studenturi samarTlebrivi Jurnali - NPLGdspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/278906/1/Student... · 8...

studenturi samarTlebrivi Jurnali

2012

3

sarCevi

akaki gawereliaxelSekrulebis momzadebis etapze aRmocenebuli urTierTobebis maregulirebel normaTa analizi, sasamarTlo praqtikiT gansazRvrul sakiTxebTan mimarTebaSi 6

giorgi asaTaSvilisatransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad miyenebuli zianis anazRaureba 14

mariam janiaSvilibavSvis uflebebis dacva/ gaTvaliswineba ganqorwinebisas 21

nino begiaSvilisaqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-300 muxlis arsi da Taviseburebani 25

nino qoCiaSviliTanasworobasa da SejibrebiTobaze damyarebuli samarTalwarmoeba mowmeTa Cvenebebis Sefasebisas 32

rusudan rogavauzrunvelyofiTi cesia da movalis garantiis samarTlebrivi buneba 38

salome qavTaraZemeuRleTa TanasakuTrebis uflebis warmoSobis problema uZrav nivTebTan mimarTebiT sajaro reestrSi registraciis ar arsebobis pirobebSi. 43

simon takaSvilimiSenebis samarTlebrivi mdgomareoba ipoTekis sagnis realizaciis dros 49

Tamar gadraniarakeTilsindisieri mflobelis uflebamosilebis farglebi 58

Tornike darjaniauzrunvelyofili cesia da movalis garantia 67

rubrika - sasamarTloqeTevan mesxiSvili„samoqalaqo warmoebis TaviseburebaTa materialur-procesualuri analizi“ 80

qeTevan mesxiSvili

marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenili sarCelebis sasamarTlos wesiT ganxilvis zogierTi Taviseburebis praqtikuli analizi 94

rubrika - mowveuli profesorizurab ZlieriSvili satransporto saSualebis eqsploataciis Sedegad damdgari zianis anazRaureba 104

4

***GIZ-ისა და ელსას სტუდენტური სამართლებრივი ჟურნალი უკვე ერთგვარ ტრადიციად

იქცა. წინამდებარე პუბლიკაცია მეორე გამოცემაა, რომელიც სასწავლო წლის დაგვირგვი-ნებას წარმოადგენს და მოტივაციას უწევს სტუდენტებს, თავიანთი წვლილი შეიტანონ აქტუ-ალური, მწვავე, პრობლემატური და საინტერესო სამართლებრივი საკითხების შესწავლასა და მეცნიერულ განხილვაში. გარდა ახალგაზრდული წვლილისა სტუდენტი თავად იწაფება მეცნიერულ შრომასა და აკადემიურ წერაში, რომელიც ესენციალური მნიშვნელობისაა ნე-ბისმიერი (აკადემიური თუ პრაქტიკული) პროფესიისთვის. წლევანდელი ნომერი სპეციფი-კურია იმდენად, რამდენადაც იგი მოიცავს და ეძღვნება სასამართლო გადაწყვეტილებების ანალიზს.

სასამართლო პრაქტიკა იურიდიული განათლების მნიშვნელოვანი და განუყოფელი ნაწი-ლია. კონტინენტალურ სამართლებრივ სისტემებშიც სასამართლო პრაქტიკა და ე.წ. სამო-სამართლო სამართალი ისევე მნიშვნელოვანია საუნივერსიტეტო განათლების ფარგლებში, როგორც კოდიფიკაციები და მათი განმარტება-გამოყენების საკითხებისა და მეთოდების შესწავლა. სამართლის გარკვეულ სფეროებში კი (მაგალითად, ინტელექტუალური საკუთ-რება) სასამართლო ფაქტობრივად იკავებს კანონმდებლის ადგილს, რათა სათანადო პასუ-ხი გასცეს ტექნოლოგიებისა თუ საზოგადოებრივი განვითარების ახალ გამოწვევებს.

გარდა უმაღლესი განათლებისა, სასამართლო პრაქტიკა და გადაწყვეტილებები ხშირად არის ასევე სამეცნიერო განხილვის საგანი. ყველა რენომირებულ ჟურნალში გამოყოფილია შესაბამისი რუბრიკა, სადაც განხილულია განსაკუთრებით საინტერესო გადაწყვეტილებები. გადაწყვეტილებების განხილვის პროცესსა და ტრადიციას ბევრი მოსარგებლე ჰყავს: მოსა-მართლისთვის მას აქვს ერთგვარი ექოს ფუნქცია, რომელიც სხვა ყველაფერთან ერთად შესაძლებლობას აძლევს მას, იმუშავოს საკუთარ თავზე და მოისმინოს, როგორ აღწევს მისი გადაწყვეტილებები საზოგადოებამდე. სასამართლო სისტემის გადმოსახედიდან ასე-თი ანალიზი ხელს უწყობს პრაქტიკის განზოგადებას. საზოგადოებისთვის აღნიშნულ პრო-ცესს სასამართლო პრაქტიკის გაცნობასთან ერთად აქვს ასევე გამჭვირვალეობის ეფექტი. ხოლო თავად იურისტებისათვის ეს არის მეცნიერული განსჯა, პროფესიული მსჯელობა, რაც მუდმივად თან უნდა სდევდეს ჭეშმარიტების მაძიებელ პროფესიას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, წინამდებარე ჟურნალი მოიცავს სასამართლო გადა-წყვეტილების მეცნიერულ ანალიზს. ამასთან, სტუდენტებთან ერთად მოწვეულები არიან როგორც სასამართლოს, ისე აკადემიური წრის წარმომადგენლები, რაც კიდევ უფრო საინ-ტერესოს და ხდის პუბლიკაციას და გარკვეულ პრესტიჟსაც ჰმატებს მას.

სამხრეთ-კავკასიის ქვეყნებში გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადო-ება (GIZ) ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ფედერალური სამინისტროს BMZ-ის ეგიდით სხვადასხვა პროექტს ახორციელებს სამართლისა და იუსტიციის რეფორ-მების მხარდასაჭერად. ასევე გამოიცემა პერიოდული დარგობრივი ლიტერატურაც. წინამ-დებარე პუბლიკაციაც სწორედ ამის თვალსაჩინო მაგალითია.

მოხარულები ვართ, რომ ჟურნალი უკვე იქცა საინტერესო და პროდუქტიული დისკუ-სიის პლატფორმად და სტუდენტთა და ახალგაზრდა იურისტთა მეცნიერული შრომის წამა-ხალისებლად.

ეთუნა ჩაჩანიძეGIZ-ის პროგრამის „სამართლისა და იუსტიციის

რეფორმების კონსულტაცია სამხრეთ კავკასიაში” სამართლის ექსპერტი და იურიდიული მთარგმნელი

5

წინასიტყვაობა

აკადემიური საქმიანობა საქართველოს ევროპის იურისტ სტუდენტთა ასოციაციის (ელსა საქართველო) ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულებაა. ამ კუთხით, ელსა საქართველო უკვე მეორე წელია თანამშრომლობს გერმანიის საერთაშორისო თანამშ-რომლობის საზოგადოებასთან (GIZ), რათა ხელი შეუწყოს სტუდენტთა და ახალგაზრ-და იურისტთა მიერ სამართლის აქტუალურ საკითხებზე კვლევის ჩატარებას და უზრუნ-ველყოს შემუშავებული დასკვნის ხელმისაწვდომობა იურიდიული საზოგადოების ფარ-თო წრისათვის.

სტუდენტური-სამართლებრივი ჟურნალის მეორე ნომერი სპეციფიურია, იმ კუთხით, რომ მასში განხილული თითოეული საკითხი ეფუძნება უშუალოად სასამართლო გადა-წყვეტილებების ანალიზს. შესაბამისად, სტუდენტებს მიეცათ საშუალება მოეხდინათ მათი ინტერესის სფეროში შემავალი საკითხის ირგვლივ სასამართლო პრაქტიკის გან-ზოგადება და ანალიზი, ემსჯელათ სასამართლოს მიერ ნორმის განმარტებისა და შე-ფარდების საკითხებზე და დაესახათ პრაქტიკაში არსებული პრობლემის გადაჭრის მა-თეული ხედვა.

სტუდენტური-სამართლებრივი ჟურნალი კვლავაც ორიენტირებულია სტუდენტის პროფესიულ განვითარებასა და აკადემიური წერის კულტურის ამაღლებაზე. ჩვენ მყა-რად გვწამს, რომ თანამედროვე საქართველოში თითოეულ სტუდენტს უნდა გააჩნდეს პრეტენზია და ასპარეზი იმისა, რომ საკუთარი წვლილი შეიტანოს ქვეყნის განვითარება-ში, რომლის უმთავრესი წინამძღვარი დემოკრატიულ პრინციპებზე ორიენტირებული ინ-ტელექტუალური, განათლებული საზოგადოებაა. სწორედ ამ სულისკვეთებას ახმიანება სტუდენტური-სამართლებრივი ჟურნალი, რომელიც ხელს უწყობს ეროვნული სამართ-ლის განვითარებასა და მის ევროპულ სამართალთან ჰარმონიზაციის პროცესს.

ნინო ბეგიაშვილიელსა საქართველო

66

akaki gawerelia1

xelSekrulebis momzadebis etapze aRmocenebuli urTierTobebis

maregulirebel normaTa analizi, sasamarTlo praqtikiT gansazRvrul

sakiTxebTan mimarTebaSi

Sesavali

rogorc cnobilia, mxareTa Soris sadavo urTierTobaTa ganxilvisas, sa-samarTlo, Sesabamisi maregulirebeli samarTlebrivi normis interpretaciis safuZvelze midis daskvnamde, mTlianad an nawilobriv daakmayofilos, Tu ara samarTalwarmoebis iniciatoris moTxovna. gansakuTrebiT, sasamarTlos mxri-dan dakonkretebis saWiroeba arsebobs im SemTxvevebSi, rodesac mareguliereb-el normaTa Sesabamisi debulebebi zogadi an/da abstraqtuli xasiaTisaa2. sa-samarTlos upirvelesi mizania daadginos gamosayenebeli normis teleologiuri mniSvneloba, kerZod, Tu ra ganzraxva hqonda kanonmdebels normis SemuSvebi-sas3 da mxolod amis Semdeg ganawesos Sesabamis samarTlebrivi Sedegi. yovelive zemoTqmuls safuZvlad udevs samarTlebrivi saxelmwifos erT-erTi Zireuli elementi, romlis Tanamxad - kanoni parlamentis mier xalxis Sejerebuli nebis gamoxatulebaa da mosamarTles mxolod maSin SeuZlia “samarTlis” RaRadeba, Tu misi gadawyvetileba kanonidan gamomdinareobs4.

bolo periodSi damkvidrebuli tendenciis mixedviT, samosamarTlo samarT-lis rolma saqarTvelos samarTlebriv sistemaSi sagrZnobi mniSvneloba SeiZina. aRniSnuli, sxva faqtorebTan erTad gamovlinebas hpovebs, sasamarTlo procesze mxaris mier msgavsi tipis saqmeze miRebuli gadawyvetilebis, rogorc sareko-mendacio (da ara arasavaldebulo) dokumentis, mtkicebulebis saxiT wardgenis SesaZleblobaSi5. Tumca aRsaniSnavia isic, rom identuri samarTalurTierTobis regulirebasTan dakavSirebiT yovel konkretul davaze miRebuli gadawyvetile-ba ar SeiZleba miCneul iqnes mosamarTlis erTaderT da calsaxa Sexedulebad. sasamarTlo gadawyvetilebebiT damkvidrebuli Sexeduleba SesaZloa momaval-Si Seicvalos, rac TavisTavad bunebrivi da dinamiuri movlenaa. es SesaZloa

1. Tsus iuridiuli fakultetis doqtoranti2. ix. aseve: giorgi vaSakiZe, qarTuli samarTlis mimoxilva, Tbilisi, 10/2007. gv. 18.3. Sead.: sofio CaCava, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisi 2010. gv 54.4. hain biolingi/peter lutringhausi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, bremeni-Tbilsi, 2004-2009.5. sofio CaCava, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisi, 2010. gv. 43 da Semdgomi.

7

xelSekrulebis momzadebis etapze aRmocenebuli urTierTobebis maregulirebel normaTa analizi

damokidebuli iyos sxvadasxva faqtorebze, kerZod, safuZvels SeiZlezba war-moadgendes, rogorc gansaxilveli saqmis faqtobriv garemoebaTa specifiuroba, ise, evropuli qveynebis kanonmdeblobisa da sasamarTlo praqtikis mier sadavo sakiTxisadmi midgomis gaziareba6.

sasamarTloebis meSveobiT regulirdeba sxvadasxva kategoriisa da sirTu-lis sadavo urTierTobebi. erTiani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebisa da srulyofis interesebidan gamomdinare Tu vimsjelebT, naklebad problema-turia sakiTxi, romelic exeba ergvarovan da Sinaarsobrivad mimsgavsebul sa-samarTlo davebs. arsebuli praqtikis gaTvaliswinebiT, identuri tipis saqmeTa ganxilvisas sasamarTlos sakmarisi argumentacia (informacia) gaaCnia saTanado gadawyvetilebis misaRebad. amis sapirispirod, sasamarTlo praqtikis xarjze dadgenili doqtrinis gamdidrebis miznebisTvis, problemas warmoadgens im kat-egoriis saqmeTa simcire, romelTa ganmapirobebel sadavo garemoebaTa arseboba sazogadoebriv yofaSi arc Tu ise xSiria. sasamarTlo praqtikaSi aseve aris Sem-Txvevebi, rodesac ver xerxdeba WeSmariti iuridiuli problemis identifici-reba. qvemoT ganxiluli uzenaesi sasamarTlos ganCineba7 swored sasamarTlos praqtikisTvis savaraudod pirvel da erT-erT umniSvnelovanes precendents qm-nis, individTa winasaxelSekrulebo urTierTobis regulirebis TvalsazrisiT. miuxedavad aRniSnuli samarTlis institutis, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi gansazRvrisa, winasaxelSekrulebo valdebulebiTsamarTlebriv urTierTobaTa efeqturi regulirebis meqanizmi jer kidev Camoyalibebis procesSia8.

winamdebare naSromi Sedgeba oTxi nawilisgan. pirveli nawilSi — SesavalSi aRiniSneba sakiTxis aqtualoba. meore nawilSi aRiwereba uzenaesi sasamarTlo gadawyvetilebis faqtobriv garemoebaTa Sinaarsi. mesame nawili daeTmoba palatis msjelobebis analizs. meoTxe nawilSi avtori gamoxatavs sakuTar, alternatiul xedvas, xolo mexuTe nawilSi gakeTdeba naSromTan dakavSirebuli mokle daskvna.

1. faqtobriv garemoebaTa aRwera

qarTulma kompaniam… (SemdgomSi — kompania) Turquli kompaniisgan SeiZina sa-Tesle kartofili, romelic daTesa walkis raionSi. Turqul kompaniasTan gafor-mebuli xelSekrulebis mixedviT, SeZenili saTesle kartofilis Rirebuleba unda dafaruliyo 90 dReSi. am miznis uzrunvelsayofad, kompaniam sesxis gacemis Txov-niT mimarTa banks, razec miiRo Tanxmoba. kompaniis ganmartebiT, mis mier gaforme-buli iyo yvela saWiro dokumenti sesxis asaRebad. kerZod, damzadda auditoruli daskvna, moZrav nivTebze gaformda giravnobis xelSekruleba, ipoTekiT daitvirTa uZravi nivTi, magram bankma uari ganacxada sesxis xelSekrulebis gaformebaze da Sesabamisad sesxis gacemaze. aRniSnuli uaris gamo, kompania, valis dasafaravad iZulebuli gaxda gaeyida kartofilis mosavali noembris TveSi, roca misi gancxa-debiT erTi kilogramis Rirebuleba Seadgenda 24 TeTrs. misive mosazrebiT, Tu igi kartofils gayidda aprilis TveSi, rodesac 1 kilogrami Rirda 60 TeTri, moi-

6. ix, aseve: aleqsandre ioseliani, qarTulis samarTlis mimoxilva — specialuri gamocema, Tbilisi, 2007. gv. 14 da Semdgomi.7. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 martis ganCineba #3k-1156-02.8. ix. aseve: giorgi vaSakiZe, samoqalaqo kodeqsis garTulebul valdebulebaTa sistema, Tbilisi, 2011. gv. 89 da Semdgomi.

8

akaki gawerelia

gebda TiTo kiloze 36 TeTrs. aqedan gamomdinare, kompaniam noemberSi gayida 184 tona kartofili 44160 larad, aprilSi ki gayidda 110400 larad. am Tanxebs Soris sxvaobam, anu miyenebulma zianma Seadgina 66240 lari, rac kompaniis azriT unda aenazRaurebina banks, romlis bralis gareSe es ziani ar iarsebebda.

kompaniam, sakuTari uflebebis dasacavad mimarTa sasamarTlos da moiTxova ro-gorc bankis mier misTvis miyenebuli 66240 laris odenobiT zianis, ise xelSekrulebis gaformebasTan dakavSirebuli xarjebisa da advokatis momsaxurebaze gaweuli xarje-bis anazRaureba. bankma sarCeli ar cno da ganmarta, rom mxareTa Soris sesxis xel . bankis gancxadebiT, maT Soris namdvilad mimdinareobda molaparakeba sesxis gacema-ze, magram sesxi ar iyo gacemuli ara misi, aramed kompaniis braliT, romelmac bankSi ar warmoadgina sajaro reestrSi gatarebuli giravnobis da ipoTekis xelSekrule-bebi, anu ar gaukeTa asaReb sesxs uzrunvelyofa kanoniT dadgenili wesiT. pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebiT kompaniis sarCeli dakmayofilda, romelic bankis mier gasaCivrda saapelacio wesiT. saapelacio palatis gadawyvetilebiT gauqm-da raionuli sasamarTlos gadawyvetileba da axali gadawyvetilebiT kompanias uari eTqva sarCelis dakmayofilebaze. Tavis mxriv kompaniam, sakasacio wesiT gaasaCivra saapelacio palatis gadawyvetileba. sakasacio saCivarSi kompaniam miuTiTa, rom sesxis xelSekruleba bankis braliT ar iqna dadebuli. ipoTekis xelSekruleba (bankis tipi-uri formiT) TviTon bankis iuristis mier iqna registraciaSi gatarebuli da wardge-nili bankSi. amasTan kompaniam ganmarta, rom giravnobis xelSekrulebiT ornaxevarjer meti qoneba iyo dagiravebuli, vidre ipoTekis xelSekrulebiT iqna datvirTuli qone-ba. aqedan gamomdinare banks ar hqonda sesxis gacemaze uaris Tqmis safuZveli.

sakasacio palata, saqmis masalebis Seswavlisa da mxareTa ganmartebebis mosme-nis Semdeg mivida daskvnamde, rom sakasacio saCivari ar unda dakmayofilebuliyo. sasamarTlos ganmartebiT sk-is 317-e I muxlis Tanaxmad valdebulebis warmoSobi-saTvis aucilebelia monawileTa Soris xelSekruleba. vinaidan mocemul saqmeze dadgenili iyo, rom mxareTa Soris sesxis xelSekruleba ar dadebula, amdenad banks valdebulebac ar warmoSobia. palatis azriT, es garemoeba gamoricxavda bankis mxridan zianis anazRaurebis valdebulebasac.

palatam aRniSna, rom sk-s 317-e II muxlis Tanaxmad 316-e muxliT gaTva-liswinebuli movaleobebiT valdebuleba SeiZleba xelSekrulebis momzadebis safuZvelzec warmoiSvas, xolo 316-e I muxlis Tanaxmad valdebulebis ZaliT kreditori uflebamosilia mosTxovos movales raime moqmedebis Sesruleba. mocemul saqmeze dadgenili garemoebebidan gamomdinare sasamarTlom miiC-nia, rom kompania, sk-s 317-e II muxlis safuZvelze uflebamosili iyo mo-eTxova bankTan xelSekrulebis dadeba, Tumca mas es ar mouTxovia. amdenad banks warmoeSva mxolod xelSekrulebis dadebis valdebuleba, romlis Ses-rulebasac kompania ar moiTxovda. sasamarTlos azriT, vinaidan saapelacio palatam dadgenilad cno, rom modave mxareTa Soris sesxis xelSekruleba ar daido kompaniis braliT, rac gamoixata imaSi, rom man ar waradgina bankSi sa-Tanadod gaformebuli dokumentebi, kompania moklebuli iyo SesaZleblobas moexmo sk-s 317-e III muxlis danawesisTvis da bankisgan moeTxova im xarjebis anazRaureba, romlebic man xelSekrulebis dasadebad gaswia.

9


2. analizi

palatam sakuTari pozicia daasabuTa imiT, rom daeyrdno sk-s 317 I muxlis, pirveli abzacis moTxovnas. miTiTebuli norma, valdebulebis warmoSobis erT-erT mTavar winapirobad, swored mxareTa Soris xelSekrulebis arsebo-bas gansazRvravs, rac udavod, valdebulebis warmoSobis yvelaze gavrcele-bul safuZvels warmoadgens9.

amdenad, Tu sasamarTlos azriT, aRniSnuli urTierTobisas valdebule-ba ar warmoSobila, logikuria, rom ararsebuli valdebulebis darRvevis safuZvelze zianis dadgomis albaTobac gamoiricxeboda.

yuradsaRebia palatis msjeloba, romelic Seexeba sk-s 317 II muxlis, 316 I muxlTan urTierTkavSiris safuZvelze kompaniis uflebas, moeTxova bankisa-gan xelSekrulebis gaformeba. ganxilvisas, SesaZloa gaCndes eWvi aRniSnuli msjelobis marTebulobasTan dakavSirebiT.

cnobilia, rom xelSekruleba “samoqalaqo urTierTobis monawileTa nebis Tavisufali gamovlenis Sedegi, mxareTa avtonomiurobis principis gamoxatulebaa”10. am principis SezRudvis meqanizmi - “kontrahirebis iZule-ba”, SesaZloa amoqmeddes mxolod im SemTxvevaSi, Tuki amas samoqalaqo brun-vis interesebi moiTxovs.11 daismis kiTxva, mocemul samarTalurTierTobaze samoqalaqo brunvis interesebis ararsebobis miuxedavad, SeeZlo Tu ara sa-samarTlos mieRo gadawyvetileba, kerZo samarTlis am Zireuli principis gauTvaliswineblad.

cnobilia, rom gadawyvetilebis miRebisas sasamarTlo upirvelesyovlisa, SesaZleblobis farglebSi iTvaliswinebs da iyenebs kanonis Sesabamis danawess ise, rogorc es kanonmdebels hqonda moazrebuli. mocemul SemTxvevaSi, sk-s 317 II yovelgvari orazrovnebis gareSe miuTiTebs sk-is 316-e muxlis, rogorc I, ise II nawilze. Sesabamisad, SesaZloa gamoiTqvas varaudi, rom palata ar iyo valdebuli exelmZRvanela mxolod sk-s 317 II da 316 II muxlebis kombinaciiT12. aseve, Tu gaviTvaliswinebT, rom sasamarTlos gaaCnda sruli Tavisufleba, sakuTari SexedulebiT ganemarta, Tu rogori tipis valdebulebis warmoSo-

9. mzia Todua/huub vilemsi, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 2006. gv. 15.10. mzia Todua/huub vilemsi, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 2006. gv. 15.mzia Todua/huub vilemsi, valdebulebiTi samarTali, Tbilisi, 2006. gv. 15.11. besarion zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tbilisi, 2005. gv. 289.besarion zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tbilisi, 2005. gv. 289.12. samecniero literaturaSi arsebobs mosazreba (giorgi vaSakiZe, samoqalaqo kodeqsis gar-samecniero literaturaSi arsebobs mosazreba (giorgi vaSakiZe, samoqalaqo kodeqsis gar-Tulebul valdebulebaTa sistema. Tbilisi, 2011. gv. 83), rom saxezea redaqciul xarvezzi. kerZod, sk.-is 317-e muxli ara mTel sk.-is 316 muxlze, aramed mxolod mis meore nawilze da winasaxelSekrulebo gulisxmierebis valdebulebaze miuTiTebs, riTac evropul (sakuTriv germaniis) doqtrinaSi damkvidrebul samarTlebriv instituts — culpa in contrahendo-s ganamt-kicebs. samecniero naSromSi gamoTqmuli mosazrebiT, 316-e muxlis me-2 nawili da 317 muxli, swored xsenebuli samarTlis institutis gavleniT Seiqmna. Tu gaviTvaliswinebT germaniis samoqalaqo kanonmdeblobis udides gavlenas saqarTvelos kerZo samarTlis sistemis Camoya-libebaze, Znelia ar daeTanxmo aRniSnul msjelobas. Tumca, arsebobs am msjelobasTan dakav-SirebiT gansxvavebuli mosazreba, rasac imave naSromSi Tavad avtoric adasturebs (ix. gv. 86). 2002 wels ganxorcielebul germaniis valdebulebiTi samarTlis reformamde, winasaxelSek-rulebo valdebulebiTsamarTlebriv urTierTobaTa regulireba, ara specialuri normebiT, aramed samarTlis normaTa analogiis, calkeuli sasamarTlo gadawyvetilebebisa da samec-niero naSromebis meSveobiT xorcieldeboda (ix. aseve Küpper, as Scheitern von Vertragsver-handlungen als Fallgruppe der culpa in contrahendo, S. 23).

10

akaki gawerelia

bas iTvaliswinebda 317 II da 316 muxlebis urTierTkavSiri 1313. es msjeloba iZleva varaudis safuZvels, rom palatam marTebuli gadawyvetileba miiRo.

3. alternatiuli mosazreba

zemoaRniSnulis sapirispiroT, samsjelia sakasacio palatis SesaZleblobaze, ganexila gadawyvetilebis miRebis sxva variantic. amis gamosarkvevad saWiroa de-talurad gaanalizdes sasamarTlos mier, am sakiTxebTan dakavSirebiT gakeTe-buli daskvnebi. palatis daskvnebi ori mimarTulebiTaa gansaxilveli. pirveli ukavSirdeba valdebulebis warmoSobis safuZvlis arseboba-arsebobis dadgenas. xolo meore ki, dakavSirebulia sasamarTlos SesaZleblobasTan, warmoSobili valdebulebis (aseTis arsebobis pirobiT) darRvevis dadasturebis SemTxvevaSi daekisra samarTaldamrRvevi pirisTvis saTanado pasuxismgebloba.

3.1. deliqti

cnobilia, rom “samoqalaqo samarTlebrivi pasuxismgebloba samarTaldamrRvev pirs SeiZleba daekisros ara marto “saxelSekrulebo”, aramed “arasaxelSekrule-bo” zianisTvisac”14.

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mixedviT, “arasaxelSekrulebo” zianis anaz-Raurebis valdebulebis klasikur magaliTs zianis miyenebidan (deliqtidan) war-moSobili Sesabamisi valdebuleba warmoadgens. saqarTvelos samecniero liter-aturaSi damkvidrebuli mosazrebiT, “mosamarTlem im SemTxvevaSi unda Seamowmos yvela gasaTvaliswinebeli moTxovnis safuZveli, Tu erT-erTi maTgani saerTod (an arasrulyofilad) ver miuaxlovdeba mosarCelis mier dasaxul da sasurvel Sedegs”15. dasaxelebuli ganCinebis mixedviT, sasamarTlo daeyrdno ra, sk-is 317 I muxlis 1-eli abzacis danawess, saerTod gamoricxa valdebulebis warmoSobis safuZvlis arseboba.

palatam, ar gaamaxvila yuradReba sk-is 317 I muxlSi ganmtkicebul, valde-bulebis warmoSobis sxva safuZvlebze. aRwerili faqtobrivi garemoebebidan gamomdinare Tu CavTvliT, rom saxeze iyo moTxovnis safuZvelTa konkurencia, SesaZloa erTerT variantad ganxiluliyo zianis miyenebis (deliqtis) safuZvelze warmoSobili valdebulebac.

deliqtur samarTalSi moTxovnis yvelaze mniSvnelovan safuZvlad sk-is 992-e muxli gvevlineba, romelic zianis mimyenebelze pasuxismgeblobis dakisrebisTvis oTx ZiriTad (savaldebulo) pirobas gansazRvravs. kerZod, saxeze unda iyos — qmedeba; marTlsawinaaRmdegoba; braleuloba da mizez-Sedegobrioba.16

mocemul SemTxvevaSi, Tu davuSvebT, rom palata gamoricxavda kompaniis braleulobis faqts, xolo marTlsawinaaRmdegoba, damdgar SedegTan mimarTe-

13. sk-is 317 II muxli ganixileboda, Tu ara sk-is 316 I muxlTan erTad, romelic cxadad miuTiTebs sk-is 317 II muxli ganixileboda, Tu ara sk-is 316 I muxlTan erTad, romelic cxadad miuTiTebs kreditoris uflebaze, valdebulebis ZaliT moiTxovos saTanado moqmedebis Sesruleba..., Tu daa-kavSirebda sk-is 316 I muxlTan, romlis erTmniSvnelovan ganmartebasa da samarTlebriv urTierTo-basTan Sefardebas, SesaZloa garkveuli sirTuleebi Seeqmna. 14. mzia dundua, samarTlis �urnali #1, Tbilisi, 2009. gv. 52.mzia dundua, samarTlis �urnali #1, Tbilisi, 2009. gv. 52.15. hain biolingi/peter lutringhausi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis hain biolingi/peter lutringhausi, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, bremeni-Tbilsi, 2004-2009. gv 54.16. ix. aseve: peter luTringhausi, deliqturi samarTlis problematika, Tbilisi, 2011. gv. 14.ix. aseve: peter luTringhausi, deliqturi samarTlis problematika, Tbilisi, 2011. gv. 14.

11


baSi obieqturi kriteriumiT Sefasdeboda, moTxovnis damdgeni am normis sruli Semadgenloba iqneboda saxeze. amdenad, SesaZloa gvevarauda, rom banks Sesabamisi valdebuleba17 ara xelSekrulebis, aramed kanonis ZaliT (sk-is 992-e muxli) war-moSveboda.

aqve unda aRiniSnos, rom deliqturi samarTlis, misi Sinaarsobrivi datvirTvisa da praqtikuli gamoyenebis mniSvnelobidan gamomdinare, ganxilul sadavo situaci-asTan dakavSireba, albaT mainc uadgiloa. deliqturi pasuxismgebloba exeba piris aramarTlzomier moqmedebas, “romlis marTlwinaaRmdegobis kriteriumia kanoni”18.

rogorc saqmis faqtobrivi garemoebebidan irkveva, mxareebi xelSekrulebis momavalSi gaformebis mizniT awarmoebdnen molaparakebas. amasTan, sadavo araa, rom maT Soris yvela ZiriTad pirobaze miRweul iqna konsensusi. am mocemulobis gaTvaliswinebiT, mivdivrT daskvnamde, rom mxareebs Soris valdebulebiTsamarT-lebrivi urTierToba ara kanonis, aramed garigebis safuZvelze unda Camoyalibe-buliyo, rasac mxareTa pirdapiri survilic gamoxatavda.

3.2. winare xelSekruleba

yovlad usafuZvloa, saqarTvelos samarTlebriv literaturaSi gabatonebuli mosazreba19, romlis Tanaxmad winasaxelSekrulebo urTierTobebi gaigivebulia winare xelSekrulebasTan.. imis gaTvaliswinebiT, rom winare xelSekruleba, Ta-visi samarTlebrivi bunebiT, ukve Semdgari garigebis dasrulebul saxes warmoad-gens, is ar SeiZleba mocemuli sakiTxis ganxilvis arealSi moeqces.

3.3. winasaxelSekrulebo urTierToba

deliqtisa da winare xelSekrulebis safuZvelze warmosaSobi moTxovnis gamor-icxva badebs kiTxvas, xelSekrulebis momzadebis etapze damdgari pasuxismge-bloba, samarTlis romeli normiT an/da normaTa kombinaciiT unda daekisros samarTaldamrRvev pirs.

mecnierTa azriT, winasaxelSekruleblo etapze warmoSobili pasuxismgeblo-ba ganixileba, rogorc “mesame kategoria” saxelSekrulebo - da deliqtur pa-suxismgeblobebs Soris.20 mocemul SemTxvevaSi mizanSewonili iqneba davesesxoT germaniis kanonmdeblobasa da samecniero doqtrinaSi, xelSekrulebis momzadebis etapze warmoSobil urTierTobaTa maregulirebel samarTlis institutTan (culpa in contrahendo) dakavSirebul mosazrebebs.

rogorc zemoT SevniSneT, sk-is 316-e muxliT gaTvaliswinebuli movaleobebiT valdebuleba SesaZloa mxareTa winasaxelSekrulebo urTierTobis etapzec war-moiSvas. “sk-is 316-e II muxliT gaTvaliswinebuli, e.w. `gulisxmierebis~ valdeb-uleba icavs ara mxolod absolutur Rirebulebebs, aramed im sikeTesac, romelic saxelSekrulebo urTierTobis specifikidan gamomdinare SeiZleba arsebobdes”.21

17. nagulismevia moTxovna zianis anazRaurebaze, imdenad, ramdenadac mocemuli norma pirveladi nagulismevia moTxovna zianis anazRaurebaze, imdenad, ramdenadac mocemuli norma pirveladi moTxovnis arsebobis SesaZleblobas ar iTvaliswinebs.18. qeTevan qoCaSvili, samarTlis �urnali #1, Tbilisi, 2009. gv. gv.82.qeTevan qoCaSvili, samarTlis �urnali #1, Tbilisi, 2009. gv. gv.82.19. lado Wanturia/besarion zoiZe, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari (wigni III), Tbilisi, lado Wanturia/besarion zoiZe, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari (wigni III), Tbilisi, 2001 gv. 48 da Semdgomi.20. Schlechtriem, Schuldrecht, S. 20, Rn. 29.21. sofio CaCava, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisi, 2010. sofio CaCava, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisi, 2010. gv 114. miTiTebulia: Roth, Münchener Kommentar zum BGB, 5. Aufl., Band 2, 2006, შ 241, RdNr. 31.

12

akaki gawerelia

germanul samarTlebriv literaturaSi gavrcelebuli mosazrebiT, xelSek-rulebis momzadebis etapze warmoSobili urTierToba, sinamdvileSi deliqtu-ri samarTlis regulirebis sferos ganekuTvneboda, Tumca SemdgomSi, cnobili xarvezebis gamo22, is winasaxelSekrulebo urTierTobaTa maregulirebel normaTa mowesrigebis arealSi moeqca23.

am msjelobidan gamomdinare, radgan arc sk-is 327-e III muxli gamoiyeneba xelSek-rulebis momzadebis etapis regulirebis TvalsazrisiT, gasarkvevia, warmoadgens, Tu ara sk-is 316-e II da 317-e II muxlebis erToblioba, xelSekrulebis momzadebis etapze moTxovnis dadgenis ganmapirobebel normaTa kombinacias. amis Semdeg ki, Sesabamisad, sakiTxis mxolod dadebiTad Sefasebis SemTxvevaSi gaCndeba Tanmdev samarTlebriv Sedegze msjelobis SesaZlebloba.

meti sicxadisTvis, pirvel rigSi unda ganimartos, Tu ras moiazrebs xelSek-rulebis momzadebis etapad germanuli samarTali. mecnierTa azriT, mniSvnelova-nia, rom xelSekrulebis momzadebis etapze ikveTebodes, mxareTa xelSekrulebis dadebis gamomxatveli, metnaklebad cxadi survili da, am xelSekrulebis gafor-mebaze erT-erTi mxaris obieqturi ndobis arseboba24, rac Cvens SemTxvevaSi, saq-mis faqtobrivi garemoebebidan gamomdinare ar unda iyos sadavo.

sagulisxmoa, rom winasaxelSekrulebo valdebulebebi moicavs, rogorc — meo-re mxaris uflebebis, samarTlebrivi sikeTisa da interesebis mimarT gansakuTreb-uli gulisxmierebis valdebulebas, aseve deliqturi samarTliT gansakuTrebu-lad daculi absoluturi uflebebis gafrxilebaze valdebulebasac25.

yovelive zemoT moyvanili msjelobebis safuZvelze SesaZloa davaskvnaT, rom im SemTxvevaSi, Tu xelSekrulebis momzadebis etapze moqmedeba ganxorcielda “gansakuTrebuli gulisxmierebis” principis (Prinzip des Rücksichtnahme_und Ge-wissenhaftigkeitpflichts) ignorirebiT, gvaqvs safuZveli vivaraudod, rom saxezea warmoSoblili valdebulebis darRvevis faqti. aRniSnuls ki Tanmdev movlenad, interesSelaxuli mxaris adeqvaturi moTxovnis uflebac unda warmoeSva.

germanuli kanonmdebloba winasaxelSekrulebo stadiaze calsaxad gamoricx-avs e.w. pirveladi (xelSekrulebis dadebis Taobaze) moTxovnis Sesrulebaze pa-suxismgeblobas26. xelSekrulebis momzadebis etapze warmoSobili valdebulebis darRvevis SemTxvevaSi SesaZloa moTxovnil iqnes mxolod amiT gamowveuli zianis anazRaureba27.

erTi SexedviT mocemul msjelobas mivyavarT daskvnamde, rom palatas gaaCnda materialursamarTlebrivi safuZveli exelmZRvanela sk-is 394 I, 411-e muxlebiT (raRaTqma unda sk-is 412 muxlis gaTvaliswinebiT) da bankisTvis daekisra kompani-isTvis miyenebuli zianis anazRaureba.

Tumca aqac, erT mniSvnelovan garemoebas unda mieqces yuradReba. kerZod, sa-samarTlom gaiziara ra bankis pozicia, zianis anazRaurebis (maT Soris sk-si 317 III muxlis safuZvelze, xelSekrulebis momzadebis etapze warmoSobili xarjebis

22. aRniSnul xarvezebSi nagulisxmevia moTxovnis xandaazmulobasa aRniSnul xarvezebSi nagulisxmevia moTxovnis xandaazmulobasa (Verjährungsfrist) da mtkicebis tvirTTan (Beweiselast) dakavSirebuli sakiTxebi. ix. aseve Medicus, Schuldrecht, S.59, Rn 104 da Se-mdgomni. 23. ix. Emmerich, Leistungsstörungen, S. 75, Rn. 8.24. Rieble, das neue Schuldrecht in der Praxis, S. 140.25. Dauner-Lieb/ Heiden/ Ring, AnwK-BGB, S 311, Rn 48.26. Müko/Emmerich, BGB, S 311, Rn 79.27. Schlechtriem, Schuldrecht, S. 4, Rn. 33.

13


anazRaurebis) moTxovnaze uaris Tqma daukavSira kompaniis braleul qmedebas — dokumentaciis warudgenlobas.

Tu gaviTvaliswinebT, rom palatam dadgenilad CaTvala kompaniis bralis ar-seboba, cxadia xelSekrulebis momzadebis etapze bankis mxridan “gansakuTrebuli gulisxmierebis” valdebulebis darRvevaze saubari namdvilad uadgilo iqneboda.

daskvna

aRwerili faqtorivi garemoebebi da masTan dakavSirebuli sasamarTlos msj-elobebi winapirobas qmnis, xelSekrulebis momzadebis etapze valdebulebiT-samarTlebrivi urTierTobebis regulirebisTvis gamosayenebeli samarTlebriv normaTa analizis SesaZleblobas. aucilebelia, rom am tipis sadavo sakiTxebze mimdinareobdes mudmivi samecniero kvleva. aRniSnuli mizans emsaxureba moce-muli naSromic.

1414

giorgi asaTaSvili1

satransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad miyenebuli zianis anazRaureba

1. saqmis garemoebani

giorgi m.-m sarCeli aRZra sasamarTloSi boris b.-s mimarT, avtosagzao Se-mTxvevis Sedegad miyenebuli moraluri zianis _ 100000 larisa da materialu-ri zianis _ miuRebeli Semosavlis anazRaurebis Sesaxeb. avtosagzao SemTxvevis Sedegad, mosarCeles daejaxa avtomanqana, romelsac mopasuxe marTavda da g.m.-m miiRo sxeulis mZime da\zianebebi. mas daudginda pirveli jgufis invalidoba.

Tbilisis saqalaqo sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa kolegiis 2009 wlis 3 noe-mbris gadawyvetilebiT g.m.-is sarCeli ar dakmayofilda, rac g.m.-m gaasaCivra saapelacio wesiT.

Tbilisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 8 aprilis ganCinebiT saCivari ar dakmayofilda. saapelacio sasamarTlos samo-qalaqo saqmeTa palatam miuRebel SemosavalTan dakavSirebiT ganacxada rom mosarCelem ver waradgina saWiro mtkicebulebani da ar arsebobs samoqalaqo kodeqsis 411-e muxlis winapirobebi, Sesabamisad, miuRebeli Semosavalic ar arsebobs. xolo rac Seexeba janmrTelobisaTvis miyenebul zians, saapelacio sasamarTlom aq ufro vrclad imsjela da daadgina, rom mopasuxis qmedebis Sedegad ziani ki miadga dazaralebuls, magram daeyrdno ra amave sakiTxTan dakavSirebiT sisxlis samarTlis saqmeze mopovebul mtkicebulebebs, miiCnia rom mopasuxe ar moqmedebda braleulad. kerZod, saapelacio sasamarTlom kombinirebulad gamoiyena samoqalaqo kodeqsis 992-e, 999-e muxlebi da da-adgina, rom zianis anazRaureba unda moxdes im SemTxvevaSi, Tu am muxlebis winapirobebi Sesrulebulia. sasamarTlom mopasuxis mier marTlsawinaaRmde-go da braleuli qmedebis Cadena ver daadgina, rac 992-e muxlis erT-erTi winapirobaa. es niSnavs imas, rom marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba ar aris saxeze da deliqturi valdebulebac ar warmoiSoba. mosarCelem es gadawyvetileba gaasaCivra uzenaes sasamarTloSi im motiviT, rom saapelacio sasamarTlom ar gaiTvaliswina rigi mtkicebulebebisa, ar gamoiyena samoqa-laqo kodeqsis 413-e muxli da 999-e muxlis 1-li nawili. 999-e muxlTan daka-vSirebiT man ganmarta rom igi 992-e muxlTan mimarTebiT specialuria. misi azriT, es norma uxvevs braleuli pasuxismgeblobis principidan da gansxvave-bul mowesrigebas gvTavazobs.

1. Tsus iudiriuli fakultetis me-4 semestris studenti

15

სატრანსპორტო საშუალების ექსპუატაციის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურება

2. uzenaesi sasamarTlos Sefaseba

sakasacio sasamarTlom nawilobriv daakmayofila sarCeli. man ganacxada, rom gasaCivrebuli gadawyvetilebis dasabuTeba arasrulia, xolo misi samarTlebrivi safuZvlebis Semowmeba SeuZlebeli. Sesabamisad, es gadawyvetileba unda gauqmdes da saqme gansaxilvelad daubrundes saapelacio sasamarTlos. sakasacio sasamarT-lom samotivacio nawilSi miuTiTa, rom xsenebuli SemTxveva marTlac moxda da mosarCelem miiRo sxeulis mZime dazianeba, magram ver dgindeba marTlsawinaaR-mdego da braleuli qmedebis Cadena mopasuxis mxridan. xolo deliqturi val-debulebis warmoSobis erT-erTi mTavari safuZveli aris marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba. Tumca, samoqalaqo kodeqsis 999-e muxliT dgindeba pa-suxismgeblobis gansxvavebuli winapirobebi. kerZod, 999-e muxlis 1-li nawilis Tanaxmad, mgzavrebis gadayvanisa da tvirTebis gadazidvisaTvis gaTvaliswinebu-li satransporto saSualebis mflobeli, Tu misi satransporto saSualebis eqs-pluatacias mohyva adamianis sikvdili, dasaxiCreba an janmrTelobis moSla, anda nivTis dazianeba, valdebulia, dazaralebuls aunazRauros aqedan warmoSobili ziani. uzenaesi sasamarTlo 999-e muxls calke ganixilavs da ara samoqalaqo ko-deqsis 992-e muxlTan kombinaciaSi. Sesabamisad, igi marTebulad aRar miiCnevs imis Semowmebas, moqmedebda Tu ara mopasuxe braleulad. aqedan gamomdinare ki saxelmZRvanelo funqcias am saqmesTan mimarTebaSi 999-e muxli iZens da swored am muxlis winapirobebzea damokidebuli samarTlebrivi Sedegis dadgoma.

sasamarTlos ganmartebiT, samoqalaqo samarTlis ZiriTadi principia, rom pirs misi braleulobis SemTxvevaSi daekisros, miyenebuli zianis gamo samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgebloba. am principisagan gansxvavebul midgomas iTvaliswi-nebs 999-e muxli, romlis mixedviTac SeiZleba pirma pasuxi agos bralis gareSec. amis mizezi aris is, rom zianis mimyenebeli moixmars satransporto saSualebas, ro-melic potenciuri safrTxis wyaroa da satransporto saSualebis eqspluataciisas samarTlebrivad dacul sikeTes ufro meti safrTxe eqmneba. sasamarTlo Tvlis, rom adamians ar SeuZlia satransporto saSualebaze sruli kontrolis damyareba. miuxedavad amisa, kanoni mainc uSvebs misi gamoyenebis SesaZleblobas, Tumca zrdis pasuxismgeblobis farglebs. uzenaesi sasamarTlos ganmartebiT, zianis anazRaure-ba SeiZleba mTlianad an nawilobriv gamoiricxos mxolod maSin, Tu ziani gamoiwvia dauZlevelma Zalam(ssk-is 394-e muxlis pirveli nawili) an saxezea dazaralebulis brali(ssk-is 415-e muxli). dauZlevel Zalad SeiZleba miviCnioT garemoeba romlis meSveobiTac dadga ziani da mflobels, miuxedavad satransporto saSualebis gu-lisyuriT marTvisa, ar SeeZlo zianis Tavidan acileba. am SemTxvevaSi saxeze unda iyos iseTi dabrkoleba, romelic ar Sedis mZRolis kontrolis sferoSi, mas ar SeeZlo amis winaswar gaTvaliswineba da am dabrkolebaze zemoqmedeba.

sasamarTlom daadgina, rom am viTarebaSi bralis arseboba pasuxismgblobis dakisrebis winapiroba ver gaxdeba da Sesabamisad ar eTanxmeba saapelacio sa-samarTlos dasabuTebas. rac Seexeba zianis anazRaurebis moTxovnis gamomricx-vel safuZvlebs, uzenaesi sasamarTlo Tvlis, rom isini ar arsebobs da moiTxovs amasTan dakavSirebuli garemoebebis utyuarad dadgenas. uzenaesi sasamarTlo nawilobriv akmayofilebs sarCels, auqmebs saapelacio sasamarTlos gadawyveti-lebas da abrunebs saqmes xelaxla gansaxilvelad.

