SISTEM RANGKA

PENGENALAN

• Sistem rangka merupakan struktur tegar yang dibina daripada lebih kurang 206 tulang.

• Merupakan satu bingkai pelindung atau penyokong yang terdiri daripada gabungan tulang-tulang dan struktur-struktur sokongan yang dicantumkan oleh ligamen.

• Jumlah berat sistem rangka seorang dewasa adalah 14% daripada jumlah berat badannya.

Komponen

• Tulang• Ligamen• Kartilej• Sendi• Tendon

Tulang

• Tulang terdiri daripada 1/3 bahan organik dan 2/3 bahan tak organik.

• Bahan Organik : Sel-sel tulang, serat dan bahan dasar termasuk glikoprotein glikosaminoglikin

• Bahan Bukan Organik : garam mineral seperti kalsium karbonat dan kalsium fostat.

Ligamen

• Tisu berfiber kenyal.• Menghubungkan tulang dengan tulang.• Berwarna putih atau kuning pucat.• Fungsi:– Memberi sokongan dan kekuatan pada sendi.– Mengekal dan menetapkan tulang pada

kedudukan bagi membolehkan pergerakan pada sendi.

Kartilej/rawan

• Tisu yang lembut tetapi kuat, elastik dan tiada saluran darah.

• Menyaluti hujung tulang yang membentuk sendi.• Fungsi:– Melindungi tulang daripada haus semasa berlaku

geseran antara sendi.– Menyerap hentakan.– Eg: cuping telinga, hujung hidung, hujung tulang,

antara turus vertebra.

Sendi

• Tempat pertemuan antara tulang dengan tulang atau kartilej dengan tulang.

• Struktur sendi dipengaruhi oleh rapat hubungan pada titik pertemuan pergerakan semakin kuat tapi terbatas /terhad.

• Pergerakan ditentukan oleh kelenturan tisu ligamen & tendon.

Tendon

• Tisu berfiber berwarna putih.• Tidak kenyal dan tidak boleh melentur.• Fungsi:– Melekatkan otot pada tulang dan otot– Eg: Bisep + tulang radius Otot trisep + tulang ulna

Tendon

Ligamen

Sendi Bahu

Pembahagian Sistem RangkaRangka paksi (Axial skeleton) – 80

• Tulang tengkorak• Tulang rusuk • Turus vertebra

Rangka anggota (Appendicular skeleton ) - 12

• Lengkungan pektoral (skapula dan klavikel)

• Lengkungan pelvis• Tulang tangan• Tulang kaki

Rangka paksi Rangka anggota

Tulang tengkorak• Terbahagi kepada kranium dan tulang muka.• 22 tulang pipih bertaup.• 8 tulang kranium (bercantum melalui sendi

tidak bergerak yang dikenali sebagai sutur)• 14 terdiri daripada tulang muka.• Tengkorak bersambung dengan turus vertebra

melalui 1 lubang yang terdapat pada dasar kranium.

• Lubang ini membolehkan saraf tunjang melaluinya.

Fungsi tengkorak

• Menempatkan dan melindungi otak.• Menempatkan mata, telinga, hidung dan gigi.• Menghantar gelombang bunyi dari telinga luar

ke telinga dalam.• Mengekalkan bentuk kepala.

FrontalParietal

Temporal

Zygoma

Nasal

Vomer

Maxilla

Mandible

Frontal View

Frontal

Nasal

ZygomaMaxilla

Mandible

Parietal

Sphenoid

Temporal

Occipital

External Auditory Meatus

Mastoid Process

Lateral View

Frontal(Coronal)

Sagittal

Squamous

Lambdoid

Sutures

rosley i3p, Skeleton 17

Bones of the Skull

Figure 5.11

rosley i3p, Skeleton 18

The Skull

Figure 5.7

rosley i3p, Skeleton 19

Human Skull, Superior View

Figure 5.8

rosley i3p, Skeleton 20

Human Skull, Inferior View

Figure 5.9

Tulang rusuk• Tulang rusuk mempunyai 12 pasang• Setiap rusuk mempunyai 1 rod bertulang

kecil dan melengkung (hujung belakang bersendi atau bersambung dengan ruas tulang toraks.

• Tulang rusuk benar (pasangan pertama-7): bersambung dengan sternum melalui rawan di bahagian anterior

• Tulang rusuk palsu (pasangan ke 8 – ke 10): tidak bersambung terus dengan sternum tetapi bercantum dengan tulang rusuk ke 7

• Tulang rusuk terapung (pasangan ke 11 dan ke 12): tidak bertaut dengan sternum atau tulang rusuk yang lain.

STERNUM

• Tulang rata ini boleh dirasai di bahagian tengah hadapan dada.

• Manubrium merupakan bahagian paling atas dan bersambung dengan clavikel di sternoclavicular joints dan dua pasang tulang rusuk.

• Bahagian tengahnya pula memberikan lekapan pada rusuk.

• Xiphoid process pula adalah dibahagian hujung tulang sternum. Ia memberi lekapan kepada diafragma, otot dan hadapan dinding abdominial dan linea alba.

Tulang vertebra

• Terdiri daripada 33 tulang kecil yang berpisah semasa lahir.

• 9 daripadanya bergabung membentuk tulang tulang sakrum dan koksik.

• Pembahagian vertebra– Vertebra serviks - 7– Vertebra toraks - 12– Vertebra lumbar - 5– Sakrum - 5– Koksiks - 4

• Di antara tulang-tulang vertebra ini, terdapat rawan ‘intervertebral discs’ yang berfungsi menyerap hentakan dan mengurangkan geseran semasa pergerakan.

• Mengandungi 90% air.• Setiap vertebra diberikan nama berdasarkan

kedudukannya.

Jenis-jenis vertebra

• Vertebra atlas• Vertebra aksis• Vertebra serviks• Vertebra toraks• Vertebra lumbar• Vertebra sakrum• Koksik

Vertebra atlas

• Vertebra servik pertama.• Berbentuk seperti cincin dengan salur saraf

yang besar.• Cuaran melintangnya lebar dan pipih.• Tugas– Menyokong kepala– Membenarkan kepala bergerak ke atas dan ke

bawah

Vertebra aksis

• Vertebra servik kedua.• Mempunyai spina saraf yang besar dan

cuaran melintang yang kecil.• Bersendi dengan vertebra atlas untuk

membenarkan gerakan kepala ke kiri dan ke kanan.

• Turus aksis membenarkan gerakan putaran pada leher.

Luaran melintang

Vertebra serviks

• Mempunyai cuaran melintang yang lebar dan sentrum yang leper di bahagian posterior.

• Mempunyai spina saraf yang pendek.• Fungsi– Menyokong tengkorak dan leher.

Vertebra toraks

• Mempunyai spina saraf yang panjang dan menghala ke arah belakang.

• Spina saraf menyediakan suatu permukaan bagi perlekatan otot yang menyokong kepala dan leher.

• Sentrum vertebra toraks adalah tebal dan mempunyai muka sendi.

• Bersendi dengan tulang-tulang rusuk.

Vertebra lumbar

• Vertebra yang paling besar.• Terdapat pada bahagian abdomen serta

mempunyai sentrum yang besar dan tebal.• Mempunyai spina saraf yang pendek dan menjulur

ke posterior secara mengufuk.• Spina saraf dan cuaran melintangnya adalah

tempat perlekatan otot belakang.• Fungsi– Menyediakan banyak cuaran bagi perlekatan otot-otot.

Vertebra sakrum

• Terdiri daripada lima vertebra yang bertaup untuk membentuk satu tulang tunggal yang besar dan membentuk segi tiga.

• Mempunyai spina saraf yang pendek dan bersambung bersama.

• Bersendi dengan bahagian ileum lengkungan pelvis

Koksik

• Terdiri daripada empat tulang yang bertaup untuk membentuk segi tiga dan meruncing pada satu hujung.

• Hujung koksik terletak di bahagian posterior sakrum dan melekat padanya.

• Saiz kecil

Rangka apendikular

• Lengkungan pektoral– Skapula– Klavikel

• Lengkungan pelvis• Tulang tangan• Tulang kaki

Lengkungan pektoralSkapula• Berbentuk tiga segi lebar dan leper• Bercantum dengan bahagian belakang tulang

rusuk di bahagian bahu.• Di satu hujung tulang belikat terdapat satu

lesung yang bersendi dengan kepala humerus iaitu lesung glenoid.

Lengkungan pektoral

• Klavikel• Berbentuk rod yang terletak secara mengufuk

di bawah leher. • Terlekat pada ligamen yang menghubungkan

sternum dengan akromion pada skapula yang berfungsi memindahkan daya dari lengan ke badan.

Lengkungan pelvis

• Terdiri daripada dua tulang punggung yang serupa dan bercantum antara satu sama lain di simpisis pubis di anterior

• Lengkungan pelvis terdiri daripada ilium, iskium dan pubis

• di setiap sisi permukaan luar lengkungan pelvis terdapat lesung supaya kepala femur termuat ke dalamnya untuk membentuk sendi punggung yang dikenali sebagai asetabulum.

• Asetabulum bersendi dengan kepala tulang femur.

Tulang tangan

• Merupakan anggota hadapan. • Terdiri daripada – Humerus – Ulna – Radius– Karpal– Metakarpal– Falanks.

Humerus

• Tulang yang panjang.• Merupakan lengan

atas.• Di hujung anterior,

humerus bersendi dengan skapula.

• Di hujung posterior humerus bersendi dengan tulang radius-ulna

Radius dan ulna

• Tulang ulna tersusun hampir selari dengan tulang radius dan lebih lebar pada bahagian atas berbanding bahagian bawah.

• Tulang radius lebih halus pada bahagian atas berbanding dengan bahagian bawah

• Bahagian atas ulna bersendi dengan humerus manakala bahagian bawah ulna dan radius bersendi dengan tulang karpal di pergelangan tangan.

Karpal

• Merupakan tulang pergelangan tangan yang terdiri daripada 8 tulang kecil.

• Tulang-tulang ini tersusun dalam dua baris dengan 4 tulang pergelangan tangan di dalam setiap baris.

Metakarpal

• Tulang tapak tangan yang bersendi dengan falanks. • Terdiri daripada 5 tulang.• Kepala metakarpal membentuk buku lima tangan.

Falanks

• Terdiri daripada 14 batang tulang. • Ibu jari mempunyai dua tulang falanks dan 4 jari

lain mempunya 3 tulang falanks.• Merupakan tulang yang ringan.

Tulang kaki

• Merupakan angguta hadapan yang terdiri daripada femur, tibia, fibula, tarsal, metatarsal dan falanks.

Femur

• Tulang paha yang bersendi dengan lengkungan pelvis.

• Tulang yang terbesar, terkuat dan terpanjang.

• Hujung bawah femur bersendi dengan tulang tibia melalui sendi engsel.

Tibia-fibula

• Bahagian kaki bawah.• Tibia bersaiz lebih tebal daripada fibula.• Hujung atas fibia bersendi dengan kondil tulang femur

manakala hujung bawah tibia dan fibula bersendi dengan tarsal.

Tarsal

• Terdiri daripada 7 tulang pada pergelangan kaki yang bersendi dengan metatarsal.

• Satu daripadanya melanjut ke belakang sedikit untuk membentuk tumit.

Metatarsal

• Merupakan tulang pada tapak kaki dan bersendi dengan falanks.

Falanks

• Merupakan jari kaki yang mempunyai 14 tulang kecil.• Setiap jari kaki terdiri daripada 3 falanks kecuali ibu

jari kaki yang terdiri daripada dua tulang falanks yang lebih besar.

FUNGSI TULANG

• Penyokong

• Pergerakan

• Perlindungan

• Penghasilan Darah Merah• Tempat Menyimpan Sumber Mineral

Penyokong

• Membentuk sistem rangka tubuh• Memberi perlekatan kepada otot dan ligamen• Menyokong tisu-tisu lembut

Pergerakan

• Pelekatan otot untuk membantu proses pergerakan dan proses kontrasi bagi menghasilkan pergerakan

• Contoh : – Memegang– Melentur– Menarik– Menolak

Perlindungan

• Melindungi organ-organ penting daripada mengalami kecederaan.

• Contoh : skull atau cranium – melindungi otak. ribs – melindungi jantung dan paru-

paru.

Penghasilan darah merah

• Sel-sel darah merah serta sebahagian sel darah putih dihasilkan melalui proses– Hemopoiesis atau Hemotopaisis

Tempat menyimpan sumber mineral

• Menyimpan – Fosforus– Sodium– Kalsium– potessium – mineral lain(menghasilkan ostoblas -sel pembina tulang)

Jenis-jenis tulang

Tulang panjang (Long Bone)Tulang pendek (Short Bone)Tulang leper ( Flat Bone)Tulang tidak tentu bentuk ( Irregular Bone)Tulang bulat (Round Bone)

TULANG PANJANG

• Berbentuk panjang dan lurus• Kedua-dua hujung membengkak (epiphysis) • Contoh : – Humerus– Femurus– Radius– ulna – tibula.

TULANG PENDEK

• Berbentuk kiub dengan panjang dan lebar hampir sama.

• Contoh : – tarsals – carpals – metatarsal – phalanges.

TULANG LEPER

• Mempunyai permukaan yang lebar

• Contoh : – scull – scapula – sternum – pelvis.

TULANG TIDAK TENTU BENTUK

• Mempunyai berbagai bentuk.• Bercantum dengan tulang-tulang yang lain• Contoh Veterbrae

TULANG BULAT

• Bersaiz kecil• Contoh – patella

Struktur tulang panjang

• Tulang panjang menyediakan rangka tuas yang teguh.

• Pertumbuhan secara berdiameter dan memanjang.

• Hampir keseluruhan permukaan tulang dilapisi periosteum kecuali permukaan tulang yang berartikulasi dengan tulang lain.

• Permukaan tulang yang berartikulasi diliputi kartilej.

Epifisis

• Terletak pada kedua-dua hujung tulang panjang• Setiap epifisis terdiri daripada lapisan nipis

tulang mampat yang melingkari kawasan tulang yang berongga.

• Epifisis dan diafisis terpisah oleh plat epifiseal (kawasan aktiviti pembiakan sel)

• Plat epifiseal akan digantikan dengan garisan epifiseal apabila tumbesaran terhenti paa akhir remaja.

Diafisis

• Tulang mampat yang disaluti dan dilindungi oleh membran tisu penghubung bergentian yang dikenali sebagai perioteum.

• Diafisis melingkari kaviti medulari yang mengandungi sum-sum kuning tulang.

Periosteum • Mempunyai lapisan luar bergentian dan lapisan

dalam mengandungi sel.• Di antara kaviti sendi, lapisan superfisial tulang

panjang yang melindungi semua tulang panjang diliputi oleh periosteum.

• Fungsi: – Mengasingkan tulang daripada tisu-tisu

disekelilingnya.– Menyediakan laluan peredaran dan pembekalan saraf– Terlibat secara aktif dalam pertumbuhan dan

pembaikan tulang.

STRUKTUR TULANG PANJANG

Epifisis Proksimal

Epifisis Distal

Diafisis

Garisan epifisal

Tulang beronggaTulang mampat

Kaviti medulari

Arteri nutrien

Sum-sum kuning

Periosteum

Endosteum

Kartilej

Sendi, jenis dan pergerakan

• Jenis-jenis:– Berdasarkan struktur atau pergerakan; sendi

fibrous , sendi cartilagenous dan sendi sinovial– Berdasarkan fungsi; synarthroses (tidak bergerak),

Amphiarthroses (gerakan terhad) dan Diarthroses (gerakan bebas).

FungsiFungsi Contoh sendi pergerakanSynarthroses (sendi tidak bergerak)

- Sutur antara tulang-tulang tengkorak-Sendi antara gigi dengan maxila dan mandible-Kartileg epifisiel dan garisan epifisiel.

tiada

Amphiarthroses (sendi yang boleh digerakkan)

-Artikulasi distal antara tibia dan fibula-Simpisis pubis-Sendi antara turus vertebra

Pergerakan terhad

Fungsi Contoh sendi pergerakan

Diarthroses (sendi yang boleh bergerak bebas)

Sendi lesung: sendi bahu, sendi pinggul

- Rotasi-Sirkumduksi

Sendi engsel: sendi siku, sendi lutut

-Fleksi, Ekstensi, Hiperekstensi, Abduksi, Adduksi

Sendi kondil: sendi di pergelangan tangan dan pergelangan kaki, sendi antara metakarpal dan metatarsal.

Semua pergerakan bersudut:

Sendi pangsi: sendi antara ulna dan radius, sendi antara atlas dan tengkorak

Pronasi dan supinasiRotasi

Sendi gelungsur: sendi antara tulang gtarsal, antara tulang karpal, klavikel dan sternum, antara kartilej tulang rusuk ke-2 hingga ke-7 dan sternum

Pergerakan mendatar secara ke hadapan / kebelakang dan ke kiri / kanan

Sendi pelana: sendi pada bahagian bawah ibu jari tangan.

Fleksi, ekstensi, abduksi, adduksi, sirkumduksi.

Struktur Struktur Huraian Contoh sendi

Sendi fibrous -Tulang artikulasi berada dalam kedudukan rapat-Terikat oleh lapisan nipis tisu-tisu penghubung berfiber-Terikat oleh ligamen

-Sutur antara tulang-tulang tengkorak-Antara \gigi dengan maxila dan mandible-Antara tibia dengan fibula

Sendi cartilagenous

-Hujung tulang dihubung dengan kartilej-Cakera fibrokartilej sebagai penghubung

-Simfisis pubis lengkungan pelvis-Antara tulang vertebra

Struktur Huraian Contoh sendiSendi sinovial Kaviti sendi

mengandungi cecair sinovial yang membantu melicinkan pergerakan sendi.

-Sendi lesung: sendi bahu, sendi pinggul-Sendi engsel: sendi siku, sendi lutut-Sendi kondil: sendi di pergelangan tangan dan pergelangan kaki, sendi antara metakarpal dan metatarsal

JENIS-JENIS SENDI

Tidak bergerak ( synarthroses)

Gerakan terhad (amphiathroses)

Gerakan bebas (diathroses)

JENIS-JENIS SENDI (PERGERAKAN)

1. Gelungsur

2. Bersudut

3. Sirkumduksi

4. Putaran

JENIS-JENIS SENDI (STRUKTUR)

Sendi ‘Fibrous’

Sendi ‘Cartilaginous’

Sendi ‘Synovial’

JENIS-JENIS SENDI SINOVIAL

Sendi gelungsur

Sendi Engsel (hinge joint)

Sendi paksi (pivot joint)

Sendi kondil (Condyloid joint)

Sendi lesung

Sendi Pelana

Jenis-jenis pergerakan• Terdapat dua posisi rujukan bagi pergerakan:

kedudukan biasa dan kedudukan anatomi.• Kedudukan biasa – Merujuk kepada subjek berdiri dalam keadaan lurus

dan tegak dengan kedua-dua kaki rapat.– Kedudukan tangan rapat ke sisi dan tapak tangan

menghala ke badan• kedudukan anatomi– Subjek berdiri dalam keadaan lurus dan tegak

dengan kedua-dua tapak tangan menghala ke hadapan.

Kedudukan anatomi

• Pergerakan linear– Pergerakan yang berlaku secara mendatar ke

hadapan atau ke belakang dan ke kiri atau ke kanan. (gelungsur)

• Pergerakan putaran– Melibatkan semua bahagian objek bergerak

mengikut lengkuk bulatan mengelilingi satu pusat atau paksi putaran.

– Pergerakan pronasi dan supinasi merupakan pergerakan unik putaran pada bahagian lengan.

• Pergerakan bersudut– Merupakan satu pergerakan yang berkeadaan

lurus tetapi masih bersudut.– Melibatkan seluruh bahagiannya bergerak dari

satu kedudukan ke satu kedudukan lain.– Fleksi, ekstensi, abduksi, adduksi dan sirkumduksi.

• Pergerakan khusus– Pergerakan yang tiada taranya pada satu atau dua

sendi sahaja.– Inversi, eversi, depresi, elevasi, dorsi-fleksi dan

plantar-fleksi.

PEMBENTUKAN TULANG

Sel-sel pembentuk tulang (osteoblas) Rembes fiber yg memerangkap mineral

Osteosit

Osteoklas Sel-sel yang melarutkan tulang

• Osteoblas dan osteoklas bertindak mengubah ketumpatan dan bentuk tulang.

• Obsteoblas-orang muda• Osteoklas-orang tua.

Ofikasi tulang• Osteoblas menyaluti sepenuhnya model kartilej

hailin dengan bahan matriks bermineral.• Obteoblas memendapkan bahan matriks

bermineral dalam kartilej ke bahagian dalam tulang lalu beransur-ansur menjadi osteosit untuk membentuk tulang baru.

• Sepanjang proses ini, kartilej akan menjadi keras.• Model kartilej hailin di dalam tulang akan dilarutkan

oleh ostoeklas untuk membentuk kaviti medulari.• Proses pembentukan tulang berterusan sehingga

dewasa.

KEPERLUAN UNTUK TUMBESARAN TULANG SECARA NORMAL

1. Garam Mineral - Kalsium dan fosfat diperlukan untuk tumbesaran dari segi

pertambahan saiz dan berat tulang sejak di peringkat pranatal.

2. Vitamin - Vitamin A dan C untuk tumbesaran dan membaiki tisu-tisu

tulamng yang rosak.- Vitamin D meransang penyerapan serta mengangkut kalsium

dan fosfat ke dalam tulang.3. Hormon - Hormon tiriod, hormon tumbesaran dan hormon seks

(estrogen dan tostesteron)

Kecederaan tulang

• Patah tertutup• Patah terbuka• Patah berkompilasi• Patah ranting muda• Patah hancur• Patah mudah

Peringkat-peringkat pemulihan