11

SİGARAYI BIRAKMA SİGARAYI BIRAKMA VE VE

KİLO PROBLEMLERİKİLO PROBLEMLERİ

Dr. Zeynep A. SolakDr. Zeynep A. SolakEge Üniversitesi Tıp FakültesiEge Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmirİzmir

22

AmaçAmaç

Sigarayı bıraktıktan sonra kilo alma, Sigarayı bıraktıktan sonra kilo alma, bir nüks nedenibir nüks nedeni

Kilo almanın mekanizmasıKilo almanın mekanizması

Kilo almayı önlemek mümkün olabilir Kilo almayı önlemek mümkün olabilir mi?mi?

33

Sigarayı bıraktıktan sonra kilo Sigarayı bıraktıktan sonra kilo almaalma

Olguların yaklaşık %80’i sigarayı bıraktıktan Olguların yaklaşık %80’i sigarayı bıraktıktan sonra kilo almaktadırsonra kilo almaktadır

Kilo alma sigarayı bıraktıktan hemen sonra Kilo alma sigarayı bıraktıktan hemen sonra başlar ve içilmediği sürece devam ederbaşlar ve içilmediği sürece devam eder

Bu problem, bırakma çabasından Bu problem, bırakma çabasından vazgeçmenin ve bıraktıktan sonra nüksün vazgeçmenin ve bıraktıktan sonra nüksün başlıca nedenidirbaşlıca nedenidir

44

Sigarayı bıraktıktan sonra kilodaki ortalama Sigarayı bıraktıktan sonra kilodaki ortalama değişiklikdeğişiklik

0

1

2

3

4

5

6

7

7 8 9 10 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 100104

Vizit haftası

Kilo d

eğ

işik

likle

ri (

kg

)

(N Engl J Med 1997, 337)

55

Sigarayı bırakanlarda ortalama 5 yıllık Sigarayı bırakanlarda ortalama 5 yıllık kilo artışı kilo artışı Kadınlarda Kadınlarda 8.78.7 kg kg ErkeklerdeErkeklerde 7.67.6 kg kg

(Am J Epidemiol 1998; 148)(Am J Epidemiol 1998; 148)

66

1010 kg veya daha fazla kilo alanlarda kilo kg veya daha fazla kilo alanlarda kilo almayla ilişkili riskler, bırakmakla almayla ilişkili riskler, bırakmakla kazanılacak sağlık yararlarını ortadan kazanılacak sağlık yararlarını ortadan kaldırabilir kaldırabilir

• Kan basıncı Kan basıncı • Serum lipidleri Serum lipidleri • Kan glukozu Kan glukozu • Ürik asit seviyesiÜrik asit seviyesi • Akciğer volümlerinde azalma Akciğer volümlerinde azalma • Solunumsal semptomlarSolunumsal semptomlar

77

Risk Faktörleri:Risk Faktörleri:

Yaş (Genç içiciler) Yaş (Genç içiciler) Cinsiyet (Kadınlar)Cinsiyet (Kadınlar) Obezite Obezite İçilen sigara sayısı/günİçilen sigara sayısı/gün Genetik faktörler Genetik faktörler

(Dopamin reseptör polimorfizmi) (Dopamin reseptör polimorfizmi) ??

88

Kilo almanın mekanizmasıKilo almanın mekanizması

NikotinNikotin

İştahİştahYeme Yeme

alışkanlığındaalışkanlığındadeğişiklikdeğişiklik

İstirahatte ve İstirahatte ve

aktivite sırasındaaktivite sırasında metabolik hızmetabolik hız

Azalmış vücut ağırlığıAzalmış vücut ağırlığı

LipolizLipoliz

99

Nikotinin yağ doku Nikotinin yağ doku

ve peptidler üzerine ve peptidler üzerine

etkisi (?)etkisi (?)

Yağ doku lipoprotein Yağ doku lipoprotein

lipazlipaz enzimienzimi LeptinLeptin Nöropeptid YNöropeptid Y Oreksinler Oreksinler

Nikotinin Nikotinin monoaminlermonoaminler

üzerine etkisiüzerine etkisi

Noradrenalin (Noradrenalin ()) Dopamin (Dopamin ()) Serotonin (Serotonin ())

1010

Nikotinin insülin veNikotinin insülin veadiponektin üzerine adiponektin üzerine

etkisietkisi

Bozulmuş glukoz Bozulmuş glukoz toleransıtoleransı

Insülin rezistansıInsülin rezistansı DislipidemiDislipidemi Post-prandial lipid Post-prandial lipid

intoleransıintoleransı Azalmış adiponectinAzalmış adiponectin

Nikotinin inflamasyon Nikotinin inflamasyon

üzerine etkileri (?)üzerine etkileri (?)

İnflamatuar İnflamatuar mediyatörlerin adiposit mediyatörlerin adiposit metabolizması üzerine metabolizması üzerine etkilerinin inhibisyonuetkilerinin inhibisyonu

1111

Sigarayı Sigarayı bırakmabırakma

Kalori alımıKalori alımı Lipoprotein Lipoprotein lipaz aktivitesilipaz aktivitesi

İstirahat İstirahat

metabolizmametabolizmahızı hızı

Kilo almaKilo alma

1212

Kilo almayı önlemek mümkün Kilo almayı önlemek mümkün olabilir mi?olabilir mi?

Davranış tedavisiDavranış tedavisi Farmakolojik tedaviFarmakolojik tedavi

1313

I) Davranış tedavisiI) Davranış tedavisi

Kilo alma endişesini azaltmak için Kilo alma endişesini azaltmak için bilişsel-davranış tedavisibilişsel-davranış tedavisi

Davranışsal kilo kontrol programıDavranışsal kilo kontrol programı

(J Consult Clin Psychol 2001; 69)(J Consult Clin Psychol 2001; 69)(Obesity Reviews 2004; 5)(Obesity Reviews 2004; 5)

(Smoking Cessation Clinical Practice Guideline, AHCPR, 2000)(Smoking Cessation Clinical Practice Guideline, AHCPR, 2000)

1414

İçenlerin çoğu İçenlerin çoğu

kilo alır kilo alır

İçiciler daha fazla İçiciler daha fazla yemek yemek

yemeseler bile kilo yemeseler bile kilo alacaklardır. Size alacaklardır. Size yardım edecek ilaçlar yardım edecek ilaçlar varvarSigara ile karşılaştırıldığındaSigara ile karşılaştırıldığında

Alacağınız kilo miktarı küçükAlacağınız kilo miktarı küçük

bir risk olacaktırbir risk olacaktır

Eğer ilk olarak sigarayı bırakmaya Eğer ilk olarak sigarayı bırakmaya çalışırsanız daha başarılı çalışırsanız daha başarılı olursunuz, olursunuz, sonraki basamak kilo vermek sonraki basamak kilo vermek olsunolsunTaze sebze ve meyve yemeyi, Taze sebze ve meyve yemeyi, yeterince uyumayı, yağlı yeterince uyumayı, yağlı yememeyi planlayınyememeyi planlayın

Sigarayı bıraktıktan sonra alacağınız Sigarayı bıraktıktan sonra alacağınız birkaç kiloyu sağlıklı yaşam kazanmanın birkaç kiloyu sağlıklı yaşam kazanmanın önemi ile kıyaslayın; daha iyi önemi ile kıyaslayın; daha iyi görüneceksiniz, daha iyi hissedeceksinizgörüneceksiniz, daha iyi hissedeceksiniz

Endişeyi azaltmak için bilişsel-davranış tedavisiEndişeyi azaltmak için bilişsel-davranış tedavisi

Kanıt CKanıt C

1515

Yeme alışkanlığını Yeme alışkanlığını değiştirmedeğiştirme

Küçük porsiyonlarKüçük porsiyonlar, , yavaş yemek yemeyavaş yemek yeme

Yemek bittiğindeYemek bittiğinde, , masadan kalkıp dişini masadan kalkıp dişini fırçalamafırçalama

Alkolden uzak durmaAlkolden uzak durma

Davranışsal kilo kontrol programıDavranışsal kilo kontrol programı

Yaşam tarzını Yaşam tarzını değiştirmedeğiştirme Yürüyüş gruplarıYürüyüş grupları İşyerinde egzersiz İşyerinde egzersiz programlarıprogramları

Fizik aktiviteyi Fizik aktiviteyi değiştirmedeğiştirme Düzenli egzersizDüzenli egzersiz Mümkün olabilirse eş Mümkün olabilirse eş zamanlı başlamamazamanlı başlamama

1616

Öneri (Kanıt B)Öneri (Kanıt B)

Bupropion SRBupropion SR

Nikotin replasman tedavisi,Nikotin replasman tedavisi,özellikle nikotin sakızıözellikle nikotin sakızı

(Smoking Cessation Clinical Practice Guideline, AHCPR, 2000)(Smoking Cessation Clinical Practice Guideline, AHCPR, 2000)

II) Farmakolojik tedaviII) Farmakolojik tedavi

1717

Nikotin replasman tedavisi (NRT)Nikotin replasman tedavisi (NRT)

- - Nikotin sakızı – kilo almada gecikmeNikotin sakızı – kilo almada gecikme(J Consult Clin Psycol 1989)(J Consult Clin Psycol 1989)

- - Nikotin bantları – kilo almayı önleme (?)Nikotin bantları – kilo almayı önleme (?) (Clin Cardiol 1999; 22)(Clin Cardiol 1999; 22)

(Horm Metab Res 2004; 36)(Horm Metab Res 2004; 36)

1818

Nikotin sakızı –Nikotin sakızı –davranışsal davranışsal önerileröneriler

Davranışsal kilo kontrolDavranışsal kilo kontrolprogramı - diyetprogramı - diyet++

(BMJ 1999; 319)(BMJ 1999; 319)

TTedaviedavi (%) (%) KKontrol (%)ontrol (%) PP

BırakanlarBırakanlar 68/137 (50)68/137 (50) 53/150 (35)53/150 (35) =0.01=0.01

KiloKilo (Kg) (Kg) - 2.1- 2.1 + 1.6+ 1.6 <0.001<0.001

16 hafta sonra16 hafta sonra

1919

Nikotin sakızı –Nikotin sakızı –davranışsal davranışsal önerileröneriler

Davranışsal kilo kontrolDavranışsal kilo kontrolprogramı - diyetprogramı - diyet++

TTedaviedavi (%) (%) KKontrol (%)ontrol (%) PP

BırakanlarBırakanlar 38/137 (28)38/137 (28) 24/150 (16)24/150 (16) <0.05<0.05

KiloKilo (Kg) (Kg) Anlamlı farklılık yokAnlamlı farklılık yok

1 yıl sonra1 yıl sonra

2020

Bupropion SRBupropion SR

KaynakKaynak Tedavi Tedavi süresi süresi

(hafta)(hafta)

İlaç dozuİlaç dozu

(mg)(mg)HastaHasta

sayısısayısıBırakma Bırakma oranı (%)oranı (%)

(6-ay)(6-ay)

Tedavi Tedavi sonunda sonunda alınan alınan

ortalama kilo ortalama kilo ((kgkg))

Hurt Hurt ve ve arkark

77 BUP 300BUP 300 156156 12.212.2 1.51.5

77 BUP 150BUP 150 153153 13.713.7 2.32.3

77 PLPL 153153 5.95.9 2.92.9

Jorenby Jorenby ve ve arkark

99 BUP 300BUP 300 244244 2525 1.71.7

88 NRTNRT 244244 1616 1.61.6

99 B300+NRB300+NRTT

245245 2525 1.11.1

99 PLPL 160160 1010 2.12.1

Hays Hays ve ve arkark

5252 BUP 300BUP 300 432432 52.352.3 3.83.8

5252 PLPL 214214 55.155.1 5.65.6

2121

Botella-Carretero Botella-Carretero ve ark. ve ark.

Açık - randomize çalışmaAçık - randomize çalışma

BUP 300 veya nikotin bantları - 7 hafta BUP 300 veya nikotin bantları - 7 hafta tedavi tedavi

Kilo alma, obezite ve ilaç kullanımından Kilo alma, obezite ve ilaç kullanımından bağımsızbağımsız

(Horm Metab Res 2004; 36)(Horm Metab Res 2004; 36)

2222

Yeni ilaç - RimonabantYeni ilaç - Rimonabant

-- “ “Endocannabinoid” sistem Endocannabinoid” sistem Yiyecek alımı ve enerji tüketiminin Yiyecek alımı ve enerji tüketiminin

regülasyonundaregülasyonunda

rol oynarrol oynar Tütün bağımlılığının oluşumunda rolü vardırTütün bağımlılığının oluşumunda rolü vardır

- RimonabantRimonabant İlk selektif CB1 blokeri İlk selektif CB1 blokeri Bozulmuş EC sistemin normal hale Bozulmuş EC sistemin normal hale dönmesinde dönmesinde yardımcıyardımcı

2323

Obezite ilaçlarıObezite ilaçları

FluoxetineFluoxetine SibutramineSibutramine OrlistatOrlistat ??

2424

ÖzetÖzet Sigarayı bırakmak sıklıkla kilo almaya yol açarSigarayı bırakmak sıklıkla kilo almaya yol açar

Kilo alma nedeni vücut metabolizma hızında ve yemek Kilo alma nedeni vücut metabolizma hızında ve yemek yeme alışkanlığındaki değişikliktiryeme alışkanlığındaki değişikliktir

Davranışsal öneriler ve farmakoterapi (NRT, bupropion Davranışsal öneriler ve farmakoterapi (NRT, bupropion SR) kilo almayı sınırlayabilirSR) kilo almayı sınırlayabilir

İlaçlar kilo almayı azaltmada etkilidir, ancak tedavi İlaçlar kilo almayı azaltmada etkilidir, ancak tedavi bittikten sonra kilo artmaya başlamaktadırbittikten sonra kilo artmaya başlamaktadır

İçiciler bırakma girişimi sırasında kilo almayı engelleyecek İçiciler bırakma girişimi sırasında kilo almayı engelleyecek sıkı önlemler (örneğin katı diyet) almamalıdırsıkı önlemler (örneğin katı diyet) almamalıdır