16

გიორგი ასათაშვილი

3. komentari

sasamarTlo gadawyvetilebaSi ganxilulia satransporto saSualebis eqsplua-taciis Sedegad miyenebuli zianis anazRaurebis sakiTxi. sasamarTlom daadgina rom am SemTxvevaSi ar unda gamoiyenebodes samoqalaqo kodeqsis 992-e muxliT gaTvaliswinebuli midgoma da upiratesoba unda mieniWos ufro specialur 999-e muxls. sainteresoa aseve saapelacio sasamarTlos dasabuTebac, romelmac es muxlebi kombinaciaSi gamoiyena. samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis Tanaxmad, piri romelic sxva pirs marTlsawinaaRmdego, ganzraxi an gaufrTxilebeli moqmedebiT miayenebs zians, valdebulia aunazRauros mas es ziani. 992-e muxli zogadi normaa, romlis mixedviTac anazRaurebas eqvemdebareba mxolod braleuli moqmedebiT mi-yenebuli ziani. am muxlidan gamomdinareobs rom bralis ararsebobis SemTxvevaSi anazRaurebis valdebuleba ar dgeba. gamosayeneblia Tu ara es muxli xsenebul garemoebebTan mimarTebiT, naTlad gamoCndeba 999-e muxlis analizisas. mimaCnia, rom, swored am gziTaa SesaZlebeli problemis gadaWra.

is, rom am SemTxvevas zustad miesadagaba 999-e muxli, eWvs ar iwvevs, radgan saxezea satransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad miyenebuli ziani. fa-qtobrivi garemoebebis Tanaxmad, moxda avtosagzao SemTxveva _ pirs daejaxa man-qana, riTac man miiRo janmrTelobis mZime dazianeba. aqedan gamomdinare, saxezea satransporto saSualebis eqspluataciiT miyenebuli ziani, radgan avtomanqana sa-transporto saSualebaa da misi marTvisas moxda zianis miyeneba. ziani anazRaure-badia, radgan pirma miiRo janmrTelobis mZime dazianeba. am muxlis mixedviT, ziani unda aanazRauros satransporto saSualebis mflobelma. SesaZlebelia mflobeli da mZRoli sxvadasxva pirovneba iyos, magram, rogorc Cans, am SemTxvevaSi mZRoli mflobelic aris da Sesabamisad mopasuxis vinaoba eWvs ar iwvevs. rac Seexeba 992-e da 999-e muxlebis erTad gamoyenebas, es mTavari sadavo sakiTxia. 999-e muxlTan kavSirSia samoqalaqo kodeqsis 413-e muxlic romelzec sasamrTlos ar usaubria, Tumca unda vivaraudoT rom sasamarTlo ar ewinaaRmdegeba 999-e da 413-e muxlebis kombinirebulad gamoyenebas. dazaralebuli Tavisi moTxonis safuZvlad am muxle-bs asaxelebs, xolo sasamarTlomac misi moTxovnidan gamomdinare miiRo gadawyve-tileba da maTi erTad gamoyenebis SesaZlebloba eWvqveS ar dauyenebia.

samoqalaqo kodeqsis 413-e muxlis meore nawilis Tanaxmad, sxeulis daziane-bis an janmrTelobisaTvis vnebis miyenebis SemTxvevebSi dazaralebuls SeuZlia moiTxovos anazRaureba araqonebrivi zianisTvisac. 999-e muxls Tu CavxedavT, davinaxavT, rom igi moicavs am muxliT anazRaurebadi zianis ramodenime saxes. es saxeebia: sikvdili, dasaxiCreba, janmrTelobis moSla da nivTis dazianeba. ro-gorc vxedavT, 999-e muxliT anazRaurebadia janmrTelobisTvis miyenebuli ziani, rac SesaZleblobas qmnis, moTxovnil iqnes moraluri zianis anazRaurebac. Sesa-bamisad, sruliad gamarTlebulia 413-e da 999-e muxlebis kumulacia moraluri zianis anazRaurebis moTxovnis SemTxvevaSi.

samoqalaqo kodeqsis 999-e muxli iuridiul doqtrinaSi damkvidrebuli Sexe-dulebis mixedviT, warmoadgens damoukidebel moTxovnis safuZvels2, romelic

2. moTxovnis damoukidebel safuZvlad 999-e muxli ix. biolingi hain, lutringhausi peter, saqarT-moTxovnis damoukidebel safuZvlad 999-e muxli ix. biolingi hain, lutringhausi peter, saqarT-velos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi bremeni_Tbilisi 2004_2009, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeul moTxovnaTa safuZvlebis CamonaTvali, Tbi-lisi, 2009, gamomcemloba siesta, gv.134.

17

სატრანსპორტო საშუალების ექსპუატაციის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურება

adgens braleuli pasuxismgeblobis principidan gamonakliss3 da sruliad sxva-gvar mowesrigebas gvTavazobs. saqarTveloSi 999-e muxlTan dakavSirebiT arse-bobs uzenaesi sasamarTlos mier damkviderebuli erTgvarovani praqtikac. Cemi azriT, igi ramdenadme gezis mimcemia iuridiuli doqtrinisaTvis. Cvens SemTxve-vaSi es ori wyaro avsebs erTmaneTs da sakmaod saintereso informacias gvawvdis.

Uuzenaesi sasamarTlos mier damkvidrebuli Sexedulebis Tanaxmad, 999-e muxli sxva deliqturi normebisagan imiT gansxvavdeba, rom igi satransporto saSuale-bis mflobels bralis gareSe akisrebs pasuxismgeblobas. satransporto saSuale-bis mflobels aqvs ufleba dauSvas am saSualebis gamoyeneba, magram am uflebas Tan axlavs maRali xarisxis pasuxismgebloba. satransporto saSualeba mometebu-li safrTxis wyaroa da amgvari mowesrigebis mizezic swored es aris. ziani unda iqnes miyenebuli satransporto saSualebis eqspluataciisas, Tanac ise rom es iyos gamowvuli im faqtorebiT, romelTa gamoc satransporto saSualeba miCneu-lia mometebul safrTxis wyarod. pasuxismgeblobis gamomricxveli garemoebebia dauZleveli Zala da samoqalaqo kodeqsis 415-e muxliT gaTvaliswinebuli daza-ralebulis brali4.

415-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, Tu zianis warmoSobas xeli Seuwyo da-zaralebulis moqmedebamac, maSin zianis anazRaurebis valdebuleba da am anazRau-rebis moculoba damokidebulia imaze, Tu ufro metad romeli mxaris braliT aris ziani gamowveuli. LTu 999-e da 415-e muxlebs sityva-sityviT ganvmartavT, maSin saTuo xdeba maTi kombinirebulad gamoyenebis sakiTxi. 999-e muxli bralis gareSe pasuxismgeblobas awesebs, xolo 415-e muxli yuradRebas amaxvilebs orive mxaris bralze. Cemi azriT, am dros meti yuradReba unda mivapyroT dazarale-buls da unda gavarkvioT ratom moxda SemTxveva: imis gamo rom satransporto saSualeba mometebuli safrTxis wyaroa, Tu imitom, rom SemTxvevis dadgomaSi ufro did rols dazaralebuli TamaSobs. mflobelis bralis ganxilva aq ar iq-neba mizanSewonili.

rac Seexeba doqtriniseul pozicias, igi iziarebs sasamarTlo praqtikis gan-martebas da askvnis, rom satransporto saSualeba aris potenciurad saSiSi nivTi. sagzao moZraobis dros, am nivTis gamoyenebisas yovelTvis iqmneba safrTxe sxva pirebis mimarT. kanoniT nebadarTulia am saSualebis eqspluatacia, magram izrde-ba mflobelis pasuxismgeblobac. ase rom, 999-e muxlSi gaTvaliswinebula bralis gareSe pasuxismgeblobis erT-erT SemTxveva.5

xsenebuli midgoma romc ar arsebobdes, unda CavxedoT saqarTvelos samoqa-laqo kodeqss da aqedan gamomdinare, unda davadginoT deliqturi moTxovnebis mowesrigebisas ra mizans isaxavda kanonmdebeli. misasalmebelia is, rom zianis anazRaureba, zogadi wesis mixedviT, maSin aris savaldebulo roca zaini miyene-bulia marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedebiT. magram, Tu 999-e muxli kanon-mdebelma imave principze dayrdnobiT Seqmna, maSin es mowesrigeba azrs kargavs da

3. bralis gareSe pasuxismgeblobasTan dakavSirebiT ix. henSeli sandra, samoqalaqo kazusebis damu-bralis gareSe pasuxismgeblobasTan dakavSirebiT ix. henSeli sandra, samoqalaqo kazusebis damu-Savebis meTodika, Tbilisi, 2009, gamomcemloba siesta, gv.193-194.4. saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi mosamarTleTa regularuli Sexvedrebis Sedegad samoqalaqo da administraciuli samarTlis sferoSi SemuSavebuli rekomendaciebi da sa-moqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praq-tika, Tbilisi, 2011, gv.29-30.5. henSeli sandra, samoqalaqo kazusebis damuSavebis meTodika, Tbilisi, 2009, gamomcemloba siesta, gv.193-194.

18

გიორგი ასათაშვილი

bundovania misi daniSnuleba. kanonmdeblis mizani am SemTxvevaSi iyo satranspor-to saSualebis eqspluataciis Sedegad miyenebuli zianis calke gamoyofa da misi gamijvna braleuli pasuxismgeblobisagan. zogadad, satransporto saSualebis eqspluatacia gulisxmobs mis marTvasa da moZraobaSi moyvanas. Tu rogor moZra-obs da imarTeba es saSualeba meore sakiTxia. SesaZlebelia eqspluatacia dadge-nili wesebis mixeviT da marTebulad mimdinareobdes, magram ziani mainc dadges. kanonmdeblis mizani ar aris is rom, gairkves mZRolis braliT moxda SemTxveva Tu sxva raime faqtoris gamo. erTaderTi gamomricxveli garemoeba dauZleveli Zalaa. Tu davuSvebdiT rom es muxli iTvaliswinebs pasuxismgeblobas mxolod braleuli moqmedebisas, maSin sityva eqspluatacia ar unda gamogveyenebina. misi adgikls daikavebda sityvebi “aramarTlzomieri eqspluatacia”, “aramiznobrivi marTva” da sxv. aseve yuradsaRebia is faqti, rom 999-e muxlis 1-li nawilis Ta-naxmad, pasuxismgebelia satransporto saSualebis mflobeli miuxedavad imisa igi marTavda Tu ara mas. amis magaliTia 999-e muxlis me-4 nawili, romelSic dadge-nilia mflobelis pasuxismgebloba im SemTxvevaSi, roca mis mier satransporto saSualebis samarTavad daniSnuli piris magier agebs pasuxs. mflobels ar Caude-nia marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba, man ubralod sxvas miando trans-portis marTva, magram SesaZlebeli gaxada ra sakuTari satransporto saSualebis eqspluatacia, meti pauxismgeblobac daekisra. swored amitom, mimaCnia rom 992-e muxlis winapirobebis gavrceleba 999-e muxlze umarTebuloa.

Cems mier ganxilul sasamarTlo gadawyvetilebaSi mocemulia dauZleveli Za-lis definicia, romlis mixedviTac, satransporto saSualebis eqspluataciisas, dauZlevel Zalad miiCneva iseTi dabrkoleba, romelic ar Sedis mZRolis kon-trolis sferoSi, mas ar SeeZlo amis winaswar gaTvaliswineba da am dabrkoleba-ze zemoqmedeba. Cemi azriT, es ganmarteba naTlad gamoxatavs dauZleveli Zalis Sinaarss. aqedan gamodinare, SesaZloa davaskvnaT, rom dauZleveli Zala maSinaa saxeze, roca avtosatransporto saSualebis eqspluataciisas SemTxveva imitom ki ar warmoiSoba, rom saqme gvaqvs mometebuli safrTxis wyarosTan, aramed Cndeba sxva, ufro mniSvnelovani faqtori, romelic zianis dadgomas ganapirobebs.

daskvna

uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebis analizisas, mTavari gansaxilveli sakiTxi iyo is, Tu ra faqtobrivi garemoebebis dadgomisas unda iqnes gamoyenebuli samo-qalaqo kodeqsis 999-e muxli. me warmovadgine rogorc am muxlis analizi, ise misi mimarTeba samoqalaqo kodeqsis 992-e, 415-e da 413-e muxlebTan. davadgine rom 992-e muxli zogadi normaa romelic braleuli pasuxismgeblobis principzea agebuli. xolo 999-e muxli ki uxvvevs am principidan, igi specialuri normaa da ar SeiZleba misi 999-e muxlTan kumulacia. rac Seexeba 415-e da 413-e muxlebs, TiToeuli maTga-ni sruliad Tavsebadia 999-e muxlTan. Tumca 999-e muxlisa da 415-e muxlis erTad gamoyeneba umeteswilad cvlis samarTlebriv Sedegs. sabolood, SemiZlia vTqva, rom uzenaema sasamarTlom, Tavis gadawyvetilebaSi mogvca 999-e muxlis da masTan daka-vSirebuli sakiTxebis argumentirebuli da misaRebi ganmarteba, rac gasaziarebeli da mniSvnelovania erTgvarovani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebis kuTxiT.

19

mariam janiaSvili1

bavSvis uflebebis dacva/ gaTvaliswineba ganqorwinebisas

Sesavali

saqarTvelos samoqalaqo kanonmdebloba, iseve, rogorc mTeli rigi saer-TaSoriso — samarTlebrivi aqtebi, iTvaliswineben bavSvis uflebis dacvasa da gaTvaliswinebas mSoblebis ganqorwinebis dros. rogorc bavSvTa uflebebis kon-venciiT2, aseve saqarTvelos kanonmdeblobiT bavSvs ufleba aqvs, cxovrobdes da izrdebodes ojaxur garemoSi mSoblebis meTvalyureobisa da mzrunvelobis qveS.3 es ukanasknelni ki valdebulni arian, aRzardon TavianTi Svilebi, izrunon maTi fizikuri, gonebrivi, sulieri da socialuri ganviTarebisaTvis, aRzardon isini sazogadoebis Rirseul wevrebad, maTi interesebis upiratesi gaTvaliswinebiT. maTi umTavresi valdebuleba Svilis rCenaa. rac Seexeba maTs uflebebs, isini Svi-lebis mimarT Tanabari ufleba-movaleobebiT sargebloben, maT Tanabari pasuxis-mgebloba aqvT bavSvis aRzrda — ganviTarebaze. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mixedviT, Svilis aRzrdis yvela sakiTxs mSoblebi urTierTSeTanxmebiT wyveten, SeuTanxmeblobis SemTxvevaSi ki problemas sasamarTlo ixilavs.4 ganqorwinebis SemTxvevaSi, kanonmdebloba maT aniWebs uflebas, sasamarTlos mier saqmis ganu-xilvelad, TavianTi SeTanxmebis Sesabamisad, gadawyviton, Tu romel mSobelTan icxovrebs Svili. davis SemTxvevaSi saqme sasamarTlos gadaecema, romelic mSo-blebisagan gansxvavebiT, gadawyvetilebas bavSvis interesebidan gamomdinare iRe-bs5. saboloo gadawyvetilebis miuxedavad, mSoblebs Tanabrad aqvT yvela ufleba da eniWebaT movaleobebi Svilebis mimarT. mniSvneloba ar aqvs, visTan darCeba bavSvi — Svilis aRzrdisa da misi pirovnuli Camoyalibebis procesSi rogorc de-dam, ise mamam unda miiRos monawileoba.

bavSvis uflebebis dacvisa da gaTvaliswinebis normebis swor interpretacia-sa da kanonmdeblobis srulyofaze did gavlenas sasamarTlo praqtika axdens. am kuTxiT gansakuTrebiT gasaTvaliswinebelia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos praqtika, vinaidan igi zrunavs erTiani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebaze da ganixilavs saqmeebs, romelic samarTlebrivi TvalsazrisiT sirTuliT xasiaTdeba.

mocemul naSromSi, problematikis gaTvaliswinebiT, mimoxiluli iqneba rogorc erovnuli, ise saerTaSoriso gamocdileba; mniSvnelovani nawili ki saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos praqtikis ganxilvas daeTmoba.

1. Tsus iuridiuli fakultetis me-6 semestris studenti2. ix. bavSvis uflebaTa konvencia, me-3, me-9, me-18 muxlebi.3. ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 1197-e muxli.4. iqve; 1200-e muxli.5. iqve; 1201-e muxlis 1-li nawili.

20

მარიამ ჯანიაშვილი

1. bavSvis interesebis gaTvaliswinebis problematika saqarTvelos kanonmdeblobaSi

pirvel rigSi, aRsaniSnavia saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, romelic erTi mxriv, mosamarTlis subieqturobisa da meore mxriv, bavSvis uflebebis dacvis saSualebas iZleva. kerZod, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 1201-e muxlis meo-re nawilis mixedviT, im SemTxvevaSi, Tu mSoblebi ver SeTanxmdebian, ganqorwine-bis Sedegad romelTan unda icxovros Svilma, davas wyvets sasamarTlo bavSvis interesebis gaTvaliswinebiT. ,,bavSvis interesebi” ki sakmaod zogadi cnebaa da gadawyvetilebis miRebisas sasamarTlos farTo gasaqans aZlevs.

,,bavSvTa interesebi ar aris erTxel da samudamod gansazRvruli kategoria”,6 Tumca es imas ar niSnavs, rom mosamarTlem sakuTari uflebamosileba borotad gamoiyenos da dausabuTebeli gadawyvetileba gamoitanos. sasamarTlom gadawyve-tileba unda miiRos yovel SemTxvevaSi saqmeSi arsebuli garemoebebis gaTvaliswi-nebiT. es ukanaskneli SeiZleba iyos bavSvis asaki, misi fsiqikuri Tu fizikuri gan-viTareba, TiToeuli mSoblis materialuri mdgomareoba. imis gaTvaliswinebiT, rom sasamarTlom SeiZleba ver moaxdinos konkretul SemTxvevaSi WeSmaritad bavSvis interesebis sasikeTo gadawyvetilebis miReba, garkveuli periodis gasvlis Semdeg ,,SeiZleba dadges sakiTxi am bavSvis meore mSoblisaTvis gadacemis Taobaze”.7

problematuria is sakiTxic, rodesac sasamarTlos uwevs ori an meti Svilis sa-cxovrebeli adgilis gansazRvra. samecniero literaturaSi mkacradaa gansazRvru-li, rom am SemTxvevaSi aranairad ar unda moxdes sasamarTlos ,,meqanikuri midgoma” am problemis gadawyvetaSi.8 bavSvebis dacileba mxolod maSin iqneba gamarTlebuli, roca es maTs interesebs Seesabameba; kerZod, magaliTad maSin, rodesac arc erT mSobels ar aqvs materialuri saSualeba, erTad aRzardos bavSvebi.

2. problematikis asaxva adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli konvenciisa da sasamarTlos praqtikis mixedviT

imis gaTvaliswinebiT, rom saqarTvelo adamianis uflebaTa evropul konvencias SeuerTda 1999 wels, nebismier moqalaqes mieca SesaZlebloba, erovnuli sasamarT-los mier miRebuli gadawyvetileba gaesaCivrebina adamianis uflebaTa evropul sa-samarTloSi. es meqanizmi mniSvnelovania imdenad, ramdenadac am movlenamde sakasacio sasamarTloSi gadawyvetilebis gasaCivrebis meqanizmi uflebis dacvis saboloo saSua-leba iyo da gasaCivrebas ar eqvemdebareboda. miuxedavad imisa, rom adamianis ufleba-Ta evropuli sasamarTlo ar aris e.w ,,meoTxe instanciis sasamarTlo”,9 igi adamianis uflebaTa evropul konvenciaze dayrdnobiT amkvidrebs ZiriTadi uflebebisa da Tavi-suflebebis dacvis evropul standarts, romelic saqarTvelos sasamarTloebmac unda gaiTvaliswinon. ra Tqma unda, es ar niSnavs imas, rom adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebas an evropul konvencias unda hqondes uSualo moqmede-bis Zala erovnul sasamarTlo sistemaSi, miT umetes maSin, roca adgilobrivi kanon-mdebloba iTvaliswinebs am sakiTxis regulirebas, Tumca isic unda aRvniSnoT, rom

6. CikvaSvili Salva, saojaxo samarTali, Tbilisi, gamomcemloba ,,meridiani”, 2004 w, gv. 248.7. iqve. 8. iqve; gv. 249.9. Handyside V the United Kingdom, 1976 wlis 7 dekemberi, Series A, no.24, 48.

21

ბავშვის უფლებების დაცვა/გათვალისწინება განქორწინებისას

evropuli sasamarTlos mier miRebuli gadawyvetilebebi normebis interpretaciis sa-Sualebad unda iqces da qarTvelma mosamarTleebma unda gaiTvaliswinon igi.10

bavSvis interesTa dacva adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-8 muxlze dayrdnobiT sakmaod xSirad gamxdara evropuli sasamarTlos msjelobis sagani. upirveles yovlisa, unda aRiniSnos, rom evropuli sasamarTlos TvalTaxedviT, ganqorwineba ar iwvevs ukve Seqmnili ojaxuri cxovrebis dasasruls.11 aqedan ga-momdinare, adamianis uflebaTa evropuli konvencia exeba ara marto qorwinebis periods, aramed ganqorwinebis Semdeg urTierTobasac.

bavSvis mikuTvnebis Sesaxeb sakiTxis gadawyvetisas mTavaria, sasamarTlo Ta-visufali iyos TiToeuli mSoblis mimarT diskriminaciuli (umetes SemTxvevaSi rwmenisa da aRmsareblobis mixedviT) damokidebulebisagan.12 adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtikaSi xSirad yofila erovnuli sasamarTlos mier aseTi saxis gadawyvetilebebze msjeloba.13

Zalian mniSvnelovania evropuli sasamarTlos mosazreba imis Sesaxeb, Tu ris mixedviT unda moxdes Careva konvenciis me-8 muxliT dacul sferoSi. miuxedavad imisa, Tu romel mSobelTan darCeba Svili, uzrunvelyofili unda iyos meore mSoblis ufleba, urTierToba hqondes bavSvTan. am ukanasknelis SezRudva ukidu-resi RonisZieba unda iyos da unda emsaxurebodes or mizans: Svilis interesebis arsebiT dacvas da ojaxis Semdgomi gaerTianebis SesaZleblobas.14

3. saojaxo saqmeebis ganxilvis Taviseburebebi sasamarTloebSi

saojaxosamarTlebrivi urTierTobidan warmoSobili saqmeebis ganxil-va xdeba samoqalaqo saproceso kodeqsiT dadgenili wesiT. igi calke Tavis saxiTaa gamoyofili, rac imiTaa gamowveuli, rom mas garkveuli Tavisebure-bani axasiaTebs.

mTavari Tavisebureba saojaxo saqmeebs is gaaCnia, rom garkveuli xarisxiT gamoiyeneba inkviziciurobis, samZebro principi.15 es imiTaa ganpirobebuli, rom saojaxosamarTlebrivi urTierTobebis simtkiciTa da ganviTrebiT daintere-sebulia mTeli sazogadoeba.16 aqedan gamomdinare, sasamarTlos SeuZlia, Tavad gansazRvros mtkicebis sagani, Tavisi iniciativiT gamoiTxovos mtkicebulebebi, romlebzec mxareebs ar miuTiTebiaT, magram aqvT mniSvneloba mtkicebis saganSi Semavali faqtebis dasadgenad.17

10. ix. korkelia konstantine, rogor uzrunvelvyoT saqarTveloSi adamianis uflebaTa dacva evro-puli standartebiT, Tbilisi, GTZ- is gamomcemloba, 2010 w, gv. 21-35.11. Hendriks v. the Netherlands, komisiis moxseneba, 1982 wlis 8 marti, DR 29, gv. 5, 5 EHRR 223.12. ix. ix. korkelia konstantine., qurdaZe irine., adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali adamia-nis uflebaTa konvenciis mixedviT, Tbilisi, samosamarTlo swavlebis centri, 2004 w, gv. 182. 13. Johnston and Others v. Ireland, 1986 wlis 18 dekemberi, Series A no. 112, 74-e-76-e punqtebi.14. korkelia k., qurdaZe i., adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali adamianis uflebaTa konven-ciis mixedviT, Tbilisi, samosamarTlo swavlebis centri, 2004 w, gv. 182. 15. Sead. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-4 muxli.Sead. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-4 muxli.16. basilaia f., saojaxo saqmeTa ganxilvis Taviseburebani da dauswrebeli gadawyvetileba, �urn. “marTlmsajuleba da kanoni”, Tbilisi, 2009 w, # 4, gv. 31.17. liluaSvili T., samoqalaqo saproceso samarTali, Tbilisi, 2005 w, gv. 384.

22


4. uzenaesi sasamarTlos praqtika bavSvis interesebis gaTvaliswinebis kuTxiT.

am TavSi ganxiluli iqneba uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba erT konkre-tul saqmesTan mimarTebaSi, Semdeg ki moxdeba gadawyvetilebis komentireba da Sedareba saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos amgvar praqtikasTan.

4.1 saqmis mokle aRweriloba18

saqme exeboda davas, Tu ganqorwinebis SemTxvevaSi romel mSobelTan unda ecxovra qorwinebaSi SeZenil bavSvebs. orive mxares mohyavda Sesabamisi argumen-tebi, romlic maTi mosazrebis safuZveli iyo. dedis mtkicebiT, Svilebi masTan unda darCeniliyvnen, radgan mama Tavisi qceviT zians miayenebda maTs fizikur da fsiqikur ganviTarebas, aseT garemoSi ar arsebobda maTi aRzrdis normaluri pi-robebi. rac Seexeba meore mSobels, igi erTi SexedviT “abstraqtuli” SesagebliT Semoifargla, rac imaSi gamoixateboda, rom misi azriT, bavSvebis cxovreba dedas-Tan dauSvebeli iyo imdenad, ramdenadac es zians miayenebda maTs janmrTelobas.

4.2 saqalaqo da saapelacio sasamarTlos pozicia

saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebiT, bavSvebis sacxovrebel adgilad ganisazR-vra dedis sacxovrebeli. saapelacio sasamarTlom ucvlelad datova pirveli ins-tanciis sasamarTlos gadawyvetileba, dasabuTebaSi ki miuTiTa, rom bavSvebis daSo-reba ar SeiZleba, radgan es zians moutans maTs ganviTarebas; aseve dedasTan aris Seqmnili yvela piroba, romelic sasargebloa Svilebis aRzrda — ganviTarebisaTvis. rogorc saqalaqo, ise saapelacio sasamarTlom dasabuTebaSi gamoiyena bavSvTa ufle-bebis konvencia da ganmarta, rom aucilebelia, Svilebs hqondeT ufleba, izrdebodnen jansaR garemoSi, aseve daadgina, rom gadawyvetilebis gamotanis dros gadamwyveti mniSvneloba ar aqvs, Tu romel mSobels aqvs SesaZlebloba, ukeTesi materialuri pi-robebi Seuqmnas Svilebs, mTavaria maT Seuqmnan Sesabamisi moraluri garemo.

4.3 uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba

uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebiT, sakasacio wesiT gasaCivrebuli saqme ukan daubrunda saapelacio sasamarTlos xelaxla gasnaxilvelad. misi azriT, saapelacio sasamarTlom mtkicebulebebi ar gamoikvlia saTanadod. uzenaesma sa-samarTlom miiCnia, rom saojaxo — samarTlebrivi davebis ganxilvisas, maTi spe-cifikurobis gaTvaliswinebiT, sasamarTlom garkveulwilad unda ,,gadauxvios” samoqalaqo saproceso samarTalSi damkvidrebul dispoziciurobis princips, kerZod, mas aqvs ufleba, miuTiTos mxareebs iseTi mtkicebulebebis warmodgena-ze, romelic maT ar warmoudgeniaT.19

uzenaesi sasamarTlos TvalTaxedviT, mniSvnelovania, rom ar moxdes bavSve-bis erTmaneTisagan daSoreba, vinaidan es uaryofiTad imoqmedebs maTs fsiqikaze. Tumca maTi sacxovrebeli adgilis adgilis arCeva unda moxdes ara mxolod obie-qturi, aramed subieqturi mosazrebebis, kerZod, bavSvis survilis safuZvelze; imaze, Tu ra damokidebuleba aqvs mas dedasTan an mamasTan cxovrebis Taobaze.

18. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 18 oqtombris gadawyvetileba, saqme #as-904-ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 18 oqtombris gadawyvetileba, saqme #as-904-944-2011.19. ix. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 354-e muxli.ix. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 354-e muxli.

23

ბავშვის უფლებების დაცვა/გათვალისწინება განქორწინებისას

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsisa da bavSvTa uflebebis konvenciaze dayrdno-biT man gaauqma saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba.

4.4 gadawyvetilebis komentari

aRniSnuli gadawyvetilebis mniSvneloba ikveTeba mravali kuTxiT. pirvel rigSi aRsaniSnavia is, rom uzenaesma sasamarTlom msjelobis dros gamoiyena adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebebi,20 romelic arc Tu ise xSirad gamoiyeneba saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mier gamotanili gadawyvetilebe-bis dasasabuTeblad. aseve Zalian mniSvnelovania dasabuTebaSi adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-8 muxlis moyvana da am saqmis misi moqmedebis farglebSi moqceva. adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlosa da konvenciis mier ZiriTad uflebaTa dacvis mimarT sakmaod maRali standartebis dawesebis gamo, mizanSewoni-lia, saqarTvelos sasamarTloebma xSirad gamoiyenon isini. yovelive es xels Seuwy-obs gadawyvetilebis ukeTesad formulirebasa da srulyofil dasabuTebas.

kidev erTi problema, romelsac sasamarTlo Seexo, bavSvebis rolia gadawyve-tilebis miRebis procesSi. Tumca, aRsaniSnavia, rom uzenaesi sasamarTlo ar Seexo imas, Tu romeli asakidan aris mizanSewonili Svilebis am saxiT monawileoba pro-cesSi. unda iTqvas isic, rom sasamarTlo umravles SemTxvevaSi, ver moaxerxebs bavSvis WeSmariti interesebidan gamomdinare gadawyvetilebis gamotanas, vinaidan xSirad misi fizikuri Tu fsiqikuri ganviTarebis gaTvaliswinebiT, xdeba erTgva-ri fsiqologiuri zewolis obieqti im mSoblis mxridan, romelTanac cxovrobs.

4.5 uzenaesi sasamarTlos sxva gadawyvetilebebi bavSvis interesebis dacvasTan dakavSirebiT.

problema, rom bavSvi SeiZleba moeqces mSoblis negatiuri zemoqmedebis qveS, naTlad gamokveTa saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom 2011 wels erT-erTi ga-dawyvetilebis miRebiT.21 saqmis faqtobrivi garemoebebi iZleva imis Tqmis saSua-lebas, rom aRniSnuli sakiTxi Zalze problematuria da gvxvdeba ara marto erT, aramed mraval saqmeSi, romelic xSirad yofila ara marto samarTalmcodneebis, aramed mediisa da mTlianad sazogadoebis ganxilvis sagani.22

mocemul saqmeze uzenaesma sasamarTlom ganmarta, rom Svilis sacxovrebeli ad-gilis gansazRvrisas sasamarTlom aucileblad unda gaiTvaliswinos rogorc bavSvis interesebi, aseve misi azri, Tumca zedmiwevniTa da didi yuradRebiTaa Sesaswavli is mizezebi, ris gamoc igi amjobinebs meore mSobelTan darCenas. uzenaesma sasamarT-lom aRniSnul saqmesTan dakavSirebiT daadgina, rom ,,bavSvis miCveva erTi mSobli-sadmi, mamisadmi, am ukanasknelis mier mSobliuri movaleobebisadmi gonivruli mid-gomis Sedegi ar aris da igi gamowveulia surviliT, moipovos bavSvis keTilganwyoba yovelgvari, Tundac araswori aRmzrdelobiTi RonisZiebebis fasad”.23

imis dadgena, Tu ram gamoiwvia bavSvis kategoriuli uaryofiTi damokidebuleba meore mSoblis mimarT, sakmaod rTulia da kompleqsuri xasiaTis samuSaoebis gata-rebas moiTxovs. pirvel rigSi, aucilebelia, mowveul iqnas fsiqologi, romelic daaskvnis, Tu ra faqtorebi daedo safuZvlad bavSvis qcevas. rogorc mis mier,

20. mag.mag. W. v. The United Kingdom, Keegan v. Ireland.21. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 27 seqtembris gadawyvetileba,ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 27 seqtembris gadawyvetileba, ას-441-416-2011.22. ix. http://24saati.ge/index.php/category/news/justice/2011-04-12/15808, [20/05/2012].23. iqve.iqve.

24


aseve sasamarTlos mierac unda Sefasdes is, Tu ramdenad Seesabameba bavSvebis mier gamoTqmuli azrebi maTs asaks da fizikur Tu fsiqikur ganviTarebas; yovelive amis Semdeg naTeli gaxdeba, Tu rogori gadawyvetilebis gamotana moutans sikeTes maTs interesebs. winaaRmdeg SemTxvevaSi, didi safrTxea imisa, rom isini arajansaR garemoSi gaizrdebian, ramac sabolood SeiZleba mraval problemasTan migviyvanos.

uzenaesi sasamarTlo moiTxovs, rom saapelacio sasamarTlos mier garemoebebi srulad iyos Seswavlili da gadawyvetileba dasabuTebuli.24 misi azriT, bavSvi im mSobelTan unda darCes, romelTanac ,,bavSvi ukeT grZnobs Tavs da romelic ufro mzadaa mSoblis funqciis Sesasruleblad”.25 erTi problema, romelic am gadawyve-tilebaSi iqmneba, aris is, rom sasamarTlos ar aqvs zustad ar aqvs gansazRvruli is, Tu ras niSnavs ,,mSoblis movaleobis Sesrulebis mzadyofna”. vfiqrob, igi sakmaod abstraqtulia da moiTxovs ganmartebas. meore mxriv, araferia naTqvami mSoblis mxridan bavSvze uaryofiTi zemoqmedebis moxdenis SesaZleblobaze.

uzenaesi sasamarTlo aseve aRniSnavs, rom bavSvis erT-erTi mSoblisaTvis mikuTvneba ar niSnavs imas, rom meores erTmeva masTan sistematiuri urTierTobis ufleba.26 es ki saSualebas miscems, ganaxorcielos mSoblis uflebebi da itvir-Tos Sesabamisi movaleobebi.

daskvna

mocemul naSromSi ganxiluli iyo mSoblebis ganqorwinebis SemTxvevaSi bavSvis interesebis dacvisa da gaTvaliswinebis sakiTxi. aRniSnuli problemis gadasaWre-lad gamoyenebuli iyo rogorc qarTuli, ise saerTaSoriso xasiaTis sakanonmde-blo baza, aseve adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos gadawyvetilebebi; umetesi nawili ki saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mier am sakiTxTan dakavSi-rebiT Camoyalibebul midgomas daeTmo.

rogorc sasamarTlo praqtikidan irkveva, bavSvis interesebis dacvisa da gaTva-liswinebis mxriv erTgvari sasamarTlo praqtikaa Camoyalibebuli, Tumca isic ar unda dagvaviwydes, rom am kuTxiT uzenaes sasamarTlomde arc ise bevri saqme misula da kidev ufro naklebi gaxilula.27

drois gasvlis Semdeg saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mier am kuTxiT ganxiluli saqmeTa raodenoba gaizrdeba da Sesabamisad, ufro mravalferovani gaxdeba, rac saSualebas mogvcems, vimsjeloT, Tu ramdenad progresulad war-marTa man praqtika aRniSnuli identificirebisa da normebis ganmartebis kuTxiT.

namdvilad misasalmebelia erT-erTi saqmis ganxilvisas saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mier Tavis dasabuTebaSi moyvanili adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos mier msgavs saqmeebSi miRebuli gadawyvetilebebi, aseve saerTaSori-so — samarTlebrivi aqtebi.28 amiT naTlad Cans, rom saqarTvelos sasamarTlos sistema sul ufro da ufro ganagrZobs evropul wiaRSi integracias.

24. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 15 ivlisis gadawyvetileba ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 15 ivlisis gadawyvetileba ას-653-930-05.25. iqve.iqve.26. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 14 ivnisis gadawyvetileba ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 14 ivnisis gadawyvetileba ას-136-462-04.27. saqmeTa sakmao raodenoba uzenaesma sasamarTlom dauSveblad cno an ganuxilvelad datova saqmeTa sakmao raodenoba uzenaesma sasamarTlom dauSveblad cno an ganuxilvelad datova saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebuli normebis Sesabamisad.28. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 18 oqtombris gadawyvetileba, saqme #as-904-944-2011.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 18 oqtombris gadawyvetileba, saqme #as-904-944-2011.

25

nino begiaSvili1

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-300 muxlis arsi da Taviseburebani

Sesavali

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi2 (SemdgomSi - ssk) moTxovnis uzrunvelyo-fis saSualebebTan mimarTebiT ganxorcielebulma cvlilebebma gamoiwvia ssk-is zogadi politikis modificireba da garkveul institutebTan mimarTebiT damkvi-drebuli midgomis Secvla.

niSandoblivia, rom axali sakononmdeblo regulacia qmnis normis doqtrinu-li3 ganmartebis aucileblobas, miTufro, Tu gaviTvaliswinebT, rom kanonis nor-maTa bundovanebis dros gansakuTrebiT relevanturia doqtrinasa da sasamarTlo gadawyvetilebaSi arsebuli faseulobebi.

winamdebare statiis mizania ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTis kreditoris (ipoTekaris) sakuTrebaSi gadasvlis gzebis gamijvna ssk-is me-300 muxlis pirveli da meore nawilebis safuZvelze, rac arsebuli sakanonmdeblo regulaciisa da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebis4 analiziT miiRweva.

1. saqmis faqtobrivi garemoebebi

mariam q.-m sarCeli aRZra sasamarTloSi ss - k.s. bankis mimarT mxareTa Soris dadebuli ipoTekis xelSekrulebis me-9 muxlis pirobis baTilad cno-bis Sesaxeb Semdegi safuZvlebiT: 2009 wlis 4 maiss mxareTa Soris gaformda №01 ipoTekis xelSekruleba (SemdgomSi - xelSekruleba), ris safuZvelzec sa-kredito xaziT momsaxurebis xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli 10 000 laris kreditis uzrunvelsayofad ipoTekiT daitvirTa mosarCelis kuTvnili bina. xelSekrulebis me-9 muxlis Tanaxmad, miTiTebuli Tanxisa da masze daricxu-li procentis vadaSi daubruneblobis SemTxvevaSi mopasuxes ufleba mieniWa, mariam q.-s damatebiTi nebarTvis gareSe, pirdapir daesakuTros mis qonebas. mosarCelis azriT, garigebis es piroba winaaRmdegobaSia ssk-is me-300 muxlis meore nawilTan.

mopasuxem sarCeli ar cno da ganmarta, rom sadavo xelSekrulebis me-9 muxli ssk-is me-300 muxlis danawess ar ewinaaRmdegeba.

1. Tsu-s iuridiuli fakultetis magistraturis pirveli kursis studenti.2. parlamentis uwyebani, sakanonmdeblo damateba, 1997, №31.3. kereseliZe, kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, 2009, gv. 65-66.4. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, saqme №as-1283-1538-09, 2010 wlis 25 maisi, q. Tbilisi.

26

ნინო ბეგიაშვილი

xelSekrulebis me-9 muxli:„9.1. winamdebare erToblivi gancxadebiT ipoTekari da mesakuTre, saqarTve-

los samoqalaqo kodeqsis me-300 muxlis me-2 nawilis Sesabamisad, mimarTaven sa-jaro reestris Tbilisis saregistracio samsaxurs (SemdgomSi - sajaro reestri), rom sajaro reestrma ipoTekari daaregistriros ipoTekis sagnis mesakuTred, im SemTxvevaSi Tuki adgili eqneba „msesxeblis“ mier kreditis ZiriTadi Tanxisa da masze daricxuli procentis sabanko kreditis xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadebSi daubruneblobas.

9.2. am xelSekrulebis 9.1. punqtiT gaTvaliswinebuli pirobis dadgomis SemTx-vevaSi ipoTekari sanotaro wesiT damowmebuli gancxadebiT (sadac damowmebuli unda iyos mxolod xelmowera) mimarTavs sajaro reestrs ipoTekis sagnis ipoTe-karis sakuTrebaSi gadasvlis Sesaxeb. sajaro reestri ar amowmebs valdebulebis Seusruleblobis faqts. ipoTekari da mesakuTre sTxoven sajaro reestrs, rom ipoTekarisagan zemoaRniSnuli gancxadebis miRebis Semdeg, mesakuTrisagan raime damatebiTi Tanxmobis gamoTxovis gareSe, sajaro reestrma daaregistriros ipo-Tekaris sakuTrebis ufleba.“

ssk-is me-300 muxli:„1. ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTi am kodeqsiT gaTvaliswinebul safuZve-

lze SeiZleba gadavides kreditoris (ipoTekaris) sakuTrebaSi, Tu es pirdapir aris gaTvaliswinebuli ipoTekis xelSekrulebiT.

2. Tu movale gaaWianurebs ipoTekiT uzrunvelyofili moTxovnis dakmayofi-lebas, ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTi SeiZleba gadavides kreditoris (ipo-Tekaris) sakuTrebaSi, Tu kreditori da movale amis Taobaze erToblivi gancxa-debiT mimarTaven sajaro reestrs.“

2. ssk-is me-300 I da me-300 II muxlebis urTierTmimarTeba

Cveni Sefasebis Tanmimdevrulobisa da sasamarTlos mier miRebuli gadawyve-tilebis swori analizisaTvis fundamenturia ssk-is me-300 I da me-300 II muxlebis urTierTmimarTebis gansazRvra. am sakiTxTan dakavSirebiT arsebobs ori gansxva-vebuli mosazreba. erT-erTi mosazrebis Tanaxmad, ssk-s me-300 I muxli iTvaliswi-nebs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadasvlis SesaZleblobas, xolo ssk-s me-300 II muxliT dadgenilia mocemuli SesaZleblobis ganxorcielebis wesi da procedura. meore mosazrebis mixedviT, ssk-is me-300 I da me-300 II muxlebi adgenen ipoTekis sagnis kreditoris sakuTrebaSi gadasvlis or gansxvavebul wess. ker-Zod, ssk-s me-300 I muxli iTvaliswinebs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis wess, xolo me-300 II muxli - erToblivi gancxadebiT mimarT-vis wess, maSin rodesac ipoTekis xelSekrulebaSi araferia naTqvami ipoTekis sagnis pirdapir sakuTrebaSi gadasvlasTan dakavSirebiT da mxareebi mogvianebiT mividnen am azramde.

niSandoblivia, rom normis ganmartebisas gadamwyvetia kanonis arsisa da miz-nis (“ratio legis”) Sesabamisi ganmarteba5. Tu davuSvebT, rom ssk-s me-300 I muxli ar iTvaliswinebs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis wess

5. kereseliZe, kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, 2009, gv. 74.

27

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-300 მუხლის არსი და თავისებურებანი

da igi ganxilul unda iqnas me-300 II muxlTan erTad (anu, sakuTrebis uflebis gadasvlisaTvis yvela SemTxvevaSi saWiroa mesakuTris Tanxmoba), maSin gaugebaria me-300 I muxlis daniSnuleba. kerZod, azrs kargavs ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTis kreditoris (ipoTekaris) sakuTrebaSi gadasvlis Sesaxeb SeTanxmebis pir-dapir gaTvaliswineba ipoTekis xelSekrulebaSi, an gamodis, rom Tuki mxareebma xelSekrulebaSi pirdapir ar gaiTvaliswines aRniSnuli piroba, SemdgomSi isini ssk-is me-300 muxliT miniWebuli uflebiT veRar isargebleben.

amasTan, gagviWirdeba uzenaesi sasamarTlos poziciis gaziareba imasTan daka-vSirebiT, rom ssk-s me-300 I da II muxlebis erTiani moazrebis pirobebSi, movale, romelic ar asrulebs dadgenil vadaSi Tavis valdebulebas, gamoiCens keTil-gonierebas da „borotad“ ar isargeblebs me-300 muxliT gaTvaliswinebuli Sesa-ZleblobiT - ar daeTanxmos kreditors sakuTrebis uflebis gadacemaze. normis daniSnuleba da arsi ar unda ukavSirdebodes movalis SesaZlo qmedebas, misi keTilsindisierebis savaraudo farglebsa, Tu valdebulebis SeusruleblobiT gamowveuli mkacri iuridiuli Sedegis SiSs. msgavsi msjeloba mxolod hipoTetu-ria da ver eqneba kanonmdeblis zusti nebis amocnobis pretenzia.

praqtikuli TvalsazrisiT, ipoTekis saganze sakuTrebis uflebis SeZenisaTvis nebismier SemTxvevaSi aucilebelia, ipoTekarma da mesakuTrem erToblivi gan-cxadebiT mimarTon sajaro reestrs. gansxvaveba ikveTeba uSualod moTxovnis safuZvlis gansazRvrisas, ra drosac wina planze iwevs ipoTekis xelSekruleba. kerZod, Tu miviCnevT, rom me-300 II muxli Tavisi arsiT exeba mxolod im SemTxve-vas, rodesac ipoTekaris xelSekrulebaSi araferi iyo naTqvami ipoTekis sagnis pirdapir sakuTrebaSi gadasvlasTan dakavSirebiT da mxareebi mogvianebiT mivi-dodnen am azramde, SeuZlebelia, nebis gamovlena win uswrebdes valdebulebis darRvevis faqts. amave logikiT, SeuZlebelia ssk-is me-300 II muxlis gaTvaliswi-neba xelSekrulebiT. Sesabamisad, ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadas-vlis wesis gansazRvra iqneba ssk-is me-300 I muxlidan (da ara me-300 II muxlidan) gamomdinare daTqma xelSekrulebaSi.

kanonmdeblis zusti nebis identificirebisaTvis mniSvnelovania kanonis nor-maTa sistemuri analizi. am kuTxiT, sayuradReboa, ssk-Si arsebuli regulacia ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTis realizaciasTan dakavSirebiT. kerZod, ssk-is 302-e muxlis 31 nawilis Tanaxmad, „kreditorisa da mesakuTris werilobiTi formiT dadebul garigebaSi mxareebs SeuZliaT gaiTvaliswinon, rom ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTis kreditorisTvis gadacema da realizacia SeiZleba ganxorcieldes notariusis mier gacemuli saaRsrulebo furclis safuZvelze. aseT SemTxvevaSi mxareTa Soris dadebuli garigeba dadasturebuli unda iqnes sa-notaro wesiT.“ Sesabamisad, kanonmdebeli uSvebs ssk-is me-300 I da 302-e muxlebis erToblivad gamoyenebis SesaZleblobas, ra SemTxvevaSic ipoTekis sagni ipoTeka-ris sakuTrebaSi gadadis notariusis saaRsruleblo furclis safuZvelze (Tu es pirdapir iqna gaTvaliswinebuli notariulad damowmebul ipoTekis xelSekrule-baSi) da sajaro reestrisadmi ipoTekaris da mesakuTris erToblivi gancxadebiT mimarTva aRar aris relevanturi. am dros, sajaro reestri ipoTekaris sakuTre-bis uflebas aregistrirebs mxolod kreditoris mimarTvisa da notariusis mier gacemuli saaRsruleblo furclis safuZvelze.

zemoaRniSnulidan naTelia, rom kanonmdeblis neba unda yofiliyo ssk-is me-300 I da me-300 II muxlebiT ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadasvlis ori

28


gansxvavebuli wesis dadgena. radgan Tu davuSvebT, rom me-300 II muxls ar aqvs TviTmyofadi xasiaTi da masSi gawerilia mxolod mxareTaTvis am muxlis pirveli nawiliT miniWebuli uflebis ganxorcielebis wesi da pirobebi, maSin gamoiricxe-ba ssk-is me-300 I muxlTan erTad 302-e muxlis 31 nawilis gamoyenebis SesaZleblo-ba, rac swored rom kanonmdeblis nebis sawinaaRmdegod unda iqnes miCneuli.

4. ipoTekis xelSekrulebis me-9 muxlis mimarTeba ssk-is me-300 muxlTan

saqalaqo sasamarTlom miiCnia, rom xelSekrulebis me-9 muxli Seesabameba ssk-is me-300 muxls, radgan ssk-is me-300 II muxlis meore nawili ar ukavSir-deba mis pirvel nawils da exeba mxolod im SemTxvevebs, rodesac ipoTekis xelSekrulebaSi araferia naTqvami ipoTekis sagnis pirdapir sakuTrebaSi ga-dasvlasTan dakavSirebiT da mxareebi mogvianebiT mividnen am azramde. sa-samarTlos ganmartebiT, mocemul SemTxvevaSi ipoTekis xelSekrulebis me-9 muxlis me-2 punqtSi miTiTebulia ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis SesaZlebloba da wesi da aseT SemTxvevaSi damatebiTi erToblivi gancxadeba saWiro aRar aris. sasamarTlos azriT, ipoTekars ipo-Tekis xelSekrulebiT dauSvia ipoTekis sagnis sakuTrebaSi gadasvlis orive wesi (pirdapiri da erToblivi gancxadebis meSveobiT), rac ar ewinaaRmdegebo-da samoqalaqo kodeqsis me-300 muxls.

Tbilisis saqalaqo sasamarTlosagan gansxvavebuli pozicia aqvT Tbilisis sa-apelacio sasamarTlosa da saqarTvelos uzenaes sasamarTlos. kerZod, Tbilisis saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebis saapelacio wesiT gasaCivrebis Semdeg, Tbilisis saapelacio sasamarTlom mariam q.-s sarCeli nawilobriv daakmayofila - baTilad iqna cnobili xelSekrulebis 9.2 punqti. sasamarTlom miiCnia, rom xel-Sekrulebis sadavo me-9 muxli mTlianad ar ewinaaRmdegeba ssk-s me-300 muxls da ganmarta, rom ipoTekis xelSekrulebis sadavo 9.1 punqti Seesabameba ssk-s me-300 I muxls, gansxvavebiT 9.2 punqtisagan, romelic arsebiT winaaRmdegobaSia ssk-is me-300 II muxlTan. sasamarTlos mosazrebiT, kanonis dasaxelebuli danawesi pirdapir da yovelgvari orazrovnebis gareSe adgens, rom kreditorsa da movales mxolod maSin SeuZliaT mimarTon sajaro reestrs erToblivi gancxadebiT, rodesac mova-le gaaWianurebs ipoTekiT uzrunvelyofili moTxovnis dakmayofilebas; ipoTekis sagnis kreditoris (ipoTekaris) sakuTrebaSi gadasasvlelad mxareTa SeTanxmebis garda saWiroa, dadgindes moTxovnis dakmayofilebis gaWianurebis faqti da mxo-lod amis Semdeg Sedges mxareTa erToblivi gancxadeba. nebismieri sawinaaRmdego SeTanxmeba ki baTilad unda CaiTvalos.

sadavoa xelSekrulebis 9.2 punqtis ssk-s me-300 II muxlTan Seusabamobis dasabuTeba im motiviT, rom igi adgens kanonis normisagan gansxvavebul wess. mocemul SemTxvevaSi, gaziarebul unda iqnes saqalaqo sasamarTlos ganmar-teba, romlis mixedviTac, xelSekrulebis 9.2 punqtis Sesabamisad, ipoTekari mxolod im SemTxvevaSia uflebamosili, mimarTos sajaro reestrs ipoTekiT datvirTuli uZravi nivTis sakuTrebaSi gadacemis moTxovniT, rodesac msesxe-beli kreditis ZiriTad Tanxas da masze daricxul procents ar daabrunebs (mocemuli daskvna sasamarTlom daafuZna sadavo xelSekrulebis 9.2 punqtis pirvel winadadebas). zemoaRniSnuli, logikur bmaSia Tavad me-300 I muxlis danawesTan, romlis Tanaxmadac, Tu dadgeba valdebulebiT-samarTlebrivi

29


urTierTobidan gamomdinare winapirobebi, anu movale ar Seasrulebs nakisr valdebuleba, avtomaturad amoqmeddeba sanivTo-samarTlebrivi garigebis pi-robebi da moxdeba ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadas-vla. Sesabamisad, xelSekrulebis 9.2 punqti ar ewinaaRmdegeba ssk-s me-300 II muxls, metic mas aranairi kavSiri ar aqvs ssk-s me-300 II muxlTan, vinaidan adgens ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis wess (da ara „TanxmobiT gadasvlis“ wess, rogorc es ssk-s me-300 II muxliTaa ganmtki-cebuli).

5. xelSekrulebis 9.1 da 9.2 punqtebis urTierTmimarTeba

Tavisuflad SegviZlia daveTanxmoT saqalaqo sasamarTlos Sefasebas, rom 1) ssk-s me-300 I muxli damoukidebelia ssk-is me-300 II muxlisagan da 2) ipoTekis xelSekrulebis me-9 muxli ar ewinaaRmdegeba ssk-is me-300 muxls. Tumca, sadavoa Tavad ipoTekis xelSekrulebis me-9 muxlis pirveli da meore punqtebis erTma-neTisagan damoukideblad ganxilva da maTi saxiT, ipoTekis xelSekrulebaSi ipo-Tekis sagnis kreditoris sakuTrebaSi gadasvlis or sxvadasxva wesze saubari. Tu siRrmiseulad gavaanazilebT saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebas, naTeli gaxdeba, rom igi ipoTekis xelSekrulebis 9.1 punqts ganixilavs, rogorc xel-SekrulebaSi ssk-is me-300 II muxlis — , xolo 9.2 punqts, rogorc ssk-is me-300 I muxlis gamovlinebas. mocemuli msjeloba winaaRmdegobaSia Tavad sasamarTlos mier me-300 II muxlis SefasebasTan - alogikuria, rom mxareebma gaiTvaliswionon xelSekrulebiT is, razec „xelSekrulebaSi araferia naTqvami da ra azramdec mxareebi mogvianebiT mividnen“.

niSandoblivia, rom ipoTekis xelSekrulebis 9.1 da 9.2 punqtebi ganxiluli unda iyos ara cal-calke SemTxvevebad, aramed ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis SesaZleblobisa da wesebis damdgen norme-bad, romlebic avseben erTmaneTs da mxolod mTlianobaSi qmnian mxareTa mier gamoTqmuli nebis amsaxvel suraTs. aRnuSnuli daskvna efuZneba Tavad xel-Sekrulebis 9.2 punqtis pirvel winadadebas - „am xelSekrulebis 9.1. punqtiT gaTvaliswinebuli pirobis dadgomis SemTxvevaSi“, rac adasturebs, rom 9.2 punqti atarebs ara TviTmyofad da damoukidebel, aramed Semvseb xasiaTs da gamoiyeneba, mxolod maSin rodesac arsebobs 9.1 punqtiT gaTvaliswinebuli pirobebi. amasve miuTiTebs ss - k.s. bankis warmomadgenlis mier sakasacio sa-CivarSi dafiqsirebuli pozicia, imis Taobaze, rom sadavo me-9 muxli iTva-liswinebs ipoTekaris sakuTrebaSi ipoTekis sagnis gadasvlis detalur wess, kerZod, msesxebelma unda gaadacilos ZiriTadi sakredito Tanxisa da masze daricxuli procentis gadaxdis vadas da ipoTekarma sanotaro wesiT damow-mebuli gancxadebiT (sadac damowmebuli unda iyos mxolod xelmowera) unda mimarTos sajaro reestrs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadasvlis Sesaxeb. sajaro reestri ar amowmebs valdebulebis Seusruleblobis faqts. man ipoTekarisagan zemoaRniSnuli gancxadebis miRebis Semdeg, mesakuTris da-matebiTi nebarTvis gareSe, ipoTekis saganze unda daaregistriros ipoTekaris sakuTrebis ufleba.

30


6. sasamarTlos poziciis Sefaseba xelSekrulebis me-9 muxliT mxareTa mier dafiqsirebuli nebis pirobiT garigebad miCnevis Taobaze

sainteresoa sasamarTlos poziciis Sefaseba xelSekrulebis 9.2 punqtis pirobiT garigebad miCnevis Taobaze. rogorc ukve aRvniSneT, sadavo 9.1 da 9.2 punqtebiT mxa-reebma moaxdines xelSekrulebaSi ssk-is me-300 I muxlis implementireba. Sesabamisad, xelSekrulebis me-9 muxliT ganisazRvra ipoTekaris sakuTrebaSi ipoTekis sagnis pirdapiri gadasvlis detaluri wesi, kerZod, msesxebelma unda gaadacilos ZiriTa-di sakredito Tanxisa da masze daricxuli procentis gadaxdis vadas da ipoTekarma sanotaro wesiT damowmebuli gancxadebiT (sadac damowmebuli unda iyos mxolod xelmowera) unda mimarTos sajaro reestrs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTreba-Si gadasvlis Sesaxeb. sajaro reestri ar amowmebs valdebulebis Seusruleblobis faqts. man ipoTekarisagan zemoaRniSnuli gancxadebis miRebis Semdeg, mesakuTris damatebiTi nebarTvis gareSe, ipoTekis saganze unda daaregistriros ipoTekaris sa-kuTrebis ufleba. is garemoeba, rom gadauxdelobis faqtis ar arseboba, mocemul garigebas pirobiT garigebad xdis, rac aseve kanonieria. sruliad viziarebT Tbili-sis saqalaqo sasamarTlos pozicias im nawilSi, rom garigebis kanoniereba ar gani-sazRvreba imiT, Tu romelia pirveladi - faqti, Tu neba, aramed imiT, rom neba iyos namdvili, gamoxatuli mxaris mier kanonis moTxovnaTa Sesabamisad.

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo miuTiTebs, rom „kanoni ar krZalavs sa-moqalaqo kodeqsis me-300 muxlis meore nawiliT gaTvaliswinebuli moqmedebis samomavlod ganxorcielebaze winaswar SeTanxmebas, magram, amasTan, es SeTanx-meba (rom movale Tanaxmaa, valdebulebis darRvevis SemTxvevaSi erToblivi gancxadebiT mimarTos sajaro reestrs) mxolod samomavlo moqmedebis ganxor-cielebaze - erToblivi gancxadebis Sedgenaze Tanxmobas unda exebodes.“ mi-maCnia, rom sasamarTlos msjeloba am kuTxiT dazustebas saWiroebs, kerZod, Tuki xelSekrulebaSi dafiqsirdeba ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadasvlis wesi, es bunebrivia, iqneba ara ssk-is me-300 II, aramed ssk-is me-300 I muxlidan gamomdinare daTqma xelSekrulebaSi. Sesabamisad, kontrahentTa na-mdvili nebis safuZvelze winaswar Sedgenilma erToblivma gancxadebam ar unda gaiaros „namdvilobis testi“ ssk-is me-300 II muxliT. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo aRniSnavs, rom ssk-s 300 II muxlis gamoyenebisTvis misi Sinaarsidan gamomdinare gadamwyvetia swored faqtis - valdebulebis darRvevis pirvelad arseboba da Semdgeg nebis (ipoTekis sagnis kreditoris sakuTrebaSi gadacemis) gamoxatva. mocemuli msjeloba legitimuria, Tu CavTvliT, rom ssk-is me-300 II muxli iTvaliswinebs ara „pirdapiri gadasvlis wess“, aramed „erToblivi gan-cxadebiT mimarTvis wess“, ra drosac SeuZlebelia, nebis gamovlena win uswreb-des valdebulebis darRvevis faqts.

Sesabamisad, Cvens SemTxvevaSi, mxareebma ssk-is me-300 I muxlze dayrdnobiT gamoxates neba, romlis mixedviTac „ipoTekari da mesakuTre sTxoven sajaro reestrs, rom ipoTekarisagan zemoaRniSnuli gancxadebis miRebis Semdeg, mesaku-Trisagan raime damatebiTi Tanxmobis gamoTxovis gareSe, sajaro reestrma daare-gistriros ipoTekaris sakuTrebis ufleba“. amasTan, mxareebi sadavo 9.2 punqtiT, ssk-is 90-e muxlis6 Sesabamisad, SeTanxmdnen im iuridiul Sedegze, romelic dad-

6. „pirobiTad iTvleba garigeba, rodesac igi damokidebulia samomavlo da ucnob movlenaze imiT, rom an garigebis Sesrulebis gadadeba xdeba mis dadgomamde, anda garigebis Sewyveta - am movlenis

31


geboda movalis mier kreditis ZiriTadi Tanxisa da masze daricxuli procentis sabanko kreditis xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadebSi daubruneblobis Se-mTxvevaSi (ix. 9.1 punqti).

daskvna

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, naTelia, rom ssk-is me-300 I da me-300 II muxlebi adgenen ipoTekis sagnis kreditoris sakuTrebaSi gadasvlis erTmaneTi-sagan gansxvavebul wess. Sesabamisad, ssk-s me-300 I muxli iTvaliswinebs ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis wess, xolo me-300 II muxli - erToblivi gancxadebiT mimarTvis wess, maSin rodesac ipoTekis xelSekrulebaSi araferia naTqvami ipoTekis sagnis pirdapir sakuTrebaSi gadasvlasTan dakavSire-biT da mxareebi mogvianebiT mividnen am azramde.

niSandoblivia, rom sadavo 9.1 da 9.2 punqtebiT mxareebma moaxdines xelSekru-lebaSi ssk-is me-300 I muxlis implementireba. xelSekrulebis 9.1 da 9.2 punqtebi ganxiluli unda iyos ara cal-calke SemTxvevebad, aramed ipoTekis sagnis ipoTe-karis sakuTrebaSi pirdapiri gadasvlis SesaZleblobisa da wesebis damdgen nor-mebad, romlebic avseben erTmaneTs da mxolod mTlianobaSi qmnian mxareTa mier gamoTqmuli nebis amsaxvel suraTs.

Sesabamisad, ssk-is me-300 II muxlis gamoyenebis dros SeuZlebelia, nebis gamo-vlena win uswrebdes valdebulebis darRvevis faqts. amave logikiT, warmoudge-nelia me-300 II muxlis gaTvaliswineba xelSekrulebiT, xolo Tu xelSekrulebaSi dafiqsirdeba ipoTekis sagnis ipoTekaris sakuTrebaSi gadasvlis wesi, es iqneba ara ssk-is me-300 II, aramed ssk-is me-300 I muxlidan gamomdinare daTqma xelSekru-lebaSi.

dadgomisTanave.“

3232

nino qoCiaSvili1

Tanasworobasa da SejibrebiTobaze damyarebuli samarTalwarmoeba mowmeTa

Cvenebebis Sefasebisas

Sesavali

“3. yvela braldebuls aqvs uflebaTa Semdegi minimumi:d. dakiTxos mis winaaRmdeg Cvenebis mimcemi mowmeebi,

an hqondes imis ufleba, rom es mowmeebi iqnen dakiTxulni da hqondes Tavis mowmeTa gamoZaxebis da dakiTxvis ufleba

imave pirobebiT, romlebic gamoiyeneba mis winaaRmdeg Cvenebis mimcemi pirebis mimarT.“

adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvis evropuli konvencia:

muxli 6 - samarTliani sasamarTlos ufleba.2*

samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba erT-erTi fundamenturi da mniSvne-lovani principTagania im uflebaTa da TavisuflebaTa CamonaTvalSi, romelsac iTvaliswinebs adamianis uflebaTa evropuli konvencia da uromlisodac srul-yofili samarTalwarmoebis ganxorcieleba samarTlebriv da demokratiul saxel-mwifoSi warmoudgenelia. aRniSnuli uflebis relevanturobaze metyvelebs aseve is statistikuri monacemebi, romelTa mixedviTac, adamianis uflebaTa evropu-li sasamarTlos gadawyvetilebebis umravlesoba dRemde swored konvenciis me-6 muxlis darRvevas exeba.3

aqve unda aRiniSnos isic, rom samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba gvx-vdeba ara marto adamianis uflebaTa evropul konvenciaSi, aramed igi asaxulia aseve mTel rig saerTaSoriso samarTlebriv dokumentebSi, rogoricaa: saerTa-Soriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, evrokavSiris ZiriTad uflebaTa qartia da a.S.

amdenad, saqmis samarTlianad ganxilvis Sesaxeb moTxovna adamianis ZiriTad uflebaTa da TavisuflebaTa praqtikuli ganxorcielebis aucilebeli winapiro-baa. Tumca winamdebare naSromisaTvis sayuradReboa ara zogadad samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba, aramed misi erT-erTi umniSvnelovanesi elementi - mxareTa Tanasworoba da SejibrebiToba mtkicebulebaTa warmodgenisa da ganxil-vis etapze, kerZod ki, adamianis uflebaTa evropuli konveciis me-6 muxlis me-3

1. Tsus magistranti, ienis universitetis samarTlis magistri (LL.M)2. *http://www.gyla.ge/files/3/5kje1n7ezv.pdf 3. ix. Annual Report 2010, Registry of the European Court of Human Rights Strasbourg, 2011, gv. 151.

33

Tanasworobasa da SejibrebiTobaze damyarebuli samarTalwarmoeba mowmeTa Cvenebebis Sefasebisas

nawilis “d” qv/p-is moTxovna. aRniSnuli norma mxareebs da, upirveles yovlisa, braldebuls, SesaZleblobas aZlevs, kanonisa da sasamarTlos winaSe Tanasworobis gaTvaliswinebiT gamoiZaxon da dakiTxon mowmeebi. amasTan samarTliani sasamarT-lo ganxilvis uzrunvelsayofad mniSvnelovania, rom arc erTi mxare ar Cadges araxelsayrel pirobebSi Tavisive oponentis sapirispirod.4 aqve unda aRiniSnos, rom konvenciis me-6 muxlis me-3 nawilis “d” qv/p-is moTxovna ar warmoadgens absolutur uflebas, romelic nacionalur sasamarTloebs daavaldebulebda, daekmayofilebina dacvis mxaris nebismieri Suamdgomloba mowmis gamoZaxebisa da dakiTxvis Sesaxeb. konvencia adgens zogad garantias imis Taobaze, rom saqmesTan Semxeblobis mqone mowmeebis dakiTxva ganxorcieldes Tanabar pirobebSi. Tumca adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtikas Tu gadavxedavT, vnaxavT, rom garkveuli gamonaklisebi zemoxsenebuli garantiidanac arsebobs manam, sanam safrTxe ar daemuqreba samarTliani sasamarTlo ganxilvis uflebas. gamonaklis SemTxvevebSi igulisxmeba obieqturad gardauvali viTareba, rodesac dacvis mxa-ris uflebaTa SezRudvis acileba SeuZlebeli iyo. sasamarTlo praqtikidan aRsa-niSnavia oTxi Semdegi viTareba: 1. mowmis mier Cvenebis micema SeuZlebelia, rad-gan ar gamocxadda sasamarTloze an SeuZlebelia misi moyvana; 2. arsebobs mowmis vinaobis gasaidumloebis interesi; 3. mowme daSinebulia braldebulis mier; 4. mowme aris seqsualuri danaSaulis msxverpli, romelmac braldebulTan dapiris-pirebis Sedegad, SesaZlebelia, mZime sulieri tramva miiRos.5

droTa ganmavlobaSi adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom SeimuSava er-Tiani midgoma konvenciis me-6 muxlis me-3 nawilis “d” qv/p-is farglebSi SezRud-vebis dawesebasTan dakavSirebiT (Tumca zogierTi avtori strasburgis sasamarT-los ganmartebebs sakmaod kritikulad afasebs da Tvlis, rom konvenciis me-6 muxlis me-3 nawili araviTar SezRudvas ar iTvaliswinebs urTierTsawinaaRmdego interesebis dacvis mizniT6). am mxriv aRsaniSnavia 2010 wlis 16 Tebrvlis ga-dawyvetileba, romelic winamdebare naSromis erT-erT mniSvnelovan ganxilvis sa-gans warmoadgens. saqmeSi - v.d. rumineTis winaaRmdeg strasburgis sasamarTlom, marTalia, gaimeora manamde arsebuli praqtika dacvis mxarisaTvis mowmeTa Tana-bar pirobebSi gamoZaxebisa da dakiTxvis uzrunvelyofasTan dakavSirebiT,7 magram aseve Zveli gadawyvetilebebisgan gansxvavebiT, mocemul saqmeSi “Seumowmebeli” mtkicebulebis sandoobazec imsjela, riTac, SeiZleba iTqvas, rom kidev ufro daakonkreta manamde arsebuli kriteriumebi.

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtikasTan erTad aseve sain-teresoa mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis Sidasaxelmwifoebrivi regu-lireba. mtkicebulebaTa daSvebisa da ganxilvis Sesaxeb principebis SemuSaveba swored nacionaluri kanonmdeblobis prerogativaa, adamianis uflebaTa evropu-li sasamarTlo ki amowmebs, Sidasaxelmwifobrivi samarTalwarmoeba mTlianobaSi samarTliani iyo Tu ara.8 konvenciis monawile saxlemwifoebis msgavsad qarTuli kanonmdeblobac adgens saerTaSoriso standartebis Sesabamis debulebebs samarT-liani sasamarTlo ganxilvis gansaxorcieleblad. Tumca aRniSnuli Sesabamisoba,

4. ix. k. korkelia, n. mWedliZe, al. nalbandovi, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisoba adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa da misi oqmebis standartebTan, 2005, gv. 133. 5. ix. S. treqseli, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 330.6. ix. S. treqseli, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis procesSi, Tbilisi, 2009, gv. 331.7. ix. unterpertingeri avstriis winaaRmdeg, $31; luka italiis winaaRmdeg, $40.8. ix. v. golvitceri, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis procesSi, berlini 2005, gv. 398.

34

ნინო ქოჩიაშვილი

SesaZlebelia, kiTxvis niSnis qveS daayenos 2009 wlis sakanonmdeblo cvlilebam, kerZod ki, sssk-s 114-e muxlis me-4 nawilma meore mxaris informirebisa da mo-nawileobis gareSe mowmis magistrati mosamarTlis winaSe dakiTxvis uflebis Se-motaniT.

amdenad, warmodgenili naSromis mizania, erTis mxriv, v.d. rumineTis winaaR-mdeg — aRniSnuli saqmis magaliTze adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtikis ganzogadeba da im saerTo kriteriumebis ganxilva, romelTa safuZve-lzec sasamarTlo uzrunvelyofs dacvis mxarisaTvis Tanabari pirobebis Seqm-nas mowmeTa gamoZaxebisa da dakiTxvisas. meores mxriv ki sayuradReboa qarTuli sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi da, kerZod, 114-e muxlis me-4 nawili, ro-melic adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa da strasburgis sasamarTlos mier ganmtkicebuli praqtikis sapirispirod aranair bariers ar awesebs erT-erTi mxaris monawileobis gareSe dakiTxuli mowmis Cvenebis sasamarTlos mier Sefase-bisaTvis.

1. samarTlebriv saSualebaTa Tanasworoba evropuli sasamarTlos mixedviT

adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis me-3 nawilis “d” qv/p-is moTxovna upirveles yovlisa, gulisxmobs samarTlebriv saSualebaTa Tanasworo-bas mowmeTa gamoZaxebisa da dakiTxvis etapze. aRniSnuli ufleba ki gamoricxa-vs mtkicebulebis calmxrivi gamokvlevis SesaZleblobas. amasTan, braldebulis monawileobis gareSe dakiTxuli mowmis Cveneba mxolod maSin SeiZleba miiRos sasamarTlom mxedvelobaSi, rodesac igi ganmtkicebulia sxva utyuari mtkice-bulebiT. amdenad, sasamarTlo “gadamwyveti xarisxiT” ar unda daeyrdnos cal-mxrivad gamokvleul mtkicebulebas. 9 aRniSnuli midgoma gamoiyena strasburgis sasamarTlom aseve v.d. rumineTis winaaRmdeg saqmeSi, sadac, rogorc zemoT ukve aRvniSneT, msjelobis sagnad aseve aqcia “Seumowmebeli” mtkicebulebis sandooba. imisaTvis, rom kargad gavaanalizoT, konvenciis me-6 muxlis darRveva, mokled mimovixiloT saqmis faqtobrivi garemoebani.

1969 wels dabadebulma rumineTis moqalaqe v.d.-m saCivriT mimarTa adamianis uflebaTa evropul sasamarTlos, sadac igi aRniSnavda, rom Sidasaxelmwifoebrivi samarTalwarmoebisas igi gaxda araadamianuri mopyrobis msxverpli. ganmcxadeblis TqmiT, mas aseve ar mieca samarTliani sasamarTlo ganxilvis SesaZlebloba. amdenad, wardgenili saCivris mixedviT, ganmcxadebeli sadavod xdis saxelmwifos mxridan mis mimarT konvenciis me-3, me-6 muxlis pirveli da me-3 nawilis “d” qv/p-is darRvevas.

saqmis faqtobrivi garemoebebidan irkveva, rom videles raionuli sasamarTlos 2002 wlis gadawyvetilebiT v.d. cnobil iqna damnaSaved bebiis gaupatiurebaSi, aseve Zarcvasa da qurdobaSi. saqmis ganmxilveli sasamarTlo ZiriTadad daeyrd-no dazaralebulisa da mowmeTa Cvenebebs, xolo ganmcxadeblis mier gamoZaxebuli mowmis dakiTxvasa da aseve DNA-is analizis Catarebaze uari ganacxada. ganmcxade-blisaTvis ar gaucvniaT dazaralebulis werilobiTi Cveneba da mas aseve ar mieca SesaZlebloba, kiTxvebi daesva msxverplisaTvis.10

9. ix. v. golvitceri, adamianis uflebebi sisxlis samarTlis procesSi, berlini 2005, gv. 408..10. ix.ix. http://sim.law.uu.nl/SIM/CaseLaw/hof.nsf/1d4d0dd240bfee7ec12568490035df05/a5252cd15a3690ccc12576cc0035b2e7?OpenDocument 26-08-2011 09:15:26

35


aRniSnul saqmeze adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom erTsulovnad daadgina ganmcxadeblis mimarT arahumanuri mopyrobis faqti da mis mimarT kon-venciiT garantirebuli samarTliani sasamarTlo ganxilvis uflebis darRveva. sasamarTlom me-6 muxlze msjelobisas yuradReba gaamaxvila im garemoebaze, rom ganmcxadebels ar mieca SesaZlebloba daekiTxa dazaralebuli da aseve uari eTqva iseTi mniSvnelobis mqone eqspertizis Catarebaze, rogoricaa DNA-s analizi. strasburgis sasamarTlom Tavis gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom samarTlebriv saSualebaTa Tanasworoba warmoadgens samarTliani sasamarTlo ganxilvis fun-damentur elements, uromlisodac aRniSnuli principis ganxorcieleba SeuZlebe-lia. winamdebare saqmeSi ki konvenciis Sesabamisi balansi mxareebs Soris darRveu-lia, radganac gamamtyunebeli ganaCeni ganmcxadeblis mimarT mniSvnelovanwilad eyrdnoboda saqmeSi mTavari mowmis — dazaralebulis werilobiT Cvenebas, romlis Sinaarsic ganmcxadeblisaTvis ucnobi iyo da, aqedan gamomdinare, mas ar mieca SesaZlebloba, daemtkicebina an gaebaTilebina aRniSnuli Cvenebis utyuaroba.

amdenad, winamdebare gadawyvetilebiT adamianis uflebaTa evropulma sa-samarTlom gaiziara ra manamde arsebuli praqtika da konvenciis me-6 muxlis me-3 nawilis “d” qv/p-is darRvevad gamoacxada dacvis mxarisaTvis braldebis mier warmodgenili mTavari mowmis Cvenebis Sefasebis uflebis SezRudva, aseve sasamarTlos uari mis mier gamoZaxebuli mowmis dakiTxvasa da DNA-s analizis Ca-tarebaze. yuradsaRebi faqti strasburgis sasamarTlos 2010 wlis 16 Tebervlis gadawyvetilebaSi aris is, rom aq sasamarTlom aqcenti gaakeTa “Seumowmebeli” mtkicebulebis bunebaze. kerZod, sasamarTlos mtkicebiT, ganmcxadeblisaTvis mTavari mowmis dakiTxvis SesaZleblobis micemisa da DNA-s analizis Catarebis SemTxvevaSi utyuarad dadasutrdeboda an gabaTildeboda mTavari mowmis Cvene-ba, romelsac saqmis ganmxilveli sasamarTlo daeyrdno. radganac Seumowmebeli darCa aRniSnuli mtkicebuleba, misi sandoobis xarisxic Semcirda da gamamtyu-nebeli gadawyvetilebisTvis gamousadegari gaxda. aqedan gamomdinare, adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom zemoaRniSnul kriteriumebs (gamamtyunebeli ganaCeni “gadamwyveti xarisxiT” ar unda emyarebodes calmxrivad gamokvleul mt-kicebulebebs) daamata, rom araTu gadamwyveti xarisxiT, rogorc es aSi avstriis winaaRmdeg saqmeSi daadgina, aramed Tu mtkicebulebis sandooba eWvqveS dgeba, dauSvebelia, sasamarTlos gadawyvetileba daefuZnos aseT mtkicebulebas. moce-mul saqmeSi ki dazaralebulis Cvenebis sandooba eWvqveS dadga erTis mxriv imiT, rom gansasjels ar mieca TavismarTlebis SesaZlebloba dazaralebulisaTvis ki-Txvebis dasmis nawilSi da meores mxriv, DNA-s analizis Catarebaze uaris TqmiT.

rogorc ukve aRvniSneT, samarTlebriv saSualebaTa Tanasworoba daculia ma-Sin, rodesac erTmaneTTan dapirispirebul mxareebs, miuxedavad maTi miznebisa da amocanebisa samarTalwarmoebis etapze, Tanabrad SeuZliaT, gavlena moaxdinon sasamarTlos mier gadawyvetilebis miRebis procesze. Tanabari pirobebis dacva ki obieqturad SeuZlebelia, rodesac erT-erTi mxare ar eswreba mowmis daki-Txvas, ufro metic, ar icis aRniSnuli dakiTxvis Sesaxeb. saqme exeba sssk-s 114-e muxlis me-4 nawiliT gaTvaliswinebul SesaZleblobas, romelic sadavod xdis SejibrebiTi procesis ganxorcielebas. Semdegi Tavi swored mowmeTa gamoZaxe-bisa da dakiTxvis etapze qarTuli sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis evropul standartebTan Sesabamisobas daeTmoba.

36

ნინო ქოჩიაშვილი

2. sssk-s 114-e mux. me-4 naw — SejibrebiTobis ormagi standarti?!

mxareTa SejibrebiToba da upirveles yovlisa, braldebulisaTavis Tanabari pirobebis miniWeba uzrunvelyofilia saqarTvlos konstituciis 42-e muxlSi, romlis me-6 punqtis mixedviTac: braldebuls ufleba aqvs, moiTxovos Tavi-si mowmeebis iseTsave pirobebSi gamoZaxeba da dakiTxva, rogoric braldebis mowmeebs. sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi ki, marTalia, calsaxad ar iTvaliswinebs amgvar Canawers, magram me-9 muxlisa da 38-e muxlis me-14 nawi-li SesabamisobaSia erTis mxriv konstituciis moTxovnasTan da meores mxriv, saerTaSoriso standartebTan. Tumca 2009 wels sisxlis samarTlis procesSi ganxorcielebuli sakanonmdeblo cvlilebis Sedegad11 aRniSnuli Tanafardoba, SesaZlebelia, dairRves. kerZod, ssk-s 114-e muxli iTvaliswinebs gamonaklis SemTxvevebs, rodesac mowmis dakiTxva sasamarTloSi saqmis arsebiT ganxilva-mde SeiZleba ganxorcieldes. amasTan mowmes Cveneba CamoerTmeva magistrati mosamarTlis winaSe. erTi SexedviT, aRniSnuli norma, emsaxureba ra danaSau-lis gaxsnis saxelmwifos kanonier mizans, SesabamisobaSi modis aseve evro-pul standartebTan da ar iwvevs araTanabari mdgomareobis Seqmnas romelime mxarisaTvis. magram amgvari warmodgena irRveva maSin, rodesac amave muxlis me-4 nawilis mixedviT, erTi mxaris dasabuTebuli Suamdgomlobis safuZvelze mowmis dakiTxva magistrati mosamarTlis winaSe meore mxaris informirebisa da dakiTxvaSi monawileobis gareSe xdeba SesaZlebeli. amasTan kanonmdebeli akonkretebs, rom 114-e muxlis me-4 nawilis mixedviT dakiTxuli mowmis Cveneba dauSvebelia, Tu mowmis dakiTxva saqmis arsebiTi ganxilvisas iqneba SesaZlebe-li. marTalia adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis me-3 nawi-lis “d” qv/p, rogorc ukve aRiniSna, ar iZleva braldebis mxaris mowmis dakiTx-vaSi braldebulis monawileobis absolutur uflebas, magram adgens im minimum garantiebs, romlebic aucilebelia SejibrebiTobisa da TanasworobisaTvis da aqedan gamomdinare, samarTliani sasamarTlo ganxilvis uzrunvelysayofad. qarTuli kanonmdebloba ki ar Seicavs raime saxis miTiTebas amgvari garan-tiebis Taobaze da ufro metic, SejibrebiTobis da Tanaworobis darRvevis albaToba ufro izrdeba maSin, rodesac qarTuli kanonmdeblobis mixedviT, mosamarTles ufleba ar aqvs kiTxvebi dausvas mowmes (gamonaklis SemTxvevaSi dasaSvebia mosamarTlem damazustebeli SekiTxva dausvas mowmes, amasTan, mxo-lod mxareTa Tanxmobis SemTxvevaSi). amdenad, meore mxaris monawileobis gare-Se mowmis dakiTxvis iniciatori aris is erTaderTi “yovlisSemZle”, romelsac SeuZlia kiTxvebi dausvas mowmes. Sesabamisad, aRniSnul CvenebaSi dafiqsirebu-li iqneba mxolod is pozicia, romelic mxares surs, rom mowmisgan moisminos. amgvari calmxrivad gamokvleuli mtkicebuleba ki yovelTvis eWvqveS daayene-bs mis sandoobas, rac mas strasburgis sasamarTlos praqtikis mixedviT, gama-mtyunebeli ganaCenisTvis gamousadegars gaxdis. rogorc vxedavT, mocemuli saproceso norma qmnis erTgvar safrTxes braldebulis uflebebisaTvis (mar-Talia, sssk-s 114-e muxlis me-4 nawili orive mxarisaTvis iZleva mowmeTa cal-mxrivad dakiTxvis SesaZleblobas, magram ZalTa balansis obieqturi uTanaswo-robidan gamomdinare, erT mxares saxelmwifo da meore mxares braldebuli, mizanSewonilia, rom yuradReba swored braldebulis uflebebze gamaxvildes).

11. ix. 2009 wlis sisxlis samarTlis sistemis reformis strategia, gv. 4.ix. 2009 wlis sisxlis samarTlis sistemis reformis strategia, gv. 4.

37


am safrTxis Seqmna ki gamarTlebuli iqneboda maSin, Tu saproceso kanonmdeb-loba raime SezRudvas daawesebda calmxrivad gamokvleuli mtkicebulebis Se-fasebisas, rogorc es Tundac braldebulis aRiarebasTan gvxvdeba (sssk-s 73-e mux.) yovelgvari SezRudvebis gareSe ki sssk-s 114-e muxlis me-4 nawilis mier Seqmnili safrTxe gaumarTlebeli da mizanSeuwonelia samarTliani sasamarT-lo ganxilvis uflebis TvalsazrisiT, aseve ewinaaRmdegeba Tavad saproceso kodeqsis zogad nawilSi ganmtkicebul debulebebs mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis Sesaxeb.

daskvna

winamdebare naSromSi yuradReba gamaxvilda im faqtze, Tu ra mniSvneloba aqvs mxareTa Tanasworobasa da SejibrebiTobaze damyarebul samarTalwarmoebas samarTliani sasamarTlo ganxilvis uflebis uzrunvelyofisaTvis. aseve ganxilul iqna saqarTveloSi 2009 wels sisxlis samarTlis procesSi ganxorcielebuli saka-nonmdeblo cvlilebis xarvezi, romelic sxva damcavi garantiebisa Tu erT-erTi mxaris mier “Seumowmebeli” mtkicebulebis gamoyenebisaTvis barierebis ararsebo-bis gamo aSkara safrTxes uqmnis sisxlis samarTlis saqmis samarTlianad ganxil-vasa da, Sesabamisad, saqmeze materialuri WeSmaritebis dadgenas.

daskvnis saxiT SeiZleba aRiniSnos, rom samarTlebriv saxelmwifoSi, sadac da-culi da ganmtkicebulia samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba, aRiarebu-lia SejibrebiToba da mxareTa Tanasworoba, adgili ar unda hqondes ormag stan-dartebs zemoaRniSnuli principebis praqtikaSi ganxorcielebis TvalsazrisiT.

3838

rusudan rogava1

uzrunvelyofiTi cesia da movalis garantiis samarTlebrivi buneba

Sesavali

mxaris mier valdebulebiT-samarTlebrivi urTierTobidan gamomdinare nakisri valdebulebis Sesruleba upirveles yovlisa, missave keTil nebas emyareba. Tumca SeuZlebelia samoqalaqo brunvis stabiluroba mxolod piris keTil nebaze iyos damokidebuli. swored amitom samoqalaqo samarTali icnobs moTxovnis uzrun-velyofis saSualebebs, romelic piris mier aRebuli valdebulebis Sesrulebis garantias warmoadgens.

moTxovnis uzrunvelyofis saSualebebi praqtikul mniSvnelobas valdebulebis Seusruleblobis an arajerovnad Sesrulebis dros iZens. maTgan qarTul samarT-lebriv sivrceSi yvelaze xSirad sanivTo uzrunvelyofis saSualebebs vxvdebiT, rogoricaa ipoTeka da giravnoba.

moTxovnis uzrunvelyofis saSualebebi anacvleben ZiriTad valdebulebas da maTi Seusruleblobis dros ikaveben Sesrulebis adgils. moTxovnis uzrunvelyo-fis damatebiTi saSualebebi pirgasamtexlo, be da movalis garantia valdebule-bis jerovnad Sesrulebis garantias warmoadgenen.

moTxovnis uzrunvelyofis saSualebebi iyofa valdebulebiT-samarTlebriv da sanivTo-samarTlebriv, kanonismier da saxelSekrulebo saSualebebad.2 maT dawvrilebiT mimoxilvas winamdebare statia ar isaxavs miznad. misi mizania gan-sazRvros moTxovnis uzrunvelyofis damatebiTi saSualebis - movalis garantiis arsi, misi praqtikuli mniSvneloba da gamoyeneba. amasTan, ganixilos sxva tipis moTxovnis uzrunvelyofis saSualebebi, romelTac saqarTvelos samoqalaqo ko-deqsi ar iTvaliswinebs, Tumca mxareebs SeuZliaT, SeaTanxmon saxelSekrulebo Tavisuflebis principidan gamomdinare.

gansaxilvel moTxovnis uzrunvelyofis saSualebebs exeba uzenaesi sasamarT-los samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 9 oqtombris gadawyvetileba saqmeze # as-379-352-2010.

statiis pirvel nawilSi warmodgenilia zemoaRniSnuli sasamarTlo gadawyve tilebis mokle arsi da gansaxilveli problemis Sinaarsi. naSromis meore nawili eTmoba uSualod movalis garantiis, rogorc moTxovnis uzrunvelyofis damate-biTi saSualebis mniSvnelobasa da warmoSobas. mesame nawili eZRvneba moTxovnis daTmobas da mis, rogorc uzrunvelyofiTi saSualebis gamoyenebas praqtikaSi.

1. passaus universiteti, (LL.M - eutsches Recht, kandidati)2. Todua, vilemsi, valdebulebiTi samarTali, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia, 2006, gv. 23-24.

39

უზრუნველყოფითი ცესია და მოვალის გარანტიის სამართლებრივი ბუნება

1. 2010 wlis 9 oqtombris uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis gadawyvetileba da samarTlebrivi problemis analizi

zemoxsenebul saqmeSi sasamarTlos mier gansaxilveli davis sagans warmoad-genda saxelSekrulebo valdebulebis Sesruleba. Sps “x.a.”-m l.x.-Zis mimarT ikis-ra sasyidliani sakredito xelSekrulebidan gamomdinare valdebuleba. romlis uzrunvelsayofad mxareebi sakredito xelSekrulebis 2.6. punqtSi SeTanxmdnen, rom kreditis daufaraobis SemTxvevaSi Sps “x.a.” kargavs karierze uflebas da igi avtomaturad mflobelobaSi gadadis gamsesxebel l.x.-Zis sakuTrebaSi. l.x.-Zem sarCeli aRZra movalis mier kreditis daufaraobis gamo da miuTiTa xelSekru-lebis zemoT aRniSnul punqtze, moiTxova ra karieridan wiaRiseulis mopovebis licenziis misTvis gadacema.3

pirveli instanciis sasamarTlom sarCeli ar daakmayofila. apelantma saape-lacio saCivarSi miuTiTa, rom mxareTa SeTanxmeba karierze uflebis gadacemis Sesaxeb warmoadgenda movalis garantias xelSekrulebis darRvevis gamo mopa-suxe valdebuli iyo movalis garantiidan gamomdinare karierze ufleba gadae-ca apelantisTvis. gaiziara ra aRniSnuli samarTlebrivi Sefaseba, saapelacio sasamarTlom arasworad gamoiyena ssk-is 424 muxli, mxareTa SeTanxmeba karierze uflebis daTmobis Sesaxeb Seafasa rogorc movalis garantia da daakmayofila saapelacio saCivari.

swored am samarTlebriv problemaze miuTiTebs uzenaesi sasamarTlos samoqa-laqo saqmeTa palatis gadawyvetileba.

uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatam 2010 wlis 9 oqtombris ga-dawyvetilebiT ar daakmayofila kasatoris saCivari da ZalaSi datova saapela-cio sasamarTlos gadawyvetileba. palatam aRniSna, rom saapelacio sasamarTlom araswori samarTlebrivi Sefaseba gaakeTa, Tumca swori gadawyvetileba miiRo.

uzenaesma sasamarTlom ganmarta, rom aRniSnul SemTxvevaSi saqme ar exeba mo-valis garantias. mxareTa SeTanxmeba karierze uflebis gadacemis Sesaxeb war-moadgens pirobiT garigebas, romelic damokidebulia sakredito xelSekrulebi-dan gamomdinare valdebulebis Seusruleblobaze. aRniSnul daTqmas uzenaesma sasamarTlom uzrunvelyofiTi cesia, moTxovnis daTmoba uwoda.4

aRniSnuli gadawyvetilebidan aqtualuria ori samarTlebrivi sakiTxi — mova-lis garantiis ganmarteba da moTxovnis daTmobis, rogorc uzrunvelyofis saSua-lebis institutis mniSvneloba.

1.1 movalis garantiis samarTlebrivi buneba

movalis garantia moTxovnis uzrunvelyofis erT-erTi damatebiTi saSualebaa. igi gulisxmobs movalis mier raime upirobo moqmedebis an iseTi moqmedebis Ses-rulebis valdebulebis kisrebas, romelic scildeba xelSekrulebis sagans.

zemoaRniSnuli gadawyvetilebis samotivacio nawilSi uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatam ganacxada, rom saapelacio sasamarTlom arasworad gamoiyena saqarTvelos samoqalaqo kodeqis 424-e muxli da mxareTa Soris SeTanx-meba arasworad ganmarta rogorc movalis garantia.

movalis garantiis samarTlebrivi institutis analogi ar moipoveba ara marto

3. ix.: gadawyvetileba: saqme # as-379-352-2010, 19 oqtomberi, 2010 weli, q. Tbilisi.4. ix. gadawyvetileba: saqme # as-379-352-2010, 19 oqtomberi, 2010 weli, q. Tbilisi;

40

რუსუდან როგავა

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis safuZvlad arsebul germaniis samoqalaqo ko-deqsSi, aramed dasavleT evropis sxva qveynebis samoqalaqo kanonmdeblobebSic.5 movalis garantia (CvenTvis cnobili kanonmdeblobebidan) saqarTvelos garda, ar-sebobs mxolod moldovisa da TurqmeneTis samoqalaqo kodeqsebSi.6

movalis garantias naklebi praqtikuli mniSvneloba da gamoyeneba aqvs, swored amitom aris mniSvnelovani uzenaesi sasamarTlos ganmarteba movalis garantiis samarTlebrivi bunebis Sesaxeb.: “movalis garantia moTxovnis uzrunvelyofis valdebulebiT-samarTlebrivi saSualebaa. igi, rogorc sxva moTxovnis uzrun-velyofis saSualebebi, valdebulebis Sesrulebas emsaxureba, Tumca garkveuli gansxvavebebiT. zogadad moTxovnis uzrunvelyofis saSualebis daniSnuleba Ses-rulebis garantiaa da valdebulebis Seusruleblobis SemTxvevaSi isini (...) ika-veben Sesrulebis adgils _ valdebulebis darRvevis SemTxvevaSi valdebulebis Sesruleba moTxovnis uzrunvelyofis saSualebiT xorcieldeba. aRniSnulidan gamonakliss warmoadgens moTxovnis uzrunvelyofis damatebiTi saSualebani _ be, pirgasamtexlo da movalis garantia, romelTa moTxovnis uzrunvelyofis saSua-lebad gamoyenebas gansxvavebuli datvirTva aqvs. uzrunvelyofis saSualebaTa es kategoria valdebulebis Sesrulebas ver uzrunvelyofs da igi emsaxureba mova-lis `iZulebas~, droulad Seasrulos valdebuleba, winaaRmdeg SemTxvevaSi mas ekisreba moTxovnis uzrunvelyofis damatebiTi saSualebebiT gaTvaliswinebuli moqmedebis Sesruleba” (...) “amdenad, mocemul SemTxvevaSi movales raime upirobo moqmedebis an iseTi moqmedebis

Sesruleba, romelic scildeba xelSekrulebis sagans ar ukisria.Sesabamisad, mxareebi movalis garantiaze ar SeTanxmebulan.”uzenaesma sasamarTlom sworad aRniSna, rom mxareTa SeTanxmeba karierze ufle-

bis gadacemis Sesaxeb moTxovnis daTmobas warmoadgens, kerZod, licenziis daT-mobas karieridan wiaRiseulis mopovebis Taobaze.7

movalis garantia, rogorc ukve iTqva, arcTu gavrcelebuli institutia. misi samarTlebrivi datvirTvac ar aris iseTi mniSvnelobis, rogorc sxva damatebiTi uzrunvelyofis saSualebebis. pirgasamtexlo da be praqtikaSi xSirad gamoiyene-ba, rasac ver vityviT movalis garantiaze.

doqtrinaSi movalis garantiis magaliTad moyvanilia, rom movale iRebs pasu-xismgeblobas, TviTon gaiRos xarjebi, rac mSeneblobis xarjTaRricxvis cvli-lebasTan iqneba dakavSirebuli.8 aRsaniSnavia, rom msgavsi tipis valdebulebebs xSirad vawydebiT, Tumca misi calke samarTlebriv institutad Camoyalibebis au-cilebloba ar ikveTeba. winamdebare magaliTi warmoadgens Cveulebriv SeTanxme-bas, xelSekrulebis erT-erT pirobas. misi Seusrulebloba gamoiwvevs pasuxis-mgeblobas saxelSekrulebo valdebulebis darRvevis gamo. bundovania, ratom warmoadgens movalis garantia moTxovnis uzrunvelyofis damatebiT saSualebas. SesaZloa igi aris movalis damatebiTi valdebuleba, magram araviTar damatebiT uzrunvelyofas ZiriTad valdebulebas is ar uwevs. is arsebobs ZiriTadi valde-bulebis gverdiT da ar aris aucilebeli damokidebuli iyos ZiriTadi valdebu-lebis jerovnad Sesrulebaze an Seusruleblobaze.

5. WeWelaSvili, saxelSekrulebo samarTali, 2008 w. gv. 203.6. iqve.7. gadawyvetileba: saqme # as-379-352-2010, 19 oqtomberi, 2010 weli, q. Tbilisi.8. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentarebi, wigni mesame, gamomcemloba “samarTali”, w 2001, gv. 505.

41

უზრუნველყოფითი ცესია და მოვალის გარანტიის სამართლებრივი ბუნება

arsebobs mosazreba, rom movalis garantiis sakanonmdeblo regulacia movalis damcav berketebs Seicavs, vinaidan ssk-is 425-e muxlis Tanaxmad, movalis garan-tiis farglebi SeboWilia sajaro wesrigiTa da kerZo samarTalSi aRiarebuli principebiT. Tumca, ssk-is 425-e muxlis arseboba ar aris aucilebeli imisaTvis, rom movalis garantiis kabaluroba gamoiricxos. zogadad yoveli samoqalaqo-samarTlebrivi xelSekruleba unda eqceodes sajaro wesrigisa da kerZo-samarT-lebrivi principebis farglebSi. aqedan gamomdinare, Tu SeTanxmebis mixedviT erT-erTi mxare araTanabar mdgomareobaSi aRmoCndeba, mas SeuZlia zogadad ssk-is principebze dayrdnobiT miaRwios SeTanxmebis baTilobas.

rogorc iTqva, movalis garantia arcTu sistemurad Tavsdeba ssk-s qveTav-Si “moTxovnis uzrunvelyofis damatebiTi saSualebebi”, misi araerTgvarovani ganmarteba qarTul samarTlebriv literaturaSi da praqtikaSi gamouyenebloba SesaZloa gaxda kidevac mizezi imisa, rom saapelacio sasamarTlom arasworad ganmarta ssk-is 424-e muxli da arasworad miiCnia mxareTa SeTanxmeba movalis ga-rantiad.

Tumca uzenaesma sasamarTlom Tavismxriv miuTiTa saapelacio sasamarTlos araswor samarTlebriv Sefasebaze.

1.2 moTxovnis daTmoba rogorc valdebulebis Sesrulebis uzrunvelyofis saSualeba

uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatam ganmarta, rom mxareTa Se-Tanxmeba karierze uflebis daTmobis Sesaxeb ara movalis garantias, aramed mo-Txovnis daTobas warmoadgens.

sasamarTlos ganmartebiT, aRniSnuli SeTanxmeba pirobiTi garigebaa, romelic damokidebulia mxaris mier valdebulebis Sesrulebaze. ssk-is 90-e muxlis Tanax-mad, pirobiTad iTvleba garigeba rodesac igi damokidebulia samomavlo da uc-nob movlenaze imiT, rom an garigebis Sesrulebis dadgoma xdeba mis dadgomamde, anda garigebis Sewyveta _ am movlenis dadgomisTanave.

maSasadame, aRniSnuli SeTanxmeba aris moTxovnis daTmoba, damokidebuli sa-momavlo pirobaze, rasac uzenaesma sasamarTlom uzrunvelyofiTi cesia uwoda.

ssk-s 198-e I muxlSi saubaria, rom „moTxovna an ufleba, romelTa daTmoba da dagiravebac SesaZlebelia, maTma mflobelma SeiZleba sakuTrebad gadasces sxva pirs”. normis analizidan gamomdinare, moTxovnis daTmoba (cesia) aris Tavdapir-vel da axal kreditorebs Soris dadebuli garigeba, romliTac Tavdapirveli kreditori movalis mimarT Tavis moTxovnas gadascems (uTmobs) axal kreditors.9 Tavisi samarTlebrivi bunebiT moTxovnis daTmoba warmoadgens gankargviT ga-rigebas, vinaidan am dros xdeba arsebul uflebaze uSualo zemoqmedeba _ misi gadacema sxva pirze. xelSekrulebis dadebiT cedenti kargavs moTxovnas da mas amavdroulad iZens cesioneri.10

Tumca, zemoT naxsenebi SemTxveva Cveulebrivi moTxovnis daTmobisagan gan-sxvavdeba. rogorc sasamarTlom ganmarta, valdebulebis Seusruleblobis Se-mTxvevaSi karierze sakuTrebis uflebis daTmoba pirobiTi garigebaa. maSasadame, saxezea pirobiTi moTxovnis daTmoba — moTxovnis daTmoba mxolod maSin ganxor-

9. WeWelaSvili, sadisertacio naSromi “moTxovnis daTmoba da valis gadakisreba”, Tbilisis univer-sitetis gamomcemloba, 2008, gv. 39.10. iqve.iqve.

42

რუსუდან როგავა

cieldeboda, Tu mxare ZiriTad valdebulebas arajerovnad Seasrulebda. mxa-reebma moTxovnis daTmobis Sesaxeb daTqma kreditis uzrunvelyofis mizniT ga-akeTes, Tumca, sakamaToa amgvari uzrunvelyofis efeqturoba. am mxriv, ikveTeba ori mniSvnelovani minusi: 1. mocemul SemTxvevaSi, moTxovnis daTmoba, rogorc abstraqtuli garigeba11 arsebobs, magram misi ganxorcieleba — karierze sakuTre-bis uflebis gadacema, moxdeba momavalSi, Tu movale ar Seasrulebs valdebule-bas. aseTi uzrunvelyofis efeqturoba saeWvoa, gamomdinare iqidan, rom karieri da karieridan wiaRiseulis mopovebis licenzia kvlav movalis sakuTrebaSi rCeba da mas Tavisuflad SeuZlia gankargos es ufleba. aseT SemTxvevaSi kreditors mxolod valdebulebis Seusruleblobis gamo zianis anazRaurebis moTxovnis ufleba rCeba da uzrunvelyofa azrs kargavs. 2. meore mniSvnelovan minuss war-moadgens is, rom kreditori atarebs movalis gakotrebis risks. movalis mimarT gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis gaxsnis SemTxvevaSi mis sakuTrebaSi arsebuli aqtivebi warmoebis qveS moeqceva. kreditori kvlav uzrunvelyofis gareSe rCeba.

swored amitom, germanul samarTlebriv sivrceSi gacilebiT efeqtur da mra-valgzis aprobirebul uzrunvelyofis saSualebas warmoadgens uzrunvelyofiTi moTxovnis daTmoba — Sicherungsabtretung. aRniSnuli institutis arsi Semdegia: movale gadascems sakuTrebis uflebas moTxovnaze Tavis kreditors im pirobiT, rom am ukanasknelma sakuTrebis uflebiT iqonios es moTxovna mxareebs Soris arsebuli valdebulebiT-samarTlebrivi urTierTobidan gamomdinare moTxovnis uzrunvelsayofad.12

mocemuli SemTxvevis magaliTi iqneboda, mxareebs karierze ufleba kredito-risTvis rom gadaecaT, valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad. xolo valde-bulebis Sesrulebis Semdeg, aRniSnul uflebaze sakuTreba daubrunebda movales.

fiducialuri moTxovnis daTmobis dros cesioneri iZens kreditoris srul samarTlebriv mdgomareobas.13 mesame pirebTan urTierTobaSi igi gamodis rogorc mesakuTre. Tumca, SeboWilia cedentTan dadebuli ZiriTadi xelSekrulebidan gamomdinare.14 fiducialuri SeiZleba ganimartos, rogorc ndobaze damokidebu-li urTierToba. germanul samarTalSi mas Treuhand, xolo uzrunvelyofiT fi-ducialur urTierTobas Sicherungstreuhand15 ewodeba. misi cnebis qveS erTiandeba rogorc fiducialuri moTxovnis daTmoba, aseve fiducialuri sakuTreba.

fiducialuri moTxovnis daTmoba, rogorc instituti, samoqalaqo brunvisa da kerZo pirebis ekonomikuri interesebis nayofia. igi gacilebiT ufro mosaxer-xebeli da naklebad sariskoa kreditorisTvis. swored amitom man myarad gaidga fesvebi evropul samarTlebriv sivrceSi. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos sa-moqalaqo palatis mier ganxiluli SemTxveva warmoadgens mxareTa nebas, gamoiye-non uzrunvelyofis saSualebad moTxovnis daTmoba. momavalSi SesaZlebelia, am institutis farTo gavrceleba. miTufro, Tu gaviTvaliswinebT, rom gansxvave-biT sanivTo uzrunvelyofis saSualebebisagan, igi valdebulebiT-samarTlebriv uzrunvelyofis saSualebas warmoadgens da mxareebi numerus clausus principis mboWavi normebiT ar arian SezRudulni.

11. iqve, gv. 37-dan. iqve, gv. 37-dan. 12. iqve, gv. 80.iqve, gv. 80.13. Bülow, Recht der Kreditsicherheiten, Sachen und Rechte, Personen; 5., Auflage, C.F. Müller Großes Lehr-buch, 1999, Seite 406 f.14. iqve, gv. 408.iqve, gv. 408.15. iqve.iqve.

43

salome qavTaraZe1

meuRleTa TanasakuTrebis uflebis warmoSobis problema uZrav nivTebTan

mimarTebiT sajaro reestrSi registraciis ar arsebobis pirobebSi

Sesavali

sakuTrebis ufleba adamianis erT-erTi fundamentaluri uflebaa, romelic sa-qarTvelos konstituciis 21-e muxliT aris daculi. igi adamianis bunebiTi ufle-baa da TiToeul adamians dabadenisTanave warmoeSoba. saqarTvelos konstituciis 21-e muxlis Tanaxmad “sakuTreba da memkvidreobis ufleba aRiarebuli da uzrun-velyofilia. dauSvebelia sakuTrebis, misi SeZenis, gasxvisebis an memkvidreobiT mi-Rebis sayovelTao uflebis gauqmeba.” Tavis mxriv, qonebis cnebis ganmartebas iZle-va saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 147-e muxli. kodeqsis miznebidan gamomdinare, qoneba aris yvela nivTi da aramterialuri qonebrivi sikeTe , romelTa floba, sargebloba da gankargva SeuZliaT fizikur da iuridiul pirebs da romelTa Se-Zena SeiZleba SeuzRudavad Tu es akrZaluli ar aris kanoniT an ar ewinaaRmdegeba zneobriv normebs. sakuTrebis ufleba uzrunvelyofs adamianis Tavisuflad ganvi-Tarebisa da elementaruli arsebobis pirobebs, amitom mis realizebasa da dacvas gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba. gansxvavdeba qonebis samarTlbrivi reguli-reba imis mixedviT uZravia qoneba Tu moZravi. uZrav qonebasTan dakavSirebuli gansakuTrebuli regulireba gamowveulia imiT, rom uZrav qonebas gansakuTrebuli adgili uWiravs Cvens cxovrebaSi da saWiroebs dacvis gansxvavebul samarTlebriv meqanizmebs. mocemuli naSromisaTvis sainteresoa meuRleTa mier qorwinebis gan-mavlobaSi SeZenili qonebisa da misi ganawilebis sakiTxi, amitom saWirod CavTvale qonebasTan dakavSirebuli mokle mimoxilvis gakeTeba.

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos #as-1058-1325-09 … ganCinebis erT-erTi sakvanZo sakiTxi swored meuRleTa TanasakuTrebasTan aris dakavSirebuli. meuR-leTa TanasakuTrebis uflebas afuZnebs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 1158-e muxli, romlis mixedviTac meuRleTa mier qorwinebis ganmavlobaSi SeZenili qoneba warmoadgens TanasakuTrebas Tu saqorwino xelSekrulebiT sxva ram ar aris gaTvaliswinebuli. Tumca aRniSnuli muxli da arc samoqalaqo kodeqsis sxva muxlebi ar iZlevian TansakuTrebaSi arsebuli qonebis regulirebas uZrav da mo-Zrav qonebasTan mimarTebaSi. swored amitom sainteresoa Tu rogor midgoma aqvs aRniSnuli sakiTxisadmi saqarTvelos uzenaes sasamarTlos.

1. Tsus magistranti, zaarlandis universitetis samarTlis magistri (LL.M)

44

სალომე ქავთარაძე

1. ganCinebis mokle mimoxilva

ekaterine o-m sarCeli aRZra sasamarTloSi nanuli da xaTuna o-ebis winaaR-mdeg q.Tbilisis notarius n.m-s mier 2008 wlis 24 seqtembers gacemul samkvi-dro mowmobaSi cvlilebis Setanis gziT mamkvidreblis danaSTi qonebis 1/3 nawi-lis mikuTvnebis, aseve xaTuna o-saTvis 28 333 laris dakisrebis Sesaxeb Semdegi safuZvliT: 2007 wlis 23 aprils gardaicvala mosarCelis mama jumber o, romel-sac darCa 3 pirveli rigis memkvidre, meuRle nanuli o, da Svilebi ekaterine da xaTuna o-ebi. 2007 wlis 20 ivliss ekaterine o-m samkvidros miRebis mizniT gancxadeba Seitana mamkvidreblis sacxovrebeli da samkvidros mdebareobis ad-gilas, lanCxuTis raionis sofel S-Si notariusTan. nanuli o-m ki Tavis mxriv 2008 wlis 24 seqtembers amave Sinaarsis gancxadebiT mimarTa q.Tbilisis nota-ruis n. m-s da imave dRes miiRo samkvidro mowmoba mTlian samkvidro qonebaze, raSic ekaterine o-s wili ar yofila gaTvaliswinebuli. garda amisa, ekaterine o. moiTxovda jumber o-s mier xaTuna o-saTvis 2003 wlis 18 Tebervals naCuqari UuZravi qonebidan, romelic gasxvisebul iqna 85 000 larad aunazRaurdes 28 333 lari 1455, 1477 da 1162 muxlebis safuZvelze. mopasuxe nanuli o-m cno sarCeli samkvidordan 1/6 wilis gamoyofis nawilSi. pirveli instanciis sasamarTlom nawi-lobriv daakmayofila ekaterine o-s sarCeli da igi cnobil iqna sajaro reestrSi nanuli o-s saxelze ricxuli uZravi qonebis — sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis nakveTisa da masze ganTavsebuli sacxovrebeli saxlis, aseve sxva sasoflo-sameurneo miwis nakveTiis 1/5-is mesakuTred. xolo 28 333 laris xaTuna o-saTvis dakisrebis nawilSi sarCeli ar dakmayofilda. ar dakmayofilda aseve ekaterine o-s saapelacio saCivari Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2009 wlis 6 agvistos ganCinebiT. saapelacio sasamarTlos ganCineba ekaterine o-m gaasaCivra sakasacio wesiT, Tumca Seamcira moTxovna da moiTxova sadavo samkvidrodan 1/3 nawilis mikuTvneba da xaTuna o-saTvis 5000 laris dakisreba. sakasacio sasamarTlom ar daakmayofila ekaterine o-s sakasacio saCivari da ucvleli datova Tbilisis sa-apelacio sasamarTlos ganCineba.

radgan Temis gansaxilvel sakiTxs warmoadgens meuRleTa TanasakuTreba, movi-yvan samotivacio nawilis mxolod im monakveTs, romelic exeba meuRleTa Tanasa-kuTrebis bunebasa da mis ganawilebas.

sakasacio sasamarTlom usafuZvlod miiCnia kasatoris mosazreba, rom nanuli o-s TanasakuTreba mamkvidreblis qonebaze ar arsebobda, radgan igi mesakuTred ar iyo registrirebuli sajaro reestrSi. sakasacio sasamarTlos ganmartebiT samoqalaqo kodeqsis 312-e muxlis formulirebidan gamomdinare naTlad Cans, rom reestris monacemebis mcdarobis dadastureba SesaZlebelia saTanado mt-kicebulebebis safuZvelze. xolo, rac Seexeba TanasakuTrebas igi samoqalaqo kodeqsis 173-e muxlis Tanaxmad warmoiSoba rogorc kanonis, ise garigebis ZaliT. sakasacio sasamarTlos dasabuTebiT, mocemul SemTxvevaSi prioriteti unda mie-niWos samoqalaqo kodeqsis 1158-e muxls, romlis Tanaxmadac meuRleebis mier qorwinebis ganmavlobaSi SeZenili qoneba maT saerTo qonebas warmoadgens.2 amri-gad, nanuli o-s jumber o-s mier datovebul samkvidro qonebaze 1158-e muxlis Tanaxmad warmoSobili hqonda TanasakuTrebis ufleba da misi sajaro reestrSi

2. Sead. saqarTvelos uzenaesi sasamarTos gadawyvetilebani samoqalaqo saqmeebze, 2011 w, #5, #as-1250-1509-09, gv. 25

45

მეუღლეთა თანასაკუთრების უფლების წარმოშობის პრობლემა

dauregistrirebloba mas ver Seulaxavs am uflebas garda erTi gamonaklisisa. sakasacio sasamarTlos ganmartebiT, sakuTrebis uflebis sajaro reestrSi dau-registrirebloba gavlenas moaxdenda nanuli o-s TanasakuTrebis uflebaze, Tu moxdeboda qonebis gasxviseba keTilsindisier mesame pirze. sasamarTlos gancxa-debiT, meuRlis TanasakuTreba sanivTo uflebaa da mis winaSe valdebulia yvela is piri, romlisTvisac cnobilia am uflebis arsebobis Sesaxeb. bunebrivia, es valdebuleba vrceldeba ojaxis wevrebzec.

2. iuridiuli literaturisa da sasamarTlo praqtikis mimoxilva

saintresoa Tu rogor wyvets doqtrina meuRleTa TanaskauTrebis problemebs. upirveles yovlisa unda aRiniSnos, rom sakiTxi ar aris saTanado doneze damu-Savebuli da Sesabamisad ar arsebobs misdami erTgvarovani midgomac.

meuRleTa TanasakuTrebasTan dakavSirebiT problemebi warmoiSoba, rodesac saqme exeba uZrav qonebas, radgan rogorc zemoT iqna aRniSnuli, uZravi qone-ba gansakuTrebuli regulirebis qveSaa kanonmdeblis mier moqceuli. meuRleTa mier uZravi qonebis TanasakuTrebaze SeiZleba visaubroT maSin, rodesac orive maTgani daregistrirebulia sajaro reestrSi rogorc uZravi qonebis mepatrone.3 samoqalaqo kodeqsis 183-e muxlis Tanaxmad uZrav nivTze sakuTrebis warmoSo-bisaTvis saWiroa sajaro reestrSi registracia, rac Tavis mxriv aZlevs regis-trirebul pirs uflebas gankargos nivTi sakuTari Sexedulebisamebr. samoqalaqo kodeqsis danawesi, romelic iTxovs uZravi nivTis mesakuTris sajaro reestrSi registracias imperatiulia da ar eqvemdebareba Secvlas mxareTa neba-survilis mixedviT. garda amisa, Tavad uzenaesi sasamarTlos ganmartebiT, “183-e muxlis pirvel nawils alternativa ar moepoveba”.4 sajaro reestris Canaweris mimarT ki moqmedebs utyuarobis prezumfcia, manam sawinaaRmdego ar damtkicdeba (ssk-is 321-e muxlis pirveli nawili) da aris samoqalaqo brunvis keTilsindisierad warmarTvis garanti.

samoqalaqo kodeqsis 1158-e muxli arafers ambobs gansxvavebuli samarTlebri-vi statusis mqone nivTebze. igi calsaxad yvelafers aerTianebs meuRleTa Tana-sakuTrebis qveS rac ki qorwinebis Semdeg aris SeZenili, Tu saqorwino kontraqti ar arsebobs da sakiTxs sxvagvarad ar aregulirebs.5

rac Seexeba sasamarTlos praqtikas, igi erTgvarovania meuRleTa Tanasaku-TrebasTan mimarTebiT. sasamarTlo miiCnevs, rom sajaro reestris utyuarobis prezumfcia ar SeiZleba dairRves keTilsindisier mesame pirebTan urTierToba-Si ( 312-e muxlis meore nawili). uZravi qonebis keTilsindisier SemZens sajaro reetsris CanawerTan mimarTebaSi aseve icavs samoqalaqo kodeqsis 185-e muxli. keTilsindisier SemZens ar SeiZleba daekisros valdebuleba, gaarkvios gamsxvise-blis ojaxuri mdgomareoba da gamoiTxovos Tanxmoba meuRlisagan, aseTi midgoma gaarTulebda samoaqalaqo brunvas da SeuZlebels gaxdida konkretuli uZravi

3. „meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsajule-„meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsajule-ba da kanoni, #2 (29), gv. 103, 2011 weli4. Sead. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebze, 2007, gv. 96 da Semdgomi.5. samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni 5, gv.108, Sengelia roman, Sengelia ekaterine, saojaxo sa-samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni 5, gv.108, Sengelia roman, Sengelia ekaterine, saojaxo sa-marTali, 2009 w, gv.154.

46


qonebis yidva-gayidvasa da mis Tavisufal mimoqcevas samoqalaqo brunvaSi. me-sakuTred araregistrirebuli mesame pirisagan Tanxmobis gamoTxovas uaryofs samoqalaqo kodeqsis 312-e muxlis mesame nawilic. unda aRiniSnos, rom uZrav ni-vTebze sakuTrebis faqtis dadgena mxolod da mxolod sajaro reestridan xdeba da mis mimarT ar moqmedebs mesakuTred yofnis prezumfcia.6 garda amisa, uZravi qonebis gasxvisebisas moqmedebs e.w. Tanxmobis prezumfcia, rac gamoixateba imaSi, rom erT-erTi meuRlis mier saerTo qonebis gankargvisas meoris Tanxmoba igu-lisxmeba, rac aseve sasamarTlos praqtikis mieraa damkvidrebuli7 da mxardaWera hpova iuridiul literaturaSic.8

3. mosazrebebi uzenaesi sasamarTlos ganCinebasTan dakavSirebiT

aRsaniSnavia, rom sakasacio sasamarTlo sajaro reestrSi sakuTrebis uflebis ar arsebobas ar Tvlis damabrkolebel garemoebad mxolod im SemTxvevaSi, Tu saqme exeba pirebs, romelTac unda scodnodaT meuRleTa TanasakuTrebis ufle-bis Sesaxeb. igive poziciaa gatarebuli saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 16 seqtmebris #as-409-756-05 ganCinebSic.9 CamonaTvals, Tu vin iTvleba iseT pirad, visac unda scodnoda uZrav nivTze arsebuli sakuTrebis ufleba, ar iZle-va arc samoqalaqo kodeqsi da arc sasamarTlo praqtika. aRniSnuli pirebis wre ganisazRvreba yoveli konkretuli saqmis ganxilvisas. normaluri ojaxuri ur-TierTobebis pirobebSi, aseTi pirebis kategoriaSi pirvel rigSi xvdebian ojaxis wevrebi, mocemul SemTxvevaSi ki nanuli o-sa da jumber o-s Svili ekaterine o. Tumca, Tu gaviTvaliswinebT imas, rom arsebobs garkveuli garemoebebi, romle-bic mxolod garkveuli saxis mtkicebulebebiT unda dadasturdes, meuRleTa Ta-nasakuTrebis damadasturebladac unda CavTvaloT amonaweri sajaro reestridan da ara qorwinebis mowmoba, radgan uZrav nivTze sakuTrebis damadasturebeli mtkicebulebas warmoadgens amonaweri sajaro reestridan. Tumca, sasamarTlos ganCinebaSi arc aris saubari qorwinebis mowmobaze. aqve minda avRniSnro, rom ganCinebaSi ar aris miTiTebuli Tu rodis iqna SeZenili sadavo uZravi qoneba da xom ar iyo igi Cuqebis an memkvidreobis gziT miRebuli. Tu qoneba ar iyo SeZenili qorwinebis ganmavlobaSi an miRebuli iyo rogorc memkvidreoba an saCuqari, maSin dava wilTa gayofaze martivad gadawydeboda, TiToeuli pirveli rigis memkvidre miiRebda memkvidreobis Tanabar wils.

sasamarTlo praqtikam da doqtrinam TiTqmis identurad daadgina, rom Tu sa-qme exeba mesame piris mier uZravi nivTis nasyidobas, romelic SesaZlebelia aseve meuRlis TanasakuTrebaSic yofiliyo, upiratesoba eniWeba mesame piris intere-sebs. aRniSnuli gamowveulia samoqalaqo kodeqsis 312-e muxlis meore nawilis debulebidan. samwuxarod, amgvari erTgvarovani pasuxi ar arsebobs uzenaesi sa-

6. „meuRleTa mier qorwinebis ganmavlobaSi SeZenili uZravi qonebis marTvisa da gankargvis sakiT-„meuRleTa mier qorwinebis ganmavlobaSi SeZenili uZravi qonebis marTvisa da gankargvis sakiT-xebze sasamarTlo davebis gadawyvetis zogierTi Tavisebureba“, zarnaZe eka, qarTuli samarTlis mimoxilva, 10/2007-1, gv. 122 7. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-meebze, 2003 w, #2, #3k-932-02, gv.3938. CikvaSvili Salva, meuRleTa TanasakuTrebaSi arsebuli qonebis gankargvis samarTlebrivi prob-CikvaSvili Salva, meuRleTa TanasakuTrebaSi arsebuli qonebis gankargvis samarTlebrivi prob-lemebi, �unrali samarTali, 2002 w, 11-12, gv. 39.9. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-meebze, 2005 w, #2, #as-307-643-05, gv. 36

47

მეუღლეთა თანასაკუთრების უფლების წარმოშობის პრობლემა

samarTlos mocemuli ganCinebis SemTxvevaSi. marTalia Svilma icoda, mocemul uZrav qonebaze orive mSoblis TanasakuTrebis ufleba da igi ar iyo gareSe piri, magram xdeba Tu ara am SemTxvevaSi sajaro reestris utyuarobis prezumfciis ignorireba da saojaxo samarTlis normisaTvis upiratesobis miniWeba? uzenaesi sasamarTlos mocemulma ganCinebam faqtobrivad ar CaTvala sajaro reetris amonaweri im savadebulo mtkicebulebad, riTac unda dadasturdes sakuTrebis ufleba uZrav nivTze da yvelanari Canaweris gareSe gaavrcela TanasakuTrebis ufleba jumber o-s mier datovebul samkvidro qonebaze. Tu sasamarTlom CaTva-la, rom samkvidro mowmobis miRebis Semdeg nanuli o-s TavisTavad warmoeSva sa-kuTrebis ufleba meuRls qonebaze, maSin TanasakuTrebasTan miT umetes ar gvaqvs saqme, radgan samkvidro mowmoba gacemul iqna mTlian qonebaze. TanasakuTrebis SemTxvevaSi ki samkvidro mowmoba unda gacemuliyo qonebis im nawilze, romelic ar warmoadgenda TanasakuTrebas.

sagulisxmoa faqti, rom nanuli o.-ze samkvidro mowoba mTel qonebaze gaica mas Semdeg, rac samkvidro mowmoba moTxovnil iqna ekaterine o-s mier. sasamarT-lo aseve ar saubrobs imaze, Tu ratom ar gamoikvlia notariusma sxva memkvi-dreeebis arsebobis sakiTxi, gasca samkvidro mowmoba mTel qonebaze da Tanac 6 Tviani vadis gasvlis Semdgom. aqedan gamomdinare, aseve problemuria samkvidro mowmobis sworad gacemis sakiTxic.

sanivTo samarTlis debulebebisaTvis upiratesobis miniWeba erTis mxriv wina-aRmdegobaa saojaxo samarTlis iseT mniSvnelovan sakiTxTan, rogoricaa meuRle-Ta TanasakuTrebis saojaxo-samarTlebrivi principi. magram, samoqalaqo kodeq-sis 1158-e muxli ar aris imperatiuli norma da igi ar avaldebulebs meuRleebs qorwinebis ganavlobaSi SeZenili qoneba TanasakuTrebaSi hqondeT, igi ufro me-tad SesaZleblobaa meuRleebisaTvis, vidre valdebuleba. aqedan gamomdinaream am muxls ar SeiZleba avtomaturi moqmedebis funqcia mieniWos.10 Sesabamisad, saWi-roa moaxdino mocemuli uflebis saTanado wesiT realizeba, rac gamoixateba sa-jaro reestrSi uZravi qonebis TanamesakuTreebad registraciaSi. kanonmdebelma, samwuxarod, ar aRniSna, 1158-e muxli warmoadgens sakuTrebis uflebis warmomSob Tu sakuTrebis uflebis moTxovnis damfuZnebel normas.11 meuRleebs SeuZliaT mimarTon sasamrTlos TavinTi uflebebis aRiarebisaTvis, rac sayovelTao ufle-baa TiToeuli adamianisa. TiToeul meuRles SeuZlia mimarTos sasamarTlos sa-jaro reetsrSi registraciis moTxovniT im qonebaze, rac SeZenil iqna qorwinebis periodSi da Tu ra Tqma unda, moTxovna dasabuTebulia Sesabamisi mtkicebule-bebiT.12 swored amis uflebas iZleva 1158-e muxlis dRevandeli redaqcia. Tu meuRleebma ar isargebles maTTvis kanonmdeblis mier miniWebuli uflebebiT, maT gamodis rom imoqmedes sakuTari interesebis sazianod. radgan qorwineba mTlia-nad ori mxaris neba-survilzea damokidebuli, arc maT qonebriv urTierTobebSi ar SeiZleba saxelmwifo Caerios sakuTari iZulebis meqanizmiT. mocemul SemTx-vevaSi, Cemi azriT, swori iqneboda, nanuli o-s sasamarTlos meSveobiT moeTxova sakuTari uflebis registracia sajaro reestrSi da aRericxa sakuTar saxelze

10. „meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsaju-„meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsaju-leba da kanoni, #2 (29), gv. 103, 2011 weli11. CaCava sofio, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisis CaCava sofio, moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, Tbilisis universitetis gamomcemloba, 2010 w. gv. 148 12. „meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsaju-„meuRleTa TanasakuTrebis warmoSobis samarTlebrivi sakiTxebi“, kalandaZe Tea, marTlmsaju-leba da kanoni, #2 (29), gv. 104, 2011 weli

48


uZravi qoneba, romelic misi gancxadebiT meuRleTa Tanacxovrebis ganmavlobaSi iyo SeZenili da mis sakuTrebasac warmoadgenda. sajaro reestrSi saTanado Ca-naweris Semdgom ki moxdeboda sam pirveli rigis memkvidres Soris qonebis 1/2-is ganawileba.

uzenaesi sasamarTlos mier damkvidrebuli praqtikidan gamomdinare ki re-gistraciis ar arsebobas or sxvadasxva Sedegamde mivyavarT. erTi, rodesac Canaweris ar arseboba ver abrkolebs qonebaze sakuTrebis uflebis warmoqmnas (ganxilul ganCinebaSi arsebuli SemTxvevis msgavsad) da meore, rodesac keTil-sindisieri mesame piris interesebis dacva xdeba kanonmdeblis da aseve sasamrT-los praqtikis mier.13

daskvna

meuRleTa mier qorwinebis ganmavlobaSi SeZenili qonebis samarTlebrivi Tval-sazrisiT saTanado doneze regulireba mniSvnelovania. problema gansakuTrebiT maSin iCens Tavs, rodesac saqme exeba ganqorwinebas an memkvidreTa mier samkvidro qonebis ganawilebas. marTalia uzenaesi sasamarTlos midgoma erTgavrovania da garda keTilsindisieri SemZenisa, faqtiurad avtomaturad warmoSobilad Tvlis TansakuTrebis uflebas uZrav qonebaze, magram Cemi azriT, aRniSnuli midgoma ar aris gamarTlebuli. sasamarTlo 1158-e muxls iyenebs rogorc moTxovnis samarT-lebriv safuZvels da mas upiratesobas aniWebs sanivTo samarTlis iseT normasTan SedarebiT, rogoricaa 183-e muxli. es ki winaRmdegobaa Tavad uzenaesi sasamarT-los rekomedaciebTan, romelTa mixedviTac 183-e muxls alternativa ar gaaCnia.14 umjobesi iqneba, Tu damkvidrdeba praqtika meuRleTa mier uZrav qonebaze Tana-sakuTrebis sajaro reestrSi registraciisa. aseTis ar arsebobis SemTxvevaSi ki aRiarebiTi sarCelis meSveobiT sakuTari uflebebis aRiarebisa uZrav qonebaze. problemis mogvarebis erT-erT da saukeTeso gzas ki Cemi azriT, warmoadgens 1158-e muxlis redaqciis Secvla.

13. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebani samoqalao, samewarmeo da gakotrebis saq-meebze, 2005 w, #2, #as-307-643-05, gv. 3614. Sead. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos rekomendaciebi samoqalaqo samarTlissasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebze, 2007, gv. 96 da Semdgomi.

49

simon takaSvili1

miSenebis samarTlebrivi mdgomareoba ipoTekis sagnis realizaciis dros

1. ipoTekis cneba

Tanamedrove sabazro ekonomikis ganviTarebis pirobebSi uZravi nivTebis gamo-yenebas kreditis uzrunvelyofis saSualebad, uaRresad didi mniSvneloba aqvs. uZravi nivTebis kreditis uzrunvelyofis saSualebad datvirTvas ipoTeka ewode-ba. ipoTekis samarTlebrivi Sinaarsi arsebiTad iseTivea, rogoric giravnobisaa, gansxvaveba mxolod uzrunvelyofis obieqtebSia. ipoTeka uZrav nivTebs exeba, maSin roca giravnobis sagani yovelTvis moZravi nivTebia.2 aqedan gamomdinare uZravi nivTebis “dagiravebas” samarTlebrivi terminologiiT ipoTeka ewodeba. praqtikuli TvalsazrisiT ipoTekas didi mniSvneloba aqvs sabanko kreditebis uzrunvelyofisaTvis. swored amitom ipoTekis samarTlebrivi regulireba udi-des praqtikul mniSvnelobas iZens calkeuli qveynebis kanonmdeblobisaTvis. ipo-Teka Tavisi samarTlebrivi bunebidan gamomdinare warmoadgens e.w. aqcesorul uflebas, iseve rogorc giravnoba. aqcesoruli buneba gulisxmobs imas, rom ipo-Teka ar arsebobs ZiriTadi, valdebulebiTi uflebis gareSe. igi SeiZleba arse-bobdes mxolod im moTxovnasTan erTad, romlis uzrunvelsayofadac is gamoiye-neba. swored amitom ZiriTadi uflebis Sewyveta wyvets ipoTekis urTierTobas. ipoTeka SeiZleba gamoyenebul iqnas yvelgan, sadac arsebobs moTxovna, romelic uzrunvelyofilia uZravi nivTiT.3 sesxis saxeobas, romelic uzrunvelyofilia gansazRvruli realuri qonebiT (sanivTo uflebiT) da movales avaldebulebs gadaixados winaswar gansazRvrul droSi, winaswar gansazRvruli fuladi Tanxa ipoTeka ewodeba.4 ipoTeka warmoadgens erTgvar SezRudvas sakuTrebis uflebaze.5 aqedan gamomdinare ipoTeka garkveulwilad zRudavs mesakuTris uflebas ipoTe-kiT datvirTul uZrav nivTze da xSir SemTxvevaSi ukrZalavs kidec mas garkveuli moqmedebebis Sesrulebas masze. ipoTekis praqtikaSi gavrcelebul gamoyenebado-bas aseve ganapirobebs isic, rom uZravi nivTi, rogorc moTxovnis uzunvelyofis saSualeba ufro metad “sandoa” moZrav nivTebTan SedarebiT. anu, uZravi nivTebi kanoniT dadgenili wesiT registrirebulni arian saTanado organoSi. rac ganapi-robebs imas, rom potenciur kreditors aqvs imis SesaZlebloba gadaamowmos gan-sazRvruli uZravi nivTi aRricxulia, Tu ara konkretul pirze. anu, potenciur debitorze da amis Semdeg moaxdinos masTan samoqalaqo-samarTlebrivi urTier-Tiobis damyareba. aqedan gamomdinare ipoTekas, rogorc moTxovnis uzrunvel-

1. Tsus iuridiuli fakultetis me-6 semsetris studenti2. zoiZe besarion: “qarTuli sanivTo samarTali”, me-2 gamocema, Tbilisi 2003. gv327.3. Wanturia lado: “sakuTreba, rogorc moTxovnis uzrunvelyofis saSualeba”, Tbilisi 1999. gv 55.4. http://www.investopedia.com/terms/m/mortgage.asp#axzz1nZS4qkuG5. http://www.en.wikipedia.org/wiki/mortgageloan

50

სიმონ ტაკაშვილი

yofis samarTlebriv saSualebas SeiZleba iTqvas, rom giravnobasTan SedarebiT is dadebiTi mxare aqvs, rom am SemTxvevaSi kreditoris interesi ufro myaradaa daculi da mas SeuZlia moTxovnis uzrunvelsayofi nivTi (uZravi nivTi) gadaa-mowmos saTanado organoSi, romelic rogorc aRvniSne iZleva cnobas imis Sesaxeb, ekuTvnis Tu ara esa, Tu is nivTi gansazRvrul pirs. aqedan gamomdinare saipoTe-ko urTierToba ufro gansazRvruli da konkretulia, rac ganapirobebs imas, rom TiTqmis minimumamdea dayvanili is samarTlebrivi riskebi, rac zogadad axasiaTebs samoqalaqo-samarTlebriv urTierTobebs. Tumca es samarTlebrivi urTierTobebi da urTierTobaTa farglebi ra Tqma unda universaluri ar aris da praqtikaSi xSirad sadaoa mTeli rigi sakiTxebi, romlebic dakavSirebulia ipoTekasTan. ipo-Tekis, rogorc kerZo samarTlis institutis legaluri definicia mocemulia sa-qarTvelos samoqalaqo kodeqsis (SemdgomSi ssk) 286-e muxlSi. aRniSnuli muxlis Tanaxmad, uZravi nivTi SeiZleba ise iqnes gamoyenebuli (datvirTuli) moTxovnis dasakmayofileblad, rom uzrunvelyofil kreditors mieces ufleba, sxva kre-ditorebTan SedarebiT pirvel rigSi miiRos Tavisi moTxovnis dakmayofileba am nivTis realizaciiT an mis sakuTrebaSi gadacemiT (ipoTeka). aRniSnulidan gamom-dinare qarTveli kanonmdebeli moTxovnis uzrunvelyofis erT-erT gavrcelebul saSualebad ipoTekas aRiarebs, romlis obieqtic, rogorc aRvniSneT yovelTvis aris uZravi nivTebi. uZravi nivTebis cneba mocemulia ssk-is 147-e muxlSi. nivTe-bi, romlebic ar ganekuTvneba uZrav nivTebs miiCneva moZrav nivTebad. ivaraudeba, rom is rac araa uZravi warmoadgens moZrav nivTs.6 ipoTekis dros arsebobs 2 saxis samarTlebrivi urTierToba, erTi mxriv sanivTo-samarTlebrivi urTierTo-ba, ipoTekarsa da ipoTekis sagnis mesakuTres Soris da meore mxriv, valdebule-biT-samarTlebrivi urTierToba, ipoTekars rogorc kreditorsa da moTxovnis pirad movales Soris. qarTveli kanonmdeblis mier SemoTavazebuli ipoTekis sa-kanonmdeblo definicia warmoadgens germaniis samoqalaqo kodeqsis (SemdgomSi BGB) 1113-e paragrafis recefcias.

1.1. registraciis mniSvneloba

ipoTekis ufleba, rom samarTlebrivi TvalsazrisiT srulfasovani iyos sa-qarTvelos kanonmdebloba kerZod ki ssk-is 289-e muxli moiTxovs mis registra-cias sajaro reestrSi. aRniSnuli muxlis pirveli nawilis pirvelive winadadebis mixedviT, ipoTeka iuridiul Zalas iZens sajaro reestrSi registraciis momenti-dan. xolo ssk-is 297-e muxlis mixedviT ki sajaro reestrSi registrirebuli mo-nacemebi, kreditoris interesebidan gamomdinare, miiCneva sworad. am danawesidan gamomdinareobs sajaro reestrisadmi utyuarobisa da sisrulis prezumfcia. sa-jaro reestris mniSvnelovani Tviseba misi sajaro xasiaTia. igi arsebiTad brun-vis monawilis interesebis uzrunvelyofa-dacvas emsaxureba.7

1.2. BGB-registraciis Sesaxeb

rac Seexeba germanul samarTals, BGB-is 891-e paragrafis mixedviT, Tu saad-gilmamulo reestrSi registrirebulia piris ufleba maSin ivaraudeba, rom es ufleba mas ekuTvnis. zemoaRniSnulidan gamomdinare uZrav nivTebisa da maTTan

6. zoiZe besarion: “evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi”,Tbilisi 2005, gv245. 7. zoiZe besarion: “qarTuli sanivTo samarTali”, me-2 gamocema/Dorothee Einsele, inhalt, Schranken und Bedeutung des offenkundigkeitsprizips jz, 21/1990, gv 361.

51

მიშენების სამართლებრივი მდგომარეობა იპოთეკის საგნის რეალიზაციის დროს

dakavSirebul garigebebTan mimrTebiT moqmedebs gansakuTrebuli samarTlebrivi re�imi, rac imaSi gamoixateba, rom uZravi nivTi da masze ufleba registrirebuli unda iyos saTanado organoSi. Cven SemTxvevaSi ki, sajaro reestrSi. aqedan ga-momdinare uZravi nivTi rom uflebrivad davtvirToT pirvel rigSi aucilebelia, rom es nivTi materialurad gamoxatuli da registraciaunariani iyos. praqtikaSi xSirad rTulia aseT garigebebTan dakavSirebuli samarTlebrivi problemebis ga-mijvna da ipoTekis realuri samarTlebrivi farglebis zusti gansazRvra. swored aseT, sasamarTlo praqtikaSi problemur sakiTxze iqneba msjeloba Temis momde-vno nawilSi.

2. ipoTekis samarTlebrivi masStabebis sasamarTloseuli Sefaseba

ipoTekis samarTlebriv masStabebze, moTxovnis dakmayofilebis wessa da saSua-lebaze msjelobisas mniSvnelovania ssk-is 286-e, 300-e da 301-e muxlebi. ipoTekis daniSnuleba, rogorc araerTxel aRvniSneT aris moTxovnis uzrunvelyofa, Sesa-bamisad saWiroa gansazRvrul iqnes im moTxovnis samarTlebrivi farglebi risi uzrunvelyofis sagansac ipoTekis nivTi warmoadgens. aRniSnuli sakiTxis ukeT war-moCenisaTvis garda Teoriuli msjelobisa saWiroa sasamarTlo praqtikis samarT-lebrivi analizic, raTa ganvsazRvroT is realuri samarTlebrivi farglebi, rac saipoTeko urTierTobas axasiaTebs. swored ipoTekis samarTlebrivi farglebis gansazRvras exeba saqarTvelos sakasacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa pala-tis 2011 wlis 10 noembris gadawyvetileba saqmeze #as-1081-1110-2010.8 aRniSnuli gadawyvetileba gansaxilvel TemasTan mimarTebiT Zalzed mniSvnelovania im Tval-sazrisiT, rom sakasacio sasamarTlom samarTlebrivi TvalsazrisiT Seafasa ipoTe-kis realuri samarTlebrivi masStabebi. anu, sakasacio sasamarTlom Seqmna erTgva-ri precedenti imisa, rom ipoTekis ufleba kreditoris interesebidan gamomdinare gaavrcela uZrav nivTze, kerZod ki miSenebaze, romelic ar iyo kanoniT dadgenili wesiT movaleze, sajaro reestrSi registrirebuli da aRricxuli, im momentisTvis, rodesac daido ipoTekis xelSekruleba. aqedan gamomdinare mniSvnelovania samarT-lebrivi TvalsazrisiT SevafasoT sakasacio sasamarTlos aRniSnuli gadawyvetile-ba ramdenad samarTliani da kanonieria. amitom saWiroa movaxdinoT im faqtobrivi garemoebebisa da iuridiulad mniSvnelovani sakiTxebis warmoCena, rac safuZvlad daedo sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebas. saqmis faqtobrivi garemoebebis mi-xedviT ss “Tibisi banksa” da irakli k-s Soris 2007 wlis 19 noembers daido ipo-Tekis xelSekruleba, romlis mixedviTac ipoTekis sagans warmoadgenda irakli k-s sakuTrebaSi arsebuli 47 kv.m binis farTi, amasTan “Tibisi bankisTvis” cnobili iyo, rom irakli k-s faqtobriv “sakuTrebaSi” imyofeboda binis miSenebis nawili, ker-Zod ki, 98,26 kv,m farTi, romelic xelSekrulebis dadebis dros registrirebuli ar iyo sajaro reestrSi. Sesabamisad binis mTliani farTi ipoTekis xelSekrule-bis dadebis dros faqtobrivad Seadgenda 145,26 kv.m, saidanac, rogorc aRvniSneT 98.26 kv.m iyo miSeneba da ar iyo aRricxuli da registrirebuli sajaro reestrSi. mniSvnelovania isic, rom ipoTekis xelSekrulebis gaformebisas ipoTekarisTvis anu, ss “Tibisi bankisTvis” cnobili iyo, rom 98.26 kv.m farTi iyo daukanonebeli,

8. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 10 noembris gadawyvetileba, saqmeze #as-1081-1110-2010.

52


Tumca is farTi, romelic registrirebulia sajaro reestrSi da is nawilic, ro-melic miSenebulia warmoadgens erTian binas, moqceulia erT WerqveS da aris erTi mTliani bina. aqedan ukve naTlad ikveTeba, rom irakli k-s saxelze aRricxuli da mis faqtobriv “sakuTrebaSi” myofi bina registraciaunariania. radgan, mas mate-rialuri gamoxatuleba aqvs. Sesabamisad ipoTekis sagansac warmoadgens. sajaro reestris amonaweriT dadgenilia, rom q. Tbilisis meriis urbanuli dagegmarebis saqalaqo samsaxuris 2008 wlis 18 martis brZanebiT moxda miSenebuli 98.26 kv.m farTis legalizacia, ris safuZvelzec aRniSnuli farTi sajaro reestrSi saku-Trebis uflebiT aRiricxa irakli k-s saxelze da binis farTma mTlianad Seadgina 145.26 kv.m. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2009 wlis 22 aprilis gadawyvetilebiT aRsasruleblad mieqca irakli k-s saxelze registrirebuli binis mTliani nawili. e.i. ipoTekis samarTlebriv farglebSi moeqca is qonebac, romelic sakuTrebaSi ar hqonda irakli k-s 2008 wlis 18 martamde. aqedan gamomdinare irakli k-s azriT dairRva ipoTekis xelSekruleba da aRsruleba unda mieqces mxolod da mxolod im nawils binisas, romelic ipoTekis xelSekrulebis dadebis dros mis saxelze iyo registrirebuli sajaro reestrSi. misi ganmartebiT ipoTeka ar unda gavrceldes uZravi nivTis im nawilze, romelic saTanado wesiT registrirebuli ar iyo. Tumca irakli k-m 2007 wlis 19 noembris #799476-1 ipoTekis xelSekrulebis 6.13 punqtis safuZvelze valdebuleba ikisra, rom ipoTeka gavrceldeboda aseve mis sakuTreba-Si myofi binis mimatebul farTzec. aqedan gamomdinare Tuki CavTvliT, rom miSene-ba mimatebuli farTia, registrirebuli nivTisa gamodis, rom ipoTekis sagans war-moadgens ara mxolod 47 kv.m binis farTi, aramed 145.26 kv.m. binis farTi. swored zemoaRniSnuli xelSekrulebis punqti gaxda sadao Semdgom. metic, sasamarTlos winaSe dadga sakiTxi samarTlebrivi TvalsazrisiT Seefasebina xelSekrulebis es punqti da gadaewyvita misi iuridiuli gamarTuloba, anu gadaewyvita iyo, Tu ara es norma baTili da Tu ewinaaRmdegeba is ipoTekis samarTlebrivi regulirebis sakanonmdeblo normebs.

2.1. saapelacio sasamarTlos Sefaseba

sainteresoa saapelacio sasamarTlos Sefaseba aRniSnul saqmeze. saapelacio sasamarTlo ipoTekis, rogorc moTxovnis uzrunvelyofis RonisZiebis ganmarte-bis miznebisaTvis aRniSnavs, rom moTxovnis uzrunvelyofisas aucilebelia mova-lisa da kreditoris uflebebis Tanabarzomieri dacva. uzrunvelyofis RonisZie-bis gamoyenebisas gadamwyveti mniSvneloba eniWeba movalisa da kreditoris nebas. kerZod, movalis survils, garkveuli riskis qveS daayenos uZravi qoneba, gasces Tanxa, sanacvlod miiRos uzrunvelyofis RonisZieba garantiad, romliTac upi-robod dakmayofildeba misi moTxovna movalis mier valdebulebis Seusruleb-lobis SemTxvevaSi. mocemul SemTxvevaSi palata gansakuTrebuli gulisxmierebiT ekideba samoqalaqo riskebis gadanawilebis sakiTxs da Sesabamisad, movalisa da kreditoris keTilsindisierebis dacvis garantiebs. sasamarTlo praqtika calsa-xad ambobs, rom ipoTekari daculia sajaro reestrSi arsebuli CanaweriT mova-lis sakuTrebasTan dakavSirebiT, Tundac aRniSnuli Canaweri SemdgomSi araswo-ri aRmoCndes. meore mxriv ki, movale daculia ipoTekis sagnis im farglebiT, romelic man ipoTekiT datvirTa. amasTan, gansakuTrebul interess iZens xelSe-krulebis 6.13. punqtis Canaweri da misi iuridiuli mniSvneloba. xelSekrulebis Tanaxmad, dadgenili ipoTeka vrceldeba ipoTekis sagnis gaerTianebis Sedegad

53


miRebul axal nivTze. aseve, Tu ipoTekis sagans daemateboda (miSeneba, daSeneba) Senoba an Senobis nawili. palatam CaTvala, rom aRniSnuli pirobis mosarCeliseu-li ganmarteba (ipoTeka unda gavrceldes miSenebis, damatebis Sedegad miRebul nivTze srulad) ewinaaRmdegeba ipoTekis, rogorc moTxovnis uzrunvelyofis sa-Sualebis legalur definicias. gansaxilvel SemTxvevaSi mxareebma ipoTekis sag-nad gansazRvres 47 kv. metri farTi, xolo is, rac xelSekrulebis 6.13. punqtSi igulisxmes, ar aris konkretizirebuli da am TvalsazrisiT SeuZlebelia sanivTo uflebis obieqtad misi winaswar gansazRvra. magram, Tuki mosarCelis logikas gaviziarebT da xelSekrulebis 6.13. punqtSi vigulisxmebT ara uZravi nivTis na-yofs, aramed miSenebas, daSenebis, damatebis Semdeg miRebul qonebas, maSin aseTi qoneba samomavlo qonebaa. palata kvlav moixmobs ssk-is 286-e muxls da aRniSnavs, rom ipoTekiT ar SeiZleba daitvirTos samomavlo qoneba. Tumca gaugebaria sa-apelacio sasamarTlo samomavlo qonebas da ssk-is 286-e muxlSi gaTvaliswinebul samomavlo moTxovnas ratom ar ganixilavs erTianobaSi da ratom gamoyofs mas calke. momavali qoneba Tavis TavSi xom uflebasac moicavs, aqedan gamomdinare is ipoTekaunariania. miuxedavad amisa, saapelacio sasamarTlom gaauqma pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetileba. aRniSnuli ss “Tibisi bankma” gaasaCivra sakasacio wesiT.

2.2. sakasacio sasamarTlos Sefaseba

sakasacio sasamarTlom Tavis gadawyvetilebaSi miuTiTa, rom ipoTekis xelSe-krulebis dadebis dros binis mTliani farTi faqtobrivad Seadgenda 145.26 kv.m-s, saidanac 98.26 kv.m iyo miSeneba, romelic ar iyo aRricxuli sajaro reestrSi. ipoTekis xelSekrulebis dadebis dros ki ss “Tibisi bankisTvis” cnobili iyo aRniSnuli faqti. Tumca, sakasacio sasamarTo amave dros miuTiTebs, rom gari-gebis dadebisas sadao farTi realurad arsebobda, anu, mas mateliaruli gamoxa-tuleba hqonda, aqedan gamomdinare is registraciaunariani iyo. sakascio palata ar iziarebs saapelacio sasamarTlos mosazrebas imis Taobaze, rom xelSekru-lebis 6.13 punqti ewinaaRmdegeba ipoTekis legalur definicias. gasaCivrebuli gadawyvetilebis Tanaxmad, nivTis ipoTekis uflebiT dasatvirTavad aucilebelia nivTi mkafiod iyos gansazRvruli da SeuZlebelia ipoTekis gamoyeneba samoma-vlo qonebasTan mimarTebaSi. sasamarTlo aRniSnul msjelobas ukavSirebs xelSe-krulebis mxareTa pasuxismgeblobis farglebs da misi mosazrebiT, SeuZlebelia, iseTi qonebis datvirTva ipoTekiT, romlis samarTlebrivi sazRvrebi daudgene-lia. amasTan, ipoTekis xelSekrulebis maregulirebeli sakanonmdeblo normebi ar Seicaven akrZalvas momavali qonebis uzrunvelyofis saxiT gamoyenebis Taobaze. sakasacio sasamarTlos ganmartebiT sadao farTi aris garigebis dadebis droi-saTvis arsebuli, sajaro reestrSi registrirebuli farTis nawili, romelic da-vis periodisaTvis aRricxulia ipoTekiT datvirTuli qonebis Semadgenel nawi-lad. Sesabamisad masze vrceldeba am nivTze arsebuli ipoTeka. sakasacio palata aseve ar iziarebs saapelacio palatis mosazrebas xelSekrulebis 6.13. punqtis pirobiT xasiaTTan mimarTebaSic. swored amitom palata miiCnevs, rom ipoTekis xelSekrulebis arc erTi punqti ar ewinaaRmdegeba kanons. aqedan gamomdinare sakasacio sasamrTlom gaauqma saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba da saqme kvlav apelacias daubruna, raTa am ukanasknels moexdina ipoTekis samarTlebrivi farglebis ukeT Sefaseba da kanonieri sasamarTlo gadawyvetilebis gamotana.

54


3. arsebiTi Semadgeneli nawilis cneba

zemoaRniSnuli gadawyvetilebidan mniSvnelovania dadgindes is, Tu ra saxis farTia sadao 98.26 kv.m da ra samarTlebrivi daniSnuleba aqvs mas. anu, unda gairkves aris is uZravi nivTis nayofi, Tu misi arsebiTi Semadgeneli nawili. sakasacio sasamarTlo am farTs sajaro reestrSi registrirebuli 47 kv.m-is arsebiT Semadgenel nawilad Tvlis da amis dasturad uTiTebs imas, rom registrirebuli da araregistrirebu-li farTebi erTWerqveS imyofeba. sainteresoa ganisazRvros uZravi nivTis arsebiTi Semadgeneli nawilisa da nayofis cneba. nivTis arsebiTi Semadgeneli nawilis cnebas gvaZlevs ssk-is 150-e muxli, romlis Tanaxmadac, nivTis arsebiTi Semadgeneli nawils ganekuTvneba Senoba-nagebobebi da nivTebi, romlebic myaradaa dakavSirebuli miwasTan da ar aris gamiznuli droebiTi sargeblobisaTvis. nivTis arsebiT Semadgenel nawils miekuTvneba, ara is rac am nivTis arsebas gansazRvravs aramed is, rac samarTlebri-vad dakavSirebulia nivTTan da ar warmoadgens gansakuTrebuli uflebis obieqts. sxvanairad, arsebiTi Semadgeneli nawilis iuridiuli bedi mTlianadaa dakavSirebuli nivTTan da rogorc wesi igi ar SeiZleba iyos calke uflebis obieqti.9 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 9 Tebervlis gadawyvetilebiT saqmis N 35/18-01. da-adgina, rom binis TiToeuli oTaxi aris binis Semadgeneli arsebiTi nawili da maTi gamocalkeveba, calke sakuTrebis uflebis obieqtad gamoyeneba SeuZlebelia.10 aqedan gamomdinare SegviZlia vTqvaT, rom zemoaRniSnul SemTxvevaSi 98.26. kv.m miSeneba, rome-lic moqceulia 47 kv.m-Tan erTad erTWerqveS warmoadgens erTi mTliani binis arsebiT Semadgenel nawils. amasTan, es miSeneba warmoadgens samomavlo qonebasac, Sesabami-sad, pirveli instanciis sasamarTlo da sakasacio sasamarTlo aRniSnuli binis mTlian farTs miiCnevs ipoTekis sagnad da aRsasruleblad miaqcevs binis im nawilsac, rac ar aris registrirebuli sajaro reestrSi sakuTrebis uflebiT irakli k-s saxelze xel-Sekrulebis dadebis momentisaTvis.

4. ipoTekis realuri samarTlebrivi farglebi

ipoTekis samarTlebriv farglebze iuridiul literaturaSi gavrcelebuli Sexe-dulebis Tanaxmad, ipoTekis sagnis gansazRvrisas mniSvnelovania ara obieqtis faqto-brivi moculoba an Rirebuleba, aramed is, rom obieqti registraciaunariania. aqedan gamomdinare ipoTekiT itvirTeba yvela realuri qoneba, romelsac materialuri ga-moxatuleba aqvs. rac Seexeba samomavlo qonebas da Sesabamisad moTxovnas, SeiZleba daregistrirdes ssk-is 286-e muxlidan gamomdinare ipoTekis obieqtad, Tumca es mo-Txovna gansazRvruli unda iyos winaswar. Cven SemTxvevaSi dauregistrirebeli Senobis ipoTekiT datvirTva marTldeba imiT, rom is warmoadgens sajaro reestrSi registri-rebuli Senobis arsebiT Semadgenel nawils, Tumca sagulisxmoa is faqti, rom miSeneba calke registracias moiTxovs, winaaRmdeg SemTxvevaSi raime uflebis masze gavrceleba gamoricxulia. magram sakasacio sasamarTlo Tvlis, rom sajaro reestrSi registri-rebuli binis nawilic da miSenebac materialuri gamoxatulebix mqone, erTi mTliani obieqtia. romelic, amave dros, registraciaunariania. Sesabamisad masze, rogorc erT mTlian ganuyofel nivTze vrceldeba ipoTekis moqmedebis samarTlebrivi re�imi.

9. zoiZe besarion: “qarTuli sanivTo samarTali”,. me-2 gamocema, Tbilisi 2003, gv40. 10. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 9 Tebervlis gadawyvetileba, saqmeze � 35/18-01.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 9 Tebervlis gadawyvetileba, saqmeze � 35/18-01.

55


Senobis nawilebi, germanuli samoqalaqo samarTlis mixedviT, ar SeiZleba sxva-dasxva mesakuTris sakuTrebaSi imyofebodes, Tuki isini daungrevlad ar SeiZleba erTmaneTisagan iqnen mocilebulni da mTeli Senoba imyofeba miwis mesakuTris sakuTrebaSi.11 aqedan gamomdinare uZravi nivTi zemoT ganxilul SemTxvevaSi ki sacxovrebeli bina, piris sakuTrebaSi unda imyofebodes, rom is Senobis nawile-bis mesakuTredac CavTvaloT. anu, piri mesakuTred unda iyos registrirebuli sajaro reestrSi, registracias konstituciuri mniSvneloba aqvs piris mesaku-Tred cnobisaTvis. Tuki am samarTlebrivi msjelobiT wavalT, maSin gamodis, rom saapelacio sasamarTlo arsebiTad marTalia da ipoTekis sagnad ar SeiZleba Ca-vTvaloT is rac ar aris registrirebuli sajaro reestrSi movalis saxelze. am sakiTxze mniSvnelovania germaniis samoqalaqo kodeqsis 1148-e paragrafis Sinaar-si, romelic ganamtkicebs sakuTrebis uflebis fiqcias, rac gulisxmobs imas, rom ipoTekidan gamomdinare uflebis ganxorcielebisas kreditoris sasargeblod me-sakuTred iTvleba is piri, romelic aseTad aris registrirebuli saadgilmamulo reestrSi. aseTi Sinaarsis Canawers ssk-Si ver vipoviT. qarTveli kanonmdebeli am sakiTxze dums. sasurvelia, kanonmdebelma moaxdinos aseTi normis asaxva ssk-Si, raTa gamoiricxos Semdgomi gaugebrobebi, rac saipoTeko urTierTobis dros SesaZloa warmoiSvas praqtikaSi. Tumca, gansaxilveli SemTxvevidan gamomdinare umTavresi aris is, rom miSeneba-daSeneba xelSekrulebis 6.13 punqtis mixedviT iTvleba ipoTekis sagnad rac pirdapiri CanaweriT gamomdinareobs ssk-is 286-e muxlidan. aRniSnuli muxlis definicia ipoTekis sagnad gansazRvravs samomavlo da pirobiT moTxovnasac. rac Seexeba samomavlo moTxovnas, samomavlo SesaZloa iyos: 1) rac ar arsebobs; da 2) rac kanonieri gziT SesaZloa rom arsebobdes. mniSvnelovania sakiTxi imaze, Tu ra mizans emsaxureba kanonmdeblis mier ssk-is 286-e muxlSi Cadebuli samomavlo qonebis Sinaarsi. anu, SemTxvevidan gamomdinare binac da miSenebac warmoadgens erT mTlian binas Sesabamisad is registraciauna-riani da amave dros erTi mTliani binaa, radgan damoukidebeli saxiT verc 98.6 kv.m da verc 47 kv.m faqtiurad ver iarsebebs. anu, kanonmdeblis neba, rom samoma-vlo moTxovnac ipoTekaunariani iyos zemoT ganxilul SemTxvevasTan mimarTebiT marTldeba imiT, rom es samomavlo moTxovna/qoneba aris im qonebis arsebiTi Se-madgeneli nawili rac ipoTekiTaa datvirTuli. metic, samomavlo moTxovna xel-Sekrulebis dadebis momentisaTvis gansazRvrebadi da registraciaunariania.

5. gansxvavebuli Sexeduleba

zemoaRniSnuli Sefasebis, sawinaaRmdegod SegviZlia Semdegi saxis msjelobac gan-vaviTaroT. kerZod, ssk-is 286-e muxlSi samomavlo moTxovna, rogorc registraciau-nariani obieqtis gansazRvreba, umjobesi xom araa gagebul iqnes Semdegnairad, rom samomavlo qonebaSi upiratesad CaiTvalos is qoneba rac ipoTekis sagnis farglebSi moeqceva samomavlod? anu, Tuki registrirebul 47 kv.m binis farTze mesakuTre ga-naxorcielebda magaliTad iseT samSeneblo samuSaoebs, rogoricaa binis gadakeTeba, an sxva oTaxis aSeneba, romlis farTic ar aRemateba 47 kv.m maSin is CaiTvleboda ipoTekis sagnad da ara miSeneba romelic “mesakuTris” faqtobriv mflobelobaSi imyofeba da scildeba sakuTrebis uflebis samarTlebriv farglebs. im SemTxvevaSi Tu movale ver

11. Wanturia lado: “uZravi nivTebis sakuTreba” me-2 gamocema. Tbilisi, 2001w. gv165.Wanturia lado: “uZravi nivTebis sakuTreba” me-2 gamocema. Tbilisi, 2001w. gv165.

56


“daisakuTrebs” samomavlo qonebas, maSin ipoTekaris moTxovna xom daukmayofilebeli darCeba, amitom xom ar ajobebs, rom ipoTeka gavrceldes mxolod im nivTze, romelic daregistrirebulia sakuTrebis uflebiT sajaro reestrSi? es mosazrebac ra Tqma unda misaRebia da sakmaod argumentirebuli da damajerebelic, magram vfiqrob mainc ar SeiZleba CaiTvalos marTebulad, imdenad ramdenadac saxlis miSeneba, rogorc da-moukidebeli registraciaunariani nivTi saxeze ar gvaqvs. miSeneba gvaqvs erTianobaSi im 47 kv.m farTTan rac aRricxulia mesakuTreze sakuTrebis uflebiT. mniSvnelovania isic, rom am SemTxvevaSi SesaZloa dairRves binis substanciuroba, mTlianoba, rac mTlianad amsxvrevs aseTi saxis gansxvavebul Sexedulebas. amasTan sagulisxmoa, rom miSeneba ukve arsebobs da Sesabamisad registraciaunariania, swored es kriteriumi arRvevs saapelacio sasamarTlos Sexedulebis kanonierebasa da marTebulobas. aqedan gamomdinare Tu miSeneba damoukideblad iarsebebda da misi xelSesaxeoba damoukidebe-li iqneboda sakuTrebis uflebiT registrirebuli nivTisgan, is ar iqneboda ipoTekis sagani. Tumca, gansaxilveli saqmidan gamomdinare miSeneba moqceulia erTWerqveS re-gistrirebul sakuTrebasTan erTad. mniSvnelovania isic, rom miSeneba damoukidebeli saxiT ver iarsebebs. aqedan gamomdinare, is binis mTliani farTis erTianobaSi unda ganvixiloT, raTa ar dairRves rogorc binis erTianoba praqtikuli TvalsazrisiT, aseve binaTmesakuTreTa amxanagobis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli normebi. miSenebaze, rogorc registraciaunarian nivTze vrceldeba is samarTlebrivi tvirTi rac mTlianad binas aqvs. aqedan gamomdinare miSenebac gaiziarebs registrire-buli binis nawilis beds da moeqceva ipoTekis samarTlebrivi regulirebis sakanonm-deblo normebis farglebSi.

6. samoqalaqo-samarTlebrivi riskebi da sasamarTlo praqtika

zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba iTvas, rom sakasacio sasamarTlos samarT-lebrivi Sefaseba dRes moqmedi sasamarTlo praqtikidan da ssk-is 286-e muxlidan ga-momdinare kanonieria. sakasacio sasamarTlo swored aseTi saxis sasamarTlo praqtikas ayalibebs. Tumca, SesaZloa vimsjeloT mis usmarTlobaze. vfiqrob sagulisxmoa is, rom sakasacio sasamarTlos mxedvelobaSi aqvs is samoqalaqo urTierTobisTvis da-maxasiaTebeli riskebi, romlebic Tan axlavs samoqalaqo-samarTlebriv urTierTobebs da Sesabamisad ipoTekari Cvens SemTxvevaSi ki “Tibisi banki” swored aseTi saxis risks swevs da sabolood ki am riskis safuZvelze mogebuli rCeba. ramdenad marTebulia sakasacio sasamarTlos aRniSnuli midgoma am sakiTxze, sadaoa da xSir SemTxvevaSi iwvevs movalis sakmaod dasabuTebul protests. rac Seexeba saapelacio sasamarTlos Sefasebas, Cemi azriT, aq mniSvnelovania sakiTxi imis Sesaxeb, Tu rogor gansazRvravs ipoTekis samarTlebriv arss es ukanaskneli. saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba-Si SesaZloa “davinaxoT”, mcdeloba imisa, rom movale daicvas ipoTekis im farglebiT rac realurad aris aRricxuli da dakanonebuli sajaro reestrSi arsebuli Canawe-riT. Tumca aRniSnuli midgoma ar aris gaziarebuli arc sakasacio sasamarTlos da arc kanonmdeblis mier. vfiqrob es savsebiT marTebuli da samarTlianicaa, radgan saapelacio sasamarTlos Sefaseba aSkarad arRvevs ipoTekis substanciurobas, mis WeS-marit daniSnulebasa da samarTlebriv mniSvnelobas. sul sxva SemTxveva iqneboda, Tu miSeneba xelSekrulebis dadebis dros ar iarsebebda da misi realuri faqtobrivi monacemebi ganusazRvreli iqneboda. am SemTxvevaSi ssk-is 286-e muxlidan gamomdinare es miSeneba ipoTekaunariani aRar iqneboda, magram saapelacio sasamarTlos mxedve-

57


lobidan gamorCa swored es garemoeba, rom xelSekrulebis dadebis dros miSeneba realurad ukve arsebobda, gansazRvruli iyo misi faqtobrivi monacemebi da metic, am miSenebis gareSe bina Tavis realur daniSnulebas dakargavda da damoukidebeli saxiT ver iarsebebda, im martivi mizezis gamo, rom binis magivrad gveqneboda mxolod sanaxe-vro kedlebisgan Semdgari farTi, rac binis, rogorc sacxovrebeli farTis cnebisgan Zalian Sors iqneboda. aqedan gamomdinare saapelacio sasamarTlo arsebiTad cdeba, ipoTekis realuri samarTlebrivi farglebis gansazRvrisas.

daskvna

dRes moqmedi ipoTekis maregulirebeli sakanonmdeblo normebis analiz-ze SegviZlia vTqvaT, rom qarTvelma kanonmdebelma saipoTeko samarTalur-TierTobis dros ufro metad daicva kreditoris (ipoTekaris) interesebi. es gamomdinareobs ssk-is 286-e; 300-e; 301-e muxlebidan. moTxovnis srulad dakmayofilebis problematika erT-erTi mniSvnelovani problemaa ipoTeka-ris interesebis dacvis kuTxiT. am mxriv, kanonmdeblis mier ganxorcielebul mniSvnelovan cvlilebas warmoadgens ssk-Si arsebuli dispoziciuri Canawe-ri, romelic ipoTekars aZlevs SesaZleblobas winaswar gaataros prevenciuli RonisZieba da SeuTanxmdes movales, rom misi moTxovna dakmayofilebulad ar CaiTvleba Tu ipoTekis sagnis Rirebuleba srulad ar dafaravs moTxovnas.12 aqedan gamomdinare ipoTekarebma gansakuTrebiT ki bankebma SesaZloa borotad gamoiyenon kanonmdeblis mier SeTavazebuli dRes moqmedi ipoTekis maregu-lirebeli normebi. Tumca Cvens SemTxvevaSi sakasacio sasamarTlo asebiTad marTalia da sruliad marTebulad ganmartavs ipoTekis urTierTobis saka-nonmdeblo normebs. sakasacio sasamarTlos Sefasebis mixedviT mTavaria dad-gindes is, Tu ra saxis nivTia sadao miSeneba. rogorc aRvniSneT es aris binis arsebiTi Senadgeneli nawili. bina, rogorc damoukidebeli xelSesaxebi obie-qti ver iarsebebs miSenebis gareSe da piriqiT miSeneba ver iarsebebs daregis-trirebuli 47 kv.m-is gareSe. aqedan gamomdinare ipoTekis realuri Sinaarsi, misi substanciuroba mdgomareobs imaSi rom moTxovnis dakmayofileba moxdes im sagniT rac registraciaunariani da xelSesaxebia ipoTekis xelSekrulebis dadebis dros. sakasacio sasamarTlo valdebulia ifiqros qonebrivi sikeTis dabalansebul ganawilebaze mxareebs Soris. am msjelobidan gamomdinare, das-kvnis saxiT, SegviZlia vTqvaT, rom ipoTekis samarTlebrivi farglebis gan-sazRvrisas sasamarTlom unda ixelmZRvanelos im kriteriumebiT, rac zemoT ganvixileT. anu, konkretul SemTxvevaSi Seafasos nivTis arsebiTi Semadgeneli nawilisa da sakuTvneblis realuri Sinaarsi, misi mniSvneloba da samarTlebri-vi “statusi” ipoTekis xelSekrulebaSi. am TvalsazrisiT sakasacio sasmarTlo saintereso praqtikas ayalibebs, rac mniSvnelovani da misasalmebelia samarT-lebrivi normebis xarvezebis Sevsebasa da ukeT CamoyalibebaSi.

12. gogaSvili ana; samagistro naSromi Temaze: “ipoTekaris interesebis dacva moTxovnis dakmayofi-gogaSvili ana; samagistro naSromi Temaze: “ipoTekaris interesebis dacva moTxovnis dakmayofi-lebis procesSi”. Tbilisi; 2011; gv51.

5858

Tamar gadrani1

arakeTilsindisieri mflobelis uflebamosilebis farglebi

1. mflobelobis cneba

mflobeloba, rogorc viciT, erT-erTi sanivTo uflebaa. rac Seexeba mis etimo-logias, am sakiTxiT qarTuli samarTlis istorikosTagan pirvelad ivane javaxiS-vili dainteresda. mflobelobis gamomxatveli unda yofiliyo “qoneba,” “Wera,” “pyroba”. “mflobelobasac” vxvdebiT qarTuli samarTlis istoriis ZeglebSi.

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi mflobelobas ayalibebs calke sanivTo-samarTlebrivi institutis saxiT, sakuTrebis uflebis SinaarsSi Semavali mflobe-lobis uflebamosilebisagan damoukideblad. mflobelobas daTmobili aqvs samo-qalaqo kodeqsis me-2 wignis sanivTo (qonebrivi) samarTali me-2 kari mTlianad (sul 15 muxli). es imas niSnavs, rom kanonmdebeli ganasxvavebs ori saxis mflobe-lobas: 1) rogorc sakuTrebis uflebis Sinaarsis erT-erT elements (ssk-is 170-e muxli); 2) rogorc damoukidebel, sakuTrebis uflebisagan damoukidebel, gamo-calkevebul instituts.2

mflobeloba aris “faqtobrivi” Zalaufleba, “batonoba” qonebaze, rogorc wesi, nivTze, romelic SeiZleba iyos rogorc moZravi, ise uZravi. mflobelobis sagani warmoadgens nivTze dadgenili sanivTo uflebac, rodesac uflebis gan-mxorcielebeli subieqti realurad ar aris uflebamosili piri.

rogorc viciT, samoqalaqo brunvis simyaris, simartivis dasamyareblad da SesanarCuneblad subieqtebi moqmedeben keTilsindisierebisa da ndobis princpze dayrdnobiT. es imas niSnavs, rom samoqalaqo urTierTobis monawileni, rodesac obieqti moZrav nivTs warmoadgens, erTmaneTis keTilsindisierebiT unda Semoi-farglon, vinaidan maT kontrahentTa uflebamosilebis Sesamowmeblad sxva sa-Sualeba ar gaaCniaT. gansxvavebuli wesi moqmedebs uZrav nivTebTan mimarTebiT. rogorc viciT, uZravi nivTis mesakuTre an am nivTze sxva uflebis matarebeli vlindeba sajaro reestridan. aRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia vTqvaT, rom, Tu moZrav nivTebTan dakavSirebiT urTierTobis monawileni SezRudulni arian mxolod kontrahentTa pirovnebiT, misi keTilsindisierebiT, uZravi nivTebis Se-mTxvevaSi am ukanasknelis SemZeni metad daculia Secdomis daSvebisagan. yuradRe-ba imaze unda gavamaxviloT, rom sajaro reestris monacemTa mimarT ssk-is 312-e muxliT gaTvaliswinebulia utyuarobisa da sizustis prezumfcia, rac mniSvne-lovani gamovlinebaa samoqalaqo brunvaSi damkvidrebuli ndobisa da keTilsin-disierebis principebisa.

ssk-is 155-e muxlis pirvel nawilSi kanonmdebeli miuTiTebs, rom “mflobelo-

1. Tsus iuridiuli fakultetis me-4 semestris studenti.2. WeWelaSvili zurab: sanivTo samarTali (SedarebiT-samarTlebrivi kvleva), meore gadamuSavebuli gamocema, Tbilisi 2010 weli, gv. 66.

59

არაკეთილსინდისიერი მფლობელის უფლებამოსილების ფარგლები

ba warmoiSoba nivTze faqtobrivi batonobis nebiTi mopovebiT”. e. i. individis mflobelad aRiarebisaTvis ZiriTad winapirobasTan erTad (nivTze faqtobrivi batonoba) aucilebelia nebis komponenti. mflobels unda hqondes nivTis flo-bis neba.3 ssk-ma erTgvarad gaiziara mflobelobis romauli samarTlebrivi kons-truqcia — corpus-isa da animus-is erTdrouli arsebobis moTxovna. aqve aRvniS-noT, rom mflobelobis Sesaxeb TxuTmetive muxli germanuli samarTlis sistemas efuZneba. muxlebis umetesoba gsk-is pirdapiri recefcirebis Sedegad Seiqmna.4

amrigad, moqmed qarTul samoqalaqo samarTalSi mflobeloba iseve ganixileba, rogorc es germanuli samarTlis ojaxSia miRbuli. amiT igi emijneba romanuli samarTlis qveynebs, romelSic mflobeloba SedarebiT gansxvavebul principebzea agebuli.5

amgvaria mflobelobis cneba saqarTvelos samoqalaqo kanonmdeblobaSi.

2. mflobelobis saxeebi

upirveles yovlisa, unda aRvniSnoT, rom saqarTvelos samoqalaqo kanonmde-blobiT mflobelad ar miiCneva piri, romelic sxvis sasargeblod axorcielebs nivTze batonobas. e. i. mflobelia is piri, romlis sasargeblodac xorcieldeba nivTze batonoba.

nivTi SeiZleba mxolod pirdapiri mflobelis batonobaSi imyofebodes an, imav-droulad, arapirdapiri mflobelis batonobis qveSac. Sesabamisad, SegviZlia gan-vasxvavoT pirdapiri da arapirdapiri mflobeloba. mniSvnelovania, rom mflobe-lobiTi konfliqtisas upratesoba pirdapir mflobels eniWeba. es ukanaskneli daculia Tavad arapirdapiri mflobelisganac.

rodesac mflobelobis saxeebze vsaubrobT, aucileblad unda gamovyoT marTl-zomieri da aramarTlzomieri mflobeloba. marTlzomier mflobelad iTvleba piri, romelic samarTlebrivi safuZvlis arsebobisas axorcielebs nivTze fa-qtobriv batonobas. udavoa, rom marTlzomier mflobelebs warmoadgenen nivTis mesakuTreni da pirebi, romelTa mflobelobac mesakuTris mflobelobidanaa nawarmoebi. rac Seexeba aramarTlzomier mflobelobas, SegviZlia vTqvaT, rom am SemTxvevas maSin aqvs adgili, rodesac mflobeloba samarTlebriv safuZvels aris moklebuli. e. i. mflobeli, marTalia, axorcielebs faqtobriv flobas, magram es xdeba ukanonod. aRniSnul viTarebaSi nivTi marTlzomieri mflobelis mflobe-lobidan gamosulia misi nebis sawinaaRmdegod (dakarga, mopares). rasakvirvelia, samarTlebrivi TvalsazrisiT mflobelobaTa es saxeebi gansxvavebul Sedegs war-moSoben.

rogorc viciT, mflobelobis kanoniereba Tu ukanonoba obieqturi Sefasebis sagans warmoadgens. arsebobs subieqturi kriteriumic, rac gulisxmobs mflobe-lis damokidebulebas nivTis flobis samarTlebrivi safuZvlisadmi. aRniSnuli damokidebuleba gamoixateba mflobelis keTilsindisierebasa Tu arakeTilsin-

3. kereseliZe daviT: kerZo samarTlis uzogadesi cnebebi, evropuli da SedarebiTi samarTlis ins-kereseliZe daviT: kerZo samarTlis uzogadesi cnebebi, evropuli da SedarebiTi samarTlis ins-titutis gamomcemloba, Tblisi 2009 weli, gv. 223.4. WeWelaSvili zurab: sanivTo samarTali (SedarebiT-samarTlebrivi kvleva), meore gadamuSavebuli gamocema, Tbilisi 2010 weli, gv. 68.5. zoiZe besarion: qarTuli sanivTo samarTali, meore gadamuSavebuli da srulyofili gamocema, gamomcemloba “mecniereba,” Tbilisi 2003 weli, gv. 58.

60

თამარ გადრანი

dierebaSi. aRvniSnoT, rom swored aramarTlzomier mflbelobasTan mimarTebiT unda ganvixiloT mflobelis subieqturi damokidebuleba, vinaidan es ukanaskne-li gansxvavebul samarTlebriv Sedegs warmoSobs keTilsindisieri Tu arakeTil-sindisieri mflobelis mimarT. es niSnavs imas, rom gansxvavebulia am mflobelTa uflebamosilebanic.

3. vindikaciuri sarCeli, rogorc sakuTrebis, uflebis dacvis samarTlebrivi saSualeba

niSandoblivia is faqti, rom sakuTrebis uflebis dacva xdeba vindikaciuri sarCeliT, anu mesakuTre, romlis mflobelobaSic ar imyofeba nivTi, mimarTavs aramesakuTre nivTis mflobels da iTxovs misgan sakuTar nivTs. unda aRvniSnoT, rom am sarCelis saSualebiT xdeba individualurad gansazRvruli nivTis gamo-Txova im pirisgan, romlis mflobelobaSic ukanonod imyofeba nivTi.

sasamarTlos gziT sakuTrebis uflebis dacvis samoqalaqosamarTlebriv sa-Sualebebs Soris erT-erT umniSvnelovanes da uZveles samarTlebriv meqanizms swored vindikacuiri sarCeli warmoadgens. es ukanaskneli uzrunvelyofs kano-nis ZaliT sakuTrebis uflebis dacvas. aRniSnuli sarCeliT sakuTrebis uflebis dacva sakamod gavrcelebuli da aqtualuria. amis dasasabuTeblad ganvixiloT ramdenime qveynis magaliTi.

aRsaniSnavia, rom sanivTo uflebis dacvis am saSualebas mravali qveynis kanonm-debloba icnobs, Tumca Tavdapirvelad igi Zveli romis civilur samarTalSi war-moiSva. romauli samarTlis mixedviT, “vindikacuir sarCelze ufleba measkuTres eniWeboda im SemTxvevaSi, rodesac vinme TavisTan akavebda mesakuTris kuTvnil nivTs da ar ubrunebda mas. mdenad, pirs sakuTrebis uflebis darRvevisas rei vindicatio eniWeboda”.6 cnobilia isic, rom swored mosarCeles unda emtkicebina misi sakuTrebis uflebis namdviloba, mopasuxes misi uflebis mtkcebis tvirTi ar hqonda. im SemTxvevaSi, Tuki mosarCele moaxerxebda imis dasabuTebas, rom sa-davo nivTi mas sakuTrebis uflebiT ekuTvnoda, mopasuxe (mflobeli) valdebuli iyo daebrunebina nivTi, misi nayofi, pasuxi unda ego im zianisaTvis, romelic nivTs miadga misi braliT da, amavdroulad, SeeZlo moeTxova gaweuli xarjebis anazRaureba, ra Tqma unda, igulisxmeba aucilebeli xarjebi. es imas niSnavs rom, TviTneburi, fuWi xarjebi ar eqvemdebareboda anazRaurebas.

rogorc vTqviT, vindikaciuri sarCeli, rogorc sakuTrebis uflebis dacvis samarTlebrivi saSualeba, gavrcelebulia mravali qveyanaSi. romis samarTlis gavleniT, rei vindicatio-s iTvaliswinebs franguli samarTalic. aRniSnul Se-mTxvevaSic mesakuTres SeuZlia mimarTos sasamarTlos ukanono mflobelisagan nivTis dabrunebis moTxovniT, Tavis mxriv ki, mflobels ufleba aqvs ganacxados uari nivTis dabrunebaze, Tu mas gaaCnia flobis ufleba. rogorc safrangeTis samoqalaqo kodeqsi, ise germaniis samoqalaqo kodeqsi mflobelisaTvis adgens sakuTrebis uflebis prezumfcias. es ukanaskneli SeiZleba uaryfil iqnes mesaku-Tris mier mxolod im SemTxvevaSi, Tu is SeZlebs mopasuxis mxriv nivTis flobis arasamarTlebrivi xasiaTis dasabuTebas. Aaqve unda aRvniSnoT SemTxveva, rodesac mflobelma nivTi miiRo ara mesakuTrisagan, aramed sxva pirisagan. am dros pir-

6. Wolf Manfred: sacherecht, 13. Auflage, Mьnchen, 1996 weli, gv. 77.

61


velxarisxovania is faqti, Tu rogor moqmedebda mflobeli nivTis SeZenis dros, iyo igi keTilsindisieri Tu arakeTilsindisieri (icoda an unda scdnoda, rom ni-vTis gamsxvisebeli ar iyo misi mesakkuTre an mas ar hqonda sakuTrebis gadacemis ufleba). UkanoniT arakeTilsindisieri mfloblisagan mesakuTres yvela SemTxve-vaSi aqvs nivTis gamoTxovis ufleba, xolo ukanono keTilsindisieri mflobelis mdgomareoba, SeiZleba iTqvas, rom SedarebiT ukeTesia. aRniSnuli gulisxmobs imas, rom mesakuTris ufleba daibrunos nivTi garkveulwilad SezRudulia, anu misi neba ar unda figurirebdes nivTis mflobelobidan gasvlisas, nivTi unda iyos moparuli an dakarguli. aseT SemTxvevaSi, rogorc safrangeTis samoqalaqo kodeqsi adgens, yofil mflobels (mesakuTre) nivTis gamoTxova SeuZlia 3 wlis ganmavlobaSi dakargvis an moparvis dRidan im pirisagan, visTanac mas aRmoaCens. am ukanasknels ki, Tavis mxriv, aqvs ukumoTxovnis ufleba im pirisadmi, visganac man es nivTi miiRo.7

rac Seexeba germaniis samoqalaqo samarTals, aRvniSnoT, rom germaniis samo-qalaqo kodeqsi vindikaciurad miiCnevs sarCels, rodesac qonebis aramflobeli mesakuTre sarCeliT iTxovs mflobeli aramesakuTrisagan sadavo nivTs. mocemul SemTxvevaSic, msgavsad safrangeTis samoqalaqo kanonmdeblobisa, mesakuTre val-debulia daamtkicos, rom nivTi mas ekuTvnis, anu igi mesakuTrea. sayuradReboa is faqtic, rom zemoTqmuli ar aTavisuflebs mopasuxes nivTze misi mflobelobis samarTlebriv safuZvlebze miTiTebisagan. SesaZlebelia, mosarCelem mtkicebu-lebis saxiT unda waradginos isic, rom mflobelma arakeTilsindisierad miiRo nivTi. saerTo principis Tanaxmad, nivTi SeiZleba iqnes gamoTxovili mesakuTris mier mxolod arakeTilsindisieri mflobelisagan.8 rac Seexeba keTilsindisier mflobels, misi uflebebi kanoniT daculia aramflobeli mesakuTrisagan. keTil-sindisierad iTvleba mflobeli, romelic uxeSi daudevrobis gareSe moqmedebs, ar icis, rom nivTis gamsxvisebeli araa misi mesakuTre.9 moZravi nivTi, romelic SeZenilia keTilsindisierad, Tundac arauflebamosili pirisagan, SemZenis saku-Treba xdeba da igi ar SeiZleba iqnes moTxovnili mesakuTrisagan. am saerTo wesi-dan arsebobs gamonaklisic:

1. rodesac mesakuTre kargavs nivTze mflobelobas misi nebis gareSe (dakarga/mopares);

2. rodesac vindikaciuri sarCeli exeba nivTs, romelic SeZenilia sajaro vaWrobis dros (auqcionze).

aRsaniSnavia isic, rom mesakuTre uflebamosilia nivTis dabrunebasTan erTad moiTxovos nivTisagan miRebuli nayofi da Semosavali, romelic SeiZina mflobel-ma aramarTlzomieri mflobelobisas, aseve mosarCeles SeuZlia, rom mopasuxisa-gan moiTxovos nivTisaTvis miyenebuli ziani/zarali. Tavis mxriv, mflobels aqvs ufleba mosTxovos mesakuTres nivTis gaumjobesebisaTvis gaweuli aucilebeli xarjebi.

rogorc vxedavT, mkafiod aris Camoyalibebuli germaniis kanonmdeblobaSi vindikaciuri sarCelisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebani. zemoT ganxilul saxelmwifoTa kanonmdeblobis magaliTebze dayrdnobiT, SegviZlia vTqvaT, rom

7. ZnelaZe nino: qonebis ukanono mflobelobidan gamoTxovisa da sakuTrebis uflebis dacvis sa-ZnelaZe nino: qonebis ukanono mflobelobidan gamoTxovisa da sakuTrebis uflebis dacvis sa-marTlebrivi problemebi, marTlmsajuleba, №2, 2007 weli, gv. 82.8. А.С. Комаров, Е.А. Васильев: Гражданское и торговое право зарубежних государств, т. I., стр. 373.9. germaniis samoqalaqo kodeqsi, 932-e paragrafi.

62


mflobeloba, ufro konkretulad ki ukanono mflobelobidan mesakuTris mier ni-vTis gamoTxova samarTlebrivad mniSvnelovani xasiaTis matarebeli institutia.

rac Seexeba saqarTvelos kanonmdeblobas vindikaciur sarCelTan mimarTebiT, vfiqrob, upirveles yovlisa, unda aRvniSnoT saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 172-e muxli. am muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, “mesakuTres SeuZlia mflobels mosTxovos nivTis ukan dabruneba, garda im SemTxvevebisa, roca mflobels hqon-da nivTis flobis ufleba”. e. i. vindikaciuri sarCeli unda akmayofilebdes sam pirobas:

1. mosarCele unda iyos nivTis mesakuTre;2. mopasuxe unda iyos nivTis mflobeli;3. mopasuxes ar unda hqondes am nivTis flobis ufleba.am pirobaTa erToblioba ganapirobebs imas, rom mesakuTres ubrundeba sadavo

nivTi, romelic misi mflobelobidan iyo gamosuli da imyofeboda arakanonieri mflobelis xelSi.

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 172-e muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswine-buli ufleba ekuTvnis rogorc uZravi, ise moZravi nivTis mesakuTres. vindikacia-ze uflebis subieqtia mesakuTre, xolo valdebulebis subieqtia aramarTlzomieri mflobeli, romelic faqtobrivad flobs sadavo nivTs moTxovnis wardgenis momen-tisaTvis.10 rogorc profesori besarion zoiZe aRniSnavs, “vindikaciis viTarebaSi mesakuTres SerCenili aqvs mxolod nivTze sakuTrebis ufleba, romelic Tavis-Tavad aramaterialuri uflebaa da vis xelSic ar unda iyos sakuTrebis obieqti, mesakuTres es ufleba ar waerTmeva. vindicirebis wesi mTlianad damokidebulia, Tu ra gziTaa gamosuli mesakuTris xelidan sakuTrebis obieqti”.11 mniSvnelovania nivTis mflobelis keTilsindisierebis sakiTxic. unda aRvniSnoT, rom kanonmdeb-loba gansxvavebulad awesrigebs moZravi da uZravi nivTis ukanono mflobelobi-sas mesakuTrisa da keTilsindisieri mflobelis interesTa konfliqts. rogorc aRvniSneT, uZrav nivTebze sakuTrebis uflebis warmosaSobad saWiroa garigebis dadeba werilobiTi formiT da, amavdroulad, am uflebis registracia sajaro reestrSi.12 uZravi nivTis SeZenisas SemZenma gamsxviseblis ufleba (aris Tu ara igi am nivTis mesakuTre) unda gaarkvios sajaro reestris saSualebiT, xolo moZravi nivTebis SeZenisas SemZeni moqmedebs keTilsindisierebisa da ndobis principebis safuZvelze, vinaidan ivaraudeba, rom moZravi nivTis mflobeli aris misi mesaku-Tre.13 aseT SemTxvevaSi arauflebamosili keTilsindisieri mflobeli, rogorc amas ssk-is 163-e muxli ambobs, valdebulia daubrunos nivTi uflebamosil pirs, aseve, mas aqvs ufleba moiTxovos uflebamosili pirisagan gaumjobesebisa da xarjebis anazRaureba, Tuki nivTis flobisas miRebuli sargebeli am yovelives ar aanazRau-rebs. aRsaniSnavia, rom keTilsindisier mflobels aqvs nivTis dakavebis ufleba. es imas niSnavs, rom, arakeTilsindisieri mflobelisagan gansxvavebiT, keTilsin-disier mflobels SeuZlia ar daubrunos nivTi uflebamosil pirs manam, sanam es ukanaskneli ar aanazRaurebs zemoTqmul xarjebsa da gaumjobesebas.

rac Seexeba arakeTilsindisieri mflobelis uflebamosilebasa da movaleobe-

10. miqava laura: vindikaciuri sarCeli, rogorc sanivTo uflebis dacvis samarTlebrivi saSualeba, miqava laura: vindikaciuri sarCeli, rogorc sanivTo uflebis dacvis samarTlebrivi saSualeba, marTlmsajuleba da kanoni, №1 (28), 2011 weli, gv. 79.11. zoiZe besarion: qarTuli sanivTo samarTali, meore gadamuSavebuli da srulyofili gamocema, zoiZe besarion: qarTuli sanivTo samarTali, meore gadamuSavebuli da srulyofili gamocema, gamomcemloba “mecniereba,” Tbilisi 2003, gv. 97.12. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 183-e muxli.saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 183-e muxli.13. iqve, 158_e muxlis 1-li nawili.iqve, 158_e muxlis 1-li nawili.

63


bs, upirveles yovlisa, unda aRvniSnoT, rom am SemTxvevaSi uflebamosili piri arakeTilsindiseri mflobelisagan upirobod ibrunebs nivTs. es ukanaskneli valdebulia, rom “daabrunos rogorc nivTi, aseve sargebeli, nivTis an ufle-bis nayofi”.14 rogorc vTqviT, arakeTilsindisier mflobels ar gaaCnia nivTis dakavebis ufleba. man uflebamosil pirs unda daubrunos im nayofis Rirebule-bac, “risi miRebac meurneobis swori warmarTvis Sedegad SesaZlebeli iyo, magram man braleulad ver miiRo igi”.15 aqve unda vTqvaT isic, rom arakeTilsindisier mflobels aqvs uflebamosileba moiTxovos uflebamosili pirisagan im xarje-bisa da gaumjobesebaTa anazRaureba, romelic mflobelma gaswia nivTis movla-patronobisaTvis da, romelmac gamoiwvia nivTis ukan dabrunebis momentisaTvis uflebamosili piris gamdidreba, nivTis Rirebulbis gazrda.

4. sasamarTlo praqtika

zemoTqmulis ukeT gasagebad umjobesi iqneba ganvixiloT uzenaesi sasamarT-los erT-erTi gadawyvetileba arakeTilsindisieri mflobelis uflebamosilebis Sesaxeb.16

am saqmesTan dakavSirebiT unda aRvniSnoT, rom kasatorebi arian ivane w, ma-riam, elene da vano w-ebis kanonieri warmomadgeneli xaTuni k-Ze (mopasuxeebi), xolo mowinaaRmdege mxares warmoadgens guram g-Ze (mosarCele). mocemul subie-qtTa Soris sadavo sagans warmoadgens nivTis gaumjobesebisaTvis gaweuli xarje-bis anazRaureba da nivTis mflobelobaSi gadacema. viTarebaSi gasarkvevad unda vTqvaT, rom guram g-Zem ramaz w-sa da misi saqmiani partniorebisagan murman b-Zisa da daviT g-Svilisagan SeiZina “higienis saxli”. aRniSnuli garigeba ki daido zepi-ri formiT. niSandoblivia rom, es obieqti miekuTvneba uZrav nivTTa kategorias. ssk-is 183-e muxlis Tanaxmad, sakuTrebis ufleba uZrav nivTebze warmoiSoba mxo-lod im SemTxvevaSi, rodesac garigeba dadebulia werilobiTi formiT da, amav-droulad, garigebiT gansazRvruli sakuTrebis ufleba daregistrirebulia sa-jaro reestrSi. mocemuli saqmidan ki dgindeba, rom aRniSnuli pirobebi ar aris daculi. CvenTvis cnobilia isic, rom formis daucvelad dadebuli garigeba ba-Tilia.17 aqedan gamomdinare, SegviZlia davaskvnaT, rom ramaz w-sa da guram g-Zes Soris namdvili nasyidobis xelSekruleba ar dadebula. miuxedavad amisa, guram g-Zes nasyidobis xelSekrulebis sagani (“higienis saxli”) gadaeca mflobelobaSi. naTelia, rom mocemul viTarebaSi guram g-Ze gvevlineba nivTis ukanono mflobe-lad, vinaidan igi “higienis saxls” flobs samarTlebrivi safuZvlis gareSe.

sayuradReboa is garemoebac, rom sadavo sagani savalalo mdgomareobaSi iyo da amis gamo guram g-Zem “higienis saxli” gaaremonta. am movlenaTa paralelurad ramaz w gardaicvala da misi memkvidre gaxda am ukanasknelis mama — ivane w, xolo saCxeris raionuli sasamarTlos 2008 wlis 13 ianvris ganCinebiT ivane w-sTan er-Tad mopasuxeebad Caebnen gardacvlili ramaz w-is Svilebi _ mariam, elene da vano w-ebi. aqve aRvniSnoT isic, rom guram g-Zem “higienis saxlis” Rirebuleba gadauxa-

14. iqve, 164-e muxli.iqve, 164-e muxli.15. zoiZe besarion: qarTuli sanivTo samarTali, meore gadamuSavebuli da srulyofili gamocema, zoiZe besarion: qarTuli sanivTo samarTali, meore gadamuSavebuli da srulyofili gamocema, gamomcemloba “mecniereba,” Tbilisi 2003, gv. 78.16. saqme #as-884-1170-09 wereTeli, 23 Tebervali, 2010 weli, q. Tbilisi.17. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 59-e muxlis 1-li nawili.saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, 59-e muxlis 1-li nawili.59-e muxlis 1-li nawili.

64


da ramaz w-s saqmian partniorebs - murman b-Zesa da daviT g-Svils, razedac saqmis raionul sasamarTloSi ganxlvisas mopasuxeebma ganacxades Semdegi - sasamarTlos 2007 wlis 4 maisis gadawyvetilebiT dasturdeba, rom murman b-Zesa da daviT g-Svils sadavo uZravi nivTis gasxvisebis uflebamosileba ar gaaCndaT, Sesabamisad, usafuZvloa mosarCelis miTiTeba, rom man Senoba zemoxsenebul pirTagan SeiZina. mocemul etapze sayuradReboa mosarCelis moTxovna - nivTis gaumjobesebisaT-vis gaweuli xarjebis _ 73631 laris anazRaurebisa da aRniSnuli Tanxis srul gadaxdamde sadavo uZravi nivTis mosarCelis mflobelobaSi datovebis Sesaxeb. raionulma sasamarTlom nawilobriv daakmayofila mosarCelis moTxovna, kerZod, sarCelis dakmayofileba moxda nivTis gaumjobesebisaTvis gaweuli xarjebis ana-zRaurebis nawilSi.

aRniSnuli gadawyvetileba ki gasaCivrebul iqna saapelacio wesiT rogorc gu-ram g-Zis (sarCelis daukmayofileblobis nawilSi), ise mopasuxeTa mier (sarCelis dakmayofilebis nawilSi). amis Sedegad xdeba is, rom saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata mopasuxeTa saapelacio saCivars ar akmayofilebs da maT guram g-Zis sasargeblod ekisrebaT am ukanasknelis mier sakuTari warmomad-genlisaTvis gaweuli xarjebis anazRaureba. saapelacio sasamarTlom sarwmunod miiCnia eqspertis daskvna imis Sesaxeb, rom swored guram g-Zis mier Catarebulma remontma gamoiwia “higienis saxlis” Rirebulebis gazrda da swored am motiviT gamiotana Sesabamisi gadawyvetileba. erTmniSvnelovnad Tanxmdeba saapelacio sa-samarTlo guram g-Zis, rogorc arakeTilsindisieri mflobelis, statusze.

aRsaniSnavia, rom mopasuxeebma saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba gaa-saCivres sakasacio wesiT, moiTxoves misi gauqmeba. kasatorTa mier warmodgeni-li safuZvlebis Sesabamisad, guram g-Zes araviTari ufleba ar gaaCnda “higienis saxlze,” vinaidan man aRniSnuli qoneba arauflebamosili pirisagan SeiZina. amav-droulad, mosarCelem, miuxedavad imisa, rom icoda uZrav nivTze misi uflebis ararsebobis Sesaxeb, gaaremonta igi. kasatorTa miTiTebiT, saqmeze Catarebuli eqspertizis daskvna ukanonoa, radganac eqsperti Senobis daTvalerebis gareSe, saTanado organos mier daumowmebeli proeqtis SefasebiT Semoifargla. mopasu-xeni aRniSnaven imasac, rom guram g-Zis mier sadavo nivTis miTvisebis Sedegad maT ganicades ziani miuRebeli Semosavlis saxiT. am yovelives emateba isic, rom nageboba warmoadgenda “higienis saxls,” xolo guram g-Zem Secvala aRniSnuli profiliT saqmianoba, gaxsna savaWro centri. es ki qonebis marTvis saministros mimarTviT mas akrZaluli hqonda. amdenad, sadavoa sakiTxi imis Sesaxeb, remonti iyo Tu ara Catarebuli Senobis Rirebulebis gazrdis mizniT. rac Seexeba sakasa-cio sasamarTlos mosazrebas, man kasatorTa saCivari nawilobriv daakmayifila, xolo saapelacio sasamarTlos gasaCivrebuli gadawyvetileba unda gaauqmea da saqme imave sasamarTlos daubruna xelaxla gansaxilvelad. uzenaesi sasamarTlo eTanxmeba saapelacio sasamarTlos im sakiTxTan dakavSirebiT, rom, samoqalaqo kodeqsis 164-e muxlis Tanaxmad, arakeTilsindisier mflobels ufleba aqvs, moi-Txovos anazRaureba nivTze gaweuli xarjebisa, romelmac uflebamosili piris ga-mdidreba gamoiwvia. amavdroulad, miTiTebuli muxliT gansazRvruli moTxovnis dakmayofilebisaTvis aucilebelia garkveuli winapirobebis arseboba. sakasacio sasamarTlos azriT, saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba dausabuTebelia da am ukanasknelma saqmis xelaxla ganxilvisas swored im faqtobriv garemoebebze unda gaamaxvilos yuradReba, romlebic Tavdapirvelad “mxedvelobidan gamorCa”.

65


yovelive zemoTqmulTan dakavSirebiT, upirveles yovlisa, unda aRvniSnoT, ssk-is 164-e muxli, romelic iTvaliswinebs aramarTlzomieri arakeTilsindisieri mflobelis movaleobebs. e. i. unda davadasturoT guram g-Zis arakeTilsindi-siereba nivTis mflobelobasTan mimarTebiT. ssk-is 159-e muxlis Tanaxmad, “ke-Tilsindisieria mflobeli, romelic nivTs marTlzomierad flobs an romelic uflebamosil pirad SeiZleba iqnes miCneuli saqmian urTierTobebSi saWiro gul-modgine Semowmebis safuZvelze”. aqedan gamomdinare, SegviZlia danamdvilebiT vTqvaT, rom mosarCele ar iyo marTlzomieri da man nivTis SeZenis momentisaTvis icoda, rom mis mflobelobaSi nivTi gadavida samarTlebrivi safuZvlis gare-Se. guram g-Zis arakeTilsindisieri mflobeloba saxezea da SegviZlia davubrun-deT ssk-is 164-e muxls, romelic gveubneba, rom “...nivTze gaweuli xarjebi da gaumjobesebani mas [arakeTilsindisier mflobels] SeuZlia mxolod maSin moi-Txovos, Tu maT nivTis ukan dabrunebis momentisaTvis uflebamosili piris gam-didreba mohyva Sedegad”. rogorc vxedavT, guram g-Zis sarCeliT gaTvaliswine-buli pirveli moTxovnis dasakmayofileblad (nivTis gaumjobesebisaTvis gaweuli xarjebis anazRaureba) mosarCelis gaweuli xarjebi unda iyos aucilebeli, nivTis Rirebulebas unda zrdides da uflebamosili piris gamdidrebas unda iwvevdes nivTis dabrunebis momentisaTvis. e. i. aRniSnuli nagebobis garemonteba unda yofiliyo aucilebeli da dasadgenia, emsaxureboda Tu ara es xarjebi sadavo nivTis gaumjobesebas, Tu igi guram g-Zis, rogorc mewarmis, interesebidan gamom-dinare iqna gaweuli. cnobilia, rom mosarCelem nageboba gaaremonta 2004 wels, xolo mopasuxeebs “higienis saxli” gadaecaT 2008 wels. savsebiT dasabuTebu-lia uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebaSi miTiTeba imis Sesaxeb, rom 2008 wlis mdgomareobiT nivTis Rirebulebis Secvla, SesaZloa, gamowveli iyos ara guram g-Zis mier Catarebuli saremonto samuSaoebis Sedagad, aramed nivTis sabazro Rirebulebis cvlilebiT. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, unda gairkves 2004 wels gaweuli saremonto samuSaoebis realuri Rirebuleba 2008 wlisaTvis. amasTanave, yuradReba unda mivaqcioT uzenaesi sasamarTlos mosazrebas imis Sesaxeb, rom sadavo nivTi warmoadgenda e. w. “higienis saxls,” sadac ganTavsebuli iyo abano, samRebro, sadalaqe, eleqtroxelsawyoTa SemkeTebeli saamqro da saqarTvelos qonebis marTvis saministros mimarTviT mosarCeles akrZaluli hqonda SenobisaT-vis profilis Secvla, Sesabamisad, Senobis gaumjobesebad ver CaiTvleba guram g-Zis mier masSi arsebul dawesebulebaTa dangreva da savaWro obieqtis gaxsna. uda-voa, rom Senobis gamoTavisuflebis Semdeg kasatorebs mouxdebaTYmisi pirvandel mdgomareobaSi mosayvanad damatebiTi xarjis gaweva. aRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia vTqvaT, rom 1) guram g_Zis mier nivTis garemonteba ar warmoadgenda aucilebelobas, Sesabamisad, xarjebi iyo aramarTlzomieri, 2) “higienis saxlis” mesakuTrisaTvis dabrunebis dros misi Rirebuleba da mdgomareoba ar iwvevs me-sakuTris gamdidrebas. yovelive es niSnavs imas, rom, SesaZlebelia, guram g-Zis mier Catarebuli saremonto samuSaoebis miuxedavad, kasatorebs ar warmoeSvaT arakeTilsindisieri mflobelisaTvis xarjebis anazRaurebis movaleoba.

rogorc aRvniSneT, mosarCeles hqonda meore moTxovnac - gaweuli xarjebis srul gadaxdamde sadavo uZravi nivTis mis mflobelobaSi datoveba. TiToeulma instanciam, savsebiT samarTlianad, ar daakmayofila guram g-Zis sarCeli e. w. nivTis dakavebis uflebis miniWebis nawilSi, radgan samoqalaqo kodeqsis 164-e muxli arakeTilsindisier mflobels aseT uflebas ar aniWebs. mniSvnelovania,

66


rom saapelacio palatam ar gaiziara raionuli sasamarTlos gadawyvetileba guram g-Zis mier “higienis saxlis” marTlzomierad flobis Taobaze. meore instanciis sasamarTlos mier mosarCelis moTxovnis daukmayofilebloba sadavo nivTis daka-vebis uflebis miniWebis Sesaxeb dadebiT Sefasebas imsaxurebs. amavdroulad, au-cileblad unda mivaqcioT yuradReba sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebis samotivacio nawils. uzenaesma sasamarTlom meore instanciis sasamarTlos mosa-zreba ar gaiziara, metic mis mier miRebuli gadawyvetileba gaauqma. sakasacio sa-samarTlos ganmartebiT guram g-Ze namdvilad iyo arakeTilsindisieri mflobeli, romelsac upirobod unda daebrunebina sadavo nivTi, xolo saapelacio sasamarT-los unda gamoekvlia, Tu ramdenad aucilebeli iyo mosarCelis mier gaweuli xarjebi, gamoiwvia Tu ara guram g-Zis Catarebulma saremonto samuSaoebma me-sakuTris gamdidreba, nivTis Rirebulebis gazrda. amdenad, uzenaesi sasamarT-los gadawyvetilebis samotivacio nawilSi Camoyalibebuli mosazrebani savsebiT marTebulad mimaCnia da, Sesabamisad, aRniSnul naSromSi ganviTrebuli msjeloba swored sakasacio sasamarTlos pozicias emTxveva.

daskvna

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, SegviZlia daskvnis saxiT vTqvaT, rom arakeTilsindisieri mflobelis uflebamosilebani gacilebiT mcirea, vidre mo-valeobani. gavamaxviloT yuradReba im ZiriTad valdebulebebze, romelTa Sesru-lebac arakeTilsindisier mflobels ekisreba uflebamosili piris mimarT. esenia:

1. nivTis upirobod dabrunebis movaleoba; 2. nivTis gamoyenebis Sedegad miRebuli sargeblisa da nayofis dabruneba; 3. anazRaureba nayofisa, romelic mflobelma braleulad ver miiRo. rac Seexeba uflebamosilebas arakeTilsindisieri mflobelisa, vinaidan aRniS-

nuli naSromis ganxilvis sagans swored es ukanaskneli warmoadgens, unda vTqvaT, rom erTaderTi, risi uflebac mas ssk-is 164-e muxlis Sesabamisad rCeba, aris im gaumjobesebisa da xarjebis moTxovnis ufleba, romelic nivTis ukan dabrunebis momentisaTvis mesakuTris gamdidrebas iwvevs. sayuradReboa isic, rom arakeTil-sindisieri mflobeli ar sargeblobs nivTis dakavebis uflebiT, anu man uflebamo-sil pirs moTxovnisTanave unda daubrunos sadavo sagani. aRniSnuli debulebebis sisworeSi, vfiqrob, praqtikis (uzenaesi sasamarTlos gadawyvetleba) ganxilvamac dagvarwmuna. uzenaesi sasamarTlos mier saqmis arsis gacnobisa da Rrma analizis safuZvelze Camoyalibebuli gadawyvetileba, romelic ssk-is normebiT mtkiced, argumentirebulad aris dasabuTebuli, kidev erTxel warmoaCens arakeTilsin-disieri mflobelis uflebamosilebasa da vadlebulebas. mimaCnia, rom savsebiT misaRebia amgvari damokidebuleba kanonmdeblisa da sasamarTlo xelisuflebisa arakeTilsindisieri mflobelis mimarT. naTelia isic, rom am ukanasknelis ufle-bamosilebaTa simwire swored misi arakeTilsindisierebiT aris gamowveuli. da bolos, kidev erTxel gavusvaT xazi imas, rom swored mflobelis mier nivTis aramarTlzomierad flobas damatebuli arakeTilsindsiereba iwvevs misi samarT-lebrivi dacvis garantiebisa da uflebamosilebaTa naklebobas, rac ganapirobebs mis gansxvavebas keTilsindisieri mflobelis mdgomareobisagan.

67

Tornike darjania1

უზრუნველყოფილი ცესია და მოვალის გარანტია

1. შემთხვევის აღწერა2

შპს „წიაღისეულმა“, რომლის საქმიანობასაც სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება წარმოადგენდა, მიმართა ფიზიკურ პირ გიორგი მესხს სესხის გაცემის თხოვნით. შპს „წი-აღისეულს“ აღნიშნული თანხა სჭირდებოდა მდინარე ყვირილას კარიერზე სასარგებლო წი-აღისეულის მოპოვებაზე უფლების (ლიცენზიის) მისაღებად.

2007 წლის 1 სექტემბერს გამსესხებელ გიორგი მესხსა და მსესხებელ შპს „წიაღისეულს“ შორის დაიდო სასყიდლიანი სესხის ხელშეკრულება, რომლის მე–2 პუნქტის თანახმად სესხი უნდა გაცემულიყო ორ ეტაპად: 2007 წლის 14 სექტემბრიდან – 3400 ლარის ოდენობით, ხოლო 2007 წლის 8 ოქტომბრიდან – 16185 ლარის ოდენობით. სესხის დაბრუნების ვადად განისაზღვრა 2008 წლის 8 ოქტომბერი, ხოლო საპროცენტო სარგებელი შეთანხმებულ იქნა წლიური 20 %–ის ოდენობით.

სესხის უზრუნველყოფის მიზნით, მხარეები შეთანხმდნენ, რომ სესხის დაუბრუნებლო-ბის შემთხვევაში შპს „წიაღისეული“ დაკარგავდა უფლებას კარიერზე და იგი გადავიდოდა მსესხებელ გიორგი მესხის მფლობელობაში.

გიორგი მესხმა შპს „წიაღისეულის“ ანგარიშზე 2007 წლის 14 სექტემბერს გადარიცხა 3400 ლარი, ხოლო 2007 წლის 8 ოქტომბერს – 16185 ლარი.

2007 წლის 19 ოქტომბერს საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მინისტრის N 153 ბრძანებით შპს „წიაღისეულის“ სახელზე, მდინარე ყვირილაზე არსებული ქვიშა–ხრეშის მოპოვების მიზნით გაიცა წიაღისეულის მოპოვების ლიცენზია 5 წლის ვადით.

2008 წლის 8 ოქტომბერს შპს „წიაღისეულმა“ გიორგი მესხს სესხი არ დაუბრუნა. გიორგი მესხი ითხოვს, რომ შპს „წიაღისეულის“ უფლება კარიერზე გადაეცეს მას მფლობელობაში.

2. პრობლემატიკა

ზემოაღნიშნული შემთხვევიდან ცალსახად ჩანს, რომ გამსესხებლის მიერ მსესხებლისთ-ვის მიცემული თანხა არ არის დაბრუნებული. შესაბამისად, ეს არც არის სადაო და ქვემოთ ამაზე არ ვიმსჯელებთ. მაშინ, როდესაც ერთი მხარის მიერ მეორე მხარის ვალდებულება არ სრულდება, წინა პლანზე იწევს მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალების არსებობის და ამ გზით მოთხოვნის დაკმაყოფილების საკითხი. როგორც შემთხვევის აღწერილობიდან ჩანს, მხარეთა მიერ შეთანხმებულ იქნა, რომ სესხის დაუბრუნებლობის შემთხვევაში, შპს „წიაღი-სეულის“ მიერ სამომავლოდ მოსაპოვებელი უფლება კარიერზე წიაღისეულის მოპოვებას-თან დაკავშირებით, გიორგი მესხის მფლობელობაში გადავიდოდა. შესაბამისად, იბადება

1. GIZ - is samarTlis eqsperti; თსუს მაგისტრანტი, კიოლნის უნივერსიტეტის მაგისტრი (LL.M)2. შემთხვევა უზენაესი სასამართლოს 19/10/2010–ის გადაწყვეტილებიდან საქმეზე N ას–379–352–2010. კონფიდენციალურობის მიზნით მხარეთა დასახელებები შეცვლილია.

68

თორნიკე დარჯანია

კითხვა, მოთხოვნის უზრუნველყოფის რომელი საშუალება იქნა მხარეთა მიერ შეთანხმებუ-ლი? სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ამ შემთხვევაში ადგილი უნდა ჰქონოდა მოვა-ლის გარანტიას, რაც უზენაესი სასამართლოს მიერ გადაკვალიფიცირდა უზრუნველყოფილ ცესიად, რომელსაც ლიტერატურაში სხვაგვარად ფიდუციარულ მოთხოვნის დათმობასაც უწოდებენ. უზრუნველყოფილი ცესია (ფიდუციარული მოთხოვნის დათმობა) წარმოადგენს მოთხოვნის დათმობის ინსტიტუტის ქვეშ შემავალ უზრუნველყოფის სახეს, რომელზეც სა-მოქალაქო კოდექსის 199–ე მუხლის მოთხოვნები ვრცელდება. მისი არსის უკეთ გასაგებად მნიშვნელოვანია მოთხოვნის დათმობის ინსტიტუტის სრული მიმოხილვა. რაც შეეხება მო-ვალის გარანტიას, იგი რეგულირებულია სამოქალაქო კოდექსის 424–ე მუხლში და წარმო-ადგენს პიროვნული უზრუნველყოფის სახეს, რომლის დროსაც, „მოვალე კისრულობს რაიმე უპირობო მოქმედების ან ისეთი მოქმედების შესრულებას, რომელიც სცილდება ხელშეკრუ-ლების საგანს“. იმისათვის, რომ უკეთესად გავიგოთ ამ ინსტიტუტების არსი, მიზანშეწონი-ლია მათი მიმოხილვა და შედარებით–სამართლებრივი კუთხით გაანალიზება.

3. მოთხოვნის დათმობა – კრედიტორთა მდგომარეობის ცვლილება

3.1. მოთხოვნის დათმობის არსი

სტანდარტულ შემთხვევაში, კრედიტორი მოთხოვნას ინარჩუნებს მის ვადამოსულობამ-დე და შემდგომ მოვალისგან ითხოვს მის შესრულებას. თუმცა, შესაძლებელია მოთხოვნის მფლობელთა ცვლილება ვადამოსულობამდე მოხდეს და სახელდობრ იმგვარად, რომ კრე-დიტორმა მოთხოვნა მესამე პირს დაუთმოს.

თანამედროვე ეკონომიკურ სამყაროში მოთხოვნები რომ სამართლებრივი ბრუნვის საგ-ნებად შეიძლება იქნეს განხილული, ამაზე კამათი აღარც მიმდინარეობს. ეს მტკიცდება განსაკუთრებით გავრცელებული მოთხოვნათა ნასყიდობებით, ასევე, მსოფლიო ბაზარზე დამკვიდრებული მოთხოვნების მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებებად გამოყენების შემთხვევებით. შესაბამისად, უზრუნველყოფის სახით გამოყენებული მოთხოვნა განიხილე-ბა პასუხისმგებლობის ობიექტად და მისი ჩართვა შესაძლებელია გაკოტრების მასაში.

3.2. კრედიტორთა მდგომარეობის ცვლილების სახეები

კრედიტორთა ცვლილება შესაძლებელია სხვადასხვა სამართლებრივი საფუძვლით მოხ-დეს. ყველაზე გავრცელებული შემთხვევაა გარიგებით მესამე პირზე მოთხოვნის გადაცემა (მოთხოვნის დათმობა). ეს რეგულირებულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 199–ე და მის მომდევნო ნორმებში. ხშირ შემთხვევებში, კანონი თვითონვე ითვალისწინებს მოთ-ხოვნის გადასვლას ერთი კრედიტორიდან მეორეზე (კანონისმიერი მოთხოვნის დათმობა). ასე მაგალითად, თუ მზღვეველი დამზღვევს აუნაზღაურებს მესამე პირის მიერ მიყენებულ ზიანს, სკ–ის 832–ე მუხლის 1–ლი ნაწილის თანახმად, დამზღვევის მოთხოვნა მესამე პირის მიმართ მზღვეველზე გადადის. კანონით გათვალისწინებული (კანონისმიერი) მოთხოვნის გადასვლისთვის (დათმობისთვის), როგორც წესი, 199–ე მუხლი შესაბამისად გამოიყენება. კრედიტორთა ცვლილება გამონაკლისი შემთხვევის სახით შესაძლებელია სახელმწიფო სუ-ვერენული აქტითაც მოხდეს (შდრ. სკ–ის 207–ე მუხლი). მოთხოვნის დათმობის ნაცვლად ხშირად სინონიმად გამოიყენება სიტყვა „ცესია“ (ლათინურიდან cedere). კანონისმიერი მოთხოვნის გადასვლის შემთხვევებისთვის, ასევე, გამოიყენება ტერმინი „კანონისმიერი ცე-სია“ ან „cession legis”. მსგავსი წარმოშობისაა ძველი (მოთხოვნის დამთმობი) კრედიტორის აღმნიშვნელი ტერმინი „ცედენტი“ და ახალი (მოთხოვნის შემძენი) კრედიტორის – „ცესი-ონერი“.

69


3.3. მოთხოვნის დათმობის სტრუქტურა

სკ–ის 199–ე და მისი მომდევნო ნორმები ეხება უშუალოდ მოთხოვნათა დათმობას, მაშა-სადამე, იმ მოთხოვნების დათმობას, რომელიც კრედიტორს ერთი კონკრეტული მოვალის მიმართ გააჩნია. თუმცა, კრედიტორს შესაძლოა, ასევე, სხვა სახის უფლებები გააჩნდეს. მაგალითად, ინტელექტუალური საკუთრებიდან გამომდინარე უფლება, საწარმოში წილები და ა.შ. როგორც წესი, ასეთი მოთხოვნების დათმობებისთვის მოქმედებს სკ–ის 199–ე მუხ-ლი და მისი მომდევნო ნორმები, თუ სხვა სპეციალური რეგულირება არ არის მოცემული (შდრ. იხილეთ ”მეწარმეთა შესახებ კანონის” 43–ე მუხლი).

მოთხოვნის დათმობა ხორციელდება 199–ე მუხლის მიხედვით ახალ და ძველ კრედიტორს შორის დადებული ხელშეკრულებით. დათმობით ახალი კრედიტორი ხდება მოთხოვნის მე-საკუთრე, მაშინ, როდესაც ძველი კრედიტორი მოთხოვნას კარგავს. მაშასადამე, ახალი კრე-დიტორი იკავებს ძველი კრედიტორის ადგილს (იხ. სკ–ის 199–ე მუხლის მე–2 ნაწილი).

3.4. მოთხოვნის დათმობა - აბსტრაქტული გარიგება

მოთხოვნის დათმობა ასახავს უფლების უშუალო გადაცემას და შესაბამისად წარმო-ადგენს განკარგვას. დათმობის განკარგვითი გარიგების ხასიათი ერთგვარ მსგავსებას იჩენს ნივთის გადაცემის წესებისადმი. ორივე შემთხვევაში ქონებრივი ღირებულებითი პოზიცია – საკუთრება ნივთზე ან მოთხოვნაზე – ერთი პირიდან მეორეზე გადადის. მაშინ, როდესაც ნივთები სხეულებრივი საგნებია, მოთხოვნა უსხეულო უფლებაა მიმართული მოვალისადმი. სისტემური თვალსაზრისით დგინდება, რომ მოთხოვნის დათმობა სხვა მრავალ განკარგვით გარიგებებთან ერთად სამოქალაქო კოდექსის სანივთო სამართლის წიგნშია დარეგულირე-ბული და არა ვალდებულებითში, როგორც ეს სხვა ქვეყნების კანონმდებლობაშია, მათ შო-რის გერმანიის სამოქალაქო კოდექსში. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის ავტორებმა კოდექსის შემუშავებისას გაიზიარეს გერმანულ კოდექსში მოთხოვნის დათმობის სისტემურ მდებარეობასთან დაკავშირებით გაჩაღებული დისკუსია და გადადგეს თამამი ნაბიჯი მისი სანივთო სამართალში რეგულირების სახით3. ამით მათ უნებლიედ აღიარეს გერმანულ სა-მართალში დამკვიდრებული აბსტრაქციის პრინციპი, რომელიც კაუზალურ და აბსტრაქ-ტურ გარიგებებს ერთმანეთისგან ყოფს და ასხვავებს, შესაბამისად, მათი ურთიერთდამო-კიდებულობის სხვა წესრიგს გვთავაზობს4. აღნიშნული, ჩემი აზრით, საკმაოდ საკამათოა, თუმცა, ამ სტატიის ფარგლებში ამ საკითხს ვერ განვიხილავთ, იგი ფართო კვლევის საგა-ნია. შესაბამისად, სტატია ამ ეტაპზე იზიარებს ქართულ ლიტერატურაში გავრცელებულ მოსაზრებას, რომ მოთხოვნებზე საკუთრების შეძენა გერმანული აბსტრაქციის პრინციპის მიხედვით ხდება.

მოთხოვნის დათმობა, როგორც განკარგვითი გარიგება აბსტრაქტულია და დამოუკიდე-ბელი მის დამფუძნებელ ვალდებულებით–სამართლებრივ გარიგებასთან (მაგ. მოთხოვნის ნასყიდობა) მიმართებაში. მაშასადამე, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსში განმტკიცებული დაყოფისა და აბსტრაქციის პრინციპები მოთხოვნის გადაცემასთან მიმართებაშიც მოქმე-დებს. აბსტრაქციის პრინციპის თანახმად, კაუზალური ძირითადი გარიგება (მაგ. ნასყი-დობა, ჩუქება, დავალება ან ვალდებულების უზრუნველყოფა), როგორც წესი, მოთხოვნის დათმობის გარიგებისგან დამოუკიდებელია. შესაბამისად, ძირითადი გარიგების ნაკლოვა-ნება დათმობის ნამდვილობაზე არ მოქმედებს. თუმცა, მხარეებს შეუძლიათ მოთხოვნის დათმობა ხელშეკრულების ნამდვილობის პირობაზე დამოკიდებული გახადონ. გერმანიის

3. Larenz, Schuldrecht I, § 33 I 3, კრიტიკა სისტემატურ მდებარეობასთან დაკავშირებით.4. იხ. ჭეჭელაშვილი, „მოთხოვნის დათმობა და ვალის გადაკისრება“, სადისერტაციო ნაშრომი, 2008, გვ. 40; ზოიძე, ქართული სანივთო სამართალი, 2003, მე–2 გამოც. 192–193 გვ.

70


უმაღლესი ფედერალური სასამართლო მიიჩნევს, რომ უზრუნველყოფილი ცესიის დროს, მისი ნამდვილობისთვის, აუცილებელია უზრუნველყოფილი მოთხოვნის არსებობა5. მაშინ, როდესაც მოთხოვნის დათმობა ნამდვილია, ხოლო კაუზალური გარიგება არანამდვილი, ძველ კრედიტორს უსაფუძვლო გამდიდრების ნორმებიდან გამომდინარე მოთხოვნა გააჩ-ნია; ვინაიდან, სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე მოთხოვნის შეძენა ქმნის უსაფუძვლო გამდიდრების შემადგენლობას, რომელიც მოთხოვნის უკან გადაცემის სახით უნდა დაუბ-რუნდეს ძველ კრედიტორს.

მნიშვნელოვანია, ინსტიტუციონალური თვალსაზრისით მოთხოვნის დათმობა გაიმიჯ-ნოს მოთხოვნის განხორციელების და მისი ამოღების უფლებამოსილების მინიჭებისაგან. მაშინ, როდესაც ახალი კრედიტორი მოთხოვნის დათმობის შედეგად მოთხოვნის მესაკუთ-რე ხდება, მოთხოვნის განხორციელების და მისი ამოღების უფლებამოსილების მინიჭების შემთხვევაში, მოთხოვნის მფლობელობის კუთხით ცვლილება არ გვაქვს. კრედიტორი რჩება მოთხოვნის მფლობელად და მესამე პირს აძლევს უფლებას მოთხოვნა საკუთარი სახელით, თუმცა, მისთვის განახორციელოს და შესრულება მიიღოს (ამოიღოს). ასეთი სახის მოთხოვ-ნის განხორციელება და ამოღება შესაძლოა მაშინ იყოს გონივრული, როდესაც კრედიტორს მოთხოვნის განხორციელებისას არ სურს წინა პლანზე გამოსვლა. თუკი ცალკეულ შემთ-ხვევაში სადაოა, მხარეები რაზე შეთანხმდნენ, მოთხოვნის ამოღების უფლებამოსილების მინიჭებასა თუ მოთხოვნის დათმობაზე, მაშინ, ეს უნდა დადგინდეს განმარტების გზით.

3.5. მოთხოვნის დათმობის წინაპირობები

ა) გარიგება

როგორც ზემოთ აღინიშნა, მოთხოვნის დათმობა ხორციელდება სკ–ის 199–ე მუხლის თანახმად გაფორმებული (განკარგვითი) ხელშეკრულებით. მაშასადამე, ძველი და ახალი კრედიტორი უნდა შეთანხმდნენ, რომ მოთხოვნა უნდა გადავიდეს ერთიდან მეორეზე. მო-ვალის თანაქმედება, ამ შემთხვევაში, არარელევანტურია. არც მოვალემ უნდა განაცხადოს თანხმობა დათმობაზე და თავის მხრივ არც კრედიტორს ევალება მისთვის დათმობის შე-სახებ შეტყობინება. შესაბამისად, ნამდვილი მოთხოვნის დათმობა შესაძლებელია ისე გან-ხორციელდეს, რომ მოვალემ მის შესახებ ვერაფერი შეიტყოს6. სწორედ აქ დგება მოვალის დაცვის საჭიროება, რომელსაც სკ–ის მე–200–ე, 201–ე და 202–ე მუხლები ითვალისწინე-ბენ. ეს ნორმები მოთხოვნის დათმობის სამართლის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს, რომელთა მეშვეობითაც მოვალის ინტერესების განსაკუთრებული დაცვა ხდება.

მაშინ, როდესაც მოთხოვნის დათმობა უზრუნველყოფის მიზნებისთვის გამოიყენება, პრაქტიკული თვალსაზრისით ძველი (მოთხოვნის დამთმობი) კრედიტორის ინტერესში უნდა იყოს, რომ მოვალემ ამის შესახებ არ შეიტყოს, ვინაიდან მოვალეს შეეძლებოდა დათმობაზე ინფორმაციის მიღებით კრედიტორის (თავისი ბიზნეს პარტნიორის) ეკონომიკური მდგომა-რეობის შესახებ უარყოფითი დასკვნები გაეკეთებინა, რისი თავიდან აცილებაც ნებისმიერი ბიზნეს სუბიექტის ინტერესებშია. უზრუნველყოფილი ცესია (ფიდუციარული მოთხოვნის დათმობა) ხშირ შემთხვევაში ისეთი სახით თანხმდება მხარეთა შორის, რომ ძველი კრედიტო-რი თავის საკრედიტო დაწესებულებას მოთხოვნას უთმობს და იმავდროულად, იგი ამ უკა-ნასკნელისგან მოთხოვნის ამოღების და შესრულების მიღების უფლებამოსილებას იღებს იმ მიზნით, რომ მოვალემ დათმობის შესახებ არ გაიგოს (ე.წ. „ჩუმი ცესია7“). ვადამოსულობის დადგომისას ძველ კრედიტორს შეუძლია საკუთარი სახელით განახორციელოს მოთხოვნა.

5. BGH NJW 1982, 275.6. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება N ას-189-523-05, 13.10.2005. 7. BGHZ 26, 185 (191f.); Staudinger/Busche (2005) § 398–ის შესავალი 28–ე ველი.

71


აქედან გამომდინარე, მოვალე ვერ იგებს, რომ სხვა პირი არის მოთხოვნის მფლობელი. მოთხოვნის დათმობის ხელშეკრულების მიმართ გამოიყენება გარიგების შესახებ ზოგადი

ნორმები (სკ-ის 50-ე და მომდევნო მუხლები). როგორც წესი, მოთხოვნის დათმობა ფორმის დაცვის გარეშეც შესაძლებელია დაიდოს და ასევე იმისგან დამოუკიდებლად, დასათმობი მოთხოვნის წარმოშობა ფორმის დაცვას მიიჩნევდა სავალდებულოდ თუ არა8. ამგვარად, შესაძლებელია სკ-ის 183-ე მუხლის საფუძველზე სავალდებულო ფორმით დადებული მიწის ნაკვეთის შესახებ ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოთხოვნა ფორმის დაუცველად იქნეს დათმობილი. თუმცა, შესაძლებელია, ცალკეული ნორმებიდან ფორმის დაცვის სავალდებუ-ლოობა გამომდინარეობდეს. ასეთია, მაგალითად, სკ-ის 2894-ის 1-ლი ნაწილის მიხედვით იპოთეკით უზრუნველყოფილი მოთხოვნის დათმობის წერილობითი ფორმის დაცვით გა-ფორმების სავალდებულოობა.

იმ შემთხვევაში, თუ მოთხოვნის დათმობა კანონისმიერ აკრძალვას ეწინააღმდეგება, სკ-ის 54-ე მუხლის თანახმად იგი არის ბათილი. ამ დროს ერთმანეთისგან უნდა განვასხვაოთ შემდეგი ორი შემთხვევა: კანონი მოთხოვნის დათმობას სრულად გამორიცხავს, თუ მოთხოვ-ნის დათმობა ზოგადად შესაძლებელია, თუმცა რაიმე მიზეზის გამო აკრძალული. მხოლოდ ეს უკანასკნელი შემთხვევა იწვევს მოთხოვნის დათმობის ბათილობას სკ-ის 54-ე მუხლის მიხედვით. მსგავსი შემთხვევა9 გვექნებოდა მაშინ, როდესაც ექიმი ”მ” კლინიკის განტვირთ-ვის მიზნით თავის მოთხოვნებს პაციენტების მიმართ საფინანსო განყოფილებას დაუთმობ-და იმ მიზნით, რომ მათ შეედგინათ ანგარიშები და თანხა ამოეღოთ მას შემდეგ, რაც ექიმი პაციენტებს უმკურნალებდა და მათგან ჰონორარის მიღების მოთხოვნა წარმოეშობოდა. გერმანიის უმაღლესმა ფედერალურმა სასამართლომ მოთხოვნის ასეთი დათმობა ბათილად ცნო, ვინაიდან მიიჩნია, რომ მოთხოვნის დათმობას მკურნალობის კონფიდენციალური ინ-ფორმაციაც მიჰყვებოდა და ეს ყველაფერი ექიმის საექიმო დუმილის ვალდებულებასთან (ქართული კანონმდებლობაც ითვალისწინებს ანალოგიურ დანაწესს – იხ. პაციენტის უფ-ლებების შესახებ კანონის 27-ე მუხლი) შეუსაბამობაში მოდიოდა. შესაბამისად, აქ სახეზე იქნებოდა მოთხოვნის დათმობა, რომელიც ამკრძალავ ნორმას ეწინააღმდეგება. პაციენტის მიმართ მოთხოვნის უფლება ისევ ექიმ ”მ”–ს დარჩებოდა.

– იხ. პაციენტის უფლებების შესახებ კანონის 27-ე მუხლი) შეუსაბამობაში მოდიოდა. შესაბამისად, აქ სახეზე იქნებოდა მოთხოვნის დათმობა, რომელიც ამკრძალავ ნორმას ეწი-ნააღმდეგება. პაციენტის მიმართ მოთხოვნის უფლება ისევ ექიმ ”მ”–ს დარჩებოდა.

ბ) ცედენტი - მოთხოვნის მფლობელი

მოთხოვნის დათმობის წინაპირობას წარმოადგენს ის, რომ ცედენტი მოთხოვნის მესა-კუთრე უნდა იყოს. ეს გულისხმობს, რომ მოთხოვნა, როგორც ნამდვილი უნდა არსებობდეს და ძველ კრედიტორს ეკუთვნოდეს (და არა მესამე პირს). იმ შემთხვევაში, თუ მოთხოვნა არ არსებობს ან ცედენტი არ არის მისი მესაკუთრე (მფლობელი), ახალი კრედიტორი ვერ შეიძენს მას. ნივთებისგან განსხვავებით მოთხოვნებთან მიმართებაში არ მოქმედებს (რო-გორც წესი) კეთილსინდისიერი შეძენის ინსტიტუტი. თუმცა, გამონაკლის შემთხვევებში, შესაძლებელია კეთილსინდისიერი შეძენაც იყოს მოცემული, განსაკუთრებით ფასიანი ქა-ღალდების შემთხვევაში და ზოგადად, ისეთი უფლებების შეძენისას, რომელთა არსებობაც სამართლებრივი დოკუმენტით (მაგ. მოწმობა) დასტურდება. იმ შემთხვევაში, როდესაც ცე-დენტი არ არის მოთხოვნის მესაკუთრე, მაშინ მოთხოვნის დათმობა მაინც შეიძლება ნამდ-

8. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება N ას-400-380-2011, 11.01.2012.9. გერმანიის უმაღლესი ფედერალური სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან (BGHZ 116, 268; BGH NJW 1993, 2371).

72


ვილი გახდეს სკ-ის 102-ე მუხლის თანახმად, თუ უფლებამოსილი პირი მას მოიწონებს10.

გ) მოთხოვნის განსაზღვრულობა

სამართლებრივი უსაფრთხოების თვალსაზრისიდან გამომდინარე, მოთხოვნის დათმობის ყველა შემთხვევისას უნდა დგინდებოდეს, თუ რომელი მოთხოვნის დათმობა ხდება. სწო-რედ ამიტომ მოქმედებს მოთხოვნათა დათმობის შემთხვევებისთვის ე.წ. განსაზღვრულო-ბის პრინციპი: დათმობილი მოთხოვნები მხარეთა მიერ ისე ზუსტად უნდა იყოს აღწერილი, რომ შესაძლებელი იყოს მათი ინდივიდუალურობის დადგენა (განსაზღვრა). განსაკუთრე-ბული მნიშვნელობა ენიჭება განსაზღვრულობის პრინციპს სამომავლო მოთხოვნების დათ-მობისას. მათ შემთხვევაში არაუგვიანეს მათი წარმოშობისა უნდა დადგინდეს, მოიაზრებიან ისინი მოთხოვნის დათმობაში თუ არა11.

ძირითად შემთხვევებში, შესაძლებელია, ასევე, სამომავლო მოთხოვნების დათმობა მათ წარმოშობამდე, თუ ისინი საკმარისად განსაზღვრულია. თუმცა, დათმობა ნამდვილი ხდება მხოლოდ მათი წარმოშობიდან12.

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს მოთხოვნათა განსაზღვრულობას სრული ცესიის დროს, როდესაც ძველი კრედიტორი თავის ყველა (ხშირად სამომავლო) მოთხოვ-ნას თმობს. ამ დროს, როგორც წესი, მოთხოვნათა ერთობლიობის აღნიშვნა გარკვეული კრებითი მინიშნებით ხდება. ეს ზოგადი მინიშნება უნდა იძლეოდეს იმის დადგენის შესაძ-ლებლობას, თუ რომელი კონკრეტული მოთხოვნა მოიაზრება მასში და რომელი არა. აქვე უნდა ვახსენოთ, გერმანიაში უმაღლესი ფედერალური სასამართლოს მიერ დადგენილი სა-სამართლო პრაქტიკა სრული ცესიის დროს უზრუნველყოფის გადამეტების შემთხვევებთან დაკავშირებით, რაც მოთხოვნის დამთმობის ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელების ბოჭვას იწვევს და შესაბამისად ზნეობრივ ნორმებთან შეუსაბამობის გამო ბათილად იქნა აღიარებული. ამ საკითხს დაწვრილებით ქვემოთ შევეხებით.

დ) მოთხოვნის გადაცემადობა

ზოგადი თვალსაზრისით, ყველა მოთხოვნა დათმობადია, თუმცა, კანონი ითვალისწი-ნებს ასევე გამონაკლისებს, რომელთა მიხედვითაც მოთხოვნის გადაცემა დაუშვებელია. თუ მოთხოვნა არ არის გადაცემადი, შესაბამისად, დათმობის ხელშეკრულებაც არანამდ-ვილი იქნება. ამდენად, კრედიტორთა ცვლილება არ გვექნება სახეზე. კაუზალური გარი-გების ბედი ამ დროს ზოგადი ნორმების მიხედვით წყდება. ყველა შემთხვევაში, დათმობის კანონისმიერი გამორიცხვისას, კაუზალური გარიგება თავიდანვე შეუძლებელი ქმედების განხორციელებაზეა მიმართული. იგი ნამდვილია, თუმცა, ცედენტს ვალდებულების შესრუ-ლების შეუძლებლობის გამო შესრულების ვალდებულება არ ეკისრება.

არსებობს მოთხოვნის გადაცემის გამორიცხვის ორი ძირითადი კატეგორია: კანონისმი-ერი და გარიგებით. სამოქალაქო კოდექსი შეიცავს მოთხოვნის დათმობის გამომრიცხავ სპე-ციალურ ნორმებს. ამის მაგალითად შეგვიძლია სკ-ის 253-ე მუხლი მოვიყვანოთ, რომლის მიხედვითაც, დაუშვებელია პირადი სერვიტუტის სხვა პირისათვის გადაცემა.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსისთვის უცნობია, თუმცა, გერმანიის სამოქალაქო კოდექსის § 400 ითვალისწინებს ისეთი მოთხოვნების დათმობის დაუშვებლობას, რომლე-ბიც დაყადაღებას არ ექვემდებარებიან. დაუყადაღებელი მოთხოვნების ჩამონათვალს შე-იცავს გერმანიის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის § 850 და მისი მომდევნო პარაგრა-

10. MünchKomm-MünchKomm-Roth § 398-ის 27-ე ველი. 11. BGHZ 7, 365; BGH NJW 1985, 800 (802). BGHZ 7, 365; BGH NJW 1985, 800 (802). 12. BGHZ 30, 238 (239f.); BGH NJW 1985, 800 (802). BGHZ 30, 238 (239f.); BGH NJW 1985, 800 (802).

73


ფები. ასეთი რეგულირების მიზანია, უზრუნველყოს კრედიტორის საარსებო მინიმუმი13. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შემოსავლის (ხელფასის) განსაზღვრული ოდენობით და-უყადაღებლობის დანაწესი, ასევე საპენსიო მოთხოვნის დაყადაღების დაუშვებლობა და ა.შ. საქართველოს სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ კანონის 45-ე მუხლი შეიცავს იმ ნივთე-ბის ჩამონათვალს, რომელიც მოვალეს არ შეიძლება დაუყადაღდეს. ამავე მუხლი მე-2 და მე-3 პუნქტების მიხედვით არ შეიძლება დაყადაღდეს პირის საარსებო მინიმუმის ზღვარს ქვემოთ მდგარი შემოსავალი/ქონება, მათ შორის, მოთხოვნები. აქედან გამომდინარე, მი-ზანშეწონილი იქნებოდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსშიც დარეგულირებულიყო გერმანიის სამოქალაქო კოდექსის § 400-ის მსგავსი რეგულირება.

მოთხოვნის დათმობა დაუშვებელია იმდენად, რამდენადაც ეს ვალდებულების არსს ეწი-ნააღდეგება (სკ-ის 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის 1-ლი ალტერნატივა). ეს შეეხება, უპირ-ველეს ყოვლისა, შემთხვევებს, როდესაც მოთხოვნის დათმობა ვალდებულების შინაარსის ცვლილებას იწვევს. ასევე, აქვე მოიაზრება ვალდებულებისგან გათავისუფლების შესახებ მოთხოვნები. იმ მოთხოვნების დათმობა, რომლებიც მიბმულია რაიმე მიზანზე, შესაძლებე-ლია მხოლოდ ამ მიზნის გათვალისწინებით14.

მოთხოვნის დათმობის დაუშვებლობა შესაძლებელია სამართლებრივი ურთიერთობის ბუნებიდანაც გამომდინარეობდეს. ეს, უპირველეს ყოვლისა, არის პიროვნებასთან დაკავში-რებული (უკიდურესად პირადი) მოთხოვნების შემთხვევა. ასეთ მოთხოვნებს მიეკუთვნება არამარტო საოჯახო სამართლიდან გამომდინარე, მაგალითად, მშობელთა და შვილთა ურ-თიერთზრუნვის ვალდებულებები, არამედ, ასევე, ისეთი სახელშეკრულებო მოთხოვნები, რომელთა დათმობის დროსაც წარმომადგენლობით პრობლემებს ვაწყდებით (მაგ. ექიმის მიერ ოპერაციის ჩატარება, ადვოკატის კონსულტაცია და ა.შ.). მოთხოვნის დათმობის ასე-თი სახით დაუშვებლობა რომელი სამართლებრივი საფუძვლიდან გამომდინარეობს, სკ-ის 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის 1-ლი ალტერნატივიდან, თუ პიროვნებასთან დაკავშირებული მოთხოვნის სამართლებრივი ბუნებიდან, უმნიშვნელოა.

პრობლემურია რეგულაციური უფლებების დათმობის საკითხი. გერმანიაში არსებობს ერთიანი მიდგომა, რომ დამოუკიდებელი რეგულაციური უფლებები (მაგ. ქართულ სამარ-თალში ასეთი იქნებოდა გამოსყიდვის უფლება სკ-ის 509-ე მუხლის მიხედვით) დამოუკი-დებლად შეიძლება იქნეს დათმობილი15. იგივე წესი შეიძლება გავავრცელოთ ორმხრივი ხელშეკრულების დროს ხელშეკრულების შეწყვეტისა და გასვლის უფლებების მიმართ, თუ ისინი განსაზღვრულ მოთხოვნაზე იმპერატიულად არ არიან მიბმულნი. ამისგან განსხვა-ვებით, შეცილების უფლება მიიჩნევა არადათმობადად, ვინაიდან იგი უკიდურესად პირადი უფლებაა.

ბოლო შემთხვევა, როდესაც მოთხოვნის დათმობა დაუშვებელია, არის, თუ თავდაპირვე-ლი კრედიტორი და მოვალე ამაზე შეთანხმდებიან (სკ-ის 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მე-2 ალტერნატივა). მსგავსი აკრძალვის (pactum de non cedento) შედეგია ის, რომ მოთხოვნა თავიდანვე იმ თვისობრიობით წარმოიშობა, რომ იგი გადაცემას არ ექვემდებარება. შესა-ბამისად, ასეთი მოთხოვნის დათმობა აბსოლუტურად ნებისმიერი პირის წინაშე არანამდ-ვილია. დათმობის აკრძალვა მოვალეს იცავს აკონტროლოს კრედიტორთა ცვლილება. 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მე-2 წინადადება შეიცავს კრედიტორისა და მოვალის ასეთი მოთხოვ-ნის დათმობის შესახებ შეთანხმების გაფორმების წინაპირობას. კერძოდ, მოცემული უნდა იყოს მოვალის პატივსადები მიზეზი, კრედიტორმა და მოვალემ რომ შეძლონ დათმობის აკ-რძალვაზე შეთანხმება. ამის შეთანხმება შესაძლებელია მკაფიოდ ან კონკლუდენტურად და

13. Larenz, Schuldrecht I, § 34 II 4, Esser/Schmidt, Schuldrecht I/2, § 37 I 2e.14. BGH, WM 1978, 553; BGH NJW 1995, 323. BGH, WM 1978, 553; BGH NJW 1995, 323. 15. BGH, NJW 2003, 1858 (1859). BGH, NJW 2003, 1858 (1859).

74


ასევე, ხელშეკრულების სტანდარტული პირობების მეშვეობით. სკ-ის 199-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მე-2 ალტერნატივის საფუძველზე არანამდვილი დათმობა შესაძლებელია გახდეს ნამდვილი, თუ მოვალე მოგვიანებით დათმობაზე თავის თანხმობას განაცხადებს. თუმცა, სადაოა, რა მომენტიდან ხდება მოთხოვნის დათმობა ნამდვილი, მისი გაფორმების მომენ-ტიდან თუ ex nunc, ანუ მოწონების მომენტიდან. ამ შემთხვევაში გერმანიაში ფართოდ გავ-რცელებული მოსაზრება იზიარებს ex nunc მოქმედების დადგომას იმ არგუმენტით, რომ მოწონება წარმოადგენს მოთხოვნის დათმობის სახელშეკრულებო აკრძალვის გაუქმებას16.

3.6. მოთხოვნის დათმობის შედეგები

მოთხოვნის დათმობის შედეგად მოთხოვნის მფლობელი მესამე პირი (ცესიონერი) ხდება (სკ-ის 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილი). ძველ კრედიტორს აღარ შეუძლია დათმობილი მოთხოვ-ნა კვლავ განკარგოს და ის ხელმეორედ დათმოს, ვინაიდან იგი უკვე ამ მოთხოვნის მფლო-ბელი აღარ არის. შესაბამისად, მრავალჯერადი დათმობის შემთხვევებში მოქმედებს ე.წ. პრიორიტეტულობის პრინციპი, რაც გულისხმობს, რომ პირველი დათმობა ითვლება ნამდ-ვილად, ხოლო შემდგომ ყველა დანარჩენი სამართლებრივი შედეგის მომტანი ვეღარ იქნება (სკ-ის 202-ე მუხლის 1-ლი წინადადება). იმ შემთხვევაში, თუ რამოდენიმე პირს შორის ვერ დგინდება რიგითობა, მაშინ უპირატესობა ენიჭება იმას, ვის შესახებაც მოვალე პირველი შეიტყობს (სკ-ის 202-ე მუხლის მე-2 წინადადება). ნამდვილი დათმობის შემდგომ, როგორც წესი, ძველ კრედიტორს უფლება აღარ აქვს, მოთხოვნა განახორციელოს და შესრულება მიიღოს. სხვა წესი მოქმედებს, თუ ცესიონერი მას ამის უფლებას საგანგებოდ მიანიჭებს.

სკ-ის 201-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი ითვალისწინებს მოთხოვნის დათმობის შედეგად ახალ მფლობელზე მოთხოვნასთან დაკავშირებული უზრუნველყოფის საშუალებებისა და სხვა უფლებების გადასვლას. აქ, უპირველეს ყოვლისა, მოიაზრება ისეთი უზრუნ-ველყოფის საშუალებებისა და უფლებების გადასვლა, რომელთაც აქცესორული ბუნება გააჩნიათ და მყარად არიან მოთხოვნასთან დაკავშირებული (ცნებისთვის იხ. სკ-ის 153-ე მუხლი). გერმანული სამოქალაქო კოდექსი § 401-ის სახით17 ითვალისწინებს მხოლოდ აქცესორული მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებების გადასვლას. არააქცესორუ-ლი უზრუნველყოფის საშუალებები გერმანულ § 401-ში არ მოიაზრება. ქართული ნორმა არ აკონკრეტებს, თუ რა სახის უზრუნველყოფის საშუალებები მოიაზრება სკ–ის 201-ე მუხლში. თუმცა, გერმანულ კანონმდებლობასთან ანალოგიის გავლების გზით შეგვიძ-ლია დავასკვნათ, რომ სკ-ის 201-ე მუხლში არააქცესორული მოთხოვნის უზრუნველყო-ფის საშუალებები (მაგ. საბანკო გარანტია) ნაკლებად უნდა მოიაზრებოდეს, ვინაიდან მათ მოთხოვნასთან მჭიდრო კავშირი არ გააჩნიათ და მათი გადაცემა მოთხოვნისგან დამოუკიდებლად უნდა განხორციელდეს.

ცედენტისთვის მოთხოვნის დათმობა განსაზღვრულ დამატებით ვალდებულებებს წარმოშობს. მან ცესიონერს უნდა მიაწოდოს მოთხოვნის განხორციელებისათვის საჭირო ინფორმაცია და დოკუმენტაცია, რომელიც მოთხოვნის არსებობას ადასტურებს (სკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილი). 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილი ითვალისწინებს მოთხოვნის დათმობის შესახებ ოფიციალურად დამოწმებული დოკუმენტის გადაცემის ვალდებულებას. აღნიშნუ-ლი ემსახურება ცესიონერისთვის სამართლებრივი უსაფრთოების შექმნას. დოკუმენტის გა-ცემის ხარჯები ცესიონერს ეკისრება.

16. BGHZ 70, 299 (303); 108, 172 (176f.). BGHZ 70, 299 (303); 108, 172 (176f.). 17. ”დათმობილ მოთხოვნასთან ერთად ახალ კრედიტორზე გადადის მის უზრუნველსაყოფად არსებული იპოთეკები, საზღვაო ხომალდის იპოთეკები ან გირავნობის უფლებები ისევე, როგორც მოთხოვნის საუზრუნველყოფოდ დადგენილი თავდებობიდან გამომდინარე უფლებები”.

75


3.7. მოთხოვნის დათმობის განსაკუთრებული მოდელები

სკ-ის 199-ე მუხლი და მისი მომდევნო მუხლები მოთხოვნის დათმობის კლასიკურ შემთ-ხვევას ეხება, თუმცა, შესაძლებელია მოთხოვნის დათმობის უკან სულ სხვა ეკონომიკური მიზნები იდგეს. უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნოთ, რომ თვითონ მოთხოვნა ეკონომი-კურ ღირებულებას წარმოადგენს. ამის გამო შესაძლებელია მისი დაინტერესებულ პირებზე გაყიდვა (მოთხოვნის გაყიდვა), ასევე, შესაძლებელია, იგი იქნას გამოყენებული, როგორც კრედიტორების მიმართ გადახდის საშუალება. ხოლო ბოლო პერიოდში მოთხოვნამ, როგორც მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებამ, განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა. უნდა აღინიშნოს, რომ მოთხოვნის დათმობით ცესიონერის გამოყენებით შესრულების ამოღებაც კი გახდა შესაძლებელი. ეს უკანასკნელი ე.წ. საინკასო საქმიანობის ფორმით არის ცნობილი.

ა) უზრუნველყოფილი ცესია (ფიდუაციარული მოთხოვნის დათმობა)

უზრუნველყოფილი ცესიის დროს დათმობილი მოთხოვნა ემსახურება რაიმე სხვა მოთ-ხოვნის უზრუნველყოფას. იმ შემთხვევაში, თუ ცედენტი (უზრუნველყოფის გამცემი) არ შეასრულებს თავის ვალდებულებას ცესიონერის (უზრუნველყოფის მიმღების) მიმართ, ამ უკანასკნელს უფლება ექნება დათმობილი მოთხოვნით დაკმაყოფილდეს. ამ დროს დათმო-ბილი მოხოვნა დაიკავებს შესრულების ადგილს, ცესიონერი თავის მოთხოვნას დაიკმაყო-ფილებს ცედენტის დათმობილი მოთხოვნის რეალიზაციით და ამონაგებს დაუბრუნებს მას. ამ წესის მიხედვით ახდენენ საკრედიტო ინსტიტუტები თავიანთი სასესხო მოთხოვნების მოთხოვნის დათმობით უზრუნველყოფას. კანონი არ შეიცავს რაიმე დანაწესს უზრუნველ-ყოფილი ცესიის შესახებ. მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებად გამოყენების შესაძ-ლებლობას ვხვდებით მხოლოდ გირავნობის შესახებ ნორმებში (სკ–ის 254–ე მუხლის 1–ლი, მე–41, მე–5 ნაწილები). მოთხოვნის დათმობისაგან განსხვავებით, მოთხოვნის დაგირავება მოითხოვს წერილობითი ფორმით დადებას და მის რეგისტრაციას საჯარო რეესტრში (სკ–ის 259–ე მუხლის 1–ლი ნაწილი). თუმცა, როგორც წესი, უზრუნველყოფის გამცემს ასეთი საჯაროობის თავიდან აცილება სურს, რაც უზრუნველყოფილი ცესიით უფრო მეტად არის გარანტირებული. აქვე უნდა ითქვას, რომ უზრუნველყოფილი ცესია გირავნობისგან განსხ-ვავებით არააქცესორული მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებაა, რაც მის მოქნილობა-ზე მეტყველებს.

უზრუნველყოფილი ცესიის შედეგად უზრუნველყოფის მიმღები (მაგ. ბანკი) მოთ-ხოვნის მფლობელი (მესაკუთრე) ხდება. უზრუნველყოფის გამცემსა და მიმღებს შორის შიდა ურთიერთობა, (უფლებები და ვალდებულებები) ვალდებულებით–სამართლებრივი შეთანხმებით, ე.წ. უზრუნველყოფის შესახებ დათქმით რეგულირდება. მაგალითად, ეს დათქმა არეგულირებს, თუ რა პირობების დადგომის შემთხვევაში შეძლებს უზრუნველ-ყოფის მიმღები მოთხოვნის განხორციელებას და შესრულების მიღებას. ამ დათქმაში-ვე შეიძლება დადგინდეს, რომ მოთხოვნა უზრუნველყოფის მიზნის მოსპობისას (მაგ. უზრუნველყოფილი სესხის სრულად უკან დაბრუნებისას) ავტომატურად ისევ უზრუნ-ველყოფის გამცემის მფლობელობაში დაბრუნდება. იმ შემთხვევაში, თუ მხარეთა შე-თანხმებიდან მოთხოვნის უკან დაბრუნების შესახებ არაფერი დგინდება, როგორც წესი, საჭიროა ცესიონერის მიერ მოთხოვნის უკან დაბრუნების თაობაზე მკაფიო ნების გამო-ვლენა. უზრუნველყოფის ხელშეკრულებაში განსაზღვრული უზრუნველყოფილი შემთხ-ვევის დადგომამდე (მაგ. კრედიტის გადაუხდელობა) ივარაუდება, რომ ცედენტს თავისი დათმობილი მოთხოვნის განხორციელება და სახელშეკრულებო უფლებების გამოყენება შეუძლია (მაგ. გაფრთხილება, ვადის მიცემა). გერმანიაში დამკვიდრებული სასამართ-ლო პრაქტიკა მიიჩნევს, რომ უზრუნველყოფილი ცესიის ხელშეკრულება დავის შემთ-

76


ხვევაში ისე უნდა განიმარტოს, რომ მოთხოვნის დათმობა დადებულია უზრუნველყო-ფილი მოთხოვნის სამომავლო წარმოშობის პირობით (მაგალითად სესხის მოთხოვნის), ხოლო მისი შეწყვეტა - უზრუნველყოფილი მოთხოვნის გაუქმებით18.

მხარეთა მიერ უზრუნველყოფის შესახებ დათქმა წარმოადგენს უზრუნველყოფილი ცე-სიის დამფუძნებელ კაუზალურ გარიგებას. ვინაიდან მოთხოვნის დათმობა როგორც გან-კარგვა, აბსტრაქტულია, შეთანხმების ნაკლი არ ახდენს ზემოქმედებას მოთხოვნის დათმო-ბის ნამდვილობაზე.

უზრუნველყოფილი ცესია სხვადასხვა მიზეზის გამო შესაძლოა ზნეობრივ ნორმებთან შეუსაბამობის გამო ბათილი იყოს. განსაკუთრებით პრობლემური შესაძლოა აღმოჩნდეს მოთხოვნათა შაბლონური დათმობები, რომელთა მიხედვითაც მხარე თავის მოთხოვნებს სრულად თმობს (მაგ. „ვთმობ ფირმა „X”–თან ბიზნეს ურთიერთობაში არსებულ ყველა მოთხოვნას“ ან ”ვთმობ 50 000 ლარამდე ყველა მოთხოვნას”). ასეთი სრული ცესიისას არე-ბობს უზრუნველყოფის გადამეტების საფრთხე. გერმანიაში დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკა ასეთი შემთხვევებისთვის მოითხოვს უზრუნველყოფის მიმღებისგან მოთხოვნათა დათმობის ხელშეკრულებაში გონივრული ზღვრის შესახებ დათქმის გაკეთებას და დისკ-რეციისგან დამოუკიდებელ მოთხოვნათა „გათავისუფლების“ შესაძლებლობას, რადგან უზ-რუნველყოფის გამცემმა თავისი ეკონომიკური საქმიანობის გაგრძელება შეძლოს და მოთ-ხოვნათა სრული დათმობით არ მოხდეს მისი ეკონომიკური საქმიანობის „შებოჭვა“.

ბ) საინკასო ცესია

საინკასო ცესიის დროს მოთხოვნა გადაეცემა ახალ კრედიტორს, რათა ამ უკანასკნელმა მოთხოვნა მოვალის მიმართ განახორციელოს და შესრულება ამოიღოს. მოთხოვნის შემძენი ასეთ შემთხვევებში ხშირად საინკასო ბიუროა, რომელიც სპეციალური განხრით მოთხოვ-ნათა ამოღების კუთხით მუშაობს. მოთხოვნის დათმობით ცესიონერი მოთხოვნის სრული მფლობელი ხდება. მას შეუძლია მოთხოვნა თავისი სახელით განახორციელოს და სასამართ-ლოშიც კი იჩივლოს მის ამოსაღებად. ეს უკანასკნელი ნიშანი (საპროცესო უფლებების მინი-ჭება) წარმოადგენს განმასხვავებელ ნიშანს ამოღების იმ უბრალო უფლებამოსილების მი-ნიჭებისაგან, რომლის თანახმადაც უფლებამოსილი პირი არ არის მოთხოვნის მფლობელი.

4. მოვალის გარანტია

სკ-ის 424-ე მუხლში მოცემულია მოვალის გარანტია საკმაოდ ბუნდოვანი რეგულირე-ბა. მსგავს ნორმას ვერ ვხვდებით გერმანიის სამოქალაქო კოდექსში და სხვა კოდექსებშიც ის ასეთი ფორმულირებით არ არის მოცემული. სისტემური თვალსაზრისით იგი განთავსე-ბულია მოთხოვნის უზრუნველყოფის დამატებითი საშუალებების კარში, შესაბამისად იგი არ წარმოადგენს ისეთი ტიპის უზრუნველყოფას, რომელიც ვალდებულების დარღვევისას უზრუნველყოფილ მოთხოვნას ჩაანაცვლებდა. გარდა ამისა, იგი წარმოადგენს პიროვნული უზრუნველყოფის საშუალებას, რაც გულისხმობს იმას, რომ ვალდებულების დარღვევის შემთხვევაში მოვალეს თავად უწევს ქმედების განხორციელება. ნორმა გამოყოფს მოვალის გარანტიის ორ შემადგენლობას. პირველი შემადგენლობის მიხედვით ვალდებულების დარ-ღვევის შემთხვევაში, მოვალემ რაიმე ”უპირობო ქმედება” უნდა განახორციელოს, ხოლო, მეორე შემადგენლობის მიხედვით, მოვალემ უნდა განახორციელოს ისეთი ქმედება, რაც ხელშეკრულების საგანს ცდება. პირველ შემადგენლობაში მოიაზრება უპირველეს ყოვლისა ნივთის თვისობრიობაზე აღებული გარანტიები, რომელთა დარღვევაც მოვალის პასუხისმ-

18. BGH NJW 1982, 275; NJW 1986, 977.

77


გებლობას უპირობოდ აყენებს. მეორე შემადგენლობაში მოიაზრება შემთხვევები, როდესაც მოვალე კისრულობს ხელშეკრულების საგნისგან განსხვავებულ ქმედების განხორციელე-ბას: მსესხებელი (რომელიც დურგალია) გამსესხებლისგან სესხულობს 1000 ლარს, გა-რანტიად იგი ჰპირდება გამსესხებელს 2000 ლარიან მაგიდის დამზადებას თუ სესხს ვერ დააბრუნებს19. ამ შემთხვევაში შეიძლება მაგიდის დამზადება სესხის შესრულების ჩანაცვ-ლებადაც მიგვეჩნია.

დასკვნა

დავუბრუნდეთ ისევ ჩვენს შემთხვევას. როგორც ზემოთ აღინიშნა, მხარეები შეთანხმდ-ნენ, რომ თუ სესხი არ დაბრუნდებოდა „შპს „წიაღისეული“ დაკარგავდა უფლებას კარიერზე და იგი გადავიდოდა მსესხებელ გიორგი მესხის მფლობელობაში“. ხელშეკრულების ამ დე-ბულებიდან ცალსახად ვერ დგინდება, მოთხოვნის უზრუნველყოფის რა სახეზე შეთანხმდ-ნენ მხარეები. შესაბამისად, ზემოთ მოყვანილი უზრუნველყოფილი ცესიისა და მოვალის გა-რანტიის წინაპირობების გათვალისწინებითა და ხელშეკრულების განმარტების გზით უნდა ვიმსჯელოთ, თუ რომელი მათგანის წინაპირობები კმაყოფილდება მხარეთა მიერ შეთანხ-მებული ხელშეკრულების პუნქტით.

როგორც ზემოთ აღინიშნა, მოვალის გარანტია დარეგულირებულია საქართველოს სა-მოქალაქო კოდექსის 424–ე მუხლში და მის წინაპირობებს წარმოადგენს შემდეგი: მოვალე კისრულობს რაიმე უპირობო მოქმედების შესრულებას ან ისეთი მოქმედების, რომელიც სცილდება ხელშეკრულების საგანს. ნორმის წინაპირობებიდან ცალსახად ჩანს, რომ საქ-მე გვაქვს პიროვნული უზრუნველყოფის საშუალებასთან, რაც გულისხმობს იმას, რომ თუ ვალდებულება დაირღვევა (სესხი არ დაბრუნდება) მოვალე თვითონ განახორციელებს ისეთ ქმედებას, რომელმაც შეიძლება შესრულება ჩაანაცვლოს ან არ ჩაანაცვლოს. ამიტომ ამ შემთხვევაში ერთმნიშვნელოვნად არ არის მოვალის გარანტიის წინაპირობები სახეზე, ვი-ნაიდან მხარეები არც რაიმე უპირობო მოქმედების შესრულებაზე შეთანხმებულან და არც ისეთ მოქმედებაზე, რომელიც ხელშეკრულების საგანს სცილდება.

მხარეთა მიერ მოთხოვნის დაგირავებაც ცალსახად გამოირიცხება. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მოთხოვნის დაგირავების წინაპირობა - საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია - არ არის მოცემული.

მხარეთა მიერ შეიძლება შეთანხმებული ყოფილიყო უზრუნველყოფილი ცესია (ფიდუცი-არული მოხოვნის დათმობა). უზრუნველყოფილი ცესიის წინაპირობები როგორც ზემოთ გან-ვიხილეთ შემდეგია: 1. უზრუნველყოფილი ცესიის შესახებ შეთანხმება, რაც გულისხმობს: მოთხოვნის უზრუნველყოფის მიზნით ცედენტი ცესიონერს გადასცემს თავის მოთხოვნას, რის შედეგადაც ცესიონერი ხდება მოთხოვნის მფლობელი (მესაკუთრე!); უზრუნველყოფი-ლი ცესიის სახელშეკრულებო დათქმაში განისაზღვრება თუ როდის შეუძლია ცესიონერს მოთხოვნის განხორციელება და შესრულების მიღება და როდის არის იგი ვალდებული ისევ უკან დაუბრუნოს მოთხოვნა ცედენტს მფლობელობაში; 2. მოთხოვნა, რომლის დათმობაც ხდება უზრუნველყოფის მიზნით, უნდა იყოს გადაცემადი; 3. მოთხოვნა უნდა ეკუთვნოდეს ცედენტს; 4. დათმობილი მოთხოვნა უნდა იყოს განსაზღვრული.

ცედენტის მიერ მოთხოვნის მფლობელობისა და განსაზღვრულობის წინაპირობები შესრულებულია. „შპს „წიაღისეულმა“ ლიცენზია მოიპოვა 2007 წლის 19 ოქტომბერს და ლიცენზიაც ხელშეკრულების დადების მომენტში საკმარისად განსაზღვრული იყო, მიუხედავად იმისა, რომ მისი შეძენა მოგვიანებით მოხდა (სამომავლო მოთხოვნის დათ-

19. ზოიძე, სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, 2001, წიგნი მე-3, გვ. 505. ზოიძე, სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, 2001, წიგნი მე-3, გვ. 505. , სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, 2001, წიგნი მე-3, გვ. 505.

78


მობა). პრობლემური შეიძლება იყოს მოთხოვნის გადაცემადობა, თუმცა, „ლიცენზიები-სა და ნებართვების შესახებ“ კანონის მე–20 მუხლის 1–ლი ნაწილი ლიცენზიის სრულ ან ნაწილობრივ დათმობას შესაძლებლად მიიჩნევს.

პრობლემას ვაწყდებით ყველაზე მთავარი წინაპირობის უზრუნველყოფილი ცესიის სა-ხელშეკრულებო დათქმასთან დაკავშირებით. შემთხვევის ანალიზის შედეგად ვასკვნით, რომ ხელშეკრულების მხარეებს ხელშეკრულების დადების მომენტში საერთოდ არ ჰქონ-დათ გამიზნული ის, რომ გიორგი მესხზე დათმობილიყო მოთხოვნა, ანუ ის გამხდარიყო მოთხოვნის მფლობელი თავიდანვე იმ პირობით, რომ თუ „შპს „წიაღისეული“ სესხს არ დააბ-რუნებდა, იგი მოთხოვნის რეალიზაციას მოახდენდა, დაიკმაყოფილებდა თავის მოთხოვნას და ამონაგებს უკან დაუბრუნებდა „შპს „წიაღისეულს“. უფრო მეტიც, მხარეთა შეთანხმება ცალსახად მეტყველებს იმაზე, რომ გიორგი მესხს სესხის დაუბრუნებლობის შემთხვევაში ლიზენზიაზე უფლების უპირობოდ მიღება სურდა და არა მისით დაკმაყოფილება ან უკან გადმოცემა. მხარეთა მიერ იმპერატიულად იქნა განსაზღვრული – „არ გადამიხდი, - ლიცენ-ზია ჩემი გახდება“. აქვე გაურკვეველია ძირითადი ვალდებულების ბედიც, ანაცვლებს კი ლი-ცენზიაზე უფლების გადაცემა გიორგი მესხისადმი სესხის დაბრუნების ვალდებულებას, ეს მხარეთა შეთანხმებიდან არ ჩანს. ნორმის ასეთი იმპერატიული დანაწესი უფრო ნაკლებად წააგავს უზრუნველყოფილი ცესიის დათმობის ბუნებას, რომელიც „მინდობილ“ ურთიერ-თობას აფუძნებს, მარტივად რომ ვთქვათ: უზრუნველყოფის მიზნით ცესიონერი (გიორგი მესხი) იღებს მფლობელობაში მოთხოვნას, ცედენტი თუ შეასრულებს ვალდებულებას, მას მოთხოვნა დაუბრუნდება ავტომატურად ან ცესიონერი გადასცემს მას (გააჩნია შეთანხმე-ბას). იმ შემთხვევაში, თუ ცედენტი („შპს „წიაღისეული“) არ შეასრულებს ვალდებულებას, ცესიონერი უკვე მოთხოვნის მფლობელია, იგი მოახდენს ამ მოთხოვნის რეალიზაციას (შეს-რულებას მიიღებს, აუქციონზე გაყიდის უფლებას და ა.შ.), დაიმაყოფილებს მოთხოვნას და ამონაგებს დაუბრუნებს ცედენტს, ვინაიდან შესაძლოა რეალიზებული ქონება გაცილებით მეტი ღირებულების იყოს, ვიდრე ცედენტის ვალი ცესიონერის მიმართ და ამან ცესიონერის უსაფუძვლოდ გამდიდრება გამოიწვიოს.

აქვე უნდა აღვნიშნოთ ის, რომ თუ „შპს „წიაღისეული“ ლიცენზიას გიორგი მესხს დაუთ-მობდა, იგი ამით დაკარგავდა სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების შესაძლებლობას. ერ-თადერთი გამოსავალი იქნებოდა, თუ გიორგი მესხი და ის უზრუნველყოფილი ცესიის დათ-ქმის ფარგლებში შეთანხმებოდნენ, რომ „შპს „წიაღისეული“ უფლების განხორციელების და შესრულების ამოღების უფლებამოსილებას შეინარჩუნებდა.

ამრიგად, მხარეთა შეთანხმების გაანალიზებით ვასკვნით, რომ მხარეებს ასეთი სამართ-ლებრივი ურთიერთობის გაფორმება ნაკლებად წარმოედგინათ, არამედ შეთანხმდნენ, რომ გადაუხდელობა გამოიწვევდა ლიცენზიაზე უფლების ერთიდან მეორის საკუთრებაში გადა-სვლას.

ასეთი სახის ურთიერთობა ყველაზე მეტად წააგავს პირგასამტეხლოს სამართლებრივ ბუნებას (სკ–ის 417–ე მუხლი), სადაც მხარეებმა ხელშეკრულების თავისუფლების ფარგ-ლებში არა ფულადი თანხა განსაზღვრეს, როგორც ამას სკ–ის 417–ე მუხლი მოითხოვს, არამედ ლიცენზიაზე უფლების გადაცემა. ამ კუთხით განხილვისას ვაწყდებით შემდეგ პრობლემას: თუ მხარეთა შეთანხმებას პირგასამტეხლოს სამართლებრივი ბუნება გააჩ-ნია, მაშინ რა ბედი ეწევა ძირითად ვალდებულებას? ჩაანაცვლებს ლიცენზიაზე უფლების გადაცემა სესხის მოთხოვნას? პირგასამტეხლო მოთხოვნის უზრუნველყოფის დამატები-თი საშუალებაა და იგი ძირითადი ვალდებულების შეუსრულებლობისას მას არ ანაცვლებს, არამედ იგი ემსახურება მიზანს, მოვალე „აიძულოს“ დროულად შეასრულოს ვალდებულება.

თუმცა, შესაძლებელია, ზედა აბზაცის იდეა განვავრცოთ და ვივარაუდოთ, რომ მხა-რეებს ლიცენზიაზე უფლების გადაცემით სესხის მოთხოვნის შეწყვეტაც სურდათ. ლიცენ-

79


ზიაზე უფლებას უნდა დაეკავებინა სესხის დაბრუნების ვალდებულების ადგილი. ანუ ეს კონკრეტულად ის შემთხვევა იქნებოდა, როდესაც „სესხი“ გადაუხდელობის შემთხვევაში ლიცენზიის შეძენის ხელშეკრულებაში „გადაიზრდებოდა“ (სასესხო თანხა როგორც ნასყი-დობის ფასი). ხელშეკრულების თავისუფლების ფარგლებში ამის შეთანხმებაც შესაძლებე-ლი იქნებოდა. ეს ერთმნიშვნელოვნად ხელშეკრულების განმარტების საკითხია, რომელიც პროცესუალურად (მხარეთა დაკითხვით) უნდა დადგინდეს და მისი განმარტება მხოლოდ ხელშეკრულების ამ ტექსტის გამოყენებით შეუძლებელია.

დავუბრუნდეთ ისევ უზრუნველყოფილი ცესიის წინაპირობებს. თუ ხელშეკრულების ნორმის განმარტებით დადგინდებოდა, რომ მხარეთა შეთანხმება მართლაც სესხის მოთ-ხოვნის უზრუნველყოფას და ამისათვის მოთხოვნის დათმობას ისახავდა მიზნად, მაშინ ეს მხოლოდ გადადებული პირობით იქნებოდა შესაძლებელი. ანუ ჩავთვალოთ, რომ მხარეებმა მოთხოვნის დათმობის მომენტად განსაზღვრეს ის მომენტი, როდესაც უშუალოდ დაირღ-ვეოდა ვალდებულება. ეს სკ–ის 90–ე მუხლის თანახმად დასაშვებია, თუმცა, გვექნებოდა შემდეგი სიტუაცია: 2007 წლის 1 სექტემბერს გაფორმდა ხელშეკრულება; სესხის დაბ-რუნების ვადად განისაზღვრა 2008 წლის 8 ოქტომბერი; 2008 წლის 8 ოქტომბერს სესხის დაბრუნება გახდა ვადამოსული; „შპს „წიაღისეულმა“ არ დააბრუნა სესხი და შეთანხმებუ-ლი პროცენტი; პირობითად ვალდებულების დარღვევის დროდ განისაზღვრა 2008 წლის 8 ოქტომბერი და შესაბამისად, ამ დროს წარმოეშვა „შპს „წიაღისეულს“ გიორგი მესხისადმი ლიცენზიის გადაცემის ვალდებულება. ერთი შეხედვით ასეთი კონსტრუქცია შესაძლებელი იქნებოდა, თუმცა არალოგიკური. 2007 წლის 1 სექტემბრიდან 2008 წლის 8 ოქტომბრამდე „შპს „წიაღისეული“ რჩება ლიცენზიის მფლობელი (მესაკუთრე), რაც მას უფლებას აძლევს მოთხოვნა თუნდაც სხვას დაუთმოს. ამის საწინააღმდეგო შესაგებელს გიორგი მესხი ვერ წარუდგენდა მას. შესაბამისად, მოთხოვნის ასეთი სახით უზრუნველყოფას აზრი ეკარგე-ბა. რაღა უზრუნველყოფა გვექნება, თუკი უზრუნველყოფის საშუალება (მოთხოვნა) ისევ გასხვისებადია და მას დატვირთული უფლება არ გადაჰყვება? გარდა ამისა, ვაწყდებით კიდევ ერთ მნიშვნელოვან პრაქტიკულ პრობლემას. რა მოხდებოდა თუ 01.09.2007–სა და 08.09.2008 შორის პერიოდში გაკოტრების წარმოება დაიწყებოდა „შპს „წიაღისეულის“ მი-მართ? ამ დროს ლიცენზიას შეიტანდნენ გაკოტრების მასაში და გიორგი მესხი, შესაძლოა, რიგითობით ბოლო კრედიტორი აღმოჩენილიყო სხვა კრედიტორთა შორის. ხოლო იმ შემთ-ხვევაში, თუ 01.09.2007–ს ხელშეკრულების დადებისას „შპს „წიაღისეული“ გიორგი მესხზე დათმობდა მოთხოვნას, „შპს „წიაღისეული“ რომც გაკოტრებულიყო, გიორგი მესხს შეეძ-ლებოდა ლიცენზიაზე უფლება გაკოტრების მასიდან გამოეთიშა, ვინაიდან იგი იქნებოდა მოთხოვნის მფლობელი და არა „შპს „წიაღისეული“.

მაშასადამე, უზრუნველყოფილი ცესიის ასეთი კუთხით განხილვაც არაპერსპექტიულია. ეს ვერ ჩაითვლება მისი ბუნების შესაბამისად, რომელიც მის პრაქტიკულობას, მხარეთა სამართლებრივ უსაფრთხოებას და მოქნილობას ისახავს მიზნად. სამართლებრივი კვალი-ფიკაციის კუთხით უფრო უნდა გვეფიქრა მხარეთა მიერ ხელშეკრულების თავისუფლების ფარგლებში შეთანხმებულ უზრუნველყოფის ატიპურ შემთხვევაზე.

8080

rubrika - sasamarTlo

qeTevan mesxiSvili

reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos

sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawilis „g“ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmevasa da saxelmwifosaTvis gadacemasTan

dakavSirebiT „samoqalaqo warmoebis TaviseburebaTa materialur-procesualuri analizi“

organizebuli danaSauli kriminaluri saqmianobis erT-erTi yvelaze rTuli da saSiSi saxeobaa, romelic zegavlenas axdens sazogadoebis ekonomikur, poli-tikur, samarTlebriv da zneobriv sferoebze. igi seriozul safrTxes warmoad-gens sazogadoebisaTvis. Tanamedrove samyaroSi organizebuli danaSauli sul ufro da ufro transnacionalur xasiaTs iRebs, kerZod, sxvadasxva kriminaluri gaerTianebis saqmianobis sferoebi scildeba erTi romelime saxelmwifos far-glebs. Sesabamisad, organizebul danaSaulTan brZolis saqmeSi samarTlebrivi kuTxiT uaRresad didi mniSvneloba eniWeba yvela saxis samarTlebriv berkets, rogorc sisxlissamarTlebrivs, aseve samoqalaqos1.

organizebuli danaSaulobis winaaRmdeg brZolam saqarTveloSi gansakuTrebu-lad aqtiuri xasiaTi 2005-2006 wlebSi miiRo. swored aRniSnul etapze ganxor-cielda yvela sakanonmdeblo cvlileba, riTac moxda politikuri procesebis samarTlebrivi reglamentacia organizebul danaSaulobasTan brZolis sferoSi. aRniSnuli mizniT, 2005 wlis 20 dekembers miRebul iqna kanoni `organizebuli danaSaulisa da reketis Sesaxeb~, xolo amave dRes saqarTvelos sisxlis samarT-lis kodeqsSi Sevida cvlileba, romliTac moxda qurduli samyaros wevrobisa da kanonieri qurdobis kriminalizacia2.

organizebul danaSaulTan brZolis erT-erT samoqalaqo samarTlebriv meqanizms warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis XLIV1 TaviT gaTvaliswi-nebuli warmoeba reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTve-los sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawilis „g“ qvepunqtiT msjavr-debuli piris qonebis CamorTmevasa da saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebiT.

organizebuli danaSaulobis winaaRmdeg brZolis mizania sazogadoebaSi e.w. ekonomikuri samarTlianobis aRdgena, organizebuli danaSaulis Camdeni pire-bisaTvis qonebis CamorTmeva, misi namdvili mesakuTrisaTvis dabruneba an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, saxelmwifosaTvis gadacema.

1. d. mesxiSvili `gaerTianebuli erebis organizaciis konvencia transnacionaluri organizebuli danaSaulis winaaRmdeg~, marTlmsajuleba da kanoni, #1(28)11, 2011.2. saqarTvelos kanoni `sisxlis samarTlis kodeqsSi damatebebis Setanis Taobaze~, #2355, 2005 wlis 20 dekemberi, Tbilisi.

81

„samoqalaqo warmoebis TaviseburebaTa materialur-procesualuri analizi“

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi ganxorcielebuli cvlilebebiT3 ganisazRvra qonebrivi uflebebis SezRudvis Taobaze samoqalaqo samarTalwar-moebis wesi da pirobebi, romelic iTvaliswinebs ara mxolod kanonieri qurdisa da qurduli samyaros wevrisaTvis qonebis CamorTmevas, aramed Tanamdebobis pi-risaTvis, adamianiT movaWrisaTvis, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSe-mwyobisaTvis da saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawi-lis „g“ qvepunqtiT msjavrdebuli pirisaTvis qonebis CamorTmevas. sainteresoa, im sakiTxis garkveva, Tu ra niSniT moxda zemoCamoTvlil danaSaulobaTa sistema-tizacia. aRsaniSnavia, rom miTiTebul danaSaulobebs gansakuTrebuli zegavlena aqvs qveynis ganviTarebaze, sazogadoebis msoflmxedvelobis Camoyalibebaze, gan-sakuTrebiT aRsaniSnavia maTi simZime, maStabebi da ekonomikuri Sedegebi saxel-mwifosaTvis. CamoTvlili danaSaulobani im danaSaulTa kategorias ganekuTvneba, romelTan sabrZolvelad garkveuli samoqalaqo samarTlebrivi meqanizmebi iqna SemuSavebuli, raTa efeqturad ganxorcieldes aRniSnul danaSaulebTan brZola da danaSaulis materialuri Sedegebis aRmofxvra.

zemoaRniSnul sakanonmdeblo cvlilebasTan mimarTebiT, sainteresoa, sa-samarTlo praqtikis ganxilva da ganzogadeba. sakanonmdeblo cvlilebis efeq-turoba didwilad damokidebulia mis praqtikaSi ganxorcielebasa da danergva-ze. amdenad, interesmoklebuli ar unda iyos sakiTxi imasTan dakavSirebiT, Tu rogor gamoiyeneba aRniSnuli sakanonmdeblo normebi sasamarTlo praqtikaSi, ra problemebi arsebobs normaTSefardebis procesSi da rogor aris aRniSnuli saki-Txebi mowesrigebuli erTiani sasamarTlo praqtikiT. amasTan, mizanSewonilia, qo-nebis CamorTmevis sakiTxi gaanalizebul iqnes rogorc viwro samarTlebriv Car-CoSi, saqarTvelos samoqalaqo saproceso normebze dayrdnobiT, aseve globalur WrilSi, rogorc RonisZieba, mimarTuli organizebuli danaSaulis winaaRmdeg da rogorc erT-erTi berketi aRniSnul danaSaulTan brZolis saqmeSi.

saqarTvelos konstituciis 21-e muxlis pirveli punqtis mixedviT, sakuTreba da memkvidreobis ufleba aRiarebuli da xelSeuvalia. dauSvebelia sakuTrebis, misi SeZenis, gasxvisebis an memkvidreobiT miRebis sayovelTao uflebis gauqmeba. amave muxlis me-2 punqtis Sesabamisad, aucilebeli sazogadoebrivi saWiroebisaT-vis dasaSvebia am muxlis pirvel punqtSi aRniSnul uflebaTa SezRudva kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT, imgvarad, rom ar dairRves saku-Trebis uflebis arsi. aRniSnuli muxlis me-3 punqtis mixedviT ki, aucilebeli sazogadoebrivi saWiroebisaTvis sakuTrebis CamorTmeva dasaSvebia kanoniT pir-dapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, sasamarTlos gadawyvetilebiT an organuli kanoniT dadgenili gadaudebeli aucileblobisas, winaswari, sruli da samarT-liani anazRaurebis pirobiT. anazRaureba Tavisufldeba yovelgvari gadasaxadi-sa da mosakreblisagan. amdenad, sakuTrebis ufleba ar warmoadgens absolutur uflebaTa kategorias da aRniSnuli uflebis SezRudva dasaSvebia kanoniT pir-dapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, sasamarTlo gadawyvetilebis safuZvelze.

adamianis uflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi oqmis pirveli muxli iTvaliswinebs sakuTrebis uflebas. aRniSnuli muxlis mixedviT, yovel fizikur an iuridiul pirs aqvs ufleba, mSvidobianad isargeblos Tavisi saku-TrebiT. ar SeiZleba, vinmes CamoerTvas Tavisi sakuTreba, garda sajaro intere-

3. saqarTvelos kanoni `sisxlis samarTlis kodeqsSi damatebebis Setanis Taobaze~, #2355, 2005 wlis 12 dekemberi, Tbilisi.

82

ქეთევან მესხიშვილი

sisaTvis da kanoniTa da saerTaSoriso samarTlis principebiT gaTvaliswinebuli pirobebiT, Tumca, zemoxsenebuli debulebebi aranairad ar zRudavs saxelmwifos uflebas, ganaxorcielos iseTi kanonebi, romelTac igi saWirod Tvlis, raTa ga-akontrolos sakuTrebis gamoyeneba saerTo interesebis Sesabamisad an uzrunvel-yos gadasaxadebis, Senatanebis an jarimebis gadaxdis mokreba4.

amdenad, adamianis uflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi oq-mis pirveli muxli, aRiarebs ra sakuTrebis uflebis xelSeuvalobas, amasTan, iTvaliswinebs amave uflebis SezRudvis SesaZleblobas da saxelmwifos utove-bs uflebas, yovel konkretul SemTxvevaSi, imoqmedos Tavisi Sexedulebisamebr, raTa uzrunvelyos sakuTrebis uflebis gamoyeneba saerTo interesebis Sesaba-misad. amasTan, aRsaniSnavia, rom daculi unda iyos sajaro da kerZo interesis balansi imgvarad, rom dauSveblad ar iqnes xelyofili kerZo pirebis uflebebi. balansis dacvis miznebisaTvis gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba sakuTrebis uflebis SezRudvis farglebs da im saWiroebas, ramac aRniSnuli uflebis SezRu-dva ganapiroba. mocemul SemTxvevaSi, sakuTrebis uflebis SezRudva ganpirobe-bulia organizebul danaSaulTan brZolis saWiroebiTa da aRniSnuli RonisZiebe-bis gatarebis gardauvalobiT. aRniSnuli principi naTlad aris asaxuli saqmeSi raimondo italiis winaaRmdeg (Raimondo v. Italy)5, sadac miTiTebulia Semdegi: „sa-samarTlo srulad acnobierebs im siZneleebs, romelic dakavSirebulia mafiis winaaRmdeg brZolasTan. mafiis ukanono saqmianobis Sedegad, rogoricaa narko-tikebiT vaWroba, narkotikebis saerTaSoriso gadazidva, aRniSnul organizacias gaaCnia didi kapitalbrunva, romelic, ZiriTadad, investirebulia uZrav qonebaSi. qonebis CamorTmeva, romelic SeaCerebs saeWvo kapitalis brunvas, warmoadgens efeqtur da saWiro zomas xsenebuli borotmoqmedebis winaaRmdeg“.

saxelmwifom (saqarTvelom), Tavis mxriv, swored aRniSnuli ufleba gamoiye-na, rodesac sakanonmdeblo wesiT daaregulira im danaSaulis Camdeni pirebisaT-vis samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT qonebis CamorTmeva, romel danaSaulTa Sedegebi ekonomikuri TvalsazrisiT, ganusazRvrel zians ayenebs saxelmwifosa da kerZo pirebis interesebs.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlis pirveli nawilis mi-xedviT, qonebis CamorTmevis Taobaze sarCelis aRZvris ufleba aqvs prokurors ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlidan 10 wlis ganmavlobaSi6. mniSvnelovania im saki-Txis garkveva, Tu ra moiazreba ganaCenis kanonier Zalad saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlis pirveli nawilis konteqstSi. aRniSnul sakiTx-Tan dakavSirebiT arsebobs azrTa sxvadasxvaoba. saqarTveloSi bolo periodSi da-mkvidrebuli uaxlesi sasamarTlo praqtikis mixedviT ganmartebul iqna Semdegi:

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 279-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, ganaCeni kanonier ZalaSi Sedis da aRsasruleblad mieqceva sa-samarTlos mier misi sajarod gamocxadebisTanave.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis qonebis CamorTme-

4. adamianis uflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi oqmi, 1952 wlis 20 marti, Targmani koreqtirebulia saqarTvelos parlamentis 2006 wlis 9 ivnisis #� 3251 — dadgenilebiT.5. http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Raimondo&sessionid=93531956&skin=hudoc-en.6. saqarTvelos kanoni `saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Taobaze~, #3035, 04.05.2010.

83


visa da saxelmwifosaTvis gadacemis Taobaze sarCels aRZravs prokurori sa-samarTlos ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlidan aTi wlis vadaSi. amave muxlis me-6 nawilis Tanaxmad, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis qone-bis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemis Taobaze sarCeli SesaZlebelia, aRiZras narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis, misi ojaxis wevris, axlo naTesavis an narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSewyobasTan dakavSi-rebuli piris mimarT.

sasamarTlos ganmartebiT, samoqalaqo saproceso kodeqsis 106-e muxlis ,,g“ qvepunqtis Zveli da amave kodeqsis 30920 muxlis me-2 nawilis axali redaqciis Sina-arsobrivi da logikuri analizidan gamomdinare, kanonier ZalaSi Sesul ganaCens zianis miyenebis faqtis dadasturebisas udavo mtkicebulebiTi Zala gaaCnia, anu, preiudiciuli daniSnuleba SenarCunebulia, Tu sasamarTlo saqmes marTlsawina-aRmdego qmedebis Tanmdevi Sedegebis Taobaze ixilavs. aRniSnulTan dakavSire-biT, rogorc zemoT aRiniSna, arsebobs gansxvavebuli mosazreba, kerZod, iqamde, sanam saqmeze ar iqneba gasuli gasaCivrebis vada an sanam saqme ar moivlis sami-ve instancias, dauSvebelia ganaCeni miCneul iqnas kanonier ZalaSi Sesulad da safuZvlad daedos qonebis ukanonod da dausabuTeblad cnobasa da CamorTmevas, vinaidan, sxva SemTxvevaSi, ganaCeni ZalaSia mxolod piris msjavrdebis nawilSi, ganaCeniT dadgenili faqtobrivi garemoebebi ki gamxdaria sadavod da adamia-nis uflebaTa evropuli konvenciis me-7 damatebiTi oqmis Tanaxmad, pirs ufleba aqvs misi sisxlis samarTlebrivi braldebis saqme ganxilul iqnes minimum or sa-samarTlo instanciaSi. aRniSnulTan dakavSirebiT sasamarTlos praqtikiT gani-marta, rom sisxlis samarTalwarmoebis paralelurad samoqalaqo samarTalwar-moebis warmarTva ar SeiZleba, miCneul iqnes saqmis sisxlis samarTlis warmoebis wesiT minimum or instanciaSi ganxilvis uflebis SezRudvad, vinaidan qmedebis samoqalaqo samarTlebrivi Sedegebis Taobaze samoqalaqo samarTalwarmoeba ar abrkolebs ganaCenis gasaCivrebas zemdgomi instanciis sasamarTloSi. garda amisa, samoqalaqo wesiT saqmis ganxilva calke warmoebaa da aRniSnuli wesiT miRebuli gadawyvetilebac zemdgom sasamarTloSi gasaCivrebas eqvemdebareba. saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 92-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, pirs ufleba aqvs, samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT moiTxovos miyenebuli zianis anazRaureba. marTlsawinaaRmdego qmedebis Tanmdevi Sedegebis samoqalaqo wesiT ganxilva sisxlis samarTlis saqmis mimdinareobis nebismier etapzea SesaZlebeli da aRniSnuli ar gulisxmobs ganaCenis zemdgom instanciaSi gasaCivrebis uflebis SezRudvas an sisxlis samarTlis saqmis samarTalwarmoebisaTvis raime dabrkole-bis Seqmnas7.

sasamarTlos ganmartebiT, swrafi da efeqturi marTlmsajulebis ganxorcie-lebis miznebisaTvis saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlSi miTiTebuli ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvla gulisxmobs ara imgvar kanonier Zalas, romelic gasaCivrebas aRar eqvemdebareba, aramed kanonier Zalas swored saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 279-e muxlis konteqst-Si. Sesabamisad, qonebis ukanonod da dausabuTeblad miCnevis Taobaze sarCelis aRZvris SesaZleblobas prokurori iZens pirveli instanciis sasamarTlos mier ganaCenis sajarod gamocxadebisTanave. aRniSnuli msjelobis samarTlebrivi ar-gumentaciis miznebisaTvis sasamarTlom miuTiTa, rom samoqalaqo wesiT saqmis

7. Tbilisis saapelacio saapelacio sasamarTlos 2011 wlis 30 martis ganCineba #2b/1032-11.

84


ganxilva calke samarTalwarmoebaa da aRniSnuli wesiT miRebuli gadawyvetile-bac zemdgom sasamarTloSi gasaCivrebas eqvemdebareba. qonebis dausabuTeblad cnoba, Tavisi arsiT, warmoadgens saxelmwifosaTvis an/da kerZo pirebisaTvis da-naSaulebrivi qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebas, Tumca, gansxvavebiT dana-SauliT miyenebuli zianis anazRaurebis sxva saqmeebisagan, aRniSnuli kategoriis davebze aucilebelia, rom minimum pirveli instanciis sasamarTlos mier mainc iyos ganaCeni gamotanili da sajarod gamocxadebuli. amgvari daskvnis samarTle-briv safuZvels warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlis Canaweri imasTan dakavSirebiT, rom qonebis dausabuTeblad cnobasTan da saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebiT prokurori sarCelis aRZvris uflebas iZens ganaCenis kanonier ZalaSi SesvlisTanave. amdenad, sasamarTlo pra-qtikiT ar iqna gaziarebuli argumentacia imasTan dakavSirebiT, rom dauSvebelia im ganaCenze dayrdnobiT qonebis dausabuTeblad miCneva da CamorTmeva, romeli ganaCenic saboloo ar aris da jer kidev gasaCivrebas eqvemdebareba. aRniSnuli poziciis sapirispirod, sasamarTlo praqtikiT ganmartebul iqna, rom sisxlis samarTlis saqmis instanciuri wesiT mimdinareobis paralelurad samoqalaqo sa-qmis ganxilva danaSauliT miyenebuli zianis aRmofxvrasTan dakavSirebiT swrafi da efeqturi marTlmsajulebis mizniT aris gamarTlebuli, miTumetes, rom amiT ar ilaxeba mxaris arc materialuri da arc saproceso ufleba. aRsaniSnavia, rom qonebis dausabuTeblad cnoba da CamorTmeva aseve sami instanciis mier ixile-ba da Sesabamisad, sisxlis samarTlis saqmeze esa Tu is cvlileba mxedvelobaSi miiReba. amasTan, kidec, rom Teoriulad iqnes daSvebuli SesaZlebloba imisa, rom qonebis dausabuTeblad cnoba da CamorTmeva samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT ufro swrafad amowuravs sam instancias, vidre sisxlis samarTlis saqmeze miRebuli ganaCeni, am SemTxvevaSic arsebobs saproceso samarTlebrivi meqanizmi imisa, rom aRniSnul nawilSi miRebuli gadawyvetileba gauqmdes axlad aRmoCenil garemoebaTa gamo8.

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, sakanonmdeblo cvlilebis praqtika-Si danergvis Sedegad, ganmartebul iqna, rom qonebis ukanonod da dausabuTe-blad miCnevis Taobaze samoqalaqo saqmis warmoeba SesaZlebelia mas Semdeg, rac pirveli instanciis sasamarTlo gamoitans ganaCens saqarTvelos samoqalaqo sa-proceso kodeqsis 3561-e muxliT gaTvaliswinebul danaSaulobebisaTvis pirTa msjavrdebis Taobaze da aRniSnuli saxiT normis ganmarteba, pirvel rigSi, ganpi-robebulia samoqalaqo brunvis stabilurobis SenarCunebis mizniT, vinaidan, qoneba, romelic usafuZvlo an dausabuTebelia, SeiZleba gasxvisebul iqnas da aRniSnuli safuZvliT Semdgomi ekonomikuri samarTlianobis aRdgena SemZenis keTilsindisie-rebis gamo dabrkoldes.

Semdegi mniSvnelovani sakiTxi, romelic ukanono da dausabuTebeli qonebis CamorTmevis praqtikul analizs ukavSirdeba, warmoadgens mtkicebis tvirTis ga-nawileba samoqalaqo procesSi. aRsaniSnavia, rom miTiTebuli sakiTxi meti sicxa-diT aris asaxuli saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi da Sesabamisad, nakleb gaugebrobebs qmnis samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT aRniSnuli kate-goriis davebis ganxilvis dros.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3561-emuxlis pirveli nawilis „s“ qvepunqtis Sesabamisad, ukanono qoneba aris qoneba, agreTve am qonebidan miRebuli

8. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 26 martis ganCineba #as-235-227-2012.

85


Semosavali, aqciebi (wili), romelic/romlebic reketul dajgufebas, reketirs, Ta-namdebobis pirs, qurduli samyaros wevrs, adamianiT movaWres, narkotikuli saSua-lebis gavrcelebis xelSemwyobs an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawilis „g“ qvepunqtiT msjavrdebul pirs, misi ojaxis wevrs, axlo naTesavs an dakavSirebul pirs mopovebuli aqvs kanonis moTxovnaTa darRveviT;

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3561-e muxlis pirveli nawilis „T“ qvepunqtis mixedviT, dausabuTebeli qoneba aris qoneba, agreTve am qonebidan miRebuli Semosavali, aqciebi (wili), romlis/romelTa kanonieri saSualebebiT mopovebis damadasturebeli dokumentebi reketul dajgufebas, reketirs, Tana-mdebobis pirs, qurduli samyaros wevrs, adamianiT movaWres, narkotikuli sa-Sualebis gavrcelebis xelSemwyobs an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawilis „g“ qvepunqtiT msjavrdebul pirs, misi ojaxis wevrs, axlo naTesavs an dakavSirebul pirs ar gaaCnia an igi mopovebulia ukanono qone-bis gasxvisebis Sedegad miRebuli fuladi saxsrebiT.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxlis pirveli nawilis Sesabamisad, reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an sa-qarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawilis „g“ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemis Taoba-ze sarCelis aRZvris ufleba aqvs prokurors reketiris, Tanamdebobis piris, qur-duli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis me-3 nawi-lis „g“ qvepunqtiT msjavrdebuli piris mimarT sasamarTlos ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlidan aTi wlis vadaSi.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3563-e muxlis me-4 nawilis mixed-viT, mosarCele valdebulia, sasamarTlos warudginos mtkicebulebebi mopasuxis qonebis ukanonobis Sesaxeb, xolo amave muxlis me-6 nawilis Sesabamisad, mopasuxe valdebulia, sasamarTlos warudginos mtkicebulebebi Tavisi qonebis dasabuTe-bulobisa da kanonierebis Sesaxeb.

amdenad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3563-emuxlis me-4 nawili adgens mtkicebis tvirTis ganawilebis standarts, romlis Sesabamisadac, qonebis ukanonoba mosarCele - prokurorma unda amtkicos. Tu is ar waradgens sakmaris mtkicebulebebs qonebis ukanonobis dasasabuTeblad, sarCeli qonebis ukanonod cnobis Taobaze ar dakmayofildeba. gansxvavebul samarTlebriv danawess Seica-vs samoqalaqo saproceso kodeqsi qonebis dausabuTeblad cnobasTan mimarTe-biT, vinaidan mocemul SemTxvevaSi, mtkicebis tvirTi mopasuxes awevs. qonebis dausabuTeblobis SemTxvevaSi, prokurori valdebulia sasamarTlos warudginos kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeni, romliTac dadasturdeba saqarTvelos samoqa-laqo saproceso kodeqsis 3561-e muxliT gaTvaliswinebuli qmedeba da miuTiTos mopasuxis, qonebis dausabuTeblobis Taobaze, rac, Tavis mxriv, daudasturebe-li eWvia, xolo aRniSnuli eWvis gaqarwylebis valdebuleba anu dausabuTeblad dasaxelebuli qonebis warmomavlobis marTlzomierebis mtkicebis valdebule-ba mopasuxes ekisreba. Sesabamisad, usafuZvloa im sasamarTlo gadawyvetileba-Ta kritika, romeli gadawyvetilebebis safuZvelzec qoneba dausabuTeblad iqna cnobili im normatiul argumentze dayrdnobiT, rom mopasuxem ver SeZlo qonebis SeZenis legitimuri wyaros dasabuTeba.

86


aRniSnuli kuTxiT mniSvnelovania erTi metad mniSvnelovani sakiTxis ganxilva, kerZod, qonebis dasabuTebis mtkicebis re�imSi ra saxis qoneba eqceva. SesaZlebe-lia Tu ara aRniSnul re�imSi im qonebis moqceva, romelic danaSaulis Cadenamdea SeZenili da ra saxis mtkicebuleba unda iqnas wardgenili qonebis dasabuTebulad mtkicebis miznebisaTvis. aRniSnul sakiTxebs sasamarTlo praqtikiT, am etapze Semdegi formiT gaeca pasuxi:

qonebis marTlzomierad SeZenis dasabuTebaSi igulisxmeba ara mxolod qonebis SeZenasTan dakavSirebuli kanonismieri procedurebis dacva, aramed qonebis SeZeni-saTvis saWiro saxsrebis marTlzomierebis dasabuTeba. aRniSnuli ganpirobebulia TviT im danaSaulis specifikiT, gavrcelebis formebiT, sazogadoebisaTvis zianis miyenebis masStabebiT, romlisTvisac msjavrdebuli piris, misi ojaxis wevris, axlo naTesavisa, Tu dakavSirebuli piris qonebis SeZenis marTlzomiereba eWvqveS dgeba. kanonis aRniSnuli normis mizani ki garda dausabuTebeli qonebis dagrovebiT miye-nebuli zianis anazRaurebisa, mdgomareobs amgvari kategoriis danaSaulebis Cadenis prevenciaSi. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi qonebis dasabuTebulad an dausabuTeblad cnobas ar ukavSirebs qonebis SeZenis TariRs, aramed qonebis SeZenis droisaTvis an aRniSnul dromde gonivrul vadebSi marTlzomieri, legaluri Semo-savlis arsebobis faqts. aRniSnuli, upirveles yovlisa, ganpirobebulia saqarTve-los samoqalaqo saproceso kodeqsis 3562-e muxliT gaTvaliswinebul danaSaulTa specifikiT, romlebic ufro metad aris orientirebuli ukanono Semosavlis dagro-vebaze, vidre sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli sxva aramarTlzomieri qmedebebi. Sesabamisad, swored aRniSnuli safuZvliT aris gamarTlebuli miTiTebu-li danaSaulobebisaTvis msjavrdebuli piris, misi ojaxis wevris, axlo naTesavisa Tu dakavSirebuli piris qonebrivi mdgomareobis eWvqveS dayeneba.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3561-e muxlis pirveli nawilis „t“ qvepunqtis mixedviT, dausabuTebeli qoneba aris qoneba, agreTve am qonebidan miRebuli Semosavali, aqciebi (wili), romlis/romelTa kanonieri saSualebebiT mopovebis damadasturebeli dokumentebi narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobs, misi ojaxis wevrs, axlo naTesavs an dakavSirebul pirs ar gaaCnia. aRniSnuli muxlis logikuri da Sinaarsobrivi axsna-ganmartebidan gamomdinare, winamdebare muxliT gaTvaliswinebuli danaSaulisaTvis msjavrdeba sakmarisi faqtobrivi da samarTlebrivi safuZvelia imisaTvis, rom piris mTeli qonebis marTlzomiereba eWvqveS dadges isevdaisev miTiTebul danaSaulobaTa specifi-kidan gamomdinare, Sesabamisad, aRniSnul danaSaulobebze kanonier ZalaSi Sesu-li ganaCenis Sedegad moqmedebs prezumfcia imisa, rom msjavrdebuli piris, misi ojaxis wevris, axlo naTesavis an/da dakavSirebuli piris qoneba dausabuTebe-lia da rom aRniSnuli qoneba SeZenilia swored ukanono Semosavlebze dayrd-nobiT. Tumca, aqve aRsaniSnavia is garemoeba, rom aRniSnuli prezumfciaa da, mtkicebulebebis arsebobis pirobebSi, gaqarwylebas eqvemdebareba, Sesabamisad, Tu msjavrdebuli piri, misi ojaxis wevri, axlo naTesavi, Tu dakavSirebuli piri warmoadgens mtkicebulebas, rom mas qoneba SeZenili aqvs ara msjavrdebuli pi-ris ukanono Semosavlebis meSveobiT, aramed sxva kanonieri Semosavlis wyaroze dayrdnobiT, amgvari qoneba dausabuTeblad ar miiCneva.

amasTan, niSandoblivia is garemoebac, rom mxolod Semosavlis arseboba ar aris sakmarisi safuZveli imisaTvis, rom qoneba miCneul iqnes dasabuTebulad, au-cilebelia, rom Semosavali sakmarisi da droSi Tavsebadi iyos qonebis SeZenasTan.

87


aucilebelia, gonieri Tanafardobis dacva Semosavlis Sefasebasa da aRniSnul Se-mosavalze dayrdnobiT qonebis dasabuTebulad miCnevas Soris. Semosavlis arse-bobiT mxolod maSin dasabuTdeba qonebis SeZenis faqti, Tu Semosavali aRemateba qonebis Rirebulebas. amasTan, gasaTvaliswinebelia, rom Semosavali imdenad unda aRematebodes qonebis Rirebulebas, ramdenadac aRniSnuli sxvaobiT (qonebis Ri-rebulebasa da Semosavals Soris) mogvarebadia yvela yofiTi/sayofacxovrebo moTxovnileba, amasTan, mxedvelobaSi miiReba, cxovrebis wesi, Semosavlisa, Tu gasavlis odenoba, cxovrebis normaluri pirobebis Seqmnis miznebisaTvis aucile-beli saxsrebi da a.S.9

amdenad, qonebis dasabuTebulad cnobis miznebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba eniWeba qonebis warmomavlobis, Semosavlis pirvelwyaros legitimurobis dasabu-Tebas, magaliTisaTvis, qoneba legaluri Semosavlis wyaroze dayrdnobiT SeZe-nilad ver miiCneva, Tu dasabuTeba emyareba iseT faqtebs, rogoricaa, qonebis gasxvisebis gziT Semosavlis miReba, sadazRvevo premia, sabanko anabarze ganTav-sebuli Tanxa, ipoTekuri sesxiT miRebuli Tanxa da a. S. Tu ar dadasturdeba gasx-visebuli qonebis SesaZenad saWiro fuladi saxsrebis mopovebis marTlzomiereba, sadazRvevo Senatanis warmomavlobis marTlzomiereba, sabanko anabarze Setanili fuladi saxsrebis warmomavlobis legitimuroba, im qonebis SeZenisaTvis saWiro fuladi saxsrebis warmomavlobis marTlzomiereba, romelic sesxis miRebisa da amave sesxis uzrunvelyofis sagani gaxda da. a. S. sakiTxis sxvagvari gadawyve-tiT miviRebT imgvar suraTs, rom qoneba, romlis SeZenis marTlzomiereba ver dasturdeba, dausabuTebelia, xolo amave qonebis samoqalaqo brunvis (gayidva, gacvla, giravnoba, ipoTeka da a. S.) Sedegad miRebuli Semosavali - dasabuTebuli.

amdenad, dausabuTebelia ara mxolod is qoneba, romlis kanonieri saSuale-bebiT mopovebis damadasturebeli dokumentebi ar arsebobs, aramed is qonebac, romelic mopovebulia ukanono qonebis gasxvisebis Sedegad miRebuli fuladi saxsrebiT. qonebis gasxvisebis Sedegad miRebuli Semosavali dasabuTebul Se-mosavlad rom iqnes miCneuli, aucilebelia, rom dasturdebodes aRniSnuli qonebis SeZenis droisaTvis SemZenis legaluri, marTlzomieri Semosavlebis arsebobis faqti10.

garda yovelive zemoaRniSnulisa, qonebis dausabuTeblad cnobasTan dakavSi-rebiT aRsaniSnavia, rom Tanxis brunva ar warmoadgens Tanxis warmomavlobis am-saxvel mtkicebulebas, Sesabamisad, ra odenobiT Tanxis brunvis damadasture-beli mtkicebulebac ar unda iqnes mopasuxis mier warmodgenili, aRniSnuliT SeuZlebelia dadasturdes Semosavlis marTlzomiereba, vinaidan Tanxis brunviT ar dasturdeba miTiTebuli Tanxebis, rogorc legaluri, marTlzomieri saqmiano-bis Sedegad miRebuli fuladi saxsrebis warmomavloba, amitom aRniSnuli mtkice-bulebebi qonebis dasabuTebulad miCnevis miznebisaTvis mxedvelobaSi ar miiReba.

araerTgvarovani ganmartebis sagania sakiTxi imis Taobaze, Tu vis unda Ca-moerTvas aramarTlzomieri saqmianobis Sedegad miRebuli Semosavali Tu SeZeni-li qoneba, im SemTxvevaSi, Tu igi mesame pirebs gadaecaT.

aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT mniSvnelovania aseve sasamarTlos Semdegi ganmarteba, kerZod, dausabuTebeli qonebis CamorTmeva, Tavisi arsiTa da da-niSnulebiT, warmoadgens saxelmwifosaTvis, Tu kerZo pirebisaTvis miyenebuli

9. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 26 martis ganCineba#as-235-227-2012.10. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 26 martis ganCineba #as-235-227-2012.saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 26 martis ganCineba #as-235-227-2012.

88


zianis anazRaurebas. Sesabamisad, dausabuTebeli Tanxisa, Tu qonebis arsebobis faqti, Tundac, aRniSnuli mesame pirebs hqondeT sakuTrebaSi gadacemuli, im pi-risaTvis CamorTmevas eqvemdebareba naturiTa, Tu fuladi anazRaurebis saxiT, visTvisac es qoneba dausabuTebeli iyo, anu vinc, dausabuTebeli qoneba, Tu fu-ladi saxsrebi daagrova da ara mas, visac aRniSnuli qoneba, Tu fuladi saxsre-bi gadaeca. qonebis dasabuTebuloba, Tu dausabuTebloba didwilad subieqturi kriteriumiT aris ganpirobebuli. dausabuTebeli qoneba sxva mesame piris xelSi absoluturad dasabuTebuli SeiZleba aRmoCndes, vinaidan man, SeiZleba keTil-sindisierad, sakuTar marTlzomier saxsrebze dayrdnobiT SeiZinos an sxva sa-moqalaqo samarTlebrivi garigebis safuZvelze sakuTrebaSi miiRos aRniSnuli qonebrivi sikeTe. dausabuTebeli qoneba, Tu fuladi saxsrebi SeiZleba ukanono saqmianobis warmoebis miznebisaTvis gadaeces mesame pirs, aRniSnulic aseve im pirisaTvis CamorTmevas an anazRaurebis dakisrebas eqvemdebareba, vinc samarTle-brivi safuZvlis gareSe daagrova qoneba da Semdeg marTlsawinaaRmdego saqmiano-bis mizniT gadasca sxvas. miTiTebul samarTalurTierTobaSi amosavali principia is, rom qoneba, Tu fuladi saxsrebi imas unda CamoerTvas, vinc samarTlebrivi safuZvlis gareSe, anda aramarTlzomier Semosavlebze dayrdnobiT moipova igi11.

radgan sakiTxi Seexo qonebis mesame pirebisaTvis gadacemas, mniSvnelovania im sakiTxebis materialuri Tu procesualur samarTlebrivi analizi, Tu rogor xde-ba im mesame pirTa dacva, romlebic ukanono Tu dausabuTebeli qonebis marTl-zomieri da keTilsindisieri SemZenebi arian da ra kriteriumebze dayrdnobiT imijnebian aRniSnuli pirebi im pirebisagan, romelTac naTesauri Tu sxva saqmiani kavSiri gaaCniaT danaSaulis Camden pirebTan.

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 185-e muxlis Tanaxmad, uZrav qonebaze sa-kuTrebis uflebis SesaZenad aucilebelia garigebis werilobiTi formiT dadeba da SemZenze am garigebiT gansazRvruli sakuTrebis uflebis registracia sajaro reestrSi. Tumca, sasamarTlo praqtikiT dadgenil iqna, rom Tu sxva mtkicebu-lebebiT dasturdeba qonebis flobisa da sargeblobis faqti, amasTan, arsebobs amave qonebis nasyidobis xelSekruleba, ar aris aucilebeli sajaro reestris Canaweri qonebis mesakuTris dadgenisaTvis, vinaidan xSir SemTxvevaSi, qonebis sajaro reestrSi aRricxvisagan Tavis arideba swored im garemoebiT aris ganpi-robebuli, rom qoneba ar iqnas miCneuli ukanonod da dausabuTeblad. Aamdenad, dasaSvebia qurduli samyaros wevrisaTvis im qonebis CamorTmeva, romlis Taobaze dadebulia nasyidobis xelSekruleba da utyuari mtkicebulebebiT dasturdeba misiT flobisa da sargeblobis faqti, Tumca, igi sakuTrebis uflebiT aRricxu-li ar aris sajaro reestrSi. amasTan, aRsaniSnavia kidev erTi samarTlebrivi `xriki~, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnes aRniSnuli qonebis `dakanonebis~ mizniT, kerZod, ukanono da dausabuTebel qonebaze Cuqebis an nasyidobis xelSe-krulebis gaformeba, romlis Sedegadac qoneba kvlav mCuqeblis an gamyidvelis mflobelobasa da sargeblobaSi rCeba. mocemul SemTxvevaSi, ra Tqma unda, ar xdeba dasaCuqrebuli piris an myidvelis keTilsindisierebis sakiTxis garkveva da aRniSnuli qoneba kidec rom dasaCuqrebulis an myidvelis sakuTrebad aRiricxos sajaro reestrSi, garigeba, rogorc moCvenebiTi, mainc baTilad miiCneva da qone-ba CamorTmevas eqvemdebareba. amdenad, calsaxaa, rom ukanono da dausabuTebel qonebasTan mimarTebiT sajaro reestris Canaweris sisworis prezumfcia ar moqme-

11. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 26 martis ganCineba #as-235-227-2012.saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 26 martis ganCineba #as-235-227-2012.

89


debs, Tu arsebobs sxva utyuari mtkicebulebebi, romliTac Canaweris uzustoba dasturdeba. aRniSnulTan dakavSirebiT sasamarTlom ganmarta Semdegi: `sajaro reestrSi registraciiT xdeba mesakuTris aRricxva, sajaro reestrSi mesame pi-rebisaTvis aucilebeli informaciis ganTavseba. uZrav nivTze sanivTo uflebis warmoSobis safuZvels warmoadgens nivTis gamsxvisebelsa da myidvels Soris da-debuli xelSekruleba. nasyidobis xelSekrulebis gaformebis Semdeg piri ufle-bamosili xdeba moiTxovos sajaro reestrSi misi uflebis registracia. sajaro reestrSi uflebis registracia ar warmoadgens xelSekrulebis formas. Sesabami-sad, sakuTrebis uflebis warmoSobis safuZvlad, mocemul SemTxvevaSi, nasyido-bis xelSekruleba iTvleba~12.

amdenad, sajaro reestris Canaweris utyuarobas fiqciad aqcevs is faqti, Tu qoneba sajaro reestrSi saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 3561-e muxliT gaTvaliswinebuli danaSaulis Camdeni piris axlo naTesavis an dakavSi-rebuli piris saxelze iricxeba da amasTan, arsebobs mtkicebulebebi, rom qone-ba realurad ar gankargula da kvlav gamsxviseblis pirdapir Tu arapirdapir mflobelobasa da sargeblobaSia.

sxvagvari faqtobrivi viTarebaa saxeze, rodesac saproceso kodeqsis 3561-e muxliT gaTvaliswinebulma subieqtma qoneba gaasxvisa da SemZeni gamsxviseblis arc naTesavi da arc dakavSirebuli piria. aseT SemTxvevaSi, unda dadgindes qonebis SemZenis keTilsindisierebis sakiTxi. amasTan, keTilsindisierebis Sefasebis krite-riumia SemZenis subieqturi damokidebuleba im faqtis mimarT, Tu ramdenad icoda SemZenma, rom qoneba, realurad, gamsxviseblis sakuTreba ar iyo, an marTalia, gam-sxviseblis sakuTreba iyo, Tumca, sakuTrebis ufleba gamsxvisebels arakanonieri gziT anda ukanono Semosavlis wyaroze dayrdnobiT hqonda mopovebeli. aqve unda aRiniSnos, rom Tu reestris Canaweri sworia, Tumca, SemZens sakuTrebis ufleba mopovebuli aqvs dausabuTebeli, ukanono Semosavlis wyaroze dayrdnobiT, aseT SemTxvevaSi, SemZeni daculia, vinaidan SemZens arakeTilsindiserad aqcevs mxolod im faqtis codna, rom gamsxvisebeli ar aris mesakuTre an kidev xelSekruleba ar ideba gamsxviseblis namdvili nebis safuZvelze. is Semosavlis wyaro, Tu ris safuZvelze SeiZina qoneba gamsxvisebelma, obieqturad, gonivruli windaxedulobis farglebSi, ar warmoadgens im faqtobriv garemoebas, romlis codna an arcodna zegavlenas moaxdens SemZenis keTilsindisierebaze an kidev keTilsindisier Sem-ZenTan dadebuli nasyidobis xelSekrulebis namdvilobaze. sasamarTlo praqtikiT, swored aRniSnul safuZvelze dayrdnobiT iqna miCneuli marTlzomierad qonebis CamorTmeva ukanonobis an dausabuTeblobis motiviT mxolod erTi instanciis mier gamotanili da mxolod saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 279-e muxlis konteqstSi, kanonier ZalaSi Sesuli ganaCenis safuZvelze, raTa ar moxdes aRniSnuli qonebis Semdgomi gankargva, vinaidan, aseT SemTxvevaSi, rogorc zemoT aRiniSna, qonebis SemZeni, Tu 3561-e muxliT gaTvaliswinebuli piris naTesavi an dakavSirebuli piri ar aris, ar miiCneva arakeTilsindisier SemZenad da Sesabamisad, SeuZlebeli xdeba dausabuTebeli qonebis an dausabuTebeli qonebis gasxvisebis Sedegad miRebuli Semosavlis CamorTmeva.

Tu gamsxvisebeli ar aris qonebis realuri mesakuTre, Tumca, igi aseTad aris registrirebuli sajaro reestrSi, SemZenis keTilsindisiereba mowmdeba qve-moT mocemul principebze dayrdnobiT, kerZod, saqarTvelos samoqalaqo ko-

12. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.ganCineba #as-238-571-07.

90


deqsis 183-e muxlis mixedviT, uZravi nivTis SesaZenad aucilebelia garigebis werilobiTi formiT dadeba da SemZenze am garigebiT gansazRvruli sakuTrebis uflebis registracia sajaro reestrSi. amave kodeqsis 185-e muxlis Sesabami-sad ki, SemZenis interesebidan gamomdinare, gamsxvisebeli iTvleba mesakuTred, Tu igi aseTad aris registrirebuli sajaro reestrSi, garda im SemTxvevebisa, roca SemZenma icoda, rom gamsxvisebeli ar iyo mesakuTre. keTilsindisieri Se-mZenis aseTi uflebrivi mdgomareoba gamowveulia sajaro reestris specifiku-ri daniSnulebiT samoqalaqo brunvis meqanizmSi, kerZod, samoqalaqo kodeqsis 312-e muxlis Tanaxmad, reestris monacemebis mimarT moqmedebs utyuarobisa da sisrulis prezumfcia, e.i. reestris Canawerebi iTvleba swored, vidre ar damtkicdeba maTi uzustoba. amave muxlis meore nawiliT, im piris sasarge-blod, romelic garigebis safuZvelze sxva pirisagan iZens romelime uflebas da es ufleba gamsxviseblis saxelze iyo reestrSi registrirebuli, reestris Canaweri iTvleba swored, garda im SemTxvevebisa, roca am Canaweris sawinaaRm-degod Setanilia saCivari, an SemZenma icoda, rom Canaweri uzustoa. aRniSnuli formulirebiT keTilsindisieri SemZenis interesebis dacvis samarTlebriv ga-rantias warmoadgens faqtobrivi garemoeba – gamsxviseblis sajaro reestrSi mesakuTred registracia, anu SemZenis keTilsindisiereba efuZneba obieqtur faqtors, sajaro reestris monacemebs. kanonis es danawesi ganpirobebulia TviT kanonis mier sajaro reestrSi registrirebuli faqtebis mimarT dadge-nili utyuarobis prezumfciiT. aRniSnuli normis analiziT SeiZleba davas-kvnaT, rom rodesac saqme exeba uZravi qonebis SeZenas, SemZens, Tavis ufle-bis dasamtkiceblad SeuZlia daeyrdnos reestrSi registrirebuli faqtebis sisworis varauds. Tundac, sinamdvileSi usworo iyos reestris monacemebi, am mdgomareobas araarsebiTad aqcevs SemZenis keTilsindisieri damokidebu-leba, rac sajaro reestris Canaweris usworobis an reestris Canaweris mimarT saCivris Setanis arcodnaSi gamoixateba. erTaderTi, rac reestris utyuaro-bis fiqciasa da Sesabamisad, nivTis SeZenis namdvilobaze axdens zegavlenas, SemZenis arakeTilsindisierebaa. zemoT dasaxelebuli normebi Seicavs arake-Tilsindisierebis iuridiuli Sedegis ganmsazRvrel elements SemZenma icis, rom gamsxvisebeli ar iyo mesakuTre an icis, rom reestris Canaweris mimarT Setanilia saCivari. amdenad, SemZenis interesebis damcavi normis gamoyenebisas unda Semowmdes aramarto sajaro reestris monacemebi, aseve, utyuarad unda dadgindes, rom SemZenma nivTis SeZenamde ar icoda da arc SeiZleba scodnoda sajaro reestris Canaweris uzustobis an sajaro reestris Canaweris mimarT saCivris Setanis Taobaze.

samoqalaqo kodeqsis 185-e da 312-e muxlebiT mxareTa Soris gadanawile-bulia mtkicebis tvirTi. reestris monacemTa utyuarobisa da sisrulis pre-zumfcia SemZens uadvilebs uflebis kanonierebis mtkicebis process. rees-tris monacemTa usworoba da SemZenisaTvis am faqtis codna modave mxarem unda amtkicos. amasTan, sasamarTlo praqtikiT ganimarta, rom Tuki mxare sadavod xdis SemZenis keTilsindisierebas, sasamarTlos ar SeuZlia Tavisi daskvna nivTis SeZenis kanonierebaze daayrdnos mxolod sajaro reestris Canawers. aseT SemTxvevaSi, sasamarTlo valdebulia Seamowmos Canaweris siswore, qo-nebis sadavooba da gamoikvlios, ra icoda SemZenma Canaweris xarvezianobisa, Tu qonebis sadavoobis Taobaze. am ukanaskneli sakiTxebis gamorkvevisas sa-

91


samarTlom unda gaiTvaliswinos SemZenis SesaZleblobani reestris araswori Canaweris codnasTan an qonebis sadavoobasTan mimarTebiT, anu unda gairkves, SemZens gonivruli windaxedulobis farglebSi SeeZlo da unda scodnoda Tu ara, rom Canaweri araswori iyo an aRniSnuli Canaweris gauqmebis safuZvlebi arsebobda13.

xSir SemTxvevaSi, nasyidobis xelSekrulebis baTilobis moTxovna efuZneba im garemoebas, rom garigeba moCvenebiTia anu im ganzraxvis gareSea dadebuli, rom mas Sesabamisi samarTlebrivi Sedegi mohyves. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 56-e muxlis mixedviT, baTilia garigeba, romelic dadebulia mxolod mosaCveneblad, im ganzraxvis gareSe, rom mas Sesabamisi iuridiuli Sedegebi mohyves (moCvenebiTi ga-rigeba). sasamarTlo praqtikiT araerTgzis ganimarta, rom garigebis moCvenebiTad miCnevis miznebisaTvis, saqmis masalebiT utyuarad unda dasturdebodes, moCvenebi-Ti garigebis dros gamovlenili nebis Taviseburebebi, rac gamoixateba, upirveles yovlisa, mxareTa ganzraxvaSi, Tavidan aicilon garigebis samarTlebrivi Sedegebi. amasTan, unda arsebobdes orive mxaris erToblivad, saerTo mizniTa da ganzraxviT moqmedebis damadasturebeli mtkicebulebebi, saidanac naTlad dgindeba erTobli-vi moqmedebis motivi. moCvenebiTi garigeba samarTlebrivi simulaciaa, romelic ka-nonsawinaaRmdego mizans emsaxureba. garigebis moCvenebiTad miCnevisaTvis ki dadas-turebuli unda iyos, rom orive mxare aRniSnuli mizniT moqmedebs.14 aRsaniSnavia, rom qonebis ukanonod da dausabuTeblad cnobis dros naTesavisa da dakavSirebu-li piris saxelze qonebis aRricxva swored is samarTlebrivi simulaciaa, romelic aRniSnul garigebas ararad aqcevs da swored aRniSnuli faqti ganapirobebs im samarTlebrivi danawesis safuZvels, rom aRniSnul pirebis saxelze aRricxuli qoneba upirobod CamorTmevas eqvemdebareba.

sasamarTlo praqtikaSi qonebis CamorTmevis kanonierebis sakiTxis ganxilvisas sasamarTlo xSirad apelirebs adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi oqmis pirvel muxlze, romelic saku-Trebis uflebis uzrunvelyofas exeba da gansazRvravs saxelmwifos valdebule-bas ar xelyos fizikur da iuridiul pirTa sakuTrebis ufleba da aseve Seqmnas garantiebi aRniSnuli uflebis dacvis uzrunvelyofis mizniT. sasamarTloebma msgavs kategoriis saqmeebze gamotanil gadawyvetilebebsa da ganCinebebSi araerT-gzis ganmartes Semdegi:

`winare debuleba ver xelyofs saxelmwifos uflebas, gamoiyenos iseTi kanoni, romelsac igi aucileblad miiCnevs saerTo interesebis Sesabamisad,

13. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 6 Tebervlis ganCineba #as-1764-1744-2011. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 6 Tebervlis ganCineba #as-1764-1744-2011. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 24 ianvris ganCineba #as-203-622-06.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 11 dekembris ganCineba #as-274-604-07.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 12 Tebervlis ganCineba #as-691-1021-07.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2009 wlis 28 aprilis ganCineba #as-1148-1293-08.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 7 aprilis ganCineba #as-676-1006-07.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 9 martis gadawyvetileba #as-980-1243-05.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 28 martis ganCineba #as-1066-1308-05.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2008 wlis 18 noembris ganCineba #as-533-786-08.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 24 ianvris ganCineba #as-203-622-06.14. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 30 martis ganCineba #as-1836-1809-2011.ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 30 martis ganCineba #as-1836-1809-2011..saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 22 martis ganCineba #as-124-119-2012.saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 15 martis № ას-11-11-2012.

92


sakuTrebiT sargeblobis kