sasjelaRsrulebis sistemis samarTlebrivi reJimis TanamSromelTa ...
Transcript of sasjelaRsrulebis sistemis samarTlebrivi reJimis TanamSromelTa ...
1
sasjelaRsrulebis sistemis samarTlebrivi reJimis
TanamSromelTa saqmianobis maregulirebeli saerTaSoriso
standartebis krebuli
Tbilisi 2013
2
saerTaSoriso standartebis winamde bare krebuli, romelic
sasjelaRsrulebis sistemis samarTlebrivi reJimis TanamSromelTa
saqmianobas aregulirebs, warmoadgens araoficialur Targmans. igi
momzadda da gamoica evrokavSirisa da evropis sabWos erToblivi
programis - „adamianis uflebebi cixeebsa da daxuruli tipis sxva
dawesebulebebSi~ - farglebSi
gamomcemloba: Sps „preprinti~
tiraJi: 300 cali
2013w., Tbilisi, saqarTvelo
Compilation of International Standards Regulating Activities of the Prison Regime Staff is an unoffi cial translation, published within the framework of the EU/CoE Joint Programme “Human Rights in Prisons and other Closed Institutions”
Published by: “PrePrint” LTD300 copies
2013, Tbilisi, Georgia
ISBN 978-9941-0-6157-8
3
s a r C e v i
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi ............................... 7
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsi ..................... 36
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da
iaraRis gamoyenebis Sesaxeb .................................................................................... 43
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad ....................... 52
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa
arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb .................................................................... 76
evropis sabWos dokumentebi
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2006)2 wevri
saxelmwifoebisadmi evropis cixis wesebis Sesaxeb ....................................... 113
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (97)12 wevri
saxelmwifoebisadmi sazogadoebrivi sanqciebisa da RonisZiebebis
aRsrulebaze pasuxismgebeli kadrebis Sesaxeb .............................................. 154
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2012)5 wevri
saxelmwifoebisadmi cixis TanamSromelTa eTikis evropis
kodeqsis Sesaxeb ......................................................................................................... 170
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2006)13 wevri
saxelmwifoebisadmi winaswari patimrobis gamoyenebis, misi
ganxorcielebis pirobebisa da Zaladobis sawinaaRmdego
zomebis Sesaxeb .......................................................................................................... 178
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (98)7 wevri
saxelmwifoebisadmi cixeSi jandacvis eTikuri da
organizaciuli aspeqtebis Sesaxeb ..................................................................... 191
4
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2008)11 wevri
saxelmwifoebisadmi sanqciebs an zomebs daqvemdebarebuli
arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis evropis wesebis Sesaxeb ........... 205
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2012)12 wevri
saxelmwifoebisadmi ucxoeli patimrebis Sesaxeb ......................................... 247
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2003)23 wevri
saxelmwifoebisadmi cixis administraciis mier uvado da sxva
grZelvadiani patimrebis marTvis Sesaxeb ........................................................ 266
wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis
prevenciis evropis komitetis standartebi ................................................... 278
5
gaerTianebuli erebisorganizaciis dokumentebi
6
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
7
patimrebTan mopyrobis minimaluristandartuli wesebi*
pirveladi mimoxilvebi
1. winamdebare wesebi miznad ar isaxavs penitencialur dawese-
bulebaTa samodelo sistemis aRweras. maTi amocanaa, Taname-
drove azrovnebis sayovelTao konsensussa da dResdReobiT
arsebul yvelaze misaReb sistemaTa ZiriTadi elementebis
safuZvelze warmoaCinos is, rac patimrebTan mopyrobis
sakiTxSi sayovelTaod aRiarebulia saTanado principad da
praqtikad.
2. samarTlebrivi, socialuri, ekonomikuri da geografiuli
pirobebis gansxvavebaTa gaTvaliswinebiT, SeuZlebelia
aRniSnuli wesebis gamoyeneba uklebliv yvela regionSi.
miuxedavad amisa, isini unda exmarebodes im praqtikuli
siZneleebis gadalaxvaSi, romlebic xels uSlis wesebis
cxovrebaSi gatarebas, ramdenadac wesebi warmoadgens minim-
alur pirobebs, romlebic misaRebia gaerTianebuli erebis
organizaciisaTvis.
3. meore mxriv, saqme gvaqvs iseT sferosTan, rodesac adamian-
is azri mudam win miiswrafvis. wesebi ar gamoricxavs iseTi
cdebisa da praqtikuli saqmianobis ganxorcielebas, rom-
lebic mimarTuli iqneba wesebeSi dasaxuli miznebis misaRw-
evad da ar ewinaaRmdegeba iq dafiqsirebul principebsa da
mimarTulebebs. am pirobis gaTvaliswinebiT, cixis centra-
luri administraciisTvis SeiZleba dasaSvebi iyos wesebidan
gadaxveva.
4. (1) winamdebare wesebis I nawili exeba dawesebulebaTa zogad
marTvas da gamoiyeneba yvela kategoriis patimarTa: sisxlis
Tu samoqalaqo samarTladamrRvevTa, gansasjelTa Tu ms-
–––––––––––––––––––––––––––––––
* miRebulia generaluri asambleis pirvel kongresze danaSaulis Tavidan ac-
ilebisa da samarTldamrRvevTa mopyrobis Sesaxeb, romelic Catarda JenevaSi 1955
wels, da romelic damtkicebul iqna ekonomikuri da socialuri sabWos 1957 wlis 31
ivlisis 663 C (XXIV) da 1977 wlis 13 maisis 2076 (LXII) rezoluciebiT
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
8
javrdebulTa mimarT, agreTve im patimarTa mimarT, romleb-
sac mosamarTlis brZanebiT Sefardebuli aqvT „usafrTxoe-
bis reJimi~ an gamasworebeli RonisZiebebi.
(2) II nawilSi ganxiluli wesebi gamoiyeneba yvela danarCen
nawilSi moxseniebuli gansakuTrebuli kategoriebis mimarT.
TumcaRa, „a~ ganyofilebaSi moxseniebuli wesebi, romlebic
exeba msjavrdebul patimrebs, Tanabrad unda iqnes gamoy-
enebuli im katgoriis pirTa mimarTac, romlebzec saubaria
„b~, „g~ da „d~ ganyofilebebSi, imis gaTvaliswinebiT, rom
aRniSnuli ar ewinaaRmdegeba xsenebuli kategoriis patim-
rebisTvis SemuSavebul wesebsa da aumjoebsebs maT mdgo-
mareobas.
5. (1) wesebi ar isaxavs miznad arasrulwlovanTa iseTi dawese-
bulebis marTvis reglamentirebas, rogoric aris arasrul-
wlovanTa aRmzrdelobiTi dawesebulebebi an gamosaswore-
beli skolebi, Tumca, zogadad, I nawili SeiZleba Tanabrad
SemxeblobaSi iyos aseT dawesebulebebTanac.
(2) arasrulwlovani patimrebis kategorias unda ganekuT-
vnebodes yvela axalgazrda, romlebic eqvemdebarebian
arasrulwlovanTa sasamarTloebis iurisdiqcias. rogorc
wesi, aseTi axalgazrdebis mimarT Tavisuflebis aRkveTis
zomad patimroba ar unda gamoiyenebodes.
pirveli nawiliwesebi zogadi gamoyenebisaTvis
ZiriTadi principebi
6. (1) aucilebelia qvemoT moyvanili wesebis miukerZoeblad
gamoyeneba. dauSvebelia diskriminacia rasobrivi, kanis
feris, sqesis, enis, religiuri, politikuri Tu sxva mosaz-
rebebis, erovnuli da socialuri warmomavlobis, qonebrivi,
dabadebis an sxva mdgomareobis niSniT.
(2) meore mxriv, aucilebelia im jgufis religiuri mrwamsisa
da moraluri Rirebulebebis pativiscema, romel jgufsac
patimari ganekuTvneba.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
9
saregistracio Jurnali
7. (1) patimrobis adgilebSi unda warmoebdes savaldebulo
reestri saregistracio Jurnalis saxiT, romlis gverdebi
danomrili unda iyos da romelSic Setanil iqneba Semdegi
saxis informacia:
(a) monacemebi patimris Sesaxeb;
(b) patimris dapatimrebis mizezebi da xelisuflebis
warmomadgeneli im organos dasaxeleba, romelmac mi-
iRo gadawyvetileba Tavisuflebis aRkveTis Sesaxeb;
(g) patimris cixeSi Sesvlisa da gasvlis dRe da saaTi.
(2) aravin SeiZleba iqnes miRebuli dawesebulebaSi patim-
robis Sesaxeb moqmedi brZanebis gareSe. amgvari brZanebis
detalebi winaswar unda iqnes Setanili saregistracio Jur-
nalSi.
kategoriebis mixedviT patimarTa gancalkeveba
8. patimrebis sxvadasxva kategoriebi nawildeba gancalkeve-
bul dawesebulebebSi an erTi da igive dawesebulebis sxva-
dasxva nawilebSi maTi sqesis, asakis, wina nasamarTlobis,
maTi dapatimrebis samarTlebrivi mizezebisa da maTTan re-
komndirebuli mopyrobis gaTvaliswinebiT. Sesabamisad:
(a) mamakacebi da qalebi, SeZlebisdagvarad, unda gan-
Tavsdnen gancalkavebul dawesebulebebSi; im dawese-
bulebebSi, romlebSic moTavsebuli arian rogorc ma-
makacebi, aseve qalebi, qalebisaTvis gankuTvnili dawe-
sebulebis nawili srulad gancalkevebuli unda iyos;
(b) braldebulebi unda moTavsdnen msjavrdebulebisa-
gan gancalkevebulad;
(g) valauvalobis gamo an sxva samoqalaqo saqmeebisaTvis
dapatimrebuli pirebi unda ganTavsdnen sisxlis samarT-
lis danaSaulis Camdeni patimrebisagan gancalkevebiT;
(d) axalgazrda patimrebi ganTavsebul unda iqnen moz-
rdili patimrebisgan gancalkevebiT.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
10
sacxovrebeli sadgomi
9. (1) rodesac saZile sadgomi warmoadgens individualur
saknebsa Tu oTaxebs, yovel patimars Ramis gasaTevad unda
hqondes calke sakani an oTaxi. rodesac gansakuTrebuli
SemTxvevebisas, rogoricaa cixis droebiTi gadatvirTva,
aucilebeli xdeba, rom cixis administraciam gadauxvios
winamdebare wesebidan, mizanSewonili ar aris, rom ori pati-
mari erTad iqnes moTavsebuli sakansa Tu oTaxSi.
(2) iq, sadac aris saerTo saknebi, maTSi moTavsebuli patim-
rebis SerCeva unda xdebodes Zalian guldasmiT, raTa eWvga-
reSe iyos, rom maT SeuZliaT aseT pirobebSi erTad cxovre-
ba. RamRamobiT unda mimdinareobdes dawesebulebis xasiaT-
Tan Sesabamisi mudmivi zedamxedveloba.
10. yvela sacxovrebeli sadgomi, romliTac sargebloben patim-
rebi, gansakuTrebiT yvela saZile sadgomi, sruliad unda
pasuxobdes sanitarul moTxovnebs. amasTan, saTanado yur-
adReba unda mieqces klimatur pirobebs, gansakuTrebiT am
sadgomebis moculobasa da minimalur farTobs, ganaTebas,
gaTbobasa da ventilacias.
11. dawesebulebebSi, sadac cxovroben da muSaoben patimrebi:
(a) fanjrebi unda iyos sakmarisi zomis imisaTvis, rom pa-
timrebs SeeZloT kiTxva da muSaoba dRis Suqze da unda
iyos ise konstruirebuli, rom uzrunvelyos sufTa
haeris miwodeba imisdamiuxedavad, arsebobs Tu ara ven-
tilaciis xelovnuri sistema.
(b) xelovnuri ganaTeba sakmarisi unda iyos imisaTvis,
rom patimrebs SeeZloT kiTxva da muSaoba mxedvelobis
gauaresebis safrTxis gareSe.
12. sanitaruli mowyobilobebi sakmarisi unda iyos imisaT-
vis, rom TiToeulma patimarma SeZlos Tavisi bunebrivi
fiziologiuri moTxovnebis dakmayofileba saWiroebisame-
br sisufTavisa da wesier pirobebSi.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
11
13. dasabani mowyobilobebi da Sxapebis raodenoba sakmarisi
unda iyos imisaTvis, rom yovel patimars SeeZlos da moeTxo-
vos dabanva an miiRos Sxapi Sesabamis temperaturaze (kli-
matis mixedviT) da iseTi sixSiriT, rogorc amas moiTxovs
higienis saerTo pirobebi, wlis periodisa da geografiuli
raionis gaTvaliswinebiT, sul mcire kviraSi erTxel zom-
ieri klimatis pirobebSi.
14. dawesebulebis yvela im nawilSi, romliTac patimrebi regu-
larulad sargebloben, unda iyos saTanado wesrigi da gan-
sakuTrebuli sisufTave.
piradi higiena
15. patimrebs moeTxovebaT, rom yovelTvis iyvnen sufTad,
risTvisac saWiroa maTi momarageba wyliTa da piradi tua-
letisaTvis saWiro iseTi nivTebiT, romlebic aucilebelia
sisufTavisa da janmrTelobis dasacavad.
16. imisaTvis, rom patimrebma SeZlon iseTi garegunli ieris
SenarCuneba, romelic Tavsebadi iqneba adamianur Rirsebas-
Tan, maT unda mieceT saSualeba izrunon TavianT varcxni-
lobasa da wver–ulvaSze da survilis SemTxvevaSi, hqondeT
regularulad gaparsvis saSualeba.
tansacmeli da TeTreuli
17. (1) patimrebs, romlebsac ara aqvT samoqalaqo tansacmlis
tarebis ufleba, unda mieceT specialuri tansacmeli, rome-
lic Seesabameba mocemul klimats da xels uwyobs maTi jan-
mrTelobis damakmayofilebeli mdgomareobis SenarCunebas.
es tansacmeli ar unda atarebdes Rirsebis Semlaxvel an da-
mamcirebel xasiaTs.
(2) tansacmeli unda inaxebodes sufTad da mowesrigebulad.
recxva da TeTreulis gacema unda xdebodes higienis moTx-
ovnis Sesabamisad.
(3) gansakuTrebul SemTxvevebSi, rodesac patimari xelisu-
flebis warmomadgenelTa nebarTviT tovebs dawesebulebas,
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
12
mas unda daerTos sakuTari an sxva iseTi tansacmlis Cacmis
neba, romelic ar iqneba TvalSi sacemi.
18. Tu patimrebisTvis nebadarTulia samoqalaqo tansacmlis
tareba, maTi dawesebulebaSi Seyvanis momentisTanave miRe-
bul unda iqnes zomebi, raTa tansacmeli iyos sufTa da tare-
bisaTvis Sesaferisi.
19. adgilobrivi da erovnuli standartebis Sesabamisad, yovel
patimars pirad sargeblobaSi unda hqondes sawoli da Ses-
aferisi TeTreuli, romelic gacemis momentSi unda iyos
sufTa. amasTan, sisufTavis SenarCunebis mizniT, TeTreuli
xSirad unda icvlebodes.
sakvebi
20. (1) cixis administraciam yoveli patimari unda uzrunvely-
os Cveul saaTebSi iseTi sakvebiT, romelic iqneba sakmari-
sad kargi xarisxis, kargad damzadebuli da miwodebuli da
agreTve, sakmarisad noyieri, Zalebis aRsadgenad da janmrT-
elobis SesanarCuneblad.
(2) sasmeli wyali unda iyos xelmisawvdomi yoveli patimri-
saTvis nebismier dros, SeuzRudavi raodenobiT.
fizikuri varjiSi da sporti
21. (1) im patimrebs, romlebic ar arian dasaqmebuli sufTa haer-
ze, gaaCniaT minimum erTi saaTiT mainc ezoSi saTanado fizi-
kuri varjiSis ufleba, Tu amas amindi uwyobs xels.
(2) saTanado fizikur mdgomareobaSi myofi axalgazrda da
sxva patimrebi fizikuri varjiSis dros uzrunvelyofili
unda iyvnen TamaSis SesaZleblobiT. amisaTvis saWiroa saTa-
nado moednebis, danadgarebisa da inventaris arseboba.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
13
samedicino momsaxureba
22. (1) yvela dawesebulebas unda hyavdes sul mcire erTi iseTi
kvalificiuri medicinis muSaki mainc, romelsac fsiqiatri-
aSic eqneba ganaTleba. saWiroa samedicino momsaxurebis or-
ganizeba jandacvis adgilobriv an saxelmwifo organoebTan
mWidro kontaqtSi. igi unda moicavdes fsiqiatriul diag-
nostikur samsaxurebsa da sadac es aucilebelia, sulieri
aSlilobis mkurnalobas.
(2) avadmyofi patimrebi, romlebsac specialistTa yuradRe-
ba esaWiroebaT, unda gadaiyvanon specialur dawesebulebeb-
Si an samoqalaqo saavadmyofoSi. cixis saavadmyofoebs unda
hqondeT Sesabamisi samedicino momsaxurebisTvis da maTi
mkurnalobisTvis saWiro danadgarebi, preparatebi da medi-
kamentebi, agerTve sakmarisad kvalificiuri personali.
(3) TiToeul patimars unda hqondes imis SesaZlebloba, rom
isargeblos kvalificiuri stomatologis momsaxurebiT.
23 (1) qalTa sapatimro dawesebulebebSi unda iyos calke sad-
gomebi mSobiare qalebis mosavlelad. SesaZleblobis farg-
lebSi, yvela RonisZieba unda iqnes ganxorcielebuli, rom
mSobiaroba moxdes ara cixis, aramed samoqalaqo saavadmyo-
foSi. im SemTxvevaSi, Tuki bavSvi daibadeba cixeSi, aRniSnu-
li ar unda dafiqsirdes dabadebis mowmobaSi.
(2) rodesac nebadarTulia Cvili bavSvebis dedasTan dawese-
bulebaSi datoveba, gaTvaliswinebuli unda iyos baga–baRis
Seqmna, romelic dakompleqtebuli iqneba kvalificiuri
personaliT, sadac SesaZlebeli iqneba bavSvebis datoveba
im periodebSi, rodesac isini moklebulni arian dedis mz-
runvelobas.
24. TiToeulma patimarma, saWiroebis SemTxvevaSi, sapatimroSi
miyvanisTanave da SemdgomSi unda gaiaros samedicino Semow-
meba medicinis muSakTan, raTa dadgindes, aris Tu ara igi
daavadebuli fizikurad an sulierad, ra drosac unda ganx-
orcieldes Sesabamisi zomebi; amasTan, unda moxdes im patim-
rebis izolireba, romelTa Sesaxeb SeiZleba gaCndes eWvi,
rom isini daavadebuli arian raime infeqciuri an gadamdebi
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
14
daavadebiT. aseve unda gamovlindes fizikuri da sulieri
naklovanebebi, romlebmac SeiZleba xeli SeuSalos patim-
rebis gamosworebas.
25. (1) patimarTa fizikur da sulier janmrTelobaze unda
zrunavdes eqimi, romelic yoveldRiurad unda iRebdes an
naxulobdes avadmyof patimrebs da yvelas, visac eqimis yu-
radReba gansakuTrebiT esaWiroeba.
(2) rodesac eqims miaCnia, rom patimris fizikuri an sulieri
janmrTeloba darRveulia, an SeiZleba dairRves misi patim-
robaSi yofnis an patimrobis sxva pirobebis gamo, man amis
Sesaxeb unda moaxsenos direqtors.
26. (1) eqimi valdebulia, regularulad ganaxorcielos Semowmeba
da Caabaros angariSi direqtors Semdegi sakiTxebis Sesaxeb:
(a) sakvebis raodenoba, xarisxi, momzadebisa da ganaw-
ilebis pirobebi;
(b) dawesebulebisa da patimarTa higiena da sisufTave;
(g) dawesebulebis sanitaruli mdgomareoba, gaTboba,
ganaTeba da ventilacia;
(d) patimrebis tansacmlisa da TeTreulis vargisianoba
da sisufTave;
(e) fizkulturasa da sportTan dakavSirebuli wesebis
dacva im SemTxvevaSi, rodesac es samuSao ar ekisreba
specializebul personals.
(2) 25–e wesis me–2 punqtisa da 26–e wesis Sesabamisad, di-
reqtorma unda gaiTvaliswinos eqimis mier wardgenili an-
gariSebi da rCevebi da Tu igi eTanxmeba am ukanasknelis
rekomendaciebs, man dauyovnebliv unda miiRos zomebi maTi
cxovrebaSi gatarebisaTvis, xolo, im SemTxvevaSi, Tu es
rekomendaciebi scildeba misi kompetenciis farglebs, an
Tu igi maT ar eTanxmeba, direqtorma dauyovnebliv unda wa-
rudginos misi moxseneba da eqimis rCeva zemdgom organoebs.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
15
disciplina da sasjeli
27. disciplina da wesrigi mkacrad unda iyos daculi, Tumca,
SemoRebul unda iqnes mxolod is SezRudvebi, romlebic
aucilebelia zedamxedvelobis saimedoobis uzrunvelsayo-
fad da dawesebulebaSi Tanacxovrebis saTanado wesebis da-
sacavad.
28. (1) ar SeiZleba, rom patimrebs disciplinuri wesiT sasjelis
formad daeniSnos sapatimro dawesebulebis momsaxureba.
(2) Tumca am wesma xeli ar unda SeuSalos TviTmmarTvelobis
sistemis saTanado funqcionirebas, romlis drosac pasux-
ismgebloba garkveuli saxiT socialur, aRmzrdelobiT an
sportul saqmianobaze ekisrebaT TviT patimrebs, romlebic
zedamxedvelobis qveS muSaoben maTi gamosworebis mizniT
Seqmnil jgufebSi.
29. kanoniT an kompetenturi administraciuli organoebis gan-
kargulebiT gansazRvruli unda iyos Semdegi faqtorebi:
(a) qmedeba, romelic kvalificirdeba, rogorc discip-
linuri gadacdoma;
(b) sasjelis tipi da xangrZlivoba, romelic SeiZleba
gamoyenebul iqnes patimris mimarT;
(g) organo, romelsac aqvs sasjelis dadebis ufleba.
30. (1) sasjelis dadeba SeiZleba mxolod aseTi kanonis an gank-
argulebis Sesabamisad, amasTan, ar SeiZleba romelime pati-
mars erTi da igive samarTaldarRvevisaTvis daedos ganmeo-
rebiTi sasjeli.
(2) dauSvebelia patimris dasja manam, sanam winaswar ar mox-
deba misi informireba, Tu ra samarTaldarRvevisaTvis up-
ireben dasjas da ar miecema dacvis saSualeba. yoveli aseTi
saqme guldasmiT unda iqnes ganxiluli xelisuflebis kompe-
tenturi organoebis mier.
(3) aucilebelobisa da SesaZleblobis farglebSi, patimars
unda mieces Tarjimnis daxmarebiT dacvis saSualeba.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
16
31. unda aikrZalos sxeulebrivi sasjelis, bnel sakanSi mo-
Tavsebisa da dasjis yvela sastiki, araadamianuri da
Rirsebis Semlaxavi saSualebis gamoyeneba, rogorc discip-
linuri gadacdomisaTvis sasjelis dakisreba.
32. (1) sasjeli, romelic iTvaliswinebs izolirebis mkacr re-
Jims an kvebis racionis Semcirebas, SeiZleba ganxorcieldes
mxolod patimris samedicino Semowmebis Semdeg eqimis mier,
romelmac werilobiT unda daadasturos, rom patimars Seu-
Zlia aseTi sasjelis gadatana.
(2) igive exeba sxva saxis sasjelebsac, romlebmac SeiZleba
patimars fizikuri an sulieri ziani miayenos. ar SeiZleba
aseTi sasjelis gamoyeneba winaaRmdegobaSi modiodes 31–e
wesis debulebebTan. amasTan, aRniSnuli wesidan gadaxveva
dauSvebelia.
(3) eqimma yoveldRiurad unda moinaxulos is patimrebi, rom-
lebic eqvemdebarebian sasjelis aseT zomas da Tu patimris
fizikuri an sulieri mdgomareobis gaTvaliswinebiT, CaTv-
lis, rom sasjeli unda Sewydes an Seicvalos, sakuTari mo-
sazreba cixis direqtors unda Seatyobinos.
SemboWavi saSualebebi
33. (1) sasjelis saxiT arasodes unda iqnes gamoyenebuli Sem-
boWavi saSualebebi, rogorebicaa xelborkilebi, borkile-
bi, jaWvebi da SemboWavi xalaTi. garda amisa, damorCilebis
saSualebebad borkilebisa da jaWvebis gamoyeneba saerTod
ar SeiZleba. SeboWvis sxva saSualebebis gamoyeneba dauSve-
belia garda Semdegi garemoebebisa:
(a) patimrebis gadayvanisas gaqcevis Tavidan asacileb-
lad, im pirobiT, rom patimari gaTavisufldeba bork-
ilebisgan, rogorc ki mas waradgenen sasamarTlo an ad-
ministraciuli organoebis winaSe;
(b) samedicino xasiaTis miznebisaTvis an eqimis mi-
TiTebiT;
(g) direqtoris brZanebiT, rodesac sxva zomebi uSede-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
17
go aRmoCndeba da rodesac patimars xeli unda SeuSa-
lon sakuTari TavisTvis an sxvisTvis zianis an materi-
aluri zaralis miyenebaSi; aseT SemTxvevebSi direqto-
ri movalea, rom eqimTan dauyovnebeli konsultaciis
Semdeg, moxseneba warudginos zemdgom administraci-
ul organos.
34. SemboWavi saSualebebis gamoyenebis meTodebi da xerxebi unda
daadginos cixis centralurma administraciam. am saSuale-
baTa gamoyeneba ar aris mizanSewonili imaze xangrZlivad,
vidre amas aucilebloba moiTxovs.
patimrebisTvis xelmisawvdomi informaciada maTi saCivrebi
35. (1) cixeSi moxvedrili TiToeuli patimari uzrunvelyofili
unda iyos werilobiTi informaciiT, romelic exeba misi
kategoriis patimrebTan mopyrobis wesebs, mocemuli sa-
patimros disciplinur moTxovnebs, informaciis Setanisa
da gasaCivrebis nebadarTul saSualebebs, aseve yvela sxva
sakiTxs, romelic daexmareba patimars kargad gaacnobie-
ros sakuTari uflebebi da Seeguos mocemul sapatimroSi
cxovrebis pirobebs.
(2) wera–kiTxvis armcodne patimrebs informacia unda
miewodoT zepiri formiT.
36. (1) kviris dReebSi TiToeul patimars unda hqondes imis sa-
Sualeba, rom gancxadebiT an saCivriT mimarTos sapatimros
direqtors an mis uflebamosil warmomadgenels.
(2) Semowmebis dros patimrebs unda hqondeT saSualeba
moTxovniT an saCivriT mimarTon cixeebis Semowmebis ganmax-
orcielebel pirebs. patimrebs unda hqondeT imis SesaZle-
bloba, rom daelaparakon maT an Semowmebis ganmaxorciele-
bel romelime sxva pirs, sapatimros direqtoris an daweseb-
ulebis sxva TanamSromlis Tandaswrebis gareSe.
(3) TiToeul patimars unda hqondes centraluri sapatim-
ros administraciisaTvis, sasamarTlo xelisuflebisaTvis
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
18
an xelisuflebis sxva Sesabamisi organosaTvis moTxovniT an
saCivriT mimarTvis saSualeba. aRniSnuli ar unda eqvemde-
barebodes cenzuras Sinaarsis TvalsazrisiT, magram unda
iyos Sedgenili saTanado formiT da dadgenili wesiT gaeg-
zavnos zemoxsenebul organoebs.
(4) aseTi moTxovna an saCivari saswrafod unda iqnes ganxi-
luli da pasuxi gaeces zedmeti dayovnebis gareSe, garda im
SemTxvevebisa, rodesac moTxovna an saCivari aSkarad dau-
sabuTebeli an usafuZvloa.
kavSiri gare samyarosTan
37. aucilebeli zedamxedvelobis pirobebSi patimrebs unda
mieceT saSualeba, rom mimowerisa da vizitebis saSualebiT
regularuli urTierToba iqonion ojaxebTan da SeubRalavi
reputaciis mqone megobrebTan.
38. (1) ucxo qveynis moqalaqe patimrebs unda SeeqmnaT pirobebi
maTi qveynis diplomatiur an sakonsulo warmomadgenlebTan
urTierTobisaTvis.
(2) patimrebs, romlebic iseTi qveynebidan arian, romelTac
ar gaaCniaT diplomatiuri an sakonsulo warmomadgenloba,
agreTve ltolvilebs an moqalaqeobis armqone patimrebs,
unda eZleodeT kontaqtebis aseTive saSualeba im qveynis
diplomatiur warmomadgenlobasTan, romeli qveyanac Tavis
Tavze iRebs maTi interesebis dacvas an nebismier erovnul
an saerTaSoriso organizaciasTan, romlis funqciebSic Se-
dis aseTi pirebis dacva.
39. patimrebs unda hqondeT imis saSualeba, rom regularu-
lad gaecnon axali ambebis yvelaze mniSvnelovan nawilebs,
gazeTebis, perioduli an specialuri sauwyebo publika-
ciebis, radios, leqciebis an sxva iseTi saSualebebiT,
romlebic nebadarTuli da kontrolirebadia adminis-
traciis mier.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
19
wignebi
40. yovel dawesebulebaSi unda arsebobdes biblioTeka, ro-
melic daakmayofilebs yoveli kategoriis patimris
moTxovnebs. is unda iyos adekvaturad momaragebuli ro-
gorc mxatvruli, ise specialuri literaturiT. amasTan,
patimrebs unda mouwodon biblioTekis sruli datvirTviT
sargeblobisken.
religia
41. (1) im dawesebulebebSi, sadac sakmarisi raodenobiT arian
erTi sarwmunoebis patimrebi, unda dainiSnos an damtkic-
des am religiis kvalificiuri warmomadgeneli. Tu amgvari
patimrebis ricxvi sakmaod didia da arsebobs Sesabamisi Ses-
aZleblobebi, saTanado RonisZiebebis ganxorcieleba unda
moxdes sruli ganakveTiT.
(2) pirveli punqtis Tanaxmad daniSnul an damtkicebul kval-
ificiur warmomadgenels unda hqondes imis SesaZlebloba,
rom Caataros religiuri ritualebi da amisTvis gamoyofil
dros, religiur Temebze sasaubrod periodulad ganmar-
toebiT Sexvdes misi sarwmunoebis mqone patimrebs.
(3) ar SeiZleba patimrebis SezRudva nebismieri sarwmunoe-
bis kvalificiur warmomadgenelTan urTierTobaSi. meore
mxriv, Tu patimari aprotestebs religiuri warmomadgen-
lis vizitebs, misi pozicia sruli pativiscemiT unda iqnes
aRqmuli.
42. SesaZleblobis farglebSi, yvela patimars unda hqondes Ta-
visi religiuri moTxovnilebebis dakmayofilebis saSuale-
ba. mas unda SeZlos dawesebulebis SigniT religiur ritu-
alebSi monawileoba da unda gaaCndes saWiro religiuri
literatura.
patimris piradi nivTebis Senaxva
43. (1) fuli,Zvirfaseluoba, tansacmeli da sxva iseTi nivTebi,
romelTa Senaxvis ufleba dawesebulebis Sinaganawesis Ses-
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
20
abamisad patimars ara aqvs, patimris miRebisTanave Senaxul
unda iqnes usafrTxo sacavSi. patimarma xeli unda moaweros
Sesabamis sainventarizacio uwyiss. am nivTebis usafrTxo Se-
naxvisaTvis miRebul unda iqnes Sesabamisi zomebi.
(2) patimris gaTavisuflebisas, mas unda daubrundes yvela
misi nivTi da fuli, garda im Tanxisa, romlis daxarjvis
uflebac mas hqonda patimrobis periodSi da im sagnebisa,
romelTa dawesebulebis farglebs gareT gagzavnis ufle-
bac hqonda mas, an, garda im nebismieri tansacmlisa, rom-
lis ganadgurebac, higienuri Tvalsazrisidan gamomdinare,
mizanSewonilad iqna miCneuli. patimarma xeli unda moawe-
ros nivTebisa da fulis miRebis uwyiss.
(3) igive Seexeba patimrobis periodSi garedan miRebul ful-
sa da nivTebsac.
(4) Tu patimars aqvs raime wamali an samkurnalo saSualeba,
am medikamentis momavali bedis Sesaxeb gadawyvetileba unda
miiRos medicinis muSakma.
Setyobineba sikvdilis, avadmyofobisa dagadayvanis Sesaxeb
44. (1) patimris sikvdilis, seriozuli avadmyofobis, seriozu-
li daSavebis an fsiqikuri daavadebis mkurnalobis mizniT
sxva dawesebulebaSi gadayvanis SemTxvevaSi, direqtorma
dauyovnebliv unda acnobos patimris meuRles (Tu patimari
daqorwinebulia), uaxloes naTesavs an patimris mier sxva
SemTxvevaSi dasaxelebul pirovnebas.
(2) patimars dauyovnebliv unda ecnobos nebismieri axlo na-
Tesavis gardacvalebis an seriozuli avadmyofobis Sesaxeb.
axlo naTesavis kritikuli avadmyofobis SemTxvevaSi, Tu
arsebul pirobebSi es SesaZlebelia, patimars unda mieces
avadmyofis monaxulebis saSualeba badragis TanxlebiT an
damoukideblad.
(3) yvela patimars ufleba aqvs dauyovnebliv acnobos ojaxs
misi sapatimroSi moTavsebis an sxva sasjelaRsrulebiT
dawesebulebaSi gadayvanis Sesaxeb.;
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
21
patimarTa gadayvana
45. (1) rodesac patimrebi gadahyavT patimrobis adgilSi an
patimrobis adgilidan, isini maqsimalurad unda moaridon
ucxo Tvals da miRebul unda iqnes saTanado garantirebi
imisaTvis, rom patimrebi dacul iqnen Seuracxmyofisagan,
cnobismoyvareebisa da nebismieri formis sajaroobisagan.
(2) akrZalulia patimrebis gadaadgileba arasakmarisi venti-
laciis an ganaTebis, an sxva nebismier Zalzed rTul pirobebSi.
(3) patimrebis gadayvana xdeba administraciis xarjze da
maTi transportireba unda xorcieldebodes yvelasaTvis
Tanabar pirobebSi.
momsaxure personali
46. (1) cixis administracia unda iRwvodes cixis yvela kategori-
is personalis yuradRebiT SerCevisTvis, radgan cixis kargi
muSaoba damokidebulia am TanamSromlebis keTilsindisiere-
baze, humanurobaze, kompetenturobasa da pirad Tvisebebze.
(2) cixis administracia Tavisi TanamSromlebisa da farTo
sazogadoebis cnobierebaSi mudam unda nergavdes azrs, rom
igi asrulebs didi sazogadoebrivi mniSvnelobis samuSaos
da am mizniT unda iyenebdes sazogadoebis informirebis yve-
la saSualebas.
(3) zemoT xsenebulis uzrunvelyofis mizniT, personali
unda dainiSnos srul ganakveTze, iricxebodes oficerTa
SemadgenlobaSi da unda hqondes sajaro moxelis statusi,
samsaxurSi yofnis xangrZlivi staJiT, romelic damokide-
buli iqneba mxolod mis saTanado qcevaze, efeqtianobasa da
fizikur momzadebaze. Sesaferisi TanamSromlebis, rogorc
kacebis, ise qalebis mozidvisa da SenarCunebis mizniT, xel-
fasi unda iyos adekvaturi; samsaxurebrivi danamatebi da pi-
robebi unda Seesabamebodes samuSaos xasiaTs.
47. (1) personali unda iyos sakmaod ganaTlebuli da ganviTare-
buli.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
22
(2) samuSaoze miRebamde cixis personals unda Cautardes
treningebi rogorc zogad, aseve konkretul valdebulebeb-
ze, ris Semdegac man unda Caabaros gamocdebi Teoriul da
praqtikul sakiTxebSi.
(3) muSaobis dawyebis Semdeg da dawesebulebaSi TanamSrom-
lobis mTeli periodis ganmavlobaSi personalma unda Sein-
arCunos da aimaRlos kvalifikacia da dros xelsayrel
SualedebSi, samuSao adgilidan mowyvetis gareSe, gaiaros
mosamzadebeli kursebi.
48. cixis yvela TanamSromeli yovelTvis ise unda iqceodes da
asrulebdes Tavis movaleobebs, rom samagaliTo iyos patim-
rebisTvis da daimsaxuros maTi pativiscema.
49. (1) cixis TanamSromelTa dasakompleqtebeli saStato er-
Teulebi, SeZlebisdagvarad, unda moicavdes special-
istTa sakmao raodenobas, rogorebic arian: fsiqiatrebi,
fsiqologebi, socialuri muSakebi, pedagogebi da sxvdasxva
xelobis maswavleblebi.
(2) socialuri muSakebi, pedagogebi da sxvadasxva xelo-
bis maswavleblebi unda iniSnebodnen mudmivmoqmed sa-
fuZvelebze, ra drosac ar unda iyos ugulebelyofili im
pirebis samuSao, romlebic naxevar ganakveTze an moxali-
seebad muSaoben.
50. (1) dawesebulebis direqtoris Tanamdebobaze unda iniSne-
bodnen pirebi, romlebic sakmaod kvalificiuri arian maTi
xasiaTis, administraciuli unaris, momzadebisa da gamoc-
dilebis mixedviT.
(2) direqtori mTel Tavis samuSao dros unda uTmobdes
masze dakisrebuli movaleobebis Sesrulebas da muSaobdes
srul ganakveTze.
(3) igi unda cxovrobdes mis daqvemdebarebaSi myofi dawese-
bulebis teritoriaze an mis siaxloves.
(4) im SemTxvevaSi, Tuki direqtori or an ramdenime dawe-
sebulebaSi axorcielebs uflebamosilebas, es ukanaskne-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
23
li xSirad unda ewvios orive dawesebulebas. amasTanave,
rezidenti muSaki unda xelmZRvanelobdes TiToeul dawese-
bulebas.
51. (1) direqtori, direqtoris moadgileebi da muSakTa um-
ravlesoba unda saubrobdnen im enaze, romelic patimarTa
ZiriTadi nawilisaTvis warmoadgens mSobliur enas an rom-
eli enac gasagebia patimarTa ZiriTadi nawilisaTvis.
(2) saWiroebis SemTxvevaSi, SesaZlebelia Tarjimnis momsax-
urebis gamoyeneba.
52. (1) im dawesebulebebSi, romlebSic saStato ganrigiT mi-
zanSewonilia mTeli ganakveTiT momuSave erTi an ramdenime
eqimis arseboba, sasurvelia, rom erTi eqimi mainc cxovrob-
des dawesebulebis teritoriaze an mis siaxloves.
(2) sxva dawesebulebebSi eqimebi regularulad unda da-
diodnen. amasTan, eqimi unda cxovrobdes dawesebulebasTan
sakmaod axlos, raTa eqstremalur situaciebSi moxerxdes
misi saswrafo gamoZaxeba.
53. (1) im dawesebulebebSi, romlebSic ganTavsebuli arian ro-
gorc qalebi, aseve mamakacebi, qalebis ganyofileba unda
iyos qali muSakebis daqvemdebarebaSi. maTi kontrolis qveS
unda iyos am ganyofilebis saqmianobasTan dakavSirebuli
sxvadasxva sakiTxebi, maT Soris; ganyofilebaSi SeRwevac (ne-
barTva, gasaRebi da sxv.).
(2) mamakaci muSakebi qalTa ganyofilebaSi daiSvebian mx-
olod qali TanamSromlebis TanxlebiT.
(3) patimar qalebze zrunva da zedamxedveloba unda daevalos
mxolod qal muSakebs. amave dros, es ar unda uSlides xels
mamakac muSakebs, kerZod, eqimebsa da pedagogebs, Seasrulon
TavianTi profesiuli movaleobebi qalTa dawesebulebebSi
an qalebisaTvis gamoyofil calke ganyofilebebSi.
54. (1) patimrebTan urTierTobaSi personals ufleba aqvs mim-
arTos Zalismier meTodebs mxolod Tavdacvis mizniT an
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
24
gaqcevis mcdelobis aRsakveTad, agreTve, arsebul wesebsa
da kanonebze dafuZnebuli brZanebebis aqtiuri an pasiuri
winaaRmdegobis gawevisas. TanamSromlebis mxridan Zalis
gamoyeneba unda moxdes mxolod aucileblobis farglebSi
da incidentebis Sesaxeb unda ecnobos dawesebulebis di-
reqtors.
(2) cixis muSakebs gavlili unda hqondeT specialuri fiziku-
ri momzadeba, rac miscems maT agresiuli zraxvebis mqone pa-
timrebis daSoSminebis saSualebas.
(3) is muSakebi, romlebic Tavisi funqciebis Sesrulebisas
patimrebTan uSualo kontaqtSi imyofebian, mxolod gamon-
aklis SemTxvevebSi, SeiZleba atarebdnen iaraRs. aucilebe-
lia imis aRniSvnac, rom saerTod, iaraRis tarebis ufleba
unda hqondeT mxolod im muSakebs, romlebsac gavlili aqvT
Sesabamisi momzadeba.
Semowmeba
55. penitencialur dawesebulebebsa da samsaxurebSi unda tar-
debodes regularuli Semowmebebi kvalificiuri da gamoc-
dili pirebis mier, romlebsac niSnavs kompententuri xe-
lisufleba. kerZod, Semowmebis ganmaxorcielebeli pirebi
valdebuli arian darwmundnen imaSi, rom patimrobis adg-
ilebis marTva xorcieldeba arsebuli kanonebisa da wesebis
Sesabamisad, da rom cixis muSaoba Seesabameba im amocanebs,
romlebic dasmulia penitencialur dawesebulebaTa winaSe.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
25
meore nawilispecialur kategoriaTamaregulirebeli wesebi
a. msjavrdebulebi
saxelmZRvanelo principebi
56. gamomdinare mocemuli teqstis pirveladi mimoxilvebidan
I, qvemoT moyvanil principebSi asaxulia is suliskveTeba,
romlis gaTvaliswinebiTac unda xorcieldebodes peniten-
cialuri dawesebulebebis marTva da is miznebi, romelTa
ganxorcielebasac emsaxurebian es dawesebulebebi.
57. patimroba da sxva RonisZiebebi, romlebic samarTal-
damrRvevs gare samyarosagan izolirebul pirobebSi aqcevs,
mas gansacdelSi agdebs Tundac imitom, rom Tavisuflebis
aRkveTiT arTmevs mas TviTgamorkvevis uflebas. amitom,
cixis sistemam ar unda gaamwvavos aRniSnuli mdgomareobi-
dan gamomdinare gansacdeli, garda im SemTxvevebisa, rode-
sac segregacia gamarTlebulia, an, rodesac amas moiTxovs
diciplinis dacvis aucilebloba.
58. cixeSi moTavsebis, an Tavisuflebis aRkveTis nebismier
formiT sasjelis daniSvnis mizani da gamarTleba, saboloo
jamSi, aris sazogadoebis dacva da danaSaulis Tavidan ac-
ileba. am miznis miRweva mxolod im SemTxvevaSia SesaZlebe-
li, rodesac sasjelis moxdisa da sazogadoebaSi cxovrebis
normalur wesTan dabrunebis Semdeg samarTaldamrRvevi ara
mxolod mzad aris, aramed unaric Seswevs imisa, rom daemor-
Cilos kanonmdeblobas da uzrunvelyos Tavisi arseboba.
59. amisaTvis dawesebulebam unda gamoiyenos mis xelT arsebuli
yvela saxis gamosasworebeli, aRmzrdelobiTi, moraluri
da sulieri Zalebi, daxmarebis is saxeebi, romlebic miaCnia
Sesaferisad da gamoiyenos TiToeuli patimris gamoswore-
bis moTxovnebis gaTvaliswinebiT.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
26
60. (1) dawesebulebaSi dadgenilma reJimma minimumamde unda
daiyvanos is gansxvaveba Tavisufal da patimrobis pirobebSi
cxovrebas Soris, romelic Trgunavs patimarSi pasuxismge-
blobis grZnobasa da adamianis Rirsebas.
(2) sasurvelia, rom sasjelis vadis dasrulebis win miRe-
bul iqnes zomebi patimris TandaTanobiTi dabrunebisaTvis
sazogadoebaSi. am miznis miRweva SesaZlebelia TiToeuli
samarTaldamrRvevis Taviseburebis gaTvaliswinebiT, gan-
sakuTrebuli reJimis SemuSavebis gziT TviT cixeSi an rome-
lime sxva dawesebulebaSi, iseve rogorc patimris gaTavisu-
flebis sacdeli vadiT, romlis ganmavlobaSic isini jerac
zedamxedvelobis qveS imyofebian, im pirobiT, rom amgvari
zedamxedveloba ar evaleba policias da igi Serwymulia
efeqtian socialur daxmarebasTan.
61. patimrebTan urTierToba miznad unda isaxavdes maTi sazo-
gadoebasTan integrirebis mcdelobas. Temis ganviTarebis
saagentoebma unda gamoTqvan survili da SesaZlebloba,
raTa daexmaron dawesebulebis TanamSromlebs patimar-
Ta socialur reabilitaciaSi. yovel dawesebulebas unda
gaaCndes urTierTobebi socialuri problemebis sferos
sxvadasxva saagentoebTan da muSakebTan, raTa uzrunve-
lyofil iqnes patimarTa axlo kavSiri ojaxis wevrebTan.
garkveuli RonisZiebebi unda gaxorcieldes im mizniT, rom
dacul iqnes samoqalaqo interesebi, socialuri uzrunve-
lyofis uflebebi da patimarTa sxva socialuri interesebi.
62. dawesebulebis samedicino samsaxurebi unda aaSkaravebdnen
yvela fizikur da sulier daavadebas an naklovanebas, rasac
SeuZlia xeli SeuSalos patimarTa reabilitacias. am mizniT
dawesebulebebs unda hqondeT imis saSualeba, rom uzrunve-
lyon yvelanairi Terapiuli, qirurgiuli da fsiqiatriuli
momsaxureba.
63. (1) am principebis cxovrebaSi gatareba moiTxovs patimrebi-
sadmi individualur midgomas da aqedan gamomdinare, maTi
jgufebad klasificirebis moqnili sistemis arsebobas; am-
denad, sasurvelia, rom amgvari jgufebi ganTavsebul iqnen
calke dawesebulebebSi, TiToeul jgufTan Sesaferisi
muSaobisaTvis.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
27
(2) aucilebeli ar aris am dawesebulebebSi usafrTxoebis
erTnairi zomebis miReba yvela jgufisaTvis. ufro metic,
sasurvelia am zomebis simkacris gradacia jgufebis mixed-
viT. patimrebis reabilitaciis yvelaze sasurveli pirobe-
bi arsebobs Ria tipis dawesebulebebSi, sadac gaqcevis Ta-
vidan acilebisaTvis gansakuTrebuli aqcenti keTdeba ara
fizikur saSualebebze, aramed TviTdisciplinaze.
(3) sasurvelia, dawesebulebaSi ganTavsdes mxolod imdeni
patimari, rom maT mimarT gamoyenebul iqnes individual-
uri midgoma. zogierT qveyanaSi iTvleba, rom amgvari dawe-
sebulebebis kontigentis raodenoba ar unda aRematebodes
xuTass. Ria tipis dawesebulebebSi unda ganTavsdes rac Sei-
Zleba cota patimari.
(4) meore mxriv, cixis farTobi sakmarisad didi unda iyos
imisaTvis, rom iq uzrunvelyofil iqnes saTanado Sesa-
Zleblobebi da momsaxureba.
64. sazogadoebis movaleoba ar sruldeba patimris cixidan gaT-
avisuflebis Semdeg. Sesabamisad, unda arsebobdes sxvadasx-
va samTavrobo Tu kerZo saagentoebi, romlebic daxmarebas
uweven patimrobidan gaTavisuflebul pirs, rac Seamcirebs
sakuTari TavisaTvis zianis miyenebis albaTobasa da xels
Seuwyobs mis socialur reabilitacias.
mopyroba
65. Tavisuflebis SezRudva da aRmkveTi RonisZiebebis msgavsi
saSualebebis gamoyenebis mizania piris reabilitacia sazo-
gadoebasTan, raTa igi gaxdes kanonmorCili, maTTan mopyroba
ki unda iZleodes imis sababs, rom patimrebi gaamxnevon, au-
maRlon Rirseba da ganuviTaron pasuxismgeblobis grZnoba.
66. (1) yvela saTanado saSualeba unda iqnes gamoyenebuli, maT
Soris, religia, ganaTleba, profesiuli orientacia da
treningebi, socialuri dacva, dasaqmebasTan dakavSirebu-
li konsultaciebi, fizikuri ganviTareba, moraluri damok-
idebulebis ganmtkiceba da yovelive zemoaRniSnuli unda See-
sabamebodes patimris pirovnul xasiaTs. amasTan, gaTvalis-
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
28
winebuli unda iyos patimris socialuri da kriminaluri war-
suli, fizikuri da sulieri mdgomareoba da SesaZleblobebi,
misi piradi temperamenti, sasjelis zoma da winaswar gansaz-
Rvruli perspeqtivebi misi gaTavisuflebis Semdeg.
(2) TiToeuli patimris Sesaxeb arsebuli monacemebi reg-
ularulad gadaecema direqtors. aRniSnuli monacemebi
SeiZleba Seicavdes eqimis cnobas patimris fizikuri da su-
lieri janmrTelobis Sesaxeb.
(3) moxsenebebi da sxva mniSvnelovani dokumentebi moTavse-
bul unda iqnes individualur failSi. faili klasificireb-
uli unda iyos TariRis mixedviT da saWiroebis SemTxvevaSi,
advilad xelmisawvdomi nebismieri TanamSromlisaTvis.
klasifikacia da individualizacia
67. klasifikaciis miznebia Semdegi:
(a) patimris gancalkeveba imaTgan, vinc Tavisi danaSau-
lebrivi warsuliT an cudi TvisebebiT uaryofiT gavle-
nas moaxdens sxvebze;
(b) patimrebis kategoriebad dayofa, rac gaadvilebs
maTTan muSaobas, maTi socialuri reabilitaciis
mizniT.
68. SesaZleblobebis farglebSi, patimrebis sxvadasxva kate-
goriebTan muSaoba unda mimdinareobdes gancalkevebulad,
sxva dasxva dawesebulebebSi an dawesebulebis sxvadasxva
ganyofilebebSi.
69. yoveli patimris miRebis Semdeg, misi xasiaTis Seswavlis sa-
fuZvelze, umokles vadaSi unda SemuSavdes masTan muSaobis
programa, gamomdinare misi individualuri moTxovnile-
bebidan, SesaZleblobebidan da midrekilebebidan.
privilegiebi
70. patimarTa sxvadasxva kategoriebisa da mopyrobis sxvadasx-
va meTodebTan dakavSirebiT yvela dawesebulebaSi unda
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
29
SemuSavdes privilegiebis saTanado sistemebi patimrebTan
urTierTobis dros maTi kargad moqcevis waxalisebis, pa-
suxismgeblobis grZnobis ganviTarebis, maTi interesebisa
da TanamSromlobis uzrunvelyofis mizniT.
muSaoba
71. (1) patimrebis Sroma ar unda iyos maTTvis wamebis tolfasi.
(2) yvela msjavrdebuli patimari unda muSaobdes eqimis mier
dadgenili fizikuri da fsiqikuri monacemebis Sesabamisad.
(3) patimrebi dakavebuli unda iyvnen sasargeblo SromiT, ra-
mac unda Seavsos normaluri samuSao dRe.
(4) patimrebisTvis micemuli samuSao, SeZlebisdagvarad,
unda iyos iseTi, rom aumaRlos an mianiWos maT kvalifika-
cia, rac gaTavisuflebis Semdeg maT miscems keTilsindis-
ieri Sromis SesaZleblobas.
(5) sasargeblo xelobis swavlebisas gansakuTrebuli yur-
adReba unda mieqceT im axalgazrda patimrebs, romlebic
saamisod did mondomebasa da unars amJRavneben.
(6) patimrebs unda hqondeT samuSaos arCevis SesaZlebloba,
Tu es ar ewinaaRmdegeba profesiis arCevis wessa da daweseb-
ulebis marTvisa da disciplinis moTxovnebs.
72. (1) samuSao meTodebi da organizeba unda Seesabamebodes
dawesebulebis farglebs gareT arsebul samuSaos, raTa
moxdes patimrebis TandaTanobiTi momzadeba sazogadoebas-
Tan integrirebisTvis.
(2) patimarTa interesebi ar unda iqnes gamoyenebuli dawese-
bulebis mier materialuri mogebis miRebis mizniT.
73. (1) umjobesia, rom cixeSi samrewvelo da soflis meurneobis
produqciis warmoebis xelmZRvaneloba xorcieldebodes
uSualod cixis administraciis, da ara kerZo kompaniebis
mier.
(2) patimrebi, romlebic asruleben iseT samuSaos, romelic
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
30
ar eqvemdebareba dawesebulebis mier kontrols, unda imy-
ofebodnen am ukanasknelis mudmivi meTvalyureobis qveS.
im SemTxvevebis garda, rodesac patimrebi asruleben sxva
samTavrobo struqturebis SekveTas, samuSaos SemkveTebi
valdebuli arian gadauxadon administracias samuSaosaTvis
gaTvaliswinebuli xelfasis sruli Tanxa patimrebis mier
Sesrulebuli Sromis gaTvaliswinebiT.
74. (1) usafrTxoebis wesebi, romlebic iTvaliswinebs Tavisu-
fal muSakTa janmrTelobisa da usafrTxoebis uzrunvely-
ofas, gaTvaliswinebuli unda iyos yvela dawesebulebaSi.
(2) uzrunvelyofili unda iyos patimarTa dacva samuSao
movaleobis Sesrulebis dros miRebuli dazianebisagan. aR-
niSnuli gaTvaliswinebuli unda iyos Tavisufal muSakTa
usafrTxoebis maregulirebeli kanonmdeblobiT.
75. (1) samuSao dRis an kviris maqsimaluri xangrZlivoba dginde-
ba kanonmdeblobiT an administraciuli wesebis safuZvelze,
Tavisufali muSebisaTvis kanoniT dadgenili adgilobrivi
wesebis gaTvaliswinebiT.
(2) samuSao dro unda ganawildes imgvarad, rom patimrebs
hqondeT kviraSi erTi dasvenebis dRis saSualeba da swavli-
sa da sxva saxis saqmianobisaTvis – sakmarisi Tavisufali
dro, rac aucilebelia mopyrobisa da sazogadoebaSi maTi
reabilitaciisaTvis.
76. (1) unda arsebobdes Tanabari da samarTliani anazRaurebis
sistema patimrebis SromasTan mimarTebiT.
(2) am sistemis Sesabamisad, patimrebs unda hqondeT saSuale-
ba daxarjon maT mier gamomuSavebuli fulis nawili mainc,
raTa SeiZinon piradi moxmarebis kanoniT daSvebuli nivTebi
da gaugzavnon Tavisi anazRaurebis nawili ojaxs.
(3) es sistema aseve unda iTvaliswinebdes imas, rom patimris
mier gamomuSavebuli fulis nawili Sesanaxad mieces admin-
istracias, romelic gadascems patimars am Tanxas misi gaTa-
visuflebisas.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
31
ganaTleba da rekriacia
77. (1) patimrebi uzrunvelyofili unda iyvnen Semdgomi ganaT-
lebis miRebis SesaZleblobiT, religiuri ganaTlebis CaT-
vliT im qveynebSi, romlebSic es daSvebulia. wera–kiTxvis
ucodinarTa da axalgazrda patimrebis ganaTleba saval-
debulo unda iyos da cixis administraciam amas gansakuTre-
buli yuradReba unda miaqcios.
(2) patimrebis ganaTleba, SeZlebisdagvarad, dakavSirebu-
li unda iyos qveyanaSi arsebul ganaTlebis sistemasTan im
mizniT, rom momavalSi am patimrebma daubrkoleblad Se-
Zlon swavlis gagrZeleba.
78. fizikuri da sulieri janmrTelobis SenarCunebis mizniT, yve-
la dawesebulebaSi patimrebi uzrunvelyofili unda iyvnen
rekriaciisa da kulturuli saqmianobis SesaZleblobiT.
socialuri kavSirebi da sasjelaRsrulebis dawesebulebidan gamosvlis Semdgomi etapi
79. gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos patimarsa da mis
ojaxs Soris kavSirebis SenarCunebasa da ganmtkicebas, rac
sasurveladaa miCneuli da emsaxureba orive mxaris inter-
esebs.
80. patimrobis dasawyisidanve saWiroa im momavlaze fiqri, ro-
melic elis patimars cixidan gamosvlis Semdeg. amitom mas
unda gaewios daxmareba im pirebTan da uwyebebTan urTier-
Tobebis SenarCunebasa da gamyarebaSi, romlebic cixis gareT
arian da romlebsac SeuZliaT daicvan misi ojaxis interese-
bi da xeli Seuwyon mis socialur reabilitacias gaTavisu-
flebis Semdeg.
81. (1) samTavrobo an sxva samsaxurebma Tu saagentoebma, rom-
lebic gaTavisuflebul patimrebs exmarebian sazogadoe-
baSi adgilis xelaxla damkvidrebaSi, SesaZleblobisa da
aucileblobis farglebSi, unda uzrunvelyon, rom gaTavi-
suflebul patimrebs daaxvedron Sesabamisi dokumentacia
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
32
da piradobis damadasturebeli sabuTebi, saTanado sacx-
ovrebeli da samuSao, klimatisa da amindis Sesaferisi da
adekvaturi tansacmeli, daniSnul adgilamde gamgzavrebisa
da gaTavisuflebis Semdgomi pirveli etapisaTvis Tavis Sen-
axvisaTvis aucilebeli saxsrebi.
(2) xsenebuli saagentoebis uflebamosil warmomadgenlebs
unda hqondeT cixis dawesebulebebTan da iq ganTavsebul
patimrebTan Sexvedris SesaZlebloba. amasTan, maTTan unda
mimdinareobdes mudmivi konsultaciebi patimarTa Semdgomi
cxovrebis sakiTxebTan dakavSirebiT patimrobis sawyisi pe-
riodidanve.
(3) sasurvelia, rom aseTi saxis dawesebulebebis samuSao
iyos, SeZlebisdagvarad, centralizebuli da koordinire-
buli, raTa moxerxdes maTi samuSaos maqsimalurad efeq-
tiani gamoyeneba.
b. sulierad daavadebuli da fsiqikuri darRveve-bis mqone patimrebi
82. (1) cixeSi ar unda iqnen moTavsebuli is pirebi, romlebic aR-
iarebulni arian sulierad daavadebulebad, risTvisac saW-
iroa zomebis miReba. maTi sulierad daavadebulTa dawese-
bulebebSi saswrafod gadasayvanad.
(2) patimrebi, romlebic sxva sulier daavadebebs ganicdian,
moTavsebul unda iqnen mudmivi meTvalyureobis qveS da maTi
mkurnaloba unda xorcieldebodes specialur dawesebule-
bebSi eqimTa xelmZRvanelobiT.
(3) am kategoriis patimrebi cixeSi yofnisas eqimTa gansa-
kuTrebuli meTvalyureobis qveS unda imyofebodnen.
(4) samedicino an fsiqiatriulma samsaxurebma, romlebic
penitenciur dawesebulebebTan funqcionireben, unda uz-
runvelyon yvela im patimris fsiqiatriuli mkurnaloba,
romelic amas saWiroebs.
83. sasurvelia, rom aucileblobis SemTxvevaSi, kompetentur
dawesebulebebTan erTad miRebul iqnes zomebi gaTavisu-
flebul patimarTa fsiqiatriuli mkurnalobisaTvis, iseve
rogorc maTi socialur –fsiqiatriuli meurveobisTvis.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
33
g. dakavebuli an sasamarTlo ganxilvis qveS myo-fi patimrebi
84. (1) pirebi, romlebic sisxlis samarTlis danaSaulis Cade-
nis braldebiT arian dakavebuli da imyofebian patimrobaSi
policiis ganyofilebaSi an cixeSi, magram jer ar warmdga-
ran sasamarTlos winaSe da maTi braleuloba jer ar damt-
kicebula, qvemoT mocemul wesebSi moixseniebian, rogorc
„gansasjeli patimrebi~.
(2) braldebuli patimrebi udanaSaulod iTvlebian da maT
Sesabamisad unda epyrobodnen.
(3) gansasjeli patimrebisadmi mopyrobis Sesaxeb sakanonmde-
blo debulebebis dacvis pirobebSi, aRniSnuli kategoriis
patimrebis mimarT gamoiyeneba specialuri reJimi, romlis
ZiriTadi debulebebi moyvanilia qvemoT mocemul wesebSi.
85. (1) gansasjeli patimrebi gancalkevebiT unda moTavsdnen ms-
javrdebuli patimrebisagan.
(2) axalgazrda gansasjeli patimrebi unda moTavsdnen mozr-
dilebisagan gancalkevebiT. amasTan, isini unda imyofebod-
nen gancalkevebul dawesebulebebSi.
86. gansasjel patimrebs unda eZinoT individualurad gan-
calkevebiT mdebare oTaxebSi. amasTanave, gaTvaliswinebu-
li unda iyos garkveuli SezRudvebi adgilobrivi Cveulebis
safuZvelze.
87. rodesac es ar arRvevs dawesebulebaSi miRebul wesrigs,
gansasjel patimrebs SeiZleba daerToT neba, rom, survi-
lis SemTxvevaSi, sakuTari xarjebiT miiRon sakvebi garedan
– cixis administraciis, ojaxis wevrebis an megobrebis meS-
veobiT. sxva SemTxvevaSi, patimris kvebas uzrunvelyofs ad-
ministracia.
88. (1) gansasjel patimrebs ufleba aqvT ataron samoqalaqo
tansacmeli im pirobiT, rom igi sufTa da Sesaferisi iqneba.
(2) im SemTxvevaSi, Tuki igi atarebs cixis formas, is unda
gansxvavdebodes msjavrdebulTa formisagan.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
34
89. gansasjel patimars yovelTvis unda SesTavazon muSao-
bis SesaZlebloba, magram es ukanaskneli ar warmoadgens
aucilebel moTxovnilebas. im SemTxvevaSi, Tuki gansasje-
li Tavad airCevs samuSaos, mas gaweuli muSaobisaTvis unda
gadauxadon.
90. gansasjel patimars unda hqondes saSualeba sakuTari saxs-
rebiT an mesame pirebis meSveobiT SeiZinos wignebi, gazeTe-
bi, saweri da sxva saSualebebi, romlebic miscems mas drois
nayofierad gamoyenebis saSualebas, imis gaTvaliswinebiT,
rom es Tavsebadia marTlmsajulebis ganxorcielebis inter-
esebTan, usafrTxoebisa da dawesebulebaSi saTanado wesri-
gis moTxovnebTan.
91. gansasjel patimars ufleba unda mieces, raTa cixeSi yof-
nis periodSi isargeblos sakuTari eqimis an stomatologis
momsaxurebiT im SemTxvevaSi, rodesac misi aseTi moTxovna
gamarTlebulia da Tu mas SeuZlia dafaros am momsaxurebas-
Tan dakavSirebuli xarjebi.
92. gansasjel patimars unda mieces imis SesaZlebloba, rom
dauyovnebliv Seatyobinos Tavis ojaxs dapatimrebis Sesax-
eb. mas unda mieces agreTve yvela saSualeba ojaxTan da mego-
brebTan urTierTobisa da maTi vizitebisaTvis. aRniSnulis
SezRudva da masze meTvalyureobis ganxorcieleba dasaSve-
bia imdenad, ramdenadac es aucilebelia marTlmsajulebis
ganxorcielebis interesebTan, usafrTxoebisa da dawese-
bulebaSi saTanado wesrigis moTxovnebidan gamomdinare.
93. gansasjel patimars ufleba aqvs mimarTos samarTlebriv
daxmarebas, miiRos advokati dacvis momzadebisa da misTvis
konfidencialuri instruqciebis micemis mizniT. am mizniT,
misi survilis SemTxvevaSi, mas unda miewodos saweri saSu-
alebebi. advokatsa da patimars Soris saubari SesalZoa gaim-
arTos policielis an cixis TanamSromlis meTvalyureobis
qveS, Tumca maT ar unda esmodeT saubari.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
35
d. patimroba samoqalaqo saqmeebisaTvis
94. im qveynebSi, sadac daSvebulia valauvalobis, an sxva samo-
qalaqo saqmis gamo sasamarTlos brZanebis Tanaxmad piris
cixeSi moTavseba, patimrebs imaze mkacri reJimi ar unda
dauwesdeT, vidre es aucilebelia saimedo meTvalyureobisa
da saTanado wesrigis dacvisaTvis. am pirebisadmi mopyroba
ar unda iyos gansasjel patimrebze ufro naklebi, Tumca im
gansxvavebiT, rom maTi Sroma SeiZleba savaldebulo iyos.
e. braldebis wayenebis gareSe dakavebiT an dapa-timrebiT Tavisufleba aRkveTili pirebi
95. samoqalaqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqtis
me–9 muxlis darRvevis gareSe, braldebis wayenebis gareSe
dakavebiT an dapatimrebiT TavisuflebaaRkveTil pirebs
ekuTvnis igive saxis dacva, rogoric es gaTvaliswinebulia
I nawiliTa da II nawilebis „g~ ganyofilebiT. II nawilebis „a~
ganyofilebis Sesabamisi debulebebi gamoyenebul unda iqnes
aseve im SemTxvevebSi, roca maTi gamoyeneba sasargeblo iqne-
ba patimrobaSi myof pirTa konkretuli jgufisTvis im pi-
robiT, rom ar iqneba miRebuli iseTi RonisZiebebi, romelTa
Sesabamisad xelaxali aRzrda an reabilitacia yvela SemTx-
vevaSi sasurvel gavlenas axdens im pirebze, romlebsac ar
edebaT msjavri sisxlis samarTlis danaSaulis CadenaSi.
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi
36
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis
kodeqsi*
muxli I
marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebi mudmivad as-
ruleben kanoniT maTTvis dakisrebul movaleobebs, emsaxure-
bian sazogadoebas da icaven yvela pirs marTlsawinaaRmdego
aqtebisagan pasuxismgeblobis im maRali xarisxis Sesabamisad,
rasac maTi profesia rom moiTxovs.
komentari:
(a) termini „marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebi~
moicavs yvela, rogorc daniSnul, ise arCeul pirs, romle-
bic policiis, gansakuTrebiT ki dapatimrebis an dakavebis
uflebamosilebas axorcielebs.
(b) im qveynebSi, sadac policiis uflebamosileba xorciel-
deba formiani an formis gareSe samxedro xelisuflebis an
saxelmwifo uSiSroebis Zalebis mier, marTlwesrigis dam-
cveli Tanamdebobis pirebis cneba unda moicavdes aseTi sam-
saxurebis moxeleebsac.
(g) sazogadoebisaTvis samsaxuri gulisxmobs misi wevrebi-
saTvis daxmarebis gawevas, gansakuTrebiT ki maTTvis, rom-
lebic gadaudebel daxmarebas saWiroeben piradi, ekonomi-
kuri, socialuri an sxva kritikuli mdgomareobis gamo.
(d) es debuleba ganzraxulia moicavdes ara mxolod Zal-
momreobiT, mZarcvelobiT an mavne qmedebas, aramed sisxlis
samarTlis kanonmdeblobiT gansazRvrul akrZalvaTa farTo
speqtrs. is vrceldeba im adamianTa qmedebebzec, romelTac
sisxlis samarTlis pasuxismgebloba ar ekisrebaT.
–––––––––––––––––––––––––––––––
* miRebulia generaluri asambleis 1979 wlis 17 dekembris 34/169 rezoluciiT
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
37
muxli 2
TavianTi samsaxurebrivi movaleobebis Sesrulebis dros
samarTaldamcavma pirebma pativi unda scen adamianis Rirse-
bas da daicvan misi uflebebi.
komentari:
(a) adamianis uflebebi, romelTa Sesaxebac vsaubrobT, dad-
genili da daculia erovnuli da saerTaSoriso samarTaliT.
adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlebriv aqtebs
ganekuTvneba adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia,
samoqalaqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqti,
gaeros deklaracia wamebisa da sxva sastiki, araadamianuri
an Rirsebis Semlaxavi mopyrobisa da sasjelisagan dacvis
Sesaxeb, gaeros deklaracia da konvencia rasobrivi diskrim-
inaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb, gaeros konvencia
rasobrivi diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb,
saerTaSoriso konvencia aparteidis danaSaulis aRkveTisa
da aparteidisaTvis dasjis Sesaxeb, konvencia genocidis
danaSaulis aRkveTisa da genocidisaTvis dasjis Sesaxeb,
patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli wesebi da
venis konvencia sakonsulo urTierTobebis Sesaxeb.
(b) am debulebis erovnulma komentarebma unda miuTiTon
uflebaTa dacvis regionalur an erovnul debulebebze.
muxli 3
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirebs Zalis gamoy-
eneba SeuZliaT mxolod im SemTxvevaSi, rodesac amas gansa-
kuTrebuli aucilebloba moiTxovs da im farglebSi, rac
maTi movaleobis SesrulebisTvisaa aucilebeli.
komentari:
(a) es debuleba xazs usvams im garemoebas, rom samarTaldam-
cavi pirebis mier Zalis gamoyeneba daiSveba mxolod gamon-
aklis SemTxvevebSi; Tumca, igi gulisxmobs, rom samarTal-
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsi
38
damcav pirebs SeiZleba hqondeT Zalis gamoyenebis ufle-
bamosileba, rodesac es aucilebelia danaSaulis aRkveTis,
agreTve damnaSaveTa an danaSaulSi eWvmitanil pirTa kanon-
ieri dakavebis an dapatimrebis ganxorcielebisaTvis. Zalis
gamoyeneba am farglebs ar unda gascdes.
(b) erovnuli samarTali, proporciulobis principis Se-
sabamisad, Cveulebriv zRudavs samarTaldamcav pirTa mier
Zalis gamoyenebas. proporciulobis aseTi erovnuli prin-
cipebi mxedvelobaSi unda iqnas miRebuli am debulebis in-
terpretirebis dros. dauSvebelia es debuleba interpre-
tirebul iqnas imgvarad, rom moxdes nebarTvis micema Zalis
gamoyenebaze, romelic araproporciuli da dasaxul kanon-
ier miznebTan winaaRmdegobaSi iqneba.
(g) cecxlsasroli iaraRis gamoyeneba ukidures zomad iTv-
leba. yvela saSualeba unda iqnas gamoyenebuli cecxlsasr-
oli iaraRis moxmarebis gamoricxvisaTvis, gansakuTrebiT
bavSvebis winaaRmdeg. zogadad, cecxlsasroli iaraRis mox-
mareba dauSvebelia, garda im SemTxvevebisa, rodesac eWvmi-
tanili SeiaraRebul winaaRmdegobas uwevs an sxvagvarad
uqmnis saSiSroebas sxvaTa sicocxles da misi dakavebis
sxva zomebi sakmarisi ar aris. yvela SemTxvevaSi, rodesac
cecxlsasroli iaraRi iqneba gamoyenebuli, dauyovnebliv
moxseneba unda gakeTdes xelisuflebis kompetenturi or-
ganoebs winaSe.
muxli 4
konfidencialuri informacia, romelsac samarTaldamcave-
bi floben, Sesabamisad unda iqnas daculi, Tu movaleobis
Sesruleba an marTlmsajulebis saWiroeba sxvas ar moiTxovs.
komentari:
samarTaldamcavi pirebi, samsaxurebrivi movaleobebis far-
glebSi moipoveben informacias, romelic SesaZlebelia exe-
bodes sxvebis pirad cxovrebas an potenciurad saziano iyos
maTi interesebisaTvis, gansakuTrebiT ki – reputaciisaT-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
39
vis. didi sifrTxile unda iqnas gamoCenili aseTi informa-
ciis dacvisa da gamoyenebis dros. is unda gamoaSkaravdes
mxolod movaleobaTa Sesrulebisas an marTlmsajulebis
moTxovnaTa Sesabamisad. aseTi informaciis nebismieri ga-
moaSkaraveba sxva miznebis misaRwevad sruliad miuRebeli
da arasworia.
muxli 5
dauSvebelia marTlwesrigis damcvel pirebis mxridan
wamebis an sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxa-
vi mopyrobis an dasjis gamoyeneba, provocireba an daSveba.
arcerT marTlwesrigis damcvel pirs ar SeuZlia miuTiTos
zemdgomTa brZanebaze an gansakuTrebul garemoebebze, ro-
goricaa saomari mdgomareoba an omis, erovnuli usafrTxoe-
bis saSiSroeba, Sidapolitikuri arastabiluroba an nebi-
smieri sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli
mopyrobis an sasjelis gamamarTlebel pirobaze.
komentari:
(a) es akrZalva gamomdinareobs generaluri asambleis mier
miRebuli deklaraciidan adamianis wamebis da sxva sasti-
ki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa da
sasjelisagan dacvis Sesaxeb, romlis Tanaxmadac: „aseTi
qmedeba adamianis Rirsebis Semlaxveli danaSaulia da unda
daisajos, rogorc gaeros miznebis uaryofa da adamianis
uflebaTa sayovelTao deklaraciiT da adamianis uflebaTa
sxva saerTaSoriso dokumentebiT gamocxadebuli adamianis
uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis darRveva~.
(b) deklaracia wamebas Semdegnairad gansazRvravs: „... wameba
niSnavs nebismier qmedebas, romliTac saxelmwifo moxelis
waqezebiT, mZime fizikuri an fsiqikuri tkivili an tanjva
ganzrax miadga pirs, im mizniT, rom misgan an mesame pirisagan
miRebul iqnas informacia an aRiareba. misi dasja im qmedebebi-
saTvis, romelic man Caidina an eWvmitanilia mis CadenaSi, misi
an sxva pirebis daSinebiT. es ganmarteba ar moicavs tkivilsa
da tanjvas, romelic gamomdinareobs, ganuyofelia an SemTx-
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsi
40
veviT gamoiwveva kanonierebis farglebSi patimrebTan mopy-
robis standartuli minimaluri wesebis Sesabamisad~.
(g) termini „sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxve-
li mopyroba an sasjeli~ ar aris ganmartebuli generaluri
asambleis mier, magram interpretirebuli unda iqnes ise,
rom gafarTovdes fizikuri an zneobrivi Seuracyofisagan
yvelaze ufro farTo SesaZlebeli dacva.
muxli 6
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirebma unda uzrunve-
lyon patimrobaSi myofTa janmrTelobis dacva, kerZod, dauy-
ovnebliv unda imoqmedon samedicino momsaxurebis uzrun-
velsayofad yovelTvis, rodesac amas saWiroeba moiTxovs.
komentari:
(a) „samedicino momsaxureba~, romelic nebismieri samedici-
no personalis mier gaweul samsaxurs gulisxmobs, diplo-
mirebuli eqimebisa da maTi asistentebis CaTvliT, uzrunve-
lyofil unda iqnes saWiroebis an moTxovnis Sesabamisad.
(b) maSin, rodesac samedicino personali mimagrebulia
marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebis operacieb-
ze, am ukanasknelebma, patimrebisTvis Sesabamisi mkurnalo-
bis uzrunvelyofis mizniT, unda gaiTvaliswinon aseTi per-
sonalis azri, operaciis gareT myofi samedicino person-
alis arCeviTa da maTTan konsultaciiT.
(g) nagulisxmevia, rom marTlwesrigis damcvelma Tanamdebo-
bis pirebma aseve unda uzrunvelyon samedicino mzrunvelo-
ba kanonis darRvevis msxverplTa an kanonis darRvevis pro-
cesSi momxdari (ubeduri) SemTxvevebis msxverplTaTvis.
muxli 7
marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebi ar unda Caer-
Ton korufciis aqtSi. isini mkacrad unda SeewinaaRmdegon
da ebrZolon yvela amgvar qmedebas.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
41
komentari:
(a) korufciis iseve, rogorc xelisuflebis borotad gamoy-
enebis nebismieri aqti, samarTaldamcavi pirebis profesias-
Tan SeuTavsebelia. kanoni unda aRsruldes srulad nebism-
ieri samarTaldamcavi piris mimarT, romlebic korufciaSi
arian CarTulni, radgan arc erTi qveynis mTavrobas ar Seu-
Zlia imis imedze yofna, rom kanons cxovrebaSi gaatareben
moqalaqeebi, Tuki TviTon ar SeuZliaT uzrunvelyon kanon-
is moTxovnaTa Sesruleba TavianT organoebSi, an ar atare-
ben kanoniT gansazRvrul RonisZiebebs sakuTari warmomad-
genlobebis winaaRmdeg da TavianT organoebSi.
(b) ramdenadac korufciis cnebis gansazRvra erovnuli kanon-
mdeblobis sagani unda iyos, igi unda moiazrebdes moqmede-
bas an umoqmedebas samsaxurebrivi valdebulebis Sesrulebis
dros an maTTan dakavSirebiT saCuqris, dapirebis an waxalise-
bis moTxovnis an miRebis sanacvlod, an maT ukanono miRebas
mas Semdeg, rac adgili hqonda amgvar qmedebas an umoqmedobas.
(g) termini „korufciis aqti~ zemoaRniSnulis garda, koruf-
ciis mcdelobasac moicavs.
muxli 8
marTlwesrigis damcvelma Tanamdebobis pirebma pativi
unda scen kanonsa da am kodeqss. amasTanave, TavianTi Sesa-
Zleblobebis farglebSi maqsimalurad unda aRkveTon da
mkac rad aRudgnen win Sesabamis darRvevebs.
marTlwesrigis damcvelma Tanamdebobis pirebma, romelTac
aqvT mizezi ifiqron, rom moxda an moxdeba am kodeqsis darRve-
va, amis Sesaxeb unda acnobon zemdgom organoebs da saWiroebis
SemTxvevaSi xelisuflebis sxva Sesabamis organoebs, anu ganx-
ilvisa da gamosworebis ZalauflebiT aRWurvil organoebs.
komentari:
(a) es kodeqsi daculi unda iyos, rodesac igi erovnuli
kanonmdeblobis an praqtikis nawilia. Tu kanonmdebloba an
marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsi
42
praqtika Seicavs ufro mkacr debulebebs, vidre es kodeqsi,
moqmedeben ufro mkacri debulebebi.
(b) winamdebare muxlis mizania SeinarCunos balansi, erTi
mxriv, im organos Sida disciplinis saWiroebas, romelzec
sazogadoebis uSiSroebaa damokidebuli da meore mxriv,
adamianis ZiriTadi uflebebis darRvevasTan brZolis saW-
iroebas Soris. marTlwesrigis damcvelma Tanamdebobis
pirebma darRvevebis Sesaxeb unda moaxsenon xelisuflebis
warmomadgenlebs da ganaxorcielon sxva kanonieri qmedebe-
bi xelisuflebis organoebis gareT mxolod maSin, rodesac
sxva saSualebebi xelmisawvdomi da efeqturi ar aris. ig-
ulisxmeba, rom marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pire-
bze ar unda gavrceldes administraciuli an sxva sasjeli,
am kodeqsis darRvevis an SesaZlo darRvevis Taobaze Setyo-
binebis gakeTebis gamo.
(g) termini „xelisuflebis Sesabamisi organoebi anu ganxil-
visa da gamosworebis ZalauflebiT aRWurvili sxva orga-
noebi~ exeba xelisuflebis nebismier organos, romelic gan-
mtkicebulia erovnuli samarTliT. igi moicavs samarTal-
damcavi organoebis Sida – Tu misgan damoukidebel struq-
turebs da kanoniT dadgenil, Cveulebebze damyarebul Tu
sxva ZalauflebiT aRWurvil institutebs, romlebic am
kodeqsis farglebSi darRvevebidan warmoSobil saCivrebs
ganixilaven.
(d) rig qveynebSi masmedia SeiZleba saCivarTa mimomxilvelis
funqciebis Semsrulebladac CaiTvalos, rac uaxlovdeba „g~
qvepunqtSi ganxilul uflebamosilebas. aqedan gamomdinare,
samarTaldamcavi pirebi SeiZleba gamarTlebulni iyvnen,
rogorc ukanaskneli imedi da maTi qveynebis kanonebisa da
Cveulebebis gamo, agreTve am kodeqsis me–4 muxlis debule-
baTa Sesabamisad, Tu isini masmediis saSualebiT sazogadoe-
brivi azris yuramde miitanen darRvevebs.
(e ) marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebi, romlebic
am kodeqsis debulebebs asruleben, imsaxureben pativisce-
mas, srul mxardaWerasa da sazogadoebis, aseve, im samarTal-
damcavi organoebis TanamSromlobas, romlebSic isini msax-
uroben.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
43
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel
pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb*
rodesac marTlwesrigis damcveli pirebi** muSaoben gansa-
kuTrebiT mniSvnelovan socialur samsaxurSi da Sesabamisad,
arsebeobs, aucileblobis SemTxvevaSi, samuSao pirobebisa da am
moxeleTa statusis gaumjobesebis saWiroeba,
rodesac marTlwesrigis damcvel pirTa sicocxlisa da us-
afrTxoebis winaaRmdeg muqara unda iqnes aRqmuli, rogorc
muqara mTeli sazogadoebis stabilurobis winaaRmdeg,
rodesac marTlwesrigis damcvel pirebs gansakuTrebuli
roli ukaviaT sicocxlis, Tavisuflebisa da piradi xelSeuxe-
blobis uflebis dacvaSi, rac garantirebulia adamianis ufle-
baTa sayovelTao deklaraciiTa da ganmtkicebulia samoqalaqo
da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqtiT,
rodesac patimarTa mopyrobis Sesaxeb minimaluri standar-
tuli wesebi gulisxmobs iseT garemoebebs, roca cixis person-
als ufleba aqvs TavianTi movaleobebis Sesrulebisas mimarTos
Zalas,
rodesac marTlwesrigis damcvel pirTa qcevis kodeqsis me–3
muxli adgens, rom marTlwesrigis damcvel pirebs ufleba aqvT
gamoiyenon Zala mxolod gansakuTrebuli aucileblobisas da
maTi movaleobis SesrulebisaTvis aucilebel farglebSi.
rodesac gaerTianebuli erebis organizaciis meSvide kon-
gresis mosamzadebel Sexvedraze danaSaulis aRmofxvrisa da
damnaSaveTa mopyrobis Sesaxeb, romelsac adgili hqonda vare-
–––––––––––––––––––––––––––––––
* miRebuli gaerTianebuli erebis organizaciis merve kongresze danaSaulis
aRkveTisa da damnaSaveTa mopyrobis Sesaxeb, havana, kuba, 1990 wlis 27 agvisto – 7 se-
qtemberi.
** marTlwesrigis damcvel Tanamdebobis pirTa qcevis kodeqsis I muxlis komen-
taris Sesabamisad, termini „marTlwesrigis damcveli Tanamdebobis pirebi~ moicavs
yvela, rogorc daniSnul, ise arCeul pirs, romlebic policiis, gansakuTrebiT ki
dakavebis an dapatimrebis uflebamosilebas axorcieleben. im qveynebSi, romlebSic
policiis uflebamosileba xorcieldeba formiani an formis gareSe samxedro xe-
lisuflebis an saxelmwifo uSiSroebis Zalebis mier, marTlwesrigis damcveli Tanam-
debobis pirebis cneba unda moicavdes aseTi samsaxurebis moxeleebsac.
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
44
naSi, italia, SeTanxmebul iqna elementebi, romelTa ganxilvac
moxdeba marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis
gamoyenebaze SezRudvebis dawesebis sakiTxze muSaobisas.
rodesac meSvide kongresi, Tavis me–14 rezoluciaSi, Inter alia,
xazgasmiT aRniSnavs, rom marTlwesrigis damcvel pirTa mier
Zalisa da iaraRis gamoyeneba unda moxdes adamianis uflebaTa
dacviT.
rodesac ekonomikuri da socialuri sabWo, 1986 wlis 21 mai-
sis 1986/10 rezoluciis IX nawiliT mouxmobs wevr saxelmwi-
foebs gansakuTrebuli yuradRebiT moepyran marTlwesrigis
damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb kod-
eqsis implementacias, xolo generalurma asambleam, 1986 wlis 4
dekembers 41/149 rezoluciiT, Inter alia, moiwona sabWos mier ga-
keTebuli rekomendacia,
rodesac aucilebelia, mxedvelobaSi iqnes miRebuli mar-
Tlwesrigis damcvel pirTa roli marTlmsajulebis ganxor-
cielebasTan mimarTebiT, piris sicocxlis, Tavisuflebisa da
piradi xelSeuxeblobis uflebis dacvaSi, gaTvaliswinebul iq-
nas maTi pasuxismgebloba sajaro wesrigisa da socialuri mSvi-
dobis damyarebaSi, aseve yuradReba mieqces maTi kvalifikaciis,
treningebisa da saqcielis mniSvnelobas,
qvemoT moyvanili ZiriTadi principebi, romlebic Seiqmna
wevr saxelmwifoTa dasaxmareblad TavianTi valdebulebebis
SesrulebaSi, raTa uzrunvelyon da xeli Seuwyon marTlwes-
rigis damcvel pirTa WeSmariti rolis Camoyalibebas, gaTval-
iswinebul da dacul unda iqnes saxelmwifoTa mier TavianTi
erovnuli kanonmdeblobisa da praqtikis farglebSi. saxelm-
wifom zemoxsenebuli principebi unda gaacnos marTlwesrigis
damcvel pirebs, iseve rogorc sxva pirebs, rogorebic arian,
mosamarTleebi, prokurorebi, advokatebi, aRmasrulebeli da
sakanonmdeblo Stos warmomadgenlebi da sazogadoeba.
zogadi debulebebi
1. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma unda
miiRon da aRasrulon dadgenili normebi da wesebi marTl-
wesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis
Sesaxeb. amgvari normebisa da wesebis Camoyalibebisas, mTav-
robebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma Zalisa da
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
45
iaraRis gamoyenebasTan dakavSirebuli eTikuri sakiTxebi
mudmivi kontrolis qveS unda moaqcion.
2. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma, Se-
Zlebisdagvarad, farTo masStabiT unda Seqmnan da marTl-
wesrigis damcveli pirebi unda aRWurvon sxvadasxva tipis
iaraRiTa da asafeTqebeli saSualebebiT, rac SesaZlebels
gaxdis Zalisa da iaraRis gamoyenebas sxvadasxva formiT. aq
moiazreba aramomakvdinebeli, gauvnebelyofis iaraRic Se-
sabamis situaciebSi gamosayeneblad, sikvdilisa da daziane-
bebis gamomwvevi saSualebebis gamoyenebis SezRudvis gazr-
dis mizniT. igive miznisaTvis, aseve SesaZlebeli unda iyos,
rom marTlwesrigis damcveli pirebi aRiWurvon damcavi
aRWurvilobiT, rogorebicaa farebi, muzardebi, tyviagaum-
tari Jiletebi da tyviagaumtari satransporto saSuale-
bebi, raTa Semcirdes nebismieri tipis iaraRis gamoyenebis
aucilebloba.
3. aramomakvdinebeli da gauvnebelmyofi iaraRis Seqmna da
praqtikaSi gamoyeneba yuradRebiT unda iqnes Sefasebu-
li, raTa maqsimalurad Semcirdes udanaSaulo adamianTa
safrTxis qveS dayenebis riski da amgvari iaraRis gamoyeneba
zedmiwevniT unda gakontroldes.
4. marTlwesrigis damcvelma pirebma, TavianTi movaleobebis
Sesrulebisas, Zalisa da iaraRis gamoyenebamde, SesaZle-
blobebis farglebSi, jer unda mimarTon araZaladobriv
formebs. maT ufleba aqvT gamoiyenon Zala da iaraRi mx-
olod maSin, rodesac yvela sxva saSualeba araefeqtiani aR-
moCnda an dasaxuli miznis miRweva sxvagvarad SeuZlebelia.
5. roca gardauvalia kanonieri Zalisa da iaraRis gamoyeneba,
marTlwesrigis damcvelma pirebma
(a) Zalis amgvar gamoyenebaze unda daaweson SezRudvebi
da imoqmedon danaSaulis simZimisa da dasaxuli kanonieri
miznis proporciulad;
(b) unda Seamciron ziani da zarali da pativi scen da daicvan
adamianis sicocxle;
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
46
(g) unda uzrunvelyon, rom dazaralebul an daWril adamians,
SeZlebisdagvarad, swrafad aRmouCinon samedicino daxmareba;
(d) unda uzrunvelyon, rom dazaralebulisa da daWrilis
axlo naTesavebs, SeZlebisdagvarad, swrafad ecnoboT amis
Sesaxeb.
6. rodesac marTlwesrigis damcvel pirTa mxridan Zalisa da
iaraRis gamoyenebas mohyveba piris daWra an gardacvaleba,
maT am incidentis Sesaxeb dauyovnebliv unda acnobon TavianT
zemdgom Tanamdebobis pirs, 22–e principis Sesabamisad.
7. mTavrobebma unda uzrunvelyon, rom marTlwesrigis damcvel
pirTa mxridan TviTneburi da gadametebuli Zalisa da iaraRis
gamoyeneba isjeba sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT.
8. gamonaklisi SemTxvevebi, rogorebicaa Sida politikuri
arastabiluroba an sxva saxis sagangebo mdgomareoba ar Sei-
Zleba gamoyenebul iqnes, rogorc am ZiriTadi principebi-
dan gadaxvevis gamamarTlebeli saSualeba.
specialuri debulebebi
9. marTlwesrigis damcvel pirTa winaaRmdeg ar unda gamoi-
yenon iaraRi garda Semdegi SemTxvevebisa: sikdvilisa da se-
riozuli daSavebis aSkara safrTxisagan Tavdacvis an sxvaTa
dacvis mizniT; gansakuTrebiT mZime danaSaulis aRsakveTad,
romelsac mohyveba sicocxlis mospobis seriozuli sa-
frTxe; im piris dakavebis mizniT, vinc amgvar safrTxes qm-
nis da winaaRmdegobas uwevs marTlwesrigis damcvel pirebs
an am piris gaqcevis Tavidan asacileblad, da mxolod maSin,
rodesac naklebad ukiduresi zomebi arasakmarisia amgvari
miznebis misaRwevad. nebismier SemTxvevaSi, iaraRis ganzrax
gamoyeneba sicocxlis xelyofis mizniT, dasaSvebia mxolod
mkacrad gardauval SemTxvevebSi, rodesac mizans warmoad-
gens sxvaTa sicocxlis dacva.
10. me–9 principSi miTiTebul SemTxvevebSi, marTlwesrigis
damcveli pirebis identifikacia ioli unda iyos, maT unda
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
47
gascen naTeli gafrTxileba iaraRis gamoyenebis ganzraxvis
Sesaxeb da miscen Sesabamis pirebs sakmarisi dro am gafrTx-
ilebis Semdeg dasamorCileblad, garda im SemTxvevisa, roca
aseTi qmedeba safrTxis qveS daayenebs marTlwesrigis damcv-
el pirTa da sxvaTa sicocxlesa da janmrTelobas an aSkarad
Seusabamo da azrsmoklebuli iqneba konkretuli SemTxvevis
konkretul garemoebebSi.
11. marTlwesrigis damcvel pirTa mier iaraRis gamoyenebis Ses-
axeb normebsa da wesebSi gaTvaliswinebul unda iqnes Semde-
gi saxelmZRvanelo principebi:
(a) dakonkretebul iqnes garemoebebi, romelTa garemoebebis
drosac marTlwesrigis damcvel pirebs ufleba aqvT gamoiy-
enon iaraRi da CamoTvlil iqnes dasaSvebi iaraRisa da asa-
feTqebeli masalis tipebi;
(b) uzrunvelyofil iqnes, rom iaraRis gamoyeneba moxdes
mxolod saWiro SemTxvevebSi da mxolod arasaWiro zianis
safrTxis Semcirebis mizniT;
(g) aikrZalos im iaraRisa da asafeTqebeli saSualebebis
gamoyeneba, rac iwvevs gaumarTlebel ziansa da qmnis gaumar-
Tlebel safrTxes;
(d) daregulirdes iaraRis kontroli, Senaxva da warmoeba,
im procedurebis CaTvliT, romlebiTac procedurebiTac
garantirebulia marTlwesrigis damcvel pirTa mier gamoy-
enebul iaraRsa da asafeTqebel saSualebebze pasuxismge-
bloba;
(e) micemul iqnes gafrTxileba saWiroebisamebr, rodesac
iaraRi saWiroebs Sevsebas;
(v) Seiqmnas angariSebis sistema, rodesac marTlwesri-
gis damcveli pirebi TavianTi movaleobebis Sesrulebisas
gamoiyeneben iaraRs.
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
48
ukanono Sekrebebi da marTlwesrigis damcvel pirTa uflebamosileba
12. radgan yvelas aqvs ufleba monawileobdes kanonier da
mSvidobian SekrebebSi, adamianis uflebaTa sayovelTao
deklaraciisa da samoqalaqo da politikur uflebaTa saer-
TaSoriso paqtis principebis Sesabamisad, mTavrobebma da
marTlwesrigis damcvelma organoebma da pirebma unda gaac-
nobieron, rom Zalisa da iaraRis gamoyeneba dasaSvebia mx-
olod me–13 da me–14 principebis Sesabamisad.
13. ukanono, magram mSvidobiani Sekrebebis daSlisas, marTlwes-
rigis damcvelma pirebma Tavi unda aaridon Zalis gamoyene-
bas an, sadac es araefeqtiania, amgvari Zalis gamoyeneba mini-
mumamde daiyvanon.
14. agresiuli Sekrebis daSlisas, marTlwesrigis damcvel
pirebs ufleba aqvT gamoiyenon iaraRi mxolod maSin, rode-
sac nakleb saSiSi saSualebebi araefeqtiania da amgvari Za-
lis gamoyeneba minimumamde unda iqnes dayvanili. sxva SemTx-
vevebSi, marTlwesrigis damcvel pirebs iaraRis gamoyenebis
ufleba ar aqvT, garda me–9 principSi aRniSnuli pirobebisa.
dakavebis izolatorebSi an sapatimroSi myofi pirebisa da marTlwesrigis damcvel pirTa uflebamosileba
15. marTlwesrigis damcvelma pirebma, dakavebis izolatorSi an
sapatimroSi myof pirebTan urTierTobisas, ar unda mimar-
Ton Zalas, garda im SemTxvevisa, rodesac es saWiroa dawe-
sebulebaSi wesrigisa da usafrTxoebis SesanarCuneblad an
roca safrTxe emuqreba pirad usafrTxoebas.
16. marTlwesrigis damcvelma pirebma, dakavebis izolatorSi an
sapatimroSi myof pirebTan urTierTobisas, ar unda gamoi-
yenon iaraRi, garda im SemTxvevisa, rodesac es xdeba Tav-
dacvis mizniT an sxvaTa dasacavad sikvdilis an seriozuli
daSavebis moaxloebuli safrTxisagan, an rodesac es gansa-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
49
kuTrebiT aucilebelia dakavebis izolatorSi an sapatim-
roSi myofi pirebis gaqcevis Tavidan asacileblad, rac me–9
principSi aRniSnul safrTxes qmnis.
17. winamdebare principebi ar ewinaaRmdegeba cixis TanamS-
romelTa patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli
wesebiT dadgenil uflebebs, valdebulebebsa da pasuxismge-
blobebs, gansakuTrebiT ki 33–e, 34–e da 54–e wesebs.
kvalifikacia, treningebi da konsultaciebi
18. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma unda
uzrunvelyon, rom marTlwesrigis damcveli yvela piri Ser-
Ceul iqnes saTanado filtraciis proceduris gavliT, maT
TavianTi funqciebis efeqtianad gansaxorcieleblad unda
hqondeT saWiro moraluri, fsiqologiuri da fizikuri
Tvisebebi da unda gaiaros seriozuli da siRrmiseuli pro-
fesiuli treningi. maTi funqciebis saTanadod Sesrulebis
xarisxi mudmiv gadasinjvas unda eqvemdebarebodes.
19. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelebma organoebma
unda uzrunvelyon, rom marTlwesrigis damcvelma yvela
pirma gaiaros Sesabamisi treningi da gamocda Zalis gamoy-
enebis saTanado gamocdilebis standartebis Sesabamisad.
marTlwesrigis damcvel pirebs, romlebic valdebuli arian
ataron iaraRi, amis ufleba unda mieceT mxolod iaraRis
gamoyenebis Sesaxeb specialuri treningis gavlis Semdeg.
20. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelebma organoebma,
marTlwesrigis damcveli pirebisaTvis treningis Catarebi-
sas, Zalisa da iaraRis gamoyenebis SezRudvis mizniT, gansa-
kuTrebuli yuradReba unda dauTmon sapolicio eTikisa da
adamianis uflebaTa sakiTxebs, gansakuTrebiT ki sagamomZie-
blo process, Zalisa da iaraRis gamoyenebis alternatiul
saSualebebs, konfliqtis mSvidobianad mogvarebis CaT-
vliT, brbos qcevis saxasiaTo niSnebs, darwmunebis, molapa-
rakebisa da Suamavlobis meTodebs, iseve rogorc teqnikur
saSualebebs. marTlwesrigis damcvelebma organoebma maTi
treningis programebi da samoqmedo procedurebi konkret-
uli magaliTebis fonze mudmivad unda gadasinjon.
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
50
21. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma im
pirTaTvis, romlebsac uwevT iseT situaciebSi muSaoba,
rodesac xdeba Zalisa da iaraRis gamoyeneba, unda Caataron
konsultaciebis stresis gansamuxtad.
angariSebis wardgenisa da ganxilvis proce-durebi
22. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma me–6
principsa da me–11 principis „v~ punqtSi aRniSnuli yvela in-
cidentisaTvis unda Seqmnan angariSebis wardgenisa da ganx-
ilvis efeqtiani procedurebi. mTavrobebma da marTwesri-
gis damcvelma organoebma unda uzrunvelyon, rom moxdes am
principebis Tanaxmad incidentebze gakeTebuli angariSebis
efeqtiani ganxilva da Sesabamis SemTxvevebSi, damoukide-
beli administraciuli da prokuraturis organoebi mzad
iyvnen aRasrulon TavianTi iurisdiqcia. sikdvilis, serio-
zuli Wrilobis an sxva mZime Sedegebis arsebobis SemTxveva-
Si, administraciul ganxilvasa da sasamarTlo kontrolze
kompetentur organoebs saswrafod unda gadaegzavnoT det-
aluri angariSi.
23. Zalisa da iaraRis gamoyenebiT dazaralebul adamianebs an
maT kanonier warmomadgenlebs ufleba aqvT damoukidebel
procesebze, sasamarTlo procesis CaTvliT. am pirebis gar-
dacvalebis SemTxvevaSi, es dubuleba vrceldeba maT kmayo-
faze myof pirebze.
24. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma unda
uzrunvelyon, rom zemdgom Tanamdebobis pirebs daekisroT
pasuxismgebloba Tu maT icodnen, an unda scodnodaT, rom
maT daqvemdebarebaSi myofi marTlwesrigis damcveli pirebi
mimarTavdnen, an mimarTes, arakanonieri Zalisa da iaraRis
gamoyenebas da maT ar gamoiyenes yvela maT xelT arsebuli
saSualeba amis Tavidan asacileblad, aRmosafxvrelad an ar
ganacxades amis Sesaxeb.
25. mTavrobebma da marTlwesrigis damcvelma organoebma unda
uzrunvelyon, rom marTlwesrigis damcvel pirebs, rom-
lebmac, marTlwesrigis damcvel pirTa qcevis kodeqsisa da
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
51
winamdebare ZiriTadi principebis Sesabamisad, uari ganacxa-
des Zalisa da iaraRis gamoyenebis brZanebis Sesrulebaze an
ganacxades sxva pirTa mier Zalisa da iaraRis amgvari gamoy-
enebis Sesaxeb, ar daekisroT sisxlis samarTlebrivi an ad-
ministraciuli pasuxismgebloba.
26. zemdgom Tanamdebobis pirTa brZanebis damorCileba ar
gamodgeba dacvis saSualebad Tu marTlwesrigis damcvelma
pirebma icodnen, rom Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
brZaneba, romelsac mohyveboda sikvdili an adamianTa serio-
zuli daSaveba, iyo aSkarad ukanono da mas gaaCnda gonivru-
li SesaZlebloba uari ganecxadebina brZanebis Sesrule-
baze. nebismier SemTxvevaSi, pasuxismgeblobas inawileben is
zemdgomi Tanamdebobis pirebi, romlebmac gasces ukanono
brZanebebi.
ZiriTadi principebi marTlwesrigis damcvel pirTa mier Zalisa da iaraRis gamoyenebis Sesaxeb
52
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad*
arsebiTi perspeqtivebi
1. arasrulwlovanTa marTlmsajulebis Sesaxeb samarTlebri-
vi sistema unda moicavdes arasrulwlovanTa fizikuri da
gonebrivi mdgomareobis wamaxalisebel uflebebsa da garan-
tiebs. patimroba gamoyenebul unda iqnes rogorc ukanaskne-
li RonisZieba.
2. arasrulwlovanTaTvis Tavisuflebis aRkveTa SesaZlebe-
lia mxolod winamdebare wesebsa da gaeros arasrulwlov-
anTa marTlmsajulebis administrirebis Sesaxeb (pekinis
wesebi) minimalur standartul wesebSi dadgenili princi-
pebisa da procedurebis Sesabamisad. arasrulwlovanTaT-
vis Tavisuflebis aRkveTa unda warmoadgendes ukanasknel
RonisZiebas da gamoyenebul unda iqnes maqsimalurad mcire
droiTa da mxolod gamonaklis SemTxvevebSi. sanqciis vada
unda ganisazRvros sasamarTlos mier, arasrulwlovnis vad-
amde gaTavisuflebis SesaZleblobis gaTvaliswinebiT.
3. winamdebare wesebi, miRebulia ra gaerTianebuli erebis or-
ganizaciis mier, iqmneba minimaluri standartis dasadgenad
TavisuflebaaRkveTili arasrulwlovnebis yvela formiT
dasacavad, rac srul harmoniaSi iqneba adamianis uflebebsa
da ZiriTad TavisuflebebTan, dakavebis nebismieri formis
savalalo Sedegis ganeitralebis mizniT da sazogadoebaSi
am arasrulwlovanTa integraciis dasaCqareblad.
4. winamdebare wesebi gamoyenebul unda iqnes moukerZoeblad,
miuxedavad rasisa, kanis ferisa, sqesisa, asakisa, enisa, re-
ligiisa, erovnebisa, politikuri an sxva Sexedulebisa, kul-
turuli rwmenisa Tu Cveulebisa, sakuTrebisa, dabadebisa
Tu ojaxuri statusisa, eTnikuri Tu socialuri warmomav-
lobisa da unarSezRudulobisa. pativi unda scen arasrul-
–––––––––––––––––––––––––––––––
* miRebulia generaluri asambleis 1990 wlis 14 dekembris 45/113 rezoluciiT.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
53
wlovanTa religiur da kulturul Rirebulebebs, Cveule-
bebsa da moralur koncefciebs.
5. winamdebare wesebis Seqmna miznad isaxavs gamosayeneblad
ufro mosaxerxebeli standartebis Seqmnasa da arasrul-
wlovanTa marTlmsajulebis sistemis marTvaSi monawile
profesionalTaTvis saxelmZRvanelo principebis miwode-
basa da maT gamxnevebas.
6. wesebi xelmisawvdomi unda gaxdes arasrulwlovanTa samar-
Tlebriv sferoSi momuSave personalisaTvis maT erovnul
enaze. arasrulwlovnebs, romelnic Tavisuflad ar floben
im sapatimro dawesebulebis mosamsaxureTa enas, romelSic
isini imyofebian, saWiroebis SemTxvevaSi,ufleba unda hqon-
deT ufasod isargeblon Tarjimnis momsaxurebiT, gan-
sakuTrebiT ki, samedicino Semowmebisa da disciplinuri
samarTalwarmoebis dros.
7. sadac es saWiroa, saxelmwifoebma unda moaxdinon winamde-
bare wesebis inkorporireba maT Sida kanonmdeblobaSi an
kanonmdeblobaSi Sesabamisi cvlilebebis Setana da uzrun-
velyon, rom kanonmdeblobaSi gaTvaliswinebul iqnes efeq-
tiani RonisZiebebi am wesebis darRvevisaTvis, kompensaciis
gacemis CaTvliT, arasrulwlovanTaTvis zianis miyenebis
SemTxvevaSi. saxelmwifoebma aseve zedamxedveloba unda
daaweson winamdebare wesebis gamoyenebaze.
8. Sesabamisi organoebi mudmivad unda ecadon, aamaRlon
sazogadoebis informirebuloba imis Sesaxeb, rom dakave-
bul arasrulwlovanTa patronoba da maTi sazogadoebaSi
xelaxali integrirebis mzadeba Zalzed didi mniSvnelo-
bis socialuri samsaxuria da am miznisaTvis aqtiurad unda
iqnes gadadgmuli nabijebi arasrulwlovanTa da adgilo-
briv sazogadoebas Soris Ria kontaqtebis wasaxaliseblad.
9. winamdebare wesebidan araferi unda iqnes intepretirebuli
ise, rom xeli SeuSalos gaerosa da saerTaSoriso Tanamego-
brobis mier aRiarebuli adamianis uflebaTa Sesabamisi in-
strumentebisa da standartebis gamoyenebas, romlebic mou-
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
54
wodebs uzrunvelyofil iqnes arasrulwlovnebis, bavSve-
bisa da yvela axalgazrdis uflebebi, maTi mzrunveloba da
dacva.
10. im SemTxvevaSi Tu winamdebare wesebis II-V nawilebSi Camoya-
libebuli konkretuli wesebis praqtikuli gamoyeneba kon-
fliqtSi modis am nawilis wesebTan, am ukanasknelis dacvas
unda mieniWos upiratesoba.
wesebis gamoyeneba da farglebi
am wesebis miznebisaTvis, gamoyenebul unda iqnas Semdegi
definiciebi:
a) arasrulwlovani aris 18 wlamde asakis adamiani. asakobri-
vi zRvari, romlis qvemoTac dauSvebelia bavSvisaTvis Tavi-
suflebis aRkveTa, dgindeba kanoniT;
b) Tavisuflebis aRkveTa niSnavs dakavebis an dapatimrebis
nebismier formas an sasamarTlo, administraciuli an sxva
sajaro organos brZanebis safuZvelze, piris moTavsebas
kerZo an sajaro sapatimro dawesebulebaSi, romlis saku-
Tari surviliT datovebis uflebac pirs ar gaaCnia.
12. Tavisuflebis aRkveTa unda ganxorcieldes iseT pirobebsa
da garemoebebSi, sadac uzrunvelyofil iqneba arasrulw-
lovanTa uflebebis pativiscema. dapatimrebuli arasrul-
wlovnebisaTvis garantirebul unda iqnes Sinaarsobrivi
qmedebebiTa da programebiT sargebloba, romelTa mizanic
iqneba maTi janmrTelobisa da TviT pativiscemis gaumjobe-
seba da SenarCuneba, maTi pasuxismgeblobis grZnobis gazrda
da im damokidebulebebisa da SesaZleblobebis gaumjobeseba,
rac maT daexmarebaT sazogadoebis wevrad CamoyalibebaSi.
13. TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovnebs maT statusTan
dakavSirebuli aranairi safuZvliT ar SeiZleba uari eTq-
vaT samoqalaqo, ekonomikur, politikur, socialur an
kulturul uflebebze, romeli uflebebic maT ekuTvniT
erovnuli da saerTaSoriso kanonmdeblobebiTa da rom-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
55
eli uflebebiT sargeblobac srul SesabamisobaSia Tavisu-
flebis aRkveTasTan.
14. arasrulwlovanTa individualuri uflebebis dacva, aRkve-
Tis RonisZiebis aRsrulebis kanonierebaze gansakuTreb-
uli aqcentis gakeTebiT, garantirebul unda iqnes ufle-
bamosili organos mier, maSin roca socialuri integraciis
sakiTxebi mogvarebul unda iqnes regularuli inspeqciebisa
da kontrolis sxva meqanizmebis SesrulebiT, saerTaSoriso
standartebis, erovnuli kanonmdeblobisa da wesebis Sesa-
bamisad, am mizniT Seqmnili organos mier, romelic ufle-
bamosili iqneba moinaxulos arasrulwlovnebi. es organo ar
unda iyos sapatimro dawesebulebis nawili.
15. winamdebare wesebi gamoiyeneba yvela tipisa da formis sa-
patimro dawesebulebebis mimarT, romlebSic Tavisufle-
baaRkveTili arasrulwlovnebi imyofebian. wesebi I, II, IV da V
nawilebi gamoiyeneba im sapatimro dawesebulebebis mimarT,
sadac moTavsebuli arian dakavebuli arasrulwlovnebi,
xolo III nawili ki – konkretulad patimrobaSi an winaswar
patimrobaSi myofi arasrulwlovnebis mimarT.
16. winamdebare wesebi aRsrulebul unda iqnes konkretul wevr
saxelmwifoSi arsebuli ekonomikuri, socialuri da kul-
turuli pirobebis gaTvaliswinebiT.
patimrobaSi an winaswarpatimrobaSi myofi aras-rulwlovnebi
17. patimrobaSi an winaswarpatimrobaSi myofi („jer gausamar-
Tlebeli~) arasrulwlovnebi iTvlebian udanaSauloebad da
maTi dakaveba sasamarTlomde maqsimalurad unda iqnes Tavi-
dan aridebuli da gamoyenebul unda iqnes mxolod gamonak-
lis SemTxvevebSi. Sesabamisad, maqsimaluri Zalisxmeva unda
iqnes gamoyenebuli, raTa Sefardebul iqnes alternati-
uli RonisZieba. rodesac aRkveTis RonisZiebis saxiT mainc
gamoiyeneba patimroba, arasrulwlovanTa sasamarTloebma
da sagamoZiebo organoebma prioritetulad maqsimalurad
swrafad unda ganixilon msgavsi saqmeebi, raTa arasrulw-
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
56
lovnebi sapatimroSi maqsimalurad mokle droiT imyofe-
bodnen. winaswarpatimrobaSi myofni gancalkevebiT unda
imyofebodnen msjavrdebulebisagan.
18. pirobebi, romelSic winaswarpatimrobaSi myofi arasrulw-
lovnebi arian moTavsebuli, SesabamisobaSi unda iyos qveviT
miTiTebul wesebTan, damatebiT konkretul debulebebTan
erTad, romlebic, udanaSaulobis prezumciis, dakavebis xan-
grZlivobisa da arasrulwlovanTa samarTlebrivi statusi-
sa da mdgomareobis gaTvaliswinebiT saWiro da saTanadoa.
es debulebebi unda moicavdes Semdegs, magram amiT aucileb-
lad ar unda Semoifarglebodes:
a) arasrulwlovnebs unda hqondeT samarTlebrivi damcve-
lis yovlisa da ufaso iuridiuli daxmarebiT sargeblobis
ufleba, rodesac amgvari ufaso daxmarebis miReba SesaZle-
belia, aseve unda gaaCndeT ufleba mudmivad ekontaqton
TavianT samarTlebriv damcvelebs. amgvari komunikaciebis
dros dacul unda iqnes piraduloba da konfidencialuroba;
b) arasrulwlovnebi, SeZlebisdagvarad, uzrunvelyofil
unda iqnen SesaZleblobiT imuSavon anazRaurebiT da
gaagrZelon swavlis miReba an treningebi, magram maT es
ar unda moeTxovebodeT. samsaxuri, ganaTlebis miReba an
treningi ar SeiZleba gaxdes patimrobis gagrZelebis mizezi;
g) arasrulwlovnebma unda miiRon saSualebebi Tavisufali
droisa da gamajansaRebeli saqmianobis kuTxiT, rac Sesabam-
isobaSi iqneba marTlmsajulebis ganxorcielebis miznebTan.
arasrulwlovanTa sapatimro dawesebulebebis menejmenti
a. Canawerebi
19. angariSebi, samarTlebrivi da samedicino Canawerebisa da
disciplinuri samarTalwarmoebis Canawerebis CaTvliT,
aseve mopyrobis formis, Sinaarsisa da detalebis Sesaxeb
dokumentebi, moTavsebul unda iqnes konfidencialur indi-
vidualur failad, romelic iqneba mudmivad ganaxlebuli
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
57
da xelmisawvdomi mxolod amaze uflebamosili pirebisaT-
vis, klasificirebuli imgvarad, rom iolad iqnes aRqmuli.
SesaZleblobis SemTxvevaSi, yvela arasrulwlovans ufleba
unda hqondes gaaprotestos mis failSi arsebuli nebism-
ieri faqti Tu mosazreba, raTa SesaZlebeli gaxda araswori,
usafuZvlo an arasamarTliani gancxadebebis gasworeba am
uflebiT sargeblobis mizniT, unda arsebobdes procedura,
romlis mixedviTac, mesame mxares SeeZleba moTxovnis safuZ-
velze naxos da ganixilos failebi. arasrulwlovanTa gaTa-
visuflebis Semdeg, Canawerebi unda dailuqos da garkveuli
dros Semdeg, unda ganadgurdes.
20. dauSvebelia arasrulwlovnis miReba sapatimro daweseb-
ulebaSi sasamarTlo, administraciuli an sxva sajaro dawe-
sebulebis mier gacemuli kanonieri brZanebis gareSe. am
brZanebis yvela detali dauyovnebliv unda iqnes Setanili
reestrSi. dauSvebelia arasrulwlovnis moTavseba iseT sa-
patimro dawesebulebaSi, romelic amgvar reestrs ar awar-
moebs.
b. miReba, registracia, gadaadgileba da gadayvana
21. yvela sapatimro dawesebulebaSi, sadac xdeba arasrulwlov-
anTa moTavseba, TiToeuli arasrulwlovnis Sesaxeb unda
inaxebodes Semdegi informaciis sruli da daculi Canaweri:
a) informacia arasrulwlovnis vinaobis Sesaxeb;
b) danaSaulis Cadenis mizezebi da faqtebi;
g) misi dawesebulebaSi miRebis, gadayvanisa da gaTavisu-
flebis dRe da zusti dro;
d) detalebi mSoblebisa da meurveebisaTvis dauyovnebliv
Setyobinebis gagzavnis Sesaxeb, maTi mzrunvelobis qveS
myofi arasrulwlovnebis miRebis, gadayvanis an gaTavisu-
flebis Sesaxeb;
e) detalebi arasrulwlovanTa fizikuri da sulieri prob-
lemebis Sesaxeb, narkotikebisa da alkoholisadmi mijaWvu-
lobis CaTvliT.
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
58
22. informacia sapatimro dawesebulebaSi arasrulwlovnis
miRebis moTavsebis, gadayvanisa da gaTavisuflebis Sesaxeb
dauyovnebliv unda ecnoboT mis mSoblebs, meurveebs an
axlo naTesavebs.
23. arasrulwlovnis miRebidan rac SeiZleba male unda Sedges
arasrulwlovanTa piradi mdgomareobisa da garemoebebis
Sesaxeb Sesabamisi informacia, sruli moxseneba da igi unda
gadaegzavnos administracias.
24. miRebisas, yvela arasrulwlvoans unda gadaeces sapatimro
dawesebulebis Sesaxeb wesebis asli da maTi uflebebisa da
valdebulebebis Sesaxeb werilobiTi ganmarteba maTTvis
gasageb enaze, iseve rogorc saCivris miRebaze uflebamosi-
li organoebis misamarTi da im kerZo Tu sajaro organoebisa
da organizaciebis misamarTebi, romlebic gascemen iuridi-
ul daxmarebas. im arasrulwlovnebs, romelTac wera–kiTxva
ar ician an dawerili saxiT enis aRqma ar SeuZliaT, infor-
macia unda miewodoT maTTvis gasagebi formiT, raTa SeZlon
miRebuli informaciis srulad aRqma.
25. yvela arasrulwlovans unda ganemartos dawesebulebis
Sida organizaciuli wesebi, maTTan urTierTobis miznebi
da meTodebi, disciplinuri moTxovnebi da procedurebi,
informaciis mopovebisa da saCivrebis Sedgenis sxva nebad-
arTuli meTodebi da sxva iseTi sakiTxebi, romelTa codnac
saWiroa, raTa arasrulwlovanma SeZlos patimrobis period-
Si misi uflebebisa da valdebulebebis srulad gaazreba.
26. arasrulwlovanTa transportireba unda moxdes adminis-
traciis xarjebiT adekvaturi ventilaciisa da ganaTebis
pirobebSi, rac maT ar daamcirebs an rTul mdgomareobaSi ar
Caagdebs. dauSvebelia arasrulwlovanTa ukanonod gaday-
vana erTi sapatimro dawesebulebidan meoreSi.
g. klasifikacia da patimrebis moTavseba
27. arasrulwlovnis miRebis momentidan rac SeiZleba swrafad,
TiToeul arasrulwlovans unda daesvas kiTxvebi da unda
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
59
Sedges socialuri da fsiqologiuri Canaweri, sadac aisaxeba
konkretuli tipisa da donis mopyrobis Sesaxeb nebismieri
faqtori da arasrulwlovanTa mier moTxovnili programa. es
moxseneba, samedicino eqspertis mier momzadebul moxsenebas-
Tan erTad, romelmac arasrulwlovani miRebisTanave gasin-
ja, unda gadaigzavnos dawesebulebis direqtorTan, raTa man
gansazRvros arasrulwlovnisaTvis dawesebulebaSi yvelaze
saTanado adgili mosaTavseblad da mopyrobis konkretuli
tipi, done da programa, romelic mis mimarT unda ganxorciel-
des. rodesac saWiroa sareabilitacio mkurnalobis daweseba
da piris iq yofnis vada amis saSualebas iZleva, dawesebulebis
TanamSromlebma werilobiT unda moamzadon mkurnalobis in-
dividualuri gegma, romelSic ganisazRvreba mkurnalobis
miznebi, dro da saSualebebi, etapebi da dagvianebebi, rom-
lebSic dasaxuli miznebi unda iqnes miRweuli.
28. arasrulwlovanTa dapatimrebis adgili unda hqondes mx-
olod im pirobebSi, roca srulad iqneba mxedvelobaSi miRe-
buli maTi konkretuli moTxovnebi, statusi da specialuri
moTxovnilebebi maTi asakis, pirovnulobis, sqesisa da dana-
Saulis tipis, iseve rogorc gonebrivi da fizikuri janmr-
Telobis gaTvaliswinebiT, rac uzrunvelyofs maT dacvas
mavne zegavlenisa da sarisko situaciebisagan. principuli
kriteriumi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa sxva-
dasxva kategoriebad dasayofad, unda iyos maTi konkretuli
moTxovnebisaTvis Sesabamisi mopyrobis tipis uzrunvelyo-
fa da maTi fizikuri, gonebrivi da moraluri mTlianobisa
da keTildReobis dacva.
29. arasrulwlovnebi ar unda iqnen moTavsebuli igive sapatim-
ro dawesebulebaSi, sadac imyofebian zrdasrulni, Tu isini
ar arian erTi ojaxis wevrebi. zedamxedvelobis pirobebSi,
SesaZlebeli arasrulwlovnebi moTavsebul iqnen frTxi-
lad SerCeul zrdasrul adamianebTan erTad, specialuri
programis farglebSi rac sasargeblod iqneba aRiarebuli
Sesabamisi arasrulwlovnisaTvis.
30. unda Seiqmnas Ria tipis sapatimroebi, arasrulwlovanTaT-
vis, sapatimro dawesebuleba ewodeba iseTi dawesebulebas,
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
60
romelSic ar arsebobs an minimumamdea dasuli usafrTxoe-
bis RonisZiebebi amgvar sapatimroTa mosaxleoba unda iyos
rac SeiZleba mcire odenobis. dakavebul arasrulwlovanTa
raodenoba daxurul sapatimro dawesebulebaSi unda iyos
imdenad mcire, rom SesaZlebeli iyos individualuri mkur-
naloba. arasrulwlovanTa sapatimro dawesebuleba unda
iyos decentralizebuli da im zomis, rom xelSewyobil iqnes
iq Sesvla da kontaqtis damyareba arasrulwlovnebsa da
maTi ojaxis wevrebs Soris. unda Seiqmnas da sazogadoebis
socialur, ekonomikur da kulturul garemoSi integrire-
bul iqnes mcire sapatimro dawesebulebebi.
d. fizikuri garemocva da moTavsebis adgili
31. TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovnebs ufleba aqvT imy-
ofebodnen iseT dawesebulebebSi da hqondeT iseTi mom-
saxureba, rac Seesabameba maTi janmrTelobisa da piradi
Rirsebis moTxovnebs.
32. arasrulwlovanTa sapatimro dawesebulebebis dizaini da
fizikuri garemo unda Seesabamebodes saxlSi mkurnalobis
sareabilitacio mizans. mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli
arasrulwlovnis piradulobis, mgrZnobeloba (sensor stim-
uli), mewyvilesTan gaerTianebis SesaZleblobebi da sport-
Si, fizikur savarjiSoebsa da Tavisufal dros sxvadasxva
saqmianobebSi monawileobis SesaZlebloba. arasrulwlovan-
Ta sapatimro dawesebulebebis dizaini da struqtura unda
iyos imgvari, rom maqsimalurad Semcirdes xanZris gaCenis sa-
frTxe da uzrunvelyofil iqnes Senobidan xalxis usafrTxo
evakuacia. xanZris gaCenis SemTxvevaSi, unda arsebobdes efeq-
tiani sagangaSo sistema, iseve rogorc formaluri da naTeli
procedurebi arasrulwlovanTa usafrTxoebis uzrunvel-
sayofad. sapatimro dawesebulebebi ar unda mdebarebodes
iseT adgilas, romlebSic cnobilia, rom arsebobs janmrTe-
lobis an sxva saSiSroebis riskis albaToba.
33. saZinebeli adgili unda warmoadgendes palata saZineblebi-
sa Tu individualuri saZinebeli oTaxebis erTobliobas,
adgilobrivi standartebis gaTvaliswinebiT. Zilis dros
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
61
mudmivi, mokrZalebuli zedamxedveloba unda arsebobdes
mTels teritoriaze, sadac arasrulwlovnebs sZinavT, indi-
vidualuri da jgufuri saZineblebis CaTvliT, TiToeuli
arasrulwlovnis dacvis mizniT. yvela arasrulwlovani,
adgilobrvi da erovnuli standartebis Sesabamisad, uzrun-
velyofil unda iqnes sakuTari da sakmarisi TeTreuliT,
romelic unda iyos sufTa, mowesrigebuli da xSirad icvle-
bodes, raTa SenarCundes sisufTave.
34. sanitaruli mowyobilobebi ise unda iyos ganlagebuli da
imgvarad sakmarisi standartebiT, rom yvela arasrul-
wlovanma SeZlos, saWiroebisamebr, sakuTari fizikuri
moTxovnilebebis dakmayofileba gancalkevebiT da sufTa
da saTanado formiT.
35. piradi nivTebis qona piradi cxovrebis uflebis arsebiTi
nawilia da mniSvnelovania arasrulwlovnis fsiqologiuri
keTildReobisaTvis. TiToeuli arasrulwlovnis ufle-
ba, hqondes piradi nivTebi da maT Sesanaxad hqondes saSu-
alebebi, unda iqnes aRiarebuli da pativi scen mas. piradi
nivTebi, romelTa flobazec arasrulwlovani uars ambobs
an romelic mas CamoarTves, unda iqnes moTavsebuli us-
afrTxo adgilas. nivTebis amsaxveli oqmi xelmoweril unda
iqnes arasrulwlovnis mier unda gadaidgas nabijebi, raTa
moxdes maTi karg mdgomareobaSi SenarCuneba. yvela amgvari
sagani Tu fuli arasrulwlovans unda daubrundes gaTavi-
suflebisas, Tu mas ar hqonda ufleba fuli daexarja an Ta-
visi piradi qoneba sapatimros gareT gaegzavna. Tu arasrul-
wlovani iRebs an mas aRmouCines raime saxis wamali, samedi-
cino personali wyvets mis Semdgom gagrZelebas.
36. SesaZleblobis farglebSi, arasrulwlovnebs unda hqondeT
ufleba gaaCndeT TavianTi piradi tansacmeli. sapatimro
dawesebulebam unda uzrunvelyos, rom TiToeul arasrul-
wlovans hqondes amindis Sesabamisi da misi janmrTelo-
bisaTvis saWiro piradi tansacmeli, romelic aranairad ar
iqneba misTvis damamcirebeli an Seuracxmyofeli. arasrul-
wlovnebs, romlebmac raRac mizniT datoves dawesebuleba,
ufleba unda mieceT Caicvan TavianTi sakuTari tansacmeli.
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
62
37. yvela sapatimro dawesebulebam unda uzrunvelyos, rom
TiToeulma arasrulwlovanma miiRos saTanadod momzade-
buli saWmeli, saTanado dros, im raodenobiTa da xarisxiT,
rac akmayofilebs dietur, higienur da janmrTel stand-
artebsa da SeZlebisdagvarad, religiur da kulturul
moTxovnilebebs. yvela arasrulwlovnisaTvis nebismier
dros xelmisawvdomi unda iyos sufTa sasmeli wyali.
e. ganaTleba, profesiuli treningebi da samsaxuri
38. yvela savaldebulo skolis asakis arasrulwlovans ufleba
aqvs miiRos misi moTxovnebisaTvis da SesaZleblobebisaTvis
saTanado ganaTleba, rac mas moamzadebs sazogadoebaSi das-
abruneblad. amgvari ganaTleba uzrunvelyofil unda iqnes
sapatimro dawesebulebis gareT, SeZlebisdagvarad, sazoga-
doebriv skolebSi, nebismier SemTxvevaSi, kvalificiuri mas-
wavleblis mier qveynis saganmanaTleblo sistemaSi integ-
rirebuli programebis saSualebiT imgvarad, rom gaTavisu-
flebis Semdgom, arasrulwlovanma daubrkoleblad SeZlos
swavlis gagrZeleba. sapatimro dawesebulebis administra-
ciis mier gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos ucxoe-
li an gansakuTrebuli kulturuli an eTnikuri moTxovnebis
mqone arasrulwlovnisaTvis ganaTlebis micemas. arasrulw-
lovnebs, romelTac ar ician wera–kiTxva an aqvT dagvianeb-
uli azrovneba an swavlasTan dakavSirebuli problemebi,
ufleba unda hqondeT miiRon specialuri ganaTleba.
39. savaldebulo saskolo asaks gadacilebul arasrulwlovnebs,
romelTac surT ganaTlebis gagrZeleba, neba unda mieceT da
waxalisebul unda iqnan gaagrZelon igi, da maqsimaluri mcd-
elobaa saWiro, rom maTTvis uzrunvelyofil iqnas Sesabamisi
saganmanaTleblo programebisadmi xelmisawvdomoba.
40. diplomebi an ganaTlebasTan dakavSirebuli serTifikatebi,
romlebic arasrulwlovnebs gadaecemaT patimrobaSi yof-
nisas, ar unda mianiSnebdes raime saxiT, rom arasrulwlov-
nis mimarT ganxorcielda institucionalizacia.
41. yovel sapatimro dawesebulebaSi unda iyos biblioTeka,
romelic adekvaturad iqneba aRWurvili rogorc saganmana-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
63
Tleblo aseve gasarTobi wignebiTa da JurnalebiT, romle-
bic Sesaferisi iqneba arasrulwlovnebisaTvis, isini wax-
alisebul unda iqnen da hqondeT saSualeba srulad isarge-
blon biblioTekiT.
42. TiToeul arasrulwlovans unda hqondes ufleba isarge-
blos profesiuli treningebiT iseT garemoSi, romelic
moamzadebs mas samomavlo dasaqmebisaTvis.
43. jerovani profesionalebis SerCevis moTxovnis dacviTa
da instituciuri administraciis moTxovnebis gaTval-
iswinebiT, arasrulwlovnebs unda hqondeT ufleba, airCion
maTTvis sasurveli samuSaos saxeoba.
44. dacvasTan dakavSirebuli yvela erovnuli da saerTaSoriso
standarti, romlebic gamoiyeneba bavSvisa da axalgazrda
pirebis SromasTan dakavSirebiT, unda gamoiyenebodes Tavi-
suflebaSezRudul arasrulwlovnebTan mimarTebiT.
45. rodesac es SesaZlebelia, arasrulwlovnebi uzrunve-
lyofili unda iqnen imis SesaZleblobiT, rom ganaxorcielon
anazRaurebadi saqmianoba, Tuki es SesaZlebelia adgilobriv
sazogadoebasTan erTad, rogorc damxmare im profesiuli ga-
naTlebisa, romelic maTTan mimarTebiT mimdinareobs da rom-
lis mizania SesaZleblobis gazrda, raTa maT ipovon Sesaf-
erisi samuSao, rodesac dabrundebian sazogadoebaSi. samuS-
aos tipi imgvari unda iyos, rom moicavdes Sesabamis trenings,
rac waadgebaT arasrulwlovnebs maTi gaTavisuflebis Semd-
gom. sapatimro dawesebulebaSi samuSaos organizeba da meTo-
debi unda asaxavdes sazogadoebaSi gansaxorcielebel maqsim-
alurad analogiur samuSaos, imgvarad, rom moamzados aras-
rulwlovani normaluri cxovrebis pirobebisaTvis.
46. yovel arasrulwlovans, romelic axorcielebs samuSaos,
unda hqondes ufleba Sesaferis anazRaurebaze. arasrulw-
lovanTa interesebi da maTi profesiuli treningebi ar unda
iyos motivirebuli imiT, rom sapatimro dawesebulebam an
mesame mxarem miiRos garkveuli mogeba. arasrulwlovnis
mier gamomuSavebuli Tanxebis nawili gadanaxuli unda iqnes,
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
64
raTa gadaeces arasrulwlovans gaTavisuflebisas. aras-
rulwlovans unda hqondes ufleba gamomuSavebuli Tanxebis
darCenili nawili gamoiyenos, raTa SeiZinos piradi moxmare-
bis nivTebi, aunazRauros msxverpls Tavisi danaSauliT mi-
yenebuli ziani an gaugzavnos Tavisi ojaxis wevrebs an sxva
pirebs sapatimro dawesebulebis gareT.
v. dasveneba
47. yovel arasrulwlovans unda hqondes ufleba gaaCndes Ses-
abamisi dro yoveldRiuri Tavisufali varjiSisaTvis sufa
haerze, rodesac amis saSualebas iZleva amindi. xsenebulis
dros uzrunvelyofil unda iqnes rekriaciuli da fiziku-
ri varjiSi. uzrunvelyofil unda iqnes adekvaturi farTi,
mowyobilobebi da aRWurviloba. yovel arasrulwlovans
unda gaaCndes damatebiTi dro yoveldRiuri dasvenebisaT-
vis. xsenebuli drois nawili, arasrulwlovnis survilis
SemTxvevaSi, unda daeTmos xelovnebasa da xelobis ganvi-
TarebasTan dakavSirebuli unarebis ganviTarebas. sapatimro
dawesebulebam unda uzrunvelyos, rom TiToeul arasrul-
wlovans fizikurad SeeZlos monawileoba miiRos fizikuri
ganaTlebis arsebul programebSi. samkurnalo fizikuri
ganaTleba da Terapia unda ganxorcieldes samedicino meT-
valyureobis qveS im arasrulwlovnebTan mimarTebiT, rom-
lebsac es esaWiroebaT.
z. religia
48. yovel arasrulwlovans unda gaaCndes nebarTva daikmayofi-
los Tavisi saWiroebebi religiasa da sulier cxovrebasTan
dakavSirebiT, kerZod, im msaxurebaze an Sexvedrebze das-
wrebis gziT, rac uzrunvelyofili iqneba sapatimro dawe-
sebulebaSi, da aseve msaxurebis warmarTviT da uflebiT,
rom iqonios religiuri msaxurebisaTvis saWiro wignebi da
sagnebi da misdios sakuTar rwmenas. im SemTxvevaSi, Tuki sa-
patimro dawesebuleba moicavs konkretuli religiis mimde-
var arasrulwlovanTa sakmaris odenobas, daniSnul an damt-
kicebul unda iqnes am religiis kompententuri warmomad-
geneli da mas ufleba unda hqondes gamarTos regularuli
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
65
msaxureba da ganaxorcielos aRsarebis Cabareba arasrul-
wlovanTagan, maTi Txovnis SemTxvevaSi, konfidencialur
garemoSi. nebismier arasrulwlovans ufleba unda hqondes,
rom igi moinaxulos mis mier arCeuli nebismieri religi-
is kvalificiurma warmomadgenelma, iseve rogorc ufleba,
rom monawileoba ar miiRos religiur msaxurebaSi da Tavi-
suflad ganacxados uari religiur swavlebaze, ganxilvebsa
Tu STagonebaze.
T. samedicino momsaxureba
49. yovel arasrulwlovalns ufleba unda hqondes isargeblos
samedicino mkurnalobiT rogorc saswrafo, aseve Terapi-
uli mkurnalobiT, maT Soris, stomatologis, ofTalmolo-
gisa da fsiqiatris mier gaweuli daxmarebiT, iseve rogorc
farmacevtuli produqetebiTa da specialuri dietebiT,
romlebic gansazRvrulia mkurnalobiT. yoveli aseTi sa-
medicino mkurnaloba, SeZlebisdagvarad, uzrunvelyofil
unda iyos patimrobaSi myofi arasrulwlovnisaTvis Sesabam-
is sapatimro dawesebulebaSi arsebul samedicino daweseb-
ulebaSi da amave dawesebulebaSi arsebuli samedicino mom-
saxurebiT, raTa Tavidan iqnes aridebuli arasrulwlovnis
stigmatizacia, rac xels Seuwyobs sakuTari Tavis pativis-
cemis amaRlebasa da mis sazogadoebaSi integracias.
50. yovel arasrulwlovans ufleba aqvs gasinjul iqnes eqimis
mier sapatimro dawesebulebaSi misi moTavsebisTanave, raTa
gamovlindes nebismieri mtkicebuleba arasaTanado mopy-
robasTan dakavSirebiT da im mizniT, rom eqimma gamoavlinos
fizikuri an sulieri mdgomareoba, romlebic moiTxoven sa-
medicino Carevas.
51. arasrulwlovanTaTvis gaweuli samedicino momsaxureba
miznad unda isaxavdes fizikuri an sulieri avadmyofo-
bis aRmoCenas, mis dadgenasa da mkurnalobas, preparatebis
borotad gamoyenebas an sxva garemoebebs, romlebsac Seu-
ZliaT xeli SeuSalon arasrulwlovnis szaogadoebaSi inte-
gracias. arasrulwlovanTa yovel sapatimro dawesebule-
baSi unda moipovebodes adekvatur samedicino dawesebule-
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
66
basa da aRWurvilobaze dauyovnebeli xelmisawvdomoba, rac
sakmarisi iqneba Sesaxlebuli patimrebisTvis da aseve saxeze
unda iyos kvalificiuri personali saswrafo–samedicino
daxmarebis aRmoCenis sferoSi. yoveli arasrulwlovani, ro-
melic avad aris da Civis, rom avad aris an warmoaCens fizi-
kuri an sulieri avadmyofobis niSnebs, gasinjuli unda iqnes
dauyovnebliv samedicino muSakis mier.
52. nebismier ma samedicino muSakma, rodesac gaaCnia safuZveli,
raTa ifiqros, rom arasrulwlovnis fizikur da sulier
janmrTelobas seriozuli ziani miadgeba gangrZobadi patim-
robiT, SimSilobiT an patimrobis nebismieri pirobebiT,
dauyovnebliv unda moaxsenos xsenebulis Sesaxeb sapatimro
dawesebulebebis direqtorsa da damoukidebel organos,
romelic pasuxismgebelia arasrulwlovanTa keTildReobis
uzrunvelyofaze.
53. arasrulwlovani, romelic daavadebulia sulieri daa-
vadebiT unda mkurnalobdes specialur dawesebulebaSi,
romelsac damoukidebeli samedicino personali marTavs.
gadadgmul unda iqnes nebijebi, raTa Sesabamis saagentoe-
bTan erTad gaTavisuflebis Semdgom gagrZeldes sulieri
avadmyofobis mkurnaloba.
54. arasrulwlovanTa sapatimro dawesebulebebma unda Sei-
muSaon narkotikebis akrZalvasa da reabilitaciasTan daka-
vSirebuli programebi, romlebic warimarTeba kvalificiu-
ri personalis mier xsenebuli programebi ganxorcielebul
unda iqnes asakis, sqesisa da arasrulwlovanTa sxva moTxov-
nilebebis gaTvaliswinebiT, iseve rogorc detoqsifikaci-
is dawesebulebebi, sawvdomi narkotikebisa da alkoholis
momxmarebeli arasrulwlovnebisaTvis.
55. samedicino preparatebi gamoyenebul unda iqnes mxolod
aucilebeli samedicino mkurnalobis farglebSi da rodesac
es SesaZlebelia Sesabamisi arasrulwlovnisagan dasturis
miRebis Semdgom. kerZod, samedicino preparatebis gamoyene-
ba ar SeiZleba informaciis an aRiarebis mosapoveblad, das-
jis an daSoSminebis mizniT. arasrulwlovnebi arasodes unda
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
67
gaxdnen maTze wamlebis an mkurnalobis gamocdis obieqtebi.
nebismieri wamlis gamoyeneba nebadarTul unda iqnes da ganx-
orcieldes kvalificiuri samedicino personalis mier.
i. avadmyofobis, dazianebebis an gardacvalebis Sesaxeb
Setyobineba
56. arasrulwlovnis ojaxs an mis meurves, aseve arasrulw-
lovnis mier dasaxelebul nebismier pirovnebas, ufleba aqvs,
moTxovnisamebr, informirebul iqnes arasrulwlovnis jan-
mrTelobis mdgomareobaSi mniSvnelovani cvlilebebis Ses-
axeb. sapatimro dawesebulebis direqtorma dauyovnebliv
unda acnobos Sesabamisi arasrulwlovnis ojaxsa da meurves
an sxva dasaxelebul pirs, arasrulwlovnis gardacvalebis
an avadyofobis Sesaxeb, romelic moiTxovs arasrulwlovnis
saswrafo transportirebas romelime sazogadoebriv samed-
icino dawesebulebaSi, an mdgomareobis Sesaxeb, romelic
klinikur zedamxedvleobas saWiroebs sapatimro dawese-
bulebaSi minimum 48 saaTis ganmavlobaSi. Setyobineba aseve
unda gadaegzavnos im qveynis sakonsulos, romeli qveynis
moqalaqeTaa aRniSnuli arasrulwlovani.
57. Tavisuflebis aRkveTis periodSi arasrulwlovnis gar-
dacvalebisas, uaxloes naTesavs ufleba aqvs Seiswavlos
gardacvalebis damadasturebeli dokumenti, naxos gar-
dacvlilis sxeuli da gadawyvitos sxeulis bedi. patimroba-
Si myofi arasrulwlovnis gardacvalebisas, unda Catardes
damoukidebeli mokvleva sikvdilis mizezebis dasadgenad,
romlis daskvnac xelmisawvdomi unda gaxdes uaxloesi na-
TesavebisaTvis. amgvari mokvleva aseve unda Catardes, aras-
rulwlovnis patimrobidan gaTavisuflebidan eqvsi Tvis va-
daSi gardacvalebis SemTxvevaSic, rodesac arsebobs safuZ-
vliani eWvi imisa, rom gardacvaleba kavSirSia misi patimro-
bis periodTan.
58. arasrulwlovani maqsimalurad male unda iqnas informire-
buli misi pirdapiri xazis ojaxis wevris gardacvalebis, se-
riozuli avadmyofobis an dazianebebis Sesaxeb da unda miec-
es saSualeba daeswros gardacvlilis dakrZalvas an mivides
umZimes mdgomareobaSi myofis sasTumalTan.
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
68
k. kontaqti garesamyarosTan
59. yvela saSualebiT unda iqnes uzrunvelyofili is, rom aras-
rulwlovani saTanado kontaqtSi iyo garesamyarosTan, rac
samarTliani da humanuri mopyrobis arsebiT nawils Seadgens
da mniSvnelovania arasrulwlovnis sazogadoebisaken mosa-
bruneblad. arasrulwlovnebs ufleba unda hqondeT ikon-
taqton TavianT ojaxTan, megobrebTan da sxva pirebTan Tu
reputaciis mqone organizaciebis warmomadgenlebTan, da-
tovon sapatimro dawesebuleba saxlisa da ojaxis mosanax-
uleblad da miiRon specialuri nebarTva datovon sapatim-
ro dawesebuleba saganmanaTleblo, profesiuli Tu sxva
mniSvnelovani mizeziT. rodesac arasrulwlovani sasjels
ixdis, sapatimro dawesebulebis gareT gatarebuli dro mas
sasjelis vadaSi unda CaeTvalos.
60. yvela arasrulwlovans ufleba unda hqondes periodu-
lad da xSirad, principSi kviraSi erTxel, magram aranakleb
erTxel TveSi, miiRon mnaxvelebi, im pirobebSi, romel piro-
bebSic daculi iqneba arasrulwlovnis piradi cxovrebis,
kontaqtebis, ojaxTan da advokatTan SeuzRudavi komunika-
ciis moTxovnebi.
61. yvela arasrulwlovans ufleba unda hqondes werilobiT an
telefoniT, aranakleb kviraSi orjer, ekontaqtos mis mier
sasurvel adamians, Tu es mas kanoniT ar ekrZaleba. aras-
rulwlovans saWiroebis SemTxvevaSi, administracia unda
daexmaros am uflebiT efeqtianad sargeblobis mizniT. yve-
la arasrulwlovans unda hqondes ufleba miiRos korespo-
dencia.
62. arasrulwlovnebs SesaZlebloba unda hqondeT mudmivad
informirebuli iyvnen siaxleebis Sesaxeb gazeTebis, Jur-
nalebisa da sxva publikaciebis kiTxviT, radios mosmeniTa da
satelevizio gadacemebis yurebiT, aseve kanonieri klubebi-
sa da organizaciebis, romelTa saqmianobiTac arasrulwlo-
vania dainteresebuli, warmomadgenlebis vizitebiT.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
69
l. fizikuri SezRudvebisa da Zalis gamoyenebis SezRudva
63. dauSvebelia SezRudvis saSualebebisa da Zalisadmi mimarTva
nebismieri mizniT, qvemore 64–e wesSi miTiTebuli pirobebis
garda.
64. SezRudvis saSualebebisa da Zalis gamoyeneba mxolod im ga-
monaklis SemTxvevebSia nebadarTuli, rodesac amowurulia
yvela sxva kontrolis meTodi da maT ver gaamarTles da Tu
maTi gamoyeneba naTladaa nebadarTuli da dakonkretebu-
li Sesabamisi kanoniTa da maregulirebeli wesebiT. am sa-
Sualebebis gamoyenebam ar unda gamoiwvios damcireba da
Seuracxmyofa, unda iqnes Zalian SezRudulad gamoyenebuli
da maqsimalurad mcire vadiT. administraciis direqtoris
brZanebiT, amgvar RonisZiebas SesaZloa mimarTon arasrul-
wlovnis mier TviTdazianebebis miyenebis, sxvebis dazianebis
an qonebis seriozulad ganadgurebis prevenciis mizniT. am
SemTxvevebSi, direqtori unda moeTaTbiros samedicino da
sxva Sesabamis personals da amis Sesaxeb moaxsenos zemdgom
administraciul organos.
65. personalis mier iaraRis tareba da gamoyeneba akrZalulia
nebismier sapatimro dawesebulebaSi, sadac imyofebian aras-
rulwlovnebi.
m. disciplinuri procedurebi
66. nebismieri disciplinuri procedura unda emsaxurebodes
usafrTxoebisa da normaluri sazogadoebrivi cxovrebis
interesebs da SesabamisobaSi unda iyos rogorc arasrul-
wlovnis Sinagan pativmoyvareobasTan, aseve instituciuri
mzrunvelobis obieqtebTan, saxeldobr, samarTlianobis
grZnobis, sakuTari Tavis pativiscemisa da yoveli piris Zir-
iTadi uflebebis gaRvivebasTan.
67. yoveli disciplinuri RonisZieba, romelic warmoadgens
saSinel araadamianur an Rirsebis Semlaxvel mopyrobas, sas-
tikad unda iqnes akrZaluli, maT Soris, sxeulebrivi sas-
jelebi, bnel sakanSi moTavseba, karceri an ganmartoebiTi
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
70
patimroba an sxva saxis sasjeli, romelmac SeiZleba daazia-
nos Sesabamisi arasrulwlovnis fizikuri an sulieri janmr-
Teloba. dietis Semcireba an arasrulwlovnisaTvis ojaxis
wevrebTan Sexvedraze uaris Tqma, ra mizansac ar unda em-
saxurebodes xsenebuli, akrZaluli unda iyos. Sroma mudam
unda ganixilebodes, rogorc saganmanaTleblo saSualeba
da arasrulwlovnisaTvis TviT pativiscemis waxaliseba,
raTa es ukanaskneli moemzados sazogadoebaSi dabrunebi-
saTvis. xsenebuli ar unda iyos dakisrebuli disciplinuri
sasjelis saxiT. erTi da igive disciplinuri gadacdomisaT-
vis ar SeiZleba arasrulwlovnis orjer dasja. akrZaluli
unda iyos koleqtiuri sanqciebi.
68. kanonmdebloba an normebi, romlebic miRebulia kompe-
tenturi administraciuli organos mier, unda adgendes
normebs, romlebic, fundamenturi maxasiaTeblebis mxedv-
elobaSi miRebiT, exeba arasrulwlovanTa Semdeg saWiroe-
bebsa da sakiTxebs:
a) qmedeba, romelic warmoadgens disciplinur gadacdomas;
b) disciplinuri sanqciebis tipis da xangrZlivoba, romle-
bic SesaZloa dakisrebul iqnes;
g) xelisuflebis kompetenturi organos, romelsac aqvs
ufleba daakisros aseTi sanqciebi;
d) xelisuflebis kompetenturi organos, romelic ganixi-
lavs saCivrebs.
69. wesrigis darRvevasTan dakavSirebuli moxseneba dauyovne-
bliv unda iqnes warmodgenili xelisuflebis kompetenturi
organos winaSe, romelmac unda miiRos gadawyvetileba ara-
jerovani gaWianurebis gareSe. xelisuflebis kompetentur-
ma organom unda warmarTos saqmis jerovani ganxilva.
70. arasrulwlovans disciplinuri sanqcia unda daekisros
kanonmdeblobiT dadgenili pirobebis mkacri dacviT.
arcerT arasruwlovans ar unda daekisros sasjeli manam,
sanam mas ar ecnobeba savaraudo samarTaldarRvevis Sesax-
eb iseTi formiT, rom man SeZlos srulad gaigos arsi, da mas
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
71
mieces Sesabamisi Sansi daicvas sakuTari Tavi, maT Soris, mim-
arTos saCivriT xelisuflebis kompetentur miukerZoebel
organos. disciplinur samarTalwarmoebasTan dakavSirebu-
li sruli saqmeebi Senaxul unda iqnes.
71. arcerTi arasrulwlovani ar unda iyos pasuxismgebeli dis-
ciplinuri funqciebis ganxorcielebisaTvis, garda konkre-
tuli socialuri, saganmanaTleblo an sportuli saqmiano-
bis zedamxedvelobaze an TviTmmarTvleobis programebSi.
n. inspeqcia da saCivrebi
72. kvalificiur inspeqtorebs an eqvivalenturad Sesabamisad
Seqmnil xelisuflebis organos, romelic ar ekuTvnis dawe-
sebulebis administracias, ufleba unda hqondes warmarTos
Semowmeba regularulad da ganaxorcielos uecari Semowmeba
sakuTari inciativiT, aseve unda sargeblobdes damoukide-
blobis garantiebiT xsenebuli funqciis ganxorcielebisas.
inspeqtorebs SeuzRudavi xelmisawvdomoba unda hqondeT
yvela pirTan mimarTebiT, romlebic dasaqmebuli arian an
muSaoben dawesebulebaSi, sadac arasrulwlovnebs SesaZloa
SeezRudoT Tavisufleba. xelmisawvdomobis moTxovna exeba
aseve yvela arasrulwlovans da dawesebulebaSi arsebul
yvela saqmes.
73. inspeqciis ganmaxorcielebel xelisuflebis organoze
mimagrebul unda iqnes samedicino personali, romlebmac
monawileoba unda miiRos inspeqciebis ganxorcielebaSi, maT
unda Seafason fizikur garemosTan dakavSirebul normebTan
Sesabamisoba, higiena, sacxovrebeli, saWmeli, varjiSida sa-
medicino momsaxureba, iseve rogorc sxvadasxva aspeqtebi an
pirobebi dawesebulebis cxovrebaSi, romlebic zegavlenas
axdens arasrulwlovanTa fizikur da sulier janmrTeloba-
ze. yovel arasrulwlovans ufleba unda hqondes konfiden-
cialurad esaubros inspeqtors.
74. Semowmebis dasrulebis Semdgom, inspeqtorebma unda war-
moadginon TavianTi daskvnebis Sesaxeb angariSebi. angariSSi
asaxuli unda iyos sapatimro dawesebulebebis winamdebare
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
72
wesebTan da erovnuli kanonmdeblobis Sesabamis debule-
bebTan Sesabamisobis Sefaseba da rekomendaciebi nebismieri
nabijis Sesaxeb, romelTa gadadgmac saWiroa aRniSnuli Ses-
abamisobis uzrunvelsayofad. inspeqtoris mier aRmoCenili
nebismieri faqti, romelic mianiSnebs, rom adgili hqonda
arasrulwlovanTa uflebebis Sesaxeb samarTlebrivi deb-
ulebis darRvevas an darRvevebs arasrulwlovanTa sapatim-
ro dawesebulebis funqcionirebisas, unda ecnoboT saga-
moZiebo da prokuraturis Sesabamis organoebs.
75. yvela arasrulwlovans unda hqondes SesaZlebloba
moTxovnebiTa Tu saCivriT mimarTos sapatimro daweseb-
ulebis direqtorsa da mis kanonier warmomadgenels.
76. yvela arasrulwlovans unda hqondes ufleba moTxovniTa Tu
saCivriT mimarTos centralur administracias, sasamarTlo
organosa Tu sxva Sesabamis organoebs sando gzebiT Sinaaar-
sis cenzuris da dagvianebis gareSe informirebul iqnes Ses-
abamisi pasuxis Sesaxeb.
77. Zalisxmeva unda Caidos, rom Seiqmnas damoukidebeli orga-
no (ombudsmeni), romelic miiRebs da gamoiZiebs Tavisufle-
baaRkveTil arasrulwlovanTa saCivrebs da daexmareba maT Ta-
nasworobis principze ganxorcielebuli morigebis miRwevaSi.
78. yvela arasrulwlovans ufleba unda hqondes, SesaZleblo-
bis farglebSi, saCivris Sedgenisas daxmarebis TxovniT mim-
arTos Tavis ojaxis wevrs, advokats, humanitarul jgufebs
an sxvebs. wera–kiTxvis armcodne arasrulwlovnebs unda
aRmoeCinoT daxmareba, Tundac maT dasWirdeT iseTi saja-
ro an kerZo saagentoebisa Tu organizaciebis momsaxureba,
romlebic gascemen iuridiul daxmarebas an uflebamosili
arian miiRon saCivrebi.
o. sazogadoebaSi dabruneba
79. yvela arasrulwlovanma unda isargeblos im saSualebebiT,
rac maT daexmarebaT gaTavisuflebis Semdgom sazogadoebi-
sken, ojaxuri cxovrebisken, ganaTlebisken an samsaxurisken
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
73
mobrunebaSi. am mizniT Camoyalibebul unda iqnes specialu-
ri kursebi da procedurebi, vadamde adre gaTavisuflebis
CaTvliT.
80. kompetenturma organoebma unda uzrunvelyon Sesabamisi mom-
saxureba arasrulwlovanTa dasaxmareblad Tavi daimkvidron
sazogadoebaSi da amgvarad Sesustdes aseT arasrulwlovan-
Ta mimarT Camoyalibebuli sawinaaRmdego azri. es momsaxure-
ba unda uzrunvelyofdes, SesaZleblobis farglebSi, rom
arasruwlovnebma miiRon saTanado sacxovrebeli, samsaxu-
ri, tansacmeli da sakmarisi saxsrebi gaTavisuflebis Semd-
gom Tavis gasatanad, warmatebuli reintegraciis xelSewyo-
bis mizniT. amgvari momsaxurebis mimwodebeli saagentoebis
warmomadgenlebs urTierToba unda hqondeT arasrulw-
lovnebTan, sanam isini sapatimroSi imyofebian, unda moeTaT-
biron maT, raTa daexmaron maT sazogadoebaSi dasabruneblad.
personali
81. personali unda iyos kvalificirebuli da unda moicavdes
iseT specialistTa sakmaris raodenobas, rogorebicaa mas-
wavleblebi, profesiuli instruqtorebi, advokatebi, so-
cialuri muSakebi, fsiqiatrebi da fsiqologebi. am da sxva ti-
pis specialistebi mudmivi StatiT unda iqnen daqiravebuli.
Tumca, es xels ar unda uSlides muSakTa naxevar ganakveTze
an anazRaurebis gareSe daqiravebas, rodesac maT mier gaweu-
li daxmarebisa da mowodebuli treningis xarisxi saTanado
da saWiroa. sapatimro dawesebulebebma unda gamoiyenon yve-
la damcavi, saganmanaTleblo, moraluri, sulieri da sxva sa-
Sualebebi da daxmarebis formebi, romlebic saTanado da xel-
misawvdomia sazogadoebaSi, individualuri moTxovnebisa da
dakavebuli arasrulwlovnebis problemebis Sesabamisad.
82. administraciam unda uzrunvelyos yvela donisa da tipis
personalis frTxili SerCeva da daqiraveba, radgan sapatim-
ro dawesebulebebis saTanado menejmenti damokidebulia maT
erTianobaze, humanurobaze, SesaZleblobebsa da profesiul
unarebze – urTierToba daamyaron arasrulwlovnebTan, iseve
rogorc samsaxurTan Tvisobriv Sesabamisobaze.
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
74
83. dasaxuli miznebis misaRwevad, daniSnul unda iqnen pro-
fesionali oficrebi, romlebsac adekvaturi anazRaureba
eqnebaT da mimzidveli iqneba rogorc qalebisaTvis, aseve
mamakacebisaTvis. arasrulwlovanTa sapatimro dawesebule-
bebis personali mudmivad waxalisebuli unda iyos, raTa maT
Seasrulon TavianTi movaleobebi da valdebulebebi adami-
anurad, Tavdadebulad profesionalurad, samarTlianad da
efeqtianad, mudmivad imoqmedon imgvarad, rom daimsaxuron
da moipovon arasrulwlovanTa pativiscema da uzrunvely-
on arasrulwlovnebi pozitiuri modelebiTa da perspeq-
tivebiT.
84. administraciam unda SemoiRos organizaciisa da menejmentis
iseTi forma, romelic aadvilebs komunikacias TanamSromel-
Ta sxvadasxva kategoriebs Soris sapatimro dawesebulebebSi
imgvarad, rom gaizardos TanamSromloba arasrulwlovanTa
movlaSi Cabmul samsaxurebs Soris, iseve rogorc TanamSrom-
lebsa da administracias Soris, im mizniT, raTa uzrunvelyo-
fil iqnes, rom TanamSromlebma arasrulwlovnebTan pirdapir
kontaqtiT SeZlon ifunqcioniron iseT pirobebSi, romlebic
xels uwyobs maTze dakisrebuli valdebulebebis efeqtianad
Sesrulebas.
85. personals unda Cautardes iseTi treningi, romelic miscems
mas SesaZleblobas, rom efeqtinad ganaxorcielos dakisrebu-
li pasuxismgeblobebi, kerZod, treningebi bavSvis fsiqolo-
giaSi, bavSvis keTildReobasa da adamianis uflebaTa da bavS-
vis uflebaTa saerTaSoriso standartebsa da normebSi, maT
Soris winamdebare wesebSi, personalma unda SeinarCunos da
gaaumjobesos codna da unarebi treningebze daswrebiT, rom-
lebic organizebul unda iqnes karieris manZilze Sesaferis
intervalebSi.
86. dawesebulebis direqtori unda flobdes masze dakisrebuli
amocanebis ganxorcielebisaTvis Sesaferis adekvatur kvali-
fikacias, rac gulisxmobs administraciul SesaZleblobas da
Sesabamis treningebsa da gamocdilebas. direqtorma masze da-
kisrebuli valdebulebebi unda ganaxorcielos mudmivad.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
75
87. movaleobebis ganxorcielebisas sapatimro dawesebulebaTa
personalma pativi unda sces da daicvas arasrulwlovanTa
adamianuri Rirseba da fundamenturi uflebebi, kerZod ki,
Semdegi uflebebi:
a) dawesebulebis arcerT wevrs ar aqvs ufleba ganaxorcie-
los, waaqezos an Seiwynaros nebismieri qmedeba, romelic war-
moadgens wamebas an nebismieri saxis uxeSi, sastiki, araadami-
anuri an Rirsebis Semlaxveli mopyroba, dasja, disciplinis
Secvla, rac ar unda iyos pirobebi da qveteqstebi.
b) personalis yvela wevri mkacrad unda ebrZodes da aRmofx-
vras korufciis nebismieri aqti, dayovnebis gareSe kompeten-
turi xelisuflebis organoebis winaSe moxsenebis wardgenis
gziT;
g) personalis yvela wevrma unda daicvas winamdebare wesebi.
personals, romelsac aqvs mizezi, raTa sjerodes, rom winam-
debare wesebis seriozul darRvevas hqonda adgili an unda
ganxorcieldes axlo momavalSi, unda Seatyobinos xsenebuli
zemdgom organoebs an iseT organoebs, romlebsac gaaCniaT
zedamxedvelobisa da samarTlebrivi dacvis uflebamosileba.
d) personalis yvela wevrma unda uzrunvelyos arasrulwlo-
vanTa fizikuri da sulieri janmrTelobis sruli dacva, maT
Soris, dacva fizikuri, seqsualuri da emociuri Zaladobisa
da eqsploataciisagan da unda ganaxorcielon dauyovnebeli
qmedebebi samedicino yuradRebis uzrunvelsayofad, rode-
sac es moTxovnilia;
e) personalis yvela wevrma pativi unda sces arasrulwlov-
nis piradi cxovrebis uflebas da kerZod, unda daicvas yvela
konfidencialuri sakiTxi, romlebic exeba arasrulwlovnebs
an maT ojaxebs da romlebic personalisaTvis cnobili gaxda
maTi Tanamdebobis gamo;
v) personalis yvela wevri unda ecados minimumamde daiyvanos
nebismieri sxvaoba, rac arsebobs sapatimros SigniT da gareT
aRniSnul sxvaobas SeuZlia daakninos arasrulwlovnebis, ro-
gorc adamianebis Rirsebisadmi pativiscema.
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dasacavad
76
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro
RonisZiebebis Sesaxeb(bangkokis wesebi)
samdivnos SeniSvna 2010 wlis 22 ivlisis 2010/16 rezoluciiT, ekonomikurma da
socialurma sabWom rekomendacia misca generalur asambleas
Semdegi rezoluciis proeqtis miRebaze:
gaerTianebuli erebis organizaciis wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa
arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb(bangkokis wesebi)
generaluri asamblea, iTvaliswinebs ra, gaerTianebuli
erebis organizaciis standartebsa da normebs danaSaulis pre-
venciisa da sisxlis samarTlis sferoSi, romelic ZiriTadad
dakavSirebulia patimarTa mopyrobasTan, kerZod patimarTa
mopyrobis minimalur stardartul wesebs1, patimarTa mopyrob-
is standartuli minimaluri wesebis efeqturi ganxorcielebi-
saTvis saWiro procedurebs2, principTa erTobliobas nebism-
ieri formiT dakavebuli an patimrobaSi myofi yvela adamianis
dacvis Sesaxeb3 da patimarTa mopyrobis ZiriTad principebs4,
aseve, iTvaliswinebs ra, gaerTianebuli erebis organiza-
ciis standartebsa da normebs danaSaulis prevenciisa da sisx-
lis samarTlis sferoSi, romelic ZiriTadad dakavSirebulia
patimrobis alternativebTan, kerZod arasapatimro RonisZie-
baTa gamoyenebis gaeros minimalur standartul wesebs (toki-
os wesebi)5, sisxlis samarTlis saqmeebSi aRdgeniTi marTlmsa-
julebis gamoyenebis ZiriTad principebs6,
1 adamianis uflebebi: saerTaSoriso dokumentebis nakrebi, gamocema 1 nawili
I: universaluri dokumentebi (gaerTianebuli erebis organizaciis gamocemebi,
gayidvis E.02.XIV.4 (gam. I, naw. I)), kari J, 34.
2 ekonomikisa da socialuri sabWos rezolucia 1984/47, danarTi.
3 rezolucia 43/173, danarTi.
4 rezolucia 45/111 danarTi.
5 rezolucia 45/110, danarTi.
6 ekonomikisa da socialuri sabWos rezolucia 2002/12, danarTi.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
77
aseve, iTvaliswinebs ra, sakuTar rezolucias 58/183 (2003
wlis 22 dekemberi), romliTac igi iwvevs sxvadasxva qveynis mTav-
robebs, Sesabamis saerTaSoriso da regionul organoebs, adami-
anis uflebaTa erovnul institutebsa da arasamTavrobo orga-
nizaciebs gamoiCinon mometebuli yuradReba patimrobaSi myofi
qalebis, maT Soris patimrobaSi myofi qalebis bavSvebisadmi,
raTa moxdes ZiriTadi problemebisa da maTi mogvarebis gze-
bis gansazRvra, iTvaliswinebs ra, patimrobis alternativebs,
romelic gawerilia tokios wesebSi da genderul specifika-
sa da Sesabamis saWiroebas prioriteti mieniWos arasapatimro
RonisZiebebis gamoyenebas im qalebis mimarT, romelTac Sexeba
aqvs sisxlis samarTlis sistemasTan, iTvaliswinebs ra, sakuTar
rezolucias 61/143 (2006 wlis 19 dekemberi), romelSic igi mou-
wodebs saxelmwifoebs, gaataron pozitiuri RonisZiebebi, raTa
mogvardes qalTa mimarT Zaladobis gamomwvevi struqturuli
mizezebi da gaaZlieron prevenciuli RonisZiebebi, romelic ex-
eba diskriminaciul praqtikasa da socialur normebs, maT So-
ris im qalTa mimarT, romlebic saWiroeben gansakuTrebul yur-
adRebas Zaladobis winaaRmdeg brZolis politikis SemuSaveba-
Si, rogorebic arian qalebi daxurul dawesebulebebSi an Tavi-
suflebis aRkveTis sxva adgilebSi, iTvaliswinebs ra, sakuTar
rezolucias 63/241 (2008 wlis 24 dekemberi), romelSic igi mou-
wodebs yvela saxelmwifos yuradReba gaamaxvilos imaze, Tu
ra gavlenas axdens bavSvebze mSoblebis dakaveba da patimroba,
kerZod, gansazRvros da xeli Seuwyos saukeTeso praqtikas saW-
iroebebTan da aseve im Cvilebisa da bavSvebis fizikur, emociur,
socialur da fsiqologiuri ganviTarebasTan mimarTebaSi, ro-
melnic dazaraldnen mSoblebis dakavebiTa da patimrobiT, iT-
valiswinebs ra, venis deklaracias ~damnaSaveobisa da marTlm-
sajulebis Sesaxeb: pasuxi XXI saukunis gamowvevaze~7, romliTac
wevrma saxelmwifoebma sakuTar Tavze aiRes pasuxismgebloba
ganaviTaron qmedebaze orientirebuli politika, qali patim-
rebisa da qal damnaSaveebis gansakuTrebul saWiroebebze da-
fuZnebuli rekomendaciebi da deklaraciis ganxorcielebis
mizniT samoqmedo gegma8.
amaxvilebs ra yuradRebas, bangkokis deklaraciaze `siner-
gia da reagireba: danaSaulis prevenciisa da sisxlis samarTlis
7 rezolucia 55/59, danarTi.
8 rezolucia 56/261, danarTi.
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
78
strategiuli aliansi9”, radganac igi exeba konkretulad daka-
vebul, patimrobaSi da arasapatimro garemoSi myof qalebs, iT-
valiswinebs ra, bangkokis deklaraciis meSveobiT wevri saxel-
mwifoebis rekomendacias danaSaulis prevenciisa da sisxlis
samarTlis komisiisadmi, raTa gadasinjon cixis marTvisa da pa-
timrebis Sesaxeb standartebisa da normebis adekvaturoba, iT-
valiswinebs ra, gaeros adamianis uflebaTa umaRlesi komisris
iniciativas, daeTmo 2008 wlis 6 oqtombridan 12 oqtombramde
kvira ~dakavebulTa Rirsebisa da samarTlianobis kvireulisT-
vis~, romelic gansakuTrebul aqcents akeTebda qalTa da aras-
rulwlovan gogonaTa uflebebze, iTvaliswinebs ra, rom pati-
mari qalebi warmoadgenen jgufs, romlebsac gaaCniaT konkret-
uli saWiroebebi da moTxovnilebebi.
acnobierebs ra, rom msoflioSi arsebuli sasjelaRsrulebis
dawesebulebebi Tavdapirvelad gankuTvnil iqna mamrobiTi sqe-
sis patimrebisTvis, Tumca mdedrobiTi sqesis patimarTa raode-
noba wlebis ganmavlobaSi sagrZnoblad gaizarda, aRiarebs ra,
rom mdedrobiTi sqesis damnaSaveebis garkveuli nawili ar war-
moadgens risks sazogadoebisTvis da rogorc yvela damnaSaves-
Tan mimarTebaSi, maT patimrobam SesaZloa maTi socialuri rein-
tegracia metad rTuli gaxados, miesalmeba ra, gaerTianebuli
erebis organizaciis narkotikebisa da danaSaulis winaaRmdeg
brZolis ofisis mier cixis mmarTvelebisa da kanonmdeblebi-
saTvis SemuSavebul saxelmZRvanelos qalebisa da patimrobis
Sesaxeb10.
aseve, miesalmeba ra, mosawvevs, romelsac Seicavs adamianis
uflebaTa sabWos rezolucia 10/2 (2009 wlis 25 marti), mTav-
robebisadmi, Sesabamisi saerTaSoriso da regionuli orga-
noebisadmi, adamianis uflebaTa erovnuli institutebisad-
mi da arasamTavrobo organizaciebisadmi dauTmon meti yur-
adReba sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi myofi qalebisa da
gogonebis sakiTxs, maT Soris im sakiTxebs, romlebic ukavSir-
debaT cixeSi myofi qalebis Svilebs, im mizniT, rom dadgindes
da mogvardes sqesTan dakavSirebuli specifikuri aspeqtebi da
maTTan dakavSirebuli sirTuleebi.
miesalmeba ra, msoflio jandacvis organizaciis evropis
regionuli ofisisa da gaeros narkotikebisa da danaSaulis wi-
naaRmdeg brZolis ofisis urTierTTanamSromlobas, da iTval-
9 rezolucia 60/177, danarTi.
10 gaerTianebuli erebis organizaciis gamocema, gayidvis #E.08.IV.4.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
79
iswinebs ra kievis deklaracias cixeebSi qalTa janmrTelobis
Sesaxeb11.
iTvaliswinebs ra, bavSvze alternatiuli zrunvis saxelmZR-
vanelo principebs12.
iTvaliswinebs ra, danaSaulis prevenciisa da sisxlis samar-
Tlis komisiis rezolucias 18/1 (2009 wlis 24 aprili), sadac
komisia sTxovda gaerTianebuli erebis organizaciis narkotike-
bisa da danaSaulis winaaRmdeg brZolis ofisis aRmasruleb-
el direqtors, 2009 wels moewvia uvado, samTavrobaTSoriso
eqspertTa jgufis Sexvedra, raTa SeemuSavebinaT damatebiTi
wesebi konkretulad, dakavebuli qalebisa da patimrobasa da
arasapatimro garemoSi myofi qalebis mopyrobis Sesaxeb, rome-
lic SesabamisobaSi iqneboda patimarTa mopyrobis standartul
minimalur wesebsa da tokios wesebTan; miiRo ra, tailandis mTav-
robis SemoTavazeba emaspinZla eqspertTa jgufis SexvedrisaT-
vis, da sTxova eqspertTa jgufs, waredgina misi muSaobis Sedegi
gaerTianebuli erebis organizaciis danaSaulis prevenciisa da
sisxlis samarTlis meTormete kongresze (yrilobaze), romel-
ic Semdeg gaimarTa salvadorSi, braziliaSi, 2010 wlis 12-dan
19 aprilis CaTvliT, iTvaliswinebs ra, rom gaeros danaSaulis
prevenciisa da sisxlis samarTlis meTormete kongresis oTxi
mosamzadebeli Sexvedris monawileebi miesalmnen damatebiTi
wesebis ganviTarebas konkretulad dakavebuli qalebisa da pa-
timrobasa da arasapatimro garemoSi myofi qalebis mopyrobis
Sesaxeb13.
iTvaliswinebs ra, salvadoris deklaracias globaluri ga-
mowvevebis yovlismomcveli strategiis Sesaxeb: danaSaulis
prevencia da sisxlis samarTlis sistema da maTi ganviTareba
cvalebad msoflioSi14, sadac wevri saxelmwifoebi rekomen-
dacias aZleven danaSaulis prevenciisa da sisxlis samarTlis
komisias ganixilos qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul
qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb gaerTianebuli er-
ebis organizaciis wesebis SemuSavebis sakiTxi da daisaxos igi
rogorc prioritetuli amocana.
11 msoflio jandacvis organizaciis evropis regionuli ofisi da gaerTianebuli
erebis organizaciis narkotikebisa da danaSaulis winaaRmdeg brZolis ofisi; qalTa
janmrTeloba cixeSi: cixis jandacvaSi genderuli uTanasworobis gamosworeba
(kopenhageni, 2009).
12 rezolucia 64/142, danarTi.
13 A/CONF.213/RPM.1/1, A/CONF.213/RPM.2/1, A/CONF.213/RPM.3/1 and A/CONF.213/RPM.4/1.14 A/CONF.213/18, Tavi I, rezolucia 1
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
80
1. gamoxatavs mis madlierebas im eqspertTa jgufis mimarT,
romlebic muSaobdnen konkretulad patimari qalebisa da
sapatimro da arasapatimro garemoSi myofi qalebis mopyro-
bis Sesaxeb damatebiTi wesebis SemuSavebaze 2009 wlis 23-26
noembers bangkokSi Catarebul Sexvedraze da im SedegTan
dakavSirebiT, romelic am Sexvedras mohyva15;
2. gamoxatavs mis madlierebas tailandis mTavrobis mimarT,
romelmac eqspertTa jgufis Sexvedras umaspinZla da Sex-
vedris organizeba finansurad uzrunvelyo;
3. iRebs gaerTianebuli erebis organizaciis wesebs qal pa-
timarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro
RonisZiebebis Sesaxeb, romelic danarTis saxiT Tan erT-
vis rezolucias da mxedvelobaSi iRebs gaeros danaSaulis
prevenciisa da sisxlis samarTlis meTormete kongresis re-
komendacias - wesebs ewodos ~bangkokis wesebi~;
4. aRiarebs, rom msoflioSi arsebuli samarTlebrivi, so-
cialuri, ekonomikuri da geografiuli pirobebis mraval-
ferovnebis gaTvaliswinebiT, yvela wesi Tanabrad ver mo-
ergeba yvela adgils nebismier dros. Tumca, wesebma unda
moaxdinon mudmivi Zalisxmevis stimulireba, rom gadalax-
ul iqnas praqtikuli sirTuleebi maTi gamoyenebis dros,
imis gaTvaliswinebiT, rom isini warmoadgenen globalur
miswrafebas saerTo miznisaken – gaumjobesdes Sedegebi pa-
timari qalebisaTvis, maTi Svilebisa da sazogadoebisaTvis,
romelSic isini cxovroben;
5. mouwodebs wevr saxelmwifoebs miiRon kanonmdebloba, ro-
melic danergavs patimrobis alternatiul sasjelebs da mi-
aniWon prioriteti msgavsi sistemebis dafinansebasa da maTi
ganxorcielebisaTvis saWiro meqanizmebis ganviTarebas;
6. mouwodebs wevr saxelmwifoebs, romelTac ukve ganaviTares
kanonmdebloba, procedurebi, politika da praqtika cixeSi
qalebis ganTavsebasTan an qali damnaSaveebisTvis patimro-
bis alternativebTan dakavSirebiT, xelmisawvdomi gaxadon
informacia sxva saxelmwifoebisaTvis da Sesabamisi saer-
TaSoriso, regionuli an saxelmwifoTaSorisi, aseve arasam-
Tavrobo organizaciebisaTvis da daexmaron maT treningebis
15 A/CONF.213/17.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
81
SemuSavebasa da CatarebaSi da sxva RonisZiebebis gatareba-
Si, romelic dakavSirebuli iqneba kanonmdeblobis, proce-
durebis, politikisa da praqtikis gaumjobesebasTan;
7. mouwodebs wevr qveynebs Sesabamisi kanonmdeblobis, proce-
durebis, politikisa da samoqmedo gegmebis SemuSavebisas
gaiTvaliswinon qali patimrebis specialuri saWiroebebi da
realoba da maqsimalurad gaiTvaliswinon bangkokis wesebi;
8. aseve mouwodebs wevr qveynebs Seagrovon, Seinaxon, gaaanal-
izon da gamoaqveynon, Sesabamisobis mixedviT, monacemebi
qali patimrebisa da qali msjavrdebulebis Sesaxeb;
9. xazgasmiT aRniSnavs, rom orsuli qalisTvis an bavSvis erTa-
derTi an ZiriTadi mzrunvelisTvis sasjelis Sefardebis an
winaswari RonisZiebebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisas
upiratesoba unda mieniWos arasapatimro RonisZiebebs, sa-
dac SesaZlebeli da mizanSewonili iqneba; da patimroba ga-
moyenebul iqnas mxolod mZime da Zaladobrivi danaSaulis
SemTxvevaSi;
10. TxovniT mimarTavs gaerTianebuli erebis organizaciis nar-
kotikebisa da danaSaulis winaaRmdeg brZolis ofiss uzrun-
velyos teqnikuri daxmareba da sakonsultacio momsaxureba
wevri saxelmwifoebisaTvis, moTxovnis safuZvelze, raTa
maT SeimuSaon an gaaZlieron kanonmdebloba, procedurebi,
politika da praqtika cixeSi qalebis ganTavsebasTan an qali
damnaSaveebisTvis patimrobis alternativebTan dakavSire-
biT;
11. TxovniT mimarTavs gaerTianebuli erebis organizaciis
narkotikebisa da danaSaulis winaaRmdeg brZolis ofiss,
gadadgan Sesabamisi nabijebi, saWiroebis mixedviT, raTa uz-
runvelyon bangkokis wesebis farTo gavrceleba, rogorc
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebisa (1)
da arasapatimro RonisZiebaTa gamoyenebis gaeros standar-
tuli minimaluri wesebis (tokios wesebi)(5) danarTi da am
sferoSi sainformacio aqtivobebis intensifikacia;
12. amis garda TxovniT mimarTavs gaerTianebuli erebis orga-
nizaciis narkotikebisa da danaSaulis winaaRmdeg brZolis
ofiss gazardos urTierTTanamSromloba gaeros sxva, Sesa-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
82
bamis organoebTan, mTavrobaTaSoris da regionul organi-
zaciebsa da arasamTavrobo organizaciebTan, raTa moxdes
qveynebisaTvis Sesabamisi daxmarebis uzrunvelyofa da saW-
iroebebisa da SesaZleblobebis dadgena, raTa gaizardos
qveynebs Soris da samxreT-samxreTis (South-South) TanamSrom-
loba;
13. iwvevs gaeros sistemaSi arsebul specializebul saagen-
toebsa da Sesabamis regionul da saerTaSoriso mTavro-
baTaSoris da arasamTavrobo organizaciebs CaerTon bang-
kokis wesebis ganxorcielebaSi;
14. mouwodebs wevr saxelmwifoebs da sxva donorebs uzrunve-
lyon damatebiTi sabiujeto Senatanebi amgvari miznebisaT-
vis, gaerTianebuli erebis organizaciis wesebisa da proce-
durebis dacviT.
danarTi
gaerTianebuli erebis organizaciis wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebulqalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
(bangkokis wesebi)
winaswari dakvirvebis monacemebi
1. patimarTa mopyrobis stardartul minimalur wesebi vr-
celdeba yvela patimarze, diskriminaciis gareSe; Sesabam-
isad, maTi gamoyenebisas, yvela patimris, maT Soris qali
patimrebis, specialuri saWiroebebi da realoba unda iqnas
gaTvaliswinebuli. Tumca, 50 welze meti xnis win miRebuli
wesebi, ar uTmobda sakmaris yuradRebas qalTa specialur
saWiroebebs. msoflio masStabiT qali patimrebis raodeno-
bis zrdasTan erTad, imis saWiroeba, rom ufro konkretuli
gaxdes qali patimrebis mopyrobis Sesaxeb ganxilvebi, mniS-
vnelovani da aucilebeli gaxda.
2. imis aRiarebiT, rom aucilebelia SemuSavdes globaluri
standartebi im gansxvavebuli mosazrebebis safuZvelze,
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
83
romelic mimarTul unda iqnas qali patimrebisa da damna-
Saveebis mimarT da gaeros sxvadasxva organos mier miRebuli
mravali Sesabamisi rezoluciis gaTvaliswinebiT, romlis
farglebSic wevr saxelmwifoebs moewodebodaT reagireba
moexdinaT qali damnaSaveebisa da patimrebis saWiroebebze,
SemuSavda winamdebare wesebi, romelic warmoadgens patimar-
Ta mopyrobis standartuli minimaluri wesebisa da arasapa-
timro RonisZiebaTa gamoyenebis gaeros standartuli mini-
maluri wesebis (tokios wesebi) damatebasa da danarTs, qali
patimrebis mopyrobasa da qali damnaSaveebisaTvis patimro-
bis alternativebis gamoyenebasTan dakavSirebiT.
3. winamdebare wesebi ar warmoadgens patimarTa mopyrobis
standartuli minimaluri wesebis an tokios wesebis Canacv-
lebas, Sesabamisad am orwesTa krebulSi Sesuli yvela Se-
sabamisi debuleba kvlav vrceldeba yvela damnaSavesa da
patimarze, diskriminaciis gareSe. winamdebare wesebidan
ramdenime wesi ufro garkveviT ganmartavs patimarTa mopy-
robis standartuli minimaluri wesebisa da tokios wesebis
debulebebis qali patimrebisa da qali damnaSaveebis mimarT
gamoyenebas, xolo danarCeni wesebi moicavs axal sferoebs.
4. winamdebare wesebi STagonebulia gaeros sxvadasxva konven-
ciasa da deklaraciaSi moyvanili principebiT da Sesabamiso-
baSia saerTaSoriso samarTlis normebTan. isini mimarTulia
sasjelaRsrulebisa da sisxlis samarTlis organoebisadmi
(maT Soris politikosebis, kanonmdeblebis, prokuraturis,
sasamarTlo sistemisa da probaciis samsaxuris mimarT), rom-
lebic monawileoben arasapatimro sanqciebisa da sazoga-
doebrivi sasjelebisa da RonisZiebebis administrirebaSi.
5. qal damnaSaveebTan dakavSirebuli viTarebis gaumjobese-
bisaTvis aucilebeli konkretuli saWiroebebis Sesaxeb sx-
vadasxva konteqstSi iqna aRniSnuli gaerTianebuli erebis
organizaciis mier magaliTad, 1980 wels, gaeros danaSau-
lis prevenciisa da damnaSaveTa mopyrobis Sesaxeb meeqvse
kongresma miiRo rezolucia qali patimrebis specialuri
saWiroebebis Sesaxeb, romelSic igi rekomendacias iZleba,
rom meeqvse kongresis mier miRebuli da damnaSaveebis mopy-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
84
robasTan pirdapir an irib kavSirSi myofi rezoluciebis
ganxorcielebisas, aRiarebul iqnas qal patimarTa konk-
retuli problemebi da imis saWiroeba, rom uzrunvelyo-
fil iqnas maTi mogvareba; rom im qveynebSi, sadac es jer ar
gakeTebula, patimrobis alternatiuli programebi da mom-
saxureba unda gaxdes Tanabrad xelmisawvdomi qali damna-
SaveebisaTvis; da rom gaerTianebuli erebis organizaciam,
sakonsultacio statusis mqone samTavrobo da arasamTav-
robo organizaciebma da sxva saerTaSoriso organizacieb-
ma unda gaiRon uwyveti Zalisxmeva, raTa uzrunvelyon qali
damnaSavis samarTliani da Tanasworuflebiani mopyroba
dapatimrebis, sasamarTlos warmoebis, ganaCenis gamotanisa
da patimrobis dros. zedmiwevniTi yuradReba unda mieqces
im gansakuTrebul sakiTxebs, romelsac damnaSave qalebi
awydebian, rogoricaa orsuloba da bavSvis movla.
6. meSvide, merve da mecxre kongresmac SeimuSava qal patim-
rebTan dakavSirebuli konkretuli rekomendaciebi.
7. venis deklaraciaSi ~damnaSaveobisa da marTlmsajulebis
Sesaxeb: pasuxi XXI saukunis gamowvevaze~, romelic aseve me-
aTe kongresis (yrilobis) mier iqna miRebuli, wevrma sax-
elmwifoebma aiRes pasuxismgebloba gaiTvaliswinon da ebr-
Zolon qalsa da mamakacs Soris araTanasworuflebianobis
nebismier gavlenas programebsa da politikaSi (punqti 11),
gaerTianebuli erebis danaSaulis prevenciisa da sisxlis
samarTlis programisa da erovnuli danaSaulis prevenciisa
da sisxlis samarTlis strategiis farglebSi; aseve SeimuSa-
on qmedebaze orientirebuli politikis rekomendaciebi, ro-
melic dafuZnebuli iqneba qali patimrebisa da damnaSaveebis
gansakuTrebul saWiroebebze (punqti 12). venis deklaraciis
ganxorcielebis samoqmedo gegma Seicavs calke paragrafs
(paragrafi XIII), romelic eZRvneba konkretul rekomendire-
bul RonisZiebebs raTa moxdes deklaraciis 11 da 12 punqte-
biT aRebuli valdebulebis Sesrulebis Semdgomi Sefaseba,
maT Soris saxelmwifoebis mier sakuTari, sisxlis samar-
TalTan dakavSirebuli kanonmdeblobis, politikis, proce-
durebisa da praqtikis ganxilva, Sefaseba da saWiroebis Sem-
TxvevaSi cvlilebis Setana, romelic SesabamisobaSi iqneba
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
85
samarTlebriv sistemasTan, raTa uzrunvelyofil iqnas qa-
lebis samarTliani mopyroba sisxlis samarTlis sistemaSi.
8. gaeros generalurma asambleam 2003 wlis 22 dekembris 58/183
rezoluciiT - ~adamianis uflebebi marTlmsajulebis ganx-
orcielebaSi~ - mouwoda qali patimrebis, aseve patimari qa-
lebis bavSvebis sakiTxisadmi, meti yuradRebis gamaxvileba-
ze, raTa dadgindes ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris
savaraudo gzebi.
9. gaeros generalurma asambleam mis 2006 wlis 19 dekembris
61/143 rezoluciaSi ~Zalisxmevis gaZliereba qalTa mimarT
Zaladobis yvela formis aRmofxvrisaTvis~, xazgasmiT
aRniSna, rom ~qalTa mimarT Zaladoba~ niSnavs genderuli
Zaladobis nebismier qmedebas romelic iwvevs, an SesaZloa
gamoiwvios, fizikuri, seqsualuri an fsiqologiuri ziani
an tanjva. msgavs qmedebas miekuTvneba aseve ukanono Tavi-
suflebis aRkveTa, sajaro Tu pirad cxovrebaSi. asambleam
mouwoda saxelmwifoebs ganixilon da saWiroebis mixedviT
Sesworeba an cvlileba Seitanon an sulac gaauqmon yvela
is kanoni, regulacia, politika, praqtika da adaT-wesebi,
romlebic diskriminaciulia qalTa mimarT an aqvs diskrim-
inaciuli gavlena maTze, da uzrunvelyon, rom sxvadasxva
sakanonmdeblo sistemis debulebebi, arsebobis SemTxveva-
Si, TanxvedraSia adamianis uflebaTa saerTaSoriso val-
debulebebTan, pasuxismgeblobebTan da principebTan, maT
Soris aradiskriminaciulobis principebTan; gaataron
pozitiuri RonisZiebebi, raTa aRmoifxvras qalTa mimarT
Zaladobis struqturuli mizezebi da gaaZlieron prevenci-
uli Zalisxmeva diskriminaciuli praqtikisa da socialuri
normebis winaaRmdeg, maT Soris gansakuTrebuli yuradRebis
saWiroebis mqone qalebTan mimarTebaSi, rogoricaa Tavisu-
flebaaRkveTili qalebi; da uzrunvelyon samarTaldamcavi
struqturebisa da sasamarTlos TanamSromlebis swavleba
da gadamzadeba genderuli Tanasworobisa da qalTa ufle-
bebis sakiTxebze. aRniSnuli rezolucia aris im faqtis aRi-
areba, rom qalTa winaaRmdeg Zaladobas aqvs konkretuli
gavlena qalTa kontaqts sisxlis samarTlis sistemasTan,
iseve rogorc maT uflebaze, rom patimrobis dros iyvnen
viqtimizaciisgan daculi. fizikuri da fsiqologiuri us-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
86
afrTxoeba umniSvnelovanesia adamianis uflebebis dacvisa
da qal damnaSaveebTan mimarTebaSi Sedegebis gaumjobesebis
uzrunvelsayofad. swored am sakiTxs emsaxureba da iTval-
iswinebs winamdebare wesebi.
10. 2005 wlis 25 aprils, gaeros danaSaulis prevenciisa da
sisxlis samarTlis meTerTmete kongresis (yrilobis) mier
miRebuli ~bangkokis deklaracia sinergiasa da pasuxebze:
danaSaulis prevenciisa da sisxlis samarTlis strategi-
uli aliansis~ mixedviT, wevrma saxelmwifoebma ganacxades,
rom isini mxars uWerdnen samarTliani da efeqturi sisxlis
samarTlis institutebis ganviTarebasa da SenarCunebas,
maT Soris winaswari dakavebis adgilebsa da gamasworebel
obieqtebSi ganTavsebuli pirebis humanur mopyrobas mo-
qmedi saerTaSoriso standartebis Sesabamisad (punqti 8);
maT aseve gawies rekomendacia, rom danaSaulis prevenciisa
da sisxlis samarTlis komisiam ganixilos standartebisa
da normebis adekvaturoba cixis administraciasa da patim-
rebTan mimarTebaSi (punqti 30);
11. patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebis ms-
gavsad, msoflioSi arsebuli samarTlebrivi, socialuri,
ekonomikuri da geografiuli pirobebis mravalferovnebis
gaTvaliswinebiT, cxadia, rom yvela wesi Tanabrad ver mo-
ergeba yvela adgils nebismier dros. Tumca, isini unda em-
saxurebodnen mudmivi Zalisxmevis stimulirebas im praq-
tikuli sirTuleebis gadasalaxad, romelic ukavSirdeba
maT gamoyenebas, imis gaTvaliswinebiT, rom isini, erTo-
bliobaSi, warmoadgenen globalur miswrafebebs, rasac
gaerTianebuli erebis organizacia ganixilavs rogorc ma-
moZravebel saerTo mizans qali patimrebis, maTi Svilebisa
da maTi sazogadoebis saerTo mdgomareobisa da Sedegebis
gaumjobesebasTan mimarTebaSi.
12. zogierTi wesi awesrigebs sakiTxebs, romelic exeba rogorc
qal ise mamakac patimrebs, rogoricaa mSoblis movaleobebi,
garkveuli samedicino momsaxurebebi, Cxrekis procedurebi
da maTi msgavsi, Tumca wesebi ZiriTadad yuradRebas amax-
vilebs qali patimrebisa da maTi Svilebis gansakuTrebul
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
87
saWiroebebze. miuxedavad amisa, maSin roca gansakuTrebuli
aqcenti keTdeba patimari qalebis Svilebze, saWiroa aRiare-
bul iqnas orive mSoblis arsebiTi roli bavSvis cxovrebaSi.
Sesabamisad, zogierTi wesi, Tanabrad exeba mamrobiTi sqesis
patimrebsa da msjavrdebulebs, romlebic arian mamebi.
Sesavali
13. winamdebare wesebi ar warmoadgens patimarTa mopyrobis
standartuli minimaluri wesebis an tokios wesebis Canacv-
lebas, Sesabamisad am or wesTa krebulSi Sesuli yvela Sesa-
bamisi debuleba kvlav vrceldeba yvela damnaSavesa da pati-
marze, diskriminaciis gareSe.
14. winamdebare wesebis I nawili, romelic moicavs insti-
tutebis zogad marTvas, exeba yvela kategoriis Tavisu-
fleba aRkveTil qals, maT Soris sisxlis samarTlisa da
samoqalaqo wesiT, miusjel da msjavrdebul qalebs, aseve im
qalebs, romlebic mosamarTlis gadawyvetilebiT eqvemde-
barebian ~usafrTxoebis zomebs~ an gamasworebel RonisZie-
bebs.
15. II nawili moicavs wesebs mxolod specialuri kategoriebi-
sTvis, da ganxilulia calkeul punqtebad. aRsaniSnavia, rom
~a~ qveTavSi moyvanili wesebi, Tanabrad exeba im kategoriis
patimrebsac, romelTaTvisac wesebi moyvanilia ~b~ qveTavSi,
Tu isini ar ewinaaRmdegeba im normebs, romelic amave kat-
egoriis qalebs exeba, maT sasargeblod.
16. ~a~ da ~b~ qveTavebi moicavs damatebiT wesebs arasrulw-
lovani mdedrobiTi sqesis patimrebis mopyrobasTan dakav-
SirebiT. Tumca, mniSvnelovania aRiniSnos, rom saerTaSori-
so standartebTan SesabamisobaSi, kerZod gaeros arasrul-
wlovanTa marTlmsajulebis administrirebis minimalur
standartul wesebTan (,,pekinis wesebi”), arasrulwlovanTa
damnaSaveobis prevenciis Sesaxeb gaeros saxelmZRvanelo
principebTan (riadis saxelmZRvanelo principebi), gaeros
wesebi TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa dacvi-
saTvis da sisxlis samarTlis sistemaSi myof bavSvebTan
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
88
mimarTebaSi qmedebis saxelmZRvanelo principebTan Sesabam-
isobaSi, unda SemuSavdes calke strategiebi da politika am
kategoriis patimarTa mopyrobisa da reabilitaciis mizniT,
xolo institucionalizacia maqsimalurad unda iqnas Tavi-
dan acilebuli.
17. III nawili Seicavs wesebs, romelic moicavs arasapatimro san-
qciebisa da zomebis gamoyenebis wesebs qal patimrebTan da
arasrulwlovan mdedrobiTi sqesis patimrebTan mimarTe-
baSi, maT Soris sisxlis samarTlis Semdeg etapebs: dapatim-
reba, winaswari patimroba, Tavisuflebis aRkveTa da Tavisu-
flebis aRkveTis Semdgomi periodi.
18. IV nawili Seicavs kvlevis, dagegmvis, Sefasebis, sazogadoe-
brivi cnobierebis amaRlebisa da informaciis gaziarebis
wesebs, da exeba yvela kategoriis mdedrobiTi sqesis damna-
Saves, romelic moyvanilia winamdebare wesebSi.
I. zogadi gamoyenebis wesebi
1. ZiriTadi principebi
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi;
wesi #6-is damateba
wesi 1
imisaTvis, rom praqtikaSi ganxorcieldes gaeros patimar-
Ta mopyrobis minimaluri standartuli wesebis meeqvse wesiT
gaTvaliswinebuli aradiskriminaciulobis principi, angariSi
unda gaewios qali patimrebis gansakuTrebul saWiroebebs, we-
sebis ganxorcielebis dros. am saWiroebebis gaTvaliswineba im
mizniT, rom uzrunvelyofili iqnes genderuli Tanasworoba, ar
ganixileba rogorc diskriminaciuli qmedeba.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
89
2. miReba
wesi 2
1. jerovani yuradReba unda mieqces qalebisa da bavSvebis
miRebis procedurebs, mocemul situaciaSi maTi gansakuTrebu-
li mowyvladobis gamo. axlad Semosuli patimari qalebi uzrun-
velyofilni unda iyvnen Sesabamisi saSualebebiT, raTa kavSiri
hqondeT naTesavebTan; xeli miuwvdeT iuridiul konsultaci-
aze; informacia miiRon cixis wesebis, cixis reJimisa da regula-
ciebis Sesaxeb da Tu sad SeuZliaT moiZion daxmareba, saWiroe-
bis SemTxvevaSi, maTTvis gasageb enaze; ucxo qveynis moqalaqeo-
bis SemTxvevaSi, xeli miuwvdeT sakonsulos warmomadgenlebTan.
2. dawesebulebaSi miRebamde an miRebis dros, qalebs, romelT-
ac mzrunvelobis pasuxismgebloba aqvT bavSvebis mimarT, neba
unda daerToT am bavSvebTan dakavSirebuli sakiTxebi moagva-
ron, aseve SesaZlebeli unda iyos patimrobis gadavadeba bavS-
vebis interesebis gaTvaliswinebiT.
3. registracia
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi;
wesi #7-is damateba
wesi 3
1. miRebis dros monacemebi unda iqnas dafiqsirebuli
Semoyvanili qalis bavSv(eb)is raodenoba da piradi monacemebi.
Canawerebi unda Seicavdes, dedis uflebebisTvis zianis miy-
enebis gareSe, rogorc minimum bavSvebis saxelebs, maT asaks da
im SemTxvevaSi Tu ar axlavs dedas, maT adgilmdebareobas da
dacvisa an meurveobis statuss.
2. bavSvis identifikaciasTan dakavSirebuli yvela informacia
unda iqnas konfidencialuri, da maTi gamoyeneba daSvebuli mx-
olod im SemTxvevaSi Tu es emsaxureba bavSvis WeSmarit interesebs.
4. ganTavseba
wesi 4
patimari qali unda ganTavsdes, SesaZleblobis farglebSi,
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
90
im sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi, romelic axlosaa mis
sacxovrebel an socialuri reabilitaciis adgilTan, misi mz-
runvelobis movaleobis gaTvaliswinebiT, aseve TiToeuli
qalis arCevanisa da Sesabamisi programebisa da momsaxurebis
xelmisawvdomobis mixedviT.
5. piradi higiena
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
wesi #15-is da #16-is damateba
wesi 5
qali patimrebis ganTavsebis adgils unda gaaCndes Sesabam-
isi saSualebebi da nivTebi, rac daakmayofilebs qalTa gansa-
kuTrebul higienur moTxovnebs, maT Soris bavSvebisa da qalebis
piradi higienisTvis (kerZod, mzareulobiT dakavebuli qalebi-
sTvis da orsuli da meZuZuri, aseve ciklis mqone qalebisTvis)
saWiro sanitaruli pirsaxocebi da wyali, romelic miwodebuli
unda iqnas regularulad da ufasod.
6. samedicino momsaxureba
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi; we-
sebi #22-26-is damatebebi
(a) samedicino Semowmeba miRebis dros
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi; wesi
24-is damateba
wesi 6
patimar qalebs unda CautardeT samedicino Semowmeba, rome-
lic gulisxmobs srul samedicino gamokvlevas, pirveladi saW-
iroebebis gamosavlenad da aseve Semdegi faqtorebis gansasaz-
Rvrad:
(a) sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis an infeqciuri
daavadebebis arseboba; risk faqtorebis gaTvaliswinebiT, qal
patimrebs aseve SeiZleba SeeTavazoT aiv infeqciaze Semowmeba,
Semowmebis wina da Semdgomi konsultirebis CaTvliT;
(b) fsiqikuri mkurnalobis saWiroebebi, maT Soris post-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
91
travmuli stresuli aSliloba da TviTmkvlelobis an TviTda-
zianebis riski;
(g) qali patimris reproduqciuli janmrTelobis istoria,
mimdinare an wina (bolo) orsuloba, mSobiaroba da reproduqci-
ul janmrTelobasTan dakavSirebuli sxva sakiTxebi;
(d) narkotikebze damokidebulebis arseboba;
(e) dawesebulebaSi miRebamde gadatanili seqsualuri an sxva
formis Zaladoba.
wesi 7
1. Tu gamovlindeba, rom patimrobamde an patimrobis dros,
adgili hqonda seqsualur an sxva saxis Zaladobas, qal patimars
unda ecnobos misi uflebebis Sesaxeb, raTa man daxmarebisaTvis
sasamarTlo organoebs mimarTos. qali patimari srulad unda
iqnas informirebuli Sesabamisi procedurebisa da etapebis
Sesaxeb. Tu patimari qali Tanaxmaa samarTlebrivi qmedebis da-
sawyebad, es unda ecnobos Sesabamis personals, romelmac dauy-
ovnebliv unda gadaamisamarTos saqme kompetenturi sagamoZie-
bo organosken. cixis administracia unda daexmaros aseT qalebs
miiRon iuridiuli daxmareba.
2. miuxedavad imisa, gadawyvets Tu ara qali daiwyos samar-
Tlebrivi qmedeba, cixis administraciam yoveli Rone unda ix-
maros, raTa uzrunvelyos dauyovneblivi specializirebuli
fsiqologiuri mxardaWera da konsultacia.
3. konkretuli RonisZiebebi unda SemuSavdes, raTa Tavidan
iqnas acilebuli SurisZiebis nebismieri forma maT winaaRmdeg
vinc ganacxadebs Zaladobis faqtis Sesaxeb an daiwyebs samarT-
lebriv qmedebas.
wesi 8
qali patimrebis ufleba samedicino konfidencialurobaze,
gansakuTrebiT ufleba informaciis ar gavrcelebaze da re-
produqciul janmrTelobasTan dakavSirebuli gamokvlevis ar
Catarebaze, unda iqnas mudmivad daculi.
wesi 9
Tu patimar qals axlavs bavSvi, am bavSvmac unda gaiaros sa-
medicino Semowmeba, sasurvelia bavSvTa samedicino specialis-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
92
tis mier, raTa gamokvleul iqnas mkurnalobis an sxva samedici-
no saWiroebebi. uzrunvelyofili unda iqnas Sesaferisi jan-
dacva, rogorc minimum im sazogadoebaSi arsebuli jandacvis
tolfasi.
(b) genderTan dakavSirebuli specifikuri jandacva
wesi 10
1. qali patimrebisTvis uzrunvelyofil unda iqnas genderu-
lad specifikuri jandacvis, rogorc minimum im sazogadoebaSi
arsebuli jandacvis tolfasi, momsaxureba.
2. Tu qali patimari iTxovs, rom igi gasinjos an umkurnalos
qalma eqimma an eqTanma, qali eqimi an eqTani unda iqnas gamoyo-
fili misTvis, SesaZleblobis mixedviT, garda im situaciebisa,
rodesac aucilebelia saswrafo samedicino Careva. Tu mamrobi-
Ti sqesis praqtikosi eqimi axorcielebs gamokvlevas patimari
qalis survilis sawinaaRmdegod, gamokvlevas unda daeswros
TanamSromeli qalic.
wesi 11
1. mxolod samedicino personali unda eswrebodes samedi-
cino Semowmebas, garda im SemTxvevebisa, rodesac eqimis mosaz-
rebiT arsebobs gamonaklisi garemoeba an eqimi moiTxovs cixis
TanamSromlis daswrebas usafrTxoebis mizniT an rodesac qali
patimari moiTxovs cixis TanamSromlis daswrebas, rogorc mi-
TiTebulia winamdebare wesebSi (wesi 10, punqti 2).
2. Tu arsebobs saWiroeba, rom samedicino Semowmebas daes-
wros cixis arasamedicino TanamSromeli, igi unda iyos qali
da Semowmeba unda ganxorcieldes ise, rom dacul iqnas piradi
saidumloeba, Rirseba da konfidencialuroba.
(g) fsiqikuri janmrTeloba da zrunva
wesi 12
individualizebuli, genderulad mgrZnobiare, konkretuli
travmis gaTvaliswinebiT sruli fsiqikuri janmrTelobis samz-
runvelo da sareabilitacio programebi unda iqnas uzrunvely-
ofili cixesa da arasapatimro garemoSi myofi fsiqikuri janmr-
Telobis dacvis saWiroebebis mqone qali patimrebisTvis.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
93
wesi 13
cixis TanamSromlebs unda esmodeT Tu rodis SeiZleba qale-
bi ganicdidnen gansakuTrebul stress, raTa mgrZnobiare iyvnen
maTi mdgomareobis mimarT da uzrunvelyon qalebis mimarT Ses-
abamisi Tanadgoma.
(d) aiv infeqciis prevencia, mkurnaloba, mzrunveloba da mx ar-
daWera
wesi 14
imisaTvis, rom sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi Se-
muSavdes aiv/Sidsis problemebze reagireba, programebi da
momsaxurebebi unda iyos qalis gansakuTrebuli saWiroebebis
Sesabamisi, maT Soris dedisgan bavSvze daavadebis gadadebis
prevenciis sakiTxis gaTvaliswinebiT. am konteqstSi, cixis ad-
ministraciam unda waaxalisos da xeli Seuwyos aiv infeqciis
prevenciis, mkurnalobisa da mzrunvelobis TvalsazrisiT
iniciativebis, rogoricaa magaliTad urTierTganaTlebis
jgufebis Camoyalibeba.
(e) narkotikebze damokidebulebis mkurnalobis programebi
wesi 15
cixis samedicino samsaxurma unda uzrunvelyos an xeli Seu-
wyos mkurnalobis specializirebul programebs, romelic Sed-
genilia specialurad narkotikebze damokidebulebis mqone
qalebisTvis, da unda iTvaliswinebdes SesaZlo winamZRvreb
viqtimizacias, orsuli qalebisa da bavSviani qalebis gansa-
kuTrebul saWiroebebs, iseve rogorc maT gansxvavebul kul-
turul Taviseburebebs.
(v) TviTmkvlelobisa da TviTdazianebis prevencia
wesi 16
cixis jandacvisa da socialuri keTildReobis samsaxurebT-
an konsultaciis safuZvelze strategiis SemuSaveba da ganx-
orcieleba, imisaTvis rom qal patimrebs Soris moxdes TviTm-
kvlelobisa da TviTdazianebis prevencia da uzrunvelyofil
iqnas Sesaferisi, genderulad specifikuri da specializire-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
94
buli mxardaWera maTTvis, vinc imyofeba riskis qveS, unda iyos
qalTa cixeebSi fsiqikuri jandacvis yovlismomcveli politi-
kis nawili.
(z) profilaqtikuri jandacva
wesi 17
qalma patimrebma unda miiRon ganaTleba da informacia
janmrTelobis prevenciuli RonisZiebebis Sesaxeb, maT Soris
aiv infeqciis, sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis da sxva,
infeqciuri daavadebebis, maT Soris genderulad specifikuri
janmrTelobis mdgomareobis prevenciis Sesaxeb.
wesi 18
qalebisTvis gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone prevenci-
uli jandacvis RonisZiebebi, rogoricaa papanikolaus analizi
da sarZeve jirkvlebisa da ginekologiuri kibos diagnostika,
Tanabrad unda iqnas SeTavazebuli qali patimrebisTvis iseve,
rogorc es sazogadoebaSi imave asakis qalebisTvisaa.
7. uSiSroeba da usafrTxoeba
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi; we-
sebi #27-36-is damateba
(a) Cxreka
wesi 19
qmediTi zomebi unda iqnas miRebuli raTa Cxrekis dros dac-
uli iyos patimari qalebis Rirseba da pativi. Cxreka unda Cat-
ardes mxolod qali TanamSromlis mier, romelic saTanadod
iqneba momzadebuli Cxrekis Sesabamis meTodebSi da dadgenili
procedurebis mixedviT ganaxorcielebs mas.
wesi 20
Semowmebis alternatiulma meTodebma, rogoricaa skanireba,
unda Caanacvlos SiSveli Cxreka da sxeulis agresiuli (invazi-
uri) Cxreka, radgan Tavidan iqnas acilebuli maTgan miRebuli
saziano fsiqologiuri da SesaZlo fizikuri gavlena.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
95
wesi 21
cixis TanamSromlebma unda gamoavlinon kompetencia, profe-
sionalizmi da TanagrZnoba da unda SeinarCunon pativiscema da
Rirseba, rodesac Cxreken bavSvs, romelic dedasTan erTad imy-
ofeba cixeSi, da aseve masTan paemanze misul bavSvs.
(b) disciplina da sasjeli
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
#27-32 wesebis damateba
wesi 22
samartoo sakanSi moTavseba an disciplinuri izolireba,
rogorc sasjeli, ar unda iqnas gamoyenebuli cixeSi fexmZime
qalebis, axalSobili bavSviani qalebisa da meZuZuri dedebis
mimarT.
wesi 23
qali patimrebis mimarT disciplinuri sanqciebi ar unda iTvalis-
winebdes ojaxTan, gansakuTrebiT bavSvebTan kontaqtis akrZalvas.
(g) Sekavebis saSualebebi
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
#33-34 wesebis damateba
wesi 24
Sekavebis saSualebebi arasodes unda iqnas gamoyenebuli qa-
lebze mSobiarobis tkivilebis dros, mSobiarobis dros da
dauyovnebliv mSobiarobis Semdeg.
(d) patimrebisTvis informaciis miwodeba da maTi saCivrebi;
inspeqtireba
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
wesi #35 da #36-is damateba
wesi 25
1. is patimari qalebi, romlebic ganacxadeben Zaladobis Ses-
axeb, uzrunvelyofil unda iqnan myisieri dacviT, mxardaWeriTa
da rCeviT. maTi sarCeli unda iqnas gamoZiebuli kompetenturi
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
96
da damoukidebeli organoebis mier, konfidencialurobis prin-
cipis sruli dacviT. dacviTi RonisZiebebi aseve unda iTvalis-
winebdes SurisZiebis risks.
2. seqsualuri Zaladobis msxverpl patimar qalebs, da gan-
sakuTrebiT ki maT, vinc seqsualuri Zaladobis Sedegad daor-
sulda, unda miewodoT Sesabamisi samedicino daxmareba da rCev-
ebi da unda SeeTavazoT saWiro fizikuri da fsiqikuri movla,
mxardaWera da iuridiuli daxmareba.
3. qali patimrebis dakavebisa da mopyrobis pirobebis moni-
toringis mizniT, inspeqciebis, monaxulebis an monitoringis
sabWoebis an sazedamxedvelo organoebis wevrebs Soris unda
iyvnen qalebi.
8. kontaqti gare samyarosTan
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
#37-39 wesebis damateba
wesi 26
qali patimrebis kontaqti maT ojaxebTan, maT Soris
SvilebTan, maTi Svilebis meurveebTan da kanonier warmomad-
genlebTan unda waxalisdes da xeli Seewyos yvela SesaZlo sa-
SualebiT. SesaZleblobis farglebSi, miRebul unda iqnas zome-
bi, rom sacxovrebeli adgilidan Sors ganTavsebiT gamowveuli
araxelsayreli pirobebi qalebisTvis gawonaswordes da ga-
moswordes.
wesi 27
sadac col–qmruli paemnebi daSvebulia, patimar qalebs unda
mieceT SesaZlebloba, rom gamoiyenon es ufleba mamakac patim-
rebTan Tanabar pirobebSi.
wesi 28
paemnebi, romlebSic bavSvebic iReben monawileobas, unda
Catardes iseT garemoSi, romelic xels Seuwyobs Sexvedris
dadebiTad warmarTvas. garemoSi aseve igulisxmeba TanamS-
romelTa damokidebuleba da dedasa da bavSvs Soris Ria da Seuz-
Rudavi kontaqti. SesaZleblobis farglebSi, xeli unda Seewyos
bavSvTan gaxangrZlivebul kontaqts.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
97
9. dawesebulebis personali da treningi
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
#46-55 wesebis damateba
wesi 29
qalTa cixis TanamSromlebis gadamzadebam saSualeba unda
misces maT upasuxon patimari qalebis gansakuTrebul social-
uri reintegraciis saWiroebebs da marTon usafrTxo da sare-
abilitacio dawesebulebebi. qali TanamSromlebis gadamzadeba
aseve unda moicavdes xelmZRvanel poziciebze xelmisawvdomo-
bas, im mizniT, rom SemuSavdes qali patimrebis mopyrobisa da
maT mimarT mzrunvelobis politika da strategia.
wesi 30
cixis administraciis mmarTvel doneze unda arsebobdes mka-
fio da mudmivi valdebuleba, rom Tavidan aicilon da moagva-
ron qali TanamSromlebis mimarT genderuli diskriminacia.
wesi 31
mkafio politika da regulaciebi unda SemuSavdes da ganxor-
cieldes cixis TanamSromlebis qcevasTan dakavSirebiT, romlis
mizani unda iyos qali patimrebis genderul safuZvlebze fizi-
kuri da sityvieri Zaladobisgan, Seuracxyofisa da seqsualuri
Zaladobisgan maqsimalurad dacva.
wesi 32
cixis qalma TanamSromlebma unda miiRon treningze xelmis-
awvdomobis Tanabari SesaZlebloba, igive, rac mamrobiTi sqesis
TanamSromlebma. aseve, qalTa cixis mmarTvelobaSi CarTulma
yvela TanamSromelma unda gaiaros specialuri treningi (momza-
deba) genderul sakiTxebze da diskriminaciisa da seqsualuri
Zaladobis akrZalvaze.
wesi 33
1. cixis yvela TanamSromelma, romelic muSaobs qal patim-
rebTan, unda gaiaros treningi genderulad gansakuTrebul
saWiroebebsa da qali patimrebis uflebebTan dakavSirebiT.
2. zogadi treningi, garda pirveladi daxmarebis aRmoCenisa
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
98
da ZiriTadi medicinisa, unda Cautardes aseve cixis im TanamS-
romlebs, romlebic muSaoben qalTa cixeSi qalTa jandacvasTan
dakavSirebul sakiTxebze.
3. im cixis TanamSromlebisTvis, sadac bavSvebs dedebTan erTad
darCenis ufleba aqvT, uzrunvelyofil unda iqnas cnobierebis
amaRlebis treningi bavSvTa ganviTarebisa da maTi ZiriTadi jan-
dacvis sakiTxebze, raTa maT SeZlon saTanado daxmarebis aRmoCe-
na saWiroebis an sagangebo mdgomareobis SemTxvevaSi.
wesi 34
treningprogramebi aiv infeqciasTan dakavSirebiT, unda iyos
cixis TanamSromlebis regularuli saswavlo programis nawili.
aiv/Sidsis prevenciis, misi mkurnalobis, da avadmyofze movlis
garda, iseTi sakiTxebi, rogoricaa genderi da adamianis ufle-
bebi, aiv infeqciaze, stigmasa da diskriminaciaze gansakuTrebu-
li yuradRebis gamaxvilebiT, aseve unda iyos regularuli sas-
wavlo programis nawili.
wesi 35
cixis TanamSromlebi unda iqnan momzadebulni imisaTvis,
rom maT SeZlon qal patimrebs Soris fsiqikuri mkurnalobis
saWiroebebisa da TviTdazianebisa da TviTmkvlelobis riskis
arsebobis dadgena, daxmarebis uzrunvelyofis SeTavazeba da
msgavsi SemTxvevis specialistisken gadamisamarTeba.
10. arasrulwlovani mdedrobiTi sqesis patimrebi
wesi 36
cixis xelmZRvanelobam unda danergos Sesabamisi zomebi,
raTa uzrunvelyos arasrulwlovani mdedrobiTi sqesis patim-
rebis dacvis saWiroebebi.
wesi 37
arasrulwlovan mdedrobiTi sqesis patimrebs unda hqondeT
Tanabari xelmisawvdomoba ganaTlebasa da profesiul momzade-
baze, igive rac mamrobiTi sqesis arasrulwlovan patimrebs.
wesi 38
arasrulwlovan mdedrobiTi sqesis patimrebs unda hqondeT
xelmisawvdomoba maTi asakisa da sqesis Sesabamis programebsa
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
99
da momsaxurebebze, rogoricaa magaliTad konsultacia seqsua-
lur an fizikur Zaladobaze. maT unda miiRon ganaTleba qalTa
jandacvis sakiTxebze da hqondeT regularuli xelmisawvdo-
moba ginekologis momsaxurebaze, zrdasruli qali patimrebis
msgavsad.
wesi 39
mdedrobiTi sqesis orsulma arasrulwlovanma patimrebma,
zrdasruli qali patimrebis msgavsad, unda miiRon mxardaWera
da samedicino momsaxureba. maT janmrTelobas unda daakvirdes
samedicino specialisti, im faqtis gaTvaliswinebiT, rom maTi
mcire asakis gamo arsebobs janmrTelobis mdgomareobis gar-
Tulebis ufro meti riski.
II. wesebi specialuri kategoriis patimrebisTvis
a. msjavrdebuli patimrebi
1. klasifikacia da individualizacia
patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi;
#67-69 wesebis damateba
wesi 40
cixis administraciam unda SeimuSaos da ganaxorcielos kla-
sifikaciis meTodebi, genderulad specifikur saWiroebebTan
da qali patimrebis gansakuTrebul garemoebebTan mimarTebaSi,
raTa uzrunvelyos patimrebis Sesabamisi, individualizirebu-
li reabilitaciis, mkurnalobisa da sazogadoebaSi reintegra-
ciis dagegmva da ganxorcieleba.
wesi 41
genderulad mgrZnobiare riskis Sefasebisa da patimarTa
klasifikaciis dros:
(a) gaTvaliswinebul unda iqnas patimar qalTa mxridan sxvis
mimarT ufro dabali riskis gamovlena, aseve maT winaaRmdeg
maRali usafrTxoebis zomebisa da sruli izolirebis gamoy-
enebisgan gamowveuli gansakuTrebiT saziano Sedegebi qal pa-
timrebze;
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
100
(b) Seswavlil unda iqnas arsebiTi informacia qalTa warsuli
cxovrebis Sesaxeb, rogoricaa informacia gancdili Zalado-
bis Sesaxeb, istoria gonebriv SezRudlobasa da narkotikebze
damokidebulebaze, aseve informacia mSoblis an sxva mzrunv-
elobis pasuxismgeblobaze. miRebuli informacia gaTvalis-
winebul unda iqnas piris teritoriuli ganawilebisa da sasje-
lis dagegmvis procesSi;
(g) uzrunvelyofil unda iqnas, rom msjavrdebuli qalis
sasjelis gegma Seicavdes sareabilitacio programebs da mis
genderulad specifiur saWiroebebTan Sesabamis servisebs;
(d) uzrunvelyofil unda iqnas, rom fsiqikuri jandacvis
saWiroebebis mqone pirebi ganTavsebulni iyvnen iseT daweseb-
ulebaSi, romelic ar aris SemzRudavi, da sadac aris minimal-
uri usafrTxoebis done da maT miiRon saWiro mkurnaloba, imis
nacvlad rom ganaTavson maRali usafrTxoebis dawesebulebaSi
mxolod maTi fsiqikuri janmrTelobis problemebis gamo.
2. cixis reJimi
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi;
#65, 66 da #70-81 wesebis damateba
wesi 42
1. qal patimrebs unda miuwvdebodeT xeli dabalansebul da
mravlismomcvel aqtivobebis programaze, romelic iTvalis-
winebs genderisTvis Sesaferis saWiroebebs.
2. cixis reJimi unda iyos sakmarisad moqnili, raTa Seefere-
bodes orsuli qalebis, meZuZuri dedebisa da bavSviani qalebis
saWiroebebs. bavSvze zrunvis saSualebebi da mowyobilobebi
unda iqnas uzrunvelyofili cixeSi, raTa patimar qalebs sa-
Sualeba mieceT monawileoba miiRon cixis aqtivobebSi.
3. gansakuTrebuli Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili, raTa
uzrunvelyofil iqnas Sesaferisi programebi orsuli qalebis,
meZuZuri dedebisa da bavSviani qalebisTvis.
4. gansakuTrebuli Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili, raTa
uzrunvelyofil iqnas Sesabamisi momsaxureba im qali patimre-
bisTvis, visac aqvs fsiqologiuri daxmarebis saWiroebebi, gan-
sakuTrebiT ki maTTvis, vinc fizikuri, fsiqikuri an seqsualuri
Zaladobis msxverpli gaxda.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
101
socialuri urTierTobebi da Semdgomi zrunva
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi;
#79-81 wesebis damateba
wesi 43
cixis xelmZRvanelobam unda waaxalisos da SesaZleblobis
farglebSi xeli Seuwyos qal patimrebTan paemnebs, rogorc maTi
fsiqikuri keTildReobisa da socialuri reintegraciis uzrun-
velyofis winapirobas.
wina 44
imis gaTvaliswinebiT, rom qali patimrebis gamocdileba
ojaxur ZaladobasTan mimarTebaSi araproporciulad maRalia,
maTTan unda iqnas saTanado konsultacia gavlili Tu vis mieces
masTan paemnis saSualeba.
wesi 45
cixis xelmZRvanelobam, qali patimrebisTvis, maqsimalurad
unda gamoiyenos iseTi SesaZleblobebi, rogoricaa Svebuleba,
Ria tipis cixeebi, gardamavali dawesebulebebi (halfway houses), sazogadoebrivi programebi da sxvadasxva momsaxurebebi, raTa
Seumsubuqos maT patimrobidan Tavisuflebaze gadasvla, Seam-
ciros stigma da gauadvilos maT ojaxebTan kontaqtisa da urT-
ierTobis aRdgena SeZlebisdagvarad umokles droSi.
wesi 46
cixis xelmZRvanelobam, probaciasTan da/an socialuri
keTildReobis samsaxurebTan, adgilobriv sazogadoebriv
jgufebTan da arasamTavrobo organizaciebTan TanamSromlo-
biT, unda SemuSavdes da ganxorcieldes yovlismomcveli rein-
tegraciis programebi gaTavisuflebamde da gaTavisuflebis
Semdgom, romlis drosac gaTvaliswinebuli unda iqnas qalTa
genderulad specifikuri saWiroebebi.
wesi 47
sazogadoebriv samsaxurebTan TanamSromlobiT, gaTavisu-
flebis Semdgomi damatebiTi mxardaWera unda iqnas uzrunve-
lyofili gaTavisuflebuli qali patimrebisTvis, romelnic
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
102
saWiroeben fsiqologiur, samedicino, iuridiul da praqtikul
daxmarebas, raTa moaxdinon sazogadoebaSi warmatebuli rein-
tegracia.
3. orsuli qalebi, meZuZuri dedebi da bavSviani qalebi
cixeSi
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi; #23
wesis damateba
wesi 48
1. orsulma da meZuZurma qalma patimrebma, kvalificiuri
praqtikosi eqimebis mier Seqmnili da maTive zedamxedvelobiT
ganxorcielebuli programis farglebSi, unda miiRon rCeva sa-
kuTar janmrTelobasa da kvebaze. orsuli qalebis, Cvili bavSve-
bis, bavSviani da meZuZuri dedebisaTvis ufasod unda iqnas uz-
runvelyofil drouli da Sesaferisi sakvebi, janmrTeli gare-
mo da regularuli varjiSis SesaZlebloba.
2. qal patimrebs ar unda dauSalon bavSvis ZuZuTi kveba, Tu
ar arsebobs mizezi konkretuli janmrTelobis mdgomareobidan
gamomdinare.
3. is qali patimrebi, romlebmac axlaxans imSobiares, magram
Cvili maTTan erTad ar imyofeba cixeSi, CarTulni unda iyvnen
mkurnalobis programebSi maTi samedicino da kvebis saWiroe-
bebis gaTvaliswinebiT.
wesi 49
bavSvis dedasTan datovebis gadawyvetileba miRebul unda iq-
nas bavSvis WeSmariti interesebis gaTvaliswinebiT. cixeSi, de-
dasTan myofi bavSvebi arasodes unda CaiTvalon patimrebad.
wesi 50
patimar qalebs, romelTac cixeSi yavT sakuTari Svilebi, unda
mieceT saSualeba, maqsimaluri dro gaataron maTTan erTad.
wesi 51
1. cixeSi, dedasTan erTad mcxovrebi bavSvebisTvis uzrunve-
lyofili unda iyos jandacvis mimdinare servisebi da maT gan-
viTarebas Tvalyuri unda adevnon specialistebma, sazogadoe-
brivi janmrTelobis samsaxurebTan TanamSromlobiT.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
103
2. am bavSvebis aRzrdisTvis Seqmnili garemo maqsimalurad
unda iqnas miaxloebuli cixis gareT myofi bavSvis garemosTan.
wesi 52
1. imis Taobaze gadawyvetileba, Tu rodis SeiZleba bavSvisa da
dedis daSoreba, unda iqnes miRebuli individualur Sefasebaze
dayrdnobiT da bavSvis WeSmariti interesebis gaTvaliswinebiT,
Sesabamisi erovnuli kanonmdeblobis farglebSi.
2. bavSvis cixidan gayvana unda ganxorcieldes didi sifrTx-
iliTa da mgrZnobelobiT, mxolod mzrunvelobis alternativis
identificirebis Semdeg, xolo ucxo qveynis moqalaqe patimris
SemTxvevaSi, konsultacia gavlili unda iqnas Sesabamisi sakon-
sulos Tanamdebobis pirebTan.
3. bavSvisa da dedis daSorebis da misi ojaxTan an naTesavTan
dabinavebis an sxva alternatiuli mzrunvelobis uzrunvely-
ofis Semdeg, patimar qalebs unda mieceT maqsimalurad bevri
saSualeba da SesaZlebloba Sexvdnen sakuTar bavSvebs, maSin
roca es bavSvis WeSmarit interesebSi iqneba, sazogadoebrivi
usafrTxoebis interesebis daTmobis gareSe.
4. ucxo qveynis moqalaqeebi
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi; #38
wesis damateba
wesi 53
1. im SemTxvevaSi roca arsebobs ormxrivi an mravalmxrivi Se-
Tanxmeba qveynebs Soris, ararezidenti ucxo qveynis moqalaqe
qali patimrebis gadacema maTi mSobliuri qveynisTvis, gansa-
kuTrebiT Tu maT iq Svilebi yavT, maTi patimrobis maqsimalu-
rad adreul etapze unda iqnas ganxiluli, qali patimrebis ga-
nacxadis an maTi Tanxmobis safuZvelze.
2. rodesac ararezident ucxo qveynis moqalaqe qal patimar-
Tan mcxovrebi bavSi unda gaiyvanon cixidan, ganxiluli unda iq-
nas bavSvis mSobliur qveyanaSi gagzavnis sakiTxi, misive saukeTe-
so interesebis gaTvaliswinebiT da dedasTan konsultaciebis
gavlis safuZvelze.
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
104
5. umciresobebi da mkvidri mosaxleoba
wesi 54
cixis xelmZRvanelobam unda gaacnobieros, rom sxvadasxva
religiisa da kulturis mqone patimar qalebs gaaCniaT gansx-
vavebuli saWiroebebi da SesaZloa daemuqroT sxvadasxva saxis
diskriminacia genderul da kulturul programebsa da momsax-
urebebSi CarTvisas. Sesabamisad, cixis xelmZRvanelobam, Tavad
qal patimrebTan da Sesabamis jgufebTan konsultaciis safuZ-
velze unda uzrunvelyos mravlismomcveli programebi da ser-
visebi, romelic daakmayofilebs am saWiroebebs.
wesi 55
gaTavisuflebamdeli da gaTavisuflebis Semdgomi ser-
visebi, Sesabamis jgufebTan konsultaciiT, unda iqnas kargad
gadaxedili, raTa uzrunvelyofil iqnas maTi Sesabamisoba da
xelmisawvdomoba mkvidri da sxvadasxva eTnikuri da rasobrivi
jgufis warmomadgeneli qali patimrebisTvis.
b. winaswarpatimrobaSi an sasamarTlos molodinSi myofi patimrebi
patimarTa mopyrobis standartuli minimaluri wesebi;
#84-93 wesebis damateba
wesi 56
gansakuTrebuli riski, romelic qalebs winaswarpatimrobaSi
yofnis dros emuqrebaT, gacnobierebuli unda iqnas Sesabamisi
xelmZRvanelobebis mier, romelTac unda gaataron saTanado
RonisZiebebi politikasa da praqtikaSi, raTa winaswari patim-
robis periodSi uzrunveyofil iqnas qalis usafrTxoeba. (aseve
ixileT wesi 58, winaswari patimrobis alternativebTan dakav-
SirebiT.)
III. arasapatimro RonisZiebebi
wesi 57
tokios wesebis debulebebi iZleva rekomendacias Tu rogor
SemuSavdes da ganxorcieldes saTanado reagireba qali damna-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
105
Saveebis qmedebebze. ganridebis zomebisa da winaswari da sapa-
timro alternativebis genderulad specifikuri saSualebebi
unda SemuSavdes wevri saxelmwifoebis samarTlebriv sistemeb-
Si, mravali qali damnaSavis viqtimizaciis istoriisa da maTi mz-
runvelobis pasuxismgeblobis gaTvaliswinebiT.
wesi 58
tokios wesebidan wesi 2.3-is gaTvaliswinebiT, qali dam-
naSaveebi ar unda iqnan gancalkavebuli maTi ojaxebisgan da
sazogadoebisgan, winaswar maTi istoriisa da ojaxuri kav-
Sirebis Seswavlis gareSe. danaSaulis Camdeni qalebis saqmis
warmoebisas gamoyenebul unda iqnas alternatiuli gzebi, ro-
goricaa ganridebis RonisZiebebi da winaswari da patimrobis
alternativebi, sadac da roca es SesaZlebelia.
wesi 59
zogadad, dacvis arasapatimro saSualebebi, magaliTad
TavSesafrebi, romelTac marTavs damoukidebeli organoebi,
arasamTavrobo organizaciebi an sxva sazogadoebrivi samsax-
urebi, unda iqnas gamoyenebuli im qalebis dasacavad, romlebic
aseT dacvas saWiroeben. droebiTi zomebi, romelic gulisx-
mobs qalis dacvis mizniT daxurul dawesebulebaSi moTavseba,
unda iqnas gamoyenebuli mxolod saWiroebisa da qalis mkafiod
gamoxatuli moTxovnis SemTxvevaSi da yvela SemTxvevaSi unda
iyos sasamarTlo an sxva kompetenturi organos zedamxedv-
elobis qveS. msgavsi dacvis saSualebebis gamoyeneba ar unda
gagrZeldes qalis survilisa da nebis sawinaaRmdegod.
wesi 60
Sesabamisi resursi unda gamoiyos, rom Seiqmnas Sesaferisi
alternativebi qali damnaSaveebisTvis, imisaTvis, rom mox-
des arasapatimro RonisZiebebis im RonisZiebebTan kombinire-
ba, romelic mimarTulia im zogadi problemebis mogvarebaze,
romelic ubiZgebs qalebs kavSiri iqonion sisxlis samarTlis
sistemasTan. es SesaZloa moicavdes Terapiul kursebs da sa-
konsultacio momsaxurebas ojaxuri Zaladobisa da seqsualuri
Zaladobis msxverplTaTvis; Sesabamis mkurnalobas gonebrivi
SezRudulobis mqoneTaTvis; da saganmanaTleblo da saswavlo
programebs dasaqmebis perspeqtivebis gasaumjobeseblad. msgav-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
106
si programebi unda uzrunvelyofdnen qalTa da bavSvTa mzrun-
velobis saWiroebas.
wesi 61
qali damnaSaveebis gasamarTlebis dro, sasamarTlos unda
hqondes uflebamosileba ganixilos Semamsubuqebeli faqtore-
bi, rogoricaa nasamarTlobis arqona da danaSaulis xasiaTi da
SedarebiT naklebi simZime, qalis, rogorc mzrunvelis pasux-
ismgeblobisa da damaxasiaTebeli istoriis gaTvaliswinebiT.
wesi 62
genderulad mgrZnobiare, gancdili travmis Sesabamisi, mx-
olod qalisTvis gankuTvnili narkotikebze damokidebulebis
mkurnalobis programebis uzrunvelyofa sazogadoebaSi da
qalTa xelmisawvdomoba msgavs samkurnalo programebze unda
gaumjobesdes, danaSaulis prevenciisTvis, agreTve ganridebisa
da sasjelis alternatiuli RonisZiebebis gamoyenebis miznebi-
saTvis.
1. msjavrdebis Semdgomi gegmebi
wesi 63
pirobiT vadaze adre gaTavisuflebasTan dakavSirebuli
gadawyvetilebis miRebis dros qali patimris sasargeblod unda
iqnas gaTvaliswinebuli misi mzrunvelobaze pasuxismgeblo-
ba, iseve rogorc misi specifikuri socialuri reintegraciis
saWiroebebi.
2. orsuli qalebi da qalebi damokidebuli bavSvebiT
wesi 64
orsuli qalebisTvis da qalebisTvis, romlebsac yavT ma-
Tze damokidebuli bavSvebi upiratesoba unda mieniWos arasa-
patimro sasjelebis gamoyenebas rodesac da ra SemTxvevebSic
es SesaZlebelia. sapatimro sasjelebi gamoyenebul unda iqnas
seriozuli an Zaladobrivi danaSaulis dros an rodesac qali
warmoadgens gangrZobiT safrTxes, da isic mxolod bavSvis an
bavSvebis WeSmariti interesebis gaTvaliswinebiT da aseTi bavS-
vebisTvis Sesabamisi zrunvis uzrunvelyofiT.
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
107
3. arasrulwlovani mdedrobiTi sqesis damnaSaveebi
wesi 65
kanonTan konfliqtSi myofi bavSvebis institucional-
izacia maqsimalurad unda iqnas Tavidan acilebuli. msgavsi
gadawyvetilebis miRebis dros gaTvaliswinebuli unda iqnas
arasrulwlovani mdedrobiTi sqesis damnaSavis sqesidan gamom-
dinare daucveloba.
4. ucxo qveynis moqalaqeebi
wesi 66
maqsimaluri Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili organizebu-
li danaSaulis winaaRmdeg gaeros konvenciisa da misi damatebi-
Ti oqmis – adamianebis, gansakuTrebiT qalebisa da bavSvebis,
trefikingis prevenciis, akrZalvisa da dasjis Sesaxeb – rati-
ficirebisTvis. oqmi warmoadgens konvenciis damatebas, raTa
uzrunvelyos konvenciis debulebebis sruli ganxorcieleba,
imisaTvis, rom uzrunvelyofil iqnas trefikingis msxverplTa
maqsimaluri dacva, rom aRmoxdes sxvadasxva qveynis moqalaqe
qalebis meoradi viqtimizacia.
IV. kvleva, dagegmva, Sefaseba da sazogadoebis cnobierebis amaRleba
1. kvleva, dagegmva da Sefaseba
wesi 67
saTanado Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili yovlismomcve-
li, Sedegze orientirebuli kvlevis organizebisa da xelis Sewy-
obisTvis. kvlevis sagani unda iyos qalTa mier Cadenili dana-
Saulebis, qalTa sisxlis samarTlis sistemasTan kavSiris gamom-
wvevi mizezebis, qalTa meoradi kriminalizaciisa da patimrobis
gavlenis, qali damnaSaveebis maxasiaTeblebis, iseve rogorc im
programebis Seswavla, romlebic Seiqmna qalTa mxridan ganmeo-
rebiTi danaSaulis Cadenis Semcirebis mizniT. kvlevis Catareba
iqneba efeqturi dagegmvis, programis ganviTarebisa da politi-
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
108
kis formulirebis safuZveli, romelic mimarTuli iqneba damna-
Save qalebis socialuri reintegraciisken.
wesi 68
Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili, raTa moxdes im kvlevis
organizeba da xelis Sewyoba, romelic Seiswavlis im bavSvebis
raodenobas, romelTa dedebic sisxlis samarTlis sistemasTan
konfliqtSi, gansakuTrebiT ki patimrobaSi imyofebodnen da
aseve Seiswavlis am yvelafris Sedegad bavSvebze uaryofiT gav-
lenasa da zemoqmedebas. kvlevis Catareba xels Seuwyobs poli-
tikis formulirebas da programis ganviTarebas, bavSvebis WeS-
mariti interesebis gaTvaliswinebiT.
wesi 69
Zalisxmeva unda iqnas gamovlenili, raTa moxdes ganxilva, Se-
faseba da periodulad sajarod gamoqveyneba im mimarTulebebis,
problemebisa da faqtorebis, romlebic dakavSirebulia qalTa
danaSaulebriv qmedebasTan, da im efeqturi Sedegebis, romelic
qali damnaSaveebis, iseve rogorc maTi Svilebis, socialuri re-
integraciis saWiroebebis uzrunvelyofiT miiRweva, im mizniT,
rom moxdes daRis dasmisa da bavSvebze im uaryofiTi gavle-
nis Semcireba, romelic gamowveulia dedis sisxlis samarTlis
sistemasTan konfliqtSi yofniT.
2. sazogadoebis cnobierebis amaRleba, informaciis
gacvla da swavleba
wesi 70
1. media da sazogadoeba unda iqnas informirebuli im mizeze-
bis Sesaxeb, romlebic iwvevs qalis sisxlis samarTlis sistemaSi
moxvedras da am problemaze reagirebis yvelaze efeqturi gze-
bis Sesaxeb, raTa xeli Seewyos qalTa socialur reintegracias,
maTi bavSvebis WeSmariti interesebis gaTvaliswinebiT.
2. kvlevisa da saukeTeso praqtikis magaliTebis gamoqveyneba
da gavrceleba unda Camoyalibdes rogorc politikis elementi,
romelic miznad daisaxavs qali damnaSaveebis mimarT sisxlis
samarTlis midgomis, maTi da maTi Svilebis samarTliani mopy-
robisa da saboloo Sedegebis gaumjobesebas.
3. medias, sazogadoebas da maT, visac profesiuli pasuxismge-
gaerTianebuli erebis organizaciis dokumentebi
109
bloba gaaCnia qali patimrebisa da damnaSaveebis mimarT regu-
larulad unda miewodoT faqtobrivi informacia im sakiTxebis
da maTi ganxorcielebis Sesaxeb, romelic moyvanilia winamde-
bare wesebSi.
4. winamdebare wesebisa da kvlevis Sedegebis Sesaxeb unda
SemuSavdes da ganxorcieldes saswavlo programebi Sesabamisi
sisxlis samarTlis sferoSi momuSave pirebisTvis, raTa moxdes
maTi cnobierebis amaRleba da mgrZnobelobis gazrda winamde-
bare wesebSi moyvanili debulebebis mimarT.
wesebi qal patimarTa mopyrobisa da msjavrdebul qalTa arasapatimro RonisZiebebis Sesaxeb
110
111
evropis sabWos dokumentebi
112
evropis sabWos dokumentebi
113
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2006)2
wevri saxelmwifoebisadmi evropis cixis wesebis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier 2006 wlis 11 ianvars
ministrTa moadgileebis 952-e Sexvedraze)
ministrTa komiteti, Tanaxmad evropis sabWos wesdebis me-15
b muxlis pirobebisa, adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa
da adamianis uflebaTa evropis sasamarTlos precedentuli
samarTlis gaTvaliswinebiT;
aseve wamebis, araadamianuri an damamcirebeli mopyrobisa
Tu sasjelis aRkveTis evropuli komitetis muSaobisa da gansa-
kuTrebiT, mis angariSebSi SemuSavebuli standartebis gaTval-
iswinebiT;
imis gameorebiT, rom aravis unda aRekveTos Tavisufleba,
garda ukiduresi SemTxvevisa da kanoniT dadgenili proceduris
gaTvaliswinebiT;
imis xazgasmiT, rom sapatimro sasjelebis aRsruleba da
patimrebTan mopyroba saWiroebs usafrTxoebis, uSiSroebisa da
disciplinis sakiTxebis gaTvaliswinebas, aseve, cixis iseTi pi-
robebis uzrunvelyofas, romelic aRxelyofs adamianis Rirse-
bas, aramed iZleva patimarTaTvis sareabilitacio programebSi
monawileobis da dasaqmebis saSualebas, riTac maT amzadebs
sazogadoebaSi reintegraciisaTvis, mniSvnelovnad miiCnevs
ra, rom evropis sabWos wevrma qveynebma ganagrZon penitenciur
politikasTan dakavSirebuli saerTo principebis ganaxleba da
dacva;
ufro metic, imis gaTvaliswinebiT, rom amgvari saerTo prin-
cipebis dacva da Sesruleba gaaZlierebs saerTaSoriso Tanam-
Sromlobas am sferoSi; aRniSnavs ra socialur cvlilebebs,
romelTac zegavlena moaxdines evropaSi penitenciur sferoSi
mimdinare mniSvnelovan movlenebze bolo ori aTwleulis gan-
mavlobaSi;
xelaxla adastureben ra evrosabWos ministrTa komitetis
rekomendaciebSi mocemul standartebs, romlebic exeba peni-
tenciuri politikisa da praqtikis specifikur aspeqtebs da gan-
rekomendacia (2006)2
114
sakuTrebiT (89)12 cixeebSi ganaTlebis Sesaxeb, (93)6 romelic
Seexeba cixes da cixeSi gadamdebi daavadebebis, maT Soris Sid-
sis da sxva problemebis kontrolis kriminologiur aspeqtebs, (97)12 kadrebis Sesaxeb, romelic asrulebs sanqciebs da zomebs,
(98)7 romelic exeba cixeebSi jandacvis eTikur da organizaci-
ul aspeqtebs, (99)22 rac Seexeba cixeebis gadatvirTulobas da
cixis mosaxleobis inflacias, (2003)22 pirobiT vadamde gaTavi-
suflebas da (2003)33 cixeebis administraciis mier uvado patim-
robamisjilebisa da sxva grZelvadiani sasjelmisjilebis marT-
vas;
gaeros patimrebTan mopyrobis minimaluri standartuli we-
sebis gaTvaliswinebiT;
imis gaTvaliswinebiT, rom ministrTa komitetis rekomenda-
cia (87)3 evropul cixis wesebis Sesaxeb saWiroebs arsebiT da-
muSavebas da ganaxlebas, raTa asaxos penitenciur politikaSi,
sasjelis misjis praqtikasa da evropaSi cixeebis marTvis siste-
maSi momxdari cvlilebebi da ganviTarebebi rekomendacias iZl-
eva, rom wevrma saxelmwifoebma:
- sakuTar kanonmdeblobaSi, politikasa da praqtikaSi ixelmZ-
Rvanelon im wesebiT, romlebic mocemulia am rekomendaciis da-
narTSi da ministrTa komitetis evropuli cixis wesebis Sesaxeb
rekomendacia (87)3-is adgils ikavebs;
- uzrunvelyon, raTa es rekomendacia da TandarTuli komen-
tarebi iTargmnos da gavrceldes rac SeiZleba farTod, ufro
konkretulad, sasamarTlo xelisuflebis warmomadgenlebs So-
ris, cixeebis personalsa da patimrebSi.
rekomendacia (2006)2-is danarTi
nawili I
ZiriTadi principebi1. yvela TavisuflebaaRkveTil adamians unda moepyron misi
uflebebis pativiscemiT.
2. TavisuflebaaRkveTili pirebi inarCuneben yvela ufle-
bas, romlebic kanonierad aRerTmevaT im gadawyvetilebis
safuZvelze, romliTac maT usjian sasjels an ufardeben
patimrobas.
evropis sabWos dokumentebi
115
3. TavisuflebaaRkveTil pirTa mimarT dawesebuli SezRud-
vebi unda iyos minimalurad aucilebeli da im legitimuri
amocanis Tanazomieri, romlisTvisac xdeba maTi daweseba.
4. adamianis uflebebis Semlaxavi cixis pirobebis arseboba
araris gamarTlebuli resursebis naklebobiT. 5. cixeSi
cxovreba SeZlebisdagvarad unda uaxlovdebodes sazoga-
doebaSi cxovrebis pozitiur aspeqtebs.
6. patimrobis marTva ise unda moxdes, rom xeli Seuwyos Tav-
isuflebaaRkveTil pirTa reintegracias Tavisufal sazo-
gadoebaSi.
7. unda xdebodes samoqalaqo sazogadoebis SeZlebis-
dagvarad CarTva cixis cxovrebaSi da TanamSromloba so-
cialur samsaxurebTan.
8. cixis personali axorcielebs mniSvnelovan sazogadoe-
briv samsaxurs, Sesabamisad, maTi dasaqmeba, profesiuli
momzadeba da muSaobis pirobebi unda iyos iseTi, rom pa-
timrebze zrunvis maRali standartebi SeinarCunon.
9. yvela cixe unda eqvemdebarebodes regularul samTavro-
bo inspeqtirebas da damoukidebel monitorings.
areali da gamoyeneba10.1 evropuli cixis wesebi gamoiyeneba im pirTa mimarT,
romelTa moTavseba moxda sapatimroSi sasamarTlo xe-
lisuflebis mier, an romelTac gamamtyunebeli ganaCenis
safuZvelze aRekveTaT Tavisufleba.
10.2 principSi, pirebi, romelTa moTavseba moxda sapatimroSi,
an romelTac aRekveTaT Tavisufleba gamamtyunebeli ga-
naCenis safuZvelze, mxolod sasjelaRsrulebis dawese-
bulebebSi, anu am ori kategoriis pirTaTvis gankuTvnil
dawesebulebebSi unda iyvnen moTavsebulni.
10.3 es wesebi, agreTve, Seexeba im pirebs, romlebic:
a. imyofebian cixeSi nebismieri sxva mizezis gamo; an
b. sapatimro dawesebulebaSi moTavsebul iqnen sasamarT-
lo xelisuflebis mier, an Tavisufleba aRekveTaT gamam-
tyunebeli ganaCenis safuZvelze da raime mizezis gamo,
sxvagan arian moTavsebuli.
rekomendacia (2006)2
116
10.4 yvela piri, romlebic moTavsebulni arian cixeSi, an 10.3.b
paragrafSi miTiTebuli wesisamebRarian dakavebulni, am
wesebis mixedviT iwodebian patimrebad.
11.1 18 wlamde asakis bavSvebi ar unda iyvnen moTavsebuli moz-
rdilTa cixeSi, aramed maTTvis specialurad gankuTvnil
dawesebulebaSi.
11.2 Tu, iSviaT SemTxvevebSi, bavSvebi mainc arian moTavsebu-
li aseT dawesebulebaSi, unda arsebobdes specialuri
debulebebi, romlebic iTvaliswinebs maT statuss da saW-
iroebebs.
12.1 pirebi, romlebic fsiqikurad arian daavadebulni da maTi
fsiqikuri mdgomareoba SeuTavsebelia cixeSi patimrobas-
Tan, unda moTavsdnen specialurad maTTvis gankuTvnil
dawesebulebaSi.
12.2 miuxedavad amisa, Tu aseTi pirebi mainc imyofebian patim-
robaSi, unda arsebobdes specialuri regulaciebi, rac
iTvaliswinebs maT statussa da saWiroebebs.
13. am wesebis gamoyeneba unda moxdes miukerZoeblad, diskrim-
inaciis gareSe, sqesis, rasis, kanis feris, enis, religiis,
politikuri Tu sxva mosazrebis, erovnuli an socialuri
warmomavlobis, erovnuli umciresobisadmi kuTvnilebis, sa-
kuTrebis, warmomavlobis an sxva mdgomareobis safuZvelze.
nawili II
miReba14. arcerTi piris miReba an moTavseba sapatimro daweseb-
ulebaSi ar unda moxdes Sesabamisi saTanado aqtis gareSe,
erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad.
15.1 miRebisas TiToeul patimarTan dakavSirebiT unda moxdes
Semdegi detalebis dauyovnebliv dafiqsireba:
a. patimris piradobis damadasturebeli informacia;
b. dapatimrebis mizezi da pasuxismgebeli piri, romelmac
gasca Sesabamisi gankarguleba;
g. miRebis dRe da saaTi;
d. patimris piradi nivTebis nusxa, romlebic unda moTavs-
evropis sabWos dokumentebi
117
des sapatimro dawesebulebis Semnaxvel ganyofilebaSi
31-e wesis Sesabamisad;
e. yoveli xiluli dazianeba da saCivari dawesebulebaSi mi-
yvanamde gancdili cudad mopyrobis Sesaxeb;
v. samedicino saidumloebas daqvemdebarebuli nebismieri
informacia patimris janmrTelobasTan dakavSirebiT,
romelsac mniSvneloba aqvs patimris an sxvaTa fizikuri an
fsiqikuri keTildReobisTvis.
15.2 miRebisas yvela patimars unda miawodon informacia 30-e
wesis Sesabamisad.
15.3 miRebis Semdeg dauyovnebliv unda gaices Setyobineba pa-
timris sapatimro dawesebulebaSi moTavsebis Sesaxeb, 24.9
wesis Sesabamisad.
16. miRebidan SeZlebisdagvarad male:
a. patimris janmrTelobis Sesaxeb informacias unda daema-
tos samedicino Semowmebis Catareba, 42-e muxlis Sesabam-
isad;
b. patimrisaTvis usafrTxoebis saTanado done unda gan-
isazRvros 51-e wesis Sesabamisad;
g. usafrTxoebisadmi saSiSroeba, romelsac patimari war-
moadgens, unda ganisazRvros 52-e muxlis Sesabamisad;
d. patimris socialuri mdgomareobis Sesaxeb arsebuli
nebismieri informacia unda Sefasdes, raTa moxdes misi pi-
radi saWiroebebis gadawyveta;
e. msjavrdebulebis SemTxvevaSi, dadgenil unda iqnes
saWiro zomebi im programebis gansaxorcieleblad, romle-
bic gaTvaliswinebulia am wesebis VIII nawiliT.
ganawileba da ganTavseba17.1 patimrebis ganTavseba unda moxdes SeZlebisdagvarad axlos
maT saxlebsa an socialuri reabilitaciis adgilebTan.
17.2 ganTavseba aseve unda iTvaliswinebdes sisxlis samarTlis
saqmis gamoZiebis gagrZelebis moTxovnebs, aseve, usafrTx-
oebisa da uSiSroebis da yvela patimrisaTvis saTanado re-
Jimebis uzrunvelyofis saWiroebebs.
17.3 ramdenadac SesaZlebelia, patimrebTan unda Catardes kon-
sultacia maTi sawyisi ganTavsebis adgilis Sesaxeb, aseve,
rekomendacia (2006)2
118
erTi dawesebulebidan sxva dawesebulebaSi Semdgomi ga-
dayvanisas.
18.1 patimrebisTvis uzrunvelyofili Senoba, gansakuTrebiT
ki, saZinebeli korpusi, unda pasuxobdes adamianis Rirsebis
pativiscemis da SeZlebisdagvarad, aseve, ganmartoebis
moTxovnebs. garda amisa, daculi unda iyos janmrTelobi-
sa da higienis moTxovnebi, klimaturi pirobebisa da gansa-
kuTrebiT, farTis odenobis, haeris moculobis, ganaTebis
da ventilaciis pirobebis gaTvaliswinebiT.
18.2 yvela SenobaSi, sadac patimrebi cxovroben, muSaoben an
ikribebian:
a. fanjrebi unda iyos sakmarisad didi, raTa saSualeba
misces patimrebs, ikiTxon an imuSaon bunebrivi ganaTebi-
sas normalur pirobebSi. aseve, aucilebelia, xdebodes
sufTa haeris moZraoba, garda im SemTxvevisa, roca arse-
bobs haeris kondicirebis sistema;
b. xelovnuri ganaTeba unda akmayofilebdes miRebul te-
qnikur standartebs; g. unda arsebobdes signalizaciis
sistema, rac saSualebas miscems patimrebs, dauyovnebliv
daukavSirdnen personals.
18.3 konkretuli minimaluri moTxovnebi, 1-el da me-2 para-
grafSi mocemuli sakiTxebis gaTvaliswinebiT, mocemuli
unda iyos erovnul kanonmdeblobaSi.
18.4 erovnuli kanonmdebloba unda iTvaliswinebdes meqa-
nizmebs, romlebic uzrunvelyofs imas, rom am moTxovnebis
darRveva aRmoxdes cixeebis gadatvirTulobiT.
18.5 patimrebis ganTavseba RamiT, Cveulebriv, unda moxdes
individualur saknebSi, garda im SemTxvevebisa, roca um-
jobesia maTi moTavseba saerTo saZinebelSi.
18.6 sacxovreblis saerTo gamoyeneba unda iyos SesaZlebeli
mxolod maSin, Tu es am miznis Sesabamisia da patimrebic
eTavsebian erTmaneTs.
18.7 patimrebs SeZlebisdagvarad unda mieceT arCevanis Sesa-
Zlebloba, sanam mieTiTebaT saZineblis erToblivi gamoy-
eneba.
evropis sabWos dokumentebi
119
18.8 patimrebis konkretul dawesebulebaSi moTavsebis an sas-
jelaRsrulebis dawesebulebis konkretul ganyofile-
bebSi ganTavsebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisas, unda
moxdes sapatimroSi moTavsebis Semdegi pirobebis saTana-
do gaTvaliswineba:
a. miusjeli patimrebis gancalkevebiT moTavseba mis-
jilebisagan;
b. mamakaci patimrebis qali patimrebisagan gancalkevebiT
moTavseba; da
g. axalgazrda mozrdili patimrebis SedarebiT asakiani pa-
timrebisagan calke moTavseba.
18.9 me-8 paragrafSi mocemuli gancalkevebiT moTavsebis
moTxovnebis mimarT SeiZleba gamonaklisebis daSveba,
raTa patimrebs RonisZiebebSi erToblivi monawileobis
saSualeba mieceT. Tumca, es jgufebi gancalkevebiT unda
moaTavson RamiT, garda im SemTxvevisa, roca isini Tanxmo-
bas acxadeben erTad moTavsebaze da cixis administracia
miiCnevs, rom es yvela patimrisTvis saukeTeso varianti
iqneba.
18.10 yvela patimris sadgomSi unda iyos iseTi pirobebi, romel-
ic Seesabameba maTi gaqcevis, sakuTari Tavisa an sxvisTvis
zianis miyenebis SesaZlo risks da moicavs yvelaze nakle-
bad SemzRudav usafrTxoebis zomebs.
higiena19.1 cixis yoveli nawili unda iyos Senaxuli saTanadod sufTa
mdgomareobaSi.
19.2 rodesac patimrebi mihyavT cixeSi, sufTa unda iyos is
saknebi da sxva ganyofilebebi, sadac patimarTa ganTavseba
xdeba.
19.3 patimrebs iolad unda miuwvdebodeT xeli sanitariul sad-
gomebze, romlebic higienuria da ganmartoebis saSualebas
iZleva.
19.4 unda moxdes adekvaturi samyoflis uzrunvelyofa, raTa
yovelma patimarma SeZlos SxapiT an abazaniT sargeblo-
ba klimatisadmi Sesatyvisi temperaturis pirobebSi, Tu
es SesaZlebelia _ dRiurad, an kviraSi orjer mainc (Tu
rekomendacia (2006)2
120
saWiroa, ufro xSiradac), zogadi higienis interesebidan
gamomdinare.
19.5 patimrebma sufTad da mowesrigebulad unda iqonion
tansacmeli da saZinebeli, aseve, pirad higienas miaqcion
yuradReba.
19.6 amisaTvis cixis administraciam unda uzrunvelyos isini
Sesabamisi saSualebebiT, tualetisa da higienuri saSuale-
bebiT da masalebiT.
19.7 unda moxdes qalTa sanitariuli saWiroebebis specialuri
uzrunvelyofa.
tansacmeli da qveSagebi20.1 patimrebi, romelTac ara aqvT saTanado tansacmeli, an
ar gaaCniaT sakuTari samosi, uzrunvelyofili unda iqnen
klimatis Sesabamisi tansacmliT.
20.2 amgvari tansacmeli ar unda iyos Seuracxmyofeli an
Rirsebis damamcirebeli.
20.3 yvela tansacmeli karg mdgomareobaSi unda iyos SenarCu-
nebuli da saWiroebisamebr, Seicvalos.
20.4 patimrebs, romelTac eZlevaT cixidan gasvlis nebarTva,
ar unda moeTxovoT iseTi tansacmlis tareba, romelic
SesamCnevs gaxdis maT statuss.
21. yoveli patimari uzrunvelyofili unda iyos calke sa-
woliT da calke qveSagebiT, romelic mowesrigebul mdgo-
mareobaSi unda iqonios da Seicvalos imdenad xSirad, rom
misi sisufTave iyos daculi.
kveba22.1 patimrebi uzrunvelyofili unda iyvnen saTanado sakve-
biT, maTi asakis, janmrTelobis da fizikuri mdgomareo-
bis, religiis, kulturis da muSaobis xasiaTis gaTvalis-
winebiT.
22.2 sakvebi racionis moTxovnebi, rogoricaa kaloriuloba da
cilebis Semcveloba, gaTvaliswinebuli unda iyos erovnu-
li kanonmdeblobiT.
evropis sabWos dokumentebi
121
22.3 sakvebis momzadeba da saWmelad gamotana unda xdebodes
higienur pirobebSi.
22.4 gaTvaliswinebuli unda iyos samjeradi kveba, gonivrul
intervalebSi.
22.5 patimrebisTvis sufTa sasmeli wyali unda iyos nebismier
dros xelmisawvdomi.
22.6 eqimma an kvalificiurma meddam unda moiTxovos sakvebi
racionis Secvla konkretuli patimrisaTvis, rodesac es
saWiroa samedicino mosazrebiT.
iuridiuli konsultacia23.1 yovel patimars aqvs iuridiuli konsultaciis miRebis
ufleba da cixis administraciam unda uzrunvelyos sa-
Tanado farTi aseTi daxmarebis xelmisawvdomobisaTvis.
23.2 patimrebs sakuTari Sexedulebisamebr nebismieri uridiul
sakiTxze SeuZliaT mimarTon maT mier ve SerCeul iurist-
konsultants sakuTari xarjebiT.
23.3 Tu arsebobs ufaso iuridiuli konsultaciis programa,
cixis administraciam amis Taobaze unda acnobos yvela pa-
timars.
23.4 konsultaciebi da sxva komunikaciebi, aseve, korespondencia
samarTlebriv sakiTxebze patimrebs Soris da maTsa da iu-
ridiul konsultantebs Soris unda iyos konfidencialuri.
23.5 sasamarTlo xelisuflebas SeuZlia, gamonaklis SemTx-
vevebSi, SezRudvebi daawesos aseT konfidencialurobaze,
seriozuli danaSaulis an cixis usafrTxoebisa da uSiS-
roebis darRvevis Tavidan asacileblad.
23.6 patimrebs xeli unda miuwvdebodeT, anda TviTon inaxavd-
nen maTi saqmis samarTalwarmoebasTan dakavSirebul do-
kumentebs.
kontaqti garesamyarosTan24.1 patimrebs nebarTva unda mieceT, rac SeiZleba xSirad
iqonion urTierToba weriliT, telefoniT Tu komunik-
aciis sxva saSualebiT TavianT ojaxebTan, sxva pirebTan da
rekomendacia (2006)2
122
gare organizaciebis warmomadgenlebTan, aseve, daeniSnoT
paemnebi am adamianebTan.
24.2 komunikaciebi da paemnebi SeiZleba daeqvemdebaros Sez-
Rudvebs da monitorings, romelic saWiro iqneba sisxlis
samarTlis gamoZiebis gasagrZeleblad, wesrigis Sesan-
arCuneblad, usafrTxoebisa da uSiSroebis uzrunvel-
sayofad da sisxlis samarTlis danaSaulTa aRsakveTad,
danaSaulis msxverplTa dasacavad. magram sasamarTlo xe-
lisuflebis mier dawesebuli aseTi SezRudvebi, maT Soris
konkretuli SezRudvebi, mainc unda akmayofilebdes kon-
taqtis dasaSveb minimalur dones.
24.3 erovnuli kanonmdebloba unda akonkretebdes erovnul
da saerTaSoriso organoebs da Tanamdebobis pirebs, rom-
lebTanac komunikacia patimrebs ar unda SeezRudoT.
24.4 paemnebis organizeba ise unda ganxorcieldes, rom patim-
rebs saSualeba mieceT, SeinarCunon da ganaviTaron ojax-
uri urTierTobebi SeZlebisdagvarad normalur garemoSi.
24.5 cixis administracia unda daexmaros patimrebs gare sam-
yarosTan adekvaturi kontaqtis SenarCunebaSi da unda uz-
runvelyos isini Sesabamisi mxardaWeriT.
24.6 nebismieri informacia patimris axlo naTesavis gardacva-
lebis an seriozuli avadmyofobis Sesaxeb dauyovnebliv
unda ecnobos patimars.
24.7 rodesac garemoebebi iZleva amis saSualebas, patimars
ufleba unda mieces, datovos cixe badragis TanxlebiT, an
martom, avadmyofi naTesavis mosanaxuleblad, satiralSi
misasvlelad an sxva humanitaruli mosazrebebiT.
24.8 patimrebs unda mieceT saSualeba, dauyovnebliv Seatyobi-
non TavianT ojaxebs dapatimrebisa an sxva dawesebuleba-
Si gadayvanis Sesaxeb, anda seriozuli daavadebisa Tu da-
zianebis Sesaxeb, romelic maT awuxebT.
24.9 cixeSi patimris moyvanisas, aseve, patimris gardacvalebi-
sa an mZime avadmyofobisas, anda saavadmyofoSi gadayvani-
sas, cixis administraciam dauyovnebliv unda acnobos mis
meuRles an partniors. Tu patimari dauojaxebelia, amis
evropis sabWos dokumentebi
123
Sesaxeb unda ecnobos mis uaxloes naTesavs an patimris
mier dasaxelebul pirs, garda im SemTxvevisa, rodesac pa-
timari TviTon iTxovs Seutyobineblobas.
24.10 patimrebs unda mieceT saSualeba, regularulad Seityon
sazogadoebrivi saqmeebis Sesaxeb da amisaTvis gamoiweron
da ikiTxon gazeTebi, perioduli gamocemebi da sxva pub-
likaciebi, mousminon radios an satelevizio gadacemebs,
garda im SemTxvevisa, rodesac sasamarTlo xelisuflebis
mier, garkveuli periodis ganmavlobaSi, individualur
SemTxvevaSi, konkretuli akrZalvaa dawesebuli.
24.11 cixis xelmZRvanelobam unda uzrunvelyos, rom patimrebs
SeeZloT monawileobis miReba arCevnebSi, referendumSi
da sazogadoebrivi cxovrebis sxva aspeqtebSi, Tuki aseTi
ufleba araris SezRuduli erovnuli kanonmdeblobiT.
24.12 patimrebs unda mieceT masmediasTan urTierTobis nebarT-
va, Tuki ararsebobs aseTi komunikaciis akrZalvis angariS-
gasawevi mizezi usafrTxoebisa da uSiSroebis mosazre-
bidan gamomdinare, romelic ganpirobebulia sazogadoe-
brivi interesiT, aseve, dazaralebulis Tu sxva patimrebis
an personalis dacvis interesebiT.
cixis reJimi25.1 nebismieri patimrisTvis gankuTvnili reJimi unda Sei-
cavdes RonisZiebebis balansirebul programas.
25.2 es reJimi saSualebas unda aZlevdes yvela patimars, yovel-
dRiurad rac SeiZleba meti dro gaataron saknebis gareT,
rac saWiroa adamianuri da socialuri urTierTobebis ad-
ekvaturi donis SesanarCuneblad.
25.3 reJimi aseve unda pasuxobdes patimris socialur saWiroe-
bebs.
25.4 gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces im patimrebis
saWiroebebs, romelTac gadaitanes fizikuri, moraluri
am seqsualuri Seuracxyofa.
rekomendacia (2006)2
124
samuSao26.1 sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi patimris muSaoba unda
aRiqmebodes rogorc cixis reJimis pozitiuri elementi
da arasdros ar unda iqnes gamoyenebuli sasjelis saxiT.
26.2 cixis xelmZRvaneloba unda cdilobdes, rom patimrebi sa-
sargeblo xasiaTis sakmarisi samuSaoTi uzrunvelyos.
26.3 patimrisaTvis gankuTvnili samuSao SeZlebisdagvarad is-
eTi unda iyos, rom unarCunebdes an aviTarebdes patimris
mier gaTavisuflebis Semdgom Tavis rCenis unars.
26.4 me-13 wesis Tanaxmad, uzrunvelyofili samuSaos tipTan
mimarTebiT, ar unda arsebobdes diskriminacia genderuli
safuZvliT.
26.5 samuSaoze, romelic aseve moicavs profesiul swavlebas,
unda dasaqmdnen patimrebi, romlebsac SeuZliaT misgan
sargeblobis miReba, gansakuTrebiT, axalgazrda patimrebi.
26.6 patimrebs unda SeeZloT, Tavad SearCion saqmianobis is
tipis, romelSi monawileobis survilic aqvT – arsebuli
samuSaos limitis farglebSi, agreTve, saTanado profesi-
uli SerCevis, wesrigisa da disciplinis moTxovnebis Sesa-
bamisad.
26.7 sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi muSaobis organize-
ba da meTodebi SeZlebisdagvarad miaxloebuli unda iyos
sazogadoebaSi arsebul samuSao standartebTan, raTa
moxdes patimarTa momzadeba Cveulebrivi profesiuli cx-
ovrebisaTvis.
26.8 miuxedavad imisa, rom sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi
samrewvelo kompaniebis mier finansuri mogebis miRebis
mizniT saqmianobebis ganxorcieleba SeiZleba mniS-
vnelovani iyos standartebis gaumjobesebisa da wvrTnis
xarisxis amaRlebisaTvis, magram patimarTa interesebi ar
unda daeqvemdebaros am mizans.
26.9 patimrebisTvis samuSaos uzrunvelyofs sasjel aRsru-
lebis dawesebulebis xelmZRvaneloba sakuTari saxsre-
biT an kerZo kontraqtorebTan TanamSromlobiT, rogorc
sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi, ise mis gareT.
evropis sabWos dokumentebi
125
26.10 yvela SemTxvevaSi unda xdebodes patimarTa samuSaos
samarTliani anazRaureba.
26.11 patimrebs SesaZlebloba unda hqondeT, rom maT mier ga-
momuSavebuli Tanxis nawili mainc daxarjon sakuTari
moxmarebisTvis, daSvebuli sagnebis SesaZenad, aseve, anaz-
Raurebis nawili moaxmaron sakuTar ojaxs.
26.12 SeiZleba patimrebis waxaliseba, rom maT gamomuSavebuli
anazRaurebis nawili dazogon, romelic gaTavisuflebi-
sas gadaecemaT an gamoyenebuli iqneba sxva SeTanxmebuli
miznebisaTvis.
26.13 muSaobisas patimrebis janmrTelobisa da usafrTxoebis
zomebi unda iyos adekvaturi da isini ar unda iyvnen imaze
naklebad daculni, vidre cixis gareT momuSave muSakebi.
26.14 patimarTaTvis uzrunvelyofili unda iyos samrewvelo
travmisas anazRaurebis miRebis garantia, maT Soris, pro-
fesiuli daavadebis dros da misi pirobebi ar unda iyos
imaze naklebad xelsayreli, vidre kanonmdeblobiT aris
gaTvaliswinebuli Cveulebriv momuSave muSakTaTvis.
26.15 patimarTa maqsimaluri dRiuri da yovelkvireuli samuS-
ao saaTebi unda iyos dafiqsirebuli adgilobrivi wesebis
mixedviT, romlebic aregulirebs Tavisufal muSakTa
dasaqmebis pirobebs.
26.16 patimrebs unda hqondeT minimum erTi dasvenebis dRe kvira-
Si da sakmarisi dro ganaTlebisa da sxva saqmianobisaTvis.
26.17 momuSave patimrebi SeZlebisdagvarad unda CarTon erov-
nuli socialuri usafrTxoebis sistemebSi.
varjiSi da dasveneba27.1 yovel patimars unda mieces SesaZlebloba, yoveldRiurad
minimum erTi saaTi mainc ivarjiSos sufTa haerze, Tu amin-
di iZleva amis saSualebas.
27.2 avdris pirobebSi, patimrebs alternatiuli SesaZlebloba
unda mieceT savarjiSod.
27.3 saTanadod organizebuli RonisZiebebi, romlebic xels
uwyobs sijansaRes da uzrunvelyofs fizikur varjiSsa da
dasvenebas, unda warmoadgendes reJimis ganuyofel nawils.
rekomendacia (2006)2
126
27.4 sasjelaRsrulebis dawesebulebebis xelmZRvaneloba
xels unda uwyobdes msgavs RonisZiebebs Sesabamisi aRWur-
vilobisa Tu bazis uzrunvelyofis meSveobiT.
27.5 dawesebulebis administraciam unda moagvaros special-
uri RonisZiebebis organizebis sakiTxebi im patimarTaT-
vis, romlebic amas saWiroeben.
27.6 dasvenebis saSualebebi, maT Soris sporti, TamaSebi,
kulturuli RonisZiebebi, hobi da Tavisufali drois
gatarebis sxva xerxebi, unda iqnes uzrunvelyofili da
patimrebs, SeZlebisdagvarad, unda mieceT maTi organize-
bis SesaZlebloba.
27.7 patimrebs erTmaneTTan urTierTobis SesaZlebloba unda
mieceT varjiSis dros da sarekreacio RonisZiebebSi
monawileobisas.
ganaTleba28.1 yoveli sasjelaRsrulebis dawesebuleba unda cdilob-
des, rom patimrebi uzrunvelyos saganmanaTleblo pro-
gramebis xelmisawvdomobiT, romlebic iqneba SeZlebis-
dagvarad mravalmxrivi da upasuxebs patimarTa individu-
alur saWiroebebs maTi miswrafebebis gaTvaliswinebiT.
28.2 prioriteti unda mieniWos patimrebs, romelTac wera-
kiTxvis da angariSis swavlis saWiroeba aqvT da akliaT sa-
baziso da profesiuli ganaTleba.
28.3 gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces axalgazrda da
specialuri saWiroebebis mqone patimrebis ganaTlebas.
28.4 ganaTlebas ar unda mieniWos naklebi statusi, vidre muS-
aobas cixis reJimis farglebSi da patimrebi ar unda Caay-
enon finansurad an sxvagvarad araxelsayrel pirobebSi
saganmanaTleblo programaSi monawileobis miRebis gamo.
28.5 yovel dawesebulebas unda hqondes biblioTeka yvela
patimris sargeblobisTvis, romelic saTanadod iqneba
aRWurvili rogorc rekreaciuli, aseve saganmanaTleblo
resursebiT, wignebiT da sxva saSualebebiT.
28.6 sadac SesaZlebelia, cixis biblioTeka unda moewyos sazo-
gadoebrivi biblioTekis samsaxurebTan TanamSromlobiT.
evropis sabWos dokumentebi
127
28.7 ramdenadac ganxorcielebadi iqneba, patimarTa ganaTleba
unda:
a. iyos integrirebuli qveynis saganmanaTleblo da profe-
siuli ganaTlebis sistemasTan, imgvarad, rom patimarTa
gaTavisuflebis Semdgom maT SeZlon swavlis an profesi-
uli ganaTlebis gagrZeleba siZneleebis gareSe; da
b. mimdinareobdes gare saganmanaTleblo dawesebulebebis
egidiT.
azris, sindisis da religiis Tavisufleba29.1 pativi unda eces patimarTa azris, sindisis da religiis
Tavisuflebas.
29.2 cixeebis reJimi ise unda iyos organizebuli, rom SeZlebi-
sdagvarad saSualeba misces patimrebs, TavianT religias
da rwmenas misdion, religiis da sarwmunoebis akreditebu-
li warmomadgenlebis mier Catarebul RvTismsaxurebas da
Sexvedrebs daeswron, kerZod, Sexvdnen TavianTi religiis
warmomadgenlebs da sakuTrebaSi iqonion Tavis religias-
Tan an mrwamsTan dakavSirebuli literatura an wignebi.
29.3 patimrebs ar unda aiZulebdnen, misdion religias an sarw-
munoebas, daeswron RvTismsaxurebas an Sexvedrebs, miiRon
monawileoba religiur ceremoniaSi an Sexvdnen romelime
religiis an sarwmunoebis warmomadgenlebs.
informacia30.1 miRebisas da Semdgom, saWiroebisamebr, patimrebs xSir-
ad unda ecnoboT werilobiT da zepirad, maTTvis gasageb
enaze, TavianTi uflebebis, movaleobebisa da cixis disci-
plinis maregulirebeli wesebis Sesaxeb.
30.2 patimrebs unda mieceT saSualeba, sakuTrebaSi iqonion
maTTvis miwodebuli informaciis werilobiTi versia.
30.3 patimrebs unda Seatyobinon maTTan dakavSirebiT mimdin-
are samarTalwarmoebisa Tu saproceso moqmedebebis Sesax-
eb, anda, msjavrdebulebis SemTxvevaSi – mosaxdeli vadisa
da pirobiT vadamde adre gaTavisuflebis SesaZleblobebis
Sesaxeb.
rekomendacia (2006)2
128
patimris sakuTreba31.1 patimris sakuTrebaSi arsebuli nebismieri nivTi, romelic
akrZalulia cixis Sida regulaciebiT (normatiuli aqte-
biT), Senaxuli unda iqnes patimris dawesebulebaSi miRebi-
sas.
31.2 patimarma, romlis sakuTrebaSi arsebuli nivTebi inaxeba
dawesebulebaSi, xeli unda moaweros am nivTebis CamonaT-
vals.
31.3 am sakuTrebis karg mdgomareobaSi SesanarCuneblad unda
gatardes zomebi.
31.4 Tu saWirod iqna cnobili aseTi sakuTrebis ganadgureba, es
unda dafiqsirdes da patimars ecnobos amis Sesaxeb.
31.5 patimrebs unda hqondeT SesaZlebloba, SeiZinon an sx-
vagvarad miiRon saqoneli, sakvebis da sasmelis CaTvliT,
sakuTari gamoyenebisTvis, higienis, wesrigisa da us-
afrTxoebis sakiTxebis gaTvaliswinebiT, im fasebSi, rom-
lebic bevrad aRaRemateba Tavisufal sazogadoebaSi arse-
bul fasebs.
31.6 Tu patimari Semoitans medikamentebs, eqimma unda gadawyvi-
tos, Tu rogor moxdes maTi gamoyeneba.
31.7 Tu patimrebs ufleba eZlevaT, sakuTrebaSi arsebuli
nivTebi Tan iqonion, dawesebulebis xelmZRvanelobam
zomebi unda miiRos maT dasacavad.
patimarTa gadayvana32.1 patimrebis gadayvanisas cixeSi da cixidan, an sxva adgilas,
rogoricaa sasamarTlo an saavadmyofo, isini rac SeiZle-
ba naklebad unda eCvenon sazogadoebas. maTi anonimurobis
dasacavad saTanado saSualebebi unda iqnes uzrunvelyo-
fili.
32.2 patimarTa transportireba sabadrago manqaniT, romelsac
aRaqvs adekvaturi ventilacia an ganaTeba, an romelic maT
zedmet fizikur diskomforts an uxerxulobas uqmnis,
unda iqnes akrZaluli.
32.3 patimarTa badragireba unda ganxorcieldes sajaro xeli-
suflebis xarjebiT da miTiTebebiT.
evropis sabWos dokumentebi
129
patimarTa gaTavisufleba33.1 yvela patimari dauyovnebliv unda gaTavisufldes patim-
robis Sesaxeb sasamarTlo brZanebis vadis gasvlis Semd-
gom, an roca sasamarTlo an sxva organo maTi gaTavisu-
flebis Sesaxeb aqts gamoscems.
33.2 gaTavisuflebis TariRi da dro unda dafiqsirdes.
33.3 yvela patimars unda gaewios SeRavaTi maTi momzadebisas
gaTavisuflebis Semdgom Tavisufal sazogadoebaSi dasa-
bruneblad.
33.4 gaTavisuflebisas yvela nivTi da fuli, romelic pati-
mars ekuTvnis da romelic CamoerTva Sesanaxad, unda
daubrundes, garda im SemTxvevebisa, roca fulis gamotana
xorcieldeboda nebarTviT an is gaigzavna dawesebulebi-
dan, an saWirod iqna miCneuli zogierTi nivTis ganadgure-
ba, higienuri mosazrebebidan gamomdinare.
33.5 patimari, misi kuTvnili nivTebis dabrunebisas, xels awers
qviTars.
33.6 rodesac gaTavisufleba winaswar organizebulia, patimars
unda SesTavazon samedicino Semowmeba 42-e wesis mixedviT,
gaTavisuflebamde rac SeiZleba axlo xanebSi.
33.7 unda ganxorcieldes zomebi imis uzrunvelsayofad, rom
gaTavisuflebisas patimrebs saWiroebisamebRhqondeT sa-
Tanado dokumentebi da piradobis damadasturebeli sab-
uTebi, aseve, maT daxmareba unda gaewioT Sesabamisi binisa
da samsaxuris moZebnaSi.
33.8 unda gatardes saTanado zomebi imis uzrunvelsayofad,
rom gaTavisuflebisas patimrebs gaaCndeT arsebobis saSu-
aleba, klimatisa da sezonis Sesabamisi tansacmeli, aseve,
daniSnulebis adgilamde misaRwevi saxsrebi.
qalebi34.1 garda specifikuri debulebebisa, romlebic mocemulia am
wesebSi da exeba qal patimrebs, sasjelaRsrulebis dawese-
bulebis xelmZRvaneloba, qalTa patimrobis raime aspeqt-
Tan mimarTebiT mniSvnelovani gadawyvetilebebis miRebi-
sas, aseve gansakuTrebul yuradRebas unda aqcevdes qalTa
saWiroebebs, rogoricaa maTi fizikuri, profesiuli, so-
cialuri da fsiqologiuri saWiroebebi.
rekomendacia (2006)2
130
34.2 gansakuTrebuli RonisZiebebi unda gatardes im qal pati-
marTa specialuri samsaxurebis uzrunvelyofisaTvis, ro-
melTac aqvT 25.4 wesSi mocemuli saWiroebebi.
34.3 patimar qalebs unda mieceT saSualeba, imSobiaron cixis
gareT, magram, Tu bavSvis dabadeba xdeba cixeSi, xelmZR-
vanelobam saWiro daxmareba da baza unda uzrunvelyos.
patimari arasrulwlovnebi35.1 roca, gamonaklis SemTxvevebSi, 18 wlamde asakis arasrulw-
lovnebi moTavsebuli arian mozrdilebisTvis gankuTvnil
cixeSi, xelmZRvanelobam unda uzrunvelyos, rom yvela
patimrisaTvis gaweuli momsaxurebebis garda, arasrulw-
lovan patimrebs agreTve gaewioT socialuri, fsiqologi-
uri da saganmanaTleblo momsaxureba, religiuri mzrun-
veloba da gajansaRebis RonisZiebebi, an sazogadoebaSi
bavSvTaTvis arsebul msgavsi programebis ekvivalenturi
RonisZiebebi.
35.2 yovel arasrulwlovan patimars, romelic eqvemdebareba
savaldebulo ganaTlebas, xeli unda miuwvdebodes aseT
ganaTlebaze.
35.3 damatebiTi daxmareba unda gaewioT bavSvebs, romelTa ga-
Tavisufleba xdeba cixidan.
35.4 Tu arasrulwlovnebi moTavsebuli arian cixeSi, isini
unda imyofebodnen calke ganyofilebaSi, romelic gamoy-
ofilia mozrdili patimrebisTvis gankuTvnili nawilisa-
gan, garda im SemTxvevisa, Tu miCneul iqneba, rom es bavSvis
interesebs ewinaaRmdegeba.
Cvili bavSvebi36.1 Cvili bavSvebi SeiZleba datovebul iqnen mSoblebTan cixe-
Si mxolod maSin, Tu es bavSvis aucilebel interesebSi Se-
dis. maT ar unda moepyron rogorc patimrebs.
36.2 rodesac Cvilebs ufleba aqvT, cixeSi mSoblebTan erTad
imyofebodnen, gansakuTrebulad unda iqnes uzrunvely-
ofili maTTvis bagis arseboba. baga dakompleqtebuli
unda iyos kvalificiuri momvlelebiT, sadac Cvil bavSvTa
evropis sabWos dokumentebi
131
moTavseba moxdeba im SemTxvevaSi, rodesac mSobeli monaw-
ileobs RonisZiebebSi, romlebzec bavSvTa daswreba araris
SesaZlebeli.
36.3 specialuri sadgomi unda iyos gamoyofili Cvilebis
keTildReobis uzrunvelsayofad.
ucxoeli moqalaqeebi37.1 ucxo qveynis moqalaqe patimrebs dauyovnebliv unda ecno-
boT, rom aqvT ufleba, moiTxovon kontaqti da saTanado
saSualebebi TavianTi saxelmwifos diplomatiur an sakon-
sulo warmomadgenlebTan.
37.2 patimrebi, romlebic arian im qveynis moqalaqeebi,
romelsac ar gaaCnia aRniSnul saxelmwifoSi diplomati-
uri an sakonsulo warmomadgenloba, arian devnilebi an
moqalaqeobis armqone pirebi, unda iqnen uzrunvelyofili
msgavsi sakomunikacio saSualebiT im saxelmwifos diplo-
matiur warmomadgenlobasTan dasakavSireblad, romelic
icavs maT interesebs, erovnul an saerTaSoriso xelmZR-
vanelobasTan, romlis amocanaa aseTi kategoriis pirebis
interesebis dacva.
37.3 cixeSi myofi ucxoeli moqalaqeebis interesebidan gamom-
dinare, romelTac SeiZleba gaaCndeT gansakuTrebuli
saWiroebebi, cixis administraciam saTanadod unda iTanam-
Sromlos am patimarTa diplomatiur an sakonsulo warmo-
madgenlebTan.
37.4 iuridiul daxmarebasTan dakavSirebiT konkretuli in-
formacia unda miewodos patimrebs, romlebic ucxo qvey-
nis moqalaqeebi arian.
37.5 patimrebs, romlebic ucxo qveynis moqalaqeebi arian, unda
ecnoboT imis Sesaxeb, rom maT aqvT TavianTi sasjelebis
sxva qveyanaSi aRsrulebis moTxovnis SesaZlebloba.
eTnikuri an enobrivi umciresobebi38.1 eTnikuri an enobrivi umciresobebis warmomadgenlebis
saWiroebebis dasakmayofileblad specialuri RonisZiebe-
bi unda gatardes.
rekomendacia (2006)2
132
38.2 sxvadasxva jgufebis kulturuli praqtika SeZlebisdag-
varad unda gagrZeldes cixeSi.
38.3 enasTan dakavSirebuli saWiroebebis dakmayofileba unda
moxdes kompetenturi Tarjimnebis meSveobiT da konkret-
ul cixeSi gamoyenebuli sxvadasxva enaze Sesrulebuli
werilobiTi informaciis miwodebiT.
nawili III
janmrTeloba
jandacva39. cixis xelmZRvanelobam unda daicvas misi mzrunvelobis
qveS myofi patimrebis janmrTeloba.
cixeSi jandacvis organizacia40.1 cixeSi samedicino samsaxuri unda iyos organizebuli
saxelmwifosa an sazogadoebis zogadi jandacvis adminis-
traciasTan axlo TanamSromlobiT.
40.2 cixeebSi jandacvis politika unda iyos integrirebuli da
eTavsebodes erovnuli jandacvis politikas.
40.3 patimrebs xeli unda miuwvdebodeT qveyanaSi arsebul jan-
dacvis samsaxurze, maTi samarTlebrivi mdgomareobis sa-
fuZvelze, diskriminaciis gareSe.
40.4 cixeSi samedicino samsaxurebi unda cdilobdnen, gamoikv-
lion da umkurnalon fizikur da fsiqikur daavadebebs an
defeqtebs, romelic patimrebs awuxebs.
40.5 patimrebs unda gaewioT yvela saWiro samedicino, qiru-
rgiuli da fsiqiatriuli momsaxureba, maT Soris iseTic,
romelic sazogadoebrivi jandacvis farglebSi tardeba.
samedicino da jandacvis personali41.1 yoveli cixe unda sargeblobdes minimum erTi kvalificiu-
ri Terapevtis momsaxurebiT.
41.2 RonisZiebebi unda gatardes imis uzrunvelsayofad, rom
kvalificiuri medicinis muSaki mudmivad iyos dauyovne-
evropis sabWos dokumentebi
133
bliv xelmisawvdomi gadaudebeli aucileblobis SemTx-
vevebSi.
41.3 Tu patimrebs aRhyavT srul ganakveTze momuSave eqimi,
regularulad unda dadiodes naxevar ganakveTze momuSave
medicinis muSaki.
41.4 yovel cixes unda hyavdes jandacvis sferoSi saTanadod
momzadebuli samedicino personali.
41.5 yoveli patimrisTvis xelmisawvdomi unda iyos kvalifici-
uri stomatologisa da okulistis daxmareba.
eqimis movaleobebi42.1 medicinis muSaki an kvalificiuri medda, romelic angariS-
valdebulia eqimis winaSe, unda naxulobdes patimrebs maTi
miRebidan SeZlebisdagvarad male da Cautaros maT samedi-
cino gamokvleva, garda im SemTxvevisa, roca es aSkarad aR-
warmoadgens aucileblobas.
42.2 medicinis muSaki an kvalificiuri medda, romelic angariS-
valdebulia eqimis winaSe, unda sinjavdes patimrebs Tx-
ovnisamebRgaTavisuflebisas, sxva SemTxvevebSi ki _ saW-
iroebisamebr.
42.3 patimris gasinjvisas, medicinis muSaki an kvalificiuri
medda gansakuTrebuli gulisxmier ebiT unda moepyros
Semdeg sakiTxebs:
a. samedicino saidumloebis normaluri wesebis dacva;
b. fizikuri an fsiqiatriuli daavadebis diagnozireba da
mis samkurnalod saWiro zomebis miReba, aseve, mimdinare
samedicino mkurnalobis gagrZeleba;
g. patimarTa mimarT Zaladobrivi mopyrobis nebismieri
niSnis an gamovlinebis dafiqsireba da Sesabamisi xelmZR-
vanelobisTvis Setyobineba;
d. narkotikebis, medikamentebisa da alkoholis gamoy-
enebis Sedegad gamovlenili abstinenciis simptomebis
mkurnaloba;
e. Tavisuflebis aRkveTis faqtiT gamowveuli nebismieri
fsiqologiuri an sxva stresuli niSnebis gamovlena;
v. im patimrebis izolireba, romelTac savaraudod aqvT
infeqciuri an gadamdebi daavadebebi infeqciis periodis
rekomendacia (2006)2
134
ganmavlobaSi da maTTvis saTanado mkurnalobis uzrunve-
lyofa;
z. imis uzrunvelyofa, rom aiv infeqciiT daavadebuli pa-
timrebis izolireba aRmoxdes mxolod am niSniT;
T. im fizikuri da fsiqikuri defeqtebis SeniSvna, romleb-
mac SeiZleba Seaferxon gaTavisuflebis Semdgomi adapta-
ciis procesi.
i. yoveli patimris mdgomareobis muSaobisa da varjiSisaT-
vis Sesabamisobis dadgena;
k. sazogadoebriv organizaciebTan SeTanxmebebis miRw-
eva nebismieri aucilebeli samedicino da fsiqiatriuli
mkurnalobis gagrZelebis Sesaxeb gaTavisuflebis Semd-
gom, Tu patimrebi Tanxmobas ganacxadeben aseT SeTanxme-
baze.
43.1 samedicino muSaki unda zrunavdes patimarTa fizikur da
fsiqikur janmrTelobaze da sazogadoebrivi jandacvis
sistemaSi miRebuli standartebisa da pirobebis Sesabamisi
sixSiriT unda naxulobdes avadmyof patimrebs, romlebic
uCivian raime daavadebas an dazianebas da nebismier patimars,
vis mimarTac gansakuTrebuli yuradRebis miqcevaa saWiro.
43.2 medicinis muSaki an kvalificiuri medda gansakuTrebul
yuradRebas unda aqcevdes im patimarTa janmrTelobas,
romlebic samartoo patimrobaSi imyofebian. aseT patim-
rebs yoveldRe unda naxulobdes, uwevdes maT gadaudebel
samedicino daxmarebas da mkurnalobas maTive an cixis Ta-
namSromelTa TxovniT.
43.3 eqimma unda acnobos cixis direqtors, Tuki miiCnevs, rom
patimris fizikuri an fsiqikuri janmrTeloba seriozul
risks eqvemdebareba patimrobis gagrZelebis an misi rome-
lime pirobis gamo, samartoo patimrobis CaTvliT.
44. eqimi an sxva kompetenturi piri regularulad unda amow-
mebdes, agrovebdes informacias sxva saTanado wyaroe-
bidan da rekomendacias uwevdes direqtors Semdegze:
a. sakvebis da wylis raodenoba, xarisxi, momzadeba da miwo-
deba;
b. dawesebulebis da patimrebis higiena da sisufTave;
g. sasjelaRsrulebis dawesebulebis sanitariuli mdgo-
mareoba, gaTboba, ganaTeba da ventilacia;
evropis sabWos dokumentebi
135
d. patimarTa tansacmlisa da qveSagebis sisufTave da gamo-
sadegoba.
45.1 direqtorma unda ganixilos angariSebi da rCeva, romelsac
mas warudgens eqimi da sxva kompetenturi piri, 43-e da 44-e
wesebis Sesabamisad, gaweuli rekomendaciebis Tanaxmad,
miiRos gadaudebeli zomebi maT gansaxorcieleblad.
45.2 Tu samedicino muSakis rekomendaciebi aRSedis direqto-
ris kompetenciaSi, an Tu direqtori maT aReTanxmeba, man
dauyovnebliv unda gadasces aRniSnuli rCevebi da piradi
angariSi zemdgom organos.
jandacvis uzrunvelyofa46.1 avadmyofi patimrebi, romlebic saWiroeben specialis-
tis mkurnalobas, gadayvanil unda iqnen specializebul
dawesebulebebSi an samoqalaqo saavadmyofoSi, Tuki aseTi
mkurnalobis SesaZlebloba ararsebobs cixeSi.
46.2 Tu sasjelaRsrulebis samsaxurs gaaCnia sakuTari stacio-
nari, is saTanadod unda iyos dakompleqtebuli da aRWur-
vili patimarTaTvis Sesabamisi mzrunvelobisa da mkur-
nalobis gasawevad.
fsiqikuri janmrTeloba47.1 samedicino kontrols daqvemdebarebuli specializebuli
sasjelaRsrulebis dawesebulebebi an ganyofilebebi xel-
misawvdomi unda iyos fsiqikuri daavadebis an gadaxrebis
mqone im patimarTa gamosakvlevad da samkurnalod, rom-
lebic me-12 wesis debulebebs aReqvemdebarebian.
47.2 cixis samedicino samsaxurma unda uzrunvelyos fsiqi-
atriuli mkurnaloba aseTi saWiroebis mqone yvela patim-
risTvis da gansakuTrebuli yuradReba miaqcios TviTmkv-
lelobebis (suicidi) Tavidan acilebas.
sxva sakiTxebi48.1 patimrebi ar unda gaxdnen eqsperimentis obieqti maTive
Tanxmobis gareSe.
48.2 patimrebze eqsperimentebi, romlebic iwvevs fizikur da-
zianebas, fsiqikur aSlilobas an janmrTelobis sxvagvaR-
dazianebas, unda aikrZalos.
rekomendacia (2006)2
136
nawili IV
wesrigi
zogadad wesrigis sakiTxebis Sesaxeb49. cixeSi wesrigis SenarCuneba unda moxdes usafrTxoebis,
uSiSroebis da disciplinis moTxovnebis gaTvaliswinebiT,
amave dros, patimarTaTvis iseTi sacxovrebeli pirobebis
uzrunvelyofa unda xdebodes, romlebic adamianis Rirse-
bas pativs scems, sTavazobs maT, 25-e wesis Sesabamisad,
RonisZiebebiT datvirTul programas.
50. wesrigis, usafrTxoebisa da uSiSroebis saWiroebebis gaT-
valiswinebiT, patimrebs unda mieceT saSualeba, ganixilon
sakiTxebi, romlebic Seexeba patimrobis zogad pirobebs.
patimrebs xeli unda SeewyoT xelmZRvanelobasTan am
sakiTxebis ganxilvaSi.
uSiSroeba51.1 individualuri patimrebis mimarT gamoyenebuli uSiSroe-
bis zomebi unda iyos minimaluri, rac ki saWiroa maTi usa-
frTxo patimrobisaTvis.
51.2 uSiSroeba, romelic daculia fizikuri barierebiT da sxva
teqnikuri saSualebebiT, ganmtkicebuli unda iyos dinami-
uri usafrTxoebis meSveobiT, romelsac uzrunvelyofs
personali, romlebic kargad icnoben maTi kontrolis qveS
myof patimrebs.
51.3 miRebidan SeZlebisdagvarad male unda moxdes patimarTa
Sefaseba, raTa ganisazRvros riskebi:
a. ramdenad saxifaToni SeiZleba iyvnen isini sazogadoebi-
saTvis, gaqcevis SemTxvevaSi;
b. ramdenad Seecdebian isini gaqcevas damoukideblad an
gareSeTa daxmarebiT.
51.4 amis Sedegad, yoveli patimari unda imyofebodes imgvari
uSiSroebis pirobebSi, romelic Seesabameba saTanado risk-
is dones.
51.5 saWiro uSiSroebis done unda gadaisinjos regularuli in-
tervalebiT, piris patimrobis mTeli vadis ganmavlobaSi.
evropis sabWos dokumentebi
137
usafrTxoeba52.1 miRebidan SeZlebisdagvarad male, unda moxdes patimrebis
Sefaseba, raTa ganisazRvros, uqmnian Tu ara safrTxes sxva
patimrebis, aseve cixis personalis, am dawesebulebaSi mo-
muSave an vizitad myofi pirebis usafrTxoebas, an ramde-
nadaa mosalodneli, mimarTon TviTdazianebas.
52.2 unda arsebobdes da moqmedebdes procedurebi, romlebic
uzrunvelyofs patimarTa, cixis personalis da yvela
vizitoris usafrTxoebas da minimumamde Seamciros Zal-
adobis riski an usafrTxoebis xelmyofi sxva incidentebi.
52.3 yovelnairi Zalisxmeva unda gatardes, raTa yvela pati-
mars saSualeba mieces, usafrTxod sruli monawileoba mi-
iRos yoveldRiur RonisZiebebSi.
52.4 patimrebs unda hqondeT SesaZlebloba, daukavSirdnen
cixis TanamSromlebs dRe-Ramis nebismier dros;
52.5 cixeebis usafrTxoeba unda regulirdebodes erovnuli
kanonmdeblobiT.
usafrTxoebis gaZlierebuli RonisZiebebi53.1 usafrTxoebis gaZlierebuli RonisZiebebi SeiZleba gamoy-
enebul iqnes mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSi.
53.2 dawesebulebaSi unda arsebobdes procedurebi, romlebic
daculi unda iqnes nebismieri patimris mimarT usafrTxoe-
bis gaZlierebuli RonisZiebebis gamoyenebis SemTxvevaSi.
53.3 usafrTxoebis gaZlierebuli RonisZiebis xasiaTi, xan-
grZlivoba da safuZveli, romlis gamoc SeiZleba gamoy-
enebuli iyos specialuri zomebi, ganisazRvreba erovnuli
kanonmdeblobiT.
53.4 usafrTxoebis gaZlierebuli RonisZiebebis gamoyeneba Ti-
Toeul SemTxvevaSi unda iyos nebadarTuli Sesabamisi Ta-
namdebobis piris mier drois gansazRvruli periodisaT-
vis.
53.5 nebismieri gadawyvetileba 53.4 wesSi aRniSnuli drois
gagrZelebis Sesaxeb dadasturebuli unda iyos Sesabamisi
kompetenturi Tanamdebobis piris mier.
53.6 usafrTxoebis gaZlierebuli RonisZiebebi patimrebis
rekomendacia (2006)2
138
mimarT gamoyenebuli unda iyos individualurad da ara
jgufurad.
53.7 nebismieri patimari, romlis mimarTac gamoyenebul iqna
aseTi saxis RonisZieba, unda sargeblobdes saCivris ufle-
biT, romelic mocemulia 70-e wesSi.
Cxreka da kontroli54.1 erovnuli kanonmdebloba detalurad unda gansazRvravdes
procedurebs, romelic unda gamoiyenon dawesebulebis
TanamSromlebma Semdeg adgilebSi Cxrekis Catarebis dros:
a. patimris sacxovrebeli yvela adgili, samuSao da Sexve-
dris adgilebi;
b. patimrebis sxeuli;
g. msjavrdebulis axloblebi da maTi sakuTreba;
d. dawesebulebis TanamSromlebi.
54.2 situacia, romelSic aseTi Cxrekis Catareba aucilebelia,
agreTve, aseTi RonisZiebis xasiaTi unda ganisazRvros
erovnuli kanonmdeblobiT.
54.3 dawesebulebis TanamSromlebma unda aiTvison Cxrekis Cat-
arebis is specifika, romelic uzrunvelyofs gaqcevis nebi-
smieri mcdelobis prevencias an kontrabandis damalvas.
imavdroulad, daculi unda iyos im adamianebis Rirsebis
pativiscema, romlebsac Cxreka utardebaT.
54.4 pirebi, romelTac Cxreka utardebaT, ar SeiZleba mocemul
procesSi iyvnen Seuracxyofilni.
54.5 pirebs SeiZleba Cxreka CautardeT mxolod dawesebulebis
imave sqesis TanamSromlis mier
54.6 ar SeiZleba patimrebis Sida sxeulis Cxreka Catarebuli
iyos dawesebulebis TanamSromlis mier.
54.7 sxeulis Cxreka SeiZleba Catardes mxolod praqtikosi eqi-
mis mier.
54.8 patimrebi unda eswrebodnen maTi piradi nivTebis Cxrekis
process, garda im SemTxvevisa, rodesac dawesebulebis ad-
ministracia krZalavs amas sagamoZiebo teqnikis mizezebiT
an potenciuri safrTxis arsebobis gamo.
evropis sabWos dokumentebi
139
54.9 usafrTxoebisa da uSiSroebis dacvis valdebuleba ar Sei-
Zleba arRvevdes vizitorebis pirad xelSeuxeblobas.
54.10 profesiuli vizitebis kontrolTan dakavSirebiT
gadawyvetileba _ rogoricaa damcveli, socialuri muSa-
ki, eqimi da a.S. _ miRebuli unda iqnes maT profesiul or-
ganizaciebTan konsultaciis Semdeg, raTa dabalansebuli
iyos usafrTxoeba da uSiSroeba konfidencialur profe-
siul xelmisawvdomobasTan.
sisxlis samarTlis danaSaulebi55. cixeSi Cadenili danaSauli gamoZiebuli unda iqnes igive
procedurebiT, rogorc es iqneboda Cveulebriv sazoga-
doebaSi Cadenili danaSaulisas. gamoZiebis procedurebi
unda Catardes erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad.
disciplina da dasja56.1 disciplinuri sasjeli gamoyenebul unda iyos, rogorc
ukiduresi saSualeba.
56.2 cixis administraciam unda gamoiyenos mediaciis yvela
SesaZlebloba, raTa gadaWras kamaTi patimrebTan da patim-
rebs Soris.
57.1 mxolod qmedeba, romelic safrTxes uqmnis wesrigs, us-
afrTxoebas da uSiSroebas, SeiZleba CaiTvalos rogorc
disciplinuri gadacdoma.
57.2 erovnuli kanonmdebloba unda gansazRvravdes, rom:
a. patimari dauyovnebliv iyos informirebuli im enaze ro-
melic gasagebia misTvis da detalurad hqondes miwodebuli
informacia im danaSaulis Sesaxeb, romelSic brali edeba;
b. patimars gaaCndes adekvaturi dro da SesaZlebloba,
raTa moemzados dasacavad;
g. patimari iyos uflebamosili, daicvas Tavi TviTon an ad-
vokatis meSveobiT, rodesac samarTlianobis interesebi
amas moiTxovs;
d. patimari iyos uflebamosili, moiTxovos damswreTa
yofna sasamarTlo mosmenebze da moiTxovos maTi dakiTxva;
e. patimars gaaCndes Tavisufali xelmisawvdomoba Tarji-
manze, Tu mas aRSeuZlia gaigos an isaubros im enaze, ro-
melic gamoiyeneba sasamarTlo mosmenisas.
rekomendacia (2006)2
140
60.1 nebismieri sasjeli, romelic Sefardebuli aqvs msjavrde-
buls sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCenis Semdeg, Sesa-
bamisobaSi unda iyos erovnul kanonmdeblobasTan.
60.2 nebismieri sasjelis simkacre unda iyos Cadenili danaSau-
lis proporciuli.
60.3 dasjis TvalsazrisiT akrZalulia: koleqtiuri da sxe-
ulebrivi sasjeli, dasja, romelic iTvaliswinebs bnel
sakanSi piris moTavsebas, sxva araadamianuri da damamcire-
beli mopyroba dasjis TvalsazrisiT.
60.4 sasjeli ar SeiZleba moicavdes ojaxTan kontaqtis sru-
lad akrZalvas.
60.5 sasjelis saxiT karcerSi moTavseba patimars SeiZleba
Seefardos mxolod gamonaklis SemTxvevebSi da mxolod
drois gansazRvruli periodisaTvis, romelic unda iyos
rac SeiZleba xanmokle.
60.6 dauSvebelia uSiSroebis RonisZiebis gamoyeneba sasjelis
saxiT.
61. patimars, romelsac Sefardebuli aqvs disciplinuri
sasjeli, unda gaaCndes SesaZlebloba, mimarTos kompeten-
tur da damoukidebel umaRles organos.
62. cixeSi myofi patimari ar SeiZleba iyos dawesebulebis
TanamSromeli, an gaaCndes dawesebulebis administraciis
mier micemuli specialuri uflebamosileba, raime discip-
linuri damsaxurebis safuZvelze.
erTidaigive qmedebisTvis ganmeorebiTi pasuxismge-blobis dakisreba63. patimari ar SeiZleba daisajos orjer erTsa da imave
qmedebisa da gadacdomisTvis.
Zalis gamoyeneba64.1 cixis administraciam ar SeiZleba gamoiyenos Zala patim-
rebis winaaRmdeg, garda Tavdacvis an gaqcevis mcdelobis
SemTxvevebisa, agreTve, aqtiuri an pasiuri fizikuri wi-
naaRmdegobisas, kanonis farglebSi da yovelTvis rogorc
ukanaskneli RonisZieba.
evropis sabWos dokumentebi
141
64.2 gamoyenebuli Zalis xarisxi unda iyos saWiroebis minimumi
da gamoyenebul iqnes drois Zalzed mcire periodSi.
65. unda arsebobdes detaluri procedurebi Zalis gamoy-
enebis Sesaxeb, Semdegi pirobebis CaTvliT:
a. sxvadasxva Zala, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnes;
b. garemoebebi, romelSic SeiZleba gamoyenebul iqnes
konkretuli saxeobis Zala;
g. cixis TanamSromlebi, romlebic uflebamosilni arian
gamoiyenon sxvadasxva saxis Zala;
d. romeli donis Tanamdebobis piri gascems nebarTvas Za-
lis gamoyenebis win Zalis gamoyenebaze da e. angariSi Zalis
gamoyenebis Sesaxeb unda Sedges misi dasrulebisTanave.
66 cixis TanamSromlebi, romlebic uSualod patimrebTan
muSaoben, unda gadiodnen specialur wvrTnas im teqni-
kur saWiroebebSi, romelic uzrunvelyofs Zalis Semdgom
gamoyenebas garkveuli SezRudvebis mizniT, im patimrebis
mimarT, romlebic arian agresiulebi.
67.1 sxva samarTaldamcavi saxelmwifo organos warmomadgene-
li SeiZleba Caerios cixis SigniT patimrebTan urTierTo-
baSi mxolod gamonaklis SemTxvevebSi.
67.2 aseTi saxis urTierToba unda iyos regulirebuli cixis
administraciisa da samarTaldamcavi saxelmwifo organos
Soris dadebuli SeTanxmebiT, garda im SemTxvevisa, rode-
sac aseTi urTierToba ukve aRaRregulirdeba erovnuli
kanonmdeblobiT.
67.3 aseTi SeTanxmeba unda moicavdes:
a. im garemoebebs, romlis arsebobis SemTxvevaSic, SeiZle-
ba samarTaldamcavi saxelmwifo organos warmomadgenlebi
Sevidnen cixeSi konkretuli konfliqtis gadasawyvetad;
b. uflebamosilebis xarisxs, romelic unda gaaCndeT aseTi
samarTaldamcavi saxelmwifo organos warmomadgenlebs
maTi cixeSi yofnisas;
g. sxvadasxva saxis Zalas, romelic SeiZleba gamoiyenos
aseTi organos warmomadgenelma;
d. is garemoebebi, romlis arsebobisasac SeiZleba gamoy-
enebul iqnes konkretuli saxis Zala;
e. Tanamdebobis piri, romelic gascems Zalis gamoyenebis
nebarTvas;
rekomendacia (2006)2
142
v. angariSi Zalis gamoyenebis Sesaxeb unda Sedges Zalis
gamoyenebis dasrulebisTanave.
uSiSroebis RonisZiebebi68.1 jaWvebisa da gazis gamoyeneba unda aikrZalos;
68.2 xelborkilebis, damawynarebeli perangis da SezRudvis
sxva saSualebebi ar SeiZleba gamoyenebul iqnes, garda Sem-
degi SemTxvevebisa:
a. rodesac aucilebelia misi gamoyeneba, rogorc usafrTx-
oebis zoma gaqcevis sawinaaRmdegod, patimarTa sasamarT-
losa an sxva administraciul struqturaSi gadayvanisas,
garda im SemTxvevisa, rodesac cixis administracia miiRebs
sxvagvaRgadawyvetilebas;
b. cixis direqtoris brZanebiT, Tu kontrolis sxva
RonisZiebebi ver uzrunvelyofs patimris dacvas TviTda-
zianebisagan an patimris mier garSemomyofTa dazianebas,
agreTve imisaTvis, rom aRkveTil iqnes sakuTrebis da-
zianeba. aseT SemTxvevebSi, cixis direqtori dauyovnebliv
acnobebs eqims da cixis administracias.
68.3 uSiSroebis RonisZiebebi ar SeiZleba gamoiyenebodes imaze
met xans, vidre es aucilebelia.
68.4 uSiSroebis RonisZiebis gamoyenebis wess unda gansazRvra-
vdes erovnuli kanonmdebloba.
iaraRi69.1 gadaudebeli saWiroebis SemTxvevebis garda, cixis Tanam-
Sromelma ar unda ataros sasikvdilo iaraRi cixis Sida
perimetrze.
69.2 cixis perimetrze unda aikrZalos iaraRis Riad tareba,
xelketis CaTvliT, im pirebis mier, romlebic kontaqtSi
imyofebian patimrebTan, garda im SemTxvevebisa, rodesac
es aucilebelia usafrTxoebisa da uSiSroebis mosazrebe-
biT konkretuli incidentis arsebobisas.
69.3 cixis TanamSromlebi ar unda atarebdnen iaraRs, garda
im SemTxvevebisa, rodesac maT gavlili aqvT specialuri
momzadeba.
evropis sabWos dokumentebi
143
70.1 patimrebs unda hqondeT sakmarisi SesaZlebloba, individ-
ualurad an jgufurad mimarTon saCivriT an moTxovniT
cixis direqtors an sxva kompetentur organos.
70.2 Tu, savaraudod, Cans, rom mediacia amarTlebs, igi gamoy-
enebuli unda iyos pirvel rigSi.
70.3 Tu moTxovna an saCivari uaryofili iqna, patimars unda
ganemartos mizezebi da mieces SesaZlebloba, mimarTos sa-
CivriT damoukidebel organos.
70.4 patimari ar SeiZleba daisajos moTxovniT an saCivriT
mimarTvis gamo.
70.5 Sesabamisma kompetenturma organom unda gaiTvaliswinos
patimris axlobelTa saCivrebi, rodesac maT aqvT safuZve-
li, ifiqron, rom dairRva patimris uflebebi.
70.6 ar SeiZleba patimris advokatma an organizaciam, romelic
zrunavs patimris keTildReobaze, Seitanos saCivari
patimris magivrad, misi Tanxmobis gareSe.
70.7 patimrebs SeuZliaT moiTxovon samarTlebrivi rCeva sa-
Civrebsa da saCivrebiT mimarTvebis procedurebTan dakav-
SirebiT, agreTve, samar- Tlebrivi daxmareba, rodesac amas
moiTxovs samarTlianoba.
nawili V
menejmenti (cixis marTva) da dawesebulebis TanamSromlebi
cixe, rogorc sajaro samsaxuri71. cixeebs unda gaaCndeT damoukidebeli pasuxismgebloba da
gamoyofili iyvnen sajariso, sapolicio da sxva sisxlis
samarTlis sagamoZiebo samsaxurebidan.
72.1 cixeebi unda imarTebodes Sesabamisi eTikuri normebiT,
romelic aRiarebs valdebulebas, patimrebs moepyron ada-
mianurad da pativiscen mis adamianur Rirsebas.
72.2 cixis TanamSromlebma unda gamoacxadon cixis sistemis
garkveuli, zusti mizani. menejmentma unda gansazRvros,
Tu rogor SeiZleba iqnes miRweuli es mizani.
rekomendacia (2006)2
144
72.3 cixis TanamSromlebis valdebulebebi gazrdilia da Sesa-
bamisad, gaTvaliswinebuli unda iyos imis saWiroeba, rom
daexmaron patimrebs sasjelis moxdis Semdeg sazogadoe-
briv reintegraciaSi, daxmarebisa da sxva pozitiuri pro-
gramebis saSualebiT.
72.4 cixis TanamSromlebi unda moqmedebdnen maRali profe-
sionalizmis standartebiT.
73. cixis administraciis prioriteti unda iyos, zustad
Seasrulos cixis TanamSromlebTan dakavSirebuli wesebi.
74 gansakuTrebuli yuradReba unda eqceodes urTierTo-
bebis marTvas cixis mmarTvel da maTTvis daqvemdebarebul
TanamSromlebs Soris.
75. cixis TanamSromlebi yovelTvis unda iqceodnen da as-
rulebdnen sakuTar valdebulebebs ise, rom gavlena moax-
dinon patimrebze da iyvnen kargi magaliTi, agreTve, daim-
saxuron pativiscema.
cixis TanamSromelTa SerCeva76. cixis TanamSromlebi unda iyvnen saTanadod SerCeulni da
gawvrTnili, rogorc sawyis aseve Semdgom stadiaze. Ta-
namSromlebs unda gaCndeT profesionali muSakebis Sesa-
bamisi anazRaureba da hqondeT iseTi statusi, romelsac
samoqalaqo sazogadoeba pativs scems.
77. rodesac xdeba axali TanamSromlebis SerCeva, cixis ad-
ministraciam yuradReba unda gaamaxvilos integraciis,
adamianurobis da profesionalizmis mxareebze, agreTve,
personalur Sesabamisobaze kompleqsuri samuSaosaTvis,
romelic maT unda Seasrulon SemdgomSi.
78. cixis profesionali TanamSromlebi, rogorc wesi, unda
iniSnebodnen mudmiv sawyisebze da hqondeT sajaro mo-
samsaxuris statusi, Sesabamisi dacvis uzrunvelyofiT.
agreTve, unda iyvnen aqtiurni, kargi qcevis, kargi fiziku-
ri da gonebrivi janmrTelobis da adekvaturi ganaTlebis
mqoneni.
79.1 cixis TanamSromelTa xelfasebi unda iyos adekvaturi,
raTa miizidos da SeinarCunos Sesabamisi TanamSromlebi.
evropis sabWos dokumentebi
145
79.2 arsebuli pirobebi da sargebeli unda asaxavdes aRniSnuli
samsaxuris, rogorc samarTaldamcavi organos, zust bunebas.
80. rodesac saWiroa naxevar ganakveTze momuSave TanamSrom-
lebi, es kriteriumi Sesabamisad unda iyos gamoyenebuli.
dawesebulebis TanamSromelTa treningebi81.1 cixis SerCeulma TanamSromlebma samsaxuris dawyebamde
unda gaiaron specialuri momzadeba maT zogad da specifi-
kur valdebulebebSi, agreTve, unda moeTxovoT, Caabaron
Teoriuli da praqtikuli gamocdebi.
81.2 menejmenti ise unda iyos warmarTuli, rom TanamSromlebma
SeZlon sakuTar profesionalizmze zrunva, ganimtkicon
codna da profesiuli done sxvadasxva treningSi monawil-
eobiT.
81.3 cixis TanamSromlebi, romlebmac, savaraudod, unda imuS-
aon patimarTa specifikur jgufebTan, rogorebic arian
ucxoelebi, qalebi, arasrulwlovani an gonebrivi Sez-
Rudulobis mqone patimrebi, momzadebul unda iqnen im
specifikur sakiTxebSi, romelic gamomdinareobs maTi sa-
muSaos xasiaTidan.
81.4 cixis TanamSromelTa treningebi unda moicavdes in-
struqciebs adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa saer-
TaSoriso da regionuli standartebis Sesaxeb, gansa-
kuTrebiT cixis evropul wesebs.
cixis marTva82. cixis TanamSromlebi unda SeirCnen da dainiSnon Tanas-
worobis principis dacviT, miuxedavad maTi kanis ferisa,
rasisa, sqesisa, enisa, religiisa, erovnuli da eTnikuri
warmomavlobisa, politikuri da sxva Sexedulebisa, so-
cialuri mdgomareobisa, sakuTrebisa, dabadebisa da sxva
statusisa.
83. cixis administraciam ise unda marTos cixe, rom:
a. uzrunvelyofili iyos cixeebis marTva saerTaSoriso da
regionul standartebTan SesabamisobaSi, da
b. uzrunvelyofili iyos kargi damokidebuleba cixeebs So-
rekomendacia (2006)2
146
ris, aseve, sxvadasxva donis TanamSromelTa Soris Sesabam-
is cixeSi. aRniSnuli, Tavis mxriv, unda uzrunvelyofdes
cixeebSi patimrebze zrunvas da maT reintegracias.
84.1 yvela cixes unda hyavdes direqtori, romelsac eqneba Ses-
abamisi kvalifikacia, administraciuli da organizaciuli
Tvisebebi, Sesabamisi profesiuli unarebi da gamocdileba.
84.2 direqtori unda dainiSnos mudmiv samuSao ganakveTze da
man unda miuZRvnas sakuTari samuSao saaTebi oficialu-
rad dakisrebul valdebulebebs.
84.3 cixis sistemis xelmZRvaneloba unda darwmundes, rom yve-
la cixes hyavs direqtori, romelic Sesabamisad muSaobs,
agreTve, direqtoris moadgileebi da sxva oficialuri xe-
lmZRvaneloba.
84.4 Tu direqtors akisria pasuxismgebloba erTze met cixeze,
unda arsebobdnen adamianebi, romelTac eqnebaT imavdrou-
lad TiToeul konkretul cixeze pasuxismgebloba.
85. unda gatardes zomebi cixis TanamSromlebSi genderuli
balansis misaRwevad.
86. cixis menejmentTan dakavSirebuli zogadi sakiTxebi ganxi-
luli unda iyos cixis TanamSromlebTan erTad im specifi-
kur saqmianobebze, romlebsac isini asruleben.
87.1 aseTi tipis ganxilvebi unda moewyos ise, rom personali
waaxalisos urTierTTanamSromlobaze, agreTve, sxva cixis
TanamSromlebTan, dawesebulebebsa da patimrebTan urT-
ierTobebis gaRrmavebaze.
87.2 cixis direqtori, cixis mmarTvelebi da sxva TanamSromle-
bi unda saubrobdnen cixeSi moTavsebul patimarTa umrav-
lesobis enaze, an im enaze, romelic maT esmiT.
88. im qveynebSi, sadac arsebobs piradi/komerciuli cixeebi,
cixis evropuli wesebi unda moqmedebdes erTpirovnulad.
specializirebuli TanamSromlebi89.1 romel cixeSic SesaZlebelia, unda arsebobdnen sxvadasxva
specializaciis TanamSromlebi: fsiqiatrebi, fsiqologe-
bi, socialuri muSakebi, maswavleblebi, agreTve, fizkul-
turis, sportis da sxva saganmanaTleblo programebis in-
struqtorebi.
evropis sabWos dokumentebi
147
89.2 romel cixeSic SesaZlebelia, naxevar ganakveTze momuSave
TanamSromlebi waxalisebul unda iqnen, raTa maT sakuTari
wvlili Seitanon patimarTa aqtiurobaSi.
sazogadoebrivi cnobiereba90.1 cixis sistemis xelmZRvanelobam mudmivad unda miawodos
informacia sazogadoebas cixis sistemis miznebisa da im
samuSaos Sesaxeb, romelsac cixis TanamSromlebi asrule-
ben. aRniSnuli unda ganxorcieldes imisaTvis, raTa am-
aRldes sazogadoebrivi cnobiereba cixis sistemasTan
mimarTebiT da mis rolze sazogadoebriv cxovrebaSi.
90.2 cixis sistemaTa xelmZRvanelobam unda waaxalisos sazoga-
doebis wevrebi, raTa gamoiCinon enTuziazmi da Seasrulon
garkveuli samuSaoebi cixeSi, sadac es SesaZlebelia.
kvleva da Sefaseba91. cixis sistemaTa xelmZRvanelobam mxari unda dauWiros
cixeebSi kvlevisa da Sefasebis programebs, romlebic xor-
cieldeba cixis sistemis gaZlierebis da misi rolis amaR-
lebiT mizniT demokratiul sazogadoebaSi. agreTve, unda
gaafarTovos misi mandati gamokvlevisa da Sefasebis sru-
lad ganxorcielebis mizniT.
nawili VI
inspeqcia da monitoringi
saxelmwifo inspeqcia92. cixeebi mudmivad unda iyvnen inspeqtirebuli saxelmwifo
organos mier, raTa Sefasdes cixis marTva da administri-
reba saerTaSoriso standartebisa da erovnuli kanonmde-
blobis moTxovnaTa Sesabamisad.
damoukidebeli monitoringi93.1 Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi da patimarTa mopy-
robaze unda xorcieldebodes monitoringi damoukide-
beli organos an organoebis mier, romlebic sajarod unda
acxadebdnen aRmoCenili garemoebebis Sesaxeb.
93.2 aseTi damoukidebeli organo an organoebi unda waxalisd-
rekomendacia (2006)2
148
nen da TanamSromlobdnen saerTaSoriso organizaciebTan,
romlebic agreTve uflebamosilni arian, ganaxorcielon
monitoringis vizitebi cixeebSi.
nawili VII
miusjeli patimrebi (braldebulebi)
miusjeli patimrebis statusi94.1 cixis evropuli wesebis miznebisaTvis, miusjeli patimrebi
arian is pirebi, romlebic imyofebian cixeSi sasamarTlos
mier saboloo ganaCenis gamotanamde.
94.2 saxelmwifos SeuZlia patimrebi miiCnios miusjelad im
SemTxvevaSic, Tu maT mimarT saapelacio/sakasacio sa-
samarTlos saboloo gadawyvetileba aRgamoutania.
miusjeli patimrebisadmi midgoma95.1 miusjeli patimrebisTvis arsebuli reJimi ar unda gu-
lisxmobdes imas, rom patimrebi SesaZloa momavalSi gaxd-
nen msjavrdebulebi.
95.2 cixis wesebis am nawilSi mocemuli debulebebi warmoad-
gens damatebiTi usafrTxoebis garantiebs miusjeli pa-
timrebisTvis.
95.3 winaswari patimrobis cixeebis administraciam unda ix-
elmZRvanelos am wesebiT da neba darTos patimrebs, monaw-
ileoba miiRon sxvadasxva aqtivobaSi, romlebic mocemulia
winamdebare wesebSi.
ganTavseba96. imis gaTvaliswinebiT, Tu rogor SeiZleba amis praqtika-
Si gatareba, miusjel patimars unda mieces SesaZleblo-
ba, airCios, surs Tu ara oTaxSi marto cxovreba, garda im
SemTxvevisa, rodesac SeiZleba uke- Tesi iyos miusjel pa-
timarTan erTad misi cxovreba, an sasamarTlos miusjeli
patimris ganTavsebasTan dakavSirebiT miRebuli aqvs spe-
cialuri gadawyvetileba.
tansacmeli97.1 miusjeli patimrebi uflebamosilni unda iyvnen, ataron
evropis sabWos dokumentebi
149
sakuTari tansacmeli, Tu es konkretul cixeSi yofnis Se-
sabamisia.
97.2 im miusjel patimrebs, romelTac ar gaaCniaT sakuTari
tansacmeli, uzrunvelyofilni unda iyvnen cixis adminis-
traciis mier uniformiT, romelic, Tavis mxriv, unda iyos
iseTive, rogorsac atareben misjili patimrebi cixeebSi.
samarTlebrivi daxmareba98.1 miusjeli patimrebi unda iyvnen srulad informirebulni
maTi uflebis Sesaxeb samarTlebrivi rCevis miRebis Tao-
baze.
98.2 yvela cixis Senoba unda iyos uzrunvelyofili imisaTvis,
rom miusjel patimrebs hqondeT SesaZlebloba, moemza-
don dasacavad da Sexvdnen sakuTar warmomadgenlebs/
iuristebs.
kontaqti garesamyarosTan99. garda im SemTxvevisa, rodesac arsebobs sasamarTlos spe-
cialuri gadawyvetileba drois gansazRvrul periodze da
konkretul SemTxvevebSi, miusjel patimrebze:
a. unda hqondeT vizitebi da iyvnen uflebamosilni, ikon-
taqton sakuTar ojaxTan da sxva pirebTan iseTive wesebis
dacviT, rogorc misjilma patimrebma;
b. unda gaaCndeT damatebiTi vizitebi da xelmisawvdomoba
sxva saxis komunikaciaze.
g. unda gaaCndeT xelmisawvdomoba wignebze, gazeTebsa da
sxva sainformacio saSualebebze.
samuSao100.1 miusjel patimrebs unda SesTavazon samuSao, magram ar Sei-
Zleba moeTxovoT muSaoba.
100.2 Tu miusjeli patimari gadawyvets, rom imuSaos, am wesebis
26-e wesi upirobod gamoiyeneba mis mimarT, rac moicavs
misTvis Sesrulebuli samuSaos anazRaurebas. misjili
patimrebis xelmisawvdomoba reJimebze
101. Tu miusjeli patimari moiTxovs, rom neba daerTos, isarge-
blos igive reJimiT, rac dadgenilia misjili patimrebi-
sTvis, cixis administraciam, ramdenadac es SesaZlebelia,
unda daakmayofilos moTxovna.
rekomendacia (2006)2
150
nawili VIII
reJimis miznebi misjili patimrebisTvis102.1 im wesebis garda, romlebic yvela patimarze vrceldeba,
misjili patimrebisTvis reJimi ise unda iyos SemuSavebu-
li, rom maT SesaZlebloba mieceT, pasuxismgebloba aiRon
danaSaulis Cadenis gareSe cxovrebaze.
102.2 patimroba TavisTavad aris Tavisuflebis aRkveTa
sasjelis saxiT da aqedan gamomdinare, reJimi misjili
patimrebisTvis ar unda iyos damamZimebeli garemoeba,
gamowveuli patimrobis gamo.
reJimis implementacia misjili patimrebisTvis103.1 misjili patimrisaTvis reJimi unda iwyebodes im momen-
tidan, rodesac igi cixeSi moTavsdeba misjilis/msjavr-
debulis statusiT, garda im SemTxvevebisa, rodesac re-
Jimi iwyeba ufro adre.
103.2 aseTi nebarTvis miRebisTanave (dawyebuli iqnes reJimis
aRsruleba), unda SemuSavdes da gaiweros angariSi TiToeu-
li patimrisaTvis maTi pirovnuli mdgomareobis Sesaxeb,
SemoTavazebuli unda iyos personaluri gegma TiToeuli
patimris sasjelis moxdasTan dakavSirebiT da agreTve,
strategia patimarTa gaTavisuflebisaTvis momzadebisa
da maTi sazogadoebaSi dabrunebis Taobaze.
103.3 misjili patimrebi waxalisebulni unda iyvnen, rom monaw-
ileoba miiRon sasjelis moxdis Sesaxeb maTi individualu-
ri gegmis SemuSavebaSi.
103.4 aseTi gegma, ramdenadac misi praqtikaSi gatareba SesaZle-
belia, unda moicavdes:
a. samuSaos;
b. ganaTlebas;
g. sxva aqtivobebs;
d. gaTavisuflebisaTvis momzadebas.
103.5 socialuri samuSao, samedicino da fsiqologiuri dax-
mareba warmoadgens mTliani gegmis ganuyofel nawils, ro-
melic SemuSavebulia TiToeuli patimrisaTvis.
103.7 patimrebi, romelTac Tanxmoba gamoTqves aseT samuSaoSi
evropis sabWos dokumentebi
151
monawileobaze, CarTulni unda iyvnen samarTlianobis aR-
dgenis programebSi da agreTve, reparaciis ganxorciele-
baSi maT mier Cadenil danaSaulebze.
103.8 gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces imas, rom SemuSa-
vdes sasjelis moxdis individualuri gegma uvadod Tavi-
suflebaaRkveTili pirebisa da grZelvadiani patimrebi-
sTvis.
misjili patimrebisTvis sasjelis moxdis organizaciuli aspeqtebi104.1 ramdenadac SesaZlebelia, calke cixe an calke Senoba unda
iqnes gamoyenebuli reJimis marTvisaTvis sxvadasxva kat-
egoriis patimrebis mimarT. es am wesebis me-17 wesis moTx-
ovnasac warmoadgens.
104.2 unda SemuSavdes procedurebi sasjelis moxdis individu-
aluri gegmis regularuli gadaxedvis Sesaxeb, sadac Sesa-
bamisi angariSis miRebasa da ganxilvaSi, agreTve, Sesabamis
TanamSromelTa da patimarTa Soris konsultaciebSi Se-
Zlebisdagvarad unda monawileobdnen patimrebi.
104.3 aseTi angariSebs, rogorc wesi, amzadeben is TanamSromle-
bi, romlebic pirdapir SexebaSi arian patimrebTan.
misjil patimarTa Sroma105.1 Sromis sistematuri programebi ise unda iyos SemuSavebu-
li, rom Seesabamebodes misjili patimrebisTvis sasjelis
moxdis miznebs.
105.2 misjil patimrebs, romlebsac ar miuRweviaT Sesabamisi
sapensio asakisaTvis, unda moeTxovoT, rom imuSaon maTi
fizikuri da gonebrivi mdgomareobis gaTvaliswinebiT,
rac agreTve dadasturebuli unda iyos Sesabamisi samedi-
cino samsaxuris warmomadgenlis mier.
105.3 Tu misjil patimrebs moeTxovebaT, rom imuSaon, maTi
samuSao pirobebi unda Seesabamebodes standartebs da kon-
troldebodes ise, rogorc es xdeba gare sazogadoebaSi.
105.4 misjil patimars unda unazRaurdebodes is samuSao,
romelsac igi asrulebs samuSao saaTebis ganmavlobaSi da
imavdroulad, monawileobas iRebs sxvadasxva saganmana-
Tleblo programaSi.
rekomendacia (2006)2
152
105.5 im SemTxvevaSi, rodesac misjil patimars Tanxa unazRaur-
deba da angariSze enaxeba, danazogi SeiZleba gamoyenebuli
iqnes reparaciis miznebisaTvis, Tu es gansazRvrulia sa-
samarTlos mier an arsebobs patimris Tanxmoba.
misjili patimrebis ganaTleba106.1 ganaTlebis sistematuri programebi, unarCvevebis
treningebis CaTvliT, patimarTa saerTo ganaTlebis gaR-
rmavebisa da danaSaulis gareSe cxovrebis waxalisebis
mizniT, reJimebis ZiriTadi nawili unda iyos.
106.2 unda moxdes yvela misjili patimris waxaliseba, raTa
monawileoba miiRon saganmanaTleblo programebSi.
106.3 saganmanaTleblo programebi misjili patimrebisTvis
unda ganxorcieldes cixeSi maTi yofnis periodSi.
misjili patimrebis gaTavisufleba107.1 misjil patimrebs unda daexmaron, raTa maT monawileoba
miiRon sxvadasxva procedurasa da specialur programa-
Si, rac maT daexmareba, moaxdinon transformacia cixeSi
cxovrebidan samarTalmorCili cxovrebisaken normalur
sazogadoebaSi.
107.2 im patimarTa SemTxvevaSi, romlebic didi vadiT rCebian
cixeSi, miRebuli unda iqnes Sesabamisi zomebi, raTa Tan-
daTan ganxorcieldes maTi dabruneba Tavisufal, Cveu-
lebriv sazogadoebaSi.
107.3 es mizani SeiZleba miRweuli iyos cixeebSi gaTavisuflebi-
saTvis mosamzadebeli programebis arsebobiT, anda nawi-
lobriv an pirobiT gaTavisuflebiT zedamxedvelobis
qveS, saTanado socialur daxmarebasTan kombinaciaSi.
107.4 cixis administraciam SeiZleba mWidrod iTanamSromlos
sxvadasxva saagentosa da organosTan, romlebic axorcie-
leben zedamxedvelobas da exmarebian gaTavisuflebul
patimrebs sazogadoebaSi maTi adgilis damkvidrebaSi, gan-
sakuTrebiT, sayofacxovrebo da samsaxurebriv sferoSi.
107.5 aseTi socialuri samsaxurebis an saagentoebis warmomad-
genlebs unda hqondeT SesaZlebloba, Sevidnen cixeSi da
daexmaron maT gaTavisuflebisaTvis momzadebaSi, agreTve,
gaTavisuflebis Semdgomi gegmis SemuSavebaSi.
evropis sabWos dokumentebi
153
nawili IX
wesebis ganaxleba/axali redaqciiT SemuSaveba108. cixis evropuli wesebi SesaZlebelia ganaxlebul iqnes
regularulad. SeniSvna 1. am rekomendaciebis miRebisas, me-
10 ~g~ muxlis ganxorcielebasTan mimarTebiT (romelic Se-
exeba ministrTa moadgileebis Sexvedrebis procedurebs),
daniis warmomadgenelma gaakeTa daTqma, riTac daniis sax-
elmwifom ufleba daitova, Tavad gansazRvros rekomen-
daciebis danarTSi mocemuli 43-e wesis Sesabamisoba me-2
paragrafis moTxovnebTan. aRniSnuli ganapiroba daniis
xelisuflebis warmomadgenlis mosazrebam imis Taobaze,
rom moTxovna, romelic gulisxmobs patimarTa ganmar-
toebiT moTavsebisas maT yoveldRiur monaxulebas eqimis
mier, iwvevs eTikuri TvalsazrisiT seriozul SeSfoTebas
samedicino personalis SesaZlo rolis gamo, rac gamoix-
ateba patimarTa samartoo patimrobaSi datovebisaTvis
mizanSewonilobis dadasturebis saxiT.
rekomendacia (2006)2
154
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (97)12
wevri saxelmwifoebisadmi sazogadoebrivi sanqciebisa
da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli kadrebis Sesaxeb
(damtkicebulia ministrTa komitetis mier 1997 wlis 10
seqtembers, ministrTa moadgileebis me-600 Sexvedraze)
ministrTa komiteti evropis sabWos wesdebis 15.b muxlis pi-
robebis Tanaxmad, danaSaulis kontrolisa da eWvmitanilTa an
msjavrdebul samarTaldamrRvevTa mimarT mopyrobis mizniT,
cixis politikis saerTo principebis danergvis kuTxiT, evro-
pis sabWos interesebidan gamomdinare, imavdroulad, adamianis
uflebaTa efeqturad pativiscemis niSnad;
aRiarebs (66)26 rezoluciis mniSvnelobas cixis TanamS-
romelTa statusis, SerCevis da treningis Sesaxeb, aseve (68)24
rezolucias cixis TanamSromelTa statusis, SerCevis da Tana-
mdebobrivi rangis mosapovebeli treningis Sesaxeb da cixis ad-
ministrirebisa da profesiuli praqtikis ganaxlebis saWiroe-
bis gaTvaliswinebiT, romelic am praqtikis miRebis Sedegad
warmoiSva, sxvebTan erTad SeimuSaves (87)3 rekomendacia evro-
pis cixis wesebis Sesaxeb;
aseve, aRiarebs sazogadoebrivi sanqciebisa da RonisZiebebis
evropuli wesebis (92) 16 rekomendaciaSi gacxadebuli sazoga-
doebrivi sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaSi CarTuli
TanamSromlebis SerCevis, treningisa da statusis dadgenis
principebis dawesebis aucileblobas;
aRiarebs, rom sazogadoebrivi da sapatimro sanqciebisa da
RonisZiebebis damakmayofileblad implementacia saWiroebs
kvalificiur, kompetentur da erTgul kadrebs, raTa miRweul
iqnes sanqciebisa da RonisZiebebis miznebi;
unda vaRiaroT, rom sazogadoebriv da sapatimro sanqciaTa
da RonisZiebaTa ramdenime miznis ganxorcieleba gansakuTre-
biT saWiroebs aRsrulebaze pasuxismgebeli kadrebis mWidro
TanamSromlobas oRseqtors Soris, Sesabamisad, yuradReba
evropis sabWos dokumentebi
155
unda mieqces kadrebis mobilurobis SesaZleblobebsac; iTval-
iswinebs, rom sasurvelia kadrebis SerCeva ganxorcieldes maTi
kvalifikaciisa da pirovnuli Tvisebebis gaTvaliswinebiT, rac
aucilebelia sxvadasxva davalebis Sesasruleblad;
aqve amtkicebs, rom maT unda mieceT sakuTari codnisa da un-
ar-Cvevebis mudmivad ganviTarebis mniSvnelovani SesaZleblo-
bebi, raTa kompetenturad da inovaciurad Seasrulon sakuTari
davalebebi da gaumklavdnen axal gamowvevebs;
iTvaliswinebs ra, rom sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrule-
baze pasuxismgebel sxvadasxva pirs Soris TanamSromlobis
xelSesawyobad, samuSao unda ganxorcieldes miznebisa da sa-
muSao meTodebis Sesaxeb sakuTari codnis urTierTgaziarebis
safuZvelze;
iTvaliswinebs, rom sanqciebisa da RonisZiebebis implementa-
ciaze pasuxismgebeli kadrebis SerCeva da profesiuli ganviTa-
reba unda ganxorcieldes samuSaosadmi erTiani midgomis prin-
cipebis Tanaxmad;
mniSvnelovania, rom TanamSromlebs mieniWoT Sesabamisi sta-
tusi, rac gulisxmobs im ZiriTad funqciebs, romlebsac isini
axorcieleben sazogadoebis saxeliT da aqvT muSaobis iseTi
pirobebi, romlebic Seesabameba maT kvalifikacias da iTval-
iswinebs maTi samuSaos moTxovnebs;
aRiarebs sazogadoebrivi da sapatimro sanqciebisa da
RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli kadrebis mier Ses-
rulebuli samuSaos eTikuri safuZvlebis detalurobis mniSvn-
elobas;
da wevri saxelmwifoebis mTavrobebs aZlevs rekomendaciebs,
rom: - ixelmZRvanelon im principebiT, romlebic upiratesia
kadrebis SerCevis, treningis, samuSao pirobebisa da mobiluro-
bis TvalsazrisiT sanqciebisa da RonisZiebebis ganxorciele-
basTan dakavSirebiT da mocemulia am rekomendaciis I danarTSi;
- Sesabamisi qmedebebis ganxorcieleba erovnuli eTikuri gaid-
lainebis SesamuSaveblad im kadrebisaTvis, romlebic axorcie-
leben sanqciebsa da RonisZiebebs. es gaidlainebi unda momzaddes
am rekomendaciis II danarTSi mocemuli evropuli gaidlainebis
Sesabamisad, an, saWiroebis SemTxvevaSi, erovnuli eTikuri gaid-
lainebis miRebiT, romlebic Seesabameba evropul gaidlainebs;
- ganxorcieldes rekomendaciisa da misi ganmartebiTi memoran-
dumis rac SeiZleba farTod gavrcelebis xelSewyoba.
rekomendacia (97)12
156
(97) 12 rekomendaciis I danarTi
sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli TanamSromlebis SerCevisa da
treningis principebi, TanamSromelTa muSaobisa da mobilurobis pirobebi
1. zogadi principebi1. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebel
TanamSromelTa movaleobebis detaluri politika unda
momzaddes formaluri dokumentis an dokumentebis saxiT
da masSi mocemuli unda iyos SerCevis, treningis, statusis
dadgenis ZiriTadi aspeqtebi, muSaobisa da mobilurobis
pirobebi. politika gansakuTrebul yuradRebas unda amax-
vilebdes korporaciuli da individualuri movaleobebis
eTikur xasiaTsa da adamianis uflebebis dacvis meqanizmebis
erovnul aspeqtebze. misi formulireba unda moxdes Tanam-
Sromlebsa da/an profesiul warmomadgenlebTan erTad.
samsaxuris biujetSi unda gamoiyos Sesabamisi finansuri
resursebi am politikis gansaxorcieleblad.
2. TanamSromelTa mimarT politikaze gavlenas axdens cvli-
lebebi, romlebic sanqciebisa da RonisZiebebis implemen-
taciis sferoSi xorcieldeba, ufro zogadad ki, mimdinare
administraciuli, profesiuli da socialuri ganvi- Tare-
bebi, amitom unda moxdes politikis principebis gadaxedva
da saWiroebis SemTxvevaSi, Secvla.
3. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebis raodenoba sakmarisi unda iyos dakisrebu-
li sxvadasxva valdebulebis efeqturad gansaxorcieleb-
lad. maT unda gaaCndeT pirovnuli maxasiaTeblebi da xas-
iaTi, aseve profesiuli kvalifikacia, romelic aucilebe-
lia dakisrebuli funqciebis Sesasruleblad.
II. kadrebis SerCeva4. SesaZlebeli unda iyos kadrebis SerCevis principebis far-
Tod gamoyeneba ara mxolod samsaxurSi miRebis sawyis
etapze, aramed aseve probaciisa da sasjelaRsrulebis sam-
saxurebis sxva poziciebisTvisac.
evropis sabWos dokumentebi
157
5. samsaxurSi miRebis an armiRebis gadawyvetilebisas gamoy-
enebuli unda iyos samuSaos aRwerilobebi, romlebic naT-
lad da konkretulad unda ganmartavdes Sesasrulebeli
samuSaos miznebs, movaleobebsa da pasuxismgeblobas. zus-
tad unda iyos ganmartebuli aseve daqiravebis pirobebi, maT
Soris, dawinaurebis SesaZleblobebi.
6. Sesaferisi kandidatebis mosazidad, Sesabamisi gancxadeba
unda gakeTdes SerCevis kriteriumebisa da saWiro kvalifik-
aciis Sesaxeb.
7. garda Sesabamisi ganaTlebis, kargi xasiaTisa da saTanado ga-
mocdilebisa, aplikantebs unda hqondeT moqnili da stabi-
luri xasiaTi, iyvnen motivirebulni, gaaCndeT adamianebTan
urTierTobisa da komunikaciis unari da gaaCndeT swavlis
survili.
8. kadrebis SerCevis procedurebi unda iyos detaluri, naTe-
li, samarTliani da aradiskriminaciuli. samsaxurSi ayva-
na-arayvanaze pasuxismgebeli organo unda Sedgebodes Ses-
abamisi gamocdilebis mqone pirebisagan da unda muSaobdes
miukerZoeblad.
9. imis miuxedavad, Tu ra meTodebi gamoiyeneba pirovnuli maxa-
siaTeblebis SesarCevad, uzrunvelyofili unda iyos sazomi
meqanizmebis miukerZoebloba, validuroba da kanoniereba.
10. kadrebis SerCevisas gaTvaliswinebuli unda iyos qali da ma-
makaci kadrebis sasurveli raodenobiT warmomadgenlobis
uzrunvelyofa, aseve, eTnikuri umciresobebis warmomad-
genloba, raTa SesaZlebeli iyos eWvmitanilis an msjavr-
debulis saWiroebebis dakmayofileba.
11. maRal Tanamdebobebze kadrebis SerCeva efuZneba praqti-
kul profesiul gamocdilebas da menejerul potencials.
efeqturi momsaxurebis an momsaxurebebis miwodebis in-
teresebidan gamomdinare, maRali Tanamdebobis kadrebis
SerCevisas gaTvaliswinebuli unda iyos karieruli zrdis
SesaZleblobebi, aseve, axali midgomebisa da konkretuli
unar- Cvevebis ganviTareba. gare SerCevis SemTxvevaSi, gansa-
kuTrebiT mniSvnelovania, rom SerCeul pirovnebas gaaCndes
Sesabamisi gamocdileba da unarebi.
rekomendacia (97)12
158
12. im SemTxvevebSi, rodesac kadrebi daqiravebulni arian kontraq-
tis safuZvelze, an muSaoben mTavrobis mier grantiT dafinanse-
bul samsaxurSi, romelsac evaleba sanqciebisa da RonisZiebebis
aRsruleba, maTi SerCevisas uzrunvelyofili unda iyos, rom
pirovnuli Tvisebebi da formaluri kvalifikacia maTi pasux-
ismgeblobisa da valdebulebebis adekvaturi iyos.
13. ukmayofilebis gamo samsaxuris datovebisa da samuSao Zalis
fuWad daxarjvis Tavidan asacileblad, unda Camoyalibdes
soliduri treningis baza, aseve Sesabamisi zomebi unda ga-
tardes axlad SerCeuli TanamSromlebis orientirebisa da
samuSaos Sesaxeb realisturi mosazrebebis Camoyalibebi-
saTvis.
III. treningi14. TanamSromelTa yvela treningze yuradReba unda gamaxvil-
des im davalebebze, romlebsac samsaxuri sanqciebisa da
RonisZiebebis implementaciisas asrulebs maTi miznebis,
Sinaarsisa da meTodebis TvalsazrisiT. sanqciebisa da
RonisZiebebis aRmsrulebelma samsaxurma unda uzrunvely-
os TanamSromlebi adekvaturi treningiT, rac aseve moicavs
Sesabamisi saer- TaSoriso meqanizmebis codnas.
15. im SemTxvevaSi, Tuki TanamSromels SerCevamde aRgauvlia
saWiro profesiuli treningi, sanqciebisa da RonisZiebebis
aRsrulebaze pasuxismgebelma samsaxurma unda uzrunvely-
os amgvari treningis Catareba.
16. sawyisi treningis mizania axlad daqiravebuli TanamSrom-
lisaTvis im davalebebis gacnoba, romlebic unda ganxor-
cieldes profesiuli unar-Cvevebis gamoyenebiT, aseve, sa-
muSao garemos, kerZod ki, im problemebis gacnoba, romle-
bic Seexeba danaSauls da Sesabamis socialur konteqsts.
treningi aseve warmodgenas uqmnis TanamSromels mocemuli
profesiis ZiriTadi faseulobebis Sesaxeb da Sesabamisad,
saSualebas aZlevs, ipovos sakuTari adgili sanqciebisa da
RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebel samsaxurSi.
17. sawyisi treningis programebi unda moicavdes Teoriul da
praqtikul aspeqtebs, romlebic individualur davalebeb-
sa da funqciebs ukavSirdeba, aseve, samsaxuris mowyobasa da
evropis sabWos dokumentebi
159
funqciebis Sesaxeb informacias. treningis xangrZlivoba
Sesabamisi unda iyos. programebi unda moicavdes qcevis, ko-
munikaciisa da sxva adamianuri urTierTobebis unar- Cveve-
bis dakvirvebasa da interpretaciis sakiTxebis Seswavlas.
maTi Secvla unda ganxorcieldes sanqciebisa da RonisZie-
bebis implementaciaze pasuxismgebeli samsaxuris miznebisa
da meTodebis gaTvaliswinebiT. gansakuTrebiT es Seexeba im
programebs, romlebic gulisxmobs konkretuli funqciebis
xasiaTis Secvlas da nebismier gare ganviTarebas, romelic
pirdapir ukavSirdeba aRniSnul sakiTxebs.
18. Tavdapirveli treningebi swavlebis efeqturi procedure-
bis gamoyenebiT unda ganxorcieldes. saWiroebis SemTx-
vevaSi, unda moxdes maswavleblebis mowveva sanqciebisa da
RonisZiebebis aRmasrulebel samsaxurSi.
19. Tavdapirveli treningis procesi gulisxmobs miRebuli
codnis gadamowmebas da treningis monawileTa Sefasebis sa-
Sualebas iZleva. miRebuli unda iqnes specialuri zomebi,
raTa Sefasebebi iyos samarTliani rogorc treningis peri-
odSi, aseve treningis dasasrul.
20. uwyveti treningis mizania, TanamSromlebs misces mudmivi
ganviTarebis SesaZlebloba da Sesabamisad, xeli Seuwyos
maTi profesionalizmis zrdas. treningis Sedegi, rogorc
wesi, konkretul sagansa an sagnebSi erovnuli kvalifika-
ciis miRebaa. amgvari treningi Sesabamis pirebTan konsul-
taciebis safuZvelze unda daigegmos. uwyveti treningi
savaldebulo unda iyos im SemTxvevaSi, rodesac gansaxor-
cielebeli ganviTarebebis Sedegad samsaxurs axali da mniS-
vnelovani moTxovnebi ekisreba da treningi swored amgvari
cvlilebebis ganxorcielebamde unda moewyos. savaldebu-
lo unda iyos im SemTxvevebSic, rodesac amas konkretuli
davalebebis aspeqtebi moiTxovs. ramdenadac SesaZlebelia,
treningi unda moicavdes saerTaSoriso doneze arsebuli
gamocdilebebis gaziarebas, Tuki es individualuri piris
ganviTarebas Seuwyobs xels, an rodesac es romelime konkre-
tul samsaxurs esaWiroeba.
21. uwyveti treningis Sinaarsi, ramdenadac SesaZlebelia,
mimarTuli unda iyos TanamSromelTa mier samuSaosTan daka-
rekomendacia (97)12
160
vSirebiT gamoTqmul saWiroebebze. procedurebi, romlebic
amgvari saWiroebebis gamoxatvis saSualebas iZleva, TanamS-
romlebTan konsultaciis safuZvelze unda momzaddes.
22. Tuki dawinaurebisaTvis uwyveti treningis konkretuli
formebis gamoyenebis aucilebloba arsebobs, sanqciebisa da
RonisZiebebis aRmsrulebelma samsaxurma Zalisxmeva unda
moaxmaros amgvari pirebis specialuri treningebiT uzrun-
velyofas.
23. treningebis Casatareblad mowveulni unda iyvnen special-
istebi, romlebic aRmuSaoben sanqciebisa da RonisZiebebis
implementatoRsamsaxurSi. amgvari treningi samsaxuris gare
uwyebebTan TanamSromlobiT unda Catardes. 24. specialuri
zomebi unda gatardes samuSao saaTebis dagegmvasTan dakav-
SirebiT, raTa TanamSromlebs uwyvet treningebze daswrebis
saSualeba mieceT Cveulebrivi samuSao saaTebis periodSi.
25. momsaxurebis maRali xarisxis uzrunvelsayofad, uwyveti
treningi unda moicavdes sxvadasxva kategoriis TanamSrom-
lebTan Casatarebel programebs, ganurCevlad maTi wodebi-
sa da funqciebisa, raTa gaumjobesdes samsaxurSi sxvadasx-
va kategoriis kadrebs Soris TanamSromloba. Sesabamisad,
treningis programebi sxvadasxva specialobis mqone wev-
rebisagan Semdgari jgufis erTad muSaobis swavlebas unda
isaxavdes miznad.
26. menejmentis treningebi TanamSromlebs sxvadasxva Sinaar-
sisa da meTodebis programebs unda sTavazobdes, romelTa
mizani iqneba administraciuli da gundis xelmZRvanelobis
instituciuri ganviTareba da saWiroebis SemTxvevaSi, gare
resursebis mobilizaciis saSualebas mogvcems. sxvadasxva
Temas Soris specialuri adgili unda daeTmos pasuxismge-
blobis delegirebis sakiTxs. dakisrebuli movaleobebis Si-
naarsis Sesabamisi menejmentis treningi savaldebulo unda
iyos rogorc maRali wodebis menejerTaTvis, aseve maTTvis,
visac uSualod evaleba sammarTveloebis xelmZRvaneloba.
27. unda ganxorcieldes treningebis sistematiuri Sefaseba
treningebis efeqturobis gazomvis mizniT, raTa gairkves,
erTi mxriv, ra Seiswavles monawileebma da meore mxriv, ram-
denad iyeneben miRebul codnas samsaxurSi. amgvari Sefase-
evropis sabWos dokumentebi
161
bebis Sedegebis safuZvelze, saWiro cvlilebebi unda ganx-
orcieldes treningis programebsa an treningis Sedegebis
gamoyenebis pirobebSi.
28. ramdenadac trenerTa SerCeva mTlianad treningis saxeo-
bazea damokidebuli, unda arsebobdes farTo arCevanis sa-
Sualeba. kandidatebs unda gaaCndeT profesiuli midgoma,
Teoriuli da praqtikuli aspeqtebis codnis gamocdileba,
qcevis analizis da sxvebis mosmenis unari.
29. trenerebi im procedurebis meSveobiT unda SeirCnen, rom-
lebic gamoirCevian maRali xarisxis adamianuri da profesi-
uli CvevebiT, rac aucilebelia maTi funqciebis gansaxor-
cieleblad. amisaTvis isini uzrunvelyofili unda iyvnen
yvela saWiro funqciiT da sakmarisi droiT.
30. rodesac trenerebi sanqciebisa da RonisZiebebis aRmas-
rulebeli samsaxuridan arian Ser-euli, maTi Tanamdebobebi
da valdebulebebi naTlad unda iyos gansazRvruli. saWiroe-
bis SemTxvevaSi, codnisa da praqtikuli gamocdilebis ga-
naxlebisaTvis isini unda daubrundnen savele samuSao adg-
ils. nebismieri dro, romelic treningis saqmianobebis ganx-
orcielebisaTvis saWiro droebiTi davalebis Sesrulebas
moxmarda, aRiarebuli unda iyos karieruli TvalsazrisiT.
31. ramdenadac nebismieri wodebis TanamSromelTa treningi
efeqturobis miRwevisaTvis mniSvnelovan investiciad unda
CaiTvalos, sanqciebisa da RonisZiebebis aRmasrulebeli
samsaxuris biujetidan adekvaturi Tanxa unda gamoiyos
treningis xarjebisaTvis. sanqciebisa da RonisZiebebis aR-
srulebasTan dakavSirebuli politikis arsebiTi cvlileba,
romelic TanamSromelTa treningis saWiroebas gamoiwvevs,
unda moicavdes Sesabamisi sabiujeto saWiroebebis gamoT-
vlebs. es gansakuTrebiT exeba im SemTxvevebs, rodesac spe-
cialuri proeqtebi mzaddeba eWvmitanilTa an msjavrdeb-
ulTaTvis, ramac SeiZleba am saqmianobaSi CarTuli TanamS-
romlebis damatebiTi treningis saWiroeba warmoSvas.
32. treningis saqmianobebis decentralizacias yovelTvis Tan
unda sdevdes decentralizebuli treningis ganmaxorcie-
lebeli organosaTvis individualuri biujetis gamoyofa.
rekomendacia (97)12
162
33. TanamSromlebs, romlebic specialistis funqciebs asrule-
ben srul Tu naxevar ganakveTze, SesaZlebloba unda mieceT,
sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebis samsaxurSi muSao-
bis dawyebamde gaiaron treningi, romelic specialurad
axal garemosTan Sesagueblad da maTi konkretuli fun-
qciis Sesaswavladaa SemuSavebuli. saWiroebis SemTxveva-
Si, am kategoriis Tanam- Sromlebs unda CautardeT maTi
samuSaos sworad SesrulebisaTvis saWiro nebismieri form-
is damatebiTi treningi.
IV. samuSao pirobebi da menejmentis movaleobebi34. efeqturoba moiTxovs, rom TanamSromlebi kargad ic-
nobdnen maTi saqmianobis fundamentur principebs. amisaT-
vis unda momzaddes politikis ganacxadi, romelic momaval-
Si saWiroebisamebRganaxldeba. politika gansazRvravs Sesa-
bamisi samsaxuris zogad miznebs, principebs, Rirebulebebsa
da meTodebs.
35. amgvari politikis ganacxadis momzadeba Tanam- SromlebTan
konsultaciis safuZvelze unda moxdes, raTa daculi iyos
maTi interesebi da uzrunvelyofili iyos procesSi maTi
CarTuloba.
36. politikis ganacxadi unda moicavdes im samsaxuris saqmia-
nobebs, romelic pasuxs agebs sazogadoebriv da sapatimro
sanqciebsa da RonisZiebebze da xazs usvams TanamSromlobi-
sa da urTierTgagebis mniSvnelobas. im SemTxveva- Si, Tuki
samsaxuri erTdrouladaa pasuxismgebeli sazogadoebriv da
sapatimro sanqciebsa da RonisZiebebze, magram maTi admin-
istrireba damoukideblad xorcieldeba, unda moxdes ori
dokumentis harmonizacia, raTa uzrunvelyofili iqnes Ti-
Toeuli samsaxuris mier Sesrulebuli samuSaos principebi-
sa da faseulobebis Tanxvedra.
37. politikis ganacxads Tan unda erTvodes gacxadebuli
miznebis miRwevis gegma. miznebi realuri da potenciurad
miRwevadi unda iyos. miznebis dasaxvisas gaTvaliswinebuli
unda iqnes TanamSromelTa profesiuli mosazrebebi.
38. miznebis miRwevis meTodebi mimarTuli unda iyos organi-
zaciis TanamSromelTa SemoqmedebiTi unaris gamoyenebasa
evropis sabWos dokumentebi
163
da pasuxismgeblobis grZnobis arsebobaze, yvela doneze.
amisaTvis yvela donis menejerma mkacrad unda SeinarCunos
da xeli Seuwyos TanamSromelTa profesiuli TviTmyofado-
bisa da unar-Cvevebis ganviTarebas.
39. profesiuli TviTmyofadoba im organos gacnobierebasa da
eTikidan momdinareobs, romelic specializirebulia da
aviTarebs codnas da samuSao unar-Cvevebs. amitom yvela
rangis da kategoriis TanamSromels mudmivad unda SesTava-
zon swavlis sxvadasxva SesaZlebloba, raTa gaecnon moce-
mul sferoSi arsebul winsvlebs. ufro konkretulad, pro-
baciis TanamSromlebs saSualeba unda mieceT, gaecnon cixis
muSaobasTan dakavSirebul problemebs da Seecadon, gada-
laxon isini. Sesabamisad, cixis TanamSromlebs unda mieceT
SesaZlebloba, rom gaecnon probaciis samsaxuris muSaobas.
40. samuSao pirobebi da gasamrjelo efeqtur TanamSrom-
lebs axlidan SerCevisa da gadamzadebis saSualebebs unda
aZlevdes, aseve, xels unda uwyobdes sakuTari funqciebis
sworad ganxorcielebasa da profesiuli valdebulebebis
codnis daxvewaSi.
41. specialuri Zalisxmeva unda moxmardes imis uzrunvelyo-
fas, rom sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasux-
ismgebeli TanamSromlebi iRebdnen saTanado socialur aRi-
arebas.
42. yvela donis menejmenti unda miiltvodes iseTi samuSao
pirobebis prevenciisaken, romelic xels uwyobs stresis
simptomebis zrdas TanamSromlebSi da amisaTvis unda uz-
runvelyos maTi fizikuri usafrTxoeba, gonivruli samuSao
saaTebis arseboba, gadawyvetilebis miRebis moculoba, Ti-
Toeul samuSao samsaxurSi operatiuli komunikaciisa da
fsiqologiurad mxardamWeri garemos Seqmna.
43. im SemTxvevaSi, Tuki TanamSromeli samsaxurebrivi movaleo-
bebis Sesrulebisas travmuli SemTxvevis msxverpli gaxda,
mas dauyovnebliv unda gaewios daxmareba. Tu saWiroa, unda
Cautardes piradi konsultacia da sxva nebismieri saxis
grZelvadiani RonisZieba.
44. unda dainergos TanamSromelTa keTildReobis politi-
rekomendacia (97)12
164
ka, rac TanamSromlebs im piradi problemebis gamklavebaSi
daexmareba, romlebic gavlenas axdenen mis muSaobaze. Ta-
namSromlebisaTvis xelmisawvdomi unda iyos srulyofili
informacia SeTavazebuli daxmarebis xasiaTis Sesaxeb.
45. TanamSromelTaTvis xelmisawvdomi unda iyos realuri in-
formacia dawinaurebis SesaZleblobebis Sesaxeb. dawinaure-
bis Sesaxeb gadawyvetilebebi xazs unda usvamdes im kompe-
tenciebs, romelic konkretuli samuSaos SesrulebisaTvis
saWiro unar-Cvevebis qonas gulisxmobs. Sefasebisas SerCev-
is procedurebi saSualebas unda iZleodes samarTlianad
iqnes gaTvaliswinebuli samuSao gamocdileba, samuSaosaT-
vis moxmarebuli Zalisxmeva da Sesrulebuli samuSaos pro-
fesiuli xarisxi, maT Soris, sxvebTan muSaobis unari. regu-
laruli da xSiri samuSaos Sesrulebis Sefaseba ganxiluli
unda iqnes Sesabamis pirTan, raTa daexmaros TanamSromels
potencialis srulad gamovlenasa da SesaZlo dawinaurebi-
saTvis momzadebaSi.
46. dawinaureba kompetenciis aRiarebis erTaderTi forma aRa-
ris. unda moiZebnos da saWiroebis SemTxvevaSi, gamoyenebul
iqnes aRiarebis sxva formebi.
47. unda waxalisdes TanamSromelTa muSaobis Sesaxeb kvlevis
Catareba. amgvari kvlevis mizani unda iyos imis dadgena, Tu
ramdenad SeiZleba mocemuli momsaxurebis mniSvnelovnad
gaumjobeseba TanamSromelTa ukeTesad SerCevis, treningis,
samuSaos organizebiT, dainteresebiTa da profesiuli mx-
ardaWeris gziT.
V. mobiluroba48. sasjelaRsrulebisa da probaciis samsaxurebSi da samsax-
urebs Soris efeqturi muSaobis mxardasaWerad, erTi samsax-
uris TanamSromlebs unda mieceT meore samsaxuris treninge-
bze daswrebis SesaZlebloba. amgvari SesaZlebloba mxolod
mocemuli piris Tanxmobis safuZvelze unda ganxorcieldes
da ar unda gulisxmobdes TanamSromlis formaluri statu-
sis Secvlas.
49. sanqciebisa da RonisZiebebis implementaciaze pasuxismge-
beli samsaxuris muSaobis gasaumjobeseblad, SesaZlebeli
evropis sabWos dokumentebi
165
unda iyos probaciis samsaxuris TanamSromelTa staJire-
baze gagzavna cixeSi da piriqiT, cixis TanamSromelTa sta-
Jireba probaciis samsaxurSi. staJirebis xangrZlivoba, ro-
melic ar unda gaxdes sxva samuSaoze gadayvanis safuZveli,
ganisazRvreba misi miznis an miznebis Sesabamisad.
50. droebiTi staJireba damokidebulia mocemuli konkretuli
pirovnebis Sesabamisi profesiuli kvalifikaciis qonaze.
sabiujeto SezRudvebi ar unda gaxdes im pirovnebis sta-
Jirebaze gagzavnis safuZveli, romelsac ar gaaCnia saTanado
kvalifikacia. specialuri zomebi unda gatardes Sesaferisi
kandidatis SesarCevad. nebismieri saxis saWiro treningi an
momzadeba staJirebamde unda ganxorcieldes.
51. TanamSromlis mier cixidan probaciaSi (an piriqiT) samuSa-
od mudmivad gadasvlis sakiTxi ganxiluli unda iqnes amg-
vari qmedebis maregulirebeli saxelmwifo kanonmdeblobis
Sesabamisad.
(97)12 rekomendaciis II danarTi
evropuli saxelmZRvanelo sanqciebisa da RonisZiebebis aRmasrulebeli
TanamSromlebisaTvis gankuTvnili erovnuli eTikuri saxelmZRvanelosaTvis
1. zogadi eTikuri moTxovnebi1. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebe-
li TanamSromlebi erTgulad da keTilsindisierad unda
asrulebdnen saxelmwifo meqanizmebiT dakisrebul mov-
aleobebs. igive wesi vrceldeba sanqciebisa da RonisZie-
bebis aRmasrulebeli samsaxuris politikis, praqtikisa da
instruqciebis Tavsebadobaze sanqciebisa da RonisZiebebis
aRsrulebasTan dakavSirebul valdebulebebTan, ramdenad-
ac jerjerobiT isini aSkarad gansxvavdeba gamoyenebuli iu-
ridiuli meqanizmebisagan.
2. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebe-
li samsaxuri valdebulia, ganumartos TanamSromlebs san-
qciebisa da RonisZiebebis implementaciisas gamoyenebuli
rekomendacia (97)12
166
eTikuri moTxovnebi, raTa yvela doneze ganxorcielebuli
samuSao efuZnebodes eTikis dacvis principebs. samsaxuri
unda cdilobdes, moaxdinos prevencia an, sadac saWiroa,
Sesaferisi procedurebisa da miTiTebebis gziT gadaWras
eTikasTan dakavSirebuli eWvebi, romlebic TanamSromlebs
gaaCniaT politikis, praqtikis an instruqciebis Sesaxeb.
3. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebis qceva samsaxursa da mis gareT unda Seesab-
amebodes samsaxuris mier dadgenil politikas, principebsa
da instruqciebs, raTa uaryofiTad aRaisaxos samsaxurebri-
vi movaleobebis Sesrulebaze da aRSeuracxyos misi Rirse-
ba. TanamSromelma dauyovnebliv unda acnobs zedamxedvels
nebismieri qcevis an qmedebis Sesaxeb, romelsac SesaZloa
samsaxurisaTvis saziano Sedegi hqondes.
4. TanamSromelma Tavi unda Seikavos iseTi qcevisagan, romel-
mac SeiZleba warmoSvas eWvi, rom samsaxurisaTvis gamoyofi-
li fuli an sxva resursi arasaWiroebisamebRaris gaxarju-
li.
5. rodesac saWiroa eWvmitanilis an msjavrdebulis Sesaxeb in-
formaciis miwodeba uflebamosili mimRebi organosaTvis,
TanamSromels ekisreba eTikuri valdebuleba, uzrunvely-
os miwodebuli informaciis obieqturoba, gulaxdiloba
da yovlismomcveloba, gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tuki
informacia ukavSirdeba samarTaldamrRvevis mier Cadenil
ukanono qmedebas.
6. kolegebs Soris urTierTobisas, TanamSromlobisa da urT-
ierTdaxmarebis principebi upiratesi unda iyos, rac xels
Seuwyobs imgvari samuSao garemos Seqmnas, romelic fiziku-
rad da fsiqologiurad janmrTeli da usafrTxo iqneba
rogorc TanamSromlebis, aseve eWvmitanilebisa an msjavr-
debulebisaTvis. saWiroebis SemTxvevaSi, TanamSromlebi
mzad unda iyvnen, rom daexmaron erTmaneTs samuSaos Ses-
rulebisas, gansakuTrebiT Zaladobis an sxva stresuli
SemTxvevebis dros.
7. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebi pativs unda scemdnen kolegebis uflebebs,
ganurCevlad maTi rasisa, eTnikuri Tu nacionaluri warmo-
evropis sabWos dokumentebi
167
mavlobisa, kanis feris, enis, religiis, asakis, sqesis, seqsua-
luri midrekilebebis, fizikuri an gonebrivi mdgomareo-
bisa. maT arc erT SemTxvevaSi ar unda miiRon monawileoba
raime formiT ganxorcielebul Zaladobasa an diskrimina-
ciaSi, aseve, ar unda hqondeT mcdeloba, gaamarTlon msgavsi
qmedeba.
8. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebi saTanado pativiscemiT unda iRebdnen gan-
sxvavebul azrs, raTa Tavidan aicilon sxvaTa Seuracxyofa
da uzrunvelyon pativiscema. maT ar unda gaakritikon saku-
Tari kolegebi eWvmitanilis an msjavrdebulis, maTi nebism-
ieri ojaxis wevris an nacnobis winaSe.
9. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebi keTilsindisierad da gamWvirvaled unda
asrulebdnen sakuTar movaleobebs sanqciebisa da RonisZie-
bebis aRsrulebaze pasuxismgebel samsaxurSi momuSave Ta-
namSromlebis an organoebis da sazogadoebis winaSe, raTa
xeli Seuwyon samsaxurisa da misi TanamSromlebis mimarT rw-
menis Camoyalibebas.
10. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebel
samsaxurs ekisreba eTikuri valdebuleba, uzrunvelyos Ta-
namSromelTa sruli informireba mediasTan maTi urTier-
Tobis xasiaTze, romelic SesabamisobaSi unda iyos erovnu-
li kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul gamoxatvis Tavisu-
flebasTan, masze dafuZnebul nebismier politikasa an in-
struqciebTan. rodesac TanamSromlebi gancxadebas akeTe-
ben mediasTan, isini unda moqmedebdnen kanonis, politikis
an instruqciebis Sesabamisad. aseT SemTxvevebSi, maT unda
gamoavlinon gulwrfeloba, obieqturoba da gulaxdiloba.
2. eWvmitanilebsa an msjavrdebulebTan dakavSirebu-li eTikuri moTxovnebi11. sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebasTan dakavSirebuli
yvela samuSao unda efuZnebodes erovnuli an saerTaSori-
so iuridiuli meqanizmebiT gansazRvruli calkeuli piris
da eWvmitanilis an msjavrdebulis uflebebis pativiscemas.
eWvmitanilis an msjavrdebulis pativiscema aseve gulisx-
mobs misi ojaxis wevrebisa da naTesavebis pativiscemas.
rekomendacia (97)12
168
12. eWvmitanilebsa an msjavrdebulebTan muSaobisas, TanamS-
romlebi erTgulad unda emsaxurebodnen sanqciebis da
RonisZiebebis aRsrulebas maTi samsaxuris politikisa da
praqtikis Sesabamisad.
13. TanamSromlebma Tavi unda Seikavon eWvmitanili an msja-
vrdebuli samarTaldamrRvevis winaaRmdeg nebismieri for-
mis fizikuri an gonebrivi arasaTanado mopyrobis ganxor-
cielebisagan da yvela Rone unda ixmaron sxvaTa mxridan ms-
gavsi qcevis SesaCereblad.
14. TanamSromlebma Tavi unda Seikavon sanqciebisa da RonisZie-
bebis aRsrulebisas nebismieri formis diskriminaciisagan
da yvela Rone unda ixmaron, raTa aRdauSvan diskriminaci-
uli qmedebis Cadena sxva pirebis an organoebis mxridan.
15. TanamSromlebma Tavi unda Seikavon nebismieri qmedebisagan,
romelic provocirebas uwevs eWvmitanilis an msjavrdebu-
lis braldebas. piriqiT, TanamSromlebi unda cdilobdnen,
ubiZgon eWvmitanilsa an msjavrdebuls dadebiTi qmedebi-
saken sakuTari konstruqciuli damokidebulebebis, si-
tyvebisa da qmedebebis magaliTiT.
16. TanamSromels, romelic uSualod muSaobs eWvmitanilsa an
msjavrdebulTan, ekisreba eTikuri valdebuleba, miawodos
informacia maTi movaleobebisa da uflebebis Sesaxeb, da-
kisrebul sanqciebsa da RonisZiebebTan mimarTebiT, aseve
im daxmarebis formebis Sesaxeb, romlebic SeuZlia gauwios
kanonmorCili qcevis gansaxorcieleblad.
17. informacia eWvmitanilis an msjavrdebulis, misi mdgomare-
obis, aseve, misi ojaxis Sesaxeb daculi unda iyos konfiden-
cialurobis Sesaxeb arsebuli sakanonmdeblo an adminis-
traciuli pirobebis Sesabamisad.
18. dauSvebelia TanamSromlis mier nebismier pirobebSi raime
tipis qrTamis miReba an korufciul saqmianobebSi monaw-
ileoba eWvmitanilTan, braldebulsa anda misi ojaxis wev-
rebTan. man yvela Rone unda ixmaros, raTa aRdauSvas amgvari
qmedebis Cadena sxva TanamSromlebis mxridan.
19. TanamSromlebma unda daamyaron da SeinarCunon profesi-
uli urTierTobebi eWvmitanilsa an msjavrdebulTan da misi
evropis sabWos dokumentebi
169
ojaxis wevrebTan. im SemTxvevaSi, Tuki eWvi epareba samarT-
aldamrRvevsa da misi ojaxis wevrebTan misi urTierTobis
marTebulobaSi, unda moiTxovos Sesabamisi rCeva. TanamS-
romelma, romelsac ekisreba zedamxedvelobis funqcia, uy-
oymanod unda ganaxorcielos Sesabamisi qmedeba daqvemde-
barebulsa da samarTaldamrRvevs anda misi ojaxis wevrebs
Soris saeWvo urTierTobis Sem TxvevaSi. terminologia
20. termini ~sanqciebi da RonisZiebebi” gulisxmobs rogorc
sapatimro, aseve sazogadoebriv sanqciebsa da RonisZie-
bebs. (92) 16 rekomendacia- Si mocemuli ganmartebis Tanax-
mad, sazogadoebrivi sanqciebi da RonisZiebebi uzrunve-
lyofs samarTaldamrRvevis sazogadoebaSi yofnas da misi
Tavisuflebis garkveulwilad SezRudvas Sesabamisi piro-
bebisa da/an valdebulebebis dakisrebiT, romlebsac ka-
noniT am miznisaTvis gansazRvruli organoebi axorciele-
ben. ~RonisZiebebi” aris is zomebi, romlebic gamoiyeneba
gacxadebul samarTaldarRvevasTan dakavSirebuli sanqciis
Sesaxeb gadawyvetilebis miRebamde an mis nacvlad, aseve, sa-
patimro dawesebulebis gareT Tavisuflebis SezRudvis Ses-
axeb msjavris aRsrulebisaTvis.
21. ~sanqciebisa da RonisZiebebis aRsrulebaze pasuxismgebeli
TanamSromlebi” gulisxmobs samsaxuris TanamSromlebs,
romelTac sanqciebisa da RonisZiebebis implementaciis op-
eraciuli an menejeruli valdebulebebi aqvT, rogorc es
zemoTaa gansazRvruli (Cveulebriv, cixisa da probaciis
TanamSromlebi).
22. teqstSi gamoyenebulia termini ~eWvmitanili (samarTal-
damrRvevebi)”, ramdenadac sanqciebisa da RonisZiebebis
aRsrulebaze pasuxismgebeli samsaxuri SesaZloa aseve pa-
suxismgebeli iyos sasamarTlo ganxilvamde ganxorciele-
bul RonisZiebebze. amis magaliTi SeiZleba iyos dacvis
qveS dabruneba, sakontaqto piris sasamarTlo ganxilvaze
wardgena an, mocemul konkretul pirobebSi da konkretuli
usafrTxoebis mizniT, mopyrobis dagegmvis dawyeba. 4. ram-
denadac II danarTi awesebs eTikur principebs da ara wesebs,
gamoyenebulia termini ~unda~ (frangulad termini ~Devoir”).
es ki gulisxmobs, rom principebs upiratesi eTikuri Zala
gaaCnia.
rekomendacia (97)12
170
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia
(2012)5 wevri qveynebisadmi cixis TanamSromlebis eTikis evropuli
kodeqsis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier 2012 wlis 12 aprils
ministris moadgileebis 1140-e Sexvedraze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos wesdebis 15.b muxlis de-
bulebebis Sesabamisad, Seixsenebs ra, rom evropis sabWos mizania
met erTobas miaRwios mis wevrebs Soris;
mxedvelobaSi iRebs ra, rom evropis sabWos erT-erT mizans
aseve warmoadgens kanonis uzenaesobis damkvidreba, rac yvela
namdvili demokratiis safuZvelia;
sTvlis ra, rom sisxlis samarTlis warmoebis sistema mTavaR-
rols asrulebs kanonis uzenaesobis uzrunvelyofaSi, xolo ci-
xis TanamSromlebs am sistemaSi arsebiTi roli ekisrebaT;
mxedvelobaSi iRebs ra adamianis uflebaTa evropul konven-
cias da adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos preceden-
tul samarTals;
iTvaliswinebs ra aseve wamebisa da araadamianuri an Rirsebis
Semlaxveli mopyrobis an dasjis prevenciis evropuli komite-
tis mier Catarebul muSaobas, kerZod ki mis mier saerTo anga-
riSebSi Camoyalibebul standartebs;
kvlav adasturebs ra, rom aravis ar SeiZleba waerTvas Tavi-
sufleba, garda im SemTxvevisa roca es aris gardauvali zoma da
miiReba kanoniT gaTvaliswinebuli proceduris dacviT;
xazs usvams ra, rom sapatimro sasjelis sisruleSi moyvana
da patimrebTan mopyroba saWiroebs usafrTxoebis moTxovnaTa
gaTvaliswinebas da wesrigis dacvas; amave dros cixeebSi iseTi
pirobebis Seqmnas, rom aRibRalebodes adamianuri Rirseba da
uzrunvelyofili iyos patimrebisTvis profesiuli saqmianoba
da programebi, romlebic maT moamzadebs sazogadoebaSi rein-
tegraciisaTvis;
sTvlis ra mniSvnelovnad, rom evropis sabWos wevrma qveyneb-
evropis sabWos dokumentebi
171
ma ganagrZon cixeebTan mimarTebaSi sakuTari politikis zogadi
principebis mudmivi gadaxedva da srulyofa;
miaCnia ra, amasTanave, rom am zogadi principebis dacva xels
Seuwyobs saerTaSoriso TanamSromlobas am sferoSi;
sTvlis ra, rom cixis samsaxuris mravali miznis miRweva
damokidebulia sazogadoebis monawileobasa da TanamSrom-
lobaze da rom cixis samsaxuris efeqtianoba damokidebulia
sazogadoebis mxardaWeraze;
aRniSnavs ra seriozul socialur cvlilebebs, romlebmac
gavlena iqonies bolo ori aTwleulis mniSvnelovan movlenebze
evropis penitencialuri sistemaSi;
kidev erTxel iwonebs ra evropis sabWos ministrTa komite-
tis rekomendaciebSi mocemul, penitencialur sistemasTan da
praqtikasTan dakavSirebul standartebs, da kerZod:
- rekomendacia (89)12 cixeSi ganaTlebis Sesaxeb;
- rekomendacia (93)6 cixeSi infeqciuri daavadebebis, maT So-
ris Sids-is, da janrTelobasTan dakavSirebuli sxva prob-
lemebis kontrolis kriminologiuri aspeqtebis Sesaxeb;
- rekomendacia (97)12 sanqciebisa da zomebis aRmasrulebeli
kadrebis Sesaxeb
- rekomendacia (98)7 cixeSi janmrTelobis dacvis eTikuri da
organizaciuli aspeqtebis Sesaxeb;
- rekomendacia (99)22 cixeebis gadavsebisa da cixis macxov-
rebelTa raodenobis zrdis Sesaxeb
- rekomendacia (2003)22 cixidan pirobiTi ganTavisuflebis
Sesaxeb;
- rekomendacia (2003)23 cixis administraciis mier samudamo
patimrobamisjili da sxva grZelvadiani patimrebis mimarT
damokidebulebis Sesaxeb;
- rekomendacia (2006)2 evropuli penitencialuri wesebis Ses-
axeb;
- rekomendacia (2006)13 patimrobis zomis gamoyenebis, misi
pirobebisa da Zaladobis sawinaaRmdego garantiebis Sesaxeb;
- rekomendacia (2008)11 sanqciebsa da zomebs daqvemdebarebu-
li arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis mimarT evropu-
li wesebis Sesaxeb;
mxedvelobaSi iRebs ra samarTaldamcavi organoebis Ta-
namSromelTa gaeros qcevis kodeqss, patimrebisadmi mopyro-
rekomendacia (2012)5
172
bis gaeros standartuli wesebis minimums, da qali patimrebis
mimarT mopyrobis gaeros standartuli wesebis minimums, da
samarTaldamrRvevi qalebis mimarT arasapatimro zomebis gam-
oyenebis (bangkokis wsebi) wesebs;
iTvaliswinebs ra, rom aucilebelia erTiani evropuli prin-
cipebisa da ZiriTadi mimarTulebebis rekomendireba saerTo
miznebis misaRwevad, cixis personalis efeqtiani saqmianobisa
da maTi angariSvaldebulebis gansaxorcieleblad, rac moemsax-
ureba demokratiul sazogadoebaSi moqalaqeTa usafrTxoebisa
da maTi uflebebis dacvis uzrunvelyofas, rogorc amas moiTx-
ovs kanonis uzenaesobis principi.
rekomendacias iZleva, rom wevri qveynebis mTavrobebma, maTi
qveynebis kanonmdeblobebSi, praqtikasa da penitnecialuri
sistemis TanamSromelTa qcevis kodeqsebSi ixelmZRvanelon pen-
itencialuri dawesebulebebis TanamSromelTa evropuli kode-
qsis samodelo teqstSi Camoyalibebuli principebiT, romlebic
Tan erTvis am rekomendaciebs da ganixileba evropul peniten-
cialur wesebTan erTobliobaSi;
aseve iZleva rekomendacias, rom wevri qveynebis mTavrobebma
rac SeiZleba farTod gaavrcelon es teqsti da mis safuZvelze
Seqmnili eTikis kodeqsi da gaakontrolon misi Sesruleba Sesa-
bamisi dawesebulebebis mier.
(2012)5 rekomendaciis danarTi
I kodeqsis moqmedebis sferos gansazRvra
mocemuli kodeqsi vrceldeba penitencialuri sistemis ier-
arqiis nebismier safexurze momsaxure personalze.
mocemul kodeqsSi termini ~cixe” gamoiyeneba im dawesebule-
bebis aRsaniSnavad, romlebic gankuTvnilia sasamarTlo xe-
lisuflebis mier dapatimrebuli, an gasamarTlebis Sedegad Ta-
visuflebaaRkveTili pirebis gansaTavseblad.
mocemul kodeqsSi araferi ar unda iyos gagebuli ise, TiTqos is
gamoricxavs adamianis uflebebis Sesaxeb nebismieri saerTaSor-
iso dokumentis da standartebis, gansakuTrebiT ki evropuli
penitencialuri wesebis, an sxva specializirebuli personal-
isaTvis gankuTvnili profesiuli eTikis kodeqsebis gamoyenebas.
evropis sabWos dokumentebi
173
II. cixis personalis amocanebi
demokartiul sazogadoebaSi, sadac kanonis uzenaesoba sufevs
cixis personalis mTavari mizania:
sakuTari movaleobebis Sesruleba erovnuli kanonmdeblobisa
da saerTaSoriso standartebis Sesabamisad;
pirovnebis ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis dacva da
pativiscema, rogorc amas moiTxovs, kerZod, adamianis ufleba-
Ta evropuli konvencia;
patimrebisTvis usafrTxoebisa da iseTi pirobebis uzrunvely-
ofa, romlebic pasuxobs Sesabamisi saerTaSoriso standartebis,
kerZod ki evropuli penitencialuri wesebis moTxovnebs;1
sazogdoebis danaSaulebrivi qmedebisagan daculobis uflebis
pativiscema da dacva;
ganTavisuflebis Semdeg patimarTa socialuri integraciis mi-
marTulebiT muSaoba, patimrebisTvis cixeSi yofnis periodis
sasargeblod gamoyenebis saSualebis micema.
III cixis personali da sisxlis samarTlis sistema
patimrebTan mimarTebaSi cixis personals unda ekisrebodes po-
liciisagan, jarisagan, prokuraturisagan da sasamarTlo orga-
noebisagan gansxvavebuli roli da movaleobebi.
cixis personali saTanadod unda TanamSromlobdes sisxlis
samarTlis sistemis Sesabamis uwyebebTan, maT Soris probaciis
samsaxurebTan, Tu isini arsebobs.
IV. cixis personalis qcevis ZiriTadi mimarTulebebi
a. angariSvaldebuleba
cixis personali, yvela doneze, piradad agebs pasuxs da Tavis
Tavze iRebs sakuTari qmedebis, umoqmedobis an qveSevrdomTaT-
vis gacemuli brZanebebis Sedegebze pasuxismgeblobas; valde-
bulia yovelTvis winaswar gadaamowmos ganzraxuli qmedebis
kanoniereba.
1 wevri qveynebis ministrTa komitetis rekomendacia (2006)2 penitencialuri wesebis
Sesaxeb (miRebulia ministrTa komitetis mier 2006 wlis 11 ianvars ministris
moadgileebis 952-e Sexvedraze).
rekomendacia (2012)5
174
b. keTilsindisiereba
cixis personali valdebulia atarebdes da hqadagebdes piradi
patiosnebisa da keTilsindisierebis maRal standartebs
cixis personali unda cdilobdes daamyaros dadebiTi profe-
siuli urTierTobebi patimrebTan da maTi ojaxis wevrebTan.
cixis personalma ar unda dauSvas, rom misi piradi, finansuri an
sxva interesebi ewinaaRmdegebodes mis Tanamdebobriv interesebs.
cixis personali valdebulia win aRudges korufciis yvela
formas cixis samsaxuris SigniT. valdebulia acnobos uSualo
xelmZRvanelobas da sxva Sesabamis organoebs cixis SigniT ko-
rufciis nebismieri faqtis Sesaxeb.
cixis personali valdebulia Seasrulos uSualo ufrosis yvela
kanonieri da sworad gaformebuli miTiTeba; amave dros evaleba
Tavi Seikavos iseTi miTiTebebis Sesrulebisagan, romlebic aS-
kara da seriozul kanondarRvevas warmoadgens da mosalodne-
li sanqciebis winaSe SiSis gareSe ganacxados aseTi miTiTebebis
miRebis Sesaxeb.
g. adamianuri Rirsebis pativiscema da dacva
cixis personali valdebulia yovelTvis pativi sces da daicvas
nebismieri adamianis sicocxlis ufleba.
yoveldRiuri amocanebis Sesrulebisas cixis personali valde-
bulia pativi sces da daicvas adamianis Rirseba, mxari dauWiros
da daicvas yvela adamianis uflebebi.
cixis personali ar unda anxorcielebdes, aqezebdes an eguebo-
des wamebis an sxva araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis,
dasjis aqtebs nebismier garemoebebSi, maT Soris ufrosis brZa-
nebiTac.
cixis personali pativs unda scemdes da daicvas yvela patimris
fizikuri, seqsualuri da fsiqiuri xelSeuxebloba, maT Soris
daicvas danarCeni patimrebis an nebismieri sxva piris xelyofi-
sagan.
cixis personali yovelTvis zrdilobianad da pativiscemiT
unda moeqces patimrebs, kolegebs da yvelas, vinc cixis karib-
Wes gadaabijebs.
cixis personalma mxolod ukiduresi aucileblobisas da mxo-
evropis sabWos dokumentebi
175
lod kanonieri miznebis misaRwevad SeiZleba daarRvios adamia-
nis piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba.
cixis personalma ar unda gamoiyenos Zala patimrebis winaaRm-
deg, Tu es araris Tavdacvis, an cixidan gaqcevis mcdelobisa da
kanonieri wesrigisadmi aqtiuri an pasiuri fizikuri winaaRmde-
gobis aRkveTis mizniT, da isic mxolod ukidures SemTxvevaSi.
cixis personali pirad Cxrekas unda atarebdes mxolod gardau-
vali aucileblobis SemTxvevaSi da am dros ar unda amcirebdes
patimrebs.
cixis personali SemzRudav saSualebebs unda iyenebdes mxolod
evropuli penitencialuri wesebis 68-e wesis Sesabamisad. ker-
Zod arasodes ar unda gamoiyenos isini qalebis mimarT orsulo-
bis, mSobiarobis da uSualod mSobiarobis Semdgom periodSi.
d. movla da daxmareba
cixis personali yuradRebiT unda moekidos calkeuli patimre-
bis gansakuTrebul moTxovnilebebs. am patimarTa ricsvs gane-
kuTvnebian arasrulwlovnebi, qalebi, umciresobebi, ucxoeTis
moqalaqeebi, xnieri adamianebi da invalidebi, aseve nebismieri
patimari, romelic raime sxva mizezis gamo SeiZleba ducvelad
grZnobdes Tavs; unda yvelanairad daexmaros maT sakuTari moT-
xovnilebebis dakmayofilebaSi.
cixis personalma unda uzrunvelhyos patimrobaSi ayvanili pi-
rebis janmrTelobis sruli dacva, kerZod miiRos dauyovnebeli
zomebi samedicino daxmarebis aRmosaCenad saWiroebis SemTx-
vevaSi.
cixis personalma unda uzrunvelhyos patimrobaSi myofi adami-
anebis usafrTxoeba, higiena da Sesabamisi kveba. yvelaferi unda
iRonos imisaTvis, rom patimrobis pirobebi cixeebSi akmayofi-
lebdes Sesabamis saerTaSoriso standartebs, konkretulad ki
evropul penitencialur wesebs.
cixis personalma unda imuSaos patimrebis socialuri reintegra-
ciis mimarTulebiT konstruqciuli saqmianobis, individualuri
urTierTqmedebisa da daxmarebis programebis farglebSi.
e. samarTlianoba, miukerZoebloba da aradiskriminacia.
cixis personali pativs unda scemdes pluralizms da mraval-
ferovnebas, aRdauSvas diskriminacia arc erTi patimris mimarT
rekomendacia (2012)5
176
sqesis, asakis, rasis, kanis feris, enis, religiis, politikuri an
sxva Tvalsazrisis, erovnebis, socialuri warmoSobis, erovnu-
li umciresobisadmi kuTvnilebis, qonebrivi cenzis, warmoSobis
an sxva statusis miuxedavad, an mis mier svaraudod an namdvilad
Cadenili danaSaulis safuZvelze. cixis personali gansakuTre-
buli yuradRebiT unda moekidos evropuli penitencialuri
wesebis 29-e wesis moTxovnebs.
cixis personalma srulad unda gaiTvaliswinos rasizmis, qseno-
fobiis dagmobis da maTTan brZolis aucilebloba; garda amisa
gaiTvaliswinos genderuli Taviseburebebi da aRdauSvas nebis-
mieri formis sqesobrivi xelyofa rogorc sxva personalis ase-
ve patimrebis mimarT.
cixis personalma sakuTari movaleobebi unda Seasrulos sa-
marTlianad, obieqturad da Tanmimdevrulad
cixis personalma pativi unda sces im patimarTa udanaSaulobis
prezumfcias, romlebic jer ar arian gasamarTlebuli da ms-
javrdebuli sasamarTlos mier.
cixis personalma unda gamoiyenos evropuli penitencialuri
wesebiT2 gaTvaliswinebuli samarTliani da obieqturi disci-
plinaruli procedurebi, garda amisa maT unda daicvan princi-
pi, romlis mixedviTac disciplinarul darRvevaSi eWvmitani-
li patimari udanaSaulod iTvleba manam, sanam misi danaSauli
aRdamtkicdeba.
v. TanamSromloba
cixis personalma unda uzrunvelhyos, rom patimrebma sakuTar
advokatebTan da ojaxis wevrebTan regularuli da adekvaturi
kontaqtis uflebiT isargeblon Tavisuflebis aRkveTis mTeli
drois ganmavlobaSi.
cixis personalma xeli unda Seuwyos patimarTa keTildReobi-
saTvis moRvawe samTavrobo an arasamTavrobo organizaciebis da
sazogadoebrivi jgufebis TanamSromlobas.
cixis personalma xeli unda Seuwyos kolegebs Soris TanamS-
romlobis, mxardaWeris, urTierTndobisa da urTierTgagebis
atmosferos Camoyalibebas.
2 56-63 wesebi
evropis sabWos dokumentebi
177
z. konfidencialuroba da monacemTa dacva
cixis personalis xelT arsebuli konfidencialuri xasiaTis
informacia saidumlod unda iyos daculi, Tu sakuTari mova-
leobebis Sesrulebis an marTlmsajulebis saWiroebebi sxvagva-
rad aRmoiTxovs.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces saeqimo saidumlos
principis pativiscemis valdebulebas.
piradi monacemebis Segroveba, Senaxva da gamoyeneba cixis person-
alis mier unda xdebodes monacemTa dacvis prinicpebis sruli
dacviT, kerZod, SezRuduli unda iyos im zomiT, rac aucilebe-
lia kanonieri, legitimuri da konkretuli miznebis misaRwevad.
V. zogadi nawili
cixis personalma pativi unda sces mocemul kodeqss. agreTve,
sakuTari SesaZleblobebis farglebSi, Tavidan aicilos da
yovelmxriv win aRudges mis darRvevas.
cixis personalma, romelsac safuZveli aqvs ifiqros, rom adgi-
li hqonda an eqneba am kodeqsis darRvevas, unda moaxsenos Tavis
zemdgom xelmZRvanelobas da saWiroebis SemTxvevaSi, sxva Sesa-
bamis organoebs.
rekomendacia (2012)5
178
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2006)13
wevri saxelmwifoebisadmi winaswari patimrobis gamoyenebis,
misi ganxorcielebis pirobebisa da Zaladobis sawinaaRmdego
zomebis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier 2006 wlis 27 seqtem-
bers ministrTa moadgileebis 974-e sxdomaze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos debulebis 15 b punqtis
Sesabamisad, aniWebs ra gansakuTrebul mniSvnelobas udanaSau-
lobis prezumfciasa da pirovnebis Tavisuflebis uflebas;
gaiazrebs ra aunazRaurebel zians, romelic patimrobis gamo
SeiZleba miadges adamians, romelic SemdgomSi udanaSaulod
iqneba cnobili, an ganTavisufldeba sisxlis samarTlis pasux-
ismgeblobisagan, aseve imas, Tu ra damangreveli gavlena SeiZle-
ba iqonios patimrobam ojaxuri urTierTobebis SenarCunebaze;
mxedvelobaSi iRebs ra adamianis winaswarpatimrobaSi yof-
nis finansur Sedegebs saxelmwifosaTvis, calkeuli pirisa da
mTlianad ekonomikisaTvis;
eyrdnoba ra adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos
precedentul gadawyvetilebebs, wamebisa da araadamianuri
an damamcirebeli mopyrobis an dasjis prevenciis evropuli
komitetis angariSebs, aseve gaeros adamianis uflebaTa saagen-
toebis azrs;
mxedvelobaSi iRebs ra ministrTa komitetis rekomendacias
(2006)2 cixis evropuli wesebis Sesaxeb da ministrTa komitetis
rekomendacias (99)22 cixeebis gadavsebisa da cixis mosaxleobis
Semcirebis Sesaxeb;
scnobs ra imis aucileblobas, rom winaswari patimroba gax-
des yovelTvis gamonaklisi da yovelTvis gamarTlebuli zoma;
mxedvelobaSi iRebs ra Tavisufleba aRkveTil yvela pirTa
adamianis uflebebsa da fundamentur Tavisuflebebs, agreTve
imis gansakuTrebul mniSvnelobas, rom winaswarpatimrobaSi
evropis sabWos dokumentebi
179
myof pirebs ara marto SeeZloT dacvisaTvis momzadeba da ojax-
uri urTierTobebis SenarCuneba, aramed imyofebodnen maTi uf-
lebrivi statusis Sesabamis, udanaSaulobis prezumfciaze da-
fuZnebul pirobebSi;
iTvaliswinebs ra winaswari patimrobis RonisZiebis Sesaxeb
saerTaSoriso normebis SemuSavebis mniSvnelobas iseT sakiTxe-
bze, rogoricaa winaswari patimrobis daniSvnis gamamarTlebe-
li garemoebebi, misi daniSvnisa da gagrZelebis procedure-
bi da winaswarpatimrobaSi yofnis pirobebi, aseve am normebis
efeqtianad gamoyenebis meqanizmebi ;
rekomendacias aZlevs evropis sabWos wevri qveynebis mTav-
robebs gaacnon sazogadoebas da sakuTar samarTalwarmoeba-
sa da praqtikul saqmianobaSi ixelmZRvanelon im principebiT,
romlebic Camoyalibebulia winamdebare rekomendaciis danarT-
Si, romelic scvlis rezolucias (65)11 patimrobaSi ayvanis Ses-
axeb da ministrTa komitetis rekomendacias (80)11 winaswari pa-
timrobis Sesaxeb.
rekomendaciis (2006)13 danarTi
winaswari patimrobis RonisZiebis gamoyenebis, misi
pirobebisa da Zaladobis sawinaaRmdego garantiebis
uzrunvelyofis wesebi
preambula
winamdebare wesebi miznad isaxavs:
a. daawesos mkacri SezRudvebi winaswari patimrobis Ronis Zie-
bis gamoyenebisaTvis;
b. xeli Seuwyos aRkveTis alternatiuli RonisZiebebis gamoy-
enebas iq, sadac es SesaZlebelia;
g. moiTxovos sasamarTlos uflebamosileba winaswari patimro-
bis daniSvnasa da misi xangrZlivad gamoyenebisaTvis, aseve
patimrobis alternatiuli RonisZiebis gamoyenebisTvis;
d. uzrunvelyofil iqnas, rom dapatimrebuli pirebi imyofe-
bodnen im pirobebsa da reJimSi, romelic Seesabameba maT
ufle briv statuss, gamomdinares udanaSaulobis prezum-
ciidan;
rekomendacia (2006)13
180
e. moiTxovos Rirseuli pirobebisa da Sesabamisi menejmentis
uzrunvelyofa winaswarpatimrobaSi myofi pirebisaTvis;
v. gaTvaliswinebul iqnas winamdebare wesebis SesaZlo dar-
Rvevebis Tavidan acilebis efeqtiani zomebi.
winamdebare wesebi iTvaliswinebs adamianis yvela uflebasa da
ZiriTad Tavisuflebebs, magram yuradRebas amaxvilebs wamebi-
sa da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis akrZalvaze,
samarTliani sasamarTlos uflebaze, Tavisuflebisa da usa-
frTxoebis uflebaze, piradi da ojaxuri cxovrebis pativisce-
maze.
winamdebare wesebi gamoiyeneba yvela im piris mimarT, vinc dana-
SaulSia eWvmitanili, Tumca Seicavs gansakuTrebul moTxovnebs
arasrulwlovnebisa da sxva gansakuTrebuli kategoriis pire-
bis mimarT maTi gamoyenebis SemTxvevisaTvis.
gansazRvrebebi da ZiriTadi principebi
gansazRvrebebi
1. [1] „winaswari patimroba~ - es aris eWvmitanili pirisaTvis
Tavisuflebis aRkveTa sasamarTlos mier daniSnuli vadiT
mis mimarT ganaCenis gamotanamde. is aseve gulisxmobs Tavi-
suflebis aRkveTis nebismier vadas samarTlebriv sakiTxeb-
Si saerTaSoriso TanamSromlobis da eqstradiciis normebis
Sesabamisad da maTi konkretuli moTxovnebis Tanaxmad. is
aRgulisxmobs dakiTxvis mizniT policiis an sxva samarTal-
damcavi organos warmomadgenlis (an nebismieri kompetentu-
ri organos) mier winaswar, droebiT dakavebas.
[2] „winaswari patimroba~ aseve niSnavs pirovnebis damnaSaved
cnobis Semdeg Tavisuflebis aRkveTis nebismier vadas, sanam
is elodeba ganaCenis gamotanas an misi braleulobis damt-
kicebas da ariTvleba msjavrdebulad.
[3] „winaswarpatimrobaSi myofi pirebi~ arian Tavisufle-
baaRkveTili pirebi, romlebsac jer ara aqvT misjili cixe,
an dapatimrebuli arian sxva safuZvelze.
2. [1] winaswari patimrobis sanacvlo „alternatiuli zome-
evropis sabWos dokumentebi
181
bi~ SeiZleba gulisxmobdes, magaliTad: sasamarTloSi ga-
mocxadebis valdebulebas dadgenil drosa da dadgenili
moTxovnebis Sesabamisad; samarTalwarmoebisaTvis xelis
arSeSlas da garkveuli profesiuli an sxva saxis saqmiano-
bisagan Tavis Sekavebas; sasamarTloSi, policiaSi an sxva
organoebSi yoveldRiur an regularul gamocxadebas; sa-
samarTlos mier dadgenili organos meTvalyureobis qveS
yofnis moTxovnas; eleqtronuli monitoringis qveS yofnis
moTxovnas; konkretul misamarTze cxovrebis moTxovnas,
iq yofnis xangrZlivobis pirobebis dadgeniT an daudgen-
lad; nebarTvis gareSe konkretuli adgilebis an ubnebis
armitovebis, an iq argamoCenis moTxovnas; nebarTvis gareSe
konkretul pirebTan arSexvedris moTxovnas; pasportis an
piradobis damadasturebeli sxva dokumentebis Cabarebis
moTxovnas; sasamarTlo procesis mimdinareobis periodSi
finansuri an sxva saxis garantiebis wardgenis moTxovnas.
[2] SeZlebisdagvarad, alternatiuli zomebis gamoyeneba
unda moxdes im saxelmwifoSi, sadac eWvmitanili cxovrobs,
Tu es araris saxelmwifo, sadac savaraudod Cadenilia dana-
Sauli.
zogadi principebi
3. [1] rogorc udanaSaulobis prezumfciis, ise pirovnebis Ta-
visuflebis sasargeblod prezumfciis TvalsazrisiT, dana-
SaulSi eWvmitanili piris winaswarpatimrobaSi ayvana ufro
gamonaklisi SemTxveva unda iyos, vidre norma.
[2] kanoni ar unda iTvalliswinebdes danaSaulSi eWvmitanili
piris (an aseTi pirebis kerZo kategoriebis) winaswarpatim-
robaSi ayvanis aucileblobis moTxovnas.
[3] calkeul SemTxvevebSi winaswari patimroba unda gamoiy-
enebodes rogorc ukiduresi zoma, mxolod roca arsebobs
amis mkacri aucilebloba; ar unda moxdes misi gamoyeneba
sadamsjelo miznebiT.
4. usafuZvlo winaswari patimrobis ardaSvebis mizniT saWiroa
alternatiuli zomebis rac SeiZleba meti saxis gaTvalis-
wineba; xelmisawvdomi unda iyos eWvmitanilis qcevis nakle-
bad SemzRudveli zomebi.
rekomendacia (2006)13
182
5. winaswarpatimrobaSi myofi pirebisaTvis unda Seiqmnas maTi
samarTlebrivi statusis Sesaferisi pirobebi; es gulisx-
mobs iseTi samarTlebrivi SezRudvebis SemoRebas, romle-
bic aucilebelia samarTlianobis aRsasruleblad, dawese-
bulebis, patimrebisa da TanamSromlebis usafrTxoebis uz-
runvlesayofad da sxva pirebis uflebebis dasacavad, gansa-
kuTrebiT ki cixis evropuli wesebisa da mocemuli danarTis
III nawilSi Camoyalibebuli wesebis moTxovnaTa Sesrulebis
mizniT.
winaswari patimrobis RonisZiebis gamoyeneba
safuZvlebi
6. zogadad, winaswari patimroba unda SeefardoT mxolod im
pirebs, romlebic eWvmitanilni arian danaSaulSi, romelic
isjeba Tavisuflebis aRkveTiT.
7. piris winaswarpatimrobaSi ayvana SesaZlebelia mxolod im
SemTxvevaSi, Tu arsebobs qvemoT CamoTvlili oTxi piroba:
a. arsebobs safuZvliani eWvi, rom man Caidina danaSauli;
b. arsebobs safuZvliani eWvi, rom ganTavisuflebis SemTx-
vevaSi is: (I) miimaleba, (II) Caidens mZime danaSauls (III) xels
SeuSlis marTlmsajulebas an (IV) daemuqreba sazogadoebis
usafrTxoebas;
g. ararsebobs alternatiuli zomebis gamoyenebiT „b~ pun-
qtSi gaTvaliswinebuli SemTxvevebis Tavidan acilebis sa-
Sualeba;
d. es aris sisxlis samarTlis warmoebis erT-erTi etapi.
8. [1] imis dasadgenad, Tu ramdenad arsebobs 7b punqtiT gaT-
valiswinebuli safuZvlebi, agreTve SesaZlebelia Tu
ara maTi gamoricxva alternatiuli zomebis saSualebiT,
saWiroa rom sasamarTlom, romelic miiRebs gadawyvetile-
bas eWvmitanilis winaswarpatimrobaSi ayvanis, an Tu aseTi
gadawyvetileba ukve arsebobs, misi gagrZelebis Sesaxeb,
gamoiyenos obieqturi kriteriumebi.
[2] prokuraturam an gamoZiebaSi monawile mosamarTlem unda
daadginon, arsebobs Tu ara mniSvnelovani riski, romlis
Tavidan acilebac SeuZlebelia.
evropis sabWos dokumentebi
183
9. [1] riskis arsebobis dadgena unda xdebodes TiToeuli saq-
mis garemoebebidan gamomdinare, Tumca gansakuTrebuli yu-
radReba unda mieqces:
a. savaraudo danaSaulis xasiaTsa da simZimes;
b. sasjels, romelic SeiZleba dainiSnos damnaSaved cnobis
SemTxvevaSi;
g. asaks, janmrTelobis mdgomareobas, pirovnul Tavise-
burebebs, ganvlil cxovrebas, pirovnebis pirad da social-
ur garemoebebs, kerZod ki mis sazogadoebriv kavSirebs;
d. pirovnebis saqciels, gansakuTrebiT imas, Tu rogor
Seasrula winaswari gamoZiebis procesSi masze dakisrebuli
valdebulebebi.
[2] is faqti, rom piri araris im qveynis moqalaqe, sadac man sa-
varudo danaSauli Caidina, an is, rom am qveyanasTan mas sxva
kavSirebi ar gaaCnia, TavisTavad ar unda CaiTvalos sakmaris
mizezad daskvnisaTvis, rom is Tavs aaridebs sisxlis samar-
Tlis procesSi monawileobas.
10. SeZlebisdagvarad saWiroa dapatimrebisagan Tavis Sekaveba
im SemTxvevaSi, Tu eWvmitanils xelze hyavs arasrulwlovani
bavSvebi;
11. winaswari patimrobis vadis gagrZelebis Sesaxeb gada-
wyvetilebis miRebisas mxedvelobaSia misaRebi, rom Sesa-
Zlebelia droTa ganmavlobaSi aRmofxvriliyo is mizezebi,
romelTa gamoc aucilebeli iyo am zomis daniSvna da alter-
natiuli zomebis gamoricxva.
12. alternatiuli zomebis pirobebis darRvevam SesaZloa
gamoiwvios Sesabamisi sanqciebis gamoyeneba, magram ar unda
gamoiwvios avtomaturad dapatimreba. am SemTxvevaSi alter-
natiuli zomis winaswari patimrobiT Secvlas gansakuTreb-
uli dasabuTeba sWirdeba.
sasamarTlos uflebamosileba
13. winaswari patimrobis, misi vadis gagrZelebis an alternati-
uli zomebis Sefardebis Sesaxeb gadawyvetileba unda miiRos
sasamarTlom.
rekomendacia (2006)13
184
14. [1] samarTaldamcavi organos warmomadgenlis (an sxva ufle-
bamosili piris) mier danaSaulSi eWvmitanilis dakavebis
Semdeg, is dauyovnebliv unda iqnes gadayvanili sasamarT-
loSi gadawyvetilebis misaRebad imis Taobaze, Tu ramdenad
gamarTlebulia misTvis Tavisuflebis aRkveTa, saWiroa Tu
ara misi vadis gagrZeleba, ramdenad aucilebelia misi wi-
naswarpatimrobaSi ayvana an saWiroa alternatiuli zomis
gamoyeneba.
[2] drois monakveTi droebiT dakavebasa da sasamarTloSi
gadayvanas Soris ar unda aRematebodes ormocdarva saaTs,
xolo bevrSemTxvevaSi ufro naklebic sakmarisia.
15. adamianis uflebaTa konvenciis me-15 muxliT gaTvalis-
winebuli gadaudebeli zomebis miRebis aucileblobam ar
SeiZleba gamoiwvios winaswar dakavebasa da sasamarTloSi,
winaswarpatimrobaSi ayvanis Sesaxeb gadawyvetilebis miRe-
bis mizniT gadayvanas Soris intervalis Svid dReze metad
gazrda, Tu es araris gamowveuli saqmis sasamarTlo mosme-
nis Catarebis SeuZleblobiT.
16. sasamarTlom, romelic iRebs winaswarpatimrobaSi ayvanis,
patimrobis gagrZelebis an misi alternatiuli zomiT Secv-
lis gadawyvetilebas, dauyovnebliv unda moisminos saqme da
gamoitanos gadawyvetileba.
17. [1] dapatimrebis safuZvlebs periodulad unda gadaxedos
sasamarTlom, romelmac SeiZleba miiRos eWvmitanilis gan-
Tavisuflebis gadawyvetileba im SemTxvevaSi Tu daadgens,
rom me-6 da me-7 a, b, g, d wesebiT gaTvaliswinebuli erTi an
ramdenime piroba aRar arsebobs.
[2] saqmis gadaxedvebs Soris intervali ar unda aRematebodes
erT Tves, Tu mocemuli piri aRisargeblebs uflebiT, rom
nebismier dros Seitanos gancxadeba winaswari patimrobidan
ganTavisuflebis Taobaze.
[3] dapatimrebis Sesaxeb gadawyvetilebebis gadaxedvis kon-
troli unda daevalos prokuraturas an sagamoZiebo orga-
nos, xolo im SemTxvevaSi Tu prokuratura an sagamoZiebo
organo ar Seitanen gancxadebas winaswari patimrobis gagr-
Zelebis Sesaxeb, piri, romlis mimarTac gamoyenebuli iyo es
zoma, avtomaturad unda ganTavisufldes.
evropis sabWos dokumentebi
185
18. nebismier pirs, romelic winaswarpatimrobaSi imyofeba,
iseve rogorc mas, vis mimarTac miRebulia winaswari patim-
robis gagrZelebis an misi alternatiuli zomiT Secvlis
gadawyvetileba, unda hqondes gadawyvetilebis gasaCivrebis
ufleba da am uflebis Taobaze informaciis miRebis ufleba.
19. [1] winaswarpatimrobaSi myof pirs unda hqondes gansa-
kuTrebuli ufleba dauyovnebliv mimarTos sasamarTlos
misi dapatimrebis usamarTlobis Taobaze.
[2] am uflebis realizacia SesaZlebelia winaswari patim-
robis Sefardebis Taobaze gadawyvetilebis periodu-
li gadaxedvis saSualebiT, ra drosac ganixileba winas-
warpatimrobaSi myofi piris gancxadebis yvela aspeqti.
20. adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-15 muxliT gaT-
valiswinebuli gansakuTrebuli garemoebebi ar gamoricxavs
winaswarpatimrobaSi myofi piris uflebas, rom Seitanos
gancxadeba misi patimrobis ukanonobis Taobaze.
21. [1] sasamarTlos nebismieri gadawyvetileba winaswari patim-
robis Sefardebis, patimrobis vadis gagrZelebis an alter-
natiuli zomis gamoyenebis Taobaze unda iyos dasabuTe-
buli, xolo pirs, romlis mimarTac miiReba gadawyvetileba
unda miewodos dasabuTebebis asli.
[2] pirs imave dRes unda ecnobos miRebuli gadawyvetilebis
Sesaxeb Tuki ar arsebobs amis xelisSemSleli obieqturi
garemoebebi.
vadebi
22. [1] winaswari patimrobis vada SeiZleba gagrZeldes mxolod
im SemTxvevaSi, Tu dakmayofildeba me-6 da me-7 wesebiT gaT-
valiswinebuli pirobebi;
[2] nebismier SemTxvevaSi misi xangrZlivoba ar unda aRemate-
bodes, da ar unda iyos Seusabamo im sasjelisa, romelic Sei-
Zleba daekisros pirovnebas Cadenili danaSaulisaTvis;
[3] patimrobam araviTarSemTxvevaSi ar unda daarRvios piris
ufleba, rom daeniSnos sasamarTlo ganxilva dadgenil
vadebSi.
rekomendacia (2006)13
186
23. winaswari patimrobis maqsimaluri vadis dadgenam ar unda
gamoricxos patimrobis vadis regularuli gadaxed-
va TiToeuli konkretuli saqmis garemoebebis gaTval-
iswinebiT misi Secvlis TvalsazrisiT.
24. [1] prokuraturis an sagamoZiebo organos valdebule-
baa guldasmiT Caataros gamoZieba da yuradReba miaqcios
imas, rom mudmivad xdebodes patimrobis yvela safuZvlis
gadaxedva.
[2] pirvel rigSi im pirebs unda mieqces yuradReba, romlebic
ukve imyofebian patimrobaSi.
advokatis daxmareba, piris daswreba da Targmani
25. [1] gadawyvetileba SesaZlo dapatimrebisa da misi safuZv-
lebis Sesaxeb dauyovnebliv unda ecnobos pirs misTvis gas-
ageb enaze.
[2] pirs, romlis mimarTac SesaZloa miRebul iqnes gad-
awyvetileba winaswari patimrobis Sefardebis Taobaze, unda
hqondes advokatis daxmarebis ufleba mTeli samarTalwar-
moebis ganmavlobaSi, unda hqondes sakuTar advokatTan kon-
sultaciis saSualeba dacvisaTvis momzadebis mizniT. pirs
unda aexsnas sakuTari uflebebi misTvis gasageb enaze.
[3] advokatis daxmareba unda ganxorcieldes saxelmwifos
xarjebiT, Tu pirs, romlis mimarTac SesaZloa patimrobis
zomis gamoyeneba ara aqvs am momsaxurebis safasuris gadax-
dis saSualeba.
[4] adamianis uflebaTa evropuli konvenciiT gaTvalis-
winebuli gansakuTrebuli garemoebebi ar gamoricxavs piris
uflebas samarTalwarmoebis periodSi iuridiul momsax-
urebasa da advokatis daxmarebaze.
26. pirs, romlis mimarTac SesaZloa gamotanil iqnes gad-
awyvetileba winaswari patimrobis Taobaze, aseve mis ad-
vokats droulad unda miuwvdebodeT xeli gadawyvetile-
basTan dakavSirebul dokumentebze.
27. [1] sxva qveynis moqalaqe pirs, romlis mimarTac SesaZloa ganx-
orcieldes winaswari patimroba, ufleba unda hqondes drou-
lad Seatyobinos sakuTari qveynis konsuls aseTi SesaZleblo-
bis Sesaxeb, raTa misgan miiRos konsultacia da daxmareba.
evropis sabWos dokumentebi
187
[2] SeZlebisdagvarad es ufleba unda gavrceldes im pireb-
zec, romlebic erTdroulad im qveynis moqalaqeebic arian,
sadac SesaZloa dapatimrebuli iyvnen da sxva qveynisac.
28. pirs, romlis mimarTac SesaZloa ganxorcieldes winaswari
patimroba, unda hqondes sasamarTlo sxdomebze daswrebis
ufleba. garkveul pirobebSi am moTxovnis dakmayofileba
SesaZlebelia teqnikuri video saSualebebis gamoyenebiT.
29. saxelmwifos xarjze uzrunvelyofili unda iyos maRalx-
arisxiani saTarjimno momsaxureba winaswari patimrobis Ses-
axeb gadawyvetilebis miRebis dros, Tu pirs aresmis da ver
laparakobs im enaze, romelzedac mimdinareobs procesi.
30. pirs, romelic unda daeswros winaswari patimrobis Sesax-
eb gadawyvetilebis miRebis process, unda mieces dabanvis,
xolo mamakacs - aseve gaparsvis saSualeba, Tu es kardinal-
urad ar cvlis mis garegnobas.
31. am Tavis qvemoT moyvanili wesebi aseve unda iyos daculi wi-
naswari patimrobis vadis gagrZelebis SemTxvevaSi.
ojaxisTvis Setyobineba
32. [1] pirs, romlis mimarTac miiReba dapatimrebis (an winaswari
patimrobis vadis gagrZelebis) gadawyvetileba ufleba unda
hqondes Seatyobinos sakuTar ojaxs saqmis mosmenis Catare-
bis dro da adgili, Tu es ar ewinaaRmdegeba marTlmsaju-
lebis interesebs an aRuqmnis safrTxes erovnul usafrTx-
oebas.
[2] nebismier SemTxvevaSi ojaxis wevrebTan kontaqtis gad-
awyvetileba unda miiRos pirma, romelsac Seefardeba wi-
naswari patimroba (an patimrobis vadis gagrZeleba), Tu es
pirovneba qmediTunariania, an ar arsebobs amis gamomricxavi
sxva garemoebebi.
winaswari patimrobis vadis CaTvla sasjelis vadaSi
33. [1] winaswari patimrobis vada, miuxedavad misi ganxor-
cielebis adgilisa, unda CaiTvalos Tavisuflebis aRkveTis
vadaSi, Tuki sasjeli aseTi saxiT iqneba daniSnuli.
rekomendacia (2006)13
188
[2] nebismieri sasjelis daniSvnisas, romelic ar gulisxmobs
Tavisuflebis aRkveTas, mxedvelobaSi unda iyos miRebuli
winaswari patimrobis yvela vada.
[3] adre daniSnuli Tavisuflebis aRkveTis alternati-
uli zomis xasiaTi da xangrZlivoba aseve unda iyos gaTval-
iswinebuli sasjelis daniSvnisas.
kompensacia
34. [1] gaTvaliswinebuli unda iyos kompensacia im pirebisaT-
vis, romlebic SemdgomSi aRiqnebian msjavrdebuli im dana-
SaulisaTvis, romlis gamoc patimrobaSi imyofebodnen; am
kompensaciiT unda anazRaurdes finansuri danakargebi, xe-
lidan gaSvebuli SesaZleblobebi da moraluri zarali.
[2] zarali ar anazRaurdeba, Tu dadginda, rom patimrobaSi
myofi piri Tavisi saqcieliT aRvivebda eWvs mis mier dana-
Saulis Cadenis Sesaxeb, an Tu es pirovneba gamiznulad uSl-
ida xels danaSaulis gamoZiebas.
III. winaswarpatimrobaSi yofnis pirobebi
zogadi sakiTxebi
35. winaswarpatimrobaSi yofnis pirobebi, romlebzedac qvemoT
CamoTvlili wesebi vrceldeba, aseve unda regulirdebodes
cixis evropuli wesebiT.
sapatimro dawesebulebis gareT yofna
36. [1] winaswarpatimrobaSi myofs SeuZlia datovos sapatimro
dawesebuleba mxolod gamoZiebis Catarebis interesebisaT-
vis Tu amis nebarTvas gascems sasamarTlo an prokuratura,
an amis Tanxmobas ganacxadebs patimrobaSi myofi piri. es Sei-
Zleba moxdes mxolod drois SezRuduli vadiT.
[2] dawesebulebaSi dabrunebis Semdeg winaswarpatimrobaSi
myof pirs, misive TxovniT, umokles vadaSi unda Cautardes
Zireuli samedicino gamokvleva eqimis an, gamonaklis SemTx-
vevaSi, eqTnis mier
evropis sabWos dokumentebi
189
samedicino mkurnalobis gagrZeleba
37. [1] saWiroa, rom winaswarpatimrobaSi myof pirs saSuale-
ba mieces gaagrZelos samedicino da stomatologiuri
mkurnaloba, romelsac igi dapatimrebamde gadioda, Tu amis
gadawyvetilebas miiRebs sapatimro dawesebulebis eqimi an
stomatologi, SeZlebisdagvarad winaswarpatimrobaSi myo-
fi piris mkurnal eqimTan an stomatologTan konsultaciis
Sedegad.
[2] winaswarpatimrobaSi myof pirs saSualeba unda mieces sa-
kuTar eqimTan an stomatologTan gaiaros konsultacia da
mkurnaloba, Tu es gamowveulia samedicino aucileblobiT.
[3] Tu winaswarpatimrobaSi myof pirs uari eTqva sakuTar
eqimTan an stomatologTan konsultaciasa da mkurnaloba-
ze, aucilebelia aseTi uaris mizezebis Camoyalibeba.
[4] am mkurnalobis fassa da xarjebs ar aanazRaurebs sapa-
timro dawesebuleba.
mimowera
38. Cveulebriv ar unda arsebobdes winaswarpatimrobaSi myofi
piris mier miRebuli an gagzavnili werilebis raodenobis
SezRudva.
xmis micema
39. winaswarpatimrobaSi myof pirs unda hqondes misi patim-
robis periodSi Catarebul arCevnebsa da referendumebSi
monawileobis saSualeba.
ganaTleba
40. winaswarpatimrobaSi yofnam ar unda gamoiwvios bavSvebisa
da axalgazrdebis ganaTlebis procesis Sewyveta an gana-
Tlebis gagrZelebis xelis SeSla.
rekomendacia (2006)13
190
disciplina da disciplinaruli sasjeli
41. winaswarpatimrobaSi myofi piris mimarT disciplinarulma
sasjelma ar unda gamoiwvios patimrobis vadis gagrZeleba
an misi dacvis RonisZiebebis momzadebisaTvis xelis SeSla.
42. disciplinaruli sasjelis saxiT samartoo sakanSi gan-
Tavsebam ar unda SeuSalos xeli advokatTan urTierTobas
da unda misces ojaxTan minimaluri kontaqtebis saSualeba.
aman ar unda gamoiwvios patimrobaSi myofis pirobebis gaua-
reseba loginis, fizikuri varjiSis da sportis, higienis da
aseve, beWvduri saSualebebis xelmisawvdomobisa da religi-
uri konfesiebis warmomadgenlebTan Sexvedrebis Tvalsaz-
risiT.
personali
43. sapatimro dawesebulebis personali, romelsac urTierTo-
ba aqvs winaswarpatimrobaSi myof pirebTan ise unda SeirCes
da momzaddes, rom esmodes patimrobaSi myofis samarT-
lebrivi statusis Taviseburebebi da misi problemebi.
gasaCivrebis procedura
44. [1] winaswar patimrobaSi myof pirs unda hqondes gasaCivrebis
saSualeba rogorc sapatimro dawesebulebaSi ise mis gareT
yofnisas, da aseve, konfidencialurad daukavSirdes im ofi-
cialur pirebs, romlebic uflebamosilni arian ganixilon
maTi saCivrebi.
[2] es ufleba avsebs (emateba) sasamarTlo wesiT gasaCivrebis
uflebas.
[3] saCivrebis ganxilva unda moxdes umokles vadebSi.
evropis sabWos dokumentebi
191
evropis sabWos ministrTa komitetis (98)7 rekomendacia
wevri saxelmwifoebisadmi cixeSi jandacvis eTikuri da
organizaciuli aspeqtebis Taobaze
(miRebulia 1998 wlis 8 aprils ministrTa komitetis mier
ministrTa moadgileebis 627-e sxdomaze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos debulebis me-15 (b) mux-
lis Sesabamisad, Tvlis ra, rom samedicino praqtika sazogadoe-
baSi da cixis konteqstSi erTsa da imave eTikur principebs unda
emyarebodes;
esmis ra, rom patimarTa fundamenturi uflebebis pativisce-
ma patimarTaTvis farTo sazogadoebaSi arsebulis eqvivalen-
turi prevenciuli mkurnalobisa da jandacvis uzrunvelyofas
moicavs;
aRiarebs ra, rom cixis medicinis muSaki xSirad rTuli prob-
lemebis winaSe dgeba, romlebic cixis administraciisa da patim-
rebis urTierTsawinaaRmdego molodinebidan gamomdinareoben,
romelTa Sedegebic muSakisgan moiTxoven Zalzed mkacri eTiku-
ri principebis dacvas;
Tvlis ra, rom cixis eqimis, jandacvis sxva personalis, patim-
rebisa da cixis administraciis interesebSi Sedis mkafio xedvis
qona cixeSi jandacvis uflebis da cixis eqimis da jandacvis sxva
personalis gansakuTrebuli rolis Sesaxeb;
Tvlis ra, rom iseTi speficiuri problemuri situaciebi cix-
e e bSi, rogoric aris gadatvirTuloba, infeqciuri daavadebebi,
wamlisadmi damokidebuleba, fsiqiuri aSlilobebi, Zaladoba,
tusaRoba an sxeulis Cxreka moiTxovs samedicino praqtikis jan-
saRi eTikuri principebis dacviT gatarebas;
iTvaliswinebs ra adamianis uflebaTa evropul konvencias,
evropis socialur qartiasa da adamianis uflebebisa da biomed-
icinis Sesaxeb konvencias;
mxedvelobaSi iRebs ra evropis konvencias wamebis da arahu-
manuri an damamcirebeli mopyrobis an dasjis prevenciis Taoba-
ze, da rekomendaciebs cixeebSi jandacvis momsaxurebis Taobaze,
rekomendacia (98)7
192
romlebic wamebisa da arahumanuri an damamcirebeli mopyrobis an
dasjis prevenciis evropuli komitetis saqmianobis mesame zogad
angariSSia Sejamebuli;
miuTiTebs ra cixis evropuli wesebis Taobaze (87)3 rekomen-
daciaze, romelic cixeebSi humanurobisa da Rirsebis minimalur
standartebs uzrunvelyofs;
ixsenebs ra adamianebis samedicino kvlevebis Taobaze (90)3
rekomendacias da (93)6 rekomendacias gadamdebi daavadebebis,
maT Soris Sidsis da masTan dakavSirebuli janmrTelobis prob-
lemebis cixeSi kontrolisa da kriminologiuri aspeqtebis Tao-
baze, aseve cixeSi aiv infeqciisa da Sidsis Taobaze jandacvis
msoflio organizaciis 1993 wlis saxelmZRvanelo principebs;
iTvaliswinebs ra rekomendaciebs 1235(1994) fsiqiatriisa da
adamianis uflebebis da 1257(1995) evropis sabWos wevr saxelm-
wifoebSi dakavebis pirobebis Sesaxeb, romlebic evropis sabWos
saparlamento asambleam moamzada;
miuTiTebs ra dapatimrebuli pirebisa da patimrebis wamebi-
sagan da sxva sastiki, arahumanuri an damamcirebeli mopyrobis-
agan an dasjisagan dacvisTvis samedicino eTikis principebze,
romlebic 1982 wels gaeros generalurma asambleam miiRo;
miuTiTebs ra medicinis msoflio asociaciis konkretul
deklaraciebze samedicino eTikis Taobaze, kerZod ki tokios
deklaraciaze (1975), SimSilobis Sesaxeb maltis deklaraciaze
(1991) da patimarTa sxeulis daTvalierebis Sesaxeb gancxadeba-
ze (1993);
aRniSnavs ra rig wevr saxelmwifoebSi cixis jandacvis ser-
visebis struqturaSi, organizebasa da regulirebaSi gatare-
bul bolodroindel reformebs, kerZod maTi jandacvis siste-
mebTan dakavSirebiT;
iTvaliswinebs ra wevri saxelmwifoebis sxvadasxva adminis-
traciul struqturebs, romlebic rekomendaciebis fedaralur
da saxelmwifo doneebze ganxorcielebas saWiroeben, rekomen-
dacias uwevs wevri saxelmwifoebis mTavrobebs:
TavianTi kanonmdeblobis gadaxedvisas da cixeSi jandacvis
miwodebis sferoSi saqmianobis dros mxedvelobaSi miiRon
winamdebare rekomendaciis danarTSi mocemuli principebi da
rekomendaciebi;
uzrunvelyon rekomendaciisa da misi ganmartebiTi memoran-
dumis SeZlebisdagvarad farTod gavrceleba, cixeSi prevenci-
evropis sabWos dokumentebi
193
ul mkurnalobasa da jandacvis organizebasa da uzrunvelyo-
faze pasuxismgebeli yvela pirisa Tu dawesebulebisTvis gansa-
kuTrebuli yuradRebis daTmobiT.
danarTi rekomendaciaze (98)7
I. cixeSi jandacvis uflebis mTavari maxasiaTeblebi
a. eqimis xelmisawvdomoba
cixeSi Sesvlisas da mogvianebiT, patimrobisas, janmrTelobis
mdgomareobis saWiroebidan gamomdinare patimrebs nebismier
dros, yovelgvari dayovnebis gareSe unda qondeT wvdoma eqimis
an saTanadod kvalificirebuli eqTnis momsaxurebaze miuxe-
davad dakavebis reJimisa. yvela dakavebulma unda isargeblos
jerovani samedicino SemowmebiT sapatimroSi SesvlisTanave.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces fsiqiuri aSlilo-
bebis skrinings, cixeSi fsiqologiur adaptacias, narkotikuli
saSualebebis, medikamentebis an alkoholis moxmarebis Sedegad
gamowveul simptomebs da gadamdeb da qronikul daavadebebs.
patimarTa janmrTelobis saWiroebaTa dakmayofilebis uzrun-
velsayofad sasjelaRsrulebis msxvil dawesebulebebSi, pati-
marTa raodenobisa da brunvis, aseve maTi umravlesobis janmr-
Telobis mdgomareobisda mixedviT, srul ganakveTze unda iyos
eqimebisa da kvalificiuri eqTnebis momsaxureba xelmisawvdomi.
cixis jandacvis momsaxurebam sul mcire unda uzrunvelyos
arastacionaruli konsultaciebi da gadaudebeli mkurnalo-
ba. im SemTxvevaSi, Tu patimarTa janmrTelobis mdgomareoba
moiTxovs iseT mkurnalobas, romlis Catareba cixis pirobebSi
SeuZlebelia, yvela SesaZlo nabiji unda gadaidgas cixis gareT
arsebul jandacvis obieqtebSi mkurnalobis uzrunvelsayofad
usafrTxoebis zomebis sruli dacviT.
patimrebs, saWiroebis SemTxvevaSi, eqimTan dakavSirebis Sesa-
Zlebloba unda hqondeT dRe-Ramis nebismier dros. pirveladi
daxmarebis gasawevad, cixis teritoriaze mudmivad unda imyofe-
bodes kompetenturi piri. seriozuli gadaudebeli mdgomareo-
bis dros, unda gaafTxilon eqimi, eqTnebis gundis wevri da cixis
administracia; gadamwveti mniSvneloba aqvs cixis personalis
aqtiur CarTulobasa da xelSewyobas.
rekomendacia (98)7
194
uzrunvelyofili unda iyos fsiqatriul konsultaciebsa da
rCevebze misawvdomoba. im SemTxvevaSi, Tu es mcire zomis dawe-
sebulebebSi SeuZlebelia, konsultaciebi unda uzrunvelyon
saavadmyofos an kerZo praqtikis fsiqiatrebma.
kvalificiuri stomatologis momsaxureba xelmisawvdomi unda
iyos TiToeuli patimrisTvis.
cixis administraciam Sesabamisi zomebi unda miiRos jandacvis
adgilobriv kerZo da sajaro dawesebulebebTan kontaqtebisa
da TanamSromlobis uzrunvelsayofad. vinaidan martivi araris
cixis pirobebSi jerovani mkurnalobis Catareba, rigi pacien-
tebisTvis, romlebic narkotikze, alkoholze an medikamentebze
arian damokidebuli, konsultaciebisa da mkurnalobis mizni-
Tac unda moiwvion gareSe konsultantebi, romlebic im siste-
mas ekuTvnian, romelic samoqalaqo sazogadoebaSi uwevs profe-
sionalur daxmarebas damokidebul pirebs.
specifiuri momsaxureba unda gaewioT qal patimrebs saWiroebis
SemTxvevaSi. orsuli patimrebi samedicino monitoringis qveS
unda iyvnen da maTi mdgomareobis Sesabamis, samoqalaqo saavad-
myofoSi mSobiarobis SesaZlebloba unda mieceT.
saavadmyofoSi badragirebisas, pacients, saWiroebis SemTxveva-
Si, Tan unda axldes eqimi an eqTani.
b. zrunvis eqvivalenturoba
cixis jandacvis politika jandacvis erovnuli politikaSi inte-
grirebuli da misi Sesabamisi unda iyos. cixis jandacvis serviseb-
ma unda uzrunvelyon samedicino, fsiqiatriuli da stomatolo-
giuri mkurnaloba da unda ganaxorcielon higienisa da prevenci-
uli medicinis programebi farTo sazogadoebisTvis arsebuli
pirobebis Sesabamisad.
cixis jandacvis servisi dakompleqtebuli unda iyos kvali-
ficiuri samedicino, saeqTno da teqnikuri personaliT, aseve
Sesabamisi SenobiT, aRWurvilobiTa da danadgarebiT, romlis
xarisxic cixis gareT arsebulis identuri Tu ara, Sesabamisi
mainc iqneba.
jandacvaze pasuxismgebeli saministros roli unda gaizardos
cixeebSi higienisa da jandacvis, aseve jandacvis servisebis or-
evropis sabWos dokumentebi
195
ganizebis xarisxis Sefasebis kuTxiT, erovnuli kanonmdeblobis
Sesabamisad. mkafiod unda gaimijnos pasuxismgeblobebi da unda
Seiqmnas janmrTelobaze pasuxismgebel saministrosa da sxva Se-
sabamis saministroebs Soris rgoli, romelic cixeSi jandacvis
integrirebuli politikis ganxorcielebaze iTanamSromlebs.
g. pacientis Tanxmoba da konfidencialuroba
samedicino konfidencialuroba igive simkacriT unda iyos ga-
rantirebuli da pativcemuli, rogorc es danarCens sazogadoe-
baSia miRebuli.
Tu kanoniT sxva ram araris moTxovnili, patimrebs yovelTvis
unda mieceT ufleba informirebuli Tanxoba ganucxadon eqims
maTi sxeulis fizikur gasinjvamde an sxeulis produqtis ana-
lizis Catarebamde, garda im SemTxvevebisa, Tu maTi daavadeba
aRiZleva saSualebas, rom maT gaaTviTcnobieron sakuTari md-
gomareoba. TiToeuli gasinjvis mizezi mkafiod unda iyos axsni-
li patimrebisTvis da gacnobierebuli maT mier patimrebs unda
miewodoT informacia medikamentis Cvenebebisa da maTi SesaZlo
gverdiTi movlenebis Sesaxeb.
informirebuli Tanxoba unda iyos mopovebuli fsiqiurad
daavadebuli pacientebis SemTxvevebSi da aseve im SemTxveveb-
Sic, roca samedicino movaleoba da usafrTxoebis moTxovnebi
araris TanxvedraSi, magaliTad mkurnalobaze an sakvebis miRe-
baze uaris dros.
Tanxmobis Tavisuflebis principidan nebismieri gadaxveva
kanons unda efuZnebodes da im principiT unda xorcielde-
bodes, romelic samoqalaqo sazogadoebaSia miRebuli.
winaswarpatimrobaSi myof pirebs sakuTar eqimTan an sxva gareSe
eqimTan sakuTari xarjebiT konsultaciis moTxovnis ufleba
unda mieceT.
msjavrdebulebs unda SeeZloT gansxvavebuli samedicino mo-
sazrebis moTxovna da cixis eqimi am winadadebas gagebiT unda
moekidos. Tumca, am moTxovnasTan dakavSirebuli nebismieri
gadawyvetileba mxolod misi pasuxismgebloba iqneba.
sxva cixeebSi nebismier gadayvanas Tan unda axldes srulyofili
rekomendacia (98)7
196
samedicino dokumentacia. samedicino dokumentaciis gadagza-
vna unda ganxorcieldes konfodencialurobis sruli dacviT.
patimrebi informirebulni unda iyvnen, rom maTi samedicino
dokumentacia gadaigzavneba. maT ufleba unda hqondeT gaas-
aCivron gadayvana erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad.
yvela gaTavisuflebul patimars unda mieces misi janmrTelo-
bis Sesaxeb Sesabamisi werilobiTi informacia ojaxis eqimisTvis
warsadgenad.
d. profesiuli damoukidebloba
cixeSi momuSave eqimebma unda uzrunvelyon TiToeuli patimris
janmrTelobis dacva imave standartebiT, rogorebiTac uzrun-
velyofili arian pacientebi sazogadoebaSi. patimris janmrT-
elobis saWiroebebi eqimis yuradRebis mTavari sagani unda iyos.
patimrebTan dakavSirebuli klinikuri gadawyvetilebebi da
sxva gamokvlevebi unda daefuZnos mxolod samedicino krite-
riumebs. samedicino personali unda moqmedebdes sruli da-
moukideblobis pirobebSi, sakuTari kvalifikaciisa da kompe-
tenciebis farglebSi.
eqTnebma da jandacvis sxva personalma TavianTi movaleobebi
ufrosi eqimis pirdapiri meTvalyureobis qveS unda Seasrulon,
romelmac parasamedicino personals ar unda daavalos iseTi
funqciebis Sesruleba, romelic araris kanoniT an deontolo-
giuri kodeqsebiT nebadarTuli. samedicino da saeqTno servise-
bis xarisxi jandacvis kvalificiurma organoebma unda Seafason.
samedicino personalis anazRaureba samoqalaqo jandacvis seq-
torSi arsebul anazRaurebaze naklebi ar unda iyos.
II. cixis eqimisa da jandacvis sxva personalis sfecifiuri
roli
a. zogadi moTxovnebi
cixis eqimis upirveles movaleobas warmoadgens Sesabamisi sa-
medicino daxmarebis gaweva da rCevis micema yvela im patimrisT-
vis, romelzedac igi klinikurad aris pasuxismgebeli.
evropis sabWos dokumentebi
197
es aseve unda gulisxmobdes cixis xelmZRvanelobisTvis rCevebis
micemas kvebasTan da patimrebis sacxovrebel garemosTan, aseve
higienisa da sanitarul pirobebTan dakavSirebul sakiTxebze.
jandacvis personals unda SeeZlos janmrTelobis Sesaxeb cix-
is administraciisa da cixis personalis informireba, agreTve,
saWiroebis SemTxvevaSi, jandacvis sakiTxebze treningebis
Catareba.
b. informacia janmrTelobis Sesaxeb, prevencia da swavleba
cixeSi miyvanisTanave TiToeulma patimarma unda miiRos infor-
macia mis uflebebsa da valdebulebebze, dawesebulebis Sinaga-
nawesze, agreTve miTiTebebi imis Sesaxeb, Tu rogor da sad unda
miiRos daxmareba da rCeva. es informacia yvela patimarma unda
gaacnobieros, xolo wera-kiTxvis ucodinaRpatimrebs unda
mieces specialuri instruqciebi.
janmrTelobis Sesaxeb saganmanaTlebo programa unda SemuSa-
vdes yvela sapatimroSi. patimrebma da cixis administraciam unda
miiRon sapatimroSi myofTa janmrTelobis dacvis xelSewyobisken
mimarTuli sainformacio paketebi.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces gadamdebi daavade-
bebis nebayoflobiTi da anonimuri skriningis dadebiTi mxaree-
bis da hepatitis, sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis, tu-
berkulozis an aiv infeqciebis SesaZlo uaryofiTi Sedegebis
axsnas.
janmrTelobis saganmanaTleblo programa miznad cxovrebis
janmrTeli wesis waxalisebas da patimarTaTvis TavianTi da
ojaxebis janmrTelobis Sesaxeb Sesabamisi gadawyvetilebebis
miRebis SesaZleblobis micemas, ojaxuri erTobis SenarCuneba-
sa da dacvas, damokidebulebisa da recidivis riskebis Semcire-
bas unda isaxavdes. aseTma midgomam patimrebs motivacia unda
gauzardos CaerTon jandacvis programebSi, romlebSic maT
janmrTelobasTan dakavSireuli riskebis Semcirebis strate-
giebsa da qcevebs aswavlian Sesabamisi formiT.
rekomendacia (98)7
198
g. paTologiis gansakuTrebuli formebi da prevenciuli jan-
dacva cixeebSi
cixeSi miRebisas samedicino Semowmebis dros aRmoCenili Za-
ladobis nebismieri niSani srulad unda Caiweros eqimma patimris
Sesabamis gancxadebebTan da eqimis daskvnebTan erTad. patimris
TanxmobiT, es informacia xelmisawvdomi SeiZleba iyos cixis
administraciisTvis.
patimarTa winaaRmdeg patimrobis periodSi ganxorcielebuli
Zaladobis SemTxvevebis Sesaxeb nebismieri informacia Sesabamis
organoebs unda gadaeces. rogorc wesi, aseTi moqmedeba unda
ganxorcieldes mxolod dazaralebuli patimris TanxmobiT.
rig gamonaklis SemTxvevebSi, magram aucileblad profesiuli eTikis
wesebis sruli dacviT, aucileblobad SeiZleba aRCaiTvalos patim-
ris informirebuli Tanxmoba, kerZod im SemTxvevaSi, Tu eqimi CaTv-
lis, rom pacientze da cixis danarCen mosaxleobaze gansakuTrebu-
li pasuxismgebloba aZlevs mas realuri safrTxis Semcvel inciden-
tze informaciis miwodebis uflebas. jandacvis samsaxurma, sadac
SesaZlebelia, perioduli statistikuri monacemebi unda Seagrovos
dafiqsirebuli dazianebebis Sesaxeb cixis administraciisTvis da
Sesabamisi saministroebisTvis gadacemis mizniT, monacemTa dacvis
Sesaxeb erovnuli kanonmdeblobis Sesabamisad.
cixis personals Sesabamisi treningebi unda Cautardes cixis mo-
saxleobaSi fizikuri da fsiqiuri janmrTelobis problemebis
aRmoCenis SemTxvevaSi maTi dafiqsirebis SesaZleblobis mizniT.
d. profesiuli treningebi cixis samedicino personalisTvis
cixis eqimebi kargad unda iyven ganswavluli zogad medici-
naSi da fsiqikur daavadebebSi. maTi treningebi unda Seicavdes
pirveladi Teoriuli codnis miRebas, cixis garemos gagebasa
da mis gavlenas cixeSi samedicino praqtikaze, maTi codnisa da
unarebis Sefasebas da ufrosi eqimis meTvalyureobiT praqti-
kas. garda amisa, maT adgilzeve unda CautardeT perioduli
treningebi.
Sesabamisi treningebi unda Cautardes sxva kategoriis samedi-
cino personals da unda moicvas codna cixis funqcionirebisa
da cixis maregulirebeli kanonmdeblobis Sesaxeb.
evropis sabWos dokumentebi
199
III. cixeSi jandacvis organizeba rigi gavrcelebuli prob-
lemis marTvaze gansakuTrebuli aqcentiT
a. gadamdebi daavadebebi, kerZod: aiv infeqcia da Sidsi, tu-
berkulozi, hepatiti
cixeSi sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis prevenciis
mizniT jerovani profilaqtikuri zomebis miRebaa saWiro.
aiv testebi unda Catardes mxolod patimrebis TanxmobiT, anoni-
murad da arsebuli kanonmdeblobis dacviT. testamde da testis
Semdgom saWiroa srulyofili konsultaciebis uzrunvelyofa.
infeqciuri daavadebis mqone pacientis izolireba gamarTlebu-
lia mxolod im SemTxvevaSi, Tu aseTi zomis miReba igive samedi-
cino mizeziebiT gamarTlebulia cixis gareTac.
aiv antisxeulebis mimarT pozitiuri pacientebis segregacia
dauSvebelia nebismieri formiT, garda im pirobebisa, romelic
me-40 muxlSia mocemuli.
SidsTan dakavSirebuli daavadebiT seriozulad dasnebovnebul
pacientebs mkurnaloba unda CautardeT cixis samedicino gan-
yofilebaSi, sruli izolirebis aucileblobis gareSe. pacien-
tebi, romlebic sxva pacientebisgan infeqciuri daavadebebis
gadadebisgan dacvas saWiroeben, izolirebul unda iyvnen mx-
olod im SemTxvevebSi, Tu iziloreba saWiroa maTsave dasaca-
vad gadamdebi infeqciebisgan, gansakuTrebiT im SemTxvevebSi,
Tu maTi imunuri sistema seriozulad aris dazianebuli.
tuberkulozis aRmoCenis SemTxvevaSi, yvela nabiji unda gadaid-
gas am infeqciis gavrcelebis Tavidan asacileblad am sferoSi
arsebuli kanonmdeblobis dacviT. Terapiuli Careva cixis ga-
reT arsebuli standartis Sesabamisi unda iyos.
vinaidan hepatitis gavrcelebis winaaRmdeg erTaderT efeq-
tur saSualebas acra warmoadgens, vaqcinacia unda SeeTavazos
patimrebsa da personals. informacia da Sesabamisi prevenciuli
saSualebebi unda iyos misawvdomi imis gaTvaliswinebiT, rom B
da C hepatitis gadacema ZiriTadad wamlis intravenurad gamoy-
enebis da sqesobrivi da sisxlis mowamvlis gziT xdeba.
rekomendacia (98)7
200
b. narkotikul saSualebebze, alkoholsa da medikamentebze
damokidebuleba: medikamentebis marTva da gavrceleba
metad unda ganviTardes alkoholTan da narkitikul saSuale-
bebTan dakavSirebuli problemebis mqone patimrebze zrunva,
gansakuTrebiT narkotikul saSualebebze damokidebuli patim-
rebisTvis SeTavazebuli servisebis kuTxiT, ris Sesaxebac re-
komendaciebs iZleva narkomaniasTan da narkotikuli saSuale-
bebiT ukanono vaWrobasTan brZolis jgufi (pompidus jgufi).
Sesabamisad, aucilebelia cixisa da samedicino personalisTvis
saTanado treningebis Catareba da sazogadoebaSi dabrunebis
Semdeg, uwyveti Semdgomi Terapiis uzrunvelyofis mizniT ga-
reSe sakonsultacio samsaxurebTan TanamSromloba.
cixis eqimma, narkomaniis, medikamentebze da alkoholze
damokidebulebis riskebis prevenciis mizniT, pacientebs unda
mouwodos isargeblon socialuri da fsiqoTerapiuli dax-
marebis sistemebiT.
narkomaniis, alkoholze da medikamentebze damokidebulebis
Sedegad gamowveuli simptomebis mkurnaloba cixeebSi unda
Catardes sazogadoebaSi damkvidrebuli meTodebiT.
wamaldamokidebulebiT gamowveuli simptomebis mkurnalobis
SemTxvevaSi, eqimma patimrebs cixeSi yofnisa da gaTavisuflebis
Semdegac unda urCios recidivisgan Tavis asacileblad aucile-
beli nabijebis gadadma.
patimrebs unda SeeZloT cixis da gareSe specialistebisgan kon-
sultaciebis miReba, romlebic maT saWiro daxmarebas gauweven
rogorc patimrobis dros, aseve gaTavisuflebis Semdeg. aseT
specialistebs aseve unda SeeZloT sapatimroebis personalisT-
vis adgilze treningebis Catareba.
sadac SesaZlebelia, patimrebs daniSnuli medikamentebis tare-
bis ufleba unda mieceT. Tumca, iseTi medikamentebi, romelTa
Warbi doziT miReba saSiSia, unda CamoerTvaT da TiToeul jer-
ze, dozebad unda miewodoT.
kompetentur farmacevtebTan konsultaciis Semdeg, cixis eqim-
ma sruli sia unda moamzados im medikamentebisa da wamlebis, ro-
melic Cveulebriv iniSneba samedicino samsaxuris mier samedici-
no daniSnuleba unda darCes profesionali medikosis eqskluz-
iur pasuxismgeblobad da medikamentebi mxolod Sesabamisi
uflebamosilebiT aRWurvilma personalma unda daarigos.
evropis sabWos dokumentebi
201
g. Tavisuflebis xangrZlivad aRkveTisTvis Seusabamo pirebi:
seriozuli fizikuri nakli, asakovneba, uaxloesi fataluri
prognozebi
seriozuli fizikuri naklis mqone da asakovani pacientebi ise
unda ganTavsdnen, rom SeZlebisdagvarad normalurad cxovre-
bis saSualeba hqondeT cixis sxva mosaxleobisgan segregaciis
gareSe. struqturuli cvlilebebi unda ganxorcieldes Sez-
Ruduli SesaZleblobebis mqone pirebis etls mijaWvuli da
fizikuri naklis mqone patimrebis dasaxmareblad ise, rogorc
es cixis gareT xdeba.
axlo momavalSi fataluri prognozis mqone patimrebis cixis ga-
reT mdebare saavadmyofoSi gadayvanis gadawvetileba mxolod
samedicino safuZvelze unda miiRebodes. aseTi transferis
molodinSi, patimrebma, maTi daavadebis bolo stadiaSi, Sesaf-
erisi saeqTno mzrunveloba unda miiRon cixis samedicino gany-
ofilebaSi. aseT SemTxvevebSi, uzrunvelyofili unda iyos cixis
gareT perioduli Semamsubuqebeli mkurnaloba. unda ganixile-
bodes Sewyalebis an vadamde gaTavisuflebis SesaZlebloba.
d. fsiqiatriuli simptomebi, fsiqiuri da ZiriTadi pirovnu-
li aSliloba, suicidis riski
cixis administraciam da fsiqiur janmrTelobaze pasuxismge-
belma saministrom unda iTanamSromlon patimrebisTvis fsiqi-
atriuli servisebis organizebis kuTxiT.
cixesTan arsebuli fsiqiuri jandacvisa da socialuri servise-
bi miznad patimarTaTvis daxmarebis gawevas da rCevebis micemas,
maTi Seguebisa da adaptaciis unarebis gaZlierebas unda isax-
avdnen. am servisebma koordinirebulad unda imoqmedon Tavian-
Ti movaleobebis gaTavisebiT. uzrunvelyofili unda iyos maTi
profesiuli damoukidebloba cixis konteqstis gansakuTrebu-
li pirobebis saTanadod gaTvaliswinebiT.
sqesobrivi danaSaulisTvis patimrobamisjilebs fsiqiatriuli
da fsiqologiuri Semowmeba da saTanado mkurnaloba unda See-
TavazoT patimrobis dros da mis Semdgom.
seriozuli fsiqiuri aSlilobebis mqone pacientebi unda
moTavsdnen da mkurnaloba unda CautardeT saavadmyofoSi,
rekomendacia (98)7
202
romelic saTanadod iqneba aRWurvili da eyoleba Sesabamisad
momzadebuli personali. samoqalaqo saavadmyofoSi patimris
miRebis gadawyvetileba unda miiRos fsiqiatrma kompetenturi
organoebis nebarTviT.
iseTi SemTxvevebi, roca fsiqiurad daavadebuli pacientis
ganmartoebiT patimrobis acileba SeuZlebelia, absolitur
minimumamde unda daiyvanebodes da dauyovnebliv Canacvldes
uwyveti individualuri saeqTno mzrunvelobiT.
gamonaklis SemTxvevebSi, SesaZlebelia daiSvas mZime fsiqiu-
ri aSlilobis mqone pacientis fizikuri SezRudva mokle peri-
odiT, sanam Sesabamisi medikamentebi damawynarebel efeqts ga-
moiReben.
samedicino da sapatrimros sxva personalma mudmivad unda
akontrolos suicidebis riski. krizisul situaciebSi unda ga-
moiyenebodes TviT-dazianebis Tavidan acilebisTvis Seqmnili
fizikuri meTodebi, axlo da mudmivi dakvirveba, dialogi da
gamxneveba.
uzrunvelyofili unda iyos patimrebis sakontrolo mkurnalo-
ba gareSe specializebul dawesebulebebSi
e. uari mkurnalobaze, SimSiloba
mkurnalobaze uaris SemTxvevaSi, eqimma pacientis mier mowmis
TandaswrebiT xelmowerili gancxadeba unda moiTxovos. eqimma
pacients mkurnalobis savaraudo sikeTeebze, SesaZlo Terapi-
ul alternativebze unda miawodos sruli informacia da gaa-
frTxilos mis uarTan dakavSirebul riskebze. uzrunvelyofi-
li unda iyos pacientis mier misi mdgomareobis srulad gaazre-
ba. informaciis aRqmadobasTan dakavSirebiT enobrivi barieris
arsebobis SemTxvevaSi, moTxovnili unda iyos gamocdili Tar-
jimnis momsaxureba.
moSimSilis klinikuri Sefaseba mxolod pacientis gamoxatuli
nebarTviT unda moxdes, garda im SemTxvevebisa, Tu pacienti ise-
Ti seriozuli fsiqiuri aSlilobiT aris daavadebuli, romelic
fsiqiatriuli momsaxurebis centrSi gadayvanas saWiroebs.
moSimSileebs obieqturi informacia unda miewodoT maTi moq-
medebis maTsave fizikur janmrTelobaze mavne Sedegebis Sesaxeb
ise, rom maT gaiazron xangrZlivi SimSilobis safrTxeebi.
evropis sabWos dokumentebi
203
Tu eqimis azriT, moSimSilis mdgomareoba mniSvnelovnad uaresde-
ba, aucilebelia eqimma es faqti Sesabamis organoebs miawodos da
erovnuli kanonmdeblobis (maT Soris profesiuli standartebis)
Sesabamisad imoqmedos.
v. Zalodoba cixeebSi: disciplinaruli procedurebi da san-
qciebi, samartoo sakanSi ganTavseba, fizikuri SezRudva, mk-
acri reJimis patimroba
patimrebs, romelTac Zaladobis, maT Soris potenciuri sqe-
sobrivi Zaladobis SiSi aqvT nebismieri safuZvliani mizeziT
sxva patimrebisgan, an romelnic gaxdnen cixis mosaxleobis sxva
wevrebisgan Zaladobis an dazianebis msxverplni, srulad dacu-
li unda iyvnen sapatimros personalis mxridan.
eqimis funqciebSi ar unda Sediodes cixis personalis mier Za-
lis gamoyenebaze nebarTvis gacema da am faqtis Sewynareba. cixis
personali Tavad unda iyos wesrigisa da disciplinis damyare-
baze pasuxismgebeli.
samartoo sakanSi ganTavsebis, nebismieri disciplinaruli
sasjelis an usafrTxoebis zomis SemTxvevebSi, romelsac Sesa-
Zloa patimris fizikur an fsiqiur janmrTelobaze uaryofiTi
Sedegi hqondes, samedicino personalma daxmareba an mkurnalo-
ba unda gaswios patimris an cixis personalis moTxovnisTanave.
z. jandacvis specialuri programebi: socioTerapiuli pro-
gramebi, ojaxuri kavSirebi da kontaqti garesamyarosTan,
dedebi da Svilebi
socioTerapiuli programebi sazogadoebaSi arsebulis Sesa-
bamisad organizebuli da mkacrad kontrolirebuli unda iyos.
eqimebi yvela dakavSirebul servisSi unda iyvnen nebayoflobiT,
konstruqciulad CarTulebi, raTa patimrebs aseTi programebi-
sgan sargeblis miRebis da Sesabamisad, im socialuri unarebis
SeZenis SesaZlebloba miscen, romlebic maT gaTavisuflebis
Semdgom danaSaulis recidivis riskebis SemcirebaSi daexmareba.
unda daiSvas patimrebis TavianT sqesobriv partniorebTan,
vizualuri zedamxedvelobis gareSe, paemnis uzrunvelyofis
SesaZlebloba.
mcirewlovani bavSvebisTvis patimar dedebTan darCena unda
rekomendacia (98)7
204
iyos SesaZlebeli, raTa dedebma SeZlon mSobliuri mzunvelo-
bisa da yuradRebis gamoCena, rac saWiroa kargi janmrTelobisa
da emociuri da fsiqologiuri kavSirebis SenarCunebisTvis.
specialuri pirobebi unda arsebobdes bavSviani dedebisTvis
(bavSvis sawolebi, dRis baRi).
eqimebi ar unda iyvnen CarTulni garkveuli asakSi bavSvebis
dedisgan moSorebasTan dakavSirebuli administraciuli
gadawyvetilebebis miRebaSi.
T. sxeulis Cxreka, samedicino daskvnebi, samedicino daTva-
liereba
sxeulis Cxreka administraciuli xelmZRvanelobis prerogati-
vaa da eqimebi ar unda CaerTon aseT procedurebSi. Tumca, in-
timuri samedicino daTvaliereba eqimma unda Caataros, roca
aseT Carevis saWiroebas obieqturi samedicino mizezi ganapiro-
bebs.
cixis eqimma ar unda moamzados samedicino an fsiqiatriuli
daskvnebi dacvisTvis an sasamarTlo devnisTvis, garda patimris
mier formalurad moTxovnis an sasamarTlos mier moTxovnis
SemTxvevebisa. maT Tavidan unda airidon samedicino eqsperto-
ba iseT saqmeebSi, romlebic winaswarpatimrobaSi myof pirebTan
dakavSirebul samarTlebriv procedurebs exeba. maT nimuSebi
mxolod diagnostikuri da mxolod samedicino miznebidan ga-
momdinare unda Seagrovon da analizi Cautaron.
patimarTa samedicino daTvaliereba evropuli cixis wesebis
Sesaxeb (87)3, adamianebis samedicino daTvalierebis Taobaze
(90)3 da gadamdebi daavadebebis, maT Soris Sidsis da masTan da-
kavSirebuli janmrTelobis problemebis cixeSi kontrolisa
da kriminologiuri aspeqtebis Taobaze (93)6 rekomendaciebSi
mocemuli principebis Sesabamisad unda ganxorcieldes.
evropis sabWos dokumentebi
205
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia
(2008)11 wevri saxelmwifoebisadmi sanqciebs an zomebs
daqvemdebarebuli arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis evropis
wesebis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier 2008 wlis 5 noembers
ministrebis moadgileTa 1040-e Sexvedraze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos wesdebis 15.b muxlis Sesa-
bamisad, imis gaTvaliswinebiT, rom evropis sabWos mizans war-
moadgens mis wevr qveynebs Soris ufro meti erTianobis miRwe-
va, kerZod erToblivi interesebis sferoSi arsebuli kanonebis
harmonizaciis gziT;
mxedvelobaSi iRebs ra, kerZod:
- adamianis uflebaTa da fundamentur TavisuflebaTa dac-
vis konvencias da adamianis uflebaTa evropuli sasamarT-
los precedentul samarTals;
- evropul konvencias wamebis, araadamianuri an damamcire-
beli mopyrobis an dasjis Tavidan acilebis Sesaxeb da kon-
venciis dacvaze pasuxismgebeli komitetis muSaobas;
- gaerTianebuli erebis konvencias bavSvis uflebebis Ses-
axeb;
iTvaliswinebs ra:
- rekomendacias (2006)2 evropuli penitencialuri wesebis
Sesaxeb;
- rekomendacias (2006)5 bavSvTa saxlebSi mcxovrebi bavSve-
bis uflebebis Sesaxeb;
- rekomendacias (2006)10 fsiqiuri darRvevebis mqone pire-
bis uflebebisa da Rirsebis dacvis Sesaxeb;
- rekomendacias (2006)20 arasrulwlovanTa damnaSaveobas-
Tan brZolis axali gzebisa da arasrulwlovanTa saqmeebze
rekomendacia (2008)11
206
marTlmsajulebis rolis Sesaxeb;
- rekomendacias (97)12 sanqciebisa da zomebis aRmsrulebe-
li personalis Sesaxeb;
- rekomendacias (92)16 sazogadoebrivi sanqciebisa da
RonisZiebebis evropuli wesebis Sesaxeb;
- rekomendacias (87)20 arasrulwlovanTa damnaSaveobaze
socialuri reaqciis Sesaxeb;
amasTanave iRebs ra mxedvelobaSi:
- gaeros saxelmZRvanelo principebs arasrulwlovanTa So-
ris damnaSaveobis Tvidan acilebis Sesaxeb (riadis saxel-
mZRvanelo principebi);
- gaeros standartul minimalur wesebs arasrulwlovanTa
mimarT marTlmsajulebis aRsrulebis Sesaxeb (pekinis we-
sebi);
- gaeros standartul minimalur wesebs sasjelis arasa-
patimro zomebis Sesaxeb (tokios wesebi);
- gaeros wesebs TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovanTa
dasacavad (havanis wesebi);
iTvaliswinebs ra evropis sabWos saxelmwifoebisa da mTav-
robebis meTaurTa mesame samitze miRebul saboloo deklara-
cias da samoqmedo gegmas (varSava, poloneTi, 2005 wlis 16-17 mai-
si) da kerZod samoqmedo gegmis III.2 nawils, saTauriT ~evropis
mSenebloba bavSvebisaTvis” da aseve iTvaliswinebs ra evropis
iusticiis ministrTa 28-e konferenciaze (lanzeroti, espaneTi,
2007 wlis 25-26 oqtomberi) miRebul. 2 rezolucias;
amasTan dakavSirebiT sTvlis ra, rom kanonTan konfliqtSi
myof arasrulwlovanTa uflebebis da maTi keTildReobis ukeT
dasacavad aucilebelia evropis doneze erToblivi moqmedeba
da wevr qveynebSi bavSvebis mimarT naklebad mkacri samraTle-
brivi sistemis SemuSaveba;
sTvlis ra, rom am TvalsazrisiT mniSvnelovania evro-
pis sabWos wevri qveynebis mier arasrulwlovanTa saqmeebze
marTlmsajulebis aRsrulebis saxelmwifo politikisa da praq-
tikis zogadi principebis srulyofa, ganaxleba da dacva da am
sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis gaZliereba, iZleva re-
komendacias, rom wevri qveynebis mTavrobebma:
evropis sabWos dokumentebi
207
- sakuTar kanonmdeblobaSi, politikasa da praqtikaSi ix-
elmZRvanelon winamdebare rekomendaciase TandarTuli
wesebiT;
- uzrunvelhyon am rekomendaciisa da TandarTuli komen-
tarebis Targmna da rac SeiZleba farTod gavrceleba,
gansakuTrebiT sasamarTlo xelisuflebasa da policia-
Si; samsaxurebSi, romelTac evalebaT arasrulwlovanTa
mimarT sanqciebisa da zomebis aRsruleba; penitencialur,
saqvelmoqmedo da fsiqiatriul dawesebulebebSi, sadac
imyofebian arasrulwlovani samarTaldamrRvevebi, maT
TanamSromlebs Soris, da aseve media saSualebebsa da far-
To sazogadoebaSi.
(2008)11 rekomendaciis danarTi
sanqciebs an zomebs daqvemdebarebuliarasrulwlovani samarTaldamrRvevebis
evropuli wesebi
winamdebare wesebis mizania sanqciebs an zomebs daqvemde-
barebuli arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis uflebebisa
da usafrTxoebis dacva da maTi fizikuri, fsiqologiuri da
socialuri keTildReobis uzrunvelyofa im dros, roca maT
mimarT sazogadoebrivi sanqciebi an zomebi, iseve rogorc Tavi-
suflebis aRkveTis sxva formebi moqmedebs.
mocemuli wesebSi araferi ar unda iyos gagebuli ise, TiTqos
gamoiricxeba adamianis uflebaTa sferoSi arsebuli, arasrul-
wlovanTa uflebebis, maTze zrunvisa da maTi dacvis ukeTesad
uzrunvelmyofeli sxva Sesabamisi saerTaSroiso dokumentebis
da standartebis gamoyeneba. ufro metic, (2006)2 rekomenda-
ciis debulebebi evropuli penitencialuri wesebis Sesaxeb da
(92) 16 rekomendacia sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis
Sesaxeb gamoyenebuli unda iyos arasrulwlovani samarTal-
damrRvevebis sasargeblod ramdenadac isini aRewinaaRmdebe-
bian winamdebare wesebs.
rekomendacia (2008)11
208
nawili I – ZiriTadi principebi, gavrcelebis sfero da termi-
nologia
a. ZiriTadi principebi
1. sanqciebsa da zomebs daqvemdebarebuli arasrulwlo-
van samarTaldamrRvevebs unda moeqcnen maTi adamianuri
uflebebisadmi pativicemiT.
2. arasrulwlovanTa mimarT Sesafardebel sanqciebsa da
zomebs, iseve, rogorc maTi aRsrulebis wess gansazRvravs
kanoni socialuri integraciis da aRmzrdelobiT, iseve
rogorc recidivis profilaqtikis principebze dayrdno-
biT.
3. sanqciebis an zomebis Sefardebis Sesaxeb gadwyvetile-
ba gamoaqvs sasamarTlos, xolo im SemTxvevaSi Tu gad-
awyvetileba gamoaqvs sxva, kanonierad uflebamosil orga-
nos, is eqvemdebareba gadaudebel sasamarTlo ganxilvas.
sanqciebi da zomebi zustad unda iyos gansazRvruli da
Sefardebuli minimalurad aucilebeli vadiT da mxolod
kanonieri mizniT.
4. minimaluri asaki, romlis mimarTac SesaZlebelia danaSau-
lisaTvis sanqciebisa da zomebis Sefardeba ar unda iyos
Zalian dabali da unda ganisazRvros kanoniT.
5. sanqciebisa da zomebis Sefardeba da maTi aRsruleba unda
emsaxurebodes arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis
interesebs, Cadenili danaSaulis simZimis angariSis gaw-
eviT (proporciulobis principi) da maTi asakis, fizikuri
da fsiqikuri janmrTelobis, ganviTarebis, SesaZleblo-
bebisa da piradi garemoebebis gaTvaliswinebiT (individu-
alizaciis principi), romlebic, saWiroebis SemTxvevaSi,
dgindeba fsiqologiuri, fsiqiatriuli da socialuri
gamokvlevis SedegebiT.
6. imisaTvis, rom sanqciebisa da zomebis aRsruleba misad-
agebuli iyos TviTeuli SemTxvevis konkretul garemoe-
bebTan, Sesabamis uflebamosil organoebs unda gaaCndeT
moqmedebis sakmarisi Tavisufleba, ramac ar unda gamoi-
wvios seriozuli uTanasworoba mopyrobaSi.
evropis sabWos dokumentebi
209
7. Sefardebuli sanqciebi da zomebi ar unda iyos arasrulw-
lovnebisaTvis Seuracxmyofeli an damamcirebeli.
8. sanqciebisa da zomebis aRsrulebas ar unda mohyves maTi
isedac mtkivneuli xasiaTis kidev ufro damZimeba an fizi-
kuri da moraluri zianis miyenebis safrTxe.
9. sanqciebi da zomebi unda aRsruldes usafuZvlo gadadebis
gareSe, mkacrad savaldebulo moculobiTa da vadiT (mini-
maluri Carevis principi).
10. arasrulwolvanis Tavisuflebis aRkveTa mxolod
ukidures SemTxvevaSia dasaSvebi da unda Seefardos da aR-
sruldes umciresi vadiT. saWiroa gansakuTrebuli zome-
bis miReba winaswari patimrobis Tavidan asacileblad.
11. sanqciebisa da zomebis Sefardebisas unda gamoiricxos
diskriminacia, iqneba es sqesis, rasis, kanis feris, eno-
brivi, religiuri, sqesobrivi orientaciis, politikuri
an gansxvavebuli azris, erovnuli Tu socialuri warmoSo-
bis, erovnuli umciresobisadmi kuTvnilebis, qonebrivi,
dabadebis an sxva statusis safuZvelze (aradiskriminaciis
principi).
12. saSuamavlo saqmianoba da sxva Sesarigebeli RonisZiebebi
misasalmebeli unda iyos arasrulwlovnebTan urTierTo-
bis yvela etapze.
13. marTlmsajulebis nebismier ma sistemam, romelsac saqme
aqvs arasrulwlovnebTan unda uzrunvelhyos maTi aq-
tiuri monawileoba sanqciebisa da zomebis rogorc Se-
fardebis, aseve aRsrulebis procedurebSi. arasrulw-
lovnebs ar unda hqondeT imaze naklebi kanonieri ufle-
bebi da garantiebi, rac zrdasruli damnaSaveebisaTvisaa
gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlis saproceso zogadi
wesebiT.
14. marTlmsajulebis nebismier ma sistemam, romelsac saqme
aqvs arasrulwlovneban saTanadod unda gaiTvaliswinos
mSoblebisa da kanonieri meurveebis ufleba-movaleobebi
da SeZlebisdagvarad CarTos isini rogorc mTles pro-
ceduraSi, ise sanqciebisa da zomebis aRsrulebis mimdin-
areobaSi, Tu es ewinaaRmdegeba arasrulwlovnis intere-
rekomendacia (2008)11
210
sebs. srulwlovanebas miRweuli samarTaldamrRvevis
mSoblebisa da kanonieri meurveebis monawileoba savalde-
bulo aRaris. Tu upriani iqneba SesaZlebelia moxdes aras-
rulwlovnis sxva naTesavebisa da farTo sazogadoebis
CarTva saprocduro qmedebebSi.
15. marTlmsajulebis nebismier ma sistemam, romelsac saqme
aqvs arasrulwlovnebTan unda gamoiyenos mravalprofil-
iani da sauwyebaTaSoriso midgoma, is CarTuli unda iyos
arasrulwlovnebTan dakavSirebul ufro farTo social-
ur iniciativebSi, raTa uzrunvelhyos kompleqsuri mid-
goma da mudmivi zrunva aseT arasrulwlovnebze (sazoga-
doebriobis CarTulobisa da mudmivi zrunvis principi).
16. arasrulwlovnis piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufle-
ba srulad unda iyos daculi saproceduro qmedebebis yve-
la etapze. arasrulwlovnis vinaoba da konfidencialuri
informacia masze da mis ojaxze ar unda miewodos gareSe
pirebs, romlebsac kanoni aRaZlevs misi miRebis uflebas.
17. mozardi srulwlovani samarTaldamrRvevebi, saWiroe-
bis SemTxvevaSi, SesaZlebelia ganxilul iqnan arasrulw-
lovnebad da maTdami midgomac Sesabamisi unda iyos.
18. mTeli personali, romelsac arasrulwlovnebTan aqvs
Sexeba, mniSvnelovan sajaro samsaxurs asrulebs. maTi
samsaxurSi ayvanis, specialuri swavlebisa da muSaobis
pirobebi iseTi unda iyos, rom SesZlon mzrunvelobis Se-
sabamisi standartis uzrunvelyofa, gaumklavdnen aras-
rulwlovanTa specifiur problemebs da warmoadgendnen
maTTvis dadebiT misabaZ magaliTs.
19. saWiroa sakmarisi resursebisa da personalis gamoyofa,
raTa arasrulwlovanTa cxovrebaSi Carevas gonivruli Se-
degi mohyves. resursebis naklebobiT araviTarSemTxveva-
Si ar SeiZleba arasrulwlovanTa uflebebis darRvevis
gamarTleba.
20. nebismieri sanqciis an zomis aRsruleba unda daeqvemde-
baros mTavrobis mudmiv kontrols da damoukidebel moni-
torings.
evropis sabWos dokumentebi
211
b. gavrcelebis sfero da terminologia
21. winamdebare wesebis miznebisaTvis:
21.1. ~arasulwlovani samarTaldamrRvevi” aRniSnavs 18 wlamde
asakis nebismier pirovnebas, romelsac braldeba an Caid-
ina danaSauli. mocemul wesebSi moxseniebuli sityva
arasrulwlovani gulisxmobs arasrulwlovan samarTal-
damrRvevs, rogorc es zemoT aris ganmartebuli;
21.2. ~mozardi srulwlovani damnaSave” niSnavs 18-dan 21 wlamde
nebismier axalgazrdas, romelsac bralad edeba an Caidina
danaSauli da masze vrceldeba winamdebare wesebi ise, ro-
gorc es me-17 wesSia miTiTebuli. mozardi srulwlovanis
moxsenieba gulisxmobs mozard srulwlovan damnaSaves,
rogorc es zemoT aris ganmartebuli;
21.3. ~danaSauli” niSnavs qmedebas an umoqmedobas, romlebiT-
ac irRveva sisxlis samarTlis kanonmdebloba. am wesebis
miznebisaTvis termini aseve aRniSnavs nebismier darRvevas,
romelic kriminaluri sasamarTlos an sxva sasamarTlo an
administraciuili organos kompetenciaSi Sedis;
21.4. ~sazogadoebrivi sanqciebi da zomebi” niSnavs nebismier
sanqcias an zomas dakavebis zomis garda, romlis Sesabam-
isadac arasrulwlovani rCeba sazogadoebaSi magram ram-
denadme ezRudeba moqmedebis Tavisufleba gakrveuli
pirobebis wayenebiT an valdebulebebis dakisrebiT, da
romelsac am mizniT aRasrulebs kanoniT dadgenili or-
gatermini gulisxmobs nebismier sanqcias, dawesebuls sa-
samarTlo an administraciuli organos mier da nebismier
zomas, miRebuls sanqciamde an sanqciis magier, iseve, ro-
gorc penitencialuri dawesebulebis gareT patimrobis
moxdis ganaCenis sisruleSi moyvanis gzebs;
21.5. ~Tavisuflebis aRkveTa” niSnavs sasamarTlo an adminis-
traciuli organos gadawyvetilebiT dawesebulebaSi gan-
Tavsebis nebismier formas, saidanac arasrulwlovans sa-
kuTari survilis mixedviT gamosvlis ufleba ara aqvs;
21.6. ~dawesebuleba” niSnavs saxelmwifo organoebis kontro-
lis qveS myof fizikur erTeuls, sadac arasrulwlovnebi
cxovroben personalis zedamxedvelobis qveS oficialuri
wesebis Sesabamisad;
rekomendacia (2008)11
212
22. es wesebi SesaZlebelia aseve gamoyenebul iqnas im pirebis
mimarT, romlebic imave dawesebulebebSi an adgilebSi imy-
ofebian, sadac arasrulwlovnebi.
nawili II – sazogadoebrivi sanqciebi da zomebi
g. samarTlebrivi CarCoebi
23.1. arasrulwlovanTa ganviTarebis sxvadasxva etapze morge-
buli sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis farTo
speqtri gaTvaliswinebuli unda iyos proceduris yvela
etapze.
23.2. upiratesoba unda mieniWos im sanqciebsa da zomebs, rom-
lebsac aRmzrdelobiTi zegavlenis moxdena SeuZliaT da
aseve maT, romlebic arasrulwlovnebs Seagnebineben pa-
suxismgblobas maT mier Cadenili danaSaulisaTvis.
24. saxelmwifo kanonmdeblobiT dakonkretebuli unda iyos
sxvadasxva sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis Semdegi
parametrebi:
a. arasrulwlovnebis mimarT Sesafardebeli sanqciebisa da
zomebis gansazRvreba da maTi aRsrulebis gzebi;
b. nebismieri piroba an valdebuleba, romelic mohyveba ase-
Ti sanqciebis an zomebis Sefardebas;
g. SemTxvevbi, rodesac sanqciebis an zomebis Sefardebamde
saWiroa arasrulwlovnis Tanxmobis miReba;
d. sanqciebis an zomebis Sefardebaze, Secvlaze da aRsrule-
baze pasuxismgebeli xelisuflebis organoebi, maTi Sesa-
bamisi movaleobebi da valdebulebebi;
e. Sefardebuli sanqciebis an zomebis SecvlisTvis saWiro
safuZvlebi da procedura; da
v. aRmsrulebeli organoebis muSaobis regularuli da ga-
reSe kontrolis ganxorcielebis procedura.
25. arasrulwlovanTa konkretuli saWiroebebis gaTvalis-
winebis mizniT erovnul kanonmdeblobaSi miTiTebuli
unda iyos:
a. nebismieri kompetenturi organos valdebuleba gaac-
nos arasrulwlovan samarTaldamrRvevs, da Tu saWiroa
mis mSoblebs an kanonier meurveebs sazogadoebrivi san-
evropis sabWos dokumentebi
213
qciebis an zomebis maregulirebeli samarTlebrivi normis
Sinaarsi da miznebi;
b. nebismieri kompetenturi organos valdebuleba is-
wrafodes arasrulwlovan samarTaldamrRvevebTan da maT
mSoblebTan an kanonier meurveebTan rac SeiZleba ukeTesi
TanamSromlobisken;
g. sazogadoebriv sanqciebs an zomebs daqvemdebarebuli
arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis mSobelTa da
kanonier meurveTa uflebebi, aseTi sanqciebis da zomebis
SefardebiTa da aRsrulebiT gamowveuli maTi uflebebis
da movaleobebis SesaZlo SezRudvebi.
26. sazogadoebrivi sanqciebis an zomebis Sefardebis an gau-
qmebis Sesaxeb gadawyvetileba unda miiRos sasamarTlo
organom, xolo Tu is miRebulia kanonieri uflebamosile-
biT aRWurvili sxva administraciuli organos mier, igi
unda iyos ganxiluli sasamarTlos wesiT.
27. imis mixedviT, Tu rogor warmatebebs aRwevs arasrulwlo-
vani kompetentur organoebs unda SeeZloT Sefardebuli
sanqciis an zomis vadebis Semcireba, Tu aseTi ram gaTval-
iswinebulia saxelmwifo kanonmdeblobiT.
28. uflebebi, romlebic arasrulwlovans gaaCnia ganaTlebis,
profesiuli momzadebis, fizikuri da fsiqiuri janmrT-
elobis dacvis, usafrTxoebisa da socialuri uzrunve-
lyofis sferoebSi ar unda SeizRudos mis mimarT sazoga-
doebrivi sanqciebis an zomebis SemoRebis an aRsrulebis
gamo.
29. im SemTxvevebSi, rodesac sazogadoebrivi sanqciebis an
zomebis SemoRebisaTvis saWiroa arasrulwlovnis, misi
mSoblebis an kanonieri meurveebis Tanxmoba, es Tanxmoba
unda iyos gamocxadebuli da mkafiod Camoyalibebuli.
30.1. arasrulwlovnis mier sazogadoebrivi sanqciebiT an zome-
biT gaTvaliswinebul pirobebisa da valdebulebebis aR-
dacvam avtomaturad ar unda gamoiwvios Tavisuflebis
aRkveTa. Tu SesaZlebelia, Zveli zomebi da sanqciebi
Canacvlebuli unda iyos saxecvlili an axali sazogadoe-
brivi sanqciebiT.
30.2. ardacva avtomaturad ar unda Seadgendes danaSauls.
rekomendacia (2008)11
214
d. aRsrulebis pirobebi da pirobebis Seusruleblobis Sede-
gebi
d. 1. aRsrulebis pirobebi
31.1. sazogadoebrivi sanqciebi da zomebi unda aRsruldes img-
varad, rom maT mniSvneloba hqondeT arasrulwlovanTa-
Tvis da xeli Seuwyon maT aRzrdasa da ganviTarebas da maTi
socialuri unar-Cvevebis amaRlebas.
31.2. unda xdebodes arasrulwlovnebis waxaliseba sazobadoe-
briv sanqciebisa da zomebis aRsrulebasTan dakavSirebu-
li sakiTxebis ganxilvaSi monawileobisaTvis, maT am sa-
kiTxebiT xelisuflebis warmomadgenlebTan koleqtiurad
an idividualurad mimarTvis saSualeba unda hqondeT.
32. sazogadoebrivi sanqciebis an zomebis aRsrulebisas SeZ-
lebisdagvard angariSi unda gaewios arasrulwlovanTa
arsebul konstruqtiul socialur qselebs da maT ojax-
Tan damokidebulebas.
33.1. arasrulwolavnebs maTTvis gasageb enaze da gasagebi ma-
neriT unda ecnoboT, Tu rogor aRsruldeba maTdami Se-
fardebuli sanqciebi an zomebi, iseve rogorc aRsrule-
basTan dakavSirebuli maTi ufleba-movaleobebi.
33.2. arasrulwlovnebs unda hqondeT zepiri an werilobiTi
gancxadebis gakeTebis ufleba manam, sanam raime oficia-
luri gadawyvetileba iqneba gamotanili sazogadoebrivi
sanqciebis an zomebis aRsrulebis Sesaxeb, iseve, rogorc
aRsrulebis pirobebis Secvlis TxovniT mimarTvis ufle-
ba.
34.1. aRmsrulebelma organoebma yvela individualur saqmeze
unda awarmoon dosie da mudmivad Seitanon masSi axal-axa-
li monacemebi.
34.2. dosie unda akmayofilebdes Semdeg moTxovnebs:
a. dosieSi Sesuli informacia unda Semoifarglebodes mx-
olod sazogadoebriv sanqciebTan an zomebTan, maT SemoRe-
basa da aRsrulebasTan dakavSirebuli sakiTxebiT;
b. arasrulwlovnebs da maT mSoblebs an kanonier meurvee-
evropis sabWos dokumentebi
215
bs unda miuwvdebodeT xeli mocemuli arasrulwlovnis
dosieze im pirobiT, rom es aRdaarRvevs sxvaTa konfiden-
cialurobas; maT unda hqondeT dosies Sinaarsis gapro-
testebis ufleba.
g. dosieSi arsebuli informaciis gacnobis SesaZlebloba
miecemaT mxolod im pirebs, romlebsac amisi kanonieri
ufleba aqvT da mxolod im doziT, ra doziTac aucilebe-
lia informaciis gamomTxovi organos winaSe arsebuli dava-
lebis SesrulebisaTvis.
d. sazogadoebrivi sanqciis an zomis vadis gasvlis Semdeg
dosie unda ganadgurdes an gadaeces arqivs, sadac moqmedebs
wesebi maTi Sinaarsis mesame pirebisaTvis aRgacemis garan-
tiebis Sesaxeb.
35. arasrulwlovanTa ganaTlebisa da dasaqmebis, maTTivs pi-
radi da socilauri daxmarebis aRmoCenis sakiTxebiT daka-
vebul dawesebulebebs nebismieri informacia arasrulw-
lovanTa Sesaxeb miewodebaT im doziT, ra doziTac es es-
aWiroeba konkretul qmedebas.
36.1. arasrulwlovnebis mier sazogadoebrvi samuSaos Ses-
rulebis an masTan gaTanabrebuli saqmianobis pirobebi
unda Seesabamebodes qveynis zogadi kanonmdeblobiT dad-
genil jandacvisa da usafrTxoebis standartebs.
36.2. arasrulwlovnebi dazRveulni an sxvagavarad daculni
unda iyvnen avariiT, sxeulis dazianebiT gamowveuli Sede-
gebisa da sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis ganxor-
cielebidan gamomdinare samoqalaqo pasuxismgeblobisa-
gan;
37. aRsrulebis xarjebi principSi ar unda gaiRon arasrulw-
lovnebma an maTma ojaxebma.
38. Sesabamis personalsa da arasrulswlovanebs Soris urT-
ierTobis ganmsazRvreli principebi unda iyos aRzrda da
ganviTareba.
39.1. sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis aRsruleba unda
xdebodes individualizebuli Sefasebis Sedegebisa da
procesebSi Carevis dadgenili profesiuli standartebis
Sesabamisi meTodebis safuZvelze.
rekomendacia (2008)11
216
39.2. es meTodebi unda SemuSavdes gamokvlevebis Sedegebis
mixedviT, da socialuri, axalgazrduli problemebisa
da sxva, analogiur sferoebSi muSaobis arsebuli gamoc-
dilebis safuZvelze.
40. mocemuli sazogadoebrivi sanqciis an zomis farglebSi,
imisaTvis, rom ukeT iyos gaTvaliswinebuli arasrulwlo-
vanTa moTxovnilebebi, gamoyenebuli unda iyos sxvadasxva
midgomebi, rogoricaa indivdualuri muSaoba, jgufuri
Terapia, damrigebloba da naxvis dReebi, gansxvavebuli
midgoma sxvadasxva kategoriis samarTaldamrRvevebisadmi
da a.S.
41.1. Tavisuflebis SezRudvebi sazogdoebrivi sanqciis an zo-
mis proporciuli da miznebze morgebuli unda iyos da
gamoiyenebodes arasrulwlovnis mimarT im zomiT ra zomi-
Tac aucilebelia misi saTanadod aRsrulebisaTvis;
41.2. sazogadeobrivi sanqiebis an zomebis aRsrulebaze pirda-
pir pasuxismgebel personals praqtikuli da zusti in-
struqciebi unda mieces.
42. SeZlebisdagvarad aucilebelia ganuwyveteli da grZel-
vadiani urTierTobebis SenarCuneba sazogadoebrivi san-
qciebis an zomebis aRmsrulebel personalsa da arasrul-
wlovnebs Soris maSinac ki, Tu icvleba arasrulwlovnis
sacxovrebeli adgili, samarTlebrivi statusi an proce-
sebSi Carevis forma.
43.1. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces procesebSi Care-
vis swori formebis gamoyenebas enobrivi da eTnikuri um-
ciresobebisaTvis, an ucxo qveynis moqalaqe arasrulw-
lovnebisaTvis.
43.2. im SemTxvevaSi, Tu arsebobs gadawyvetileba ucxo qveynis
moqalaqe arasrulwlovnisaTvis gamotanili sazogadoe-
brivi sanqciebis an zomebis aRsrulebis gadacemis Sesaxeb,
isini undda gaecnon sakuTar uflebebs. saWiroa damyardes
mWidro TanamSromloba arasrulwlovanTa sakiTxebze
momuSave da sasamarTlo organoebTan aseTi arasrulw-
lovnebisaTvis sakuTar qveyanaSi dabrunebisTanave saWiro
daxmarebis uzrunvelsayofad.
evropis sabWos dokumentebi
217
43.3. gamonaklis SemTxvevebSi, roca ucxo qveynis moqalaqe
arasrulwlovani sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis
ganxorcielebis Semdeg eqvemdebareba sakuTar qveyanaSi
gasaxlebas, saWiroa Zalisxmeva maTi qveynebis arasrulw-
lovanTa problemebze momuSave organoebTan dasakavSire-
blad Tu aseTi kavSirebi aRniSnuli arasrulwlovnebis in-
teresebs emsaxureba.
44. arasrulwlovnebs unda mieceT saSualeba sakuTari Sesa-
Zleblobebis farglebSi aanazRauron is zarali, rac maT
mier Cadenil danaSauls mohyva, Tuki aseTi anazRaureba
jdeba maTTvis dakisrebuli sazogadoebrvivi sanqciebis
an zomebis CarCoebSi.
45. sazogadoebrivad sasargeblo Sroma ar unda iyos gamoy-
enebuli mxolod mogebis miRebis mizniT.
.d.2. pirobebis Seusruleblobis Sedegebi
46. arasrulwlovnebs da maT mSoblebs an kanonier meurveebs
unda ecnoboT, Tu ra Sedegebi SeiZleba gamoiRos sazoga-
doebrivi sanqciebis an zomebis pirobebisa da valdebule-
bebis Seusruleblobam iseve rogorc wesebi, romelTa Sesa-
bamisadac wamoiWreba pirobebis Seusruleblobis braldeba.
47.1. naTlad unda iyos dadgenili procedura, romliTac
xelmZRvanelobs organo, romelic moaxsenebs an gad-
awyvetilebas iRebs sazogadoebrivi sanqciebis an zomebis
moTxovnebis Seusruleblobis Sesaxeb.
47.2. umniSvnelo darRvevebi Setanili unda iyos individual-
ur dosieSi, Tumca araris saWiro am SemTxvevebis Sesaxeb
ecnobos Seusruleblobis Sesaxeb gadawyvetilebis mimReb
organos, Tu amas aRmoiTxovs adgilobrivi kanonmdeblo-
ba. aseTi darRvevebis operatiuli mogvareba SesaZlebelia
diskreciuli saSualebebiT.
47.3. sazogadoebrivi sanqciebis an zomebis moTxovnaTa mniS-
vnelovani darRvevis Sesaxeb operatiulad werilobiT
unda ecnobos Seusruleblobis gadawyvetilebis mimReb
oficialur organos.
rekomendacia (2008)11
218
47.4. aseT moxsenebebSi detalurad unda iyos mocemuli, Tu
raSi mdgomareobda Seusrulebloba da ra garemoebebSi
hqonda mas adgili iseve, rogorc arasrulwlovnis piradi
mdgomareoba.
48.1. Seusruleblobis Sesaxeb gadawyvetilebis mimRebi organo,
misTvis miwodebuli faqtebis detaluri Seswavlis Semdeg,
mxolod rekomendacias iZleva sazogadoebrivi sanqciebis
an zomebis modifikaciis an nawilobrivi an mTliani gauqme-
bis Sesaxeb.
48.2. aucileblobis SemTxvevaSi moTxonvil unda iyos fsiqolo-
giuri an fsiqiatriuli Sefasebebi an dakvirvebebi, iseve,
rogorc socialuri kvlevis Sedegebi.
48.3. aRniSnulma organom unda uzrunvelhyos, rom arasrul-
wlovans da Tu aucilebelia mis mSoblebs an kanonier
meurveebs SeeZloT pirobebis Seusruleblobis damamt-
kicebeli faqtebis gadamowmeba, romelTa safuZvelzec
dgeba rekomendacia modifikaciis an gauqmebis Sesaxeb da
waradginon sakuTari mosazrebebi.
48.4. sazogadoebrivi sanqciis an zomis modifikaciis an gauqme-
bis sakiTxis gadwyvetisas saTanado yradReba unda mieqces
imas, Tu ra donemde Seasrula arasrulwlovanma sawyisi
sanqciebisa da zomebis moTxovnebi raTa axali an modifi-
cirebuli sanqcia an zoma Cadenili danaSaulis proporci-
uli darCes.
48.5. rodesac pirobebis Seusruleblobis gamo sazogadoe-
brivi sanqciebisa da zomebis modifikacia an Secvla xdeba
ara sasamarTlos mier, nebismieri oficialuri organos
gadawyvetileba unda gadaisinjos sasamarTlo wesiT.
evropis sabWos dokumentebi
219
III nawili – Tavisuflebis aRkveTa
e. zogadi nawili
e.1. saerTo midgoma
49.1. Tavisuflebis aRkveTa ganxorcieldeba mxolod im mizniT,
risTvisac is iqna Sefardebuli da imgvarad, rom aRdaamZi-
mos misi Tanmdevi tanjva.
49.2. arasrulwlovnisaTvis Tavisuflebis aRkveTa unda gu-
lisxmobdes vadamde ganTavisuflebis SesaZleblobas.
50.1. TavisuflebaaRkveTili arasrulwlovnebisaTvis garan-
tirebuli unda iyos sxvadasxva aqtivoba da RonisZieba in-
dividualuri gegmis mixedviT, romelic miznad isaxavs nak-
lebad SemzRudavi reJimis gziT ganTavisuflebisaTvis da
sazogadoebaSi reintegraciisaTvis momzadebas.
50.2. arasrulwlovans xeli unda Seewyos aseT aqtivobebsa da
RonisZiebebSi monawileobaSi.
50.3. TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovnebs saSualeba unda
hqondeT imsjelon dawsebulebebSi saerTo pirobebsa da
sareJimo aqtivobebTan dakavSirebul sakiTxebze da gae-
saubron am Temebze xelmZRvanelobas individualurad an,
Tu SesaZlebelia, koleqtiurad.
51. imisaTvis, rom garantirebuli iyos mzrunvelobis uwyveti
xasiaTi, Tavisuflebis aRkveTis pirveli dRidan da mTeli
am periodis ganmavlobaSi, arasrulwlovnebs daxmarebas
gauweven is organoebi, romlebmac SeiZleba ganTavisu-
flebis Semdeg maTze pasuxismgebloba Tavis Tavze aiRon.
52.1. ramdenadac TavisuflebaaRkveTili arasrulwlovnebi me-
tad mowyvladni arian xelmZRvanelobam unda uzrunvel-
hyos maTi fizikuri da fsiqikuri xelSeuxebloba da xeli
Seuwyos maT keTildReobas.
52.2. gansakuTrebuli yuradReba unda gamoiCinon im arasrulw-
lovanTa mimarT, romlebmac ganicades fizikuri, fsiqiuri
an seqsualuri Zaladoba.
rekomendacia (2008)11
220
e. 2. institucionaluri struqtura
53.1. dawesebulebebSi an maT danayofebSi unda arsebobdes sx-
vadasxva saSualebaTa speqtri iq myof arasrulwlovanTa
individualuri moTxovnilebebis dasakmayofileblad da
maTi danaSaulis Sesabamisi konkretuli miznisaTvis.
53.2. aseT dawesebulebebSi unda arsebobdes usafrTxoebisa da
kontrolis nakleb SemzRudavi pirobebi, rac aucilebelia
arasrulwlovanTa mier sakuTari TavisTvis, personali-
saTvis, sxva adamianebisaTvis an farTo sazogadoebisaTvis
zianis miyenebis Tavidan asacileblad.
53.3. dawsebulebaSi cxovrebis wesi rac SeiZleba metad unda
uaxlovdebodes sazogadoebaSi cxovrebis pozitiur
aspeqtebs.
53.4. arasrulwlovanTa raodenoba dawesebulebaSi sakmarisad
mcire unda iyos, raTa arsebobdes individualuri zrunvis
saSualeba. dawesebulebebi mcire zomis sacxovreblebad
unda iyos dayofili.
53.5. arasrulwlovanTa dawesebulebebi unda ganlagdes ad-
vilad misadgom adgilebSi da xels uwyobdes kontaqtebs
arasrulwlovnebsa da maT ojaxebs Soris. isini sazogadoe-
bis socialur, ekonomikur da kulturul garemoSi unda
iyvnen integrirebulni.
e. 3. ganTavseba
54. sxvadasxva kategoriis arasrulwlovanTa dawesebulebebSi
ganTavsebaisas upirveles yovlisa uzrunvelyofili unda
iyos iseTi tipis movla, romelic yvelaze metad Seesabame-
ba maT konkretul moTxovnebs da maTi fizikuri da fsiqi-
kuri xelSeuxeblobisa da keTildReobis dacvas.
55. arasrulwlovnebi, SeZlebisdagavard unda moTavsdnen
maTi sacxovrebeli saxlebidan an socialuri reintegra-
ciis adgilebidan advilad misasvlel dawesebulebebSi.
56. TavisuflebaaRkveTili arasrulwlovnebi unda gaigzav-
non naklebad SemzRudveli usafrTxoebis donis dawese-
bulebaSi sadac maT araferi daemuqrebaT.
evropis sabWos dokumentebi
221
57. fsiqiurad daavadebuli arasrulwlovnebi, romelTac
aRekveTaT Tvisufleba unda ganTavsdnen fsiqiatriul
dawesebulebebSi.
58. arasrulwlovnebs, da Tu upriania maTi mSbolebs an kanon-
ier meurveebs SeZlebisdagvarad unda ecnoboT pirveladi
ganTavsebis adgilis iseve, rogorc erTi dawesebulebidan
meoreSi Semdgomi gadayvanis Sesaxeb.
59.1. arasrulwlovnebi ar unda ganTavsdnen ufrosebisaTvis
gankuTvnil dawesebulebebSi, aramed specialurad maT-
Tvis gamoyofil dawesebulebebSi. Tu arasrulwlovnebi
mainc mxolod didebisTvis gankuTvnil dawsebulebebSi
ganTavsdebian, isini calke unda dabinavdnen garda im indi-
vidualuri SemTxvevebisa, roca amis gakeTeba maT intere-
sebs ewinaaRmdegeba. yvela SemTxvevaSi maTze gavrceldeba
winamdebare wesebi.
59.2. patimrobaSi calke yofnis Sesaxeb qve-punqt 1-is moTx-
ovnebTan dakavSirebiT gamonaklisi SeiZleba daiSvas raTa
arasrulwlovans saSualeba hqondes monawileoba miiRos
ufrsoebisTvis gankuTvnili dawesebulebis binadrebTan
erTobliv aqtivobebSi.
59.3. srulwlovanebas miRweuli mozardebi da axalgazr-
da srulwlovanebi, romlebis mimarT midgomac iseTia,
TiTqos isini arasrulwlovnebi iyvnen, ganTavsdebian aras-
rulwlovan samarTaldamrRvevTaTvis gankuTvnil dawese-
bulebaSi an specializebul dawesebulebaSi axalgazrda
srulwlovanebisaTvis garda im SemTxvevebisa, roca maTi
socialuri reintegraciisaTvis ukeTesia maTi mozrdilTa
dawesebulebaSi ganTavseba.
60. mamrobiTi da mdedrobiTi sqesis arasrulwlovnebi Cveu-
lebriv calk-calke dawesebulebebSi an dawesebulebis
SigniT calk-calke danayofebSi unda ganTavsdnen. maSinac,
roca mamrobiTi da mdedrobiTi sqesis arasrulwlovne-
bi calk-calke arian ganTavsebuli maT unda SeeZloT er-
Tobliv RonisZiebebSi monawileoba.
61. dawesebulebebis SigniT unda iyos saTanado Sefasebis
sistema raTa arasrulwlovnebis ganTavseba moxdes maTi
ganaTlebis, ganviTarebis donisa da usafrTxoebis moTx-
ovnebis Sesabamisad.
rekomendacia (2008)11
222
e.4 dapatimreba
62.1. arc erTi arasrulwlovani ar unda moxvdes an imyofebodes
dawesebulebaSi patimrobis saTanado orderis gareSe.
62.2. dawsebulebaSi miRebisTanave unda moxdes arasrulw-
lovnebis Sesaxeb Semdegi monacemebis daregistrireba:
a. informacia arasrulwlovnis da misi mSoblebis an kanon-
ieri meurveebis vinaobis Sesaxeb;
b. dapatimrebis mizezebi da maszed pasuxismgebeli organo;
g. dawesebulebaSi Semosvlis TariRi da dro;d. arasrulwlovnis piradi nivTebis aRwera, romelTa saime-
dod Senaxvac uzrunvelyofili unda iyos;
e. sxeulis xiluli dazianebebi an adrindeli sastiki mopy-
robis damadasturebeli niSnebis arseboba;
v. informacia an cnobebi arasrulwlovnis warsulze, misi
aRmzrdelobiTi da socialuri moTxovnilebebi; da
z. saeqimo saidumlos dacvis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT,
nebismieri informacia arasrulwlovnis TviTdazianebisa-
ken midrekilebis an janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb,
rasac didi mniSvneloba aqvs rogorc TviT arasrulwlo-
vnis, ise sxvaTa fizikuri da fsiqikuri keTildReobisa-
Tvis.
62.3. arasrulwlovnis dawesebulebaSi moxvedrisTanave Sinaga-
nawesi da misi ufleba-movaleobani arasrulwlovans unda
ganemartos im enaze da imgvarad, rom misTvis gasagebi iyos.
62.4. Setyobineba arasrulwlovnis dawsebulebaSi Sesvlis Se-
saxeb, iseve rogor dawesebulebis Sinaganawesi da sxva
saTanado informacia dauyovnebliv unda ecnoboT aras-
rulwlovnis mSoblebs an mis kanonier meurveebs.
62.5. ganTvsebis Semdeg Semdeg rac SeiZleba droulad unda
moxdes misi samedicino Semowmeba, gaixsnas samedicino ba-
raTi da daiwyos dadgenili avadmyofobis an dazianebebis
mkurnaloba.
62.6. ganTavsebis Semdeg rac SeiZleba droulad:
a. unda Catardes arasrulwlovanTan gasaubreba fsiqolo-
giuri, ganaTlebis da socialuri donis Sesaxeb pirveladi
daskvnis gasakeTeblad. iqve unda ariniSnos, Tu konkre-
evropis sabWos dokumentebi
223
tulad ra tipis da ra donis mzrunvelobaa saWiro da faq-
torebi, romlebic amazed mianiSnebs ris Semdegac unda
moxdes Sesabamisi Careva;
b. arasrulwlovnisaTvis uzrunvelyofili unda iyos usa-
frTxoebis sakmarisi done da saWiroebis SemTxvevaSi Seic-
valos sawyisi ganTavsebis adgili;
g. Tavisuflebis moklevadiani aRkveTis SemTxvevaSi unda
Sedges saganmanaTleblo da saswvalo programebis saerTo
gegma arasrulwlovnebis indivdualuri Taviseburebebis
Sesabamisad da daiwyos am programebis ganxorcieleba; da
d. aseTi programebis SemuSavebisas gaTvaliswinebuli unda
iyos arasrulwlovanTa mosazrebebi.
e. 5 sacxovrebeli pirobebi
63.1. arasrulwlovnisaTvis gaTvaliswinebuli sacxovrebeli
pirobebi, gansakuTrebiT ki saZinebeli pirobebi iseTi
unda iyos, rom aRlaxavdes adamianis Rirsebas da SeZlebi-
sdagvarad iTvaliswinebdes konfidnecialurobis ufle-
bas, akmayofilebdes jandacivsa da higienis moTxovnebs,
sTanado yuradReba eqceodes klimatur pirobebs da gansa-
kuTrebiT gamoyofili farTis raodenobas, haeris kubatu-
ras, ganaTebas, gaTbobas da ventilacias. am sakiTxebTan da-
kavSirebuli konkretuli minimaluri moTxovnebi erovnul
kanonmdeblobaSi unda iyos gaTvaliswinebuli.
63.2. Ramis ganmavlobaSi arasrulwlovnaebi, rogorc wesi, indi-
vidualur saZineblebSi unda ganlagdnen, garda im SemTx-
vevebisa roca isini Tavad saerTo saZinebelSi ganlagebas
aniWeben upiratesobas. saerTo sakanSi ganTavseba mxolod
maSin unda moxdes, rodesac is am miznebs emsaxureba da er-
Tad moTavsdebian is arasrulwlovnebi, romelTa urTier-
Tobac dasaSvebia. sanam saerTo dabinavebas SesTavazeben
saWiroa arasrulwlovnebTan gasaubreba, saidanac SeiZle-
ba gairkves, Tu visTan erTad surT maT sakanSi yofna.
64. TviTeuli arasrulwlovnis dacvis uzrunvelyofis mizniT
unda arsebobdes personalis mier yvela saknis mudmivi da
ara aSkara zedamxedveloba, gansakuTrebiT Ramis ganma-
vlobaSi. garda amisa unda arsebobdes qmediTi sagangaSo
sistema sagangebo situaciebSi gamosayeneblad.
rekomendacia (2008)11
224
e. 6 higiena
65.1. dawesebulebis yvela adgili saTanadod unda lagdebodes
da mudmivad iyos daculi sisufTave;
65.2. arasrulwlovnebi Seuferxeblad unda sargeblobdnen aba-
zana-tualetebiT, romlebic higienuria da iZleva ganmar-
toebis saSualebas.
65.3. unda arsebobdes Sesabamisi saSualebebi, rom arasrulw-
lovanma, Tu SesaZlebelia yoveldRiurad, miiRos klima-
tisaTvis Sesaferi temperaturis abazana an Sxapi.
65.4. arasrulwlovnebma unda daicvan piradi higiena, si-
sufTaveSi iqonion sakuTari tansacmeli da saZinebeli,
xolo xelmZRvanelobam unda aswavlos maT rogor miaR-
wion amas da moamaragon isini amisaTvis aucilebeli sa-
SualebebiT.
e. 7 tansacmeli da logini
66.1. arasrulwlovnebs neba unda daerToT ataron sakuTari
tansacmeli, im pirobiT, rom es Sesaferisi samosi iqneba.
66.2. arasrulwovanebs, romelTac ar gaaCniaT sakmarisi da Ses-
aferisi sakuTari tansacmeli dawesebuleba moamaragebs
aseTi tansacmliT.
66.3. Sesaferisia iseTi tansacmeli, romelic araris damamcire-
beli an Seuracxmyofeli, klimatisaTvis Sesaferisia, da
aRemuqreba daculobasa da usafrTxoebas.
66.4. arasrulwlovnebi, romelTac dawesebulebis gareT gas-
vla nebadarTuli aqvT, ar unda iyvnen valdebulni ataron
tansacmeli, romliTac amoicnoba TavisuflebaaRkveTili
pirovneba.
67. yvela arasrulwlovans unda gamoeyos calke sawoli da
calke logini da TeTreuli, romelic wesrigSi iqneba da
sakmaod xSirad gamocvleba, raTa uzrunvelyofili iyos
maTi sisufTave.
evropis sabWos dokumentebi
225
e. 8 kveba
68.1. arasrulwlovnebis kvebis dieta iseTi unda iyos, rom iT-
valiswinebdes maT asaks, janmrTelobas, fizikur mdgo-
mareobas, religias, kulturas da imas, Tu ra saqmianobas
ewevian isini dawesebulebaSi.
68.2. sakvebi unda momzaddes da miewodos sufTad, dReSi sam-
jer, kvebaTa Soris gonivruli intervalis dacviT.
68.3. sufTa dasalevi wyali mudam unda iyos arasrulwlovnebis
gankargulebaSi.
68.4. Tu SesaZlebelia, arasrulwlovnebs unda hqondeT TavisT-
vis sakvebis SeZenis saSualeba.
e. 9 janmrTeloba
69.1. debulebebi, romlebsac Seicavs dokumentebi mozrdili
patimrebis fizikuri da fsiqiuri janmrTelobis dacvis
Sesaxeb vrceldeba aseve TavisuflebaaRkveTil arasrul-
wlovnebze.
69..2 TavisuflebaaRkveTili arasrulwlovnebis janmrTeloba-
ze zrunva unda warmoebdes sazogadoebis wevri yvela aras-
rulwlovnisaTvis dadgenili samedicino standartebis
Sesabamisad.
70.1. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces janmrTelobi-
saTvis muqaris Semcvel momentebs, dakavSierbuls Tavisu-
flebis aRkveTasTan.
70.2. unda SemuSavdes da ganxorcieldes specialuri politi-
ka arasrulwlovanTa Soris TviTmkvlelobisa da TviTda-
zianebis faqtebis profilaqtikis mizniT, gansakuTrebiT
patimrobis adreul etapze, segregaciisa da sxva, maRali
riskis perodad cnobil etapebze.
71. unda swarmoebdes arasrulwlovnebs Soris avadmyofobaTa
profilaqtika da maTi sanitaruli ganaTleba.
72.1. saeqimo mkurnaloba, maT Soris wamlebis gamoyeneba unda
moxdes mxolod samedicino Cvenebebis safuZvelze da ara
rekomendacia (2008)11
226
simSvidis damyarebis an dasjis mizniT. unda moqmedeb-
des igive eTikuri principebi da Tanxmobis principebi,
romliTac xelmZRvaneloben Tavisufali sazogadoebis
mkurnalobisas. unda keTdebodes Canaweri nebismieri sa-
medicino momsaxurebis an wamlis gacemis Sesaxeb.
72.2. TavisuflebaaRkveTil arasrulwlovnebze arasdros unda
moxdes wamlebis an samedicino momsaxurebis gamocda;
73. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces:
a. mcire asakis arasrulwlovanTa moTxovnilebebs;
b. fexmZime gogonebs da mcirewlovani Cvilebis dedebs;
g. narkomanebsa da alkoholikebs
d. fizikuri da fsiqikuri problemebis mqone arasrulw-
lovnebs;
e. arasrulwlovnebs, romelTac, gamonaklisis saxiT xangr-
Zlivad aqvT aRkveTili Tavisufleba;
v. arasrulwlovnebs, romlebic fizikuri, fsiqiuri an seqsu-
aluri Zaladobis msxverplni arian;
z. socialur ad izolirebul arasrulwlovnebs; da
T. damnaSaveTa sxva, gansakuTrebiT mowyvlad jgufebs.
74.1. arasrulwlovanTa samedicino momsaxureba unda warmoad-
gendes zrunvis mravalprofiliani programis ganuyofel
nawils.
74.2. imisaTvis, rom profilaqtikisa da mkurnalobis kursma
Caiaros sworad da profesiuli konfidencialurobis
dacviT, TviTeuli profesiis rolis dakninebis gareSe, eq-
imebisa da eqTnebis muSaoba uSualod unda iyos SeTanxmeb-
uli socialur muSakebTan, fsiqologebTan, pedagogebTan,
sxva specialistebTan da personalTan, romelic mudmiv
kontaqtSia arasrulwlovan samarTaldamrRvevebTan.
75. samedicino momsaxureba arasrulwlovanTa daweseb-
ulebebSi ar unda Semoifarglos avadmyofi pacientebis
mkurnalobiT, aramed unda moicavdes profilaqtikur da
socialur RonisZiebebs iseve, rogorc sakvebis kontrols.
evropis sabWos dokumentebi
227
e. 10. sareJimo saqmianoba
76.1. procesebSi yvelanairi Careva mimarTuli unda iyos aras-
rulwlovnis ganviTarebisaken, raSic mas aqtiurad unda
Seewyos xeli.
76.2. aseTi Carevebi unda emsaxurebodes arasrulwlovanTa in-
divdualuri moTxovnilebebis dakmayofilebas maTi asa-
kis, sqesis, socialuri da kulturuli warmomavlobis, gan-
viTarebis donisa da Cadenili danaSaulis xasiaTis Sesabam-
isad. isini unda akmayofilebdnen dadebiTi gamocdilebis
gaziarebasa da kvlevis Sedegebze damyarebul sayovelTa-
od aRiarebul profesiul standartebs..
77. sareJimo saqmianoba unda emsaxurebodes aRmzrdelobiT,
piradi da socialuri ganviTarebis, profesiuli gana-
Tlebis, reabilitaciisa da ganTavisuflebisaTvis momza-
debis miznebs. am saqmianobaSi Sedis:
a. skolaSi swavla;
b. profesiuli momzadeba;
g. SromiTi da dasaqmebis Terapia;
d. samoqalaqo ganaTleba;
e. socialuri Cvevebis danergva da inteleqtualuri momza-
deba;
v. agresiis marTva;
z. raimeze damokidebulobis mkurnaloba;
T. individualuri an jgufuri Terapia;
i. fizkultura da sporti;
k. kolejis donis an Semdgomi ganaTlebis miReba;
l. valis regulireba;
m. aRdgeniTi marTlmsajulebis programa (rodesac samarT-
aldamrRvevs dabejiTebiT sTxoven aiRos pasuxismgebloba
sakuTar danaSaulze, msxverplTan Sexvedras, mis an sazo-
gadoebis winaSe danaSaulis gamosyidvas) da danaSaulisaT-
vis sazRauris gaReba;
n. kreatiuli aqtivobebi Tavisufal dros da sayvareli saq-
mis keTeba;
o. dawesebulebis gareT sazogadoebaSi aqtivoba, erTdRiani
da sxva formis Svebulebebi; da
p. momzadeba ganTavisuflebisaTvis da Semdgomi aRmzrde-
lobiTi muSaoba.
rekomendacia (2008)11
228
78.1. skolaSi swavlasa da profesiul momzadebas, da Tu saWiroa
samkurnalo Carevas unda mieniWos upiratesoba SromiT
saqmianobasTan SedarebiT.
78.2. SeZlebisdagavarad unda Catardes saorganizacio muSao-
ba, rom arasrulwlovnebma SesZlon adgilobriv skoleb-
Si da saswavlo centrebSi siaruli, sazogadoebis sxva aq-
tivobebze daswreba.
78. 3. iq, sadac araris SesaZlebeli, rom arasrulwlovnebma
iaron adgilobrvi skolebsa da saswavlo centrebSi dawe-
sebulebis gareT, swavla-ganaTleba Catardeba dawese-
bulebis SigniT, gare saganmanaTleblo da profesiuli
momzadebis dawesebulebebis patronobiT.
78.4. patimrobis periodSi arasrulwlovnebs saSualeba unda
mieceT gaagrZelon swavla an profesiuli momzadeba,
xolo, maT, visac ara aqvs miRebuli savaldebulo saskolo
ganaTleba SeiZleba daevaloT amis gakeTeba.
78.5. patimrobaSi myofi arasrulwlovnebi imdenad unda iyvnen
integrirebulni qveynis saganmanaTleblo da profesiuli
momzadebis sistemaSi, rom ganTavisuflebis Semdeg aR-
gauWirdeT swavlisa da profesiuli momzadebis gagrZele-
ba.
79.1. 77-e wesSi CamoTvlili aqtivobebis bazaze unda Seiqmnas in-
dividualuri gegma, raSic arasrulwlovanma unda miiRos
monawileoba
79.2. am gegmis mizani unda iyos arasrulwlovnebis iseTi momza-
deba, rom ganTavisuflebis Semdeg maT advilad SesZlon
miRebuli codnisa da unarebis gmoyeneba da am gziT sazo-
gadoebaSi reintegracia.
79.3. gegma ise unda iyos Sedgenili, rom emsaxurebodes aras-
rulwlovnis momzadebas rac SeiZleba adre ganTavisu-
flebisaTvis da miuTiTebdes ganTavisuflebis Semdgom
Sesabamis zomebze.
79.4. gegma unda xorcieldebodes da mudmivad axldebodes
arasrulwlovanTa, sxva dainteresebuli organizaciebisa
da SeZlebisdagvarad mSoblebis an kanonieri meurveebis
monawileobiT.
evropis sabWos dokumentebi
229
80.1. reJimi iseTi unda iyos, rom saSualebas aZlevdes aras-
rulwlovnebs dReSi imdeni saaTi dahyon saZineblis gareT
ramdenic saWiroa socialuri interaqtivobis adekvaturi
donisaTvis. sasurvelia es paeriodi dReSi minimum rva saa-
TiT ganisazRvrebodes.
80.2. dawesebulebam aseve unda Caataros gonivruli RonisZie-
bebi uqme dReebsa da dResaswaulebze.
81. TavisuflebaSezRudul yvela arasrulwlovans unda
daerTos regularuli varjiSis neba dReSi minimum ori saa-
Tis ganmavlobaSi, aqedan 1 saaTi – haerze, Tu amindi iZleva
amis saSualebas.
82.1. dawesebulebam sakmarisad unda daasaqmos arasrulwlovne-
bi, rasac mastimulirebeli da aRmzrdelobiTi mniSvnelo-
ba eniWeba.
82.2. Sroma Sesabamisad unda anazRaurdebodes.
82.3. rodesac arasrulwlovnebi samuSao dros atareben sareJi-
mo saqmianobaSi, es iseve unda anazRaurdes, rogorc Cveu-
lebrivi muSaoba.
82.4. arasrulwlovnebze unda gavrceldes iseTive tipis so-
cialuri dazRveva, romliTac sargebloben Tavisufali
sazogadoebis wevrebi.
e. 11. kontaqti gare samyarosTan
83. arasrulwlovnebs unda hqondeT sakuTar ojaxTan, sxva
adamianebTan da gareSe organizaciebTan SeuzRudavi mi-
moweris, maTTan rac SeiZleba xSiri satelefono an sxva
saxis komunikaciis nebarTva iseve, rogorc am pirebis mier
maTi monaxulebis nebarTva.
84. mnaxvelebis miReba ise unda iyos organizebuli, rom aras-
rulwlovans SeeZlos SeinarCunos da ganaviTaros Cevu-
lebrivi ojaxuri urTierTobebi da hqondes socialuri
reintegraciis Sansi.
85..1 dawesebulebis xelmZRvaneloba unda daexmaros aras-
rulwlovans gare samyarosTan adekvaturi urTierTobis
rekomendacia (2008)11
230
damyarebaSi da moamaragos isini amisaTvis saWiro aucile-
beli saSualebebiT.
85.2. komunikacia da monaxuleba SeiZleba daeqvemdebaros Sez-
Rudvasa da monitorings mimdinare gamoZiebis interese-
bidan gamomdinare, iseve rogorc wesrigis damyarebis, us-
afrTxoebisa da dacvis, danaSaulis Tavidan acilebis an
danaSaulis msxverplTa dacvis mizniT, magram SezRudvebi,
maT Soris sasamarTlo xelisuflebis gankargulebiT Se-
moRebuli konkretuli SezRudvebi mainc unda iZleodnen
minimalurad dasaSvebi kontaqtebis saSualebas.
85.3. nebismieri informacia axlo naTesavis gardacvalebis an
mZime avadmyofobis Sesaxeb dauyovnebliv unda ecnobos
arasrulwlovans.
86.1. normaluri reJimis farglebSi arasrulwlovnebs unda
hqondeT, TanxlebiT an mis gareSe, dawesebulebidan reg-
ularuli gasvlis ufleba. garda amisa arasrulwlovnebs
ufleba unda hqondeT humanitaruli miznebiT dawese-
bulebidan gasvlis ufleba.
86. 2. Tu praqtikulad SeuZlebelia regularuli gasvelbi, ma-
Sin gaTvaliswinebul unda iqnes ojaxis wevrebis an sxvaTa
mier ufro xSiri an ufro grZlevadiani monaxulebis piro-
bebi, rac daexmareba arasrulwlovnis ganviTarebas.
e. 12. azris, sindisisa da religiuri mrwamsis Tavisufleba
87.1. pativi unda eces arasrulwlovnis azris, sindisisa da re-
ligiuri mrwamsis Tavisuflebas;
87.2. dawesebulebis reJimi ise unda iyos organizebuli, rom
arasrulwlovans hqondes sakuTari religiis aRsarebisa
da sakuTari mrwamsis ganxorcielebis, am religiebis aR-
iarebuli warmomadgenlebis mier Catarebul wirvebsa da
Sekrebebze daswrebis, maTi religiisa da mrwamisis aRi-
arebul warmomadgenlebTan pirispiRSexvedris saSualeba,
aseve maTi religiisa da mrwamsis Sesabamisi wignebisa da
literaturis Senaxvis ufleba.
87.3. dauSvebelia arasrulwlovanTa iZuleba aRiaron romelime
evropis sabWos dokumentebi
231
religia an mihyvnen romelime mrwamss, daeswron saeklesio
msaxurebas an Sekrebebs, monawileoba miiRon religiur
wes-CveulebebSi an Tanxmoba ganacxadon romelime reli-
giis an mrwamsis warmomadgenelTan Sexvedraze.
e. 13. wesrigi
e. 13.1. zogadi midgoma
88.1. wesrigi unda damyardes usafrTxo da daculi garemos,
arasrulwlovnis Rirsebisa da fizikuri xelSeuxeblobis
pativiscemis atmosferos Seqmnis gziT, rac xels Seuwyobs
maTi ganviTarebis ZiriTadi miznebis Sesrulebas.
88.2. gansakuTrebuli yradReba unda mieqces mowyvladi aras-
rulwlovnebis dacvas da represiebis profilaqtikas.
88.3. personalma unda SeimuSaos usafrTxoebasa da daculobas-
Tan dinamiuri midgoma, romelic daefuZneba iqneba dawese-
bulebaSi arasrulwlovnebTan pozitiur damokidebule-
bas.
88.4. mowonebuli unda iyos arasrulwlovnebis individualuri
an koleqtiuri survili Tavis Tavze aiRon dawesebulebaSi
wesrigis dacva.
e. 13.2. Cxreka
89.1. arasrulwlovnebis, personalis, mnaxvelebisa da Senobis
Cxrekis procedura detalurad unda iyos gawerili. situ-
aciebs, rodesac aucilebelia Cxrekis Catareba da mis xasi-
aTs gansazRvravs erovnuli kanonmdebloba.
89.2. Cxrekisas pativi unda eces arasrulwlovnis Risebas da
SeZlebisdagvarad, mis pirad uflebebs. Cxreka unda awar-
moos igive sqesis warmomadgenelma personalma. Sesabamisi
intimuri Semowmebis aucilebloba dasabuTebuli unda
iyos safuZvliani eWviT da yvela konkretul SemTxvevaSi
is unda Caataros mxolod eqimma.
89.3. mnaxvelebis Cxreka dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu
arsebobs safuZvliani eWvi, rom maT Tan aqvT iseTi ram, rac
daemuqreba dawesebulebis usafrTxoebasa da daculobas.
rekomendacia (2008)11
232
89.4. personali unda gaiwvrTnas Cxrekis efeqturad CatarebaSi
ise, rom amavdroulad aRSeilaxos Cxrekis obieqtTa Rirse-
ba da daculi iyos maTi piradi nivTebis xelSeuxebloba.
e.13.3. Zalis gamoyeneba, fizikuri SezRudva da iaraRi
90.1. personalma ar unda gamoiyenos Zala arasrulwlovnebis
mimarT, Tu es ara ris gardauvali Tavis dacvis mizniT an
gaqcevis mcdelobis, kanonieri gankargulebisadmi fizi-
kuri winaaRmdegobis, TviTdazianebis pirdapiri riskis,
sxvebis dazianebis an qonebisaTvis seriozuli zaralis
miyenebis Tavidan asacileblad.
90.2. gamoyenebuli Zalis moculoba ar unda aRematebodes mini-
malurad aucilebels da imoqmedos mxolod umoklesad
aucilebeli droiT.
90.3. arasrulwlovnebTan uSualo SexebaSi myofi personali
gawvrTnili unda iyos minimaluri Zalis gamoyenebiT agre-
siuli qmedebis SezRudvis teqnikaSi.
90.4. unda arsebobdes Zalis gamoyenebasTan dakavSirebuli
deatluri procedura, romelSic aRwerili iqneba:
a. gamosayenebeli Zalis saxeobebi;
b. TviTeuli saxeobis Zalis gamoyenebis garemoebebi;
g. personali, romelsac ama Tu im saxeobis Zalis gamoyenebis
ufleba aqvs;
d. Zalis gamoyenebisaTvis saWiro uflebamosilebaTa done;
e. Zalis gamoyenebis Semdeg aucileblad Sesadgeni moxseneba;
v. zemoxsenebuli moxsenebebis ganxilvis procedura.
91.1. xelborkilebi da dasamSvidebeli perangi unda gamoiyene-
bodes mxolod im SemTxvevaSi, Tu Zalis gamoyenebis nakleb
intensiuri meTodebi aRWris. xelborkilebis gamoyeneba
aseve dasaSvebia sifrTxilis RonisZiebis saxiT gaday-
vanisas SesaZlo Zalismieri qmedebis an gaqcevis aRsakve-
Tad. rodesac arasrulwlovani warsdgeba sasamarTlo an
administraciuli xelisuflebis winaSe mas borkilebi unda
moexsnas, Tu aRniSnul xelisuflebs sxva azri ara aqvs.
91.2 SemzRudveli saSualebebi ar unda gamoiyenebodes mkacrad
aucilebel droze meti xniT, akrZalulia jaWvebisa da
borkilebis gamoyeneba.
evropis sabWos dokumentebi
233
91.3. SemzRudavi saSualebebis gamoyenebis wess gansazRvravs
erovnuli kanonmdebloba.
91.4. SezRudvis droebiTi zomis saxiT damamSvidebel sakanSi
izolireba unda gamoiyenebodes gamonaklis SemTxvevebSi
da mxolod ramdenime saaTiT, magram ara umetes 24 saaTi-
sa. izolirebis zomis miRebis Sesaxeb unda ecnobos eqims,
romelsac dauyovnebliv unda mieces arasrulwlovnis
monaxulebis saSualeba.
92. im dawesebulebis personals, sadac arasrulwlovnebi ix-
dian sasjels ar unda hqondeT iaraRis tarebis ufleba
garda im SemTxvevebisa, rodesac es operatiuli aucile-
blobiTaa gamowveuli.
e. 13. 4. izolireba usafrTxoebisa da dacvis mizniT
Tu gamonaklis SemTxvevebSi, usafrTxoebisa da dacvis mizniT
aucilebelia konkretuli arasrulwlovnis danarCenebisa-
gan izolireba, es unda gadawyvitos kompetenturma organom
erovnuli kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli zusti proce-
durebis safuZvelze, izoliaciis xasiaTis, maqsimaluri xan-
grZlivobisa da misi gamoyenebis safuZvlebis dakonkretebiT.
93. 2. aseTi izolaciis gadawyvetileba periodulad unda gadai-
sinjos. garda amisa arasrulwlovans ufleba aqvs, 121-e
wesis Sesabamisad, saCivari Seitanos izolaciis nebismieri
aspeqtis gamo. eqims dauyovnebliv unda ecnobos izolaci-
is Sesaxeb da mieces aRniSnuli arasrulwlovnis dauyovne-
bliv monaxulebis saSualeba.
e. 13.5. disciplina da sasjeli
94.1. disciplinaruli zomebi mxolod ukidures SemTxvevaSi
unda gamoiyenebodes. oficialuri disciplinaruli mosme-
nebis da dasjis sapirispirod upiratesoba unda mieniWoT
konfliqtis aRdgeniT mogvarebas da normis gadamowmebis
mizniT aRmzrdelobiT zemoqmedebas.
94.2. mxolod is saqcieli unda CaiTvalos disciplinarul sa-
marTaldarRvevad, romelic savaraudod safrTxes uqmnis
wesrigs, usafrTxoebasa da daculobas.
rekomendacia (2008)11
234
94.3. erovnuli kanonmdeblobiT gansazRvruli unda iyos qmede-
bebi an umoqmedoba, romlebic disciplinarul samarTal-
darRvevad CaiTvleba, disciplinaruli mosmenebis proce-
dura, Sesafardebeli sasjelis saxeobebi da xangrZlivoba,
da aseve kompetenturi organo, romelsac aseTi sasjelis
Sefardeba SeuZlia da saapelacio procedura.
94.4. arasrulwlovnebs, romelTac bralad edebaT discipli-
naruli samarTaldarRveva dauyonvebliv unda ecnoboT,
Tu ra xasiaTis braldebas uyeneben maT im enaze da imgva-
rad, rom es maTTvis gasagebi iyos, mieceT sakmarisi dro da
sSualeba moemzadon Tavis dasacavad; neba daerToT Tavad
daicvan Tavi an moiSvelion mSoblebi da kanonieri meur-
veebi, an, im SemTxevevaSi, Tu amas moiTxovs marTlmsajule-
bis interesebi, saqmeSi Caereva advokati.
95.1. disciplinaruli sasjeli SeZlebisdagvarad ise unda
SeirCes, rom mas aRmzrdelobiTi xasiaTi hqondes. is ar
unda iyos Cadenili samarTaldarRvevis seriozulobisa-
Tvis Sesaferisze ufro mZime.
95.2. akrZaluli unda iyos koleqtiuri dasja, gaSoltva, bnel
sakanSi gamomwyvdeva da sasjelis sxva arahumanuri da da-
mamcirebeli formebi.
95.3. arasrulwlovans ar unda miesajos karcerSi ganmartoebiT
sasjelis moxda.
95.4. disciplinaruli mizniT sasjelis zomad izolacia mxo-
lod gamonaklis SemTxevebSi unda gamoiyenebodes, roca
sxva sanqciebi aRiqneboda efeqturi. aseTi izolacia
drois garkveuli periodiT SeiZleba moxdes da ar unda
iyos xangrZlivi. am periodSi reJimi unda iTvaliswinebdes
Sesaferis adamianur kontaqtebs, sakiTxavi masalis xelmi-
sawvdomobas da dReSi minimum erT saaTian haerze varjiSs,
Tu amindi amis saSualebas iZleva.
95.5 aseTi izoliaciis Sesaxeb unda ecnobos eqims da igi
dauyovnebliv unda iyos daSvebuli aRniSnul aras-
rulwlovanTan.
95.6. disciplinaruli sasjeli ar unda gulisxmobdes ojaxTan
kontaqtis an mnaxvelebis miRebis SezRudvas, Tu Tavad
evropis sabWos dokumentebi
235
disciplinaruli samarTaldarRveva araris gamowveuli
aseT kontaqtebsa da vizitebis gamo.
95.7. ar unda moxdes 81-e wesiT gaTvaliswinebuli varjiSis xan-
grZlivobis Semcireba disciplinaruli dasjis mizniT.
e.14. erTi dawesebulebidan meoreSi gadayvana
96. arasrulwlovnebis gadayvana xdeba maSin, roca sxva dawe-
sebulebaSi ufro efeqturad SeiZleba ganTavsebis sawy-
isi kriteriumebis Sesruleba da sazogadoebaSi rein-
tegtraciis miznebis ganxorcieleba, an aseTi gadayvanis
aucilebloba gamowveulia usafrTxoebisa da daculobi-
saTvis seriozuli safrTxis arsebobiT.
97. gadayvana ar unda iyos disciplinaruli sasjelis zoma.
98. Tu kanoni amas iTvaliswinebs arasrulwlvani SeiZleba
gadayvanil iyos erTi tipis dawesebulebidan meoreSi sa-
samarTlo an administraciuli xelisuflebis organos
gankargulebiT saTanado gamoZiebis Semdeg.
99.1. mzrunvelobis uwyvetobis uzrunvelsayofad mocemul
arasrulwlvoanTan dakavSirebuli yvela saWiro informa-
cia da monacemi aseee unda gadaigzavnos axali patimrobis
adgilas.
99.2. arasrulwlovnis transportirebis pirobebi unda ak-
mayofilebdes dapatimrebulisadmi humanuri mopyrobis
moTxovnebs.
99.3. daculi unda iyos transportirebuli arasrulwlovnis
anonimuroba da konfidencialuroba.
e. 15. ganTavisuflebisaTvis momzadeba
100.1. TavisuflebaaRkveTil yvela arasrulwlovans daxmareba
unda gaewios sazogadoebaSi cxovrebis gagrZelebisaTvis
momzadebaSi.
100.2. im arasrulwlovnebis mimarT, romelTa danaSaulic dad-
genilia, gamoyenebuli unda iyos procesSi Carevis specia-
luri formebi.
rekomendacia (2008)11
236
100.3. aseTi Carevis formebi gaTvalsiwinebuli unda iyos indi-
vidualur gegmaSi, rogorc es 79.1. wesiT aris gansazRvru-
li da ganTavisuflebamde sakmao droiT adre unda daiwyos
maTi ganxorcieleba.
101.1. Tavisuflebis aRkveTis pirvelive dReebidan mWidro Ta-
namSromloba unda dmayardes dawesebulebis xelmZRvane-
lobasa da im samsaxurebsa da organoebs Soris, romlebic
meTvalyureoben patimrobidan ganTavisuflebul arasru-
lwlovnebs da exmarebian maT sazogadoebaSi xelaxla damk-
vidrebaSi iseTi gzebiT, rogoricaa magaliTad:
a. ojaxSi dabrunebaSi daxmareba an maTTvis mimRebi ojaxis
povna, iseve, rogorc socialuri urTierTobis sxva for-
mebis damyarebaSi daxmareba;
b. sacxovreblis moZieba;
g. maTi swavla-ganaTlebis gagrZeleba;
d. samuSaos povna;
e. gagzavna Sesabamis socialur da jandacvis organoebSi; da
v. fuladi daxmarebis gaweva.
102. 2. aseTi samsaxurebisa da organoebis warmomadgenlebi unda
daiSvebodnen arasrulwlovanTa dawesebulebebSi ganTavi-
suflebisaTvis maT momzadebaSi dasaxmareblad.
102.3. es samsaxurebi da organoebi valdebulni arian ganTavisu-
flebis TariRis dadgomamde efeqturi da drouli ganTa-
visuflebiswina daxmareba gauwion arasrulwlovnebs.
103. Tu arasrulwlovani pirobiTad aris ganTavisuflebu-
li, pirobiTi ganTavisufleba unda ganxorcieldes imave
principebiT, romelic mocemuli wesebis Sesabamisad sa-
fuZvlad udevs sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis ga-
tarebas.
e.16. ucxoeTis moqalaqeebi
104.1. ucxoeTis moqalaqe im arasrulwlovnebis mimarT, romlebic
rCebian qveyanaSi, sadac isini daapatimres midgoma iseTive
unda iyos rogorc danarCeni arasrulwlovnebis mimarT.
104.2. sakuTar samSobloSi arasrulwlovnis gadayvana – aRgaday-
vanis Sesaxeb saboloo gadawyvetilebis miRebamde mis mi-
evropis sabWos dokumentebi
237
marT mopyroba iseTive unda iyos rogorc danarCeni aras-
rulwlovnebis mimarT.
104.3. Tu miRebulia gadawyvetileba maTi gadayvanis Sesaxeb, isini
unda momzaddnen sakuTar samSobloSi reintegraciisaTvis.
Tu SesaZlebelia unda damyardes mWidro TanamSromloba
socialuri uzrunvelyofis da sasamarTlo organoebTan
aseTi arasrulwlovnebisaTvis samSobloSi dabrunebisTa-
nave aucilebeli daxmarebis uzrunvelsayofad.
104.4. ucxoeTis moqalaqe arasrulwlovnebs unda ecnoboT, rom
arsebobs Tavisuflebis aRkveTis zomis samSobloSi mox-
dis Txovnis saSualeba.
104.5. ucxoeTis moqalaqe arasrulwlovnebs ufro xangrZlivi
paemanebis an gare samyarosTan kontaqtis sxva formebis
ufleba unda mieceT, Tu es aucilebelia maTi socialuri
izoliaciis kompensirebisaTvis.
105.1. ucxoeTis moqalaqe arasrulwlovnebs, romlebic dawese-
bulebaSi imyofebian dauyovneblad unda ecnoboT imis Se-
saxeb, rom maT ufleba aqvT moiTxovon kontaqti da mieceT
gonivruli saSualeba sakuTari qveynis diplomatiur an
sakonsulo warmomadgenlebTan kavSiris dasamyareblad.
105.2. im arasrulwlovnebs, romelTa qveynebis diplomatiuri an
sakonsulo warmomadgeloba ararsebobs qveyanaSi, sadac
isini daakaves, iseve rogorc ltolvilebsa da apatridebs
aseve unda hqondeT analogiuri saSualeba daukavSirdnen
im qveynis diplomatiur warmomadgenlobas, romelic maT
interesebs warmoadgens an adgilobriv da saerTaSoriso
organizaciebs, romelTac evalebaT aseTi pirebis intere-
sebis dacva.
105.3. institucionalurma da socuzrunvelyofis organoebma
srulad unda iTanamSromlon am arasrulwlovnebis inte-
resebis warmomadgenel diplomatiur da sakonsulo sam-
saxurebis TanamSromlebTan maTi gansakuTrebuli moTxo-
vnebis dakmayofilebis mizniT.
105.4. garda amisa, ucxoel arasrulwlovnebs, romlebsac ga-
saxleba emuqrebaT, unda gaewioT saTanado iuridiuli
konsultacia da daxmareba amaTan dakavSirebiT.
rekomendacia (2008)11
238
e.17. eTnikuri da enobrivi umciresobebi dawesebulebaSi
106.1. unda Catardes specialuri saorganizacio muSaoba dawese-
bulebaSi myofi eTnikuri da enobrivi umciresobebis
moTxovnilebebis dasakmayofileblad.
106.2. Tu es praqtikulad SesaZlebelia, sxvadasxva jgufebs unda
mieceT dawesebulebaSi kulturuli saqmianobis gagrZele-
bis saSualeba.
106.3. enobrivi winaaRmdegobebis gadalaxva unda moxdes mcodne
Tarjimnebis meSveobiT da konkretul dawesebulebaSi ga-
vrcelebul enebze dawerili masalis miwodebiT.
106.4. miRebul unda iqnes specialuri zomebi enis kursebis Ca-
satareblad im arasrulwlovnebisaTvis, romlebic ver
floben oficialur enas.
e. 18. SezRuduli SesaZleblobebis mqone arasrulwlovnebi
107.1. SezRuduli SesaZleblobebis mqone arasrulwlovne-
bi unda ganTavsdnen Cveulebriv dawesebulebebSi, sadac
sacxovrebeli pirobebi morgebulia maT gansakuTrebul
moTxovnilebebze.
107.2. SezRuduli SesaZleblobebis mqone arasrulwlovani,
romlis specialuri saWiroebebis dakmayofilebac Cveu-
lebriv dawesebulebaSi ver moxerxdeba gadayvanili unda
iyos specialur dawesebulebaSi, sadac misi es saWiroebebi
dakmayofildeba.
v. gansakuTrebuli nawili
v.1. policiaSi dakaveba, winaswari dakaveba, da Tavisufelbis
aRkveTis sxva formebi sanqciebis Sefardebamde
108. dakavebuli arasrulwlovani samarTaldamrRvevi, romlis
danaSaulic sasamarTlos mier araris dadgenili, unda Cai-
Tvalos udanaSaulod da mis mimarT gamosayenebeli reJi-
mis arCevaze ar unda iqonios gavlena im mosazrebam, rom
momavalSi SesaZlebelia misi danaSauli dadasturdes
evropis sabWos dokumentebi
239
109. mxedvelobaSi unda iyos miRebuli arasrulwlovnebis gan-
sakuTrebuli mowyvladoba dakavebis sawyis periodSi da
yuradReba mieqces imas, rom arc erT etapze aRSeilaxos
maTi Rirseba da piradi xelSeuxebloba.
110. aseTi arasrulwlovnebis Sesaxeb uwyveti zrunvis garan-
tirebisaTvis maT Tavidanve unda gauwion daxmareba orga-
noebma, romlebsac daekisrebaT maTze pasuxismgebloba
ganTavisuflebis Semdeg da aseve im periodSi, roca maT
misjili aqvT sanqciebi, romlebic iTvaliswinebs an aRi-
Tvaliswinebs Tavisuflebis aRkveTas.
111. aseTi arasrulwlovnebis Tavisufleba SeiZleba SeizRu-
dos mxolod im zomiT, ra zomiTac es gamarTlebulia maTi
dakavebis miznebiT.
112. ar unda moxdes aseT arasrulwlovnebis iZuleba imuSaon
an miiRon monawileoba iseT CarTvebsa da saqmianobaSi,
romelTa daZalebac ar SeiZleba sazogadoebaSi mcxovrebi
arasrulwlovnebisaTvis.
113.1. dapatimrebul arasrulwlovnebs, romelTa braleulobac
dadgenili araris unda mieceT sxvadasxva procesebsa da
saqmianobaSi CarTvis saSualeba.
113.2. Tu aseTi arasrulwlovani iTxovs CaerTos procesebSi,
romlebic gaTvaliswinebulia arasrulwlovnebisaTvis,
romelTa braleulobac dadgenilia, mas, SeZlebisdagva-
rad unda mieces amis saSuaelba.
v.2. sameurveo dawesebulebebi
114. sameurveo dawesebulebebi upirveles yovlisa Ria tipis
dawesebulebebia da maTSi Caketili ganTavseba unda moxdes
mxolod gamonaklis SemTxvevbSi da umoklesi vadiT.
115. yvela sameurveo dawesebuleba akreditebuli da registri-
rebuli unda iyos saxelmwifo xelisfulebis kompetentur
organoebSi da unda uzrunvelhyos erovnuli standarebis
moTxovnebis Sesabamisi mzrunveloba.
116. im arasrulwlovani samarTaldamrRvevebisadmi midgoma,
romlebic sameurveo dawesebulebaSi sxva arasrulwlov-
nebTan arian integrirebulni iseTive unda iyos, rogorc
am ukanasknelTa mimarT.
rekomendacia (2008)11
240
v. 3. fsiqiatriuli dawesebulebebi
117. arasrulwlovani samarTaldamrRvevebi fsiqiatriul
dawesebulebebSi iRebeni iseTive mkurnalobas, rogor-
sac sxva arasrulwlovnebi da maTze vrceldeba aqtivobis
iseTive reJimi, rogoric sxva TavisuflebaaRkveTil aras-
rulwlovnebze.
118. aseT dawesebulebebSi fsiqiatriuli problemebis gamo
mkurnaloba iniSneba mxolod samedicino Cvenebebis sa-
fuZvelze, fsiqiatriuli dawesebulebebisaTvis dadgeni-
li da damowmebuli erovnuli standartebis mixedviT da
saerTaSoriso dkumentebiT gaTvaliswinebuli principe-
bis Sesabamisad.
119. fsiqiatriul dawesebulebebSi arasrulwlovan samar-
TaldamrRvevTa daculobisa da usafrTxoebis standarte-
bi unda damtkicdes upirveles yovlisa samedicino Cvene-
bebis safuZvelze.
nawili IV – iuridiuli konsultacia da daxmareba
120.1. arasrulwlovnebsa da maT mSoblebs an kanonier meurveebs
aqvT sanqciebisa da zomebis Sefardebasa da aRsrulebas-
Tan dakavSirebul yvela sakiTxze iuridiuli konsulta-
ciis da daxmarebis miRebis ufleba.
120.2. xelisuflebis kompetenturi organoebi, gonivrul far-
glebSi, unda daexmaron arasrulwlovans efeqturi da
konfidencialuri iuridiuli daxmarebis miRebaSi, iseve,
rogorc advokatebTan kontrolis gareSe SeuzRudavi
Sexvedrebis mowyobaSi.
120.3. saxelmwifom unda uzrunvelhyos ufaso iuridiuli dax-
mareba arasrulwlovanTaTvis, maTi mSoblebis an kanonie-
ri meurveebisaTvis Tu amas marTlmsajulebis interesbi
moiTxovs.
evropis sabWos dokumentebi
241
nawili V – saCivrebis ganxilvis procedura, Semowmeba da
kontroli
z. saCivrebis ganxilvis procedura
121. arasrulwlovnebsa da maT mSoblebs an kanonier meruveebs
unda hqondeT sakmarisi SesaZlebloba gagzavnon moTxovna
an saCivari im dawsebulebis zemdgom organoSi, sadac isini
imyofebian an maTTvis Sefardebuli sazogadoebrivi sanq-
ciebisa da zomebis damdgeni uwyebis zemdgom organoSi
122.1. moTxovnisa da saCivris Setanis procedura martivi da efe-
qturi unda iyos. gadawyvetilebebi aseT moTxovnebsa da
saCivrebTan dakavSirebiT dauyovnebliv unda miiRebodes.
122.2. saCivrebis gamo gadawyvetilebis miRebisa da moTxovnebis
dakmayofilebisas upiratesoba unda mieniWos Suamavloba-
sa da msxverplTan Sexvedrisa da molaparakebis gziT kon-
fliqtis mogvarebas.
122.3. Tu Txovnaze an saCivris ganxilvaze uaria naTqvami, arasru-
lwlovans da Tu upriania mis mSoblebs an kanonier meur-
veebs unda ecnobos aseTi qmedebis mizezebi. arasrulwlo-
vans da Tu upriania, mis mSoblebs an kanonier meurveebs
unda hqondeT damoukidebel da miukerZoebel organoSi
gasaCivrebis ufleba.
122.4 am organos mier saapelacio procesi unda Catardes:
a. arasrulwlovnisadmi frTxili midgomiT, misi moTxovnebi-
sa da sazrunavis gaTvaliswinebiT
b. im pirebis mier, romelTac esmiT arasrulwlovanTa prob-
lemebi; da
g. im dawesebulebasTan siaxloves, sadac patimrobaSia aras-
rulwlovani an sadac is misTvis Sefardebul sazogadoe-
briv sanqciebsa da zomebs ixdis.
122.5. Tumca sawyisi saCivris an Txovnis Setana, iseve rogorc
Semdgomi saapelacio procesis warmarTva werilobiTi
formiT xdeba, arasrulwlovans unda mieces saSualeba pi-
radad gamosTqvas zepiri saCivari.
123. arasrulwlovani ar unda daisajos Txovnis an saCivris Se-
tanis gamo.
rekomendacia (2008)11
242
124. arasrulwlovnebsa da maT mSoblebs an kanonier meurveebs
ufleba aqvT iTxovon iuridiuli konsultacia saCivarsa
da saapelacio procedurasTan dakavSirebul sakiTxebze
iseve rogorc miiRon samarTlebrivi daxmareba, roca amas
moiTxovs marTlmsajulebis interesebi.
T. Semowmeba da kontroli
125. dawsebulebebis, sadac arasrulwlovnebi ixdian sasjels
da maTTvis Sefardebuli sazogadoebrivi sanqciebisa da
zomebis aRmsrulebeli organoebis Semowmeba unda xde-
bodes regularulad samTavrobo organos mier imis Sesafa-
seblad, Tu ramdenad akmayofilebs maTi muSaoba erovnuli
da saerTaSoriso kanonmdeblobis moTxovnebs da winamde-
bare wesebis debulebebs.
126.1. aseT dawesebulebebSi arsebul pirobebsa da Tavisufle-
baaRkveTil an sazogadoebriv sanqcebsa da zomebs daqvemde-
barebul arasrulwlovanTa mimarT mopyrobas akontrolebs
damoukidebeli organo an organoebi, romlebTanac aras-
rulwlovans aqvs konfidencialuri kavSiri. maT mier
Catarebuli kontrolis Sedegebi gamoqveynebuli unda iyos.
126.2. aseTi damoukidebeli kontrolis dros gansakuTrebuli
yuradReba unda mieqces Zalis gamoyenebis, SezRudvebis,
disciplinaruli sasjelis an sxva gansakuTrebiT mkacri
zomebis gamoyenebis faqtebs.
126.3. arasrulwlovnis gardacvalebis an seriozuli dazianebis
yvela SemTxveva dauyovnebliv unda iyos gamoZiebuli aq-
tiurad da damoukideblad.
126.4. sasurvelia aseTi damoukidebeli makontrolebeli orga-
noebi aqtiurad TanamSromlobdnen saerTaSoriso orga-
nizaciebTan, romelTac kanoni aZlevs im dawesebulebebSi
Sesvlis uflebas, sadac arasrulwlovnebi ixdian sasjels.
nawili VI – personali
127.1. erTiani politika im personalis mimarT, romelic muSao-
bs sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis aRmsrulebel
evropis sabWos dokumentebi
243
organoebsa da arasrulwlovanTa Tavisuflebis aRkveTis
adgilebSi Camoyalibebuli unda iyos oficialur doku-
mentSi, romelic Seicavs debulebebs am personalis samsax-
urSi ayvanis, SerCevis, swavlebis, statusis, administraci-
uli pasuxismgeblobis da samuSao pirobebis Sesaxeb.
127.2. am politikiT aseve dakonkretebuli unda iyos ZiriTadi
eTikuri normebi, romlebsac unda akmayofilebdes aseT
arasrulwlovnebTan momuSave personali da fokusire-
buli iyos arasrulwlovanTa samizne jgufze. masSi aseve
unda iyos mocemuli eTikuri da profesiuli normebis
darRvevebTan brZolis efeqturi meqnizmebi.
128.1. unda arsebobdes arasrulwlovnebTan momuSave personalis
samsaxurSi ayvanisa da SerCevis specialuri procedurebi,
romlebic mxedvelobaSi miiRebs arasrulwlovnebTan da
maT ojaxebTan urTierTobisaTvis aucilebel xasiaTis Ta-
viseburebebsa da profesiul kvalifikacias.
128.2. samsaxurSi ayvanisa da SerCevis procedurebi unda iyos na-
Teli, garkveuli, samarTliani da aradiskriminaciuli
128.3. personalis samsaxurSi ayvanisa da SerCevis dros gaTval-
iswinebuli unda iyos iseTi qalebisa da mamakacebis ayvanis
aucilebloba, romlebsac gaaCniaT enobrivi da kulturu-
li mravalferovnebiT gamorCeul arasrulwlovnebTan
urTierTobisaTvis saWiro unar-Cvevebi.
129.1. sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis aRsrulebaze pa-
suxismgebel da arasrulwlovanTa Tavisuflebis aRkveTis
adgilebSi momuSave personals unda Cautardes Sesabamisi
treiningi, sadac ganxiluli iqneba maTi samuSaos Teoriul
da praqtikul apeqtebTan dakavSirebuli sakiTxebi, maTi
saqmianobis konkretuli sferos realisturi aRqmisaTvis
saWiro miTiTebebi, maTi praqtikuli movaleobebi da maT-
dami wayenebuli eTikuri moTxovnebi.
129.2. personalis profesiuli donis mudmivi gaZliereba da gan-
viTareba moxdeba samuSaodan mouwyvetliv treiningis,
zedamxedvelobis, da aseve samuSaos Sesrulebis xarisxis
ganxilvisa da Sefasebis gziT.
rekomendacia (2008)11
244
129.3. treiningi fokusirebuli unda iyos:
a. mocemuli profesiis eTikisa da ZiriTadi Rirebulebebis
sakiTxebze;
b. erovnul garantiebze da bavSvTa uflebebisa da udieri
mopyrobisagan arasrulwlovanTa dacvis Sesaxeb saer-
TaSoriso dokumentebze;
g. arasrulwlovanTa Sesaxeb da ojaxis Sesaxeb kanonze,
arasrulwlovanTa ganviTarebis fsiqologiis, arasrul-
wlovnebTan socialuri da aRmzrdelobiTi muSaobis
sakiTxebze
d. personalis instruqciaze arasrulwlovnebis marTvisa da
motivaciis, maTi pativiscemis mopovebis, maTTvis dadebi-
Ti magaliTis micemisa da perspeqtivis dasaxvis Sesaxeb;
e. arasrulwlovnebTan da maT ojaxebTan profesiuli ur-
TierTobis damyarebasa da SenarCunebaze;
v. procesSi Carevis nacad meTodebsa da mowinave praqtikaze;
z. sxvadasxva xasiaTis arasrulwlovnebTan urTierTobis
meTodebze da sxvadasxva sferos specialistebisagan Semd-
gaRgundebTan da arasrulwlovnebis sakiTxebiT dakave-
bul sxva dawesebulebebTan TanamSromlobis gzebze.
130. personali, romelsac exeba sazogadoebrivi sanqciebisa da
zomebis aRsrulebisa da arasrulwlovanTa Tavisufle-
bis aRkveTis sakiTxebi sakmarisad mravalricxovani unda
iyos da Sedgebodes sxvadasxva sferos specialistebisa-
gan raTa SesZlon mravalferovani movaleobebis efeqturi
Sesruleba arasrulwlovnebis problemebis gadaWra.
131.1. personali mudmivi dasaqmebis safuZvelze unda iyos miRe-
buli samsaxurSi.
131.2 arasrulwlovnebTan muSaobaSi Sesaferisi moxaliseebis
CarTva misasalmebeli unda iyos.
131.3. sanqciebisa da zomebis aRsrulebaze pasixismgebel or-
ganos moeTxoveba winamdebare wesebis moTxovanTa Ses-
rulebis uzrunvelyofa, maSinac, Tu am procesSi CarTul-
ni arian sxva organizaciebi da kerZo pirebi da miuxedavad
imisa iReben Tu ara isini amaSi gasamrjelos.
132. personalis muSaoba ise unda aewyos, rom garantirebuli
iyos arasrulwlovnebze mzrunvelobis uwyvetoba.
133. arasrulwlovnebTan momuSave personals unda hqondes
evropis sabWos dokumentebi
245
maTi samuSaos xasiaTis Sesabamisi, da analogiuri pro-
fesiuli saqmianobiT dakavebulTa tolfasi pirobebi da
anazRaureba.
134.1. imisaTvis, rom gaZlierdes efeqturi TanamSromloba
sazogadoebaSi da Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi aras-
rulwlovnebTan momuSave personals Soris xeli unda
Seewyos am ori jgufis warmomadgenelTa urTierTgacvla-
sa da sxva viTarebaSi samuSaod mosamzadebel treinings.
134.2. sabiujeto SezRudvebi ar unda gaxdes samsaxurSi arasakma-
risi kvalifikaciis mqone pirTa miRebis safuZveli.
nawili VII – Sefaseba, kvlevebi, mediasTan da sazogadoebasTan
muSaoba
I. Sefaseba da kvlevebi
135. arasrulwlovnebis mimarT misaRebi sanqciebisa da zomebis
SemuSaveba unda xdebodes kvlevisa da samecniero Sefase-
bebis safuZvelze.
136.1. am miznisaTvis unda mogrovdes SedarebiTi monacemebi, rac
saSualebas iZleva Sefasdes rogorc patimrobis ise sazo-
gadoebrivi sanqciebis da zomebis dadebiTi da uaryofiTi
mxareebi. am Sefasebebisas yuradReba unda mieqces recidi-
vizmis dones da mis mizezebs.
136.2. aseve unda mogrovdes monacemebi arasrulwlovanTa pirad
da socialur garemoebebze da im dawsebulebeSi arsebul
pirobebze, sadac arasrulwlovnebi SeiZleba moxvdnen.
136.3. xelisuflebam Tavis Tavze unda aiRos statistikuri mo-
nacemebis Segroveba da SedarebiTi analizis Catareba, rac
regionebis mixedviT da sxvagvari Sedarebebis saSualebas
iZleva.
137. damoukidebeli organizaciebis mier arasrulwlovnebTan
mopyrobis yvela aspeqtis kriminologiur kvlevebs xeli
unda Seewyos finansuri daxmarebis gziT, iseve rogorc mo-
nacemebis xelmisawvdomobisa da dawsebulebebSi advilad
daSvebis uzrunvleyofiT.
138. kvlevebis warmoebisas pativi unda eces arasrulwlovanTa
rekomendacia (2008)11
246
pirad cxovrebas da daculi iyos erovnuli da saerTaSo-
riso kanonebi monacemTa dacvis Sesaxeb.
i. mediasTan da sazogadoebasTan muSaoba
139.1. media saSualebebsa da sazogadoebas regularulad unda
miewodebodes faqtobrivi informacia arasrulwlovan-
Ta Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebebSi arsebuli pi-
robebisa da arasrulwlovnebis mimarT sazogadoebrivi
sanqciebisa da zomebis gatarebis Sesaxeb.
139.2. medias da sazogadoebas unda ecnobos arasrulwlovnebi-
saTvis sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis Sefardebis,
iseve rogorc Tavisuflebis aRkveTis miznebis Sesaxeb da
agreTve im personalis muSaobis Sesaxeb, romelsac am zome-
bis aRsruleba evaleba, raTa sazobadoebam ukeT gaacno-
bieros aseTi sanqciebisa da zomebis roli.
140. xelisuflebis Sesabamis organoebs rekomendacia unda mie-
ceT regularulad gamoaqveynon angariSebi arasrulwlo-
vanTa dawsebulebebSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb da
sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis aRsrulebis mimdi-
nareobis Sesaxeb.
141. media saSualebebis warmomadgenlebi da arasrulwlovanTa
sakiTxebiT profesiulad dainteresebuli sazogadoebis
wevrebi daSvebulni unda iyvnen dawesebulebebSi, sadac pa-
timrobas ixdian arasrulwlovnebi im pirobiT, rom dacu-
li iqneba maTi konfidencialuroba da sxva uflebebi.
nawili VIII – wesebis ganaxleba
142. winamdebare wesebi mudmivad unda axldebodes.
evropis sabWos dokumentebi
247
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2012)12
wevri saxelmwifoebisadmi ucxoeli patimrebis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier ministrTa
moadgileebis 2012 wlis 10 oqtombris 1152-e Sexvedraze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos wesdebis me-15.b muxlis
pirobebis Sesabamisad, iTvaliswinebs, rom evropis sabWos mizania
mis wevrebs Soris ufro meti erTianobis miRweva, kerZod, saerTo
interesis sakiTxebze kanonebis harmonizaciis meSveobiT;
iTvaliswinebs, rom ucxoel patimarTa didi raodenoba imy-
ofeba patimrobaSi wevri saxelmwifoebis cixeebSi;
aRiarebs, rom am saxis patimrebs SeiZleba SeeqmnaT sirTu-
leebi iseTi faqtorebis safuZvelze, rogoricaa: gansxvavebebi
enis, kulturis, Cveulebebisa da religiuri niSniT, ojaxebTan
urTierTobebisa da gare samyarosTan kavSiris nakleboba;
survils gamoTqvams, rom Semsubuqdes ucxoeli patimrebis
nebismieri SesaZlo izolacia da waxalisebuli iqnes maT mimarT
mopyroba socialuri reintegraciis TvalsazrisiT;
miiCnevs, rom aseTi mopyroba unda iTvaliswinebdes ucxoeli
patimrebis gansakuTrebul saWiroebebs, romlebic ganpirobe-
bulia im faqtiT, rom isini patimrobaSi imyofebian iseT saxelm-
wifoSi, romlis moqalaqe an rezidenti ar arian, im mizniT, rom
uzrunvelyon isini sxva patimrebis msgavsi SesaZleblobebiT;
mxedvelobaSi iRebs:
- adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis kon-
vencias;- msjavrdebul pirTa gadacemis Sesaxeb konvencias;- msjavrdebul pirTa gadacemis Sesaxeb konvenciis damatebiT
oqms;- rekomendacias (92)16 sazogadoebrivi sanqciebisa da zomebis
evropuli wesebis Sesaxeb;
- rekomendacias (92)17 sasjelis Sefardebisas Tanmimdevru-
lobis Sesaxeb;
- rekomendacias (93)6 cixisa da cixeSi gadamdebi daavade-
rekomendacia (2012)12
248
bebis, maT Soris, aiv-infeqciisa da masTan dakavSirebuli
janmrTelobis problemebis, kontrolis kriminologiuri as-
peqtebis Sesaxeb;
- rekomendacias (97)12 TanamSromelTa Sesaxeb, romlebsac uw-
evT sanqciebisa da zomebis ganxorcieleba;
- rekomendacias (98)7 cixeSi janmrTelobis dacvis eTikuri da
organizaciuli aspeqtebis Sesaxeb;
- rekomendacias (99)22 cixis gadatvirTulobisa da patimarTa
raodenobis zrdis Sesaxeb;
- rekomendacias (2003)22 pirobiT vadamde gaTavisuflebis
Sesaxeb;
- rekomendacias (2006)2 cixis evropuli wesebis Sesaxeb;
- rekomendacias (2006)13 winaswari patimrobis, misi pirobebi-
sa da borotad gamoyenebisagan dacvis meqanizmebis uzrunvely-
ofis Sesaxeb;
- rekomendacias (2008)11 arasrulwlovan msjavrdebulTa
mimarT sanqciebisa da zomebis gamoyenebis evropuli wesebis
Sesaxeb;
- rekomendacias (2010)1 evropis sabWos probaciis wesebis Ses-
axeb;
mxedvelobaSi iRebs:
gaerTianebuli erebis organizaciis samodelo SeTanxmebas
ucxoel msjavrdebulTa gadacemis Sesaxeb da ucxoel msjavr-
debulTa mimarT mopyrobis rekomendaciebs (1985);
gaerTianebuli erebis organizaciis wesebs patimari qalebis
mimarT mopyrobisa da msjavrdebuli qalebis mimarT arasapatim-
ro sasjelebis Sesaxeb (rezolucia 2010/16);
evropis kavSiris sabWos CarCo gadawyvetilebas (2008/909/
JHA) ganaCenis urTierTaRiarebis principis gamoyenebis Sesaxeb
sisxlis samarTlis saqmeebze, romlebic iTvaliswinebs sapatim-
ro sasjelebs an iseT zomebs, romlebic Tavisuflebis aRkveTas
ukavSirdeba, evropis kavSirSi maTi aRsrulebis mizniT;
evropis kavSiris sabWos CarCo gadawyvetilebas (2008/947/JHA) ganaCenisa da pirobiTi msjavris Sesaxeb gadawyvetilebebis
urTierTaRiarebis principis gamoyenebis Sesaxeb pirobiT sas-
jelsa da alternatiul sanqciebze zedamxedvelobis mizniT;
evropis kavSiris sabWos CarCo gadawyvetilebas (2009/829/JHA) evropis kavSiris wevr-saxelmwifoTa Soris winaswari patimro-
evropis sabWos dokumentebi
249
bis alternatiuli zomebis saxiT zedamxedvelobis Sesaxeb gad-
awyvetilebebis urTierTaRiarebis principis Sesaxeb;
iTvaliswinebs, rom ministrTa komitetis rekomendacia (84)12
wevri saxelmwifoebisadmi ucxoeli patimrebis Sesaxeb saWiroebs
Canacvlebas axali rekomendaciiT, romelic asaxavs mas Semdeg gan-
viTarebul movlenebs sadamsjelo politikis, ganaCenis gamotanis
praqtikisa da zogadad, cixeebis menejmentis mxriv evropaSi;
iTvaliswinebs konstituciur principebs, samarTlebriv
tradiciebsa da sasamarTlos damoukideblobas wevr-saxelmwi-
foebSi;
aRiarebs, rom garkveul saxelisuflebo organoebsa da uw-
yebebs aqvT Sexeba ucxoel pirebTan, romlebic eqvemdebarebian
sisxlis samarTalwarmoebas, sanqciebsa Tu zomebs, da rom am
organoebs esaWiroebaT mTeli rigi mkafio da Tanmimdevruli
saxelmZRvanelo principebi evropis sabWos standartebis Sesa-
bamisad;
rekomendacias uwevs wevri saxelmwifoebis mTavrobebs:
- kanonmdeblobaSi, politikasa da praqtikaSi ixelmZRvanelon
am rekomendaciis danarTSi mocemuli wesebis Sesabamisad, ro-
melic anacvlebs ministrTa komitetis rekomendacias Rec(84)12
wevri saxelmwifoebisadmi ucxoeli patimrebis Sesaxeb;
- uzrunvelyon, rom es rekomendacia da teqstisaTvis Tand-
arTuli komentari gadaiTargmnos da SeZlebisdagvarad, far-
Tod gavrceldes, saxeldobr, miewodos yvela Sesabamis orga-
nos, uwyebas, profesionalsa da asociacias, romlebsac Sexeba
aqvT ucxoel patimrebTan, agreTve Tavad patimrebs.
(2012)12 rekomendaciis danarTi
I. terminTa gansazRvreba da moqmedebis sfero terminTa gan-
sazRvreba
1. am rekomendaciis miznebisaTvis:
a. ucxoeli piri niSnavs nebismier pirs, romelsac aRaqvs
moqalaqeoba da ariTvleba rezidentad im saxelmwifos
mier, romelSic igi imyofeba;
b. ucxoeli braldebuli niSnavs nebismier ucxoel pirs,
romlis mimarT arsebobs varaudi, rom man Caidina sisxlis
samarTlis danaSauli, magram mis mimarT araris gamotani-
rekomendacia (2012)12
250
li sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeni;
g. ucxoeli msjavrdebuli gulisxmobs nebismier ucxoel
patimars, romlis mimarTac gamotanilia sasamarTlos
gamamtyunebeli ganaCeni;
d. cixe niSnavs nebismier dawesebulebas, romelic upira-
tesad gankuTvnilia braldebulebisa da msjavrdebulebis
patimrobisaTvis;
e. ucxoeli patimari niSnavs nebismier ucxoel pirs, ro-
melic patimrobaSi imyofeba, da nebismier ucxoel bral-
debuls an ucxoel msjavrdebuls, romelic nebismieri ti-
pis dawesebulebaSi aris moTavsebuli;
v. sasamarTlo xelisufleba niSnavs sasamarTlos, mosamar-
Tles an prokurors.
moqmedebis sfero
2. es rekomendacia gamoiyeneba ucxoeli patimrebisa da sxva
ucxoeli pirebis mimarT, romlebic aRimypfebian patim-
robaSi, magram eqvemdebarebian sisxlis samarTalwarmoeba-
sa da sisxlis samarTlebriv sanqciebsa da zomebs, da rom-
lebsac SesaZloa SeefardoT an SeefardaT Tavisuflebis
aRkveTa.
II. ZiriTadi principebi
3. ucxoel patimrebs unda epyrobodnen adamianis uflebebis
pativiscemis dacviT da maTi konkretuli mdgomareobi-
sa da individualuri saWiroebebis saTanado gaTvalis-
winebiT.
4. ucxoel braldebulebsa da msjavrdebulebs unda hqondeT
ufleba, rom maT mimarT ganxiluli iqnes iseTive arasa-
patimro sasjelebi da zomebi, rogoric sxva braldeb-
ulebisa da msjavrdebulebis mimarT; maT ar unda eTqvaT
uari ganxilvaze TavianTi statusis gamo.
5. ucxoeli braldebulebi da msjavrdebulebi ar unda imy-
ofebodnen patimrobaSi an ar unda SeefardoT sapatimro
sasjelebi TavianTi statusis gamo, aramed mxolod ma-
Sin, sxva braldebulebisa da msjavrdebulebis msgavsad,
rodesac mkacr aucileblobas warmoadgens, ukiduresi
zomis saxiT.
evropis sabWos dokumentebi
251
6. ucxoel msjavrdebulebs, romlebsac SeefardaT Tavisu-
flebis aRkveTa, unda hqondeT pirobiT vadamde gaTavisu-
flebis sruli ganxilvis ufleba.
7. pozitiuri zomebi unda iqnes miRebuli diskriminaciis Ta-
vidan acilebisa da specifikuri problemebis mogvarebis
mizniT, romlebic SesaZloa ucxoel pirebs hqondeT sazoga-
doebrivi sasjelebis an zomebis Sefardebisas, cixeSi, sax-
elmwifosaTvis gadacemis dros da gaTavisuflebis Semdeg.
8. ucxoel patimrebs, moTxovnis SemTxvevaSi, unda hqondeT Se-
sabamisi xelmisawvdomoba Targmanze da TarmgnisaTvis gan-
kuTvnil saSualebebze da SesaZlebloba, iswavlon is ena, ro-
melic maT ufro efeqtiani komunikaciis saSualebas miscems.
9. cixis reJimi unda akmayofilebdes ucxoeli patimrebis
gansakuTrebul socialur saWiroebebs, amzadebdes maT
gaTavisuflebisa da socialuri reintegraciisaTvis.
10. ucxoel patimarTa im saxelmwifosaTvis gadacemis Sesaxeb
gadawyvetileba, romelTanac mas aqvs kavSiri, miRebuli
unda iyos adamianis uflebaTa pativiscemis safuZvelze,
marTlmsajulebis interesebisa da aRniSnuli patimrebis
socialuri reintegraciis saWiroebis gaTvaliswinebiT.
11. sakmarisi resursebi unda iqnes gamoyofili konkretu-
li situaciisa da ucxoeli patimrebis gansakuTrebuli
saWiroebebis efeqtianad uzrunvelyofis mizniT.
12. saTanado treningi ucxoel braldebulebsa da msjavrde-
bulebTan urTierTobebis kuTxiT unda iyos uzrunve-
lyofili Sesabamisi xelisuflebis organoebisaTvis, uw-
yebebisaTvis, profesionalebisa da asociaciebisaTvis,
romlebsac regularuli kontaqti aqvT aseT pirebTan.
III. winaswari patimrobis gamoyeneba
13.1. im mizniT, rom uzrunvelyofili iqnes winaswari patimro-
bis gamoyeneba ucxoeli braldebulebis, iseve rogorc sxva
braldebulebis, mimarT, rodesac mkacr aucileblobas
warmoadgens ukiduresi zomis saxiT, is regulirdeba re-
komendaciiT (2006)13 winaswari patimrobis, misi pirobebisa
da borotad gamoyenebisagan dacvis meqanizmebis uzrunve-
lyofis Sesaxeb.
rekomendacia (2012)12
252
13.2. kerZod:
a. ucxoeli eWvmitanilis mimarT yovelTvis unda ganixile-
bodes winaswari patimrobis alternatiuli sasjeli; da
b. is faqti, rom braldebuli arc moqalaqea da arc rezi-
denti da aranairi kavSiri aRaqvs am saxelmwifosTan, Ta-
visTavad, ar unda iyos sakmarisi im daskvnis gamosatanad,
rom arsebobs gaqcevis riski.
IV. sasjelis Sefardeba
14.1 im mizniT, rom uzrunvelyofili iqnes sapatimro sas-
jelebis gamoyeneba ucxoeli msjavrdebulebis, iseve
rogor sxva msjavrdebulebis, mimarT, rodesac mkacr
aucileblobas warmoadgens, ukiduresi zomis saxiT, sas-
jelis Sefardebisas gamoyenebuli unda iqnes rekomenda-
cia Rec(92)17 sasjelis Sefardebisas Tanmimdevrulobis
Sesaxeb. kerZod, ucxoeli msjavrdebulebi unda daeqve-
mdebarnen ganxilvas imave arasapatimro sasjelebTan an
zomebTan dakavSirebiT, rogorc moqalaqeobis mqone ms-
javrdebulebi.
14.2. sasamarTlo xelisuflebas unda miewodos, SesaZleblo-
bisdagvarad da marTlzomier ebis farglebSi, angariSebi
ucxoeli msjavrdebulebis piradi mdgomareobisa da maTi
ojaxebis Sesaxeb msjavrdebamde, maTze dakisrebuli sxva-
dasxva sanqciis savaraudo gavlenisa da sasjelis Sefar-
debis Semdeg maTi sxva saxelmwifosaTvis gadacemis Sesa-
Zleblobisa da mizanSewonilobis Taobaze.
14.3. socialuri reintegraciisaTvis araproporciuli sirTu-
leebisa da dabrkolebebis Tavidan acilebis mizniT sasje-
lis gansazRvrisas mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli is
savaraudo gavlena, rac amgvar sasjels SeuZlia iqonios
TiToeul msjavrdebulze da maT kmayofaze myof pirebze,
sasamarTlos damoukideblobis xelyofis gareSe.
evropis sabWos dokumentebi
253
V. patimrobis pirobebi
miReba
15.1. sapatimro dawesebulebaSi miRebisas da patimrobis dros
ucxoel patimrebs unda miewodoT Semdegi saxis informa-
cia maTTvis gasageb enaze:
a. maTi, rogorc patimris, uflebebi da movaleobebi, maT
Soris TavianT sakonsulo warmomadgenlebTan dakavSire-
bis Taobaze;
b. cixis reJimis pirobebi da Sida regulaciebi;
g. Txovnebisa da saCivrebis Setanis wesebi da procedurebi;
da
d. iuridiuli konsultaciisa da daxmarebis ufleba.
15.2. sapatimro dawesebulebaSi miRebis Semdeg cixis adminis-
tracia dauyovnebliv unda daexmaros ucxoel patimrebs,
romlebsac aqvT amis survili, maTi patimroba Seatyobinos
ojaxebs, advokatebs, sakonsulos warmomadgenlebsa da
sxva pirebsa Tu organizaciebs, romlebsac aqvT maTi dax-
marebis kompetencia.
15.3. maTi miRebidan rac SeiZleba swrafad unda miewodoT ucx-
oel patimrebs informacia maTTvis gasageb enaze zepirad
an werilobiT saerTaSoriso gadacemis SesaZleblobebTan
dakavSirebiT.
moTavseba
16.1. sapatimro dawesebulebaSi ucxoeli patimrebis moTavse-
bis Sesaxeb gadawyvetileba unda iTvaliswinebdes maTi po-
tenciuri izolaciis Semsubuqebisa da gare samyarosTan
maTi kontaqtis xelSewyobis saWiroebas.
16.2. dacvisa da usafrTxoebis moTxovnebisa da ucxoeli patim-
rebis individualuri saWiroebebis Sesabamisad, gaTvalis-
winebuli unda iqnes ucxoeli patimrebis moTavseba iseT
cixeebSi, romlebic axlos aris satransporto saSuale-
bebTan, rac ojaxis wevrebs maTi monaxulebis saSualebas
miscems.
16.3. dacvisa da usafrTxoebis moTxovnebis gaTvaliswinebiT,
ucxoeli patimrebi, SeZlebisdagvarad, moTavsebuli unda
rekomendacia (2012)12
254
iyvnen cixeebSi, romlebSic imyofebian sxva pirebi, rom-
lebsac aqvT maTive saxelmwifos moqalaqeoba, kultura,
religia an maTs enaze laparakoben.
ganTavseba
17. gadawyvetileba, ucxoeli patimrebi erTad unda iyvnen gan-
Tavsebuli Tu ara, upiratesad, unda efuZnebodes maT indi-
vidualur saWiroebebsa da maTTvis socialuri reintegraci-
is xelSewyobas, amavdroulad, uzrunvelyofili unda iqnes
usafrTxo garemo patimrebisa da TanamSromlebisaTvis.
higiena
18.1. sanitariul-higienuri pirobebi, ramdenadac es praqtiku-
lad SesaZlebelia, unda iTvaliswinebdes ucxoeli patim-
rebis kulturul da religiur upiratesobebs, amavdrou-
lad, unda SenarCundes Sesabamisi samedicino standartebi.
18.2 wesebi, romlebic moiTxovs, rom patimari sufTad da aku-
ratulad gamoiyurebodes, unda iqnes ganmartebuli patim-
ris kulturuli da religiuri upiratesobebis pativisce-
mis dacviT, amasTanave, unda SenarCundes Sesabamisi samed-
icino standartebi.
tansacmeli
19.1. cixis administraciis mier uzrunvelyofili tansacmeli
ar unda laxavdes ucxoeli patimrebis kulturul Tu re-
ligiur grZnobebs.
19.2. rodesac cixis administracia tansacmliT aRuzrun-
velyofs, patimrebs unda SeeZloT, usafrTxoebis
moTxovnebis gaTvaliswinebiT, ataron tansacmeli, ro-
melic Seesabameba maT kulturul da religiur tradiciebs.
kveba
20. srulfasovani kvebiT uzrunvelyofis garda, rac iTval-
iswinebs patimarTa kulturul da religiur moTxovnile-
bebs, cixis administraciam, SesaZleblobis farglebSi,
patimrebs unda misces saWmlis yidvisa da momzadebis Ses-
aZlebloba, rac maT kvebas kulturulad ufro misaRebs
xdis, da rom SeZlon sakvebis miReba Sesaferis dros, maTi
religiuri moTxovnilebebidan gamomdinare.
evropis sabWos dokumentebi
255
iuridiuli konsultacia da daxmareba
21.1. ucxoel patimrebs maTTvis gasageb enaze unda ecnoboT iu-
ridiuli konsultaciis uflebis Taobaze im sakiTxebTan
dakavSirebiT, rac gavlenas axdens maT patimrobasa da sta-
tusze.
21.2. ucxoel patimrebs unda ecnoboT SesaZlo iuridiuli
daxmarebis Taobaze, xolo saWiroebis SemTxvevaSi unda
gaewioT daxmareba am saSualebis xelmisawvdomobasTan da-
kavSirebiT.
21.3. ucxoels patimrebs, romlebic saWiroeben TavianT ad-
vokatTan dakavSirebas, saWiroebis SemTxvevaSi unda hqon-
deT Targmanze xelmisawvdomoba.
21.4. cixis administraciam xeli unda Seuwyos ucxoeli patim-
rebisTvis administraciuli da iuridiuli daxmarebis uz-
runvelyofas kompetenturi gare uwyebebis mier.
21.5. ucxoeli patimrebi, romlebic eqvemdebarebian discip-
linur samarTalwarmoebas, saWiroebis SemTxvevaSi unda
sargeblobdnen Tarjimnis daxmarebiT.
gare samyarosTan kontaqti
22.1. ucxoeli patimrebis potenciuri izolaciis Tavidan ac-
ilebis mizniT gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces
gare samyarosTan maTi urTierTobebis SenarCunebasa
da ganviTarebas, maT Soris, kontaqtebs ojaxsa da mego-
brebTan, sakonsulos warmomadgenlebTan, probaciisa da
sazogadoebriv organizaciebsa da moxaliseebTan.
22.2. Tu garkveul SemTxvevaSi ararsebobs usafrTxoebasTan
dakavSirebuli gansakuTrebuli problemebi, ucxoel pa-
timrebs unda mieceT saSualeba, amgvari kontaqtebis dros
gamoiyenon romelime ena sakuTari arCevanisamebR
22.3. satelefono zarebis ganxorcielebisa da miRebis, aseve
komunikaciis sxva formebis gamoyenebis wesebi unda ga-
moiyenebodes moqnili saxiT, raTa uzrunvelyofili iqnes
ucxoeli patimrebisTvis, romlebic ekontaqtebian pirebs
sazRvargareT, hqondeT sxva patimrebis Tanabari xelmis-
awvdomoba komunikaciis amgvar formebze.
rekomendacia (2012)12
256
22.4. gadaxdisuunaro ucxoel patimrebs daxmareba unda gaewioT
gare samyarosTan komunikaciis xarjebis kuTxiT.
22.5. kontaqtebis optimizaciis mizniT ucxoel patimrebTan
sazRvargareT mcxovrebi ojaxis wevrebis vizitebi orga-
nizebuli unda iqnes moqnili formiT, rac SesaZloa moi-
cavdes maTTvis nebadarTuli vizitebis gaerTianebis Ses-
aZleblobas.
22.6. SesaZleblobis farglebSi, mxardaWera da informacia uz-
runvelyofili unda iqnes sazRvargareT mcxovrebi ojaxis
wevrebis mier ucxoeli patimrebis monaxulebis mizniT.
22.7. specialuri zomebi unda iqnes miRebuli ucxoeli patim-
rebis waxalisebisa da maTTvis SesaZleblobebis micemis
mizniT, SeinarCunon regularuli da mniSvnelovani urT-
ierToba SvilebTan.
22.8. Sesabamisi zomebi unda iqnes miRebuli patimrobaSi myof
mSobelTan Svilebis vizitebis, korespondenciisa da komu-
nikaciis sxva formebis xelSewyobis mizniT, gansakuTrebiT
maSin, rodesac isini sxva saxelmwifoSi cxovroben.
22.9. xelisuflebis organoebma Zalisxmeva ar unda daiSuron
imis uzrunvelsayofad, rom ucxoel patimrebs hqondeT
SesaZlebloba, ojaxis wevrebs Seatyobinon cixis an sxva
dawesebulebis Sesaxeb, romelSic isini imyofebian an,
romelSic gadaiyvanes.
22.10. aucileblobis SemTxvevaSi, ucxoeli patimris winaswari
TanxmobiT, cixis administraciam Zalisxmeva ar unda daiSur-
os imisaTvis, rom misi gardacvalebis, mZime daavadebis an se-
riozuli dazianebis Tobaze Seatyobinos misi ojaxis wevrebs.
22.11. xelisuflebis organoebma yvela zomas unda mimarTon, rom
hqondeT ucxoeli patimrebis ojaxis wevrebis ganaxlebu-
li sakontaqto informacia.
23.1. ucxoel patimrebs unda hqondeT saSualeba, rom regu-
larulad iyvnen informirebuli sazogadoebrivi sakiTx-
ebis Sesaxeb maTTvis gasageb enaze gazeTebis, perioduli
da sxva gamocemebis gamoweriT.
23.2. SesaZleblobis farglebSi, ucxoel patimrebs unda mieceT
evropis sabWos dokumentebi
257
radio an satelevizio mauwyeblobaze, an komunikaciis sxva
formebze xelmisawvdomoba maTTvis gasageb enaze.
23.3. probaciis samsaxurebs, kompetentur asociaciebsa da mox-
aliseebs, romlebic daxmarebas uweven ucxoel patimrebs,
unda hqondeT xelmisawvdomoba im patimrebze, romlebsac
surT maTTan kontaqti.
kontaqti sakonsulos warmomadgenlebTan
24.1. ucxoel patimrebs unda hqondeT TavianTi sakonsulos
warmomadgenlebTan regularuli Sexvedris ufleba.
24.2. ucxoel patimrebs unda hqondeT TavianTi sakonsulos
warmomadgenlebTan komunikaciis gonivruli saSualebebi.
24.3. ucxoel patimrebs, romlebic arian sakonsulo warmomad-
genlobis gareSe im qveyanaSi, romelSic patimrobaSi imy-
ofebian, aqvT regularuli kontaqtisa da komunikaciis
saSualebebis ufleba im saxelmwifos warmomadgenlebTan,
romelic axorcielebs maTi interesebis dacvas.
24.4. ucxoel patimrebs, romlebic arian ltolvilebi, Tav-
Sesafris maZieblebi da moqalaqeobis armqone pirebi, aqvT
erovnuli an saerTaSoriso uwyebebis warmomadgenlebTan
komunikaciis ufleba, romlebsac evalebaT aseTi patimre-
bis interesebis dacva.
25.1. cixis administraciam unda acnobos ucxoel patimrebs
TavianTi uflebis Sesaxeb, moiTxovon Sexvedra TavianTi
sakonsulos warmomadgenelTan an erovnul Tu saerTaSo-
riso uwyebebis warmomadgenlebTan, romlebsac evalebaT
aseTi patimrebis interesebis dacva.
25.2. cixis administraciam, patimris Txovnis safuZvelze, unda
acnobos sakonsulos warmomadgenlebs maTi moqalaqis
cixeSi moTavsebis Sesaxeb.
25.3. cixis administracia srulad unda TanamSromlobdes sa-
konsulos warmomadgenlebsa da erovnul an saerTaSoriso
uwyebebis warmomadgenlebTan, romlebsac evalebaT aseTi
patimrebis interesebis dacva.
25.4. cixis administraciam unda awarmoos iseTi SemTxvevebis
rekomendacia (2012)12
258
aRricxva, rodesac ucxoelma patimrebma uari Tqves sakon-
sulos warmomadgenlebTan Sexvedrisa da sakonsulos war-
momadgenlebis vizitis uflebaze.
cixis reJmi
26.1. im mizniT, rom uzrunvelyofili iqnes Tanabari xelmiswa-
vdomoba aqtivobebis dabalansebul programaze, saWiroe-
bis SemTxvevaSi cixis administraciam unda miiRos gansa-
kuTrebuli zomebi patimrebis SesaZlo problemebis aRmo-
safxvrelad.
26.2. aqtivobebze xelmisawvdomoba ar unda SeizRudos patim-
rebis SesaZlo gadacemis, eqstradiciis an gaZevebis gamo.
muSaoba
27.1. ucxoel patimrebs, SesaZleblobebis farglebSi, unda
hqondeT xelmisawvdomoba Sesabamis samuSaosa da profesi-
ul treningze, maT Soris, programebze cixis gareT.
27.2. saWiroebis SemTxvevaSi gansakuTrebuli zomebi unda iqnes
miRebuli imis uzrunvelsayofad, rom ucxoel patimrebs
hqondeT anazRaurebad samuSaoze xelmisawvdomoba.
27.3. ucxoel patimrebs SeuZliaT, TavianTi Semosavlis nawili
gadauricxon ojaxis wevrebs, romlebic sazRvargareT cx-
ovroben.
27.4. ucxoel patimrebs, romlebic muSaoben da TavianTi wv-
lili SeaqvT im saxelmwifos socialuri uzrunvelyofis
sistemaSi, romelSic isini imyofebian patimrobaSi, Sesa-
Zleblobisdagvarad, unda mieceT sapensio Senatanis maTi
moqalaqeobis an sxva romelime saxelmwifosaTvis gadar-
icxvis ufleba.
fizikuri varjiSi da dasveneba
28.1. fizikuri varjiSisa da dasvenebis aqtivobebi organizebuli
unda iyos moqnili formiT, rom ucxoel patimrebs SeeZloT
maTSi monawileoba maTi kulturis pativiscemis dacviT.
28.2. cixis administraciam xeli unda Seuwyos aqtivobebs, romle-
bic ganamtkicebs pozitiur urTierTobebs erTi da imave kul-
turisa da sxvadasxva warmomavlobis mqone patimrebs Soris.
evropis sabWos dokumentebi
259
ganaTleba da treningi
29.1. ucxoeli patimrebisTvis sxva patimrebsa da TanamSrom-
lebTan efeqtiani urTierTobis xelSewyobis mizniT, maT
unda mieceT SesaZlebloba da waxalisdnen, iswavlon is ena,
romelic maT komunikaciis saSualebas miscems, da gaecnon
adgilobriv kulturasa da tradiciebs.
29.2. ucxoeli patimrebisTvis saganmanaTleblo da profesiuli
treningebis efeqtianobis SeZlebisdagvarad uzrunve-
lyofis mizniT, cixis administraciam mxedvelobaSi unda
miiRos maTi individualuri saWiroebebi da miswrafebebi,
rac SesaZloa, moicavdes muSaobas iseTi kvalifikaciis
misaRebad, romelic aRiarebulia da misi gagrZeleba Ses-
aZlebelia im qveyanaSi, romelSic isini, savaraudod, icx-
ovreben gaTavisuflebis Semdeg.
29.3. cixis biblioTeka, SeZlebisdagavarad, unda aRiWurvos
sakiTxavi literaturiTa da sxva resursebiT, romlebic
Seesabameba cixeSi myofi ucxoeli patimrebis lingvistur
saWiroebebsa da kulturul upiratesobebs da advilad
xelmisawvdomia.
religiisa da rwmenis Tavisufleba
30.1. patimrebs unda hqondeT religiis an rwmenis ganxor-
cielebis an Secvlis ufleba da daculi iyvnen nebismieri
iZulebisagan am kuTxiT.
30.2. cixis administraciam ucxoel patimrebs, SesaZleblobis-
dagvarad, unda misces maTi religiisa da rwmenis ufleba-
mosil warmomadgenlebze xelmisawvdomobis saSualeba.
janmrTeloba
31.1. ucxoel patimrebs xeli unda miuwvdebodeT janmrTelobis
dacvisa da mkurnalobis iseTive programebze, rogorebic
sxva patimrebisTvis aris xelmisawvdomi.
31.2. sakmarisi resursebi unda iqnes uzrunvelyofili janmr-
TelobasTan dakavSirebuli konkretuli problemebis
mosagvareblad, romlebic SesaZloa hqondeT ucxoel
patimrebs.
31.3. samedicino da janmrTelobis dacvis samsaxuris TanamS-
rekomendacia (2012)12
260
romlebs, romlebic cixeSi muSaoben, unda SeeZloT janmr-
TelobasTan dakavSirebuli im konkretuli problemebis
mogvareba, romlebic SesaZloa ucxoel patimrebs hqondeT.
31.4. ucxoeli patimrebis janmrTelobis dacvis xelSewyobis
mizniT, yuradReba unda mieqces komunikaciis yvela as-
peqts. aseTi komunikacia SesaZloa, moiTxovdes iseTi Tar-
jimnis gamoyenebas, romelic misaRebi iqneba patimrisaT-
vis, da romelmac pativi unda sces samedicino saidumloe-
bas.
31.5. janmrTelobis dacva unda uzrunvelyofili iyos img-
varad, rom aRlaxavdes ucxoeli patimrebis kulturul
grZnobebs, xolo moTxovna, rom isini gasinjos imave sqesis
eqimma, SeZlebisadagvarad, unda iqnes dakmayofilebuli.
31.6. saWiroebis SemTxvevaSi, fsiqiatriuli janmrTelobis
dacva uzrunvelyofili unda iqnes im specialistis mier,
romelsac aqvs gansxvavebuli religiuri, kulturuli da
lingvisturi warmomavlobis mqone pirebTan urTierTobis
gamocdileba.
31.7. yuradReba unda mieqces ucxoel patimrebs Soris TviTda-
zianebisa da TviTmkvlelobis prevencias.
31.8. gaTvaliswinebuli unda iqnes im ucxoeli patimrebis ga-
dacema, romlebsac aqvT ganukurnebeli avadmyofoba,
da romlebsac surT gadayvana im qveyanaSi, romelTanac
mWidro socialuri kavSirebi aqvT.
31.9. miRebuli unda iqnes zomebi im ucxoeli patimrebis samed-
icino mkurnalobis uwyvetobis xelSewyobis mizniT, ro-
melTa gadacema, eqstradicia an gaZeveba xorcieldeba, rac
SesaZloa moicavdes medikamentebiT uzrunvelyofas Sesa-
bamis saxelmwifoSi transportirebis dros, da patimrebis
TanxmobiT, samedicino istoriis gadacemas sxva saxelmwi-
fos samedicino samsaxurisaTvis.
marTlwesrigis dacva da usafrTxoeba
32.1. cixis TanamSromlebma unda uzrunvelyon, rom SenarCu-
nebuli iyos marTlwesrigi da usafrTxoeba dinamikuri us-
afrTxoebis procesiTa da sxva ucxoel patimrebTan urT-
ierTerTobiT.
evropis sabWos dokumentebi
261
32.2. cixis TanamSromlebi yuradRebiT unda iyvnen poten-
ciuri an arsebuli konfliqtebis Taobaze patimarTa
jgufebs Soris, romlebic SesaZloa warmoiSvas kul-
turuli Tu religiuri gansxvavebis an eTnikur niadagze
daZabulobis gamo.
32.3. cixeSi usafrTxoebis uzrunvelsayofad yvela saSualeba
unda iqnes gamoyenebuli urTierTpativiscemisa da Sem-
wynareblobis gaZlierebisa da konfliqtebis Tavidan ac-
ilebis mizniT, romlebic SesaZloa warmoiSvas sxvadasxva
warmomavlobis mqone patimrebs, cixis TanamSromlebsa da
sxva pirebs Soris, romlebic cixeSi muSaoben an vizitiT
imyofebian.
32.4. patimris moqalaqeoba, kultura an religia ar unda iyos
ganmsazRvreli faqtori patimris riskis Sefasebisas us-
afrTxoebasTan mimarTebaSi.
qalebi
33.1. specialuri zomebi unda iqnes miRebuli ucxoeli patimari
qalebis izolaciis winaaRmdeg brZolis mizniT.
33.2. yuradReba unda mieqcios ucxoeli patimari qalebis
fsiqologiuri da janmrTelobasTan dakavSirebuli
saWiroebebis dakmayofilebas, gansakuTrebiT maTi, visac
Svilebi hyavT.
33.3. mSobiarobamde da mSobiarobis Semdeg movlis zomebi da
saSualebebi unda efuZnebodes kulturuli da religiuri
gansxvavebis pativiscemas.
mcirewlovani bavSvebi
34.1. gadawyvetilebis miRebisas im sakiTxTan dakavSirebiT,
ucxoeli patimris mcirewlovani bavSvi, sasicocxlo in-
teresebis gaTvaliswinebiT, moTavsebuli iyos Tu ara
cixeSi, gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces:
a. pirobebs, romlebSic icxovrebs bavSvi cixeSi;
b. pirobebs, romlebic bavSvs cixis gareT eqneba; da
g. bavSvis kanonieri meurvis Sexedulebebs.
34.2. cixeSi mSobelTan erTad myofi mcirewlovani bavSvebis
movlis zomebi da saSualebebi unda efuZnebodes kul-
turul da religiur gansxvavebebs.
rekomendacia (2012)12
262
34.3. nebismieri mcirewlovani bavSvebis samarTlebrivi statusi,
romlebic cixeSi TavianT ucxoel mSobelTan erTad imy-
ofebian, unda ganisazRvros rac SeiZleba swrafad am mSob-
lis sasjelis moxdis dros, gansakuTrebuli mzrunvelobiT
im SemTxvevebis mosagvareblad, rodesac cixeSi dabadebul
bavSvebs aqvT mSoblisagan gansxvavebuli moqalaqeoba.
VI. gaTavisufleba
gaTavisuflebisaTvis momzadeba
35.1. ucxoeli patimrebis momzadeba gaTavisuflebisaTvis unda
dawyebuli iqnes gonivrul dros da iseTi meTodiT, rome-
lic xels Seuwyobs maT sazogadoebaSi reintegracias.
35.2. ucxoeli patimrebis sazogadoebaSi reintegraciis xe-
lSewyobis mizniT:
a. maTi samarTlebrivi statusi da mdgomareoba gaTavisu-
flebis Semdeg unda ganisazRvros rac SeiZleba swrafad;
b. SesaZleblobis farglebSi patimrebs unda mieceT cixis
Svebuleba da droebiTi gaTavisuflebis sxva formebi; da
g. maT daxmareba unda gaewioT ojaxTan, megobrebTan da
Sesabamis zrunvis saagentoebTan dakavSirebis an kavSiris
aRdgenis mizniT.
35.3. rodesac gaTavisuflebis Semdeg ucxoeli patimrebi rCe-
bian im saxelmwifoSi, romelSic patimrobaSi imyofebod-
nen, maT unda gaewioT Sesabamisi daxmareba da zrunva cixis,
probaciis samsaxuris an sxva saagentoebis mier, romlebic
patimrebis daxmarebis sakiTxebze muSaoben.
35.4. rodesac xdeba ucxoeli patimrebis gaZeveba im saxelmwi-
fodan, romelSic isini patimrobaSi imyofebian, patimre-
bis Tanxmobis SemTxvevaSi, Sesabamisi zomebi unda iqnes
miRebuli im saxelmwifos xelisuflebis organoebTan da-
kavSirebis kuTxiT, romelSic unda moxdes maTi gadayvana,
rom maT dabrunebisTanave gaewioT daxmareba sazogadoeba-
Si reintegraciis xelSewyobis mizniT.
35.5. mkurnalobisa da zrunvis uwyvetobis xelSewyobis mizniT,
rodesac patimrebis gadacema xdeba sxva saxelmwifosaT-
vis sasjelis darCenili nawilis mosaxdelad, kompeten-
evropis sabWos dokumentebi
263
turma organoebma, patimrebis Tanxmobis SemTxvevaSi, unda
miawodon Semdegi saxis informacia im saxelmwifos, ro-
melSic igzavneba patimari:
a. patimrebisTvis Catarebuli mkurnaloba;
b. programebi da aqtivobebi, romlebSic isini monawile-
obdnen;
g. samedicino istoria; da
d. sxva nebismieri informacia, rac xels Seuwyobs
mkurnalobisa da zrunvis uwyvetobas.
35.6. rodesac SesaZlebelia ucxoeli patimrebis sxva saxelm-
wifosaTvis gadacema, maT unda gaewioT daxmareba, miiRon
damoukidebeli konsultacia gadayvanis SedegebTan dakav-
SirebiT.
35.7. rodesac xorcieldeba ucxoeli patimrebis gadacema sxva
saxelmwifosaTvis sasjelis darCenili nawilis mosaxde-
lad, mimRebi saxelmwifos xelisuflebam unda miawodos
patimrebs informacia patimrobis pirobebis, cixis reJimi-
sa da gaTavisuflebis SesaZleblobebis Taobaze.
vadamde adre gaTavisuflebis sakiTxis ganxilva
36.1. ucxoeli patimrebis vadamde adre gaTavisuflebis sakiTxi
unda ganixilebodes sxva patimrebis msgavsad, rogorc ki
amis ufleba miecemaT, da ar unda moxdes maTi diskrimina-
cia am kuTxiT.
36.2. kerZod, zomebi unda iqnes miRebuli imis uzrunvelsayo-
fad, rom patimroba aRiyos arajerovnad gagrZelebuli
ucxoeli patimris imigraciis statusis procedurebis
dasrulebis gaWianurebis gamo.
cixidan gaTavisufleba
37.1. im mizniT, rom ucxoel patimrebs gaewioT daxmareba, gaTa-
visuflebis Semdeg daubrundnen sazogadoebas, praqtiku-
li zomebi unda iqnes miRebuli saTanado dokumentebiTa
da pirovnebis damadasturebeli sabuTebiT uzrunvelsay-
ofad, aseve daxmareba unda gaewioT mgzavrobasTan dakav-
SirebiT.
37.2. rodesac ucxoeli patimrebi unda dabrundnen im qveyanaSi,
rekomendacia (2012)12
264
romelTanac aqvT kavSiri, patimris Tanxmobis SemTxvevaSi,
sakonsulos warmomadgenlebi unda daexmaron am kuTxiT.
VII. patimrebTan momuSave personali
SerCeva
38. ucxoel patimrebTan momuSave personali SerCeuli unda
iqnes im kriteriumebis safuZvelze, romlebic moicavs
kulturul, sensitiurobis, interaqciis unar-Cvevebsa da
lingvistur unarebs.
treningi
39.1. TanamSromlebi, romlebic monawileoben ucxoeli patim-
rebis miRebaSi, saTanadod unda iyvnen momzadebuli maT-
Tan mopyrobis kuTxiT.
39.2. ucxoel patimrebTan momuSave personali momzadebuli
unda iyos kulturuli gansxvavebebis pativiscemisa da im
konkretuli problemebis gasacnobiereblad, romlebic
SesaZloa hqondeT aseT patimrebs.
39.3. aseTi treningi SesaZloa moicavdes im enis Seswavlas, ro-
melzec yvelaze xSirad saubroben ucxoeli patimrebi.
39.4. treningis programebis Sefaseba da gadaxedva regularu-
lad unda xorcieldebodes imis uzrunvelsayofad, rom
isini asaxavdes patimarTa cvlilebasa da socialur piro-
bebs.
39.5. personali, romelsac Sexeba aqvs ucxoel braldebulebsa
da msjavrdebulebTan, unda iyos informirebuli moqmedi
erovnuli kanonmdeblobisa da praqtikis, saerTaSoriso
da regionuli adamianis uflebebis samarTlisa da stand-
artebis Sesaxeb, romlebic aseTi pirebis mopyrobas exeba,
am rekomendaciis CaTvliT.
specializacia
40. saTanadod momzadebuli specialistebi unda iyvnen dan-
iSnuli ucxoel patimrebTan muSaobaSi CarTulobisa da
Sesabamis uwyebebTan, profesionalebsa da asociaciebTan
komunikaciis mizniT am patimrebTan dakavSirebul Temebze.
evropis sabWos dokumentebi
265
VIII. politikis Sefaseba
41. xelisuflebis organoebma regularulad unda Seafason
da saWiroebis SemTxvevaSi gadaxedon TavianT politikas
ucxoel braldebulebsa da msjavrdebulebTan mopyrobis
Taobaze mecnierulad validuri kvlevis safuZvelze.
rekomendacia (2012)12
266
evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia
(2003) 23 cixis administraciis mier uvado da sxva grZelvadiani
patimrebis marTvis Sesaxeb
(miRebulia ministrTa komitetis mier 2003 wlis 9 oqtombers
ministrTa moadgileebis 2003 wlis 9 oqtombris 955–e
Sexvedraze)
ministrTa komiteti ministrTa sabWos statusis me–15 (b)
muxliT gaTvaliswinebuli pirobebis mixedviT, miiCnevs ra, rom
ministrTa sabWos wevri saxelmwifoebis interesis sagania Seqm-
nas saerTo principebi sapatimro sanqciebTan dakavSirebiT im
mizniT, rom moxdes am sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis
gaZliereba, miiCnev ra, rom patimrobis aRsruleba moiTxovs
balansis dacvas, erTi mxriv, sasjelaRsrulebis institutebSi
usafrTxoebis miznebis uzrunvelyofas, wesrigsa da discip-
linas Soris da meore mxriv, patimrebisTvis misaRebi sacxovre-
beli pirobebis, aqtiuri reJimisa da gaTavisuflebisaTvis kon-
struqciuli momzadebis miwodebiT, miiCnevs ra, rom patimrebi
unda imarTebodnen im gziT, romelic adaptirebulia individu-
alur garemoebebTan da Seesabameba samarTlianobis, Tanasworo-
bisa da miukerZoeblobis principebs,
miuTiTebs ra grZelvadiani sanqciebis implementaciis Tao-
baze 2001 wlis oqtomberSi evropis iusticiis ministrebis mier
moskovSi Catarebul 24–e konferenciis dros miRebul rezolu-
ciaze, miiCnevs ra, rom sikdviliT dasjis gauqmebam wevr saxelm-
wifoebSi Sedegad moitana samudamo patimrobis sanqciis gamoy-
enebis gazrda,
wuxs ra bevr qveyanaSi arsebuli zrdis Taobaze, vinaidan gr-
Zelvadiani patimrobis raodenobisa da xangrZlivobis gazrda
iwvevs cixis gadatvirTulobas da SeiZleba ziani moutanos pa-
timrebis adamianur menejments,
mxedvelobaSi iRebs ra, rom (99) 22 rekomendaciaSi Cadebuli
principebis implementacia, romelic moicavs cixis gadatvir-
Tulobas da cixis mosaxleobis gazrdas, iseve rogorc cixis ad-
evropis sabWos dokumentebi
267
ministraciis uzrunvelyofas adekvaturi resursebiTa da per-
sonaliT, mniSvnelovnad Seamcirebs menejmentis problemebs,
rac dakavSirebulia grZelvadian patimrobasTan da uflebas
iZleva dakavebis ukeTessa da metad dacul pirobebze,
miiCnevs ra, rom kanonmdebloba da praqtika, romelic Seexeba
samudamo da sxva grZelvadian patimrebs, unda Seesabamebodes
evropis adaminis uflebaTa konvenciaSi da misi ganacxadiT min-
dobili organoebis precedentul samarTalSi ganmtkicebul
principebs,
mxedvelobaSi aqvs ra im principebTan Sesabamisoba, romlebic
Cadebulia wina rekomendaciebSi, kerZod:
– rekomendacia (82) 16 cixis datovebis Taobaze;
– rekomendacia (83) 17 saSiSi patimrebis patimrobisa da
maTTan moqcevis Taobaze;
– rekomendacia (84) 12 ucxoeli patimrebis Taobaze;
– rekomendacia (87) 3 evropuli cixis wesebis Sesaxeb;
– rekomendacia (87) 20 arasrulwlovanTa gadacdomis so-
cialuri reaqciis Toabaze;
– rekomendacia (89) 12 cixis ganaTlebis Taobaze;
– rekomendacia (92) 16 sazogadoebis sanqciebisa da zome-
bis evropuli wesebis Sesaxeb;
– rekomendacia (97) 12 sanqciebisa da zeomebis implementa-
ciaSi CarTuli personalis Taobaze;
– rekomendacia (98) 7 cixeebSi janmrTelobis dacvis eTi-
kuri da organizaciuli aspeqtebis Sesaxeb;
– rekomendacia (99) 22 cixis gadatvirTulobisa da cixis
mosaxleobis gazrdis Taobaze;
– rekomendacia (2000) 22 sazogadoebis sanqciebsa da zomeb-
Si evropuli wesebis implementaciis gaumjobesebis Sesaxeb;
– rekomendacia (2003) 22 patimrobidan pirobiT gaTavisu-
flebis Sesaxeb, rekomendacias uwevs, rom wevri saxelmwifoebis
mTavrobebi:
– samudamo da sxva grZelvadiani patimrebis menejmentisas
sakuTar kanonmdeblobebSi, politikasa da praqtikaSi sarge-
blobdnen am rekomendaciis damatebaSi gaTvaliswinebuli prin-
cipebiT;
– uzrunvelyon winamdebare rekomendaciisa da misi Tanmxle-
bi angariSis SeZlebisdagvarad farTod gavrceleba.
rekomendacia (2003)23
268
(2003) 23 rekomendaciis danarTi
samudamo patimrisa da grZelvadiani patimris ganmarteba:
1. am rekomendaciis miznebisaTvis samudamo patimari aris
piri, romelic sasjels ixdis samudamo patimrobiT.
grZelvadiani patimari aris piri, romelic ixdis sasjels
an ramdenime sasjels, romelic mTlianad Seadgens xuT an
met wels.
saerTo miznebi
2. samudamo da sxva grZelvadiani patimrebis menejmentis
miznebi unda iyos:
– imis uzrunvelyofa, rom cixeebi aris daculi da usafrTxo
adgili am patimrebisa da im adamianebisaTvis, romlebic
muSaoben maTTan an stumroben maT;
– winaaRmdegoba gauwion samudamo da grZelvadiani patim-
robis saziano Sedegebs;
– gazardon da gaaumjobeson am patimrebis SesaZleblobebi,
warmatebiT dasaxldnen sazogadoebaSi da gaTavisuflebis
Semdeg icxovron kanonmorCili cxovrebiT.
– samudamo patimrobaSi myofebisa da sxva grZelvadiani pa-
timrebis menejmentis saerTo principebi.
3. mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli gansxvavebebi samudamo
da sxva grZelvadian patimrobaSi myofi pirebis pirovnul
maxasiaTeblebSi da unda moxdes maTi gaTvaliswineba sas-
jelis aRsrulebisas individualuri gegmebis Sedgenisas
(individualizaciis principi).
4. cixis cxovreba ise unda moewyos, rom maqsimalurad miax-
loebuli iyo sazogadoebis realur cxovrebasTan (nor-
malizaciis principi).
5. patimrebs unda mieceT SesaZlebloba cixis yoveldRiur
cxovrebaSi gamoimuSaon piradi pasuxismgebloba (pasux-
ismgeblobis principi).
6. naTeli gansxvaveba unda gakeTdes samudamo patimrobaSi
myofebisa da sxva grZelvadiani patimrebisagan wamosul
nebismier risks Soris, romelic mimarTulia gare sazoga-
doebis, sakuTari Tavebis, sxva patimrebisa da im pirebis
evropis sabWos dokumentebi
269
mimarT, romlebic muSaoben maTTan, an stumroben maT (us-
afrTxoebisa da dacvis principi).
7. mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli samudamo patimrebisa
da sxva grZelvadiani patimrebis segregaciis ararsebo-
ba mxolod maTi sasjelis gamo (sagregaciis ararsebobis
principi).
8. samudamo an grZelvadiani patimris cxovrebis individu-
aluri dagegmva miznad unda isaxavdes progresul svlas
cixis sistemaSi (progresis principi). sasjeli dagegmva
9. saerTo miznebis miRwevisaTvis da zemoT aRniSnul prin-
cipebTan Sesabamisobis gamo unda Seiqmnas da ganviTardes
savaldebulo individualuri gegmebi TiToeuli patimri-
saTvis. es gegmebi unda momzaddes da ganviTardes SeZlebi-
sdagvarad patimris aqtiuri monawileobiT da kerZod,
dakavebis periodis dasasrulisaken gaTavisuflebis Sem-
dgomi zedamxedvelobiTa da sxva Sesabamis xelisuflebas-
Tan mWidro TanamSromlobiT.
10. sasjelis gegmebi unda moicavdes TiToeuli patimris
riskisa da saWiroebebis Sefasebas da unda gamoiyenebodes
sistematuri miaxloebisaTvis Semdeg sakiTxebTan:
– patimris winaswari moTavseba;
– progresuli moZraoba cixis sistemaSi ufro mkacridan
naklebad amkrZalavi pirobebisaken, idealur pirobebSi
saboloo fazas patimari unda atarebdes Ria pirobebSi, sa-
survelia sazogadoebaSi;
– monawileoba dasasvenebel da sxva saqmianobebSi, raTa Ta-
vidan iqnes acilebuli an ganeitraldes grZelvadiani pa-
timrobis saziano Sedegebi;
– pirobiTi gaTavisuflebis Semdeg kanonmorCili cxovrebis
da sazogadoebaSi adaptaciis xelSemwyobi pirobebisa da
zomebis gatareba.
11. sasjelis dagegmva unda daiwyos cixeSi Sesvlidan SeZlebi-
sdagvarad swrafad, unda gadaixedos regularul inter-
valebSi da modificirdes saWiroebis SemTxvevaSi.
rekomendacia (2003)23
270
riskisa da saWiroebebis Sefaseba
12. cixis administraciam yuradRebiT unda Seafasos da gad-
awyvitos, aris Tu ara individualuri patimari riskis
matarebeli sakuTari Tavisa da sxvebis mimarT. Sefasebuli
riskebi unda moicavdes zians sakuTari Tavis mimarT, sxva
patimrebis mimarT, im pirebis mimarT, romlebic muSao-
ben maTTan, an stumroben maT, sazogadoebis mimarT, aseve
gaqcevis SesaZlebloba an cixis datovebisa Tu gaTavisu-
flebis Semdeg sxva seriozuli danaSaulis Cadena.
13. saWiroebebis Sefaseba saWiroa imisaTvis, rom moxdes per-
sonaluri saWiroebebisa da maxasiaTeblebis identifik-
acia, rac asocirebulia patimris danaSaulTan da zianis
momtan saqcielTan. SeZlebisdagvarad maRal doneze unda
gamoiyenebodes kriminogenuli saWiroebebi imisaTvis, rom
moxdes patimris danaSaulisa da zianis momtani saqcielis
Semcireba rogorc patimrobis ganmavlobaSi, aseve gaTavi-
suflebis Semdgom.
14. Tavdapirveli riskisa da saWiroebebis Sefaseba unda ganx-
orcieldes Sesabamisad gawvrTnili personalis mier da sa-
survelia es moxdes Sefasebis centrSi.
15. a. gamoyenebul unda iqnes Tanamedrove riskebisa da saW-
iroebebis Sefasebis instrumentebi, rogorc Cadebulia
samudamo da sxva grZelvadiani patimrebis sanqciebis im-
plementaciis gadawyvetilebaSi.
b. vinaidan riskebisa da saWiroebebis Sefasebis instrumen-
tebi yovelTvis moicaven Secdomis SesaZleblobas, is unda
gamoiyenebodes ara rogorc gadawyvetilebis misaRebi er-
TaderTi meTodi, aramed Sevsebuli unda iyos Sefasebi sxva
formebiT.
g. unda Sefasdes riskisa da saWiroebebis Semafasebeli
yvela instrumenti imisaTvis, rom cnobili gaxdes maTi
Zlieri da susti mxareebi.
16. radgan arc saxifaTooba da arc kriminogenuli saWiroebe-
bi araris arsebiTad mudmivi xasiaTis, riskisa da saWiroe-
bebis Sefaseba ganmeorebiT unda ganxorcieldes inter-
valebs Soris Sesabamisad gawvrTnili personalis mier,
raTa moxdes sasjelis dagegmvis moTxovnebTan Tanxvedra,
an Tu arsebobs sxvagvari saWiroeba.
evropis sabWos dokumentebi
271
17. riskisa da saWiroebebis Sefaseba yovelTvis unda ukavSir-
debodes riskisa da saWiroebebis menejments. es Sefasebebi,
Tavis mxriv, unda ecnobos ukve arsebuli saTanado Careve-
bisa da modifikaciebis SeTavazebisas.
cixis usafrToeba da daculoba
18. a. cixis kontrolis SenarCuneba unda efuZnebodes dina-
mikuri usafrTxoebis gamoyenebas, rac gamoixateba per-
sonalis mier patimrebTan simtkicesa da samarTlianobaze
damyarebuli pozitiuri urTierTobebis ganviTarebaSi,
rac kombinirebuli iqneba maTi piradi mdgomareobisa da
imis aRqmiT, Tu ra riskis matareblebi arian individualu-
ri patimrebi.
b. teqnikuri xelsawyoebis gamoyenebisas, rogorebicaa
maRviZara an wriuli daxuruli televiziori, yovelTvis
unda daematos dinamikuri usafrTxoebis meTodebi.
g. usafrTxoebis farglebSi cixis perimetrze unda ikrZa-
lebodes iaraRis, maT Soris cecxlsasroli da policielis
specialuri joxis tarebis praqtika maT mier, vinc uSua-
lod urTierTobs patimrebTan.
19. a. cixis reJimis organizeba unda moxdes im formiT, rom
SesaZlebeli gaxdes moqnili reaqciebis moxdena usafrTx-
oebisa da daculobis cvlasTan erTad.
b. patimrebis konkretul cixeebsa Tu frTebSi ganTavseba
unda efuZnebodes savaldebulo riskebisa da saWiroebebis
Sefasebas da am garemoSi maTi moTavsebis mniSvnelobas,
radgan maTi saWiroebebis mxedvelobaSi miReba, savarau-
dod, Seamcirebs risks.
g. konkretuli riskebi da gamonaklisi garemoebebi, maT So-
ris uSualod patimrebis moTxovnebi, SesaZlebelia iTxo-
vdes zogierTi patimris segregacias. saWiroa intensiuri
mcdelobebi, raTa moxdes segregaciis Tavidan acileba, an
Tu mainc gamoiyeneba, unda moxdes gamoyenebis vadis Sem-
cireba.
20. a. usafrTxoebis maqsimaluri agregati gamoyenebul unda
iqnes mxolod rogorc ukiduresi zoma da aseTi zomis gam-
oyeneba regularulad unda gadaixedos.
b. maqsimaluri usafrTxoebis zomebis gamoyenebisas gansx-
rekomendacia (2003)23
272
vaveba unda iyos im patimrebis reJimebSi, romlebic arian
gaqcevis an zianis motanis riskis matareblebi da im patim-
rebTan qcevaSi, romlebic arian riskis matareblebi sxva
patimrebis da/an maTTan momuSave, an mosanaxuleblad mi-
suli pirebis mimarT.
g. patimrebis qcevisa da usafrTxoebis moTxovnebis gaT-
valiswinebiT, usafrTxoebis maqsimaluri zomis gamoyeneba
miznad unda isaxavdes mSvidi atmosferos miRebas, patim-
rebis socializacias, frTaze moZraobis Tavisuflebas da
unda axdendes saqmianobebis variaciebis SeTavazebas.
d. saSiSi patimrebis menejmenti unda efuZnebodes (82)17
rekomendaciaSi Cadebul principebs, romlebic Seexeba sa-
SiSi damnaSaveebis patimrobas da maTTan mopyrobas.
samudamo da sxva grZelvadiani sanqciebis saziano Sedegis ga-
neitraleba.
21. samudamo da sxva grZelvadiani patimrobis saziano efeq-
tis Tavidan asacileblad da gasaneitraleblad cixis ad-
ministracia unda ecados:
– uzrunvelyos, rom sasjelis moxdis dasawyisSive moxdes
SesaZleblobebis SeTavazeba da mogvianebiT, saWiroebis
SemTxvevaSi, ganemartos patimars cixis wesebis, rutinis
da maTi uflebebisa da valdebulebebis Sesaxeb;
– misces patimrebs SesaZlebloba, warmodgenili, SeZlebis-
dagvarad vrceli, arCevanidan piradad airCion cixis dRi-
uri saqmianoba;
– SesTavazon adekvaturi materialuri pirobebi fizikuri,
inteleqtualuri da emociuri stimulirebisaTvis;
– ganaviTaron sasiamovno da megobrulad ganwyobili dizain-
is dawesebulebebi, aveji da dekoraciebi.
22. ganasakuTrebuli mcdelobaa saWiro ojaxuri jaWvis
gawyvetis Tavidan asacileblad. am mizniT:
– patimrebi unda moTavsdnen SeZlebisdagvarad axlos maTs
ojaxebsa da sxva naTesavebTan;
– werilebis gagzavna, satelefono saubrebi da vizitebi Ses-
aZlebeli unda iyos SeZlebisdagvarad xSirad da ganmar-
toebulad. Tu es debuleba safrTxes uqmnis usafrTxoebasa
da daculobas, an Tu riskis SefasebiT aris gamarTlebuli,
evropis sabWos dokumentebi
273
aseT kontaqtebs SeiZleba Tan axldes gonivruli usafrTx-
oebis zomebi, rogorebicaa korespondenciis monitoringi
da Cxreka vizitebamde da maTi dasrulebis Semdeg.
23. a. SeiZleba dainergos sxva kontaqtebis gare samyarosTan,
rogoricaa daSveba gazeTebze, radiosa da televizorze
da sxva gare mnaxvelebi.
b. cixis datovebis Taobaze (82)16 rekomendaciaSi gaTval-
iswinebuli principebis mixedviT, konkretuli mcdelo-
bebi SeiZleba ganxorcieldes, raTa patimrebs sxvadasxva
formiT mieceT cixis datovebis ufleba, Tu saWiroa es-
kortis TanxlebiT.
24. patimrebs SeiZleba hqondeT daSveba Sesabamis dacvaze,
daxmarebasa da mxardaWeraze Semdeg sakiTxebSi:
– maTi danaSaulis pirobebze, msxverplisaTvis miyenebul
zianze da braleulobasTan asocirebul sxva grZnobaze;
– TviTmkvlelobis riskis Semcirebis Taobaze, gansa-
kuTrebiT uSualod dapatimrebis Semdgom;
– grZelvadiani patimrobis saziano efeqtebis gasaneitrale-
blad rogorebicaa institucionalizacia, pasiuroba,
daqveiTebuli TviTSefaseba da depresia.
samudamo da sxva grZelvadiani patimrebis specialuri
kategoriebi.
25. cixis xelmZRvaneloba unda zrunavdes ucxoeli patim-
rebis repatriaciis SesaZleblobebze, rac SesaZlebelia
misjili patimrebis transferis evropuli konvenciiT an
ormxrivi SeTanxmebebiT Sesabamis qveyanasTan. ucxoel pa-
timrebs unda ecnoboT am SesaZleblobebis Taobaze. sadac
SeuZlebelia repatriacia, cixis menejmenti da praqtika
unda eyrdnobodes ucxoeli patimrebis Sesaxeb (84)12 re-
komendaciaSi gaTvaliswinebul principebs.
26. garkveuli Zalisxmeva unda ganxorcieldes mgrZnobiare
patimrebis dasacavad sxva patimrebis muqarisa da cudad
moqcevisagan. Tu saWiroa dacviTi segregacia sxva patim-
rebisagan, Tavidan unda iqnes aucilebuli sruli izola-
cia da Seiqmnas daculi da mxardamWeri garemo.
27. unda ganxorcieldes qmedobebi im patimrebis adreuli da
specializebuli diagnozisaTvis, romlebic arian, an gaxd-
rekomendacia (2003)23
274
nen mentalurad aSlili da maT mimarT unda ganxorciel-
des adekvaturi mopyroba. unda iqnes gamoyenebuli mimar-
Tuleba, mocemuli (98)7 rekomendaciaSi, romelic Seexeba
janmrTelobis dacvis eTikur da organizaciul aspeqtebs.
28. ufrosi patimrebi unda iRebdnen daxmarebas imisaTvis,
rom SeinarCunon fizikuri da fsiqikuri janmrTeloba. am
mizniT, cixis administraciam maT unda miawodos:
– Sesabamis diagnostikur da samkurnalo momsaxurebaze daS-
veba;
– samuSaos, varjiSisa da sxva saqmianobebis SesaZleblobebi,
rac vargisia individi patimris fizikuri da fsiqikuri md-
gomareobisaTvis;
– dieturad Sesaferisi sakvebi, specialuri dieturi saW-
iroebebis gaTvaliswinebiT.
29. a. imisaTvis, rom momakvdav, avadmyof patimars mieces
Rirseulad sikvdilis saSualeba, unda moxdes maTi gaT-
avisufleba ise, rom moxdes maTTvis cixis gareT mzrunv-
elobis miRebisa da gardacvalebis SesaZleblobis mice-
ma. TiToeul saqmeSi cixis administraciam unda mimarTos
Zalisxmevas, rom aseT patimrebs da maTs ojaxebs miewodoT
Sesabamisi mxardaWera da zrunva.
b. Sesabamisi daxmareba unda gaewios am patimrebs sasur-
veli praqtikuli momzadebisaTvis, magaliTad, anderZis
momzadeba, dakrZalvis momzadeba da a. S.
30. a. vinaidan qali patimrebi, rogorc wesi, Seesabamebian
samudamo an grZelvadian patimrobaSi myofi pirebis um-
ciresobas, maTi sasjelis moxdis individualuri gegma
unda SemuSavdes yuradRebiT, raTa moxdes maTi saWiroe-
bebis Tanxvedra.
b. qali patimrebisTvis unda gatardes konkretuli Zalisx-
meva, raTa:
– Tavidan iqnes acilebuli socialuri izolacia qali patim-
rebis ZiriTad mosaxleobasTan SeZlebisdagvarad Ser-
wymiT;
– qal patimrebs, romlebic daeqvemdebarnen fizikur, fsiqi-
kur da seqsualur Zaladobas, mieceT daSveba specialur
momsaxurebebze.
g. dedebs, romlebic ixdian samudamo an sxva grZelvadiani
evropis sabWos dokumentebi
275
patimrobis sasjels, ar SeiZleba uari eTqvaT Tan iyolion
mozardi Svilebi mxolod maTi sasjleis gamo. rodesac mo-
zardebi imyofebian dedebTan, cixis administraciam unda
uzrunvelyos Sesabamisi pirobebis Seqmna.
31. menejmentma specialuri yuradReba unda miaqcios da gan-
sakuTrebuli mzrunveloba gamoiCinos im patimrebis prob-
lemebis mimarT, romlebmac, savaraudod, mTeli cxovreba
cixeSi unda gaataron. kerZod, maTi sasjelis dagegmva unda
iyos sakmarisad dinamikuri da uflebas unda aZlevdes
maT, sargebeli miiRon azrian saqmianobebSi da adekvatur
programebSi monawileobiT, maT Soris maTTvis sasjelTan
adaptirebaSi dasaxmareblad Seqmnili intervenciisa da
fsiqologiis momsaxurebaSi.
32. a. grZelvadiani patimrobis sasjelis mqone arasrulw-
lovani patimari SeiZleba moTavsdes mxolod maTs spe-
cialur saWiroebebze morgebul institutebsa Tu ganyo-
filebebSi.
b. arasrulwlovnebisaTvis reJimebisa da sasjelis dageg-
mva unda efuZnebodes Sesabamis principebs, romlebic Ca-
debulia gaerTianebuli erebis organizaciis konvenciaSi
bavSvTa uflebebis Sesaxeb da rekomendacias №R (87) 20
arasrulwlovanTa gadacdomis socialur reaqciebze da
gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios:
– debulebas adekvatur ganaTlebasa da swavlaze;
– mSoblebTan da ojaxis wevrebTan kavSirebis SenarCunebis
saWiroebas;
– debulebas emociuri ganviTarebisas adekvatur mxardaW-
erasa da mimarTulebebze;
– Sesabamisi sportuli da dasasvenebeli aqtivobebis Sesa-
Zleblobas;
– arasrulwlovnis mozrdilTa reJimSi gadayvanis yuradRe-
bian dagegmvas, arasrulwlovnis personaluri ganviTare-
bis mxedvelobaSi miRebiT;
– samudamo da sxva grZelvadiani patimrebis sazogadoebaSi
reintegraciis menejments.
33. im mizniT, rom saSualeba mieceT samudamo da sxva grZel-
vadian patimrebs, gadaWran grZelvadiani Caketilobidan
kanonmorCil sazogadoebaSi gadasvlisas warmoqmnili
rekomendacia (2003)23
276
konkretuli problemebi, maTi gaTavisufleba winaswar
kargad unda momzaddes da unda moxdes Semdegis gaTvalis-
wineba:
– gansakuTrebuli wina gasaTavisuflebeli da gaTavisu-
flebis Semdgomi gegmebis saWiroeba, romelic Seexeba Ses-
abamis riskebsa da saWiroebebs;
– gaTavisuflebis miRebis SesaZleblobis Sesabamisi gaT-
valiswineba da gaTavisuflebis Semdgom nebismieri pro-
gramebis gagrZeleba, rogorebicaa dakavebis ganmalvobaSi
patimrebis mier ganxorcielebuli intervenciebi an mo-
qcevebi;
– cixis administraciasa da gaTavisuflebis Semdgom
sazedamxedvelo xelisuflebas, sazogadoebrivsa da sa-
medicino samsaxurebs Soris mWidro urTierTobis miRwev-
is saWiroeba.
34. samudamo da grZelvadiani patimrebisTvis patimrobidan
pirobiT vadamde gaTavisuflebis miniWeba da implementa-
cia SeiZleba efuZnebodes pirobiT gaTavisuflebis Taoba-
ze rekomendacias (2003)22.
ukan dabrunebuli patimrebi
35. Tu pirobiT gaTavisuflebis gauqmebis Semdeg samudamo an
grZelvadiani patimari dabrundeba cixeSi, unda gagrZel-
des ukve CamoTvlili principebis moqmedeba. kerTod, unda
moxdes riskisa da kriminogenuli saWiroebebis Semdgomi
Sefaseba da gamoyeneba Sesaferisi ganTavsebisa da Semd-
gomi intervenciebis arCevisaTvis adreuli gadasinjvisa
da sazogadoebaSi patimris xelaxla damkvidrebis momza-
debis mizniT.
personali
36. zogadad, samuSaod ayvana, SerCeva, treningi, muSaobisa da mo-
bilurobis garemo, iseve rogorc samudamo da sxva grZel-
vadian patimrebTan profesiuli qceva, unda efuZnebodes
principebs, romlebic gaTvaliswinebulia rekomendaciaSi
(97)12, sanqciisa da zomebis implementaciaSi CarTuli per-
sonalis Sesaxeb.
37. a. vinaidan samudamo da sxva grZelvadian patimrebTan mo-
muSave personals sWirdeba am patimrebisagan wamosul
evropis sabWos dokumentebi
277
specifikur sirTuleebTan gamklaveba, maT unda gaiaron
specialuri treningi, romelic saWiroa maTi valdebule-
bebisaTvis.
b. kerZod, personalma treningi unda gaiaros, raTa hqondes
dinamikuri usafrTxoebis sruli aRqma imisaTvis, rom See-
Zlos usafrTxoebis dacvisaTvis Tavisi Sexedulebebis
gamoyeneba movaleobebis Sesrulebisas.
g. ufrosma specialistma da sazedamxedvelo personalma
damatebiT unda gaiaron treningi imisaTvis, rom zedamxed-
veloba gauwion da mxari dauWiron sabaziso wodebis per-
sonals dinamikuri usafrTxoebis gamoyenebaSi.
38. grZelvadiani patimrebis mier personalis manipulaciis
gazrdili riski sgamo, unda waxalisdes personalis mobi-
lurobisa da rotaciis principi.
39. unda ewyobodes regularuli Sexvedrebi da diskusiebi
personalis sxvadasxva kategorias Soris imisaTvis, rom
miRweul iqnes swori balansi patimrebis problemebis Tana-
grZnobiT gagebasa da kontrolis simkacres Soris.
kvleva
40. samudamo da grZelvadiani sasjelebis efeqtebis kvle-
va unda ganxorcieldes im garemoebebze specialuri mi-
TiTebiT, romlebic did rols TamaSoben mavne efeqtebis
SeCerebaSi da xels uwyoben cixis cxovrebasTan kon-
struqciul adaptacias.
41. unda Catardes da gamoqveyndes SefasebiTi kvleva im pro-
gramis efeqturobis Sesaxeb, romelic SemuSavda gaTa-
visuflebis Semdgom sazogadoebaSi adaptaciis gasaum-
jobeseblad.
rekomendacia (2003)23
278
wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis prevenciis evropis
komitetis standartebi
saerTo angariSebis ~rezoluciuri~ nawilebi
II. patimroba
amonaridi me-2 saerTo angariSidan [CPT/Inf (92) 3]
44. dasawyisSi unda aRiniSnos, rom Tavisuflebis aRkveTis
dawesebulebebSi vizitis dros wamebis prevenciis komitet-
ma unda Seiswavlos uamravi sakiTxi. ra Tqma unda, igi gan-
sakuTrebul yuradRebas uTmobs patimarTa nebismier
gancxadebas personalis mier sastikad mopyrobis Sesaxeb.
Tumca, Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebebSi dakavebis
pirobebis nebismieri sakiTxi Seesabameba wamebis prevenci-
is komitetis kompetencias. sastikad mopyobas SeiZleba
hqondes uamravi forma, romelTagan bevri SesaZloa ar iyos
winaswarganzraxuli, aramed ufro arasakmarisi saxsrebisa
da organizaciuli Secdomebis Sedegi. amitom, komiteti-
saTvis didi mniSvneloba aqvs cxovrebis saerTo dones dawe-
sebulebaSi. aseTi done mniSvnelovanwilad damokidebuli
iqneba patimarTaTvis SeTavazebuli saqmianobis saxeobebze
da patimrebsa da personals Soris urTierTobis saerTo md-
gomareobaze.
45. wamebis prevenciis komiteti yuradRebiT Seiswavlis dawese-
bulebis SigniT damyarebul mdgomareobas. patimrebsa da per-
sonals Soris, konfrontaluris prevenciisd, konstruqci-
uli urTierTobis mxardaWera, xels uwyobs, nebismieri Tav-
isuflebis aRkveTis dawesebulebisaTvis damaxasiaTebeli,
daZabulobis Semcirebas da amasTan, mniSvnelovnad amcirebs
incindentebisa da Tanmdevi sisastikis albaTobas. mokled,
rom vTqvaT, komiteti isurvebda daenaxa, rom kontrolisa
da SezRudvis zomebi xorcieldeba urTierTobisa da zrun-
vis atmosferoSi. aseTi midgoma araTu arRvevs dawesebule-
evropis sabWos dokumentebi
279
baSi usafrTxoebis sistemas, aramed, piriqiT, savsebiT Sesa-
Zloa xeli Seuwyos mis gamyarebas.
46. saknebis normiT gaTvaliswinebulze metad Sevsebis proble-
ma pirdapir ukavSirdeba wamebis prevenciis komitetis kom-
petencias. Tu patimarTa raodenoba aRemateba im raodeno-
bas, romelzec Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebaa gaT-
vlili, es uaryofiTad aisaxeba dawesebulebis SigniT yvela
saxis momsaxureobasa da saqmianobaze; cxovrebis saerTo
done daiklebs da SeiZleba mniSvnelovnadac. ufro metic,
Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebis an misi calkeuli
nawilis normiT gaTvaliswinebulze metad Sevsebis done
SesaZloa aRmoCndes araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi
adamianis fizikuri arsebobis TvalsazrisiT.
47. saqmianobebis damakmayofilebel programas (muSaoba,
ganaTleba, sporti da a.S.) aqvs gadamwyveti mniSvneloba
TavisuflebaaRkveTil pirTa keTildReobisaTvis. es exeba
yvela dawesebulebas, sadac imyofebian patimrebi rogorc
ganaCenis gamotanis Semdeg, ise gasamarTlebis molodinSi.
komiteti aRniSnavs, rom winaswari patimrobis rig dawese-
bulebebSi saqmianobis saxeobebi Zalian SezRudulia. iseT
dawesebulebebSi, sadac patimrebi didxans ar dahyofen,
dakavebulTa saqmianobis uzrunvelyofa arc ise ioli sak-
iTxia. naTelia, rom aq saubari ar SeiZleba iyos iseT indi-
vidualizirebul programebze, romlis Seqmnasac cdilo-
ben im dawesebulebebSi, romelSic msjavrdebulebi arian
moTavsebuli. magram ar SeiZleba imis daSveba, rom Tavisu-
flebaaRkveTilebi kvirebis, zogjer Tveebis ganmavlobaSi
saknebSi Caketili iwyendnen, da es miuxedavad maTTvis Seqm-
nili SedarebiT kargi materialuri pirobebisa. komiteti
imedovnebs, rom unda viswrafvodeT, raTa sagamoZiebo
izolatorebSi myofma pirebma SeZlon dRis arsebiTi nawi-
li (8 saaTi an meti) gaataron saknebs gareT da es dro dauT-
mon sxvadasxva saxis sasargeblo saqmianobas. raTqmaunda,
ukve msjavrdebul patimarTa pirobebi ufro keTilmowyo-
bili unda iyos.
48. gansakuTrebul xazgasmas saWiroebs sufTa haerze yofna.
moTxovnam imis Sesaxeb, rom TavisuflebaaRkveTil pirebs
neba aqvT yoveldRiurad erTi saaTiT mainc Caataron
wamebisa da prevenciis evropis komitetis standartebi
280
fizikuri varjiSebi sufTa haerze, moipova farTo aRiare-
ba, rogorc uflebaTa ZiriTadma garantiam (sasurvelia,
rom mocemuli moTxovna iyos ufro farTo programis Se-
madgeneli nawili). wamebis prevenciis komitets surda
aReniSna, rom yvela patimars gamonaklisis gareSe (maT
Soris dasjis mizniT saknebSi myofTac), unda mieceT Sesa-
Zlebloba yoveldRiurad Seasrulon fizikuri varjiSebi
sufTa haerze. aseve, TavisTavad igulisxmeba, rom sufTa
haerze varjiSisaTvis arsebuli mowyobilobebi unda iyos
gonivruli sididis da SeZlebisdagvarad uzrunvelyofi-
li unda iyos TavSesafari uamindobis dros.
49. humanuri garemos arsebiTi komponentia saTanado sapir-
fareSo saSualebebis ioli xelmisawvdomoba da higien-
is damakmayofilebeli standartebi. amasTan dakavSire-
biT, komitets surs ganacxados, rom igi uaryofs zogi-
erT qveyanaSi Camoyalibebul praqtikas, sadac patimrebi
bunebriv moTxovnilebebs ikmayofileben TavianT saknebSi
moTavsebul WurWelSi (romelic Semdgom daniSnul dros
~gadaiRvreba~). tualeti ganlagebuli unda iyos sakanSi
(sasurvelia sanitaruli danamatebiT), an unda arsebobdes
saSualeba, romelic nebas rTavs patimrebs, romlebic amas
saWiroeben, gavidnen sapirfareSoSi nebismier dros (Rami-
Tac) Seyovnebis gareSe. garda amisa, patimrebs xeli unda mi-
uwvdebodeT saSxape an saabazano oTaxze. aseve, sasurvelia
sakanSi iyos wyalgayvaniloba.
50. wamebis prevenciis komiteti daamatebda, rom mas gansaku-
TrebiT awuxebs SemTxvevebi, roca erTsa da imave dawese-
bulebaSi Sexvedra uwevs normiT gaTvaliswinebulze metad
Sevsebul saknebTan, sadac imavdroulad ganrigiT gaTval-
iswinebuli patimarTa saqmianoba ar aris damakamyofilebe-
li da saTanadod ar aris organizebuli sapirfareSosa da
higienuri saSualebebis xelmisawvdomoba. aseTi pirobebis
zemoqmedebis erToblioba SesaZloa damRupveli aRmoC-
ndes patimarTaTvis.
51. patimarTaTvis aseve mniSvnelovania dasaSveb farglebSi
SeinarCunon kavSiri gare samyarosTan upirveles yovlisa,
patimars unda mieces SesaZlebloba SeinarCunos kavSiri
ojaxTan da axlo megobrebTan. saxelmZRvanelo princi-
evropis sabWos dokumentebi
281
pad unda iqces gare samyarosTan kavSiris xelSewyoba.
aseTi kavSiris nebismieri Sezrudva unda efuZnebodes
konkretulad gansazRvrul usafrTxoebis interesebs an
materialuri saxsrebis ukmarisobas. amasTan dakavSire-
biT, komitets surs xazi gausvas erTgvarad SeRavaTiani
midgomis aucileblobas, Sexvedrebisa da satelefono kav-
Sirebis TvalsazrisiT, im patimarTaTvis, romelTa ojaxis
wevrebi cxovroben metad daSorebul adgilas (rac faqti-
urad ararealurs xdis regularul Sexvedrebs). magali-
Tad, aseT patimrebs SesaZlebelia neba daerTos akumu-
lireba gaukeTon Sexvedris dros da/an mieceT ojaxTan
satelefono kavSiris gaumjobesebuli pirobebi.
52. bunebrivia wamebis prevenciis komiteti aseve yuradRebas
iCens im konkretuli problemebisadmi, romelsac SeiZleba
Sexvdnen patimarTa gansakuTrebuli kategoria, magaliTi-
saTvis: qalebi, arasrulwlovnebi, ucxoelebi.
53. cixis personali zogjer iZulebulia gamoiyenos Zala, raTa
akontrolos patimrebi, romlebic Cadian Zaladobas da ga-
monaklis SemTxvevebSi mimarTos fizikuri zemoqmedebis
meTodebs. am situaciaSi aSkarad arsebobs didi riski pa-
timrebisadmi sastiki mopyrobisa da aqedan gamomdinare,
Cndeba uflebaTa dacvis gansakuTrebuli garantiebis au-
cilebloba. patimars, romlis winaaRmdegac gamoyenebu-
li iqna raime fizikuri zemoqmedeba unda hqondes ufleba
dauyovnebliv samedicino Semowmebaze da aucileblobis
SemTxvevaSi samedicino mkurnalobaze. aseTi Semowmeba
unda Catardes mosmenisa da sasurvelia, TvalTvalis ga-
reSe, xolo Semowmebis Sedegebi (maT Soris saqmesTan da-
kavSirebiT gakeTebuli, patimris gancxadebebi da eqimis
daskvna) unda Sedges oficialuri oqmis saxiT da gadaeces
patimars. im iSviaT SemTxvevebSi, roca saWiroa fizikuri
zemoqmedebis gamoyeneba, aRniSnuli patimari unda imyofe-
bodes mudmivi da saTanado zedamxedvelobis qveS. garda
amisa, iZulebis saSualebebi unda Seicvalos pirvelive Ses-
aZleblobisTanave; arasdros ar SeiZleba maTi gamoyeneba
an maTi gamoyenebis gaxangrZliveba dasjis zomis saxiT. da
bolos, saWiroa patimarTa winaaRmdeg Zalis gamoyenebis
yvela SemTxvevisaTvis Canaweris warmoeba.
54. inspeqtireba da saCivrebis ganxilvis efeqturi wesi aris
wamebisa da prevenciis evropis komitetis standartebi
282
Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebebSi sastiki mopyro-
bisagan dacvis ZiriTadi garantia. patimrebs unda hqondeT
SesaZlebloba Seitanon saCivrebi, rogorc Tavisuflebis
aRkveTis dawesebulebis sistemis farglebSi ise mis gareT,
maT Soris saTanado uwyebebisadmi konfidencialuri daka-
vSirebis SesaZlebloba. wamebis prevenciis komiteti gansa-
kuTrebul mniSvnelobas aniWebs damoukidebeli organos
mier (magaliTad, mnaxvelTa sabWos an mocemuli dawese-
bulebis zedamxedvelobisaTvis daniSnuli mosamarTleeb-
is mier ), romelsac aqvs uflebamosileba ganixilos pa-
timarTa saCivrebi (da Tu aucilebelia miiRos saTanado
zomebi) da inspeqtireba gaukeTos dawesebulebis Senobas,
TiToeuli penitencialuri dawesebulebis regularul
monaxulebas. aseTi organoebi, sxva funqciebis garda, Sei-
Zleba TamaSobdnen mniSvnelovan rols cixis administra-
ciasa da mocemul patiamrs da saerTod patimrebs Soris
warmoSobili uTanxmoebis aRmofxvraSi.
55. rogorc patimarTa interesebisTvis, aseve cixis personal-
isTvis aucilebelia oficialurad wesdebodes da praqti-
kaSi xorcieldebodes disciplinuri RonisZiebebis zusti
sistema; nebismieri mouwesrigebeli mxare am sferoSi da-
kavSirebulia araoficialuri da (ukontrolo) sistemis
warmoSobis riskTan. disciplinuri zomebis gamoyenebis
wesi unda uzrunvelyofdes patimarTa uflebas mousminon
im darRvevis sakiTxze, romlebzec arsebobs eWvi, rom maT
Caidines, da nebismieri dakisrebuli sanqciis ufro maRal
instanciaSi gasaCivrebis uflebas. disciplinaruli saxdelis dadebis oficialur wesTan
erTad, arsebobs sxva wesebic, romelTa meSveobiTac, dis-
ciplinasTan dakavSirebuli usafrTxoebis mosazrebebis
gamo (magaliTad, dawesebulebaSi ~kargi wesrigis~ Senar-
CunebisaTvis), patimari SesaZlebelia Tavisi nebis gareSe
moTavsebul iqnas dawesebulebaSi myofi sxva pirebisagan
gancalkevebiT. am wesebs unda axldes uflebaTa dacvis
qmediTi garantiebi. patimars unda ecnobos mis winaaRm-
deg aseTi zomis gamoyenebis mizezebi da Tu usafrTxoebis
moTxovnebi sxva rames ar iTvaliswineben1, mas unda mieces
1 SemdgomSi am moTxovnis formulireba Semdegnairad iqna Secvlili: patimars
werilobiT unda ecnobos mis winaaRmdeg gamoyenebuli aseTi zomis mizezebis Sesaxeb
(gasagebia, rom es mizezebi dasaSvebiaar moicavdes detalebs, romelTa dafarvac
gamarTlebulia usafrTxoebis mosazrebiT).
evropis sabWos dokumentebi
283
Tavisi azris gamoxatvisa da mocemuli RonisZiebis saTana-
do uwyebaSi gasaCivrebis SesaZlebloba.
56. wamebis prevenciis komiteti gansakuTrebul yuradRebas
uTmobs SemTxvevebs, roca patimrebi, raime mizeziT (dis-
ciplinuri miznebisaTvis; maTi ~safrTxis~ Semqmneli an
~mousvenari~ qcevis gamo; sisxlis samarTlebrivi inter-
esebisaTvis; sakuTari moTxovnis safuZvelze) imyofebian
gancalkevebul patimrobasTan axlos mdgom pirobebSi.
proporciulobis principi moiTxovs, rom saqmis garemoe-
bebi Seesabamebodes gancalkevebuli patimrobis reJimis
gamoyenebaze gancxadebas patimrisaTvis, romlisTvisac
SeiZleba damRupveli Sedegebi hqondes. zogierT SemTx-
vevebSi gancalkevebuli patimroba SeiZleba udrides sas-
tik da Rirsebis Semlaxvel mopyrobas. nebismier SemTxveva-
Si, yoveli gancalkevebuli patimroba unda iyos rac Sei-
Zleba moklevadiani.
im SemTxvevaSi, roca aseTi reJimis dakisreba an gamoyeneba
xdeba moTxovnis safuZvelze, mniSvnelovani garantiaa, rom,
roca patimari an misi saxeliT Tavisuflebis aRkveTis dawe-
sebulebis muSaki moiTxovs eqims, igi moyvanil iqnas day-
ovnebis gareSe, raTa Caataros patimris samedicino Semow-
meba. am Semowmebis Sedegebi, maT Soris patimris fizikuri
da fsiqikuri mdgomareobis Sesaxeb angariSi, iseve rogorc,
Tu saWiroa, izolaciis gaxangrZlivebis SesaZlo Sedegebi,
unda Sedges werilobiT da gadaegzavnos kompetentur uwye-
bebs.
57. aradisciplinirebuli patimrebis sxva dawesebulebaSi ga-
dayvana wamebis prevenciis komitetis interesis kidev erTi
paraqtikuli sferoa. zogierTi patimari qmnis Zalian did
sirTules da aseT pirTa gadayvana, zogjer, ubralod au-
cilebelia. magram piris erTi dawesebulebidan meoreSi
ganuwyvetliv gadayvanam SeiZleba iqonios Zalian mavne
Sedegebi mis fsiqikur da fizikur janmrTelobaze. garda
amisa, TavisuflebaaRkveTili, aseT viTarebaSi, waawydeba
sirTuleebs ojaxTan da advokatTan kavSiris SenarCuneb-
is TvalsazrisiT. TavisuflebaaRkveTilis zedized ra-
modenime gadaadgilebis saerTo zemoqmedeba, garkveul
garemoebebSi, SeiZleba gautoldes sastik da Rirsebis Sem-
laxvel mopyrobas.
wamebisa da prevenciis evropis komitetis standartebi
284
amonaridi me-7 saerTo angariSidan [CPT/Inf (97) 10]
12. 1996 wlis ramodenime vizitis ganmavlobaSi wamebis pre-
venciis komiteti araerTxel Sexvda Tavisuflebis aRkveTis
dawesebulebaTa normiT gaTvaliswinebulze metad Sevse-
bis problemas, movlenas, romelmac faqtiurad moicva ev-
ropuli qveynebis penitencialuri sistema. xSirad normiT
gaTvaliswinebulze metad Sevseba gansakuTrebiT maRalia
ukan dabrunebul patimarTaTvis (e.i. gasamarTlebis molo-
dinSi myofTaTvis) gankuTvnil dawesebulebebSi; Tumca
wamebis prevenciis komitetis dakvirvebiT, rig qveynebSi es
movlena mTels penitencialur sistemaSia gavrcelebuli.
13. rogorc wamebis prevenciis komitetma Tavis me-2 saerTo
angariSSi aRniSna, Tavisuflebis aRkveTis dawesebuleba-
Ta normiT gaTvaliswinebulze metad Sevseba aris sakiTxi,
romelic pirdapir Sedis komitetis kompetenciaSi (ix. CPT/Inf (92) 3, paragrafi 46).
roca Tavisuflebis aRkveTis dawesebuleba normiT gaTval-
iswinebulze metad aris Sevsebuli, patimrebi imyofebian
viwro da arahigienur saknebSi; iq yofnas axasiaTebs ganmar-
toebis SesaZleblobis mudmivi ararseboba (iseTi bunebrivi
moTxovnilebis dakmayofilebis drosac, rogoric tualet-
iT sargeblobaa); sakans gareT RonisZiebaTa Semcireba, rac
ganpirobebulia personalisa da saWiro mowyobilobebis uk-
marisobiT; samedicino samsaxurebis muSaobis gadatvirTu-
loba; mudmivad mzardi daZabuloba da patimrebs da patim-
rebsa da personals Soris Zaladobis faqtebis gamovlena. es
CamonaTvali namdvilad ar aris amomwuravi.
wamebis prevenciis komitetis kidev erTxel mouwia imis
gancxadeba, rom sapyrobileTa normiT gaTvaliswinebulze
metad Sevsebis damRupveli Sedegia patimrobis araadamia-
nuri da Rirsebis Semlaxveli pirobebi.
14. Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebaTa normiT gaTval-
iswinebulze metad Sevsebis problemis gadasawyvetad, zo-
gierTi qveyana cdilobs gazardos dawesebulebebSi adg-
ilebis raodenoba. Tavis mxriv wamebis prevenciis komiteti
Sorsaa imis mtkicebisagan, rom mxolod damatebiTi adg-
evropis sabWos dokumentebi
285
ilebis Seqmnas SeuZlia xangrZlivi vadiT problemis gad-
aWra. marTlac, rig evropul qveynebSi, romlebmac gad-
awyvites Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebaTa mSene-
blobis gafarTeobis programis realizacia, gamoirkva,
rom cixeTa ufro meti patimris miRebis unaris zrdasTan
erTad, izrdeba patimarTa raodenobac. piriqiT, zogi-
erT qveyanaSi arsebulma politikam, romelic mimarTulia
cixeebSi gagzavnil pirTa raodenobis Semcirebis an Secv-
lisaken, arsebiTi wvlili Seitana Tavisuflebis aRkveTis
dawesebulebis binadarTa raodenobis misaRebi donis Sen-
arCunebSi.
15. cixeTa normiT gaTvaliswinebulze metad Sevsebis proble-
ma imdenad seriozulia, rom warmoSobs am movlenasTan brZ-
olis mizniT strategiis SemuSavebisaTvis evropul doneze
TanamSromlobis aucileblobas. amitom wamebis prevenciis
komiteti Zalian moxaruli iyo, roca Seityo, rom sisxlis
samarTlis sakiTxTa evropis komitetis (CDPC) fargleb-
Si daiwyo muSaoba am mimarTulebiT. wamebis prevenciis
komiteti imedovnebs, rom am samuSaos warmatebiT dasrule-
ba ganxiluli iqneba, rogorc prioriteti.2
2 1999 wlis 30 seqtembers evropis sabWos ministrTa komitetma miiRo rekomendacia
R(99) 22 Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebaTa normiT gaTvaliswinebulze metad
Sevsebisa da sapatimroSi moTavsebulTa raodenobis zrdis Sesaxeb.
wamebisa da prevenciis evropis komitetis standartebi
286
III. samarTaldamcavi organoebis muSakTa momzadeba
me-2 saerTo angariSidan [CPT/Inf (92) 3]
59. dasasrul, wamebis prevenciis komitets surs aRniSnos is
udidesi mniSvneloba, romelsac igi aniWebs samarTaldam-
cavi organoebis muSakTa momzadebas3 (romelic unda moi-
cavdes ganaTlebas adamianis uflebaTa sakiTxebze _ ix.
agreTve wamebisa da sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis
Semlaxveli mopyrobis an dasjis winaaRmdeg gaerTianebuli
erebis organizaciis konvenciis muxli 10). udavoa, rom ar
arsebobs policiis an Tavisuflebis aRkveTis dawesebuleb-
is muSakis saTanado momzadebaze ukeTesi garantia Tavisu-
flebaaRkveTil pirTa mimarT sastiki mopyrobis winaaRmdeg.
kvalificirebuli muSakebi SeZleben sastiki mopyrobis ga-
reSe warmatebiT Seasrulon Tavisi movaleobebi da daicvan
dakavebulTa da patimarTa dacvis ZiriTadi garantiebi.
60. amasTan dakavSirebiT, wamebis prevenciis komitets sjera,
rom samarTaldamcavi personalis SerCevisas ZiriTadi
kriteriumi unda iyos adamianebTan urTierTobis niWi
da rom swavlebis procesSi mniSvnelovani aqcenti unda
gakeTdes pirovnebaTSoris urTierobis Tvisebebis gan-
viTarebaze, romelic dafuZnebuli unda iyos adamianis
Rirsebis pativiscemaze. aseTi codna policielsa Tu cix-
is momsaxures SesaZleblobas aZlevs ganmuxtos iseTi vi-
Tareba, romelic SeiZleba gadazrdiliyo Zaladobis aqtSi
da ufro farTo gagebiT, migviyvans Tavisuflebis aRkveT-
is dawesebulebebSi daZabulobis Semcirebasa da cxovrebis
donis amaRlebamde, rac sasargebloa TiToeulisaTvis4.
3 am angariSSi, gansazRvreba _ ~samarTaldamcavi organos muSaki~ moicavs rogorc
policiis ise Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebis personals.
4 wamebis prevenciis komiteti agreTve, mouwodebs saxelmwifoebs miznad daisaxon
adamianis uflebaTa ZiriTadi debulebebis integracia gazrdili riskis kontrolis
specialur praqtikul programebSi, magaliTad, rogoricaa sisxlis samarTlis
danaSaulSi eWvmitanilTa dakaveba da dakiTxva; es SesaZlebelia ufro efeqturi
aRmoCndes, vidre adamianis uflebebis Sesaxeb damoukidebeli kursebi.
evropis sabWos dokumentebi
287
amonaridi me-11 saerTo angariSidan [CPT/Inf (2001) 16]
personalisa da patimris urTierToba
26. cixis humanuri sistemis qvakuTxedi yovelTvis aris da
iqneba sworad SerCeuli da momzadebuli personali, ro-
melmac icis rogor daamyaros swori urTierToba patim-
rebTan; isini Tavis muSaobas ufro profesiul mowodebad
aRiqvamen, vidre samsaxurad. patimrebTan kargi urTier-
Tobis damyarebis unari unda CaiTvalos am profesiis mTa-
var da ZiriTad Tvisebad.
samwuxarod wamebis prevenciis komiteti xSirad rwmunde-
ba imaSi, rom personalisa da patimris urTierToba for-
malur da mSral xasiaTs atarebs - personals mkacrad
reglamentirebuli damokidebuleba aqvs patimarTan, xolo
maTTan sityvier urTierTobas mxolod samuSaos Tanmdev
umniSvnelo aspeqtad aRiqvams. amgvari damokidebulebis
sakmaod simptomaturi niSnebia qvemoT CamoTvlili faqte-
bi, romelTa mowmec araerTxel gamxdara komiteti patimre-
bis iZuleba, rom saxiT kedlisken idgnen cixis personalis
molodinSi an sanam cixis vizitorebi gaivlian, patimrebi-
sTvis brZaneba, rom Tavdaxrilebma da zurgze xelebdawyo-
bilebma iaron dawesebulebis teritoriaze; cixis person-
alis mier xelketebis demonstratiuli da TiTqmis provok-
aciuli tareba. usafrTxoebis TvalsazrisiT aseTi praqti-
ka ar aris aucilebeli da verafriT daexmareba personalsa
da patimrebs Soris kargi urTierTobis damyarebas.
cixis personalis namdvili profesionalizmi imaSi mdgo-
mareobs, rom SeZlon patimrebis mimarT TavSekavebuli da
humanuri moqceva da amasTan erTad ar gamorCeT usafrTx-
oebisa da wesrigis sakiTxebi. am TvalsazrisiT cixis xe-
lmZRvanelobam unda ganawyos personali, rom gonivrul
farglebSi gamoiCinon ndoba patimrebis mimarT da imis
molodini, rom patimrebs aqvT wesierad moqcevis survili.
personalsa da patimrebs Soris konstruqciuli da dadeb-
iTi urTierTobebis Camoyalibeba xels Seuwyobs ara marto
sastiki mopyrobis riskis Semcirebas, aramed kontrolisa
da usafrTxoebis gaZlierebasac. Tavis mxriv es ufro sa-
wamebisa da prevenciis evropis komitetis standartebi
288
sargeblos gaxdis cixis personalis muSaobas. personalsa
da patimrebs Soris dadebiTi urTierTobebis uzrunvely-
ofa aseve didad aris damokidebuli imaze, rom yovelTvis
sakmarisi raodenobis TanamSromlebi imyofebodnen pa-
timrobis dawesebulebebSi da im adgilebSi, romelsac pa-
timrebi sxvadasxva saqmianobisaTvis iyeneben. komitetis
delegaciebi xSirad xedaven, rom es ase ar xdeba. kadrebis
saerTo simcire da/an konkretuli TanamSromlebis samsax-
urSi gamocxadebis sistema, romelic TiTqmis gamoricxavs
patimrebTan pirdapiri kontaqtis saSualebas, aSkarad
xels uSlis kargi urTierTobebis Camoyalibebas; ufro
zogadad es warmoSobs rogorc patimrebis, aseve person-
alisaTvis safrTxis Semcvel garemos.
aseve aRsaniSnavia, rom iq, sadac personalis raodenoba
araadekvaturia, usafrTxoebis sabazo donis SesanarCuneb-
lad da dawesebulebis muSaobis reJimis uzrunvelsayofad
saWiro xdeba sazeganakveTo muSaoba. aseTma mdgomareobam
advilad SeiZleba gamoiwvios stresis maRali done TanamS-
romlebs Soris da maTi Zalebis naadrevi galeva; vxedavT
situacias, romelic aZlierebs daZabulobas, rac peniten-
ciur garemos isedac axasiaTebs.
evropis sabWos dokumentebi