Talahanayan Ng Buhay Kompleto

7/14/2019 Talahanayan Ng Buhay Kompleto

http://slidepdf.com/reader/full/talahanayan-ng-buhay-kompleto 1/31

TALAHANAYAN NG BUHAY, GINAWA,

AT MGA SINULAT NI JOSE RIZAL

KABANATA 1 - ANG PAGDATING NG PAMBANSANG BAYANI

A. Pagsilang1. Isinilang si Rizal Noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna2. Bininyagan sa simbahan ng Calamba noong Hunyo 22, 1861.3. Padre Rufino Collantes - paring nagbinyag kay Rizal4. Padre Pedro Casanas - nagsilbing ninong ni Rizal

A. Magulang1. Francisco Mercado1. Ipinanganak noong Mayo 11, 18182. Nag-aral ng Latin at Pilosopiya sa Colegio ng San San Jose3. Lumipat ng Calamba upang maging kasama sa Haciendang Dominicano

sa Calmba.4. Namatay noong Enero 5, 1898.

2. Teodora Alonzo1. Ipinanganak noong Nobyembre 8, 1826 sa Maynila2. Nag-aral sa Colegio de Santa Rosa3. Mayroong interes sa literatura at mahusay sa wikang Espanyol.4. Namatay noong Agosto 16, 1911

A. Magkakapatid na Rizal1. Saturnina 2. Paciano3. Narcisa 4. Olympia5. Lucia 6. Maria7. Jose 8. Concepcion9. Josefa 10. Trinidad

11. Soledad

A. Mga Ninuno1. Ninuno sa Ama

1. Domingo Lamco (Mercado) napangasawa si Ines de laRosa naging anak si

2. Francisca Mercado at napangasawa si Cerila Bernacha naginganak si

3. Juan Mercado at napangasawa si Cerila Alejandro at naging anaksi

4. Francisco Mercado at napangasawa si Teodora Alonzo at naginganak si

5. Jose Rizal

2. Ninuno sa Ina1. Eugenio Ursua napangasawa si Benigna at naging anak nila si2. Regina na naging asawa ni Manuel de Quintos at naging anak

nila si3. Brigida na napangasawa ni Lorezo Alberto Alonzo at naging anak

nila si4. Teodora Alonzo na napangasiwa ni Francisco Mercado at naging

anak nila si5. Jose Rizal

A. Pamilyang Rizal1. Ang Kabuhayan ng Pamilya1. Ang pamilya ay kabilang sa pangkat na principalia at isa sa mga

kinikilalang pamilya sa Calamba.2. Ang ama ay nangungupahan sa lupain na pag-aari ng hacienda ng mga

Dominicano sa Calamba at tinataya na ang kaniyang lupang sinasaka ayumaabot ng 600 na hektarya. Ang lupa ay tinataniman ng palay mais attubo.

3. Maliban sa pagsasaka ang pag-aalaga ng hayop ay isa sa kanilang mgahanapbuhay.

4. Ang ina ni Rizal ay mayroong isang tindahan sa ilalim ng kanilangbahay, gilingan ng trigo para maging harina, at gawaan ng hamon.

5. Ang pamilya ay isa sa mga unang nakapagpagawa ng bahay na bato saCalamba.



6. Nagmamay-ari sila ng isang karwahe na isang karangyaan sapanahong iyon.

7. Mayroon silang isang aklatan sa bahay na naglalaman ng 1,000 aklat.

8. Naipadala ng mga Rizal ang kanilang mga anak sa Maynila para mag-aral.

B. Ang Tahanan ng mga Rizal

1. Ang bahay ng mga Rizal ay gawa sa bato at matitigas na kahoyat ito ay nakatayo na malapit sa simbahan ng Calamba.

2. Ang paligid ng kabahayan ay natataniman ng mga punong atis,balimbing, chico, macopa, papaya, santol, tampoy, at iba pa.

3. Ang bakuran ng bahay ay naging alagaan ng mga manok atpabo.

KABANATA 2 – KABATAAN SA CALAMBA

1. Mga Ala-ala ng Kamusmusan

1. Panonood ng mga ibon.2. Araw-araw na pagdadasal sa oras ng angelus.3. Pagkukuwento ng kaniyang yaya ukol sa asuwang, nuno, at tikbalang.4. Ang una niyang kalungkutan ay ang pagkamatay ng kaniyang

nakababatang kapatid na si Concha.5. Sa edad na tatlo ay nakasama na siya sa pagdadasal ng pamilya.6. Pagpunta sa Antipolo noong Hunyo 6, 1868. Ito ang kaniyang unang

pagtawid sa Lawa ng Laguna. Pagkatapos ng pagpunta sa Antipolo aynagtungo sila ng kaniyang tatay sa Maynila.

7. Ang hindi niya malimutan ay ang kuwento ng kaniyang ina ukol sagamo-gamo.

2. Mga Talento sa Panahon ng Kamusmusan

1. Inayos niya at binigyan ng bagong guhit ang bandera ng simbahan.2. Paggagawa ng imahen mula sa putik (clay).3. Sa edad na 8 ay kaniyang isinulat ang tulang Sa Aking mga Kabata na

nagbibigay ng pagpapahalaga sa kaniyang sariling wika.4. Sa edad na 8 ay sinulat niya ang isang drama na nakaukol sa

kapistahan ng Calamba at ang nasabing gawa ni Rizal ay binili sa kaniyang gobernadorcillo ng Paete, Laguna.

3. Mga Inpluwensiya Kay Rizal1. Namana1. Mula sa mga ninunong Malayo ay namana niya ang pagmamahal sa

kalayaan, paghahangad sa paglalakbay, at katapangan.2. Mula sa kaniyang mga ninunong Tsino ay namana niya ang pagiging

seryoso, katipiran, katiyagaan, at pagmamahal sa mga bata.3. Mula sa kaniyang mga ninunong Espanyol ay namana niya kapinuhan

sa pagkilos at kanipisan sa insulto.4. Mula sa kaniyang ama ay namana niya ang pagtitiyaga sa trabaho,

paggalang sa sarili, at malayang pag-iisip.5. Mula sa kaniyang ina ay namana niya pagpapakasakit sa sarili at

pagnanais sa sining at panitikan.

2. Kapaligiran1. Ang kapaligiran ng Calamba ay nagsilbing kaniyang pang-enganyo sa

pagmamahal sa sining at literatura.

2. Ang kaniyang kapatid na si Paciano ay nagturo sa kaniyang kaisipanukol sa pagmamahal sa kalayaan at katarungan.3. Mula sa kaniyang mga kapatid na babae ay natutunan niya ang

paggalang sa mga kababaihan.4. Ang pakikinig niya sa mga kuwento ng kaniyang yaya ay nagbigay sa

kaniyang interes sa mga kuwentong bayan at mga alamat.5. Mula sa kaniyang tatlong mga kapatid ay nainpluwensiyahan siya ng

mga sumusunod:1. Jose Alberto Alonzo ay natutunan niya ang pagmamahal sa sining.2. Manuel Alonzo ay natutunan niya ang kahalagahan ng pagpapalakas ng

katawan.3. Gregorio Alonzo ay natutunan niya ang ang malabis na pagkahilig sa

pagbabasa.

6.

Padre Leoncio Lopez ay natutunan niya ang pagmamahal samakaiskolar at pilsopikal na pag-iisip.



KABANATA 3 - ANG PAG-AARAL SA CALAMBA AT BIÑAN

1. Mga Unang Guro ni Rizal1. Doña Teodora Alonzo - ang unang guro ni Rizal2. Mestro Celestino3. Lucas Padua4. Leon Monroy

2. Pagpunta sa Biñan

1. Hunyo 1869 - si Rizal ay umalis ng Calamba para magtungo sa Biñan

para mag-aral.

2. Sinamahan siya ng kaniyang kapatid na si Paciano.

3. Justiniano Aquino Cruz - ang naging guro ni Rizal sa Biñan.

3. Mga Naging Gawain sa Pag-aaaral

1. Sa unang pagkikita niya sa kaniyang guro ay sinabi niya ang kaniyang

kakauntian ng kaalaman sa Espanyol at Latin.

2. Sinabi ni Rizal na ang kaniyang guro ay may kahusayan sa balarilang

Espanyol na sinulat nina Nebrija at Gainza.3. Nakaaway ni Rizal si Pedro na anak ng kaniyang guro.

4. Nagkaroon din siya ng away sa mga bata sa Biñan isa na rito siAndres

Salandanan na tumalo sa kaniya.

5. Nag-aral si Rizal ng pagpipinta kay Matandang Juancho na dito ay

nakasama ng kaniyang kaeskuwelang si Jose Guevarra.

6. Sa pagsapit ng ilang buwan si Rizal ay nanguna sa kaniyang mga

kaeskuwela sa mga Espanyol, Latin at iba pang mga aralin.

7. Sa kabila ng kahusayan ni Rizal sa pag-aaral, siya ay napapalo ng

kaniyang maestro halos araw-araw dahilan sa mga sumbong laban sa

kaniya ng kaniyang mga kamag-aral.

8. Nilisan ni Rizal ang pag-aaral sa Biñan noong Disyembre 1870

pagkatapos ng halos isa at kalahating taon.

9. Nilisan ni Rizal ang Biñan sakay ng Barkong Talim na naghatid sa

kaniya sa Calamba.

4. Ang Gomburza

1. Sa kaniyang pag-uwi sa Calamba ay nabalitaan niya ang Pag-aalsasa Cavite at ang pagbitay sa tatlong paring martir na sina Jose Burgos,

Mariano Gomez, at Jacinto Zamora.2. Ang kaniyang kapatid na si Paciano ay naging malapit na mag-aaralni Padre JoseBurgos.

3. Si Paciano sa maraming pagkakataon ay naibahagi kay Rizal ang magideya at pilosopiya ni Jose Burgos.

5. Kawalan ng Katarungan sa Kaniyang Ina1. Pagkatapos ng kamatayan ng Gomburza, ang ina ni Rizal aypinagbintangan na nagbabalak na lasunin ang asawa ng kaniyangkapatid (Jose Alberto) .

2. Ang mga kaaway ng pamilyang Rizal at ang hipag ng kaniyang ina aynagkipagsabawatan upang maisangkot ang ina sa nasabing bintang napaglason.

3. Pagkatapos na madakip ni Donya Teodora, ito ay pinaglakad mulaCalamba hanggangSanta Cruz, Laguna na ang layo ay 50 kilometro.

4. Ang ina ni Rizal ay nakulong sa loob ng dalawa at kalahating taon.

KABANATA 4 PAG-AARAL SA ATENEO

1. Ang Pagpasok ni Rizal sa Ateneo

1. June 20, 1872 – sinamahan si Rizal ni Paciano para magpunta saMaynila. Kumuha ng pagsusulit sa mga aralin ng Aral Kristiyano,Aritmetika, at Pagbasa sa Colegio ng San Juan de Letran. Nagbalik siRizal sa Calamba mula sa Maynila para dumalo ng kapistahan sa

kaniyang pagbabalik sa Maynila ay nagbago ng isip si Rizal at nagbalakna pumasok sa Ateneo.

2. Hindi tinanggap si Rizal sa Ateneo dahilan sa siya

1. huli na sa patalaan



2. maliit para sa kaniyang edad

3. Sa unang pagkakataon ay ginamit ni Jose ang kaniyang apelyidong

Rizal imbes na Mercado.

4. Manuel Xerex Burgos – ang pamangkin ni Jose Burgos na tumulong

upang makapasok si Rizal sa Ateneo.

5. Nanirahan siya sa isang paupahang bahay na pag-aari ni Señora Titay

sa Daang Caraballo, na nasa labas ng Intramuros.

3. Sistema ng Edukasyong Heswita

1. Mas adbanse ang edukasyong ipinagkakaloob ng mga Jesuitakumpara sa mga kolehiyo noong sa Pilipinas.

2. Ang layunin ng edukasyon ng mga Jesuita ay ang hubugin ang mgamag-aaral sa mga aral ng Katolisismo, kaalaman sa sining at agham.Ang isang matalinong Katoliko mula sa pananaw ng mga Jesuita aymagiging mabuting tagapagtanggol ng simbahan. Ang pangunahingpilosopiya ng Ateneo ay Ad Majorem Dei Gloriam – Para sa Higit naKadakilaan ng Diyos.

A. Hinati ang klase sa dalawang pangkat

1. Imperyong Romano – katawagan sa mga internos o mga mag-aaral na

nakatira sa loob ng bakuran ng Ateneo.

2. Imperyong Cartago – katawagan sa mga externos o mga mag-aaralna nakatira sa loob ng bakuran ng Ateneo.

1. Unang Taon sa Ateneo (1872-73)

1. Padre Jose Bech S.J. – ang guro ni Rizal sa kaniyang unang taon sa

Ateneo.

2. Nagsimula siyang nasa mababang ranggo sa imperyong Cartagongunit

sa paglipat ng mga linggo ay nagawang makapanguna sa kaniyangmga

kamag-aral.

3. Napanalunan niya ang kaniyang unang gantimpala sa kaniyang pag-

aaral – isang larawang pangrelihiyon.

4. Upang mapagbuti ni Rizal ang kaniyang kaalaman sa wikang Esanyol

siya ay nagpaturo ng aralin sa Colegio de Santa Isabel sa panahon ng

kaniyang pamamahinga sa tanghali.

5. Sa kalagitnaan ng taon si Rizal ay hindi nagbuti sa kaniyang pag-aaral

upang mapanatili ang kaniyang pangunguna sa klase ito ay dahilansa

kaniyang sama ng loob sa hindi makatwirang puna ng guro sa kaniya.

6. Sa bakasyon ng 1873, si Rizal ay hindi naging masaya dahilan sa nasa

bilangguan ang kaniyang ina. Lihim na pumunta sa Santa Cruz para

dalawin ang kaniyang ina at kinuwentuhan niya ang ina ukol sa

kaniyang pag-aaral sa Ateneo.

2. Ikalawang Taon sa Ateneo (1873-74)

1. Walang masyadong mahalagang pangyayari kay Rizal sa Ateneo sataong ito.

2. Hindi nagpakita ng pangunguna sa pag-aral si Rizal dahilan sa samang loob dailan sa hindi magandang puna ng guro sa kaniya

3. Dumating sa Ateneo ang ilan sa kaniyang mga dating kamag-aral saBiñan.

4. Hinulaan ni Rizal ang nalalapit na paglaya ng kaniyang ina.

5. Nagsimula si Rizal ng kaniyang pagkahilig sa pagbabasa at ilan samga aklat na ito ay ang mga sumusunod:

1. Count of Monte Cristo na sinulat ni Alexander Dumas.

2. Universal History na sinulat ni Cesar Cantu na pinilit niyang ipabili sakaniyang ama.

3. Travels in the Philippines na isinulat ni Dr. Feodor Jagor.

3. Ikatlong Taon sa Ateneo (1875-76)

1. Nagbalik si Rizal sa Ateneo para sa kaniyang Ikatlong Taon.

2. Dumating ang kaniyang ina at ipinaalam kaniyang paglaya kay Rizal.

3. Hindi rin kinakitahan ng pangunguna si Rizal sa klase.



4. Natalo siya ng mga kamag-aral na Espanyol sa wikang Espanyoldahilan sa mas mahusay ang mga ito sa sa tamang pagbigkas.

4. Ika-apat na Taon sa Ateneo (1876-77)

1. Sa taong ito ay nakilala ni Jose Rizal si Padre Francisco de Paula

Sanchez S.J. Ang nasabing pari ang humikayat kay Rizal para mag-aralna mabuti, lalo na sa pagsulat ng mgatula.

2. Sinabi ni Rizal na si Padre Francisco de Paula Sanchez ay isangmodelo ng katuwiran at pagsisikap para sa pag-unlad ng kaniyang mgamag-aaral.

3. Dahilan dito ay nagbalik ang sigla ni Rizal sa pag-aaral at natapos angtaon ng pag-aaral na mayroong limang medalya.

5. Huling Taon sa Ateneo (1876-77)

1. Naging ganap ang sigla ni Rizal sa kaniyang pag-aaral sa Ateneo.

2. Nagtapos si Rizal sa Ateneo noong Marso 23, 1877 at natamo sapaaralan angBachiller en Artes.

6. Mga Naging Ibang Gawain sa Ateneo

1. Mga Samahan na Kinasapian ni Rizal

1. Kalihim ng Marian Congregation

2. Kasapi ng Academy of Spanish Language

3. Kasapi ng Academy of natural Sciences

2. Nag-aral siya pagguhit kay Agustin Saez na kilalang mahusay napintor na Espanyol.

3. Nag-aral siya ng paglililok kay Romualdo de Jesus.

4. Nag-aral din siya ng eskrima at gymnastics.

5. Padre Jose Villaclara - nagsabi kay Rizal na tigilan na ang pagsulatng tula.

7. Likhang Lilok

1. Imahen ng Birheng Maria na ipagkakaloob sana ni Rizal kay PadreLleonart.

8. Unang Pag-ibig ni Rizal

1. Segunda Katigbak – ang babaeng unang minahal ni Rizal.

2. Mariano Katigbak – kapatid ni Segunda at kaibigan ni Rizal.

3. La Concordia – ang paaralan na pinapasukan ni Segunda Katigbak.

Manuel Luz – ang lalaking takdang mapangasawa ni Segunda.

KABANATA 5 PAG-AARAL NG MEDISINA SA UNIBERSIDAD NGSANTO TOMAS (1877-82)

1. Sa pagtatapos ni Rizal sa Ateneo ay naghanda siya para sa pag-aaralsa unibersidad.

2. Ang planong pagpasok ni Rizal sa unibersidad ay tinutulan ng kaniyangina dahilan sa pagkakaroon nito ng maraming kaalaman aynanganganib ang buhay ni Rizal.

3. Sa kabila ng pagtutol ng kaniyang ina si Rizal ay isinama ni Paciano saMaynila para mag-aral.

4. Noong Abril 1877 nagpatala para mag-aral si Rizal sa Unibersidad ng

Santo Tomas.5. Ang una niyang kursong kinuha ay Pilosopia Y Letra bunga ng mga

sumsusunod na dahilan:

1. Ito ang gusto ng kaniyang ama

2. Wala pa siyang tiyak na kursong gusto

6. Padre Pablo Ramon SJ – ang hiningan ni Rizal ng payo ukol sa kaniyangdapat na maging kurso sa UST.

7. Sa unang semestre ng taong 1877-78 si Rizal din ay nag-aral sakursong perito agrimensor sa Ateneo.

8. Sa ikalawang Semestre ng nasabing taon ay natanggap ni Rizal angsulat ni Padre Pablo Ramon SJ na nagpapayo sa kaniya na kumuha ngMedisina. Kinuha ni Rizal ang kurso dahilan sa kaniyang pagnanais namagamot ang kaniyang ina.

9. Nagkaroon si Rizal ng relasyon sa mga sumusunod na babae:



1. Binibining L. – isang babae na taga Calamba na laging dinadalaw niRizal sa gabi sa panahon ng bakasyon na umuwi siya mula Maynila nabigo kay Segunda Katigbak.

2. Leonora Valenzuela – kapitbahay ng inuupahang bahay ni Rizal. Kaniyaitong pinadadalhan ng sulat sa pamamagitan ng hindi nakikitang tinta.

3. Leonor Rivera – pinsan ni Rizal at anak ng kaniyang inuupahang bahay.

Sa kanilang pagsusulatan ay ginagamit ni Leonor ang pangalang Taimis.

10. Si Rizal ay naging biktima ng isang opisyal na Espanyol noong 1878. SiRizal ay pinalo ng sable sa likod ng nasabing opisyal.

11. Noong 1879, si Rizal ay lumahok sa paligsahan ng Liceo Artistico-Literario. Sa nasabing paligsahan ay nanalo ng unang gantimpala angkaniyang tulang sinulat na may pamagat na A La Juventud Filipina.Angpaligsahan ay para lamang sa mga Pilipino.

12. Noong 1880, si Rizal ay lumahok sa paligsahan ng Liceo Artistico-Literario ukol bilang pag-paparangal sa ika-400 taon ng kamatayan niMiguel de Cervantes. Sa nasabing paligsahan ang kaniyang ginawangakda na may pamagat na El Consejo de los Dioses ay nanalo ng unanggantimpla. Ang paligsahan ay bukas sa mga Pilipino at Espanyol.

13. Kampeon ng mga Estudyante – Nagtayo sina Rizal ng isang samahanna tinatagwag naCompañerismo sa layunin na ipagtanggol ang kanilangsarili laban sa mga pang-iinsulto ng kanilang mga kamag-aral naEspanyol.

14. Hindi naging masaya si Rizal sa UST bunga ng mga sumusunod nakadahilanan;

1. Galit sa kaniya ang mga guro ng UST

2. Minamaliit ang mga mag-aaral na Pilipino ng mga Espanyol

3. Makaluma ang sistema ng pagtuturo sa UST

KABANATA 6 – PAGPUNTA SA ESPANYA (1982-85)A. Ang Pag-alis

1. Sa pagtatapos ni Rizal sa kaniyang ika-apat na taon ng pag-aaral ngmedisina sa UST si Rizal ay nagbalak na tumungo ng Espanya para ditomagpatuloy ng pag-aaral.

2. Ang Lihim na Pag-alis ni Rizal

1. Paciano – ang nagbalak ng pag-alis ni Rizal para magtungo sa Europa.

2. Antonio Rivera – ang ama ni Leonor Rivera na kumuha ng pasaporte niRizal patungo ng Espanya.

3. Jose Mercado – ang ginamit na pangalan ni Rizal sa kaniyang lihim na

pag-alis patungo sa Espanya.3. Umalis si Rizal sa Pilipinas noong Mayo 3, 1882 sakay ng barkong

Salvadora.

4. Donato Lecha – ang kapitan ng barkong Salvadora.

B. Singapore

1. Mayo 9, 1882 – narating ni Rizal ang Singapore.

2. Hotel de la Paz – hotel na tinuluyan ni Rizal sa Singapore.

3. Dinalaw ni Rizal ang mga sumusunod:

1. Harding Botaniko

2. Distritong Pamilihan

3. Templong Budista

4. Estatwa ni Thomas Stanford Raffles – tagapagtatag ng Singapore.

4. Nilisan ni Rizal ang Singapore sakay ng barkong Djemnah.

C. Colombo

1. Maraming iba’t ibang lahi ang nakasabay ni Rizal sa barko Djemnah atbinalak ni Rizal na magsalita ng Pranses ngunit hindi siya naintidihan ngmga ito.

2. Ang kaniyang sinabi sa Port Galle ay masyadong malungkot anglunsod.

3. Nakarating siya sa Colombo at sinabi niyang maganda ang lunsod

kaysa sa Singapore, Port Galle, at Maynila.

D. Suez Canal

1. Suez Canal – isang lagusang tubig na nag-uugnay ng Red Seaat Mediterrenean Sea.



2. Ferdinand de Lesseps – isang diplomatikong Pranses na nagplano ngpagtatayo ng Suez Canal.

3. Nakarating si Rizal sa Port Said na dulong bahagi ng Ehipto. Dito nakitani Rizal ang mga tao na nagsasalita ng iba’t ibang mga wika.

E. Naples at Merseilles

1.

Nagtungo ang barkong Djemnah sa Europa at noong narating ni Rizalang Naples noong Hunyo 11, 1882.

2. Kinabukasan ay narating niya ang daungan ng Merselles at kaniyangbinisita ang Chateu d’If na siyang lugar na binanggit ni AlexanderDumas sa kaniyang nobelang Count of Monte Cristo.

F. Barcelona

1. Hunyo 15, 1882 nilisan ni Rizal ang Merseilles aty naratingang Barcelona sakay ng tren galing Pransiya.

2. Narating niya ang Barcelona noong Hunyo 16, 1882.

3. Hindi maganda ang unang impresyon ni Rizal sa Barcelona dahilan siyaay napatira sa hindi magandang bahagi ng lunsod.

4. Sa bandang huli ay nagbago ang kaniyang pananawsa Barcelona dahilan sa nakita niya ang lunsod ay nagtataglay ngkalayaan at liberalismo, ang mga tao ay palakaibigan, at magagalang.

5. Plaza de Cataluña – ang paboritong kaininan ng mga mag-aaral naPilipino sa Barcelona at dito binigyan si Rizal ng isang piging bilangpagbati sa kaniyang pagdating.

A. Amor Patrio

1. Amor Patrio – ang unang akda ni Rizal sa labas ng bansa. Dito ringinamit ni Rizal ang pangalan sa panulat na Laong Laan.

2. Diariong Tagalog – isang mapangahas na pahayagan sa Maynila nanaglathala ng kaniyang mga artikulo.

3. Basilio Teodoro – ang patnugot ng Diariong Tagalog.

4. Marcelo H. Del Pilar – ang nagsalin ng Amor Patrio mula sa wikangEspanyol sa wikang Tagalog.

5. Iba pang mga artikulong ipinadala ni Rizal sa Diariong Tagalog

1. Los Viajes

2. Revista Del Madrid

B. Paglipat sa Madrid

1. Sa Barcelona ay nabalitaan ni Rizal ang balita ukol sa epidemya ngkolera sa Pilipinas.

2. Nakatanggap siya ng sulat mula kay Jose Cecilio na nagbabalita ng

malungkot na kalagayan ni Leonor buhat ng siya ay umalis.

3. Pinayuhan ni Paciano si Rizal na lumipat ng Madrid.

B. Buhay sa Madrid

1. Nagpatala si Rizal sa Universidad Central de Madrid sa mga kursong:

1. Medisina

2. Pilosopiya at Pagsulat

2. Nagsikap na Matutunan ang mga sumusunod:

1. Pagpipinta at Paglilok sa Academy of Fine Arts of San Fernando

2. Nagsanay ng eskrima at pagbaril sa Hall of Arms of Sanz y Carbonell

3. Nag-aral ng mga wikang:1. Pranses

2. Aleman

3. English

3. Namamasyal sa mga galerya ng sining at mga museo

4. Nagbasa ng maraming mga aklat

5. Naging matipid si Rizal sa kaniyang pagastos

6. Ang tanging sugal na tinayaan ni Rizal ay ang lotto

7. Nagpapalipas ng mga libreng oras sa bahay ng mga Paterno

B.

Pag-ibig kay Consuel Ortiga y Perez1. Nagkaroon ng pagkakataon si Rizal na makabisita sa bahay ni Señor

Pablo Ortiga y Rey na dating alcalde ng Maynila sa panahon ngpanunungkulan ni Gobernador Heneral Polavieja.



2. Consuelo – ang anak na dalaga ni Don Pablo na umibig kay Rizal.

3. Pinadalhan ni Rizal ng isang tula ang dalaga na may pamagat na A LaSeñorita C. O. Y P.

4. Hindi itinuloy ni Rizal ang panliligaw sa dalaga dahilan sa:

a. Tapat siya kay Leonor

b. Ang kaniyang kaibigang si Eduardo de Lete ay nanliligaw sa dalaga

B. Si Rizal Bilang Mason

1. Sa Madrid ay nakilala ni Rizal ang mga kilalang liberal ng Espanya naang mga ito ay kabilang sa samahan ng mga Mason.

2. Masonerya – isang pandaigdig na kapatiran ng mga taong maymalayang kaisipan.

3. Sumali si Rizal sa nasabing samahan upang mahingi ang tulong ng mgaito sa kaniyang paglaban sa mga prayle sa Pilipinas.

4. Logia de Acacia – ang balangay ng Masoneya na inaniban ni Rizal.

B. Paghihirap sa Paris1. Nagkaroon ng paghihirap si Rizal sa Madrid dahilan sa hindi naging

maganda ang ani sa kanilang lupa. Dahilan dito ay hindi nakarating angsustento ni Rizal sa Madrid.

2. Ipinagbili ni Paciamo ang bisiro ni Rizal para may maipadala lamangkay Rizal.

3. Kumuha si Rizal ng pagsusulit sa kaniyang aralin sa Griego na hindiman lamang nag-aalmusal at nananghalian.

B. Pagpugay kina Luna at Hidalgo

1. Nagkaroon ng pagpupugay ang mga Pilipino dahilan sa pagkapanalonina

1. Juan Luna sa Spolarium

2. Felix Resurecion Hidalgo sa Virgines Christianas Expuesta alPopulacho.

B. Pagtatapos sa Pag-aaral

1. Natapos ni Rizal noong 1885 ang kaniyang kurso sa Medisina atPilosopiya

KABANATA 7 - RIZAL SA PARIS HANGGANG BERLIN

I. Sa Paris (1885-86)

1. Nagtungo si Rizal sa kanyang layunin na magpakadalubhasa saoptalmolohiya o paggamot sa mata.

2. Bago nagtungo sa Paris pansamantalang tumigil si Rizal sa bahay niMaximo Viola na nag-aaral ng medisina sa Barcelo.

3. Sa Barcelona kaniyang nakilala si Eusebio Carominas ang patnugot ngpahayagang La Publicidad .

4. Nobyembre 1885 - nakarating si Rizal sa Paris at naglingkod bilangkatulong ni Dr. Loius de Weckert na pangunahing optalmolohista ngPransiya. Nanatili dito si Rizal mula Nobyembre 1885 hanggang Pebrero1886.

5. Sa labas ng kaniyang oras sa klinika ni Dr. Weckert ay kanyangkaibigan partikular na dito ang pamilyang Pardo de Tavera.

I. Heidelberg

1. Pagkatapos ng kanilang mga gawain sa Paris si Rizal ay nagtungo ngAlemanya para sa pagpapatuloy ng kanyang pag-aaral saoptalmolohiya.

2. Pebrero 3, 1886 - dinalaw ni Rizal ang makasaysayang lunsodng Heidelberg na kilala sa kanyang unibersidad. Naninirahan siya saisang boarding house na tinitirhan ng mga mag-aaral ng abogasya.

3. Sa Heidelberg si Rizal ay naglingkod bilang katulong sa klinika ni Dr.Otto Becker, isang kilalang doktor ng optalmolohiya sa Alemanya.

4. A Las Flores de Heidelberg - ang tulang sinulat ni Rizal sa kagandahanng mga bulaklak ngHeidelberg.

5. Sa nasabing lunsod inabutan si Rizal ng selebrasyon ng Ikalimang Daan Taon ng Pagkakatatag ng Heidelberg.

I. Wilhelmsfeld



1. Wilhelmsfeld - isang bayang bakasyunan sa Alemanya kung saan siRizal ay tumigil ng tatlong buwan.

2. Karl Ullmer- pastor protestante na tinigilan ni Rizal habang siya aynagbabakasyon sa Wilhelmsfeld.

3. Napamahal kay Rizal ang pamilya ni Pastor Ullmer at ito ay kaniyangipinadama niya sa pamamagitan ng pagsulat sa anak nito na si FriedrichUllmer na nagpapasalamat sa kabutihan ng nasabing pamilya.

I. Unang Sulat kay Blumentritt

1. Hulyo 31, 1886 - petsa ng unang sulat ni Rizal na ipinadal;a niya kayBlumentritt.

2. Ferdinand Blumentritt - isang propesor sa Ateneong Leitmeritz, Austria na interisado sa pag-aaral ng mga diyalekta ngPilipinas.

3. Aritmetika - pamagat ng aklat na nakasulat sa wikang Espanyol at Tagalog na ipinadala ni Rizal kay Blumentritt upang magamit niyangbatayan sa pag-aaral ng wikang Tagalog.

I. Leipsig at Dresden

1. Leipsig - isang lunsod sa Alemanya na kaniyang binisita upang dumalong aralin saKasaysayan at Sikolohiya.

2. Dito ay kanyang naging kaibigan si Friedrich Ratzel na kilalangmananalaysay at si Dr. Hans Mever na isang kilalang antropologo.

3. Isinalin din ni Rizal ang akda ni Hans Christian Andersen.

4. Dresden - binisita ni Rizal ang lunsod na ito at dito ay kaniyang nakilalasi Dr. Adolph Mever ang direktor ng Museo ng Antropolohiya atEtnolohiya.

I. Pagtanggap kay Rizal sa Kalipunang Siyentipiko sa Berlin

1. Berlin - hinangaan ni Rizal ang lungsod na ito dahilan sa pagkakroon

nito ng siyentipikong kapaligiran at malaya sa pagtatangi ng lahi.2. Dr. Feodor Jagor - nakatagpo ni Rizal ang nasabing manlalakbay na

sumulat ng isang akalt tungkol sa Pilipinas.

3. Dr. Rudolf Virchow - isang kilalang antropolohistang Aleman na nakilalani Rizal sa Berlin.

4. Dr. W. Joest - isang kilalang heograpong Alemanya na nakilala ni Rizalsa Berlin.

5. Dr. Karl Ernest Schweigger- isang kilalang optalmolohista ng Berlin atdito si Rizal ay naglingkod sa klinika.

6. Dr. Rudolf Virchow - kanyang inimbitahan si Rizal na magsalita sa isangpagpupulong ngEthnographic Society ng Berlin.

7. Tagalog Verskunt - ang pamagat ng papel panayam na binasa ni Rizalsa isinagawang pagpupulong ng Ethnographic Society ng Berlin.

I. Buhay ni Rizal sa Berlin

1. Mga dahilan ni Rizal sa Pagtigil sa Berlin

a. Palawakin ang kaalaman sa optalmolohiya

b. Palawakin ang kaalaman sa agham at wika

c. Magmasid sa kalagayang pulitikal at kabuhayan ng Alemanya

d. Makilahok sa mga kilalang siyentipikong Aleman

e. Ipalimbag ang Noli Me Tangere

1.

Obserbasyon sa Mga Kababaihang Alemana. Seryosa

b. Matiyaga

c. Edukada

d. palakaibiganin

1. Paghihirap sa Berlin

a. Walang dumating na padalang pera mula sa Calamba

b. Kumakain lamang ng isang beses sa isang araw

c. Naglalaba ng kaniyang sariling damit

d. Naghihinala siya sa pagkakaroon ng sintomas ng sakit na tuberkulosis

KABANATA 8 - PAGPAPALIMBAG NG NOLI ME TANGERE

I. Ang Ideya at Pagsulat ng Noli



1. Uncle Tom's Cabin - isang nobela na sinulat ni Harriet BeecherStowe na tumatalakay sa buhay ng mga aliping itim sa Amerika.

2. Enero 2, 1884 - petsa ng pagtitipon kung saan pinanukala ni Rizal sagrupo ng mga Pilipino na magsulat sila ng isang nobelang ukol sakalagayan ng Pilipinas.

3. Paghahati ng Pagsulat ng Noli Me Tangere

a. 1/2 sa Espanya

b. 1/4 sa Pransya

c. /4 sa Alemanya

1. Wilhelmsfeld - dito tinapos ni Rizal ang mga huling kabanata ng NoliMe Tangere.

2. Maximo Viola - ang nagsilbing tagapagligtas ng Noli Me Tangere sapamamagitan ng pagpapahiram niya kay Rizal ng halagang P300 upangmagamit sa pagpapalimbag ng nasabing nobela.

3. Pebrero 21, 1887 - petsang natapos ang Noli Me Tangere at inihandapara sa pagpapalimbag.

4. Berlin Buchdruckrei-Action-Gesselschaft - ang palimbagan na

tumanggap upang ilaathala ang Noli Me Tangere sa halagang P300 sadaming 2,000 kopya.

5. Marso 21, 1887 - lumabas ng palimbagan ang nobelang Noli MeTangere.

6. Mga Unang Pinadalahan ni Rizal ng kopya ng Noli

a. Ferdinand Blumentritt

b. Dr. Antonio Ma. Regidor

c. Graciano Lopez-Jaena

d. Mariano Ponce

e. Felix Resurrecion- Hidalgo

1. Kinuha ni Rizal ang pamagat ng Noli Me Tangere mula sa ebanghelyoni San Juan.

2. Inihandog ni Rizal ang Noli Me Tangere sa inang bayan.

3. Elias at Salome - ang isang kabanata na inalis ni Rizal sa Noli MeTangere upang makatipid siya sa presyo ng pagpapalimbag ng nobela.

KABANATA 9 - PAGLALAKBAY SA EUROPA KASAMA NI VIOLA

I. Ang Paglalakbay

1. Mayo 11, 1887 - nagsimula ang paglalakbay nina Rizal at Viola saEuropa.

A. Dresden1. Ang kanilang paglalakbay sa Dresden ay napataon sa Eksposisyon ng

mga Bulaklak.

2. Binisita ni Rizal si Dr. Adolph Meyer sa Museo ng Sining.

3. Prometheus Bound - isang obra maestrang pinta na labis na hinangaanni Rizal sa Dresden.

4. Dr. Jagor - nagpayo kay Rizal na padalhan muna ngg telegrama siBlumentritt bago siya pumunta ng Leitmeritz.

A. Leitmeritz

1. Mayo 13, 1887 - dumating si Rizal sa Leitmeritz at dito siya aysinalubong ni Prof. Ferdinand Blumentritt sa istasyon ng tren dala anglarawan na pagkakakilalanan kay Rizal.

2. Hotel Kreb - dito tumira sina Rizal at Blumentritt habang bumibisita saLeitmeritz.

3. Nakilala ni Rizal ang pamilya ni Blumentritt

a. Rosa ang asawa ni Blumentritt

b. Dolores - anak

c. Conrad - anak

d. Fritz - anak

1. Burgomaster - ipinakilala ni Blumentritt si Rizal at kaniyang hinangaanang katalinuhan ni Rizal sa madaling pagkatuto ng wikang Aleman.

2. Dr. Carlos Czepelak - isa sa mga kilalang siyentipiko ng Europa nmanakilala ni Rizal sa Leitmeritz.

3. Robert Klutschak - isang bantog na naturalista na nakilala ni Rizal saLeitmeritz.



A. Prague

1. Dinalaw ni Rizal at Viola ang lunsod na ito noong Mayo 17 -19, 1887.

2. Dr. Willkom - ang professor ng natural history ng Unibersidadng Prague na dinalaw ni Rizal sa lunsod dala ang sulat ng pagpapakilalani Blumentritt.

3. Binisita ni Rizal at Viola ang libingan ni Copernicus - ang dakilangastronomo sa kasaysayan ng sangkatauhan.

4. Binisita din nila ang kuweba na nagsilbing bilangguan ni San Juan

Nepomuceno pati na ang tulay na pinaghulugan nito.

A. Vienna

1. Binisita ni Rizal sa lunsod na ito si Norfenfals na isa sa mgapinakadakilang nobelista ng Europa noong panahong iyon. Sa dakonghuli hinangaan din niya si Rizal sa katalinuhang taglay nito.

2. Hotel Metropole - hotel na tinigilan nina Rizal at Viola sa Vienna.

A. Pagbaybay sa Ilog Danube

1. Danube - isa sa mga malalaking ilog ng Europa. Nagsakay sina Rizal at

Viola ng bangka upang makita ang kagandahan ng ilog at ng kanyangmga pangpang.

2. Dito napansin ni Viola sa unang pagkakataon ang kakaibang gamit ngmga tagarito na papel na napkin sa kanilang pagkain.

A. Lintz tungo sa Rheinfall

1. Munich - dinalaw nina Rizal at Viola ang lunsod at panandaliangnamasyal upang malasahan ang Munich beer na bantog sa buongAlemanya.

2. Nuremberg - sa lunsod na ito ay dinalaw nina Rizal at Viola ang museona nagtataglay ng mga kagamitang pangpahirapna ginamit sa panahonng Ingkisisyon at ang pagawaan ng manyika na pinakamalaking

industriya ng lunsod.3. Ulm - dinalaw nina Rizal at Viola ang katedral ng lunsod na kilala bilang

pinakamalaki at pinakamataas at pinanhik ang tore nito.

4. Rheinfall - nakita ni Rizal ang talon na ito na kanyang sinabing"pinakamaganda sa buong Europa."

A. Switzerland

1. Geneva - kay Rizal ang lunsod na ito ang pinakamaganda sa buongEuropa.

2. Mga wikang sinasalita ng mga taga-Switzerland

a. Aleman

b.

Pransesc. Italyan

1. Dito niya natanggap ang isang telegrama ukol sa isinasagawangEksposisyon sa Madrid na ang ipinapakita sa Pilipinas ay ang mga tribong Igorot na suot na bahag at mga makalumang kagamitan aypinagtatawanan ng mga taga- Madrid.

2. Sa Geneva inabutan si Rizal ng kanyang ika-26 na taong kaarawan atkanyang pinakain si Viola ng isang masaganang pagkain.

3. Dito sa lunsod ng Geneva naghiwalay sina Rizal at Viola. Si Rizal paraipagpatuloy ang kanyang paglalakbay sa Italya at si Viola naman paramagbalik sa Barcelona.

A. Italya1. Mga lunsod ng Italya na binisita ni Rizal

a. Turin

b. Milan

c. Venice

d. Florence

e. Rome

1. Roma - nakarating si Rizal sa "lunsod ng mga Caesar" noong Hunyo 27,1887. Hinangaan ni Rizal ng labis ang karangyaan ng nasabing lunsod.

2. Mga kahanga-hangang tanawin na binisita ni Rizal sa Roma

a. Capitolium

b. Bato ng Tarpeian

c. Palatinum



d. Forum Romanum

e. Ampiteatro

f. Simbahan ng Santa Maria Magigiore

1. Vaticano - ang lunsod na sentro ng Katolisismo sa mundo at dinalaw itoni Rizal noong Hunyo 29, 1887. Kanyang nakita ang Basilica de SanPedro - ang pinakamalaking simbahan sa mundo.

KABANATA 10 ANG UNANG PAGBABALIK

A. Desisyon na magbalik sa Pilipinas

1. Mga Tumangging magbalik si Rizal sa Pilipinas

a. Paciano Rizal

b. Silvestre Ubaldo

c. Jose Cecilio

1. Mga Dahilan ng Pagbabalik

a. Tistisin ang mata ng kanyang ina

b. Paglingkuran ang kanyang mga kababayan

c. Makita ang epekto ng kanayng nobelang Noli

d. Itanong kung bakit hindi na nasulat si Leonor Rivera

1. Hunyo 29, 1887 - tumelegrama si Rizal sa kaniyang ama ukol sakanyang pagbabalik sa Pilipinas.

A. Pagbabalik Patungo ng Maynila

1. Hulyo 3 ,1887 - lumulan si Rizal sa barkong Diemnah ang barkongkanyang sinakyan noong siya ay magtungo ng Europa limang taon naang nakakaraan.

2. Hulyo 30, 1887 - nakarating si Rizal sa Saigon at sumakay ngbarkong Haipong.

3. Agosto 5, 1887 - nakarating ang Haipong sa Maynila.

4. Napansin ni Rizal na sa limang taon niyang pagkakahiwalay sa bansaay halos walang nagababago sa kaayusan at kaanyuan ng lunsod ngMaynila.

A. Pagbabalik sa Calamba

1. Agosto 8, 1887 - petsa ng makarating si Rizal sa Calamba.

2. Paciano - hindi niya hiniwalayan si Rizal sa mga unang araw ngpagbabalik nito sa Calamba dahilan sa kanyang pag-aalala sa kaligtasan

ng kanyang nakababatang kapatid.3. Nagtayo si Rizal ng isang klinika sa Calamba upang maka-paglingkod

sioya bilang manggagamot.

4. Ang kanyang unang naging pasyente ay ang kanyang ina, nguni't hindiniya ito inoperahan sa dahilang ang katarata nito ay hindipa noon hinog.

5. Tinawag si Rizal na Doktor Uliman ng mga taga -Calamba at nagingbantog sa Calamba at mga karatig bayan at dinayo ng mga tao angkanyang klinika.

6. Kumita si Rizal ng P900 sa unang buwan ng kanyang paggagamot at sabuwan ng Pebrero 1888 ang halaga ay umabot ng P5,000.

7. Nagtayo si Rizal ng isang gymnasium sa Calamba upang mailigtas angkanyang mga kababayan sa bisyong tulad ng sugal at sabong.

8. Hindi nadalaw ni Rizal si Leonor Rivera dahilan sa pagtutol ng kanyangmga magulang na dalawin ang dalaga. Ang mga magulang ni LeonorRivera ay ayaw na makatuluyan ng kanilang anak na si Rizal.

A. Ang Kaguluhang Bunga ng Noli Me Tangere

1. Nilapitan ng mga prayle ang gobernador heneral at naghahatid ng mgasumbong na laban sa nobelang Noli Me Tangere.

2. Emilio Terrero - ang gobernador heneral na nagpatawag kay Rizal ukolsa usapin ng nobelang Noli Me Tangere at kanyang hinigian si Rizal ngisang kopya ng nasabing nobela. Walang kopyang maibigay si Rizaldahilan sa naubos na ang kanyang mga dala.

3. Binisita ni Rizal sa Ateneo ang kanyang mga dating guro na sina PadreFederico Faura,Francisco Paula Sanchez, at Jose Bech upang hingin niyaang kopya ng Noli Me Tangere na kanyang ibinigay sa Ateneo, ayawibigay ng mga pareng Jesuita ang kanilang mga kopya.



4. Pedro Payo - ang arsobispo ng Maynila na kalaban ng mga Pilipino atnagpadala ng kopya ng Noli Me Tangere sa rektor ng Unibersidad ngSanto Tomas upang pag-aralan ang nobela.

5. Gregorio Echavarria - ang rektor ng UST at katulong ng lupon ng mgaguro ng unibersidad na gumawa ng pag-aaral sa nobelang Noli Me

Tangere.

6. Ayon sa pag-aaral ng mga lupon ng mga guro ng UST ngrekomendasyon na ang Noli Me Tangere ay heretikal, subersibo, atlaban sa kaayusang pampubliko.

7. Hindi nagustuhan ni Terrero ang ulat ng lupon ng mga guro ng USTdahilan sa alam niyang kalaban ni Rizal ang mga Dominikano atipinadala ang kopya ng Noli Me Tangere sa Permanenteng Lupon ngSensura na binubuo ng mga pari at mga taong hindi alagad ngsimbahan.

8. Padre Salvador Font - ang pinuno ng Lupon sa Sensura na nag-ulat naang Noli Me Tangere

ay subersibo at kontra sa simbahan at pamahalaan. Kanyangiminungkahi ang pagbabawal

ng pag-aangkat, paggawa at pagbibili ng mapanirang nobela.

A. Mga Kaaway ng Noli Me Tangere

1. Padre Jose Rodriguez - prayle ng Guadalupe na naglabas ng walongpolyeto na bumabatikos sa Noli Me Tangere. Ang mga polyetong isinulatniya ay ipinagbibili sa mga nagsisimba.

2. Mga Senador ng Espanya na bumabatikos sa Noli Me Tangere.

Jose Salamanca

Luis M. de Pando

Fernando Vida

3. Vicente Barrantes - kanyang binatikos ang Noli Me Tangere sa kanyang

inilathalang artikulo sa pahayagang La Espana Moderna.

A. Mga Tagapagtanggol ng Noli Me Tangere

1. Marcelo H. del Pilar

2. Antonio Ma. Regidor

3. Graciano Lopez Jaena

4. Mariano Ponce

5. Segismundo Moret - isang Espanyol na dating Ministro ng hari ngEspanya at tagapagtanggol ng Noli Me Tangere.

6. Miguel Morayta - propesor ng kasaysayan sa Unibersidad Central deMadrid.

7. Ferdinand Blumentritt

8. Padre Vicente Garcia - isang iskolar na paring Pilipino na gumawa ngisang polyeto na ginamitan niya ng pangalang panulat na DesiderioMagalang at kanyang sinagot ang mga akusasyon ni Padre JoseRodriguez laban sa Noli Me Tangere at sa may akda nito.

A. Ang Pakikipagkaibigan kay Jose Taviel de Andrade

1. Jose Taviel de Andrade - isang tenyente ng hukbong Espanyol nainatasan ni Gobernador Heneral Terrero upang magsilbing tagabantay niRizal laban sa mga lihim niyang kaaway.

2. Dahilan sa kapwa mga kabataan, edukado, at may kultura nagingganap na magkaibigan sina Rizal at Andrade .

3. Nakasama ni Rizal si Andrade sa pamamasyal, iskrimahan, at pagbaril.

A. Suliranin Agraryo sa Calamba

1. Naimpluwensiyahan si Gobernador Heneral Terrero ng kanyang nabasasa Noli Me Tangereat nagpasimula ng imbestigasyon samga hacienda na pag-aari ng mga prayle upang maituwid ang mgapagmamalabis na nagaganap dito.

2. Tumulong si Rizal sa kanyang mga kababayan sa Calamba sa pagkuhang mahahalagang datos ukol sa suliraning agraryo sa kanyang bayan.

3. Lumabas sa pag-aaral na ginawa ni Rizal ang mga sumusunod:

a. ang hacienda ng mga paring Dominikano ay sumasakop sa buong

bayan ng Calamba.b. Ang tubo ng mga paring Dominikano ay patuloy na tumataas dahilan sa

walang taros na pagpapalaki ng binabayarang upa sa lupa.



c. Ang hacienda ay hindi man lamang nagkakaloob ng anumang tulongpinansiyal para sa mga pagdiriwang ng mga kapistahan, sa edukasyonng mga kabataan, at pagpapabuti ng agrikultura.

d. Ang mga kasama na siyang nahirapan ng labis sa paggawa sa haciendaay pinapaalis na lamang mula sa lupa sa dahilan lamang sa mgamababaw na kadahilanan.

e. Sinisingil ng mataas na tubo ang mga kasama sa hacienda at kunghindi nakapagbabayad ay kinukumpiska ng mga tagapangasiwa nghacienda ang mga hayop, kagamitan, o maging ang bahay ng mgakasama.

A. Pag-alis sa Calamba

1. Dahilan sa Noli Me Tangere at pakikialam ni Rizal sa suliraning agraryosa hacienda sa Calamba, si Rizal ay labis na kinamuhian ng mgaprayleng Dominikano.

2. Pinilit ng mga prayle ang Gobernador Heneral Terrero na iligpit si Rizalsa pamamagitan ng pagpaptapon sa kanya ngunit ang gobernadorheneral ay hindi sumunod sa kagustuhan ng mga prayle.

3. Nakatanggap ng mga pagbabanta sa buhay ni Rizal ang kanyang mgamagulang at pinaki-usapan siya ng kanyang mga kamag-anakan pati nani Tenyente Jose Taviel de Andrade na umalis na muna ng Pilipinas.

4. Pinatawag si Rizal ni Gobernador Heneral Terrero at pinayuhan siya naumalis ng Pilipinas para sa kabutihan ng una.

5. Napilitang umalis si Rizal sa Pilipinas bunga ng dalawang pangunahingkadahilanan.

6. Napapasanganib na rin ang buhay ng kanyang mga magulang, kapatidat mga kaibigan.

7. Mas higit siyang makalalaban para sa kapakanan ng byan kung siya aymagsusulat na malaya sa ibang bansa.

KABANATA 11 HONGKONG AT MACAO

A. Biyahe Patungo sa Hongkong1. Peberero 3, 1888 - sumakay si rizal ng barkong Zafiro patungo ng

Hongkong at nakarating sa Amoy, China noong Pebrero 7,1888.

2. Hndi lumabas si Rizal ng Amoy bunga ng tatlong dahilan:

a. hindi mabuti ang kanyang pakiramdam

b. umuulan noon ng malakas

c. narinig niya na ang lunsod ay marumi.

1. Victoria Hotel - dito nanuluyan si Rizal sa pagdating sa Hongkong

2. Jose Sainz de Varanda - isang opisyal na Espanyol na sumusubaybay onagmamanman kay Rizal sa Hongkong.

3. Nakatagpo ni Rizal sa Hongkong ang mga Pilipinong takas mulasa Marianas na hinuli ng mga Espanyol noong 1872.

4. Nakatagpo ni Rizal sa Hongkong si Jose Basa isang abogadong tumakassa Marianas aat biktima ng terorismo ng Espanya ng 1872.

A. Pagbisita sa Macao

1. Kiu Kiang - ang barkong sinakyan ni Rizal at Basa patungosa Macao noong Pebrero 18, 1888 at nakita niya dito si Jose Sainz deVaranda na sumusunod sa kanya.

2. Don Juan Francisco Lecaros - Pilipino na nakapag-asawa ng Portugessat sa kanyang bahay si Rizal ay nanuluyan habang sila ay nasa Macao.

A. Karanasan sa Hongkong

1. Naobserbahan ni Rizal ang mga sumusunod sa Hongkong;

a. Maingay na pagdiriwang ng Bagong Taon ng Pebrero 11- 13, 1888.

b. Ang kaibahan ng tanghalan ng mga Tsino at paraan ng pagganap atpaglalarawan ng mg galaw ng mga tauhan.

c. Ang masaganang piging kung saan ang mga panauhin ay inaanihan nglabis na pagkain.

d. Ang mga Dominikano ang pinakamayamang ordeng pangrelihiyon saHongkong dahilan sa pag-aari ng maraming mga bahay paupahan, atmalaking halagang salapi na nakadeposito sa mga bangko na tumutubong malaking interes.

A. Paglisan sa Hongkong1. Pebrero 22, 1888 - nilisan ni Rizal ang Hongkong sakay ng

barkong Oceanic na pag-aari ng mga Amerikano at kanyangpatutunguhan ay ang bansang Hapon.



KABANATA 12 SI RIZAL SA HAPON

A. Ang Pagdating sa Hapon

1. Pebrero 28, 1888 - duamting si Rizal sa Yokohama at tumigil sa GrandHotel.

2. Mula sa Yokohama nagtungo si Rizal sa Tokyo na siyang punong lunsodng nasabing bansa.

A.

Si Rizal sa Tokyo1. Juan Perez Caballero - opisyal ng Espanya sa Tokyo na bumisita kaay

Rizal sa hotel at inanyayahan si Rizal na manirahan sa gusali nglegasyon.

2. Tumira si Rizal sa legasyon ng Espanya sa tokyo dahilan sa mgasumusunod:

a. Makatitipid siya ng malaki kung sa legasyon maninirahan

b. Wala naman siyang itinatago sa mga Espanyol

1. Sa kaniyang paninirahan sa legasyon ay naging matalik niyangkaibigan si Juan Perez Caballero at kanyang sinabi na ang diplomat ay

isang bata, matalino, at mahusay na manunulat.

2. Sa unang araw ni Rizal sa Tokyo ay napahiya si Rizal sa dahilan nanapagkamalan na isang Hapon na hindi marunong magsalitang nihongo.

3. Napilitan si Rizal na mag-aral ng wikang nihongo at natutunan niya itosa loob ng ilang araw lamang.

4. Pinag-aralan din ni Rizal ang kabuki, sining, musika, at jujitsu.

5. Nakatagpo ni Rizal sa Tokyo ang mga musikerong Pilipino.

A. Ang Impresyon ni Rizal sa bansang Hapon

1. Ang impresyon ni Rizal sa bansang Hapon

a. Ang kagandahan ng bansa

b. Kalinisan, pagiging magalang, at kasipagan ng mga Hapon

c. Magandang kasuutan at kasimplehan ng mga Haponesa

d. Kakaunti ang magnanakaw sa Tokyo

e. Halos walang pulubing makikita sa lansangan

A. Si O-Sei-San

1. Seiko Usui - ang babaing inibig ni Rizal noong siya ay nasa bansangHapon at mas kilala siya sa katawagang ibinigay ni Rizal na O-Sei-San.

2. Nakita ni Rizal si O-Sei-San sa labas ng legasyon ng Espanyasa Tokyo na kung saan malapit ang tinitirhan ni O-Sei-San.

3. Inabangan ni Rizal sa kanyang pagdaan sa harapan ng legasyon at siyaay ipinakilala ng hardinero ng legasyon kay O-Sei-San na isangmanggagamot na mula sa Maynila at panauhin ng legasyon. Sumagot siO-Sei-San sa salitang Pranses at Ingles.

4. Buhat noon ay araw-araw nagkakatagpo si Rizal at O-Sei-San atnakasama ni Rizal sa pamamasyal sa mga magagandang lugar nglunsod ng Tokyo.

5. Napamahal si Rizal kay O-Sei-San dahilan ang una ay bigo kay LeonorRivera at biktima ng kawalan ng katarungan.

6. Si O-Sei-San ay anak ng isang samurai 23 at walang karanasan sa pag-ibig. Ang magkatulad nilang interes sa sining ang nagbigay daan sa

kanilang pag-ibig.7. Nakita ni Rizal kay O-Sei-Sanang kaniyang ideal na babaing iibigin. Si

O-Sei-San ay maganda, mapanghalina, mahinhin at matalino.

8. Naibigan ni O-Sei-San si Rizal dahilan sa maginoo, magalang atpagkakaroon ng maraming kaalaman.

9. Tinulungan ni O-Sei-San si Rizal sa maraming paraan ng higit sa isangkatipan. Si O-Sei-San ay nagsilbing kasama ni Rizal sa pamamasyal,interpreter at tagapagturo.

10. Ang kagandahan ni O-Sei-San ay halos bumihag kay Rizal namanirahan sa Hapon at tanggapin ang magandang hanapbuhay nainaalok ng legasyon ng Espanya sa Tokyo.

11. Pinili ni Rizal ang paglilingkod sa bayan kaysa sa pakasalan si O-Sei-San

12. Naging tapat si O-Sei-San kay Jose Rizal nag-asawa lamang ito noong1897 pagkatapos na bitayin si Rizal. Napangasawa ni O -Sei-Sansi Alfred Charlton na isang Ingles na isang guro ng kemistriya sa Tokyo.



A. Pag-alis sa Hapon

1. Abril 13, 1888 - petsa ng umalis si Rizal sa Yokohama patungo ngAmerika sakay ng barkong Belgic.

2. Sa kanyang paglalakbay sa Pasipiko ay nakatagpo ni Rizal sa barko angmag-asawangReinaldo Turner at Emma Jacson. Itinanong ng kanilanganak kung kilala niya si Richal na sumulat ng Noli Me Tangere . Sinabiniya sa mga bata na siya si Rizal.

3. Techo Suhiro - isang Hapon na nakasabay ni Rizal sa barko. Siya ay

mamamahayag, nobelista, at tagapagtanggol ng karapatang pantao saHapon.

a. Magkatulad si rizal at Techo sa dahilan sa silang dalawa ay pinaalis sakanilang mga

bansa ng isang mapagmalupit na pamahalaan.

b. Kapwa sila mga lalaki ng kapayapaan na gumamit ng lakas ng panulatsa pagtuligsa sa kabuktutan na nagaganap sa kanilang bansa.

c. Nagtungo sila sa ibang bansa upang doon ipagpatuloy ang kanilangpakikipaglaban para sa karapatan ng kanilang mga kababayan.

d. Kapwa sila mayroong misyon na palayain ang kanilang bansa sa mgamapaniil na pinuno ng pamahalaan.

KABANATA 13 SI RIZAL SA ESTADOS UNIDOS

A. Ang Paglalakbay sa Amerika

1. Abril 28, 1888 - dumating ang barkong Belgic sa daungan ng lunsodng San Francisco.

2. Hindi pinayagan ang mga pasahero na makababa ng barko at sila aykinuwarentenas dahilan sa takot ng mga Amerikano na ang mga ito aymayroong sakit na kolera.

3. Nabigla si Rizal sa dahilang noong panahong iyon ay walang epidemyang kolera sa Malayong Silangan at ang konsul ng Estados Unidos saHapon ay nagbigay ng patunay na walang epidemya ng nasabing sakit

sa Hapon.

4. Nalaman ni Rizal na ang dahilan ng kuwarentenas ay upang hindmakapasok agad ang mga manggagawang Tsino sa Estados Unidos naayaw ng mga Amerikanong manggagawa. Pag pumasok ang mgamanggagawang Tsino ay matatalo ang nakaupong presidente ngAmerika sa nalalapit na eleksiyon.

5. Kahit na may kuwarentenas ay pinayagan ng mga Amerikano namakapasok ang 700 bales ng sutla na mula sa Tsina na hindi manlamang pinapausukan ng gamot.

6. Nakaalis si Rizal at mga biyahero mula sa primara klaseng kabina mulasa kuwarentenas pagkatapos ng isang linggo. Ang mga Hapon at Tsinoay ikinulong pa ng mas mahabang panahon.

7. Tumuloy si Rizal sa Palace Hotel sa kanyang panahon ng pananatilisa San Francisco.

8. Mula sa San Francisco ay tinawid ni Rizal ang kalawakan ng EstadosUnidos hanggang sa lunsod ng New York.

9. Narating ni Rizal ang New York noong Mayo 3, 1888 at kaniyang sinabina ang lunsod ay isang napakalaking bayan.

10. Mula sa New York si Rizal ay sumakay ng barkong City of Rome nanagdala sa kanya patungo ng London.

11. Mga Impresyon ni Rizal sa Amerika

Mabuting Impresyon

a. ang kaunlaran ng Estados Unidos ay makikita sa kanyang malalakinglunsod, malawak ang bukid, at lumalagong mga industriya at abalangmga pabrika.

b. Ang pagiging masigasig ng mga mamamayang Amerikano.

c. Ang likas na kagandahan ng bansa.

d. Ang mataas na antas na pamumuhay ng tao.

e. Ang magandang pagkakataon para sa mga dayuhang manggagawa.

Masamang Impresyon

a. Ang kawalan ng pagkakapantay ng mga lahi. Ang Amerika ay isangmagandang bayan para sa mga puti at hindi sa mga taong may kulay

ang balat.

KABANATA 14 SI RIZAL SA LONDON

A. Mga Dahilan ng Pagtira sa London



1. Mapahusay ang kanyang kaalaman sa wikang Ingles

2. Pag-aralan at iwasto ang aklat na Sucesos de las Islas Filipinas naisinulat ni Morga.

3. Ligtas ang London sa kanyang pakikipaglaban sa kalupitan ng mgadayuhan sa Pilipinas.

A. Pagtawid sa Atlantiko

1. Sakay ng barkong City of Rome si Rizal ang nagsilbing interpreter ngmga pasahero bunga ng kanyang kaalaman sa maraming wika.

2. Pianahanga ni Rizal ang kanyang mga kapwa pasahero sa kahusayanniya sa paglalaro ng yoyo.

3. Nakipagtalakayan sa mga mamamahayag na Amerikano ukol sasuliranin ng sangkatauhan. napansin ni Rizal ang kahinaan ng mga itosa kaalaman sa geopolitics.

4. Dumating si Rizal sa Liverpool, England noong Mayo 24, 1888 atnagpalipas ng gabi sa Hotel Adelphi.

A. Ang Buhay ni Rizal sa London

1. Dumating si Rizal sa London ng Mayo 25, 1888.

2. Pansamantalang nanirahan si Rizal sa bahay ni Antonio Ma. Regidor naisang takas na Pilipino sa Marianas noong 1872 at nagtatrabaho bilangabogado sa London.

3. Nakahanap ng isang bahay na matitirahan si Rizal sa London at mayaddress na 37 ChalcotCrescent, Primrose Hill.

4. Ang may-ari ng nasabing bahay paupahan ay ang pamilyang Beckettna isang organista ng Katedral ng St. Paul.

5. Ang bahay ng mga Beckett ay nasa magandang lokasyon, malapitsa British Museum.

6. British Museum - ang pambansang aklatan ng England na nagtataglayng napakarami at mga di-karaniwang mga aklat. Dito ginugol ni Rizal

ang kanyang maraming araw sa London sa pamamagitan ngpagsasaliksik sa nabanggit na aklatan.

A. Mga Balita sa Mula sa Pilipinas

1. Masamang Balita

a. pag-uusig sa mga makabayang Pilipino na lumagda sa Manipestonglaban sa mga Prayle na iniharap ni Doroteo Cortes. Ang manipesto aynilagdaan ng 800 na Pilipino at isinulat ni Marcelo H. del Pilar nahumihiling sa pagpapa-alis ng mga prayle sa Pilipinas.

b. pag-uusig laban sa mga kasama sa lupa sa Calamba, kabilang dito angpamilya ni Rizal dahilan sa kanilang ginawang petisyon para sarepormang agraryo.

c. Malubhang paninira nina Senador Salamanca at Vida sa Cortes ngEspanya laban sa Noli Me Tangere , gayundin ng mga manunulat nasina Wenceslao Retana at Pablo Feced sa mga pahayagang Espanyol.

d. Ang bayaw ni Rizal na si Manuel Hidalgo ay ipinatapon ni GobernadorWeyler ng walang anumang ginanap na paglilitis.

e. Dinakip ng mga Espanyol si Laureano Viado na kaibigan ni Rizal saMaynila dahilan sa nahulihan ng mga Espanyol ng sipi ng Noli MeTangere sa kanyang bahay.

1. Magandang Balita

a. abalitaan ni Rizal ang ginawang pagtatanggol ni Padre Vicente Garciasa nobelang Noli Me Tangere laban sa pagbabatikos ng mga prayle.

A. Ang Anotasyon ng Sucesos ni Morga1. Sucesos de las Islas Filipinas - isang aklat na sinulat ni Morga noong

1609 ukol sa mga kaganapan sa Pilipinas.

2. Binasa din ni Rizal ang mga aklat na sinulat nina Chirino, Colin,Argensola, at Plasenciaukol sa mga dating kaugalian ng mga Pilipino saunang bahagi ng pananakop ng mga Espanyol sa bansa.

3. Sa kanyang sulat ay sinabi niyang mahusay ang aklat ni Morga dahilansa wala siyang kababawan at kayabangan na tulad ng sa mga prayle,simple ngunit ang kanyang mensahe aynasa pagitan ng bawat hanay ngmga salita.

4. Sa loob ng sampung buwan ay naging abala si Rizal sa kanyangpagsasaliksik pangkasaysayan sa London.

5. Dahilan sa labis na kaabalahan ay kanyang tinanggihan si MarianoPonce sa alok nito na maging patnugot ng isangh pahayagan na sasagotsa mga paninira ng mga Espanyol laban sa mga Pilipino.



6. Habang naninirahan sa London, si Rizal ay gumawa ng saglit napagbisita sa Paris upang basahin ang ilang mga babasahing materyalsa Bibliotheque Nationale o pambansang aklatan ng Pransiya.

7. Binisita din panandali ni Rizal ang Madrid at Barcelona upang alamin samga Pilipino ang kanilang ginagawang pagkilos para sa reporma saPilipinas. Sa unang pagkakataon ay nakita ni Rizal si Marcelo H. del Pilarat Mariano Ponce, ang dalawang higante ng kilusang propaganda.

8. Nagbalik si Rizal sa London noong Disyembre 24, 1888 at nagdaos ngPasko at Bagong Taon sa tahanan ng mga Beckett . Nagpadala si Rizalng regalo kay Blumentritt at Dr. Czepelak.

A. Ang Aktibong Pakikilahok sa Kilusang Propaganda

1. Itinatag ng mga Pilipino sa Barcelona ang isang makabayang samahanna tinawag na Asosacion La Solidaridad na pinasinayaan noongDisyembre 31, 1884.

2. Sa pamamagitan ng nagkakaisang boto, si Rizal ay nahalal naPangulong Pandangal ng Asociacion La solidaridad bilang pagkilala sakanyang pamumuno sa lahat ng mga makabayang Pilipino sa Europa.

3. Nagpadala si Rizal ng isang liham sa Asociacion La Solidaridad nanagpapasalamat sa kanilang pagtitiwala at pagpapayo saikapagtatgumpay ng samahan.

4. Noong Pebrero 15, 1889 itinatag ni Graciano Lopez Jaena sa Barcelona ang pahayagang makabayan na amy pamagat na LaSolidaridad na lumalabas tuwing ikalawa at huling linggo ng buwan atnagsilbing pahayagan ng kilusang propaganda.

5. Mga layunin ng Pahayagang La Solidaridad

a. Isulong ang isang mapayapang pagbabagong politikal at panlipunan saPilipinas

b. Ipakita sa mga mambabasa ang kalunus-lunos na kalagayan ngPilipinas upang malapatan ng lunas ng pamahalaang Espanya.

c. Labanan ang mga paring Espanyol sa Pilipinas na noon ay siyangkumokontrol ng pamahalaan.

d. Isulong ang kaisipang liberal at kaunlaran.

e. Isulong ang makatuwirang karapatan ng mga Pilipino para sa buhay,demokrasya, at kaligayahan.

6. Pinayuhan ni Rizal ang mga miyembro ng pahayagang LaSolidaridad na maging

makatotohanan at tapat sa kanilang mga isusulat upang igalang ng mgamababasa ang kanilang

opinyon. Sinabi din ni Rizal na huwag gayahin ang mga mamahayag na

binabayaran ng mgaprayle na gumagamit ng pandaraya at mga bulgar na salita.

7. Los Agricultores Filipino - ang unang artikulo na isinulat ni Rizal parasa pahayagang La

Solidaridad at nalathala noong Marso 25, 1889. Sa nasabing artikulo aykanyang sinabi na

ang dahilan ng pagiging paurong ng mga magsasakang Pilipino ay angnapakaraming balakid

sa kanyang pagsulong tulad ng mga mahihigpit na pinuno, mgamagnanakaw, sakunang mula

sa kalikasan, sapilitang paggawa, at marami pang mga salik na hindimagbibigay daan sa pag-

unlad ng kabuhayan ng mga magsasaka at ng sining ng agrikultura sabansa.

A. Mga Sinulat ni Rizal sa London

1. La Vision del Fray Rodriguez - isang satirikong polyeto na sinulat nniRizal laban kay Padre Jose Rodriguez at kanyang ginamit na pangalandito ay Dimas Alang, nalathala saBarcelona. Dito ay labis na tinuya niRizal si Padre Rodriguez sa labis nitong katangahan.

2. Sa polyetong La Vision del Fray Rodriguez ay naipakita ni Rizal angkanyang (a) mataas na kaalaman sa relihiyon at (b) kahusayan sapanunudyo.

3. Liham sa mga Kadalagahan ng Malolos - isang sulat na ipinadala niRizal sa mga dalaga ng Malolos na noon ay humiling sa pamahalaan napagkalooban sila ng pagkakataon na mag-aral ng wikang Espanyol kahitito ay laban sa kagustuhan ng prayle paroko ng Malolos, Bulacan.



4. Ang nilalaman ng Liham sa Mga Kadalagahan ng Malolos ay ang mgasumusunod na pagpapayo ni Rizal sa mga kababaihan:

a. Ang mga inang Pilipina ay dapat magturo sa kanilang mga anak ngpag-ibig sa Diyos, bayan at sa sangkatauhan.

b. Dapat na ang mga inang Pilipina makatulad ng mga ina sa Sparta nanasisiyahan na makita ang kanilang mga anak na lumalaban para sakalayaan ng bayan.

c. Dapat ingatan ng mga kababaihan sa Pilipinas ang kanilang karangalan

at dignidad.

d. Dapat sikapin ng mga kababaihang Pilipina na maging edukado,maliban pa sa pagpapanatili ng kanyang mga likas na katangian.

e. ang pananampalataya ay hindi lamang ang mahabang dasal, pagsuotng mga krusipiho at kagamitang pang-relihiyon sa katawan, kundibagkus ang pamumuhay ng tunay na Kristiyano na may mabuting moralat kaugalian.

1. Sumulat din si Rizal ng dalawang artikulo sa Trubner's Record isangpahayagang Ingles saLondon na may pamagat na Specimens of Tagal

Folklore at Two Eastern Fables.

A. Ang Romansa kay Gertrude Beckett

1. Gertrude Beckett - anak na babae ng kanyang kasero sa London attinawag niya ito sa palayaw na Getie. Naging malapit ang dalawa,dahilan sa tinutulungan ng dalaga si Rizal sa kanyang mga gawain tuladng paghahalo ng pintura sa kanyang pagpipinta at paghahandang clay para sa kaniyang iskultura. Tinawag ni Getie si Rizal sa palayawna Petie.

2. Ngunit bago pa man mabuo ang isang pag-ibig, si Rizal ay lumayo kayGertrude Beckett dahilan sa kanyang mas mahalagang misyon sabuhay.

3. Bago umalis si Rizal sa London, kanyang tinapos ang apat na gawanglilok na may pamagat na :

a. Promotheus Bound

b. Triumph of Death Over Life

c. Triumph of Science Over Death

d. Ang ulo ng magkapatid na dalagang Beckett

1. Marso 19, 1889 - nagpaalam si Rizal sa pamilyang Beckett at nilisanang London patungo ngParis.

KABANATA 15 IKALAWANG PAGTIGIL SA PARIS PARA SAPANDAIGDIG NA EKSPOSISYON NG 1889

A. Pagtungo sa Paris

1. Pumunta si Rizal sa Paris dahilan sa gaganapin noon ang Pandaigdig naEksposisyon na darayuhin ng libu-libong mga tao mula sa iba't ibangpanig ng mundo.

2. Dahilan sa karamihan ng tao, si Rizal ay nahirapan na makahanap nglugar na matitirahan at naging napakamahal pa ng kabayaran sa mgapaupahang kuwarto.

3. Pansamantalang tumira si Rizal sa kanyang kaibigang si ValentinVentura sa 45 Rue Maubuege at dito ay kanyang inayos ang kanyanganotasyon ng aklat na Sucesos de las Filipinas na sinulat ni Morga.

4. Nagpalipat-lipat ng tirahan si Rizal hanggang makakita siya ng isangmaliit na silid at nakasama niya dito ang dalawang Pilipino nasina Capitan Justo Trinidad na dating gobernadorcillo ng Santa Anaat Jose Albert na isang batang mag-aaral mula sa Maynila.

A. Buhay ni Rizal sa Paris

1. Sa kabila ng kasiyahan sa Paris naging abala pa rin si Rizal sapagbabasa ng mga aklat saBibliotheque Nationale upang tingnan angmga datos para sa kaniyang anotasyon ngSucesos Las Islas deFilipinas ni Morga.

2. Sa mga malalayang oras si Rizal ay dumadalaw sa bahay ng mgapamilyang Pilipino na sina Pardo de Tavera, Ventura, Luna, at Bousted.Naging kaibigan niya ang tatlong magkapatid na Pardo de Tavera, naang ama ay isa sa mga biktima ng kalupitan ng mga Espanyol noong1872.



3. Naging ninong si Rizal ni Maria de la Paz Luna na pangalawang anaknina Juan Luna at Luz Pardo de Tavera.

4. Naging malimit si Rizal sa pagdalaw sa pamilyang Bousted.

5. Isa sa umakit kay Rizal sa Eksposisyon ng Paris ay ang Eiffel Tower namay taas na 984 talampakan.

6. Dumalo si Rizal at ang kanyang mga kaibigan sa pagbubukas ngEksposisyong Paris na pinangasiwaan ng Pangulo ng Pransiya na si SadiCarnot.

7. Isa sa mga bahagi ng kasaysayan sa Pariss ay ang pagkakaroon ngeksposisyon sa mga likhang sining na sinalihan ni Juan Luna, FelixResureccion-Hidalgo, at Felix Pardo de Tavera. Lumahok din si Rizal sapamamagitan ng pagsasali ng kanyang gawang iskultura, napasali angkanyang likha ngunit hindi nagtamo ng gantimpala.

8. Itinayo ni Rizal sa Paris ang Samahang Kidlat na binubuo ng kanyangmga kababayang Pilipino. Ang samahan ay panandalian lamang atnaglalayon na paglalapitin ang mga Pilipino sa Paris upang higit silangmasiyahan sa panonood ng eksposisyon.

9. Itinatag ni Rizal ang samahang Los Indios Bravos at pinalitan nito angSamahang Kidlat . Nangako ang mga kasapi nito ng pagsisikap sakatalinuhan at pagpapalakas katawan upang magtamo ng paghanga ng

dayuhan.10. Samantalang nasa Paris itinatag ni Rizal ang isang lihim na samahan na

nakilala lamang sa panitik na R.D.L.M. at sinasapantaha na angkahulugan ay Redencion de los Malayos (Ang Pagpapalaya sa Malayo) .Ang samahang ito ay nanatili pa ring isang palaisipan sa mga nag-aaralng Rizal.

A. Ang Paglalathala ng Sucesos de las Islas Filipinas

1. Isa sa pinakamahalagang nagawa ni rizal habang siya ay nasa Paris ng1889 ay ang pagpapalimbag ng kanyang anotasyon ng aklat ni Morgana Sucesos de las Islas Filipinas na inilathala ng Garnier Freres.

2. Isinulat ni Blumentritt ang Paunang Salita para sa Sucesos de las Islas

Filipinas at inihandog ni Rizal ang aklat para sa inang bayan.3. Isinulat ni Rizal ang anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas sa

layunin na ipakita sa mga Pilipino ang pagkakaroon natin ng mataas nakabihasnan bago pa man dumating ang mga Espanyol.

4. Nakatanggap si Rizal ng maraming paghanga mula sa kanyang mgakaibigan dahilan sa kanyang paglalathala ng anotasyon sa Sucesos delas Islas Filipinas ni Morga.

A. Si Rizal bilang Mananalaysay

1. Si Rizal ay masasabing mahusay na mananalaysay dahilan sa mgasumusunod na salik:

a. Ang kanyang pagsasaliksik sa dalawang dakilang aklatan ng mundo

- British Museum(London) at Bibliotheque Nastionale (Paris) aynakapagpalawak ng kanyang kaalamang pangkasaysayan.

b. Ang kanyang ginawang anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas aykakikitahan ng malawak na kaalaman ni Rizal sa histograpiya - ang pag-aaral ng pagsulat ng kasaysayan.

c. Ang kaalaman ni Rizal sa maraming wika ay nakatulong sa kanyaupang mabasa ang maraming dokumentong historikal sa kanyangorihinal na anyo.

d. Nabasa niya si Pigadicta sa wikang Italyano: Marsden, Raffles, LordStanley, at Wallace sa wikang Ingles; Blumentritt, Jagor, at Virchow sawikang Aleman; M. Jacquet, J. Mallat, at A. Marche sa wikang Pranses; atsina T. H. Pardo de Tavera, Pedro Paterno, Miguel Morayta, at Pi y

Margall sa wikang Espanyol.e. Ang kaalaman ni Rizal sa kasaysayan ay hindi lamang ukol sa Pilipinas

kundi sa kasaysayan ng kolonisasyon ng mga Europeo sa Asya.

1. Maliban sa anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas naghanda rin siRizal ng malathalang artikulong historikal na gaya ng mga sumusunod:

a. Ma- yi

b. Tawalisi of Ibn Batuta

c. Filipinas dentro de Cien Anos

d. Sobre la Indolencia de los Filipinos

e. La Politica Colonial de Filipinas

f. Manila en el mes de Diciembre, 1872

g. Historia de la Familia Rizal de Calamba

h. Los Pueblos del Archipielago Indico



1. Filipinas dentro de Cien Anos - sa artikulong ito ay hinulaan ni Rizaalang pagtatapos ng kolonyalismo ng Espanya sa Pilipinas sa pagtataposng ika 19 daantaon.

2. Sobre la Indolencia de los Filipinos - tinalakay ni Rizal ang kadahilananng katamaran at pagiging mabagal na pag-unlad ng mga Pilipino samga sumusunod na salik.

a. Ang Pag-aalsa ng mga Pilipino at panloob na kaguluhan kasunod ngpananakop ng mga Espanyol sa Pilipinas.

b. Ang mga digmaan ng Espanya laban sa mga Portuges, Olandes, Ingles,at iba pang mga kalaban na dito ay naglingkod ang mga Pilipino bilangmga kawal ng hukbong Espanyol.

c. Ang pananlakay ng mga Muslim ng Mindanao sa mga baybaying bayanng Pilipinas.

d. Ang sapilitang paggawa ng libu-libong mga Pilipino na naging dahilanupang mapabayaan ang pagsasaka, komersiyo at industriya sa Pilipinas.

e. Ang kawalan ng pagsisikap ng mga Pilipino ng magtrabaho ng higitdahilan sa hindi naman nila ganap na napakanibangan ang bunga ngkanilang paghihirap.

f. Ang pagpapabaya ng pamahalaan sa agrikultura, komersiyo atindustriya.

g. Ang masamang halimbawa na ipinapakita ng mga Espanyol ukol samga gawaing manwal.

h. Ang pagtuturo ng mga prayle na "mas madaling makapasok sa langitang mga mahihirap" at dahil dito ay ninais ng mga Pilipino angkahirapan sa layunin ng madaliang pagpasok sa langit sa pagsapit ngkamatayan.

i. Ang sistema ng edukasyong Espanyol ay hindi nakapagsulong ngpangkabuhayang kaalaman. Ang edukasyon ay depresibo, brutal, athindi makatao.

A. Iba pang Mga Ginawa sa Paris

1. Binalak ni Rizal na itayo ang samahan ng mga Filipinolohistasa Paris ngunit hindi ito naisakatuparan.

2. Ipananukala ni Rizal ang pagtatayo ng isang makabagong kolehiyo ngmga Pilipino sa Hongkong na ang layunin ay magsanay at magturo ngmga anak ng mga mabubuting pamilyang Pilipino.

3. Nagdaos ng kapaskuhan si Rizal sa Paris at pagkatapos ng Bagong Taon ay saglit na dumalaw sa London upang tingnan ang katumpakanng kanyang anotasyon Sucesos de las Islas Filipinas at dalawin siGertrude Beckett.

4. Mga Dahilan ni Rizal sa Pag-alis sa Paris

a. Ang napakamahal na halaga ng bilihin dahilan sa karamihan ng mgataong dumalo sa Pandaigdig na Eksposisyon sa paris.

b. Ang masayang kapaligiran ng Paris ay umaagaw ng kanyang atensiyonsa mga gawaing pampanitikan. Ang pangangailangan niya na isulatang El Filibusterismo .

KABANATA 16 - SI RIZAL SA BRUSSELS

A. Ang Buhay ni Rizal sa Brussels

1. Umalis si Rizal patungo ng lunsod ng Brussels (1890) kasama ni JoseAlbert at nanuluyan sa isang kainamang bahay paupahan sa 38 RuePhilippe Champagne na pinangasiwaan ng magkapatid na babaeng

Jacoby na sina Suzanne at Marie.

2.

Sa Brussels ay sinimulang sulatin ni Rizal ang nobelang ElFilibusterimo at nagsusulat din siya ng mga ipinadadalang artikulo parasa La Solidaridad .

3. Ginugugol din niya ang kanyang mga libreng sandali sa pagpapalakasng katawan sa gymnasium at sa pagsasanay sa pagbaril at iskrima.

4. Naging kasama ni Rizal sa kuwarto si Jose Alejandrino napansin niyaang labis na katipiran ni Rizal sa pamamagitan ng pagkain sa bahay atpagluluto nila ng pansit.

5. Mga Artikulong ni Rizal sa La Solidaridad ng siya ay nasa Brussels.

a. A la Defensa - isang sagot sa mapanirang artikulo ni Patricio Escosura.

b. La Verdad Para Todos - isang pagtatanggol sa mga katutubong pinuno

sa Pilipinas sa mga pamumuna ng mga Espanyol na ang Pilipino aymangmang at tanga.

c. Vicente Barrantes Teatro Tagalog - ipinakita ni Rizal angkamangmangan ni Vicente Barrantes sa tanghalang sining ng mga

Tagalog.



d. Una Profanacion - isang artikulo na tumutuligsa sa mga prayle sapagkakait nito ng isang Kristiyanong libing para sa kaniyang bayaw na siMariano Herbosa.

e. Verdades Nueva - sinagot ni Rizal ang akusasyon ni Vicente Belloc naang pagbibigay ng reporma sa Pilipinas ay makakasira sa katiwasayanng pamahalaang Espanyol sa Pilipinas.

f. Crueldad - sa artikulong ito ay ipinagtanggol ni Rizal si Blumentrittlaban sa paninira ng mga kaaway nito.

g. Diferencias - kaniyang sinagot ang isang artikulo na nanunudyo samga Pilipinong humihingi ng Reporma.

h. Inconsequencias - ipinagtanggol niya si Antonio Luna laban saginawang paninira ni Mir Deas.

i. Llanto y Risas - mapait na pagpuna ni Rizal laban sa mababangpagtingin ng mga bayarang mamahayag ng prayle sa mgakayumangging Pilipino.

j. Ingratitudes - isang artikulo na sumasagot sa sinabi ni GobernadorWeyler sa mga taga-Calamba na huwag magpalinlang sa mga walangkabuluhang pangako ng kanilang mga walang utang na loob na anak(isa na dito si Rizal).

1. Binigyan din ni Rizal ng pansin ang ortograpiya ng wikang Tagalog sapamamgitan ng paggamit ng k at w at ituwid ang Hispanikong pagsulattulad ng arao at salacot. Dahilan dito ay sinulat ni Rizal ang kanyangartikulo Sobre La Nueva Ortografia de la Lengua de Tagalana kanyanginilathala sa La Solidaridad.

2. Dito isinalin ni Rizal ang akda ni Schiller na William Tell mula sa Alemansa wikang Tagalog.

3. Nabalitaan ni Rizal kina Juan Luna at Valentin Ventura na ang mgaPilipino sa Madrid ay nagugumon sa sugal. Sinulatan ni Rizal ang mgaPilipino sa Madrid at sinaway nila ang mga ito sa kanilangpagkakagumon sa sugal. Nagalit ang ilang mga Pilipino kay Rizal attinawag nila itong Papa imbes na Pepe na kanyang tunay na palayaw.

4.

Sa Brussel ay nakatanggap si Rizal ng masamang balita.a. Ang sumasamang kalagayan ng mga magsasaka sa Calamba.

b. Nagharap ng demanda ang mga Dominicano para alisin ang lupangkanilang pinapaupahan kay Don Francisco Mercado - Rizal.

c. Ipinatapon si Paciano at kanyang mga bayaw na si Manuel Hidalgo aymuling ipinatapon saBohol.

d. Nararamdaman ni Rizal ang kanyang nalalapit na kamatayan.

1. Dahilan sa pag-uusig na nadarama ng kanyang pamilya si Rizal aynagbalak ng umuwi, sa dahilang hindi siya maaring manatili nanagsusulat lamang habang ang kanyang mga magulang at mga kapatiday nagdaranas ng lupit ng mga paring Espanyol. Ang kanyang balaking

umuwi ay sinalunga ni Graciano Lopez- Jaena at gayundin ng kanyangmga kaibigang sina Basa, Blumentritt, at Mariano Ponce.

2. Nagbago lamang ang isipan ni Rizal nang matanggap niya ang sulat niPaciano na nagsasabing natalo sila sa kaso at ito ay kanilang iaapela sakorte supremo sa Madrid at dito si Rizal ay nagtungo para tingnan angkanyang magagawa sa kaso.

3. Nagkaroon ng romansa si Rizal kay Petite Sussane Jacoby - angpamangkin ng kanyang mga kasera.

KABANATA 17 - MGA KABIGUAN SA MADRID

A. Kabiguan sa Katarungan

1. Sa pagdating ni Rizal sa Madrid ay agad niyang hiningi angtulong Asociacion Hispano-Filipina at mga pahayagang liberalsa Madrid tulad ng La Justicia, El Globo, La Republica, at ElResumen upang matulungan siya sa paghingi ng katarungan sakanyang pamilya at kababayan sa Calamba.

2. Sa paghingi ni Rizal ng katarungan para sa kanyang pamilya ay tumayosi Marcelo H. del Pilar bilang abogado kanilang idinulog ang kanilangprotesta laban sa kawalang katarungan ni gobernador heneral ValerianoWeyler at ng mga paring Dominikano.

3. Ang kanilang pakikinayam kay Ministro Fabie ng Ministerio ngKatarungan ay nawalan ng kabuluhan. Ang patakaran ng Espanya ayang "sarahan ang tainga, buksan ang pitaka, at magkibit-balikat na

lamang."4. Natanggap ni Rizal ang masamang balita na natanggap na nila ang

kautusan ng pagpapaalis sa mga taga-Calamba mula sa hacienda ngmga paring Dominikano.



5. Ang mga kaibigan Espanyol ni Rizal ay walang magawa kundi angmagbigay lamang ng pananalita ng pakikiramay. Samantala ipinanukalani Blumentritt na makipagkita si Rizal sa Reyna Maria Cristina upangilapit ang kanyang mga suliranin, ngunit sinabi ni Rizal na siya aywalang kakilala o salapi na makapagsasama sa kaniya sa Reyna.

A. Iba pang mga Kabiguan sa Madrid

1. Habang bigo si Rizal sa paghingi ng katarungan para sa kanyang mgamagulang ay namatay naman ang kanyang matalik na kaibigan atkasama sa kilusang propaganda na si Jose Maria Panganiban.

2. Nang malasing si Antonio Luna ay hinamon niya si Rizal ng duwelodahilan sa karibalan sa babae. Nang matanggal ang kalasingan aynaayos ang hidwaan.

3. Hinamon ni Rizal si Wenceslao Retana ng duwelo. Si Retana ay isangmamamahayag na binabayaran ng mga prayle upang manira sa mgamakabayang Pilipino sa Europa sa isa niyang artikulo ay sinabi nito nakaya pinaalis ang pamilya ni Rizal sa Calamba ay dahilan sa hindipagbabayad ng utang. Hiningi ni Rizal ang paumanhin ni Retana o angduwelo. Hindi ito natuloy nang humingi ng tawad si Retana at hindi nasumulat ng anumang mapanirang puri si Retana laban sa mga Pilipino.Isang kabalintunaan na si Retana ang kauna-unahang sumulat ng aklatpangbiograpiya ni Rizal na may pamagat na Vidas y Escritos de Dr. JoseRizal .

4. Ang Pagpapakasal ni Leonor Rivera.

a. Habang nanonood sina Rizal at ang kanyang mga kasama satanghalang Apolo sa Madrid ay nawala ang kanyang locket naangtataglay ng larawan ni Leonor Rivera.

b. Nakatanggap si Rizal ng sulat mula kay Leonor Rivera na nagpapabatidng nalalapit na kasal niya sa isang inhinyerong Ingles na si HenryKipping na labis na ikinalungkot ni Rizal.

c. Ang labis na pagdaramdam ni Rizal sa tinamong kabiguan ay naisulatniya kay Blumentritt na "pipiliin ni Leonor ang pangalang Kipping

dahilan sa ito ay malaya at ang Rizal ay isang alipin."

d. Sa sagot ni Blumentritt ay huli kanyang sinabi na "hindi maunawaan ngkanyang asawa (Rosa) na ang isang babaeng pinarangalan ng pag-ibigni Rizal ay iiwan siya (Rizal)."

e. Sa isa pang sulat na ipinadala ni Blumentritt sinabi niyang si Leonor ay"tulad ng isang bata, naipinagpalit ang diamante sa isang karaniwangbato."

1. Karibalang Rizal at del Pilar

a. Sa pagtatapos ng 1890, nagsimulang makilala si del Pilarsa Madrid dahilan sa kanyang pagsulat sa La Solidaridad . Sa kabilangdako, ang lideratura ni Rizal ay sa aspekto ng ideyalismo na hindi ganap

na maunawaan at matularan ng kanyang mga kasamahan.b. Maging sa editoryal ng La Solidaridad ay nagkakaroon na ng

pagkakaiba sa paniniwala at patakaran sina Rizal at del Pilar.

c. Upang magawan ng paraan na huwag lumala ang karibalan ay nagka-isa ang mga Pilipino saMadrid na may bilang na 90 ay nagkaisangmagsagawa ng isang pag-uusapan na kanilang gaganapin sa Enero 1,1891.

d. Pinag-usapan dito na ang editoryal ng La Solidaridad ay mapasailalimsa samahan ng mga Pilipino, ito ay tinutulan ni del Pilar. Napag-usapanna magkakaroon ng isang halalan na dito ang makapagtatamo ng 2/3na boto ang mananalo.

e. Nagsagawa ng halalan ang mga Pilipino sa Madrid noong unang linggong Pebrero 1891 at nahati ang mga Pilipino sa dalawang kampo --Rizalista at Pilarista . Sa unang araw ng halalan ay si Rizal ang nanalongunit hindi natamo ang 2/3 na kinakailangang boto at sa ikalwangaraw ay nagkaroon uli ng halalan ay ganito pa rin ang resulta.

f. Sa ikatlong araw ay hinakayat ni Mariano Ponce na bumoto na angkaramihan kay Rizal at natamo ni Rizal ang kinakailangang 2/3 na botona naghalal sa kanya bilang pinuno ng samahan.

g. Pagkatapos ng pagwawagi ni Rizal ay hindi niya tinaggap ang kanyangposisyon, sa dahilang ayaw niyang maging pinuno ng hati-hatingsamahan.

1. Umalis si Rizal sa Madrid na nag-iwan ng maikling sulat ng

pagpapasalamat sa mga kababayan niyang naghalal sa kanya atnagtungo sa Biarritz.

KABANATA 18 - BAKASYON NI RIZAL SA BIARRITZ



A. Mga Ginawa ni Rizal sa Biarritz

1. Sa pag-alis ni Rizal sa Madrid ay nagtungo si rizal sa Biarritz atnagbakasyon sa bahay ni Senor Eduardo Bousted sa Villa Eliada.

2. Naging malapit si Rizal sa mga anak na dalaga ni Senor Bousted nasina Adelina at Nellie.

3. Ang Bearritz ay isang magandang bakasyunan at nakita rito ni Rizalang mga turista mula sa iba't ibang panig ng mundo. Ang kagandahanng pook ang nagpalimot kay rizal sa kanyang mga kasawian sa Madrid.

4. Nagkaroon ng namuong pag-ibig sa pagitan nina Rizal at NellieBousted. Naakit si Rizal kay Nellie sa dahilan sa katalinuhan,mahinahon, at mataas na moral ng dalaga. Ipinagtapat ni Rizal sakanyang mga kaibigan na nagkaroon siya ng pagnanais na pakasalan siNellie Bousted.

5. Tinukso na siya ni Marcelo H. del Pilar na palitan ang pamagat ngkanyang nobela na Noli ng Neli. Si Antonio Luna na minsan ay kanyangnaging karibal kay Nellie ay hinikayat si Rizal na pakasalan na si Nellie.

6. Natapos ang pag-iibigang Rizal at Nellie dahilan sa hindi nahikayat siRizal na magpakasal sa dalaga dahilan sa mga sumusunod:

a. Ayaw ni rizal maging Protestante

b. Ayaw ng ina ni Nellie kay Rizal na maging manugang dahilan si Rizal aymahirap na "doktor na walang pasyente, manunulat na walang pera" atisang repormista na inuusig ng mga prayle at opisyal ng pamahalaan sasariling bayan.

1. Naghiwalay sina Rizal at Nellie bilang mabuting magkaibigan.

2. Tinapos ni Rizal ang nobelang El Filibusterismo ilang araw bago siyaumalis sa Biarritzpatungo ng Paris.

3. Sa Paris ay kanyang sinulatan si Jose Basa at sinabing nagnanaissiyang manirahan sa Hongkong at dito nagtrabaho bilang doktor.

4. Nagbalik si Rizal sa Brussels at muli niyang binisita ang mga Jacoby lalona si Petite Sussane Jacoby.

5. Nagpahinga si Rizal sa mga gawain ng Kilusang Propaganda upangmaharap niya ang pagpapalimbag ng kanyang ikalawang nobela - ElFililbusterismo . Mula sa Brussels ay kanyang ipinaalam sa KilusangPropaganda na itigil na ang pagpapadala ng kanyang sustentong P 50bawat buwan.

6. Tinigilan na rin ni Rizal ang pagpapadala ng mga artikulo sapahayagang La Solidaridad sa kabila ng pakiusap ng kanyang mgakaibigan . Napansin din ni Marcelo H. del Pilar ang panlalamig ngkilusang propaganda sa pananahimik ni Rizal at dahilan dito aynapilitang sumulat si del Pilar na nakikiusap kay Rizal na mulingmagsulat sa pahayagan.

KABANATA 19 - ANG PAGPAPALIMBAG NG ELFILIBUSTERISMO SA BELGIUM

Ang Bahay ni Rizal sa Ghent

1. Mula sa Brussels si Rizal ay nagtungo sa Ghent na isang lunsodpamantyasan ng Belgium.

2. Mula pa sa Calamba ay sinimulan na ni Rizal ang nobelang ElFilibusterismo at natapos ang huling kabanata sa Biarritz.

3. Naninirahan si Rizal sa Ghent dahilan sa mga sumusunod:

a. Mura ang halaga ng pagpapalimbag sa Ghent

b. Makaligtas sa pang-aakit ni Petite Sussane Jacoby

1. Sa lunsod ng Ghent ay nakatagpo ni Rizal ang dalawang Pilipino naestudyante ng inhinyera sa Unibersidad ng Ghent na sina JoseAlejandrino at Edilberto Evangelista.

2. Nanirahan si Rizal sa isang mumurahing bahay paupahan at nakasamaniya si Jose Alejandrino na nakapuna ng kanyang labis na katipiran.

3. Sa pagdating ni Rizal sa Ghent ay naghanap siya ng pinakamurangbahay palimbagan para sa kanyang nobelang El Filibusterismo atkanyang natagpuan ang palimbagang F. MEYER-VAN LOO PRESS sadaang Viaanderen na handang maglathala ng nobela sa pamamagitanng pagbabayad ng hulugan. Isisnanla ni Rizal ang kanyang mga alahasupang maging paunang bayad sa palimbagan.

4. Habang nasa palimbagan si Rizal ay naubusan siya ng pera at ang

pagpapalimbag sa El Filibusterismo ay napahinto sa kalagitnaan.

5. Sa ganitong kagipitan ay halos kanyang itapon ang manuskrito ng ElFilibusterimo sa apoy.



6. Nang malaman ni Ventura ang kagipitan ni Rizal, mula sa Paris aykanyang pinadalhan si Rizal ng salapi para maituloy angpagpapalimbag.

7. Noong Setyembre 18, 1891 ay lumabas ng palimbagan ang ElFilibusterismo at kanyang ipinadala ang dalawang kopya sa Hongkongkina Jose Basa at Sixto Lopez. Pinadalahan din niya ang kanyang mgakaibigang sina Blumentritt, Ponce, Lopez-Jaena, T.H. Pardo de Tavera,Antonio Luna at Juan Luna. Pinagkaloob ni Rizal kay ValentinVentura angorihinal na manuskrito ng El Filibusterismo.

8. Inilathala ng sipian ng El Filibusterismo sa pahayagang El NuevoRegimen sa kanyang isyu ng Oktibre 1891.

9. Inihandog ni Rizal ang El Filibusterismo sa ala-ala ng GOMBURZA .

10. Ipinagkumpara ang Noli at Fili.

a. Ang Noli ay isang romantikong nobela na gawa ng puso, damdamin,sariwa, makulay at may taglay na tuwa. Ang Fili ay isang nobelangpolitikal gawa ng ulo, isip, naglalaman ng pait, pagkamuhi, sakit,karahasan, at pagdurusa.

b. Ang orihinal na kagustuhan ni Rizal ay gawing mas mahaba ang Filikaysa sa Noli ngunit dahilan sa kakulangan sa salapi ay naging maikliang Fili (38 kabanata) kung ikukumpara sa Noli (64 kabanata).

c. Para kay Wenceslao Retana mas mahusay ang Noli.

d. Para kay Marcelo H. del Pilar mas mahusay ang Fili.

1. Sumulat si Rizal kay Blumentritt na nagsasabi ng kanyang balak nagumawa ng ikatlong nobela. Ito ay hindi na masyadong ukol sa politikakundi sa etika.

2. Sa kanyang paglalakbay patungong Hongkong ay kanyang sinimulangsulatin ang ikatlong nobela.

KABANATA 20 - PANGGAGAMOT NI RIZAL SA HONGKONGA. Mga Dahilan ng Paglipat sa Hongkong

1. Kawalan ng kasiyahan sa Europa dahilan sa pagkakaiba ng paniniwalaniya kay del Pilar at sa ilang mga Pilipino sa Europa.

2. Upang mas higit siyang maging malapit sa Pilipinas.

3. Para kupkupin ang kanyang pamilya.

A. Pamamaalam sa Europa

1. Nagpaalam ng maayos si Rizal kay del Pilar sa paglalayon namapanatili ang kaisahan ng mga Pilipino sa Europa.

2. Mula sa Merseilles sumakay ng barkong Melbourne patungo ng

Hongkong, kasama ng kanyang bagahe ang 600 na kopya ng ElFilibusterismo.

3. Nakatagpo ni Rizal sa barko bilang mga pasahero ang mga babaengAleman na nangmamaliit sa kanya sa usapan na hihiya ni Rizal sapamamagitan ng maginoong pamamaraan.

A. Hongkong

1. Dumating si Rizal sa Hongkong ng Nobeyembre 20, 1891 at sinalubongng mga kaibigan at dito ay nanirahan sa 5 D' Aguilar Street No.2 Rednaxola Terrace. Sa nasabi ding tirahan si Rizal ay nagbukas ngisang klinika.

2. Bago magpasko ng 1891 dumating sa Hongkong ang kanyang ama at

bayaw na si Silvestre Ubaldo. Sumunod na rin ang kanyang ina, Lucia, Josefa, at Trinidad.

3. Nakasama na muli ni Rizal ang kanyang pamilya sa kapaskuhan saibang bansa.

A. Panggagamot sa Hongkong

1. Ginamit na rin ni Rizal ang kanyang propesyon bilang isangmanggagamot upang masuportahan niya ang kanyang pamilya. Satulong ni Dr, Lorenzo Marquez na kanayang kaibigan. Inilapit niya kayRizal ang kanyang mga pasyenteng may sakit sa mata.

2. Nakilala si Rizal sa Hongkong sa kanyang kahusayan at ang mgapasyente niya ay mga British, Tsino, Portuges, at Amerikano.

3. Matagumpay niyang inoperahan ang kanyang ina sa Hongkong.4. Maraming bumati kay Rizal sa kanyang panggagamot.

A. Ang Proyektong Borneo



1. Binalak ni Rizal na magtayo ng isang kolonya sa Borneo na bubuuin ngmga walang lupang Pilipino mula sa ating bansa .

2. Nagpunta siya sa Sandacan at kinausap ang mga pinunong British atnagtagumpay siya na mapagkalooban ang kanyang proyekto ng 50,000hektaryang lupa, na malapit sa daungan, at mahusay na pamahalaanupang magamit sa loob ng 999 na taon ng walang bayad.

3. Ipinaalam ni Rizal ang kanyang proyekto sa mga Pilipino sa Europa nanagpakita ng pagnanais na ito ay maisakatuparan.

4. Sinulatan ni Rizal si Gobernador Heneral Despujol ukol sa kanyangProyektong Borneongunit hindi ito sinagot. Sa ikalawang sulat ni Rizalay hindi pa rin sinagot ngunit ipinarating sa kanya sa konsul ng Espanyasa Hongkong ang pagtutol dito.

A. Mga Sinulat sa Hongkong

1. Ang mga Karapatan ng Tao - isang pagsasalin ni Rizal ng proklamasyonng Rebolusyong Pranses ng 1789.

2. A la Nacion Espanola - isang artikulo na umaapela sa Espanya na ituwidang kamaliang nagawa sa mga magsasaka ng Calamba.

3. Sa Mga Kababayan - isang artikulo na nagpapaliwanag sa sitwasyongagraryo sa Calamba.

4. Una Revisita a la Victoria Gaol - artikulo ukol sa kanyang pagbisita sakulungan ng Hongkong kumpara sa malupit na kulungan sa Pilipinas.

5. The Hongkong Telegraph- isang pahayagan kung saan si rizal aynagpapadala ng mga artikulo.

6. Ang pinakamahalagang isinulat ni rizal sa Hongkong ay ang saligangBatas ng La liga Filipina.

A. Ang Pagpapasiya na Magbalik sa Maynila

1. Ang mga dahilan na magbalik sa Maynila.

a. Kausapin si Gob. Hen. Despujol ukol sa Proyektong Borneob. Itatag ang La Liga Filipina sa Maynila

c. Patunayan kay Eduardo de Lete na ito ay mali sa kanyang paniniwalana matapang si Rizal dahilan sa siya ay malayo sa mga Espanyol.

1. Tinutulan ng mga kamag-anak ni Rizal ang kanyang nais na pagbabaliksa Maynila dahilan sa itoo ay mangangahulugan lamang ng kamatayan.

2. Ginawa ni Rizal ang mga sumusunod na sulat bago umalis ngHongkong na iningatan ni Dr.Marquez na bubuksan lamang kung siya aymamamatay .

a. sulat sa kanyang mga magulang at mga kapatid

b. Sulat sa sambayanang Pilipino

c. Sulat sa Gobernador Heneral Despujol

1. Nagbalik si Rizal kasama ni Lucia sa Maynila. Kasabay naman ng pag-uwi ng Rizal ay pagsasampa naman ng kanyang mga kaaway ng kaso.

KABANATA 21 - ANG PAGBABALIK AT PAGTATAG NG LA LIGA

A. Ang Ikalawang Pagbabalik

1. Hunyo 26, 1892 - nagbalik si Rizal sa Maynila kasama ng kanyangkapatid na si Lucia at tumigil sa Hotel de Oriente.

2. Sa hapon ng nasabing araw nagtungo si Rizal sa Malacanang upangmakipagkita sa gobernador heneral ngunit pinabalik siya ng gabi at

nakausap si Despujol.

3. Binisita niya ang kanyang kapatid na si Narcisa at si Neneng.

4. Kinabukasan, sumakay si Rizal ng tren at dinalaw ang kanyang mgakaibigan sa Malolos, Bulacan; San Fernando, Pampanga; Tarlac, Tarlac;at Bacolor, Pampanga. Ang kanyang mga paglalakbay ay sinusundan ngmga Espanyol at mga bahay na kanyang binisita pagkatapos ng ilangaraw ay sinalakay ng mga kawal Espanyol.

5. Sa mga sumunod na araw ay muling nakipagkita si Rizal kay Despujol.

A. Pagtatayo ng La Liga Filipina

1. Hulyo 3, itinatag ni Rizal ang La Liga Filipina sa bahay ni DoroteoOngjungco sa Kalye Ylaya, tondo Maynila.

2. Ang pagpupulong ay dinaluhan ng mga sumusunod:

a. Pedro Serano Laktaw

b. Domingo Franco



c. Jose Ramos

d. Ambrosio Salvador

e. Bonifacio Arevalo

f. Agustin de la Rosa

g. Moises Salvador

h. Luis Villareal

i. Faustino Villaruel

j. Mariano Crisostomo

k. Numeriano Adriatico

l. Estanislao Legaspi

m. Teodoro Plata

n. Andres Bonifacio

o. Juan Zulueta

A. Pag-aresto at Pagpapatapon

1. Noong Hulyo 6, 1892 - sa isang pakikipag-usap ni Rizal kay Despujol ayinaresto siya sa dahilan sa bintang na pagdadala ng mga polyetongkontra-simbahan.

2. Ipinakulong si Rizal at mahigpit na pinababantayan sa Fort Santiago.

3. Sumunod na araw inilabas ang kautusan na ipatapon si Rizal saDapitan.

4. Dinala si Rizal sa Dapitan sa pamamagitan ng barkong Cebu.

KABANATA 22 - TAPON SA DAPITAN

A. Ang Buhay ng Isang Tapon

1. Hulyo 15, 1892 - nakarating si Rizal sa Dapitan at ipinagkaloobkay Kapitan Ricardo Carnicero ang komandante ng hukbong Espanyol salugar.

2. Dala ni Rizal ang sulat ni Padre Pablo Pastells na superior ng mga Jesuita para kay Padre Antonio Obach ang paring Jesuita sa Dapitan.Ang sulat ay naglalaman ng mga kondisyon upang si Rizal ay makatirasa kumbento.

3. Pansamantalang nanirahan si Rizal sa kuwartel na pinamumunuan niKapitan Carcinero na kanyang naging kaibigan.

4. Setyembre 21, 1891 - nakatanggap sina Rizal, Carcinero at isangEspanyol ng Dipolog ang gantimpala na ang kanilang ticket bilang 9736ay nanalo ng ikalawang gantimpalang P20,000. Ang naging hati ni Rizalay P6,200. Ibinigay niya ang P2,000 sa kanyang ama at P200 kay JoseMa. Basa sa Hongkong at ang natira ay kaniyang ginamit sa pagbili nglupa sa Talisay na isang kilometro ang layo sa bayan ng Dapitan.

5. Ngkaroon ng isang mahabang sulatan sina Rizal at Pastells ukol sausapin ng relihiyon na naglalaman ng mga paniniwalang pangrelihiyonni Rizal.

a. Ginagamit ng mga prayle ang relihiyon sa pansariling kapakinabangan.

b. Ang sariling pagpapasiya ay biyaya ng Diyos sa lahat ng tao.

1. Hindi nagtagumpay si Pastell na maibalik si Rizal para sa simbahan.

2. Hinamon ni Rizal ang isang Pranses na si Mr. Juan Lardet ng duwelodahilan sa pagbebenta kay Rizal ng mga kahoy na mababa angkwalidad.

3. Inilipat ni Padre Pastells si Padre Francisco Sanchez sa Dapitan upangmuling akitin si Rizal na magbalik sa simbahan. Ngunit hindi rin itonagtagumpay.

4. Nakatanggap na rin si Rizal ng mga panauhin sa Dapitan at nakasamaniya ang kanyang mga kapamilya at nagpatayo na ng bahay sa Talisay.

5. Nagpadala ang mga prayle ng isang tao na may alyas na PabloMercado (Florencio Namanan) upang isangkot si Rizal sa mas malakingkaso.

6. Nagtrabaho si Rizal sa Dapitan bilang isang manggagamot. Angkanyang mga pasyente ay mga mahihirap na hindi makabayad at mga

mayayaman na nagbabayad ng malaki sa kanyang paglilingkod. Nangtumira ang kanyang ina sa Dapitan sa loob ng isa at kalahating taon,ginamot din ito ni Rizal. Nakilala ang kahusayan ni Rizal sapanggagamot kahit na siya ay nasa Dapitan, sinasadya sya ng mga



pasyente mula sa iba't ibang panig ng daigdig. Naging interes din niRizal ang mga lokal at halamang gamot.

7. Itinayo ni Rizal ang isang sistema ng patubig sa Dapitan upangmagkaroon ng malinis na tubig sa bawat bahay ng Dapitan.

8. Mga Proyektong Pangkomunidad sa Dapitan:

a. Paglilinis ng mga latian upang mawala ang malaria

b. Paglalagay ng pailaw sa lansangan ng Dapitan

c.

Pagpapaganda ng liwasan at ang paglalagay ng mapa ng Mindanao saplasa.

1. Ang malaking panahon ni Rizal ay ginamit din niya sa pagtuturo ngmga kabataan sa Dapitan. Tinuruan niya ang mga ito ng mga aralin sawika, heograpiya, kasaysayan, matematika, gawaing industriyal at ibapa. Ang oras ay mula alas 2:00 hanggang 4:00 ng hapon.

2. Mga ambag ni Rizal sa Agham sa Dapitan

a. Pinasok ni Rizal ang mga kagubatan at baybay dagat ng Dapitan parasa paghahanap ng

mga specimen upang ipadala niya sa mga museo ng Europa.

b. Nakapag-ipon siya ng 346 na uri ng mga kabibi.

c. Natagpuan niya ang species ng Draco rizali Apogonia rizali at Rhacophorus rizali.

1. Ang pag-aaral ng mga wika ay ipinagpatuloy ni Rizal sa Dapitan. Sapanahong ito ay natutunan niya ang wikang Bisaya, Subuanin, atMalayo.

2. Ang kahusayan sa larangan ng sining ay makikita pa rin kay Rizal sapanahon ng pagkakatapon niya sa Dapitan. Gumuguhit siya ng mgabagay na nakaakit sa kanya at nililok niya ang (1) Paghihiganti ngIna: (2) ang ulo ni Padre Guericco; (3) estatwa ng isang babaeng taga-

Dapitan.3. Ginamit din ni Rizal ang kanyang panahon sa Dapitan bilang isang

magsasaka. Umabot ng 70 hektarya ang lupang kanyang pag-aari natinaniman niya ng abaka, niyog, punong kahoy, tubo , mais, kape, atcocoa. Ginamit din ni Rizal ang modernong pagsasaka sa pamamagitanng pag-aangkat sa Estados Unidos ng mga makabagong makinarya.

4. Ang pagnenegosyo ay isa sa mga naging gawain ni Rizal sa Dapitan.Nakipagsosyo siya kayRamon Carreon , mangangalakal na taga-Dapitansa negosyo ng pangingisda, koprahan at abaka. Itinayo din ni Rizal angkooperatiba ng mga magasasaka sa Dapitan upang mabawasan angmonopolyo ng mga Tsino sa lugar.

5. Naging malikhain si Rizal sa Dapitan sa pamamagitan ng paglikha ng

mga sumusunod;a. sulpukan - isang pagsindi ng sigarilyo na gawa sa kahoy

b. makina sa paggawa ng bricks

1. Si Josephine Bracken.

a. Namatay si Leonor Rivera noong Agosto 28, 1893 dahilan sapanganganak.

b. Dumating si Josephine Bracken (edad 17) sa Dapitan upang samahanang kanyang ama-amahan na si George Tauffer upang mapagamot kayRizal. Dala nila ang isang tarheta ni Julio Llorente.

c. Nagmahalan sina Rizal at Josephine at nagbalak na magpakasal ngunitayaw silang ikasal ni Padre Obach ng walang permiso ng arsobispong Cebu.

d. Umalis si Tauffer sa Maynila at naiwan si Josephine sa Dapitan upangmakisama kay Rizal.

e. Sa unang bahagi ng 1896, nakunan si Josephine sa kanilang anak niRizal.

1. Dumating sa Dapitan noong Hunyo 1896 si Dr. Pio Valenzuela upangipaalam kay Rizal ang ukol sa Katipunan. Hinikayat ni Valnzuela angpamumuno ni Rizal sa Katipunan na tinaggihan naman niya.

2. Nagboluntaryo si Rizal upang maglingkod sa hukbong Espanyol bilangisang seruhano saCuba. Ang kanyang kahilingan ay tinugon naman niGob. Hen. Ramon Blanco na sumagot sa kanyang sulat noong Hulyo

1896 na nagsasabi ng pagsang-ayon sa kanyang plano.

3. Nilisan ni Rizal noong Hunyo 31, 1896 sakay ngbarkong Espana kasama nina Josephine, Narcisa, at pamangking siAngelica.



KABANATA 23 - HULING PAGLALAKBAY SA LABAS NG BANSA

1. Mula Dapitan patungo ng Maynila

a. Nagdaan ang barkong Espana sa Dumaguete at binisita dito ni Rizal angisa niyang kaibigan na si Herrero Regidor na hukom ng lalawigan.Inoperahan niya sa mata ang isang kapitan ng guardia civil.

b. Dumaan sa Cebu at inoperahan niya ang mag-asawang Mateo nakanyang nakilala saMadrid.

c. Dumaan ng Iloilo para mamili at nagdaan sa Capiz ang barko.

1. Sa pagdating ni Rizal sa Maynila ay nakaalis na ang barkong Isla deLuzon na sasakyan sananiya patungo ng Espanya. Napilitang tumigil siRizal sa barkong Castilla sa loob halos ng isang buwan bilang panauhinni Enrique Estalon, ang kapitan ng barko.

2. Habang nasa barko si Rizal ay sumiklab ang himagsikang Pilipino labansa mga Espanyol. Nalaman ni Rizal ang pagsiklab ng himagsikan sapamamagitan ng pagbabasa ng mga pahayagan sa barko.

3. Sa petsang Agosto 30, 1896 natanggap ni Rizal ang isang sukat niBlanco na nag-eendorso sa kanya sa Ministro ng Digma.

4. Inilipat si Rizal ng Setyembre 2, 1896 sa barkong Isla de Panay namaglalayag na patungong Barcelona.

5. Ang barkong Isla de Panay ay dumaan ng Singapore, pansamantalangbumaba si Rizal saSingapore at pinayuhan siya ni Don Manuel Camus naisang Pilipinong naninirahan na samantalahin na ang pagkakataonupang makatakas. Hindi ito sinunod ni Rizal.

6. Habang si Rizal ay naglalakbay patungo ng Espanya ay lihim nanagpapadala ng telegrama si Blanco sa Ministerio ng Digmaan na siRizal ang utak ng himagsikan.

7. Sa Suez Canal ay narinig ni Rizal ang balita ukol sa pagbitay sa mgaPilipinong naghihinalang kasangkot sa himagsikan.

8. Setyembre 28, 1896 - narinig ni Rizal ang bali-balitang siya ayaarestuhin pagdating saBarcelona.

9. Setyembre 30, 1896 - ipinaalam kay Rizal ni Kapitan Alemany angkautusan na siya (Rizal) ay idedetine sa loob ng kanyang kabinahanggang hindi nakakabalik sa Maynila.

11. Oktubre 3, 1896 - nakarating ang barkong Isla dePanay sa Barcelona at ipinadala saMunjuich Castle na noon aypinamumunuan ni General Eulogio Despujol . Oktubre 6, 1896 - inilabassi Rizal ng kulungan para ibalik sa Maynila sakay ng barkong Colon.

KABANATA 24 - HULING PAGBABALIK AT PAGLILITIS

A. Ang Huling Pagbabalik

1. Sa Barkong Colon si Rizal ay binigyan ng isang kabuna at nasa ilalim ngmahigpit na pagbabantay.

2. Nalaman niya sa isang opisyal na siya ang sinisisi ng mga Espanyolukol sa nagaganap na madugong himagsikan sa Pilipinas.

3. Kinumpiska ng mga Espanyol ang talaarawan ni Rizal.

4. Sa pagdating ng barkong Colon sa Singapore ay sinikap ni Dr. AntonioRegidor at Sixto Lopez sa pamamagitan ng isang abogadong Ingles nasi Attorney Fort na bigyan si Rizal nghabeas corpus ngunit hindi itonaipagkaloob sa dahilang ang barkong Colon ay nasa ilalim ng bandilang Espanya.

5. Nobyembre 3, 1896 - Nakarating ang barkong Colon sa Maynila attahimik na inilipat si Rizal sa Fort Santiago. Sa panahong ito ang mgaEspanyol ay nangangalap na ng ebidensiya laban kay Rizal. Pinahirapanng mga Espanyol ang maraming mga Pilipino para isabit si Rizal sanagaganap na himagsikan.

6. Nagkaroon ng isang Preliminary investigation sa kaso ni Rizal napinamumunuan ni Colonel Francisco Olive . Si Rizal ay sumailaliam salimang araw ng mahigpit na imbestigasyon.

7. Pinili ni Rizal ang pangalan ni Tinyente Luis Taviel de Andrade bilangabogado sa gaganaping paglilitis sa kanya.

8. Nagsimula ang paglilitis kay Rizal noong Disyembre 26, 1896 at sa

nasabi ding araw ay nagpasiya ang hukuman na bitayin si Rizal sapamamagitan ng pagbaril.

9. Noong Disyembre 28, 1896 nilagdaan ni Gobernador Heneral CamiloPolaviela ang kautusan ng pagbaril kay Jose Rizal.



KABANATA 25 - ANG KAGITINGAN SA BAGUMBAYAN

A. Ang mga Huling Oras ni Rizal

1. Sa ganap na ika -6:00 ng umaga ay binasa ni Kapitan RafaelDominguez ang kapasiyahan na siya ay bitayin, sa Bagumbayan saDisyembre 30, 1896 sa ganap na ika- 7 ng umaga.

2. Alas 7:00 ng umaga - Tinanggap niyang bisita sina Padre MiguelSaderra Matta (Rector ng Ateneo) at Padre Luis Viza, isang Jesuitang

Guro.

3. Alas 8:00 ng umaga - Pumalit kay Padre Viza si Padre Antonio Rosell,inimbitahan siya ni Rizal na mag-almusal. Pagkatapos na mag-almusaldumating si Tinyente Luis Taviel de Andrade at nagpasalamat si Rizaldito sa ginawang pagtatanggol niya.

4. Alas 9:00 ng umaga - Dumating si Padre Federico Faura at sinabi niRizal na tama ang sinabi ng pare na mapuputulan siya ng ulo sapagsulat ng Noli Me Tangere .

5. Alas 10:00 ng umaga - Dumating si Padre Villaclara (guro ni Rizal saAteneo) at Padre Vicente Balaguer (kura paroko ng Dapitan). Dumating

si Santiago Mataix at kinapanayam si Rizal para sa pahayagang ElHeraldo de Madrid.

6. Alas-12:00 ng tanghali - naiwan si Rizal na nag-iisa sa kanyang silidpara magtanghalian. Pagkatapos nito ay ipinagpatuloy niya angkanyang pagsusulat. Natapos na niya ang Mi Ultimo Adios at itatago nalamang sa lutuang alcohol at ginawa na rin ni Rizal ang kanyang hulingsulat kay Ferdinand Blumentritt.

7. Alas 3:00 ng hapon ay nagbalik si Padre Balaguer sa Fort Santiago atkinukulit si Rizal na gumawa ng isang retraksiyon sa kanyang isinulat nalaban sa simbahang Katoliko.

8. Alas 4:00 ng hapon - dumating ang ina ni Rizal sa Fort Santiago.Lumuhod dito si Rizal at hinalikan ang kanyang ina. Sumunod

si Trinidad at dito ay ibinigay niya ang lutuang alcoholna naglalamanng Mi Ultimi Adios .

9. Sa pag-alis ng mga magulang at kapatid ni Rizal ay nagbalik pa rin angmga Jesuita sa pangungulit kay Rizal na gumawa ng retraksiyon.

10. Alas 6:00 ng gabi - Patuloy pa rin sa pangungulit ang mga Jesuita atmga prayle na gumawa na si Rizal ng isang retraksiyon.

11. Alas 8:00 ng gabi - nagsagawa si Rizal ng kanyang huling hapunansinabi niya kay kapitan Dominguez na pinatatawad na niya ang lahat ngkanyang mga kaaway .

12. Alas 10:00- ipinadala ng Arsobispo Nozaleda ang isang kopya ngretraksiyon na pipirmahan ni Rizal ngunit ito ay tinaggihan ni Rizal.

Dahilan sa hindi napapirma si Rizal sa retraksiyon, ang paring Jesuita ayhinuwad ang lagda nui Rizal at pagkamatay ni Rizal ay sinabi nila na siRizal ay lumagda ng isang retraksiyon.

13. Alas 3:00 ng umaga- sinasabi ng mga paring Jesuita na si Rizal aynakinig ng misa at tumaggap ng komunyon. Ngunit ito ay walangbasehan.

14. Alas 5:30- kinain ni Rizal ang kanyang huling almusalpagkatapos ay sinulat niya ang dalawang sulat para sa kanyangkasambahay at sa kapatid na si Paciano.

15. Sa nabanggit din na oras ay dumating si Josephine Brackenat ipinagkaloob ni Rizal ang isang aklat ni Kempis na may pamagatna Imitacion de Cristo . Sa nasabing aklat inilagay ni Rizal ang isang

sulat na To my dear and unhappy wife, Josephine December 30, 1896. Jose Rizal.

16. Alas 6:00 ng umaga - habang naghahanda para sa martsa saBagumbayan, inihanda ni Rizal ang kanyng huling sulat para sa kanyangama at ina.

17. Alas 6:30 - nagsimulang umalis ang martsa mula saa FortSantiago patungo ng Bagumbayan. Apat na sundalong Espanyol nanakabaril at bayoneta ang nasa harapan, sa likuran si Rizal namahinahong naglalakad kasabay ni Tinyente Luis Taviel de Andrade saisang tabi at si Padre March at Villaclara sa kabila. Sa likuran ngmaraming mga sundalong Espanyol na nasasandatahan. Sa panabi ngmartsa ay ang hanay ng mga taong nanonood.

18. Sa pagdating ni Rizal sa Bagumbayan mas maraming bilang ng mga taoang naghihintay upang saksihan ang gagawing pagbitay kay Rizal.



19. Nagpaalam si Rizal kay Luis Taviel de Andrade . Pinulsuhansiya ni Dr. Castillo isang manggagamot ng hukbong Espanyol athumanga sa normal na tibok ng pulso nito.

20. Alas 7:00 ng umaga - binaril si Rizal sa Bagumbayan.

21. Pagkatapos ng barilin ng firing squad isang opisyal ng hukbo anglumapit sa kanyang katawan at binaril na malapitan sa puso. Upangtiyakin na patay na ito.

22. Pagkatapos ng pagbitay, ang bangkay ni Rizal ay inilibing

sa sementeryo ng Paco.

Talahanayan Ng Buhay Kompleto

Documents

Transcript of Talahanayan Ng Buhay Kompleto