konsumoni mundesine per Ie fituar pelqimin e publikut IO

10 Hall 51uarl (1992) The Question of Culluralldenlily In Modernity and its FUlures ed by Sluart Hall Oavid Held and TOlly McGrew pp 274middot314 Cambridge Polity Press

18

--- --- - -

Kapitulli II Aplikimi i Marredhenieve me Publikun ne vend Ie ndryshme

Specifikat e zhv illimit te vend it tone nuk kane lejuar evoluimin e marredhl nieve me pub likun ne spektrin e tyre Ie gjere Nderkaq zhvillimet e ketyre viteve te fundit (investimet e biznesit vendas dhe Ie huaj apo progresi j mediave) 5i dhe kompleks j(eti i lyre kerkoj ne rishikimin e marredhenieve me publikun dhe vendosjen e lyre ne funksion te kiHyre zhviltimeve Kuptimi i marrMhenieve me publikun dhe pozicionimi i tyre si nje disip line thelbesore e rpenaxhimil eshtl nj nevoje e domosdoshme dhe Sl e tille ajo duhet te luaje nje rol strategjik ne menaxhimin e marredhenieve organ izali ve me parlneret dhe gropet e inleresuara 5i brenda ashlu edhe jashte organizales partnereve (grupeve) ndihma e Ie cileve do te ishte kyye ne rea li zimin e qellimeve dhe obj ektivave

Marredheniel me publikun konsiderohen s i mjet i markelimille komunikimit dhe 5i te li ll a ala qendrojne me aIef market ingut sesa gazetarise Nderkohe qe ndrY5he eshte percept imi i deritanishem nl Shqiperi per kete disipline Par per te kuptuar menyren se si Marredheniet me Publikun (ketu referuar shkurtimisht s i MP) funksionojne dhe pozicionin e lyre ne shoqeri eshte e rendes ishme Ie kuptohen kushtel qe nevoj iten per zhvill imin e lyre dhe sherbimin qe ato japin rre soqeri[e demokratike

111 Fakte historike qe plotesuan kush tet per funksionimin c Marredhenieve me Publikun

Procesi i tranzicionil dhe rczuha let e tij kane ndikuar dhe madje po ndi kojne ende ne zhvi llimin e vendeve postkomuniste Ie pounduropes Juglindore FiHimi i procesit Ie tranzicion it menyra se si keto vende perceptuan ideo logj ite e reja dhe u perba ll en me kushtet e rej a ishte nje test kokeforte po aq sa edhe i rendesi shem dhe vendimtar ne ndertimin e se ardhmes ekonomike poti tike dhe socia le te lyre

Pergjate ketyre dy dekadave t15 zhvillimit dhe konsolidi mit te demokrac ive Ie tyre sloqerite postkom uniste kane kaluar clapa komplekse tek-tuk konfliklllale Ie transformimit simultan te sLrukturave po liti ke ekonomike dhe socia le Sikurse pohohet nga 5wdiues it nderveprimi rec iprok dhe konf1ikt i i ketij transformi mi Ie trefi shte krij oi nje situate te re ne te ei len domosdoshme ri a e kryerjes se reform ave ekonom ike mund te rrezikonte keto demokraci Ie reja dhe te brj shta dhe anasjelltas III

Ne sferen e ko nomikc Ie gj itha vendcl poslkomunisle Ie Evropes provuan

bull zhvillilnin e tregut Ie lire dhe rriljen e tregti se kombetare dhe nderkombetare bull zhv illim in dhe zgjerim in e industrive te reja veyanerisht nl shlrbimin linanciar dhe

fu shen e informacio nil bull prival izimin e ndermarrjeve le rendesishme shteterore shoqerua r nga mungesu e

stabilitelit bull mberri lj en e korpora tave tl meclha multikombetare dhe globa le bull prezanli min e konkurrenteve Ie rinj jashle bllokul komu niSI

112 Eastern Europea n Journalism 1999 Jerom e Au mente Peter Gross Ray Hiebert Owen V Johnson dhe Dea n Mills Hampton Press fq 1-4

19

- -- =======- -- shy

bull shpikjen e teknologjive te reja qe ka reformuar marredheniet ekonomike dhe sociale

Nt sferen politike patr ndryshime esenciale ne fr-ymen e pluralizmit politik

bull refonnimi i Partive Komuniste apo Socialiste ne ideologj i identitet dhe imazh (me pak ne anetaresi)

bull krijimi i partive te reja qe misheronin idea leI demokratike te munguara prej dekadash ne keto vende

bull lidhje shkembi me dhe bashkepunime me parli homologe perendimore

Nga ana tjeter disa ndryshime thelbesore qe kontrib uan drejtpersedrejti edhe ne aspektin social jane ndryshimet ne sektorin e komunikimit qe krijonin premisa per rrjedhje Ie lire te infonnacionit s i nje prej parakushleve te Ijera per funksionimin e demokracive Ne lola I ndryshimet politike ekonomike dhe sociale qe ndodhen ne vitin 1989 krijuan nj e mjedis te ri per sektorin e kom un ikimit Gjate giithe zhvillimit te lyre jane evidentuar shume arritje ne sektorin e komunikimil veyanerishL me krij imin e kushleve per funksionimin e tregut Ie lire qe solli lulezimin e reklames dhe Marredhenieve me PubJiklln apo zhvilimin e gazetarise se vertete (dhe jo propagandes) qe yoi ne privatizimin dhe nderpavaresine e pjeses mt Ie madhe Ie mediave dhe fillimin e edukimil dhe trajnimeve ne Ie gjilha [ushal qe lidhen me komunikimin s i mundes i per formimin e specialisteveeksperteve te specializuar l 2

n2 Kooupt i Marredhcnieve me Publikun

Plnnbledhtazi ndryshimel socio-ekonomiko-polilike qe rrodhen me rrez imin e sistemit komunist krijuan kushte te favorshme per iindjen dhe zhvillimin e disiplinave qe kerkojne di si kushle specifike s il( j ane edhe Marredheniet me Pubiikun

Marredheniet me Publi kun veprojne ekskluzivisht ne sistcme demokratike pas funk sion imi i tyre kerkon lri elementet baze Ie demokraci se pluralizmin politik ekonomine e tregul dhe lirine e informaciont

Marredheniet me Publikun edhe pse ko nsiderohen SI nje pro fes ion relmivishl I ri i kane ampjurmel qe ne kohet e hershme ne Egjiptin e Lashte Sumeri Babiloni Asiri dhe Persi ku jane perdorur teknika qe sot pershkruhen si Marredhenie me Publikun Aktivitetel me Ie hershme Ie Marredhenieve me Publikun u ndermoren per Ie promovuar di~ka apo per Ie shperndare nj e bes im - percaktim origj inal i propagandes (G runig ampHunt 1984)

Megj ilhese marrooheniet me publikun jane po aq Ie hershme sa edhe c ivili zi miJ pasi parimisht Ie gjilha aktivi tetet e MP lentojne bindjen (Newsom and Scott) lermi Marredheniet me Publikun nuk eshte perdorur per Ie pershkruar profesionin e komunikimit qe njihel sol me kele Icrm Ie pakWn deri sa nje tjete studi ues dhe praktikant i fushes Edward Bernays prodhoi tennin Keshilltare Ie Marredhenieve me Publiklln me 1920 Me pare praklika

11 Ruli Gene The soeio-ekonomic transition of Albonia Ko rwenta e Kolegjit Universitar Don Nicola Ma zza Italy 2000

20

e percaklonte kele disipline SI agjenci shtypipublicjteti (nga mesi i shek XIX deri ne fillim le shek XX)

Por pergjale viteve percaktimet per MP kane ndryshuar dhe sot ev identohet pozicionimi i tyre me shum~ ne lidhje me marketingun sesa me gazetarine Kjo nuk eshte kaq e apJikueshme ne praktiken shqiplare Nderkohe ne kupl imin e vet (c gjere MP ka runksion menaxherial qe ident ifikon nderton dhe miremban marredhenie te peditimit reciprok ndermjet organizates dhe publikut nga i eili varet deshtimi apo sukses i j saj Kjo evidentohet edhe nl marine e perkufizimeve qe vijne per MP nder te eilat me te spikaturatjane

MP luajne ne thelb funksion komunikues por qe e vendosin Iheksin ne nalyren dypaleshe Ie pwcesit te komunikimit MP kane te bejne me krijimin dhe me fuajtjen e mirHuptimit (deshires se mire) dypaJesh(e) nctermjet organi zat~s dhe grupeve t~ interesuara (partnereve dhe publikut) MP sherbejne sl funksion inteligjent duke analizuar dhe duke interpretuar IYeshtjet dhe tendencat e mjedisi t te cilat mund Ie sjeUin pasoja te mundshme mbi organizaten dhe grupet e interesuara (partnereve)

MP nd ihmojne organizatat te formul ojne dhe te synojne qeUime te pranueshme nga publiku ndihmojne ne vendosjen e nje ekuilibri ndermjet objektivave tregtare dhe veprimeve te pergjegjshme sociale (pm mes perfilimit dhe kenaqesise se publikut)

Ne vilin 2006 Instituli per MalTedheniel me Publikun ne Bril(lOi zgjeroi ne kele menyre konceptin per MP Dis iplina qe interesohet per repu tacionin me q~ J[im perfitimi n e mirekuptimit dhe mbeshtetjes dhe duke influencuar opinionin dhe sjelljen Esht~ perpjekja e planifikuar dhe e qendrueshme per te ndertuar dhe per Ie mirembajtur deshi ren e mire dhe mirekuptimin ndermjet organi zates dhe publikut Ie saj

113 Kuptimi i MP brenda sistemeve demokratike

Ne sistemet demokratike Marrcdheniet me Publikun perkufizohen si menaxhim i komunikimit ndermjet organizates dhe gjilha subjekteve te nje shoqerie (publikut) per Ie ndertuar marredhenie dypaleshe reciproke e perfilUese (Cutlip Center amp Broom 1994 Grunig J992) Ato nenkuploj ne percjelljen e informacioni( ne publik dhe s ikurse thate Sue Ryan Nese demokrac ia ka te beje me zgjedhje alehere rrjedhja e informac ioni eshte e rendesishme ne men yre qe publiku te beje zgjedhje Ie informuara

Duke ana li zuar praktiken dhe pervojen e Marredhenieve me Publihn ne demokracite moderne Ray l-Jieberl lJ jep vleresimin e lij filozo lik ku ndermjel e Ijerave shkruan

bull MalTedheniet me Publikun ekz islojne ne sisteme demokratike pas gjithsecili ka te drejte n e varian tit Ie tij te se drejtes Ne s islemel demokratike duhet te imponojne alO pi kepamje qe do te jene te suksesshme

bull e vertela eshte deshira e mazhorances

13 Ray Hiebert Expert$ in actiollS-lnside PR longman faqe 3-4

2)

bull profesioni stel e Marredhenieve me Publikun kesh illojne klientet e lyre mbi al~ qe duhet Ie bejnf brenda hapesirave qe i lejon opinioni publik dhe Ie mbrojne pazicionin e klienteve Ie tyre perpara gjyqi t Ie publikut

Ndtrsa informacioni dhe komun ik imi kane evoluar ndryshime konceptuale kanl filluar Ie paraqiten edhe ne termino lagj ine e perdorur per profesionislel e Marredhenieve me Publikun duke i cilesuar ata si propagandiste apo opinion-formues apo keshilltare e deri te gjeni interpretimesh etj Per Ie arritur qellimin e saj Marredheniet me Publikun duhet Ie ndertojnt marredhenie me audienca Ie ndryshme siy jane punonjesit klien let komunitetet partneret dhe instilucio ne Ie Ijera dhe shoqeria ne pergjilhesi Sipas Vel mans Iri jane funksionel kryesore te Marredhenieve me Publiklln qe lid hen me ruajtjen e marredhenieve me ala mbi Ie cilet alO ndikojne dhe alyre qe ndikohen prej tyre

IIA Marredheniel publike dhe opinioni publik

Nje prej akto reve kryesore ku rnbeshtetet komunikimi i Speeiali stit te Marredhenieve me Publikun eshte publiku nga i eili gjeneron opinioni publik komponenti me i rendes ishem per suksesin e nj ~ organizale apo institucioni Aktivi zimi dhe zhviJlimi i opinion it kritik te publikut mund Ie konsiderohen si fak Lore q~ ndikojne ne mekanizmin vendimmarres Le InSlilucioneve apo Qeverive per sa u perkel politikave publike Ne flllld Ie fundit partite politike apo Qeverite ne shaqerite demokratike nuk jane mekanizma per Ie grumbuHuar pushtet par sisteme per te kristalizuar dhe per Ie perfaqesuar interesat dhe apinionet e grupeve Ie ndryshme soc iale (Vreg F2001)

Sikurse shpjegon Milovan Dj ilas14 ideolog serb demakracia nenkupton kriji min e nje atmosfere

Ie favo rshme per artikulimin e ideve Ie reja per fillimin e nje beteje ideologjike per lirine e krilikes dhe debatin e hapuc Konsolidimi i opinionil publik dhe pjesemarrja e publikut ne procesel vendimmarrese Ie Qever ise percaklojne suksesin e polilikes se ndermarre nga sl ruklural qeverisese Nje shembull i mire qe e ilustron kele eshte menyra se si opinioni publik ne ShBA (eago i giate lufies ne Kosove

Velem kur sondazhet e publikul favori zuan po liliken e presidenlil Klinlon per Ie suJmuar Serbine helikoplerel amerikane leshuan sulmin e Lyre 40-ditor mbi kele shlet te ish-Republikes se Jugosllavist Nje prej menyrave se s i debatohet nje yeShlje ne publik ilustrohet psh me referendumet SI shprehje e vendimit te papullit ku politika publike rrjedh nga rezultati i mazhorand5s se opinionit publik Kjo do Ie thote se opinioni publik perfaqeson nje konsensus i cili evidentohet kohe pas kohe nga ampi ithe pikepamjel e shprehura rreth nje ~es htjeje qe ampjeneron debat dhe nga i eili buron pushtet

Si rrjedhim ne shoqerile moderne biznesel dhe Qeverite duhel Ie jene Oeksible dhe Ie amendueshme ndaj shprehjes se lir~ Ie opinionit Ie publikut dhe ku publiku ka puShtelin dhe fuqine Ie ndryshojne politikat e propozuara dhe alO ekzistente Sikurse ka thene Abraham Linko ln Qeveria jane mbeshtetet mb i opinion in publik Nese dikush ka fuqi te ndryshojf opinion in publik do te kete fuq ine Ie ndryshoje Qeveri ne

I~ Milovan Dijas libri Revealed State Secrets laqe 66-68

22

Pra zhvillimi dhe evoluimi i MP ndihmojne Qeverine per te pasur pjesemarrjen e publikut ne proceset vendimmarrese te saj ne yeshtje me interes publik Sikurse ka shkruar Xhon Hill qe me 1963 Rrenjet e MP jane Ie fiksuara ne faktin baze se opinioni publik megjithese konfuz i paqarte apo i paparashikueshem sikurse mund te duket ne pjesen me te madhe te rasteve eshle forca me e madhe drejtuese ni kete bote te lire

Nje funksion fondamenlal i MP eshte le ndihmoje opinionin publik Ie arrije konkluzionel duke e pajisur ate me fakle dhe me interpretim te fakteve Por sikurse konsiderohet nje piki e rendesishme per MP eshte dialogu Kjo do te thole qe nj e politike publike kerkon perfshirjen e MP vetem kur mes strukturave te organizates ekziston nje dialog i brendshem Nese ky proces eShle funksional atehere MP konsiderohen te veprojne s i pika lidhese mes shtelasve dhe Qeverise duke gjetur menyra terheqese ose informacione qe do te gjenerojne perkrahje publike per nje yeshtje apo ide

Ne kohe e sotme duket sikur Sdo dite e me shume po i kushtohet vemendje e rendes ishme permiresimit te imazhit Ie shteteve dhe shoqerive te tyre Ne fakt kl to perpjekje nuk datojne sot por siC do shihel me posht fillesat jane teper te hershme Ne shurne raste vemendja e vend eve Ie fuqishme ndaj nje konOikti eshte terhequr vetem nga pasqyrimi i imazhit per nj~ vend Ie caktuar

Ndoshta ne jemi shume te vonuar nt perpjekjet dhe punen lone per promovimin e imazhil Ie Shqiperis~ dhe shqiptareve Sfidat tofl3 ne perpjekjet per tu bere pjese e NATO-s apo BE-sl kerkojne vemendjen e punes ndaj dh~ nies se imazhit Ie Shqiperise pozicionimit te tij Gjithsesi pervoja bOlerore ka lreguar se shume prej zgjidhjes Sf konflikteve filoreve dhe arritjeve te ndryshme kane pasur ne the lb dhe propaganden rrelh modeli dhe imazhit ie ketyre shteleve

Literatura ekzistuese ne Ie shumten e rasteve nuk ben nje ndarje te qarte midis termave stereotip paragjykim dhe model apo imazh Modelet e kombeve (apo shoqerive Ie vendeve Ie ndryshme) mund Ie shihen si paragjykim i rrenjezuar - ala nuk jane shraqur menjehere dhe shpesh jane formuar s i rezultat i proceseve te gjata historike Paragjykime te tilla mund Ie percaktohen si bindje te nje grupi Ie dhene (ose anetari ve Ie tij) ndaj nje grupi tjel~r (ose individe te percaktuar s i anetare Ie nje grupi Ie huaj) ku d(cjtesia apo vertetesia e ketyre paragjykimeve nuk i nenshtrohet dyshimit

Ashtu sikunder thekson edhe Soulding (Soulding 1956)15 mendimi per imazhin eshte i lidhur jo velcm me Ie lash men por me Ie kaluaren dhe Ie ardhmen e lij

Ja perse imazhi kombetar mund te percaktohet s i paraqitje konjitive e nje personi te nje vendi te caktuar - kjo qe njeriu mendon per nje komb dhe perfaqesuesil e tij Dashamiresia apo urrejtja Ie ngulilura ne mendimet per kombel si dhe situatat historike Ie kil yre modeleve jane shume Ie rendesi shme per veprimet politike Tel rendesishme jane gjithashtu dhe emocionet e lidhura me te ardhmen e vend it Soulding percakton imazhin si strukture e perbflshket konjitive afektive dhe

I~ Auto(i Kenneth E BOlJ lding libfi Knowledge in life a nd Society University of Michigan Press faqe 112

23

-- ----

vleresuese Ie njesise se sjelljes ase percaklimin e brendshem ptT kele sjellje dhe per gjilhe boten 16

ns Paraqitje historike e imazhit nc komunikimin nderkulturor

Qe nt lashtes i ka shurne shembuj Ie cilel Iregojne se ~eshtja e karakterit dhe e modeleve Ie kombeve ka qene e rendesishme qe nga krijirni i njerezimil Shume Ie dhena tregojne per pershkrimet qe u behesh in fise ve te ndryshme psh Herodoti trajton karakterin e skiHve frigeve etj

Valsajana ne Kama SUlfa ve re ndryshime thelbeso re ne sjelljen seksuale te femrave klasifikimi i Ie c ilave bazohej nga rajoni prej Ie eilit vinin Taciti ne vepren e ja huT Gjermania paraqet nje pershkJim Ie hollesisMm Ie marredhenieve zakoneve dhe mora Ii Ie gjermaneve Shoqeruesi i Aleksandrit te Madh (356-323 pe s) ampjate eksped ites azialike Kalisteni (360-328 pes) perhapi fjalen se mbreti ishte djale i Zeusit Kjo do Ie thoshte se ishte shume e veshlire te luftoje me djalin e nje Fuqiplot i

Kardinali Rishe lje ( 1585-1642) nepennjet pamOeleve fillol Ie lunoje Ie gjithe armiqte e Frances (me saktesisht habsburget) Fjala ky~e e politikes se kardinalit ishte reputation Madje ai krij o i dhe vend in si Mini ster Ie Informacion it dhe Propagandes Gjale kcsaj kohe Roma ishte qendra e botes dhe emri i mire nt Rome do te thoshte emer i mire ne gjithe boten (dmth ne Europe)

Franca u pCrpoq qe Ie behej arbilri i krishlerimit Qe la arrinle ajo ishte e gatshme te perhapte madje dhe informacione negati ve per vendet e Ijera Pa dyshim Rishelje eshte jo velcm mjeshtri i model it francez te MP (marredhenie publike) par dhe pionieri i manipulimit Ie modelit nepermjet metodave te Marredhenieve me Publikun

Shkilqimi i modelil Ie Frances alTili kulmin gjale kohes se mbretil Luigii XIV (Lelal ce moi ) Mbreti Diell udhehoqi vendin pergjale 54 viteve (166 1-1 7 15) me zOles ine e krijimit te modeleve dhe paraqitjes se imazhit Persona lite li jeta dhe crupi i lij paraqiteshin ne skenat eatrale dhe ne kete kohe lindi dhe Luigii i Madh Pallati mbrete lor ne Versaje lL be objek imitimi ne gj ilhe Euraprn Burke (Burke 1992) trajton paralelec midi s mjeteve bashkekohore Ie publikimit dhe sipermarrj es pef fame te Luigji( XIV Ai analizon se si shi(el Luigii XIV

Fjala gloire ishte l]ala kYfje e asaj kohe Luigji Xl V ishte mjeshter ne krijimin e pershlypjeve Ai Juajti ralin e mbrelir duke paraqitur jeten e lij s i model Ky i fundit ishte drejtuar jo vetem nd aj publikut vend as Publiku i huaj per I hi stoire du roi konsiderohej jo me pak i rendesisbem P sh me 169amp akademia duhej Ie bente gati listen me medalje per t ua dhene te hllaj ve Franca ki shte arsye praklike per ngritj en e modelil te saj para Perandorise Osmane pasi qe Ie dyja ki shin djallin e perbashkel - Perandorine Romake

Qe1Iimi kryesor i Lu igj it XIV mbeten oborret e Europes Ambasadoret ptrbenin pJese Ie rendEsishme te publi kut ne festal paraq itjet e baleteve apo operat

Shume shpesh u jepnin dhurala Ie cila t a fi shonin emrin e mbreti ( ne boten e jashtme - medalje te c ilat deshmoni n udhehcqjen dhe porlretin e rnbretit Lui amp) XIV te mbuluar me gure Ie ~muar

1amp Hiebert R E (1966) Courtier to the Crowd the Story of Ivy l ee and th e Development of Publi c Relation~ Ames Iowa Siale Uni ver~ily Press

24

bullbull

Tekstet e shkruara qe Jartesonin mbretin shkruheshin ne gjuhen laline per tu kupluar me mire nga te huajt

Burke e quan politiken e imazhit tl Luigjit X IV shtet teatral dhe jeten e mbretit SI spektakel madheshlor duke nenvizuar faktin se dal1imi midis ndertimit te modelit ne ditet e sotme me ate Ie Luigiit Ie XlV eshte thjesht dallim teknologjik17

251 Ndertimi profesional i imazhit nderkombetar -

Ndertimi profesional i imazhit nderkombetar lindi gjale Luttes se Pare Boterore (Kunczik 1998) Hapi i pare ishin perpjekjet per neutralltetin e Amerikes Ne komentin e gazetes New York Times te 9 shtatorit 19 14 me titull Lufta e agj encive te shtypit au tori shkruan Luna e tanishme ne Evrope ( ) e merilon Ie percaktohel si lufta e parI e agjencive te shtypit (cit nga Kunczik) Gjermanet donin qe Amerika te ishte neutrale nderkohe qe brilaniket perpiqeshin tt jepnin pershtypjen se behej fjale per lufien midis sf mires dhe se keqes ku kauza e Britanise se Madhe eshte aj o e Amerikes

Akti i pare i Juftes se Britanise se Madhe ish te prerja e kabllove transatlantike gjermane me 5 gusht 19 14 Ne kelf situate Gjermania ishte e izoluar nga shteti me i madh neutral pikerisht ne moment 1 kur po fo rmohej mendimi publik amerikan se kush mbante pergjegjesine per fillimin e luftes Intelektualet e Britanise se Madhe s i dhe Universiteti i Oksfordit u bene pjese e propagandes kunder ketij Frankeshtajni - Gj ermanise

Nje nga anc me Ie menyura Ie propagandes brilanike ishte organizimi i p(rkthimil bOlimi dhe shperndarja ne ShBA e punimeve te nacionalisteve ekstrerne gjermane militanteve dhe mbrojtesve te Machtpolitik (po litikes se forces) Me ampl ithe ndik im in e dobet ne Gjennani keIa aulore u paraqiten s l fakte per karakterin e lmerrshem gjerman dhe respektin ndaj fo rces dh e fuqrse Spas Millis (Mi lli s 1935 77) gjermanet e habilur e kishin ku ptuar se mendimi publik boteror i kishte kryqezuar ne bazen e shkri meve Ie di sa autor~ve shumicen e It c ilave nuk i kishin lexuar apo degjuar

Me 6 prill J917 presidenti Uillson i shpalli lufie Gjermanise Duke e konsideruar si shume te rendesishem mendimin publik me 14 prill pres identi Ui llson krijo i Komitet in per lnfonnacionin te drej tuar nga gazetari George Creel me detyren qe te udhehiqet propaganda ne ShBA dhe jashte saj A merika duhej te paraqitej jo velem s i nje burre i armatosur gjer me dhmbe par si nje burr i annatosur gjer me dhembe i sigurt ne kauzen pef Ie eilen lufton - ideale dhe prape ideale Creel lhekson se detyra e ketij Komiteti ishte qe te perhaple ne cento cep Ie bOleS Sf

civilizuar mesazhin e plote per idea li zmin ameri kan ahruizmin dhe qdlimin e pakthyeshem

Pas mbarimit Ie Luftes sl Pare Boterore karakteri i diplomacise u ndryshua Ndermjetes ifl ne poli tiken e jashtme fuqizohet edhe 501 kur merren parasysh Marrcdheniel me Publikun Ivy Lee nje nga keshilltarct e MP me te fuq ishem ne ShBA th eksoi dOmelhenien e modeeve te kombeve ne kom uni kimin midis kulturave Ai zhvill oi idem se propaganda nderkom betare du het te behet ko mun ikim i dyanshem

17 Goffman E (1959) The presentation of self in everyday life NY

25

--- - -

Motoja e Teodor Ruzveltit Fol qete por mbaj shkop te trashe konsiderohej si e dale mode Lee besonte se shtetet kombetare duhel Ie ni snin qarte dhe me ze te lartit pa e fshehur shkopin se domethenia e se vertetes do I i ndihmonte ala te kuptoheshin mes tyre

Cdo Qeveri duhet t~ mendaje lidhjet me shtypin dhe te kuptaje se karrespandentet e mediave Ie huaja jane derguar velem per Ie pohuar faktel gje te e ilen e bejne shpejt dhe sak te dhe ne fakl Qeverite me te nj ohurajane ata qe nd ihmojne shtypin S

26 Qellimi kryesor i manipulimit ne imazhin nderkombetar (marddhenie publike) shykrijimi i besuesh merise l9

Qellimi kryesor i MP nderkomb~tare eshte Ie krijoje modelet pozitive Ie kombil Ie vet ose tu Iregoj e akloreve te (jere Ie skenes boterore se ky komb merilon besim Besimi nuk eshte term abslrakt Ne poli tiken nderkombetare besimi eshte fak tor i rendesishem per mobilizimin e burimeve ne formen e ndihm~s politike dheose ekonomike nga ana e vendeve te tjera Me fj ale Ie jera nese aktoret nderkombetare besojne Ie nje komb dhe tek e ardhmja e lij atehere besimi klhehet nit ekui va lent te parave Imazhi poziliv j njesise monelare Ie nje vendi h~ cakluar pasqyron siguri ne Ie ardhmen e ketij vendi

Biznesi nderkombetar dhe kurset e kembimit nuk percak lohen vetem nga raklorel ekonomike (rezerva va)utore rezervat e arit deficiti tregtar etj) Imazhi i kombit mundesile e biznesit te lij shpresa e politikaneve Ie tij dhe aftesite e tyre per zOlerimin e inflac ianit nepermjet politikave Ie rorta manetare dhe fiskal e jane raktore domethenes per zgjidhjen e lyre Gjate vi tit J926 ekonomisli francez Alber Afla lion paraqili leorine e lij Ie ndertuar mbi hipolezen se kursi i kembimil va]utor Ie nje vendi percaklohet me se pari prej besimit ne Ie ardhmen e ketij vendi dmth nga imazhi i ketij vendi Arsyeja e perdorimit te nje valute te vetme eshte se va]uta e vertete eshte va luta e besimil Sipas nesh politika monelare deri diku eshte polilika e imazhit Parate jane iluzion - asgje me shume se besimi i njerezve per va luten kombetare

Keshilltari j PR Ivy Lee ndoshla mund la kele kuptuar rendesine e besimil kur ka thene se Ata qe punojne me kredi duhet te krijoj ne atmosfere (cit nga Hiebert 1966 266) A i punoi me borxllet ne Poloni Rumani Franc~ dhe vende Ie Ijera par mendante se do Ie kishte shu me veshtiresi ne Hungari pasi shume njerez ne Amerike i mendonin hungarezet si boheme te pashlruar e jo si njerez te ditur Ie arsimuar dhe Ie lidhur me token si~ ne fakt ishin (po alY 267) Keshilla e tij ndaj Hungarise ishte qe H jepej nje imazh 5i vend i 5tabilizuar dhe i civi lizuar Po ashtu edhe nj e shiel ljeter

Argjentina pali shume prob leme per terheqjen e in vestitoreve Ie huaj s i pasoje e modelit Ie saj si vend j o i stabili zuar Lee i keshilloi argjentinasi l Ie dergojne ne ShBA nje ekip per te 111ajtur polo me ckipet vendase duke vene ne dukje se polo luhel vetem ne vendet me shoqeri te stabili zuar dhe Ie civilizuar Ky mesazh ishte shume me bindes se ~do fakt shfaqje apo slatis(ike (aIY)

Nje tjcter aspekt ishte MP ishte gjate kohes se luftes dhe domo5doshmeria e dhenies se imazhit Ie kundershtarit me qellim manipulimln e masmediave

I Cutlip S M (1994) The Unseen Power Public Relations A History Hillsdale NJ Lawrence Erlbaum Associates 19 Oelan ly Gerard (2003) The Making of a PostWestefn Europe a Civilizational Analvsis In Thesis Eleven No 72 pp8-25

26

Gjate kohes sf lufies man ipulimi i mediave shpesh mendohej si i domosdoshem Gjenerali i Prusise Karl fon Clausewitz ( 1780-1 83 1) eshte teoricieni i pare lufta rak qe e ka kuptuar kete Ne librin e tij Vom Kriege (Per [uften) i publikuar pas vdekjes me l832 Fan Clausewitz mbron tezen se sukseset e lulles se Napoleonit jane arritur fale entuziazmit Ie populi it francez Sipas tij lufta eshte akl i dhunes qe llimi i ~ cites eshte te detyroje kunde rshtarin Ie terhiqet Pm qellimi i lufies esh(e (e dekurajoje kundershtarin

Kjo teori e luftes ka perparesi keta faktore a) Qeverine e e ila percakton qellimel e Ilines b) ushtrine e e ila udheheq Jufiimet c) populi in

Qe te kuptohet baza teorike e censures duhet te mendohen situatat e veprimeve luftarake Kjo situate karakterizohet nga rreziku dhe ngaterresa Fon Clausewitz kembengul se te gjitha planet e plrpunuara gjate manovrave mesimore duhet te ndryshonin ne lu ften reale Kamuflazhi dhe plrk ulja e kundershtarit ishin li gj Edhe sherbimet sekrete ben in gab ime Per kete arsye ai th ekson se shumiea e informacioneve ampiate kohes se [uftes nuk jane Ie verteta Ruajlj a e fshehlesise merr domethenien e rndesise se pare pasi kundersh tari duhej te genjehej

Nga alla tj eter paraq itja e se verletes eshte shurne e rrezikshme per arri tjen e qellimeve te lunes Ka dhe tri arsye te tje ra per manipulimin rned iatik dhe instituciona lizimin e censures gjate kohes sl luftes A ta jane

a) shpirti i ushtareve

b) shpirti i popullit

c) mendimi publik botror

Cdo komb ne lufte duhet te kerkoje hi stori te eilat Ie mbeshtesin dhe te permiresojne kauzen e tij Keto histori duhet Ie shpemdahen ndersa tregime per tmerret e lufies te para nga syte e [u ftclaril duhel Ie jene Ie shu rdheta Sociologu tjeter gierman Tonnies thOle se kur nje vend eshte ne lufte populli duhet te besoje ne drejtesine e kesaj lune aq me leper kur paraq ite t s i e detyruar prej kundershtarit Qe te stabilizohen qendrimet pro luttes Qeveri a percakton kundershtarin s i agresor perbindesh Gjate vitit 1749 ne Traklnl per natyren njerezore David Hume shkroi se Ku( nje komb eshte ne lufte me nje (jeter ne zemerohemi nga pad rejLes ite eg~rsia dhe dhuna

Nga ana tjeter ne gjithmone e shohim velen dhe bashkepunelOret lane s i Ie drejte Le maWr dhe te dashur Nese fiton gjenerali i kundershlarit ne e kemi Ie v~shtire Is pranojme ate si nj e ri me zako ne dhe karakter Per ne ai eshte profet - ai komunikon me demo nt - keshtu eshte folur edhe p~r Oliver Kromuellin per ne ky njeri eshte egersi re gjakatarc qe kenaqel me vdekjen dhe shkaterrimin

Por nese suksesi esh te ne anen tone komandanti yne ka Ie gj ilha ci lesite me Ie mira Ai pranohet si model i Illiresise i krenarise dhe i ndershmeri se (Hume 1958 348) Ed uard Sa id (Sa id 1978) thekson se qe nga antikileti Li ndja eShle pare nga europianet si vend pe r perjelime romantike vende ekzotike kujtime te paharrueshme apo peizazhe mahni tese etj Lilldja e mendum ng8 Euro pa (ose Perendimi) e ka ndihmuar kele te fundit te ndertoje modelin e vet kundershtues

27

- ----~

Modele t~ titla jane shume te veshtira per te ndryshuar nepennjet mjeteve te marredhenive publike (public re lations) Njl shembull i mire ne kete drejtirn jane Japonia dhe lndia Suvanto (Suvanto 2002) lregon sesi stereot ipat e vjeter per Japonine (geishal ngjyra qershise mali Fuxhi) vazhdojne te gjejne vend nl pershkrimet perendimore literatura te pergatitura per orientimin e biznesmeneve perendimore jane ndertuar modele per biznesmenet japoneze Ie cite duken njesoj ne kostumet e lyre te erreta qe punojne gjflte gj ithe jetes n~ korporata Ie medha dhe qendrojne de ri vone ne zyra e lyre

Lufta ne Gjirin Persik si dhe lufterat ne ish-Jugosllavi rav ijezuan nje tendence Ie re shypriva li zimin e luftes dhe propagandes pEf situatat e luftes nga ana e Jirma ve MP (Kunczik 2003) Puna e Hill dhe Noulton gjate kohes s~ Luftes se Gjirit nuk eshte rast i izotuar

Cutlip (Cutlip ]994) shkruan se Kosova e vogel e frikesuar nga agresion i serb pas renies se Jugos llav ise u kthye drejt MP kompanise amerikane Ruder-Fin me lutjen per te zhvi lluar oje kompani intensive ne ShBA Atehere presidenti i Ruder-Fin theksoi se Ne ndihmuam qe mesazhi te formul ohej ne nje menyre te tille qe amerikanet la kuptonin Cutlip j koment oi keto fjale duke theksuar se uQellimi ishle qe mendim i publik Ie inl rigohcj dhe Amerika te nderhynle ne kele kon flikt

28

Kapilulli 01 Gjendja e MP ne Shqiperi

Sipas Edward Bemays Marredheniet me Publikun cilesohen s i art i aplikuar ne shkence qe ka 5i objektiv kryesor interesi n publik Cdo veprim i nje institucioni apo organizate qeveritare ose joqeveritare si dhe ~do mosveprim nga ana e lyre eshle nje forme komunikimi qe mund It ndikoje ne menyren se si publiku i percepton ato Nga gjithe parashtrimi i mesiperm eshle i kuptueshem roli qe tvfP mund te zene ne shoqeri dhe kontri bu ti qe alc mund te japin per organizatat dhe institucionet Sot institucionet shteterore shqiptare mbajne marredheniet me median nepermjet departamemeve Ie informac ion it Ie c ilat kane defektet e tyre20

Veanerisht ne institucionet shteterore dhe me pak ne ndermarrjet private roll me i rendomte i praktikes shqiptare Ie MP tshte lekniku i komunikimit ekuivalen t me zedhenes in e shypit qe ekzekuton malT~d heniet e institucionit me median Ne ktte kontekst puna e specialisti Ie MP ne praktiken shqiptare barazohct me ate If zedhenesi l Ie shlypit nje rol nenvleresues dhe aspak perfaqesues per MP

Nese do ti referohemi teorise roli i MP 5i zedhenes shtypi (pra duke qendruar me afer gazelari se) sifY ap likohel edhe ne praktiken shqiptare shprehel velem ne njerin prej kaler lipave Ie punes se specia listil Ie MP qe sipas Cu tlip jane

bull ek5pen i pershkrimit rol gjate Ie cilit speciali stel percaklohen si eksperte te mirekualifikuar per Ie perballuar problemet e MP dhe per te identifikuar zgjidhjet e lyre

bull lehlsectues i komunikimit qe vepra ll s i nje ro l i ndermjeLem duke lehtesuar komunikimin bull lehtesues i problem eve ku specialisti i MP punan me rnenaxheret e tjere per Ie arritur

zgjidhjen e problem eve me te c il at perballet organizata bull teknik i komunikimit ne kete rol speciali sti Ihjesht ofron sherbime teknike komunikimi

s i psh shkruan njoft ime shtypi dhe Iregime per med ian pergaLit dhe ed iton broshura krijon dhe miremban kontakte me median

Megjithese gjithnje dhe me shume institucionet po vjelin efek tet poziti ve Ie menaxhim it te kOJnUJlikimit serish ka probleme qe lidhen me percaktimin e sakte Ie strukturave qe merren me informaclonin por edhe me kualifikimin e njerezve brenda institucioneve Nga ana Ije ter Zedhenesi i Shtypit si pjese e aktivileteve te MP merret gjithe diten me shkrimin e njoftimeve Ie shtypit organizim in e intervistave te tilullarit apo konferencave te shlypit apo pergjigjen ndaj kerkesave Ie medias

Nderkohe qe zyra e MP nepermjelle ashtuquajtu rve spec ialiste Ie Marredhenieve me Publikun merre thjesht dhe vet em me anke5at me publikun dhc kjo e fund i melT ankesat me publikun dhe ua adre50n ata zyrave perkalese Pm Specialisti i MP ne pl1lktiken shqiptare kryen nje pune krej lesishl tekni ke dhe aspak gjitheperfshirese dhe perfaqesuese per MP nderkobe qe ne kantekslin e giere te saj Special isti i MP duhet Ie kryeje ne menyre simultane te 4 tipat e o leve Ie pennendura me si per Kjo eshte po kaq e aplikuar ne Ie gjitha institllcionet shleterore

lD Edward 8ernays libri me tilullin Propaganda faqe 18-22

29

Qe De fillimCI e funksionimil ne Shqiperi MP kane qene Ie keqkuptuara dhe Ie keqaplikuara Ne vitio 1992 kane filluar te funksionojne zyrat e para Ie Marredhenieve me Publikun dctyra e te ci lave ishle komunikimj me shtypin i akti vileleve Ie insritucionit aktivitet qe kryhej nepermjet zedhenesit Kjo De njefare menyre kushtezonte rolin e MP si per~ues te opinioni te publikut brenda organizates pra procesin e feedbackmiddotut qe eshte baza e komunikimit Ie MP Jo me kot njerezit e MP konsiderohen si skanues Ie mjedisit duke ana li zuar tendeneat dhe duke parashikuar pasojat e vendimeve Ie organizates De publik me qellim qe vendimmarrja e organizates t~ kele minimumin e kundershtimit Ie publikut

Mangesile ne s islemin e informacionit qe kane pOlhuajse te gjitna institucionet sot vlJne si pasoje e mungeses se tradites ne fushen e komunikimit munges(s se informacion it mbi komunikimin s i inslrument por edhe rendesise se vogel qi i jepet informacion it ne hierarki pune Pra nuk ka nje sistem Ie nderlidnur te slrukturave Ie komunikimit brenda inslitucioneve

Psh Drejtoria e Informacioni t ne Kryeminislri brenda se ciles perfshihet edhe zedhenesi funksionon si njesi me vele dhe po ktsshtu edhe Drejtoria e Marredhenieve me Pubikun (qe me 5lt1kte eshte zyra e ankesave me publikun) apo njesia e leknologj ise dhe e informacion it (qe varet nga Sekretari i Pergj ithshem) par ai qe percaktan se yfare do Ie vendoset ne faget e internetit eshle nje speciali st (tekn ik) i IT (leknologjise se informacionil) dhe jo nj e specialist i komunikimil (qe ne kontekslin e gjithe tekstit te shpjeguar do Ie duhet Ie ishle specialisti i MP)21

Ndersa ne sek lorin privat gjeral jane pak me ndryshe kjo edhe per shkak Ie rendesise qe marrin MP P~( biznes in duke sherbyer si leh tesues Ie komunikimit dypalesh mes olganizates dhe publikul Ne fillimet e hapjes se ekonomise drejl bates mjeti kryesor i komunikimi qe perdornin bizneset ne Shqipl ri per Ie sbitur produklet apa sherbimet ishte reklarna Ne kete kuader agjenci le e para Ie reklamls jane hapur qe ne vitet 90 par nuk kishin asnje ekspertize te MP ne stfukturen e lyre dhe e vetmja gje qe ato benin ishle Ie maksimizonin fitimel e tyre sesa Ie terhiqnin publikun per produktel apo sherbimet e nje kompanie

Me Sl shumti ato blin in hapesire mediali ke dhe shisnin reklame Ndersa sot po shtohen agjencite qe ofrojne sherbime Ie MP Sl pjese e akl ivileleve te lyre inlegruar kjo edhe me sherbime Ie markeringut etj Duke njohur nevojat ne rritj e te vendit qe Ishte ende ne zhviHim shu me kOrpOl1lla nderkombelare te MP kane hapur linjat e lyre Ie snerbirn it edhe nl Shqiperi kompani si Ogilvy Young and Rubicam Burson Marsteller etj

Nga ltlna tjeter gjate ketyre vileve Ie fundit eshte verejtur edhe nje tendence e re ne menyren se s i organi zmat institucionet perpunojne imazhin e tyre Kjo lendence eshte pasqynlClf ne menyren se si partite polilike paraqilen ne publik ve~aneri sht gjme fushalave elekto rale Kane qene partite politike te parat qe kane rekrutuar agjenci nderkombetare komunikimi per te kryer fushatat eleklorale ak li vilel ky qe eshle det yre kryesore e MP pra krijimi dhe ruajtja e imazhit dhe e reputacionit apo ndertirni i markes dhe identitetit

21 Skurfl Genti alla (2009)_ Nctikimi 1 ilnazhit ne komllnikimin odtrkuturor In Bulel1ni Shkencor UN IE L pp 128shy

35 Elbasan Silver

30

Nga ana tjeter kjo gj~ me pas eshte pasqyruar edhe ne m~nyren se si partite qe qeverisin krijojne dhe mirembajne imazhin e lyre nepermjet aplikimit Ie Ie gjitha metodave qe perfshihen brenda MP siy ishte rasti j votimit ne internet te projektit Ie parlamentit22

bull

Perfshirja e ketyre grupeve Ie medha Ie komunikimit pef te menaxhuar dhe per te farketuar imazhin e partive apo te kandidateve politike natyrisht qe do te jete nje drite pozitive qe do Ie favorizoje menyren se si MP apJikohen ne Shqiperi bashkengjiluf ketu edhe shlrirjen e edukimit Ie specialisteve Ie rinj te Marredhenieve me Publikun ne nive universitar

Keshtu ne Departamentin e Gazetarise dhe Komunikimit Universiteti i Tiranes perpos disiplinave ne lidhje me PR ka ne nivel Master profilizim ne Marredhenie me Publikun kll pjesa m~ e madhe e disiplinave qe zhvillohen synojne Ie formojn~ spec ial isle dhe eksperle Ie kesaj fllshe ne Shqiperi

1111 Imazhi i Shqiperise dhe roli i MP si mjet komunikues oe integrimin evropian

a) Imazhi hislorik dhe Silu3cional

(eshtjet e lidhum me imazhin jane Irajtuar para se Ie hynte ne perdorim fjala imazh Nt psikologjine socia Ie keto lrajtesa filluan diku rrelh viteve 50 h shck XX nga GoJTman (Ooffman 1959) Ende nuk kerni nj e percaktirn Ie sakte te ketij lenni por na duhet Ie themi se ne kanlekstin c di skulimevc Ie sOlme ai kuptohet s i imazh i mentalitetil dhe perfaqeson model n~ veledije qe shenon nje objckt

Ky mund Ie jete person organizale produkt ide ngjarje por edhe shtel apa komb Ashlu sit e kerni te qarte edhe nga sludimet ne shume raste imazhi ndikon ose motivon mendimet dhe veprimel e ~o individi dhe kjo jo velcm ne lidhje me produklet e konsumit por kja gje (ldodh edhe ne rastin e nje kombi shleli apa vendi Por midi s kelyre dy kalegorive ka nje ndryshim shume Ie madh bull theme lor

Keshtu populli shlel i kombi kane si imazh si tuacional ashlu edhe imazh histc rik ndersa te subjektcl e lje ra dominon kryesisht imazhi situacional Imazhi hi storik mund Ie jele legjende mit pjese rolklori ke cse te jete gjithashw i perkujdesur nga e litat - nje nga mjetet per arritjen e objeklivave apo inleresave strategjike Nderkohe qe imazh i siluacional i nj e kombi eshte me pak etnokulturor d mth eshte me i aferl me shraqjet e zakonshme masive psikologjike kane arsye konkrete por edhe pasoja j o Ie qendrueshme

Po ashtu imazhi i nj e vendi mund te jete i plote per te por edhe i drejtuar ne nje nga tiparet e lij ose ne ndonje nivel aspekt apo edhe ngjarje Kemi arsye te Ihemi se imazh i i nje kombi vendi shleti esh lc Ile Ihelb bashkesi e shume imazheve konkretc Ie eilm zakoni shl lindin per arsye Ie ndryshme kanl mekanizma Ie ndryshem logjike dhe kohe Ie nrlryshmc te ekzistences dhe

21zhvillimit ni velle ndryshem te unilelit dhe It ndik imit Ie perbashket

Po ashlu do te shtonim edhe nje klasifikim Ijeler per imazhin e nje vendi Behet fjale per imazhin e ndertuar me veledije apo edhe sponlanisht Ie vele kombil per veten dhe imazhi i ngriluf per Ie

3 Skur GentiJn tl (2009) Ndikimi i imlzhit Ile kcmun ikimi n ndtrkliiturc r In Bulctilli Shkencor UNIEL pro 169shy180 Ell1asan S ilver

31

nga kombe Ie rjera Pergjalt shekujve ne ndertimin e imazh it pif vetvelcn jane perpj ekur kombet e medha te fuqishme udheheqese ndcrsa per kombet e dobeta Ie varfra e Ie prapambetura imazhi zakonisht eshle ndertuar ga Ie tjereL Na duhet Ie theksojme se nuk ka imam Ie nje kombi te vogel apo te madh por ne marredhenie me politiken ekonom ine dhe forcen ushtarake kombet e vogla zakoni sht kane me pak burime

Po ashlu imazhi i nj e vendi mund te jete i plote per Ie por edhe i drejtuar ne nje nga tipare e tij cse ne ndonje nivel aspelct apo edhe ngjarje Kerni arsye Ie them i se imazhi j nje kombi vendi shle ti eshte ne thelb bashkes i e shume imazheve konkrcle Ie ci lal zakoni slll lindin per arsye Ie ndryshme kane mekan izma te ndryshem logjike dhe kohe te nd ryshme te ekzistences dhe zhvillimil ni vel Ie ndryshem Ie uniletil dhe Ie ndikimil Ie perbashket Po ashtu do Ie shton im edhe nj e klasifikim tj eter per imazhin e nj e vendi

Behet fjale per imazhin e ndertua r me ve ledije apo edhe spontanisht Ie veli kombit p~r veten dhe imazhi i ngritur per te nga kombe te tjera Pergjale shekuj ve ne ndertimin e imazhit per velvelen jane perpjekur kombel e medha Ie fuqishme udheheqese ndersa per kombet e dobeta Ie varfra e te prapam belura imazhi zakonisht eshle nderluar nga te tjereL Na duhet Ie heksojme se nuk ka imazh Ie nje kom bi Ie vogel apo Ie madh por ne marred hen ie me po litiken ekonomine dhe foreen lIshlarake kombet e vogla zakoni sht kane me pak burime

Se pari shlelel e fuq ishme ndjekin interesat e veta dhe ne pershtatje me keto bejne vleresimet e lyre

Se dy li nuk jane Ie pakte shcmbujt kur vendel e fuqishme Ie mherthyera nga interesat e lyre nuk vene re se j shkelin Ie vegjlit ne kallo

Se treli Ie vegj lil dhe Ie dobelit nuk kMe asnje arme Ije ter kunder paragjykimevc hi stanke perv~se veprave dhe forets shpinerore

Se katerti ne s ilu3ten bashkekohore ne fushen kulturorepsikologjike marredhen ict mes sh teteve jane krejt Ie tjera Respekti i dyanshem dhe bash kepunimi mes vendeve eshte fuqizuar dhe kjo eshle cilesi e domosdoshme e populls ive me zhvillimin e g loba lizmil dalin ne plan Ie pare vl erat nj er~zore

Se pes ti ne sferen e imazhil hislorik eshte e nevoj shme nje polilike e giale pasi ndonjehere ai b~ het balTicre serioze ne zh villimin e marredhenieve nderkom belare

Qe nga shekulli XIX ne hapesiren pub like Ie vendeve me Ie zhv ill uara bashkt me imazhin hi storik filluan te dalin oe pah dhe imazhe siwac ionale Ie vendcve Ie nd ryshme Ie eilat jane rezlIlia t i qendrimil pub lik ndaj nje ngjltujeje ape procesi qe ndodh ne nie vend Pas Lunes se Dyte Boterore filloi Ie mbizoleronte rryma e imazhevc s ituacionale ndersa imazhi historik po zbehej dalengadale24

Ne perpunimin e imazh it siluacionnl oje peshe II rendes ishme dhe 9dO dili~ e Ine te tnad he ka M P (marredhenie pulike) dhe profesionislct e tij (me poshte do Ie nasim me ne holk s i) dhe medial Natyri sht keta profesioni sle mund shfaqen oe shurne raste edhc si konsulente te li dereve

~ Skura Gentiana (2009) Ndikimi i imazhit nt komunikimin nderku lturor In Bul eti lll Shkencor UN tEL pp 184shyIS6 Elbasw Silvtr

32

udheheqesve insti tuc ioneve apo firm ave pasi imazhi s ituacional eshle jo vetem substance e paster por edhe shfaqje e jetes reale

Po ashlu veprimet spontane dhe ngjarj et ne vetvete leshoj ne mesazhe imazh i mbi publikun Ne thelb keto jane format e ndertimit Ie imazhil si luac iona l

b) MP s i mjet ne drejtimin e irn3zhit Ie vendeve

Nj nga shtyll at e ndihmes~s perve9 aktoreve tC tjere eshte edhe media e me specifi kisht edhe Marredhen iet me Pu bl ikun (M P) Ie cilat mbare bOla i perdor si mjet ne drejlimin e imazh it Ie shtetevelkom beve Kuptohet se pike 51 pari drejtimi i imazhit Ie vendi kerkon anal izen si tuaciona le e rea lizuar ne nivele dhe hapesira Ie nrlryshme

Duke pasur parasysh rezultatet I1 ga ana lizat dhe siud imel komuni kuese per imazhin Burkart thekson se faktoret bazike per suksesin ne drcj tim in e imazhit jane teper te rendesishem dhe se ndaj lyre duhet Ie jemi shume te kujdesshem (B urkart 2008)

Perna e Imazhit

Tradllal

Nga tabela vihe re se fakla ri j pare shu me j rendesishem eshte informacioni i rea litetit Interesi eshtl i drej tuar rne teper nd tlj popu lsi se se vendit ku pyetj et s iy edhe dukel janl

bull Ciletjane nj erezit qe jetojne atj e bull C ilerjanc njerezit me Ie rendesishem Ie poli tikes ekonomise bull kultures besimeve fetare etj

Par po ash tu ngrihet dhe pyetj a tjeter se ci lat jane te dhenat shifrat faklet qe me mire se fdo gjc tjetlr japin nje pflnorame Ie qarte te situates po lilike ekonomike dhe socia le te nj e vendi Nese do shohim an en e djalhte Ie tabe les veme re qarte se kerkohet pe rgjigje pef s it ua ten aktuale

33

Keshtu kerkojme pergj lrue se pse njerezit jetojne ne kete menyre Perse siluata ekonomike politike soeia le ~s hte e tiJle

Natyrisht ketu mund Ie thuhet se keto pyelj e jane Ie lidhura edhe me hi slorint pas i shpjegimi i situates aktuale Ie nj e vendi dhe kombi smund te arrihet pa pasur mundesi te dihen kushtet hi storike dhe historia e vendit dhe e kombit Kjo eshte e lidhur dh e me pyetjen Kur e cila padyshim eshte e shoqeruar me traditat e ushqyera e te ruajtura nga kombi Ne fund duhet Ie verejme edhe perspekt ivat ne Ie ardhtnen Per oje identitet kombetar esh te gjithmone j nevojshern VIZ lo nL

Ashtu sikunder dhe kujdesi ndaj ideve dhe planeve ne te ardhmen Kj o Jidhet me pyeljen (Nga) ~ Ne cdrejtim dhe deri kur vendi do te zhvillohet ne kete menyre

Modeli i transparencES funksionafe (Szyska 2004 Grunlg 1996)

Pozicioni i ~htei( Pozicinni i vendi re ilHertsuar

lrll t resi middoto(erw~ per sh tt in (1llcrtSZOterue~ pe r end ill c in te resuar

Zona Win-Win Imeres i peFLierl

ckuivalem

I I J FshdHcsi c plotd

trmsparcncc c pjcsshme si

propozim

Transparltncc ( pjcsshme kur

kcrkoht(

Trlnsparcnci e plote

KOllfroll i plott- Par1q irc( kujdcs jo Vimendje e fllqishmc vcmcndj t c kcrk uar i Jtshirulr (pcrkohcsisht I kufiwH)

prookohc(

Pra ncse verne re edne njehere Pemen e imazhit duhet te pyes im e ila eshte viera e rriljes se tij Ne sn ivel nitja eshte e mire apo e keqe dhe ne laquonive kujdesi per pernen eshte i mire ose i keq - ne kele menyre studiohel cilesia e menaxnimit te komunikim it Po ashlu sikur vihet re me siper Grunig percaktoi modelin dypo lesh Ie PR duke e quajtur modelin e tra nsparences funksionale ne komunikimin organizati v Ketu vihet re niveli i nd ryshem i transparences qe duhet te prezantohet nga komu nikuesi25

2~ Skura Genliltlll (l (2009) Ndikil1li i ima ~Jl il nc komunikimin ndtlrkulluror 111 Bul eini Shkcncor UN IEL pp 188middot 11 9 Elbasau Silvr

34

bullbull

Ne vendet e zhviHuara ekzistojne kom pani Ie rendesishme te eila merren me imazhi n e lyre por edhe drejtori Ie veyanta pran~ institJcioneve drejtuese Ka ardhu r koha qe Shliperia t j vere ne rend Ie dites keto struktura Smund Ie themi qe deri me lani nuk eshle praklikuar por rezultatet jane spontane dhe jo Ie vazhdueshme

Per keti kerkohet bashkepunim i vazhdueshem I mstitucioneve me nj eri-tjetrin dhe dhenje rcodesi edhe profesionisteve te MP Siy vihet Te nga tabeiat kuptohet se so e rendes ishme eshte qe i gjilhe procesi i inlegrimit eshle i lidhur ga shumesi faktoresh politike ekonomike sociale kuitufore por edhe histori ke

Sido qe Ie jele imazhi situacio nal i -tie vendi te dhene (Shqiperise) ne hapCsiren publike te vendeve europiane ndikohet nga lideret e ketyre vendeve te cil et jo rra lle i shohin vendet e vogJa si ndonjeren nga korporatat e lyre dhe jo si nje komunitet te ba lancuar historik me te cilin duhet Ie punohet me metoda speci fike dhe me kujdes pas i nje debalancim i ketij komunite ti mund te zoterohet me shume veshtiresi

Eshte e vertete qe ne vendin tone ka ende shume gjera per t u permiresuar dhe per t iu afruar standardeve europiane Per ne shqiptaret esh te i shurne rendesishem jo vetem imazhi perpara europianeve pOl edhe procesi i permiresimit Ie vetvetes proces qe kerkon bashkepunimin e ydo shqiptari qafte brenda apa dhe jashle Shgiperi se Gjithashtu ne kete situate te veshtire hi storike kerni nevoj e per ndihme

Kuptohet qe ne lidhje me imazhin e Shqiperise ka shume probleme per tu zgjidhur Pike se pari duhet Ie zhvillohet prirja per imazhin s i pjese e klillUres se qeverisjes bashkekohore dhe qeveritareve Se dyt i eshte e domosdoshme qe te shkojme drejt profesionalizm it dhe shfrytez imit me Ie gjere te specialisteve Ie fushes se MP ne kete drejtim Eshte e rendes ishme te forcojme ndjenjen e veted ijes sone kombetare pe rkatesise sane ndaj vendi Duhe Ie punojme me me kem bengufje per zhvillim me Ie shpejte i cili ne thelb eshte themeli i sdo imazhi kombetar

3S

I1I2 Keshilli i Ministrave

Keshi J1i i Ministrave u kushton nje mndes te madhe Marredhen ieve Pub like ashtu siy e kerkon edhe kaha ne Ie eilen jetoj me Per Ie kupluar rendesine e madhe qe u kush ton aparati i Keshillit te Ministrave Marredhenieve Publike mjafton tju them se ~do aktivitet ndiqet nga Ie gji tha medial pa asnje lIoj dallimi

11121 Sipas thenies gjiths-ka qe Ii thua dhe ben eshte marrcdhenie publike Si mund Ie lidhet kjo thenie me realitefin akrunl shqiptar

MarrMhenia Publike eshte para se gjithash komunikim Dhe per ta thjeshtuar deri ne nivelin siperor pyetien do Ie thasha qe komunikimi shtrihet ne Ie gjitha qeniet e gja lla Per shembull edhe forma dhe ngjyra e lules eshte proces komunikimi Por la lidhim kete me rea litetio shqiplar Me ardhjen e demokracise e cila s i nje nga vlerat e saj Iheme lore ka transparencen me qytetaret te gjitha institucionet qendrore fillimisht dhe me pas duke u shtrire ne te gjitha nivelet e pak me vone edhe organizatat pri vate e sidomos kompanite e medha kane hapur zyrat e shtypit ose zyral e Marredhenieve me Publikun ose Ie dyj a se bashku Ie eilal oe thelb nuk bejne gj~ Ijeter vetem Marredhenie Pu blike te inslitucionit qe ala perfaqesojne me qytetaret

Megjithale te dyja keto struktura pavaresisht nga organizimi kane vetcm nje qellim fundor in fo rmimio e publikul per veprimta ri Ie ndryshme ngjarje nisma sherhime qe ofron ent i per hir Ie vullnetit per transparence dhe detyres per informim Kele une do a konsideroja nje vi ere Ie jashtme ndersa viera e brendshme eshte pi rmires imi i imazhit Ie vet~ instilucionit Ne fakt ne institucionet shqiptare zyrat e shLypil dhe zyra e Ma rredhenieve Publike jan~ Ie organizuara dhe funksionojne ndryshe nga njera-tjetra edhe pse Ie dyja i sherbejne Ie njejtit fuoksion Ve~aner isht ne institucionet shlelerore zyrat e Marredhenieve Publike merren m~ shume me ndjekjen e prohJemeve ne mtnyre administrative sesa mirerii me ale yfare nj ihet si MP par kane rol po aq It rendls ishem per imazhin e institucionit

IIJ22 Sa rendesi i kushton aparati i Keshillit te Ministrave zhvillimit te Marredhenieve Publikc

Keshilli i Ministrave u kushton nje rendesi te madhe Marredhen ieve Publike ashtu siy e kerkon edhe koha f)e Ie cilen jelojme Pe r kele ne kele insLilucion ka dy zyra Ie organizuara shume mire dhe qe funksionojne po aq mire Kemi Zyren e Shtypit dhe Drejtorine e Marredhenieve Publike Zyra e Shlypil organizon dhe ndjek Ie gjilhe aktivitetin e Kryeministrit si dhe ben pasqyrimin e lij ne media Ndersa Drejtoria e Marredhenieve Publike merrer me shqyrtimin dhe me ndjekjen e Ie gjitha ankesave kerkesave shqetesimeve apo prob lemeve qe i drej lon publiku Kryeminislrit duke real izuar ndjekjen admini strali ve Ie lyre s i dhe konLaklel e drejtperdrejta me qytetaret

Per fundimisht keto dy zyra jane hallka lidhese midis qeverise dhe nJerezve Per Ie kupluar rendesine e mltldhe qe u kushton Aparati j Kshillit te Ministrave Marredhenieve Publike mjafion t ju Ihem se ~do akli vitel ndiqel nga Ie gji tha medial pa asnje lIoj dallimi 26 Nderkohe Ie ampi itha menyrat e komunikimit jane Ie hapura per publikun ai tradicional me poste te zakonshme

a Informacioni mbi historikun e Marredhenieve Publike ne Shqiperi eshte marre ngil Drejtoria per Marredheniet me Publikun prane Kryeministri~e

36

fal e zhvilimit te teknoJogjise tashme dhe me paste elektronike me faks apo n~ linjat e gjelbra si dhe takime fizike ne institucion apo me sms ne numrin e shpallur publikishl nga Yeti Kryeministri Pra aktualisht Keshilli i Ministrave eshte me se i hapur ndaj publikut dhe kerkon Ie kete nje komunikim Ie dyanshem same transparent me teo

11123 Si e vleresoni rolin e medias ne penimin e mcsazheve te publiku

Media ka lindur pikerishl si kerkese e publiku peT Ie mesuar mbi dhe p~r pushtetin Media eshte jo vetem nj e strukture informuese per dhe mbi pushletin por edhe oje strukture e publikutshyper Ie kontroHuar pushletn Pavaresisht nga problematika qe paraqet panorama mediatike shqiptare roli i saj eshte i pazevendesueshem dhe i domosdoshem per rea lizimin e Marredhenieve Publike

A mund Ie themi se institucionet shqiptare ne pergjithesi i kushtojne rendesi informimit Ie publikut dhe imazhit te lyre Pa di skutim qe instilucionet shqiptare i kushtojne rendes i informimil It publiku( dhe imazhi Ie lyre Kjo duke nga [akli qe pothuaj ne Ie gjilha institucionet shqiplare Ie ~fared o niveli ka zyre Ie Marredhenieve me Publiklln si dhe nga fakli se thuajse Ie gjilha insitucionet shqiplare kane fflqel e tyre Ie internetit dhe adresat elektronike Pm crnnsparenca eshte ne nlve)in me Ie larte qe ka qene ndonjehere nga qeveria shq iplare

Si e shikoni perspekliven e Marredhenieve Publike ne Shqiperi Marredheniel Pub like ne Shqiperi (pa r edhe ne Ie amplithe boten) jane perballe sfidave Ie medha qe i kushtezon me se pari tekno logjia interneti dhe digjitalizimi Rasti i Wikileaks preku dh e shtron detyrime edhe per zyrat e Marredheni eve Publike qe lidhen jo ve(em me ruajljen e info rmacion ii por edhe me metodologjine e pergjigjes ne nj e situate te tille nga zyrat e Marredhenieve me Publikun7

u Informacioni mbi hiSlOrikun e Ma((edhenieve Publike ne Shqiperi eshle marre nga Drejlor ia per Marredheniet

me Publikun prane Kryeministrise Linku wwwkryeministriaal

37

Ill3 Ministria e Sbendetesise

Duke kuptuar rendesine qe ka informimi i publikut institucioni yne synan qe te koordinoje dhe te siguroje nje informim ciJe50r pa r edhe te qarle dhe te prekshem nga ana e qytetareve Tendenca ja ne tshte qe Sektori j MP te mas ngelet ne ale standard in e mendimit te vjeter ku specialistet e Ministri se u jepnin p~rgjigje pyetjeve imediate Ie karakterit praktik te njerezve Tashme MP i kalon caqet e Ie menduarit ngushte dhe perciptazi nje pjese e rendes ishme e punes se lij jane s trategjite e reja Ie komunikimit adresimi i pro blematikave ne Ih izje Ie puhl ikut si edhe villoni per nj e sektor qe prodhon politika dhe vizione afatgjata 28

S ipas thenies gjithcka qe Ii thua dhe ben eshte marredhenie publike Si mund te lidhet kjo me reaJitetin aktual shqiptar

Marrldh~nia Pllblike ose komunikimi ne pergjithes i eshte nje dukuri qe ndodh kudo dhe ndikon ne jeten persona Ie dhe profes ionale Ie njerezve dhe mund Ie them se ne realilelet e SOl me Ie shoqtri se njerezore komunikimi dhe Marredheniet Publike jane kth yer ne nj e element qenesor te sukses it Keto zhvillime imponohen nga zhvillimet politike ekonomike tregtare soc iale e kulturore Gjithashtu fenomene Ie reja s i globalizmi dhe leknologjia e infonnac ionit kane nje impakt te pad iskutueshem ne kele drejtim

I permend keto sepse edhe Shqiperi a tashme eshte nj e vend qe nuk mbetet j ashte kel yre dinamikave ku progresi dhe zhvilimi jane realite te te padiktueshme E duke II ndalur veltanerishllek Administrata Publike ajo ndodhet ne nje re formim dhe permires im inlensiv ne drejlim Ie perafrimit dhe kompatibilitelit me s imonat e saj ne vendet e EU dhe realizimit te nj e kuadri ligjor bashkekohor

Ne rastin e Administrates Publike kemi dy elemente qe duhet te bashke punojne patjetcr me nj erishyejetrin n~ menyre qe suksesi Ie jete i garantuar Qylelarel ndergjegjesimi i qytelareve shqiptare per Ie percepluar gjithnje me kujdes real itet et dhe zhv lIimet akses i gjithnje ne rri tje ndaj leknologjive te reja te leknologjise s~ informaciont si mundesitc qe ala sot kane jo vetcm per te marr~ info rmacion par edhe per Ie dhene feedback

Administrata Publike vete De si pjese e Admini strates Publike ne njt proces te panda lshem afrim i me BE-ne me nj l sistem karriere ne persosje te vazhdueshme ne zbatim te ku adrit ligjor ekzi stues Keto zhvillime bejne qe krahas zbatimit te ligjit te kete nje ndergj egjes im gj ithnje ne rrilje

a) Sa rendesi i kushton Ministria juaj xhvillimit (e Marrcdhenieve Publike

Informimi i publikut ne te gjilhe dirnensionet e lij esh te nje nga priorite tel e Minislrise Sl Shendelesise kjo jo vetem ne aspeklin e percje lljes se iajmeve dhe informac ioneve par edhe ne harlimin e nj l strmegjie Ie komunikimil pllblik Duke pasur parasysh q( Ministria e Shendetes ise esh te nj e institucion ku marredheniet e drej tperdrejta me publikun jan~ Ie vazhdueshme dhe Ie perdilshme eshte pare e udhes qe ne kete Mini slri Ie kete nje sektor Ie plate per malTedheniet me publikull

2S Inform acionet jane mane nga intervista e e Drejtorit per Marredheniet me Publikun Romeo lega li me 19

Qer~hor 2009 per gateten Shei(ulli

38

------------- --

Duke marre ne konsideratt qe vele objektivi dhe misioni j Ministrise eshte i lidhur ngushtesisht i prekshem dhe terheq interesin e qytetar~ve dhe se Cdo iniciative e Ministrise ka nje impakt imediat Ie qytetaret si ekonomik ashtu edhe social infonnimi publik merr nje rcndesi pareso re par nderkohe rri edhe pergjegjesine tone

percjellja e informacion it dhe e lajmeve Ie aklivileleve Ie MSH eshte nje proces qe i pergj igjel aktivitetit Ie Ministrise synan krijimin e nje perceptimi sa me Ie sakte U qytetareve per politikat masal dhe iniciativat e Ministri~ ne drejlim Ie politikave shendetesore Duke kuptuar kele rendesi qe ka infonnimi i publikut per keto yeshtje institucioni yne synan qe Ie koord inoje dhe Ie siguroj i nje infonnim cilesor par edhe Ie qarle dhe Ie prekshem nga ana e qytetareve

Aja qe duhet theksuar ne kete pike eshte tendenca qe kemi ne Ministri qe Sektori i Marredhenieve me Publikun Ie mos ngelet ne ate standard in e mendimit te vjeler ku marredhenia me publikun konsiderohej thjesht nje zyre ku specialistet e Ministrise u jepnin pergjigje pye~eve imediale te karaklerit praktik te ojerezve Ne Ministrine e Shendetesise marredhenia me publikun i kalan caqet e Ie menduarit ngushte dhe perciptazi nje pjese e rendesishme e punes se Sektorit Ie marredhenieve ll1e Publikun jane strategjitc e rej a Ie komunikimit adresimi i problematikave ne lev izje Ii publikul 5i edhe vizioni per ta klhyer kete sektor Ie rendesishem ne nje seklor qe prodhon politika dhe vizione afatgjata

b) Roli 1uai dhe bushkepunimi me drejtorite e tjera brenda Ministrise suaj apo me gjere

[shle e nalyrshme qe Ie komunikosh me publikun do Ie thote Ie jesh online me le giithe akt ivitetin e Ministrise por nderkohe I~ jesh online me Ie gjithe akloret e Ij ere si medial qytetaret dhe grupet e tj era Ie interesil Ne jemi dritarja permes se ciles akti viteli i Ministri se behet publik dhe per kete kerkohet nje bashkipunim i panderprere me te gjithe strukturat e Mi nistrise Nalyrisht qe kjo kerkon nje nderveprim mes Ie gjithe strukturave teknike dhe politike Ie institucionit per It arritur ne nje model sa me Ie suksesshem Ie komunikimit

Aktua li sht sot ne pergjithe5i te ampfithe nepunesit e Ministrise ndjek in vizionin e 5trukturave drejtuese Ie Ministrise per Ie bere nje politike transparente dhe Ii hapur Ie institucianit por qe gjithses i kerkon nga ne te jemi koherente dhe profesio nale Yete premia s islematike e eksperteve Ie MSH ne media eshte evidente Ne bashkepunim me kolegel ne e konceptojrne kelt prani mbeslHelur ne t1y s iluata kryesore mode l informimi sistematik per stralegj ile dhe po litikal qeveritare dhe informimi ne raste kur ka siluata Ie ve9anta te lidhura me sistemin shendetesor

Ne Ministrine e Shendetesise esille e nje rendesie Ie vecante sigurimi dhe te pfllurit vazhdimisht kontakle shume Ie mira Ie punes brenda Mini slrise me drejtorite homologe si ato Ie mbeshtetjes ashtu edhe ato teknike por nje pjese shu me e rendes ishme eshte marredhenia shu me e mire me institucionet e varesise perm end ketu QSUT ISHP ISKSH si edhe nj e serie institucionesh te tjera Qe te funksionoje marredhenia me publikun ne Minislrine e Shendeles ise eshte shume i rendesishem funksionimi i marredhenieve me publikun ne institucionet e vares ise s i dhe koordinimi per fekl i punes

Duhel pranuar qe nuk eshle shume e k lHe por personali sht i kam shllme per zemer sfidat Mbase esllte rasti Ie theksoj se deri tani nuk kfl ne menyre absolute asnje komunikim me publikull Ie

39

cilin nuk e kerni adresuar Modelet e siperpennendura te punes realizohen fale nje rrjeti bashkepunimi dhe ndarje pergjegjesish

Ne jemi nje institucion qe funks ionon ne baze U pergjegjesive detyrave (e percaktuara nga ligii dhe rreguJloret e MSH por ku gjithashtu kihet shume kujdes qe te zbatohen me rigorozitet te drejtat dhe detyrimet e shtetasve

c) Rendesia e ketij pozicioni per komunikimin me publikun per per~imin e informacion it rreth angazhimevc qcverimiddotare De lteshtjet qe mbulon Ministria juaj etj

Drej loria e Integrimit Europian e Marredhenieve me Jashte dhe e Marredhenieve me Publikun brenda se ciles funksion on sektori i Marredhenieve me Publikun ka si objekliv kryesor te aktivitetit te saj informimin e publikul krijimin e nje pereeptimi sa me te sakte Ie tij pef Ie politikat qevcrisese ne fushen e shendelesise duke e zhviliuar kete aktivitet ne shume plane dhe dimensione Rendes ia e ketij pozicioni Eshte e natyrshme dhe tashme eshte pranuar gjeresisht qe opinioni publik ka marre nje rcndes shu me lC madhc

Ne konceplin tone ky opinion ne lidhje me politikat e Minislrise per angazhimet qeveritare dhe te gjilha elementet e tjera Ie aktivitetit tone ~shte ne dy kal1e Nje esh te rrjedha e informacionit qe buron nga Ministria Ie publiku permes formave mjeteve dhe modeleve Ie ndryshme dhe nga ana tjeter eshle angazhimi yne per Ie thilhur mendimet e qyletareve ne sherbim te hartimit Ie politikave lona Pm kemi nje marredhenie interaktive e eila ndihmon n~ radhe te pare plotesimiJ) e mis ionit qe ka ky sektor pergjigjen ne kohe dhe me pergjegjes i Ie kerkesave Ie sh tetasve dhe zbatimin me rigorozi tet Ie nj e kuadri ligjor te aplikueshem ne rastet qe nu paraqiten

Ne Ministrine e Shendetesise i kushtohet shume kujdes mosrenies ne pragmatizem osc ne prakricitet te tepruar Me tejoni Ie shpjegohem per kete Duke i konsideruar Marredheniet me Publikun si nj e mundesi te Ministrise pe( te ocre te njohuTa politikat strategjite vendi met dhe planet e veprimit Ie eilat synojne Ie giitha ne zbatimin e po litiknve qeveritare dhe 5i rrj edhoje penniresim in e standard eve dhe ofrim in e sa me shurne she rbimeve per shtetas it rnendoj se eshte bere hap shume i rendesishem ne Marredheniet Pub like

Ajo Ie ne kemi synuar te bejrne dhe besoj se ia kerni arritur eshte qe ky sektor tejete zeri nepennjet Ie cilit perdllen ne nje menyre te kuptueshrne ne publik mesazhet qendrore Ie Ministrise se Shendetesi se par dhe te jete zeri qe sjell interesat e medha Ie publikut ne vemendje Ie vendimmarresve dhe po litikeberesve

d) Si e vleresoni rolin e m~dias ne pcrltimin e mesnzhcve te publikut

Media eshte nje nga elemente qe ka njt rol akti v ne aspek lin e marredhenieve me publikun Problematikat qe jane ptrgjegjesi e Minislrise se Shendel~sise jane shume atraktive ~r mediat sepse perbejne lajm qe normalishl hyjne ne kategorine shume te lexuara mbase menjehere rnbas lajmeve te karakterit politik Per vete faktin se kerni te bejme me shendetin dhe politikat qe heret ose vone do te kene impakt ne jetin tone dhe ndikim direkt ne ciesine e jetes Shendetesia eshte

40

sektori i velem me Ie cilin njerezit kane Ie bejne qe nga dita e pare e jetis dhe deri ne fund te saj Ie inleresuar qe Ie jelojne mire29

Ne kemi qene absolulisht shume Ie hapur me medial per vete faktin qe pothuaj Ie gjitne drejtuesit e ni veleve Ie ndrysnme duke filluar nga alO politike dhe te tjeret Ie niveleve ekzekutive jane ne menyre Ie vazhdueshme Ie perditshme ne media Ie ndryshme duke dhene mesazhe dhe duke sqaruar problemalika Mendoj qe media eshte nje faktor shu me i rendesishem ne teresi

A ka vend per permiresime Sigurisht si nga ana e Ministrise por ashtu edhe nga ana e medias dhe ketu i referohem penniresimit te nivelit Ie njohurive per prablematikat shendetesore nga ana e gazetareve ase reportereve

29 Informaciol1et jal1e maue I1g(l il1 tervista e e OrejlOrit per Martld heniet me Publikun Romeo Zegal me 19 Qershor 2009 per gil zet en Shekuli

41

1114 Ministria e Jashtme

Keto kontakte jane Ie pasqyruara ne raqen zyrta re Ie MPJ-se 5i dhe te Perfaqesive Diplomatike dhe Konsull ore dhe shfrytezohen lehtesi sh t nga shtetasi t shqiptare nga e gjithe bota per zgjidhj en e problemeve konsulore me te cilat ata ndeshen Shqiptaret si jashte dhe brenda vendi t marTin nje in fo rmacion laquo shpejle dhe e vleresojne n~ ~do rust ke te forme komunikimi

Ne Ministrine e Puneve te Jashlme (MPJ) per yeti natyren e punes ne kele instilucion eshte tregllar klljdes ~r zhvillimin e Marroohenieve Publike Ne zbal im Ie objeklivave te Qeverise per )uften kunder korrupsionit dhe rritjen e transparences dhe kapac iteteve te sherbimeve konsu1ore ne Perfaqesite Diplomatike dhe Konsullore Mini stria e Pu neve Ie Jashl me duke bere vleres imin e duhur brenda Drejtorise se Shtrbimeve KonsuHo re krijoi si sektor me vele Sektorin e Marredhen ieve me Publikun i cili ni si veprimtarine me 12 shtalor 2008

a) Objekfivi kryesor i punes Traj limi dhe zgjidhja e problem eve te paraqilurfl prane MPJ nga shtetas shqiptare e te huaj kryesi sht ne fu shen e sherbimeve konsullore

Drejtimet e puncs

bull Bashkepunimi me Perfaqesite e RSh-se jashle vendit dhe me alo te huaja te akredituara ne Shqiperi me Drcj torite e MPJ-se dhe me institucione te Ijera ne vend me qeHim in formimin sqarimin orientimin dhe zgj idhjen e problemeve te qylelareve apo Ie problematikave Ie ardhura nga institucionet e ndryshme Ie vend it

bull Perditesimi nepermjet bashkepunimit me Drej lo ri ne Juridike dhe Perfaqes ite jashle vendil me ndryshimet ne legj islac ionin e huaj ne fushen konsullore dhe p~r trajtimin e emigranteve ne funksion Ie zgj idhjes se ceshtjeve Ie ndryshme

Gjate nje viti ky sektor perpunon rreth 500 praktika Ie ndryshme kryesisht Ie rushes se sherbimeve konsuH ore Keto praktika pune kane Ie bejne ne pjesen me Ie madhe te lyre me Ita line (40 praklika) dhe me Greqine (50 praktika) Praklikm e tjera kane te bejne me d isa shlete te tjera Sl me Beipj iken Angline Gjermanine Francen Zv icren etj

Nder to mund te permendim ato per ~eshtje vizash ndihme konsu llore per raste juridike human itare paj isj e me dokumente udhelimi pasaporta dhe lejekalimi kerkim person ash egali zim dokumentesh lteshtj e te gjendjes civi le si IIndje martesa vdeije dhe lenie e marrje shtelcs ie Sektori penn bush disa delyra Ie Stralegj jve Komigtelare s i~ jane ala Ie Lu ftes kunder Tra fik imit Ie qenieve njerezore Luttes kunder Korrupsionit dhe te Riintegrimil Ie shtetasve shqiptare Ie kth yer ne atdhe

Nje delyre tjeter e rendes ishme eshte edhe perdites imi i vazhdueshcm me Konventen e Hages per Aposti lle- n (shlelel e reja qe aneta resohen dhe problemet qe trajlOhen prej slruktura ve Ie nd ryshme Ie kesaj Konvente me qeUim perfeksio nimin dhe lehtesimin procedurave Ie legalizimil Ie dokumenteve dh e te kalimit normal te vlefshmerise se tyre ligjore nsa nj e shtel ne Ij etrin) Plotesimi i pyetesorit pef apli kim in e Apos tille-s eshte nje kerkcse nga Konventa per Ie gj ilha vendet anetare 3U

bull

3ltl nformacionet jane marre p(ane Sektont per Ma((edheniet me Publikun ne Ministrine e Jash lme Ie Shqiperi se

42

b) Format e punes s~ sekiorii

Takime te drejtp~rdrejta korrespondence e shkruar apo komunikim ne te l 0412233493 nepermjet adreses elektron ike marredhenietpublikumfa goval apo nepermjet insti tucioneve te v~anta Keto kontakte jane te pasqyruara ne faqen zyrtare Ie MPJmiddotse si dhe te Perfaqesive Diplomatike dhe KonsuJlore dhe shfrytezohen ehtesi sht nga shtetasit shqiptare nga e gjithe bOla per zgjjdhjen e problemeve konsullore me te cil at al a ndeshen Shqiptaret si jashte dhe brenda vend it malTin nje informacion Ie shpejte dhe e vleresoj ne ne ydo rast kete forme komunikimi

Sektori punon me Perfaqesite Diplomatike dhe Konsu llore i udhezon alo per tu angazhuar ne detyrat paresore te MPJmiddotse bazuar ne objektivat e Qeverise ne ndergjegjesimin e tyre per te ofruar sherb ime konsu llore sa me transparente te shpejta dhe cilesore ndaj shtetasve shqiplare

Per kete qe ll im sektori ka perga titur nje Manual Konsullor me permbedhjen e legjislacionit snqiptar konsullor te Konventes Konsullore te Vjenes si dhe me procedural konsullore dhe te gj itha sherbimet ge ofrohen ne keto perfaqesi KontroHi dhe mtltja e pun~s se ydo konsulli ochet duke iu referuar standardeve te parashikuara ne kete man ual Paralelisht sektori punon edhe pcr ndergjegjesimin e vel shtetasve shqiptare jashte vendi Ne faqen zyrlare Ie MPJmiddotse esol vendosur ie pakete e plate e sherbimeve konsullore dhe shtetasit udhezo hen se yfare duhet te kerkojne nga keto perfaqesi dhe si duhet la kerkojne kele sherbim konsulor

Sektori bas hkepunon me IOM per shpemdarjen e malerialeve njohese dhe informati ve Ie pergalitura nga ky i fundit s i dhe per lrajnimin dhe ndergjegjesimin e punonjesve konsu llore ne Perfaqesile Shqiptare jashte vendi dhe rriljen e kapaciteteve te sherbimeve konsullore ne keto perfaqesi Sektori bashkepunon me Avokatin e Popullit dhe me te giithe sektoret e Marredhenieve me Pllblikun ne inst itucionet shqi ptare

Ai ndjek ne kohe dhe me seriozitet te gji lha problemet e ngriturCl nga publiku probleme ql kane te bej ne me sherbimet konsu llore jashte vend it 11

~l lnrormacione l jane marre prane Seklorit per Marredheniel me- Publikun 1lEgt Minjstri~ e Jasnme Ie Shqipense

43

Konkluzione dhe perfundime

1 Marredheniel me Publikun cilesohen s i art i aplikuar ne shkence qe ka si objektiv kryesor interesin publik

2 Cdo veprim i nje institucioni apo organizate qeveritare ose joqeverilare si dhe ydo mosveprim nga ana e lyre eshte nje forme komunikimi qe mund te ndikoje ne menyren se si publiku i percepton ata

3 Roli qe MP mund Ie zene ne shoqeri dhe kontri buti qe ato mund Ie japin per organizatat dhe institucionet

4 Sot in stit uc ionet shteterore shqiptare mbajne marredheniet me median nepennjet departamenteve te informacionit te ci lat kane defektet e lyre

S Inslilucionet shteterore dhe me pak ne ndennarrjet private roli me i rendomte i praktikes shqiplare lt~ MP eshte tekniku i komunikimit ekui val ent me zedhenesin e shtypit qe ekzekuton marredheniet e institucianit me median

6 Ne ket~ kontekst puna e specialist it te MP ne prakliken shqiptare barazohct me ate Ie zedben ~s il te shlypit nje ral nenvleresues dhe aspak per faqesu es per MP

7 Nese do ti referohemi teorise raJi i MP s i zecthenes shtypi (pra duke qtnd ruar me afer gazetarise) silY aplikahet edhe ne praktiken shqiptare shprehet vetem ne nj erin prej Kater tipave te punes se spec ialistit te MP

8 Gjithoje dhe me shume inslitucionet po vjelin efektet pozitive Ie menaxhimit te komunikimit seri sh ka probleme qe lidhen me percaktimin e sakte Ie st rukturave qe merren me inforrnacionin por edhe me kualifikimin e njerezve brenda inst itucioneve

9 Nga ana tjeter Zedh enesi i Shlyp it s i pjese e akliviteteve te MP merret gjithe ditcn me shkrimin e nj o ftimeve te shtypit organi zimin e intervistave Ie titu arit apo konferencave Ie shtypil apo perampiigjen ndaj kerkesave te medias

10 Nderkohe qe zyra e MP nepermjet Ie ashtuquajturve specialist t te Marredhenieve me Publikun merret thjesht dhe vetem me an kesat me publikun dhe kjo e fu ndil merr an kesat me publikun dhe ua adreso n ala zyrave perkatese

11 SpeCi il listi i MP ne prakliken shqi ptarc kryen nj e pune krejHsisht teknike dhe aspak gjitheJXrfshirese dhe perfaqesuese per MP nderkohe Ie ne komekstin e gjere le saj Specialisti i MP duher te kryeje ne mcnyre s imultane Ie 4 tipm e roleve te permendura me siper Kjo eshte po kaq e aplikuar ne Ie gj itha ins(itucionet shteterore

12 Qe ne filimet e funksionimit ne Shqipcri MP ka ne qene Ie keqkupluara dhe Ie keqa plikuara Ne vi tin 1992 kane fiUuar te funksionojne zyra e plt1nJ Ie Marredhenieve me Publikun det yra e te c iJave ishte komunikimi me shlypin i akli vitcteve te inst itucionit akti vi tel qe kryhej nepermjet zedhenesit

44

13 Mangesite ne sistemin e informacionit qe kane pothuajse te gji tha institucianet sot vijne si pasoje e mungeses se tradites ne fushen e komunikimit mungeses se informacion it mbi komunikimin si instrument par edhe rendesi se se vogel qe i jepet infonnacionit ne hierarki pune

14 Ndersa ne sektorin prival gjerat jane pak me ndryshe kjo edhe per shkak Ie rendesise qe marrin MP per biznesin duke sherbyer SI lehtesues Ie komunikimit dypalesh mes organizates dhe publikul

15 Ne fillimel e hapjes se ekonomise drejt botes mjeti kryesor i komunikimit qe perdomin bizneset ne Shqiperi per te shitur produktet apo sherbimet jshte reklama Ne kete kuader agjencite e para te reklames jane hapur qe ne vilet 90 por nuk kishin asnje ekspert ize te MP ne strukturen e tyre dhe e vetmja gje qe ala benin ishte Ie maksimizonin fitimet e lyre sesa te terhiqnin publiku n per produktel apo sherbimet e nj e kompanie

16 Me se shumti ato blinin hapesire mediatike dhe shisnin rekJame Ndersa sot po shtohen agjencite qe ofrojne sherbime te MP Sl pjese e akti viteteve te tyre integruar kjo edhe me sherbime Ie markelingut elj

17 Duke njohur nevojat ne rrllJe Ie vendit qe eshle ende oe zhviliim shume korporata nderkombelare Ie MP kane hapur linjat e tyre Ie sherbimit edhe ne Shqiperi kompani si Ogijvy Young and Rubicam Burson Marsteller etj

18 Nga ana tjeter gj at e kel yre viteve It fundit eshtt verejtur edhe nje tendence e re ne menyren se si organizmat institucionet perpllnojne imazhin e tyre

45

Bibliogratia

bull Informacioni mbi historikun e Marramplhcnieve Publike ne Shqiperi eshlc marre ng3 Drejtoria per Marredheniet me Pubtikun prane Kryeministrise Linku wW kryeminislriaal

bull Informacionet te tjera jane marre prall Ministrise 51 jashtme hnpwwwmfagoyatldhe h11P llwwwshendetesiagova1l

bull Skura Gentiana (2009) Ndikimi i imazhit ne komunikimin nderkulturor In Buletini Shkencor UNIEL pp 169-1 80 Elbasan Silver

bull Ruli Gene The socio~ekonomic transition of Albania Konventa e Kolegjit Universitar Don Nicola Mazza italy 2000

bull Hall Stua rt (992) The Question of Cultural Identity In Modernity and its Futures ed by Stuart Hall David Held and Tony McGrew pp 274-314 Cambridge Polity Press

bull Ray Hiebert Experts in act ions-Inside PR Longman

bull Cut lip S M ( 1994) The Unseen Power Public Relations A History Hillsda le NJ Lawrence Erlbaum Assoc iaes

bull Goffman E ( 1959) The presentation of self in everyday life NY

bull Delant y Gerard (2003) The Making ora PostWestem Europe a Civili zational Ana lysis In Thesis Eleven No 72 pp

bull Hiebert R E (1966) COllrtier to th e Crowd the Story of Jvy Lee and the Development of Publi c Relations Ames Iowa Stale Un iversity Press

46

DekJarate studentore

Une Liridon Cecja

Deklaroj se kjo teme diploma perfaqeson punen time origjinale dhe nuk kam perdorur burime te tjera pervey atyre qejane shkruar nepermjet citimeve

TO gjitha te dhenat figurat dhe citimet ne tekst te cila jane riprodhuar prej ndonje burimi tjeter duke perfshire edhe intemetin jane perpunuar ne menyre eksplicite si te tilla Ky punim eshte bere sipas structures se dhene dhe miratuar nga Fakulteti i Shkencave Politike dhe luidike

Durres me Z-B al 2-0 I b Firma_--OJL-4r-____-___

UdheheqesilClCOD 40uPP verteton se ky eshte nje versIOn miratuar i pummlt te dipl~s se studentit A cdamp A Ca 2Hgt te Masterit Shkencore profile roil- (AI S 7lp 7IJ U )C me temen e meposhtme jkgt [ I he N E A ) y I vI S7-J 7Fw pL J UiT

Mirenjohje




10

Abstrakti




Abstract



V

Qellimi





Objektivat








v

Hipoteza






Metodologjia





vo











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

Mirenjohje




10

Abstrakti




Abstract



V

Qellimi





Objektivat








v

Hipoteza






Metodologjia





vo











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

Abstrakti




Abstract



V

Qellimi





Objektivat








v

Hipoteza






Metodologjia





vo











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

Qellimi





Objektivat








v

Hipoteza






Metodologjia





vo











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

Hipoteza






Metodologjia





vo











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46











VII

--------- --

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

Hyrje












VIII










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46










IX




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46




x

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

~----~-----~-~-









II

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

-- --------------------shy --T bull









12









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46









13















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46















14











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46











15











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46











16

~ -










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46










17

_ Ie bull I-(

t M [I

fD I







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46







18

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

--- --- - -












19

- -- =======- -- shy













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46













20












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46












2)










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46










22









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46









23

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

-- ----












24

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

bullbull











25

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

--- - -










26











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46











27

- ----~




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46




28












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46












29








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46








35 Elbasan Silver

30


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46


bull












31












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46












32






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46






Perna e Imazhit

Tradllal




33








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46








ckuivalem



propozim


kcrkoht(



prookohc(



34

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

bullbull






3S










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46










36








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46








37












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46












38

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46

------------- --









39










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46










40





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46





41





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46





Drejtimet e puncs






bull


42








43














44







45

Bibliogratia











46








43














44







45

Bibliogratia











46














44







45

Bibliogratia











46







45

Bibliogratia











46

Bibliogratia











46

Tema e Diplomes: Roli i Marredhenieve Publike ne ... · Marredhenieve Publike nc ditet e sotme dhe...

Documents

Transcript of Tema e Diplomes: Roli i Marredhenieve Publike ne ... · Marredhenieve Publike nc ditet e sotme dhe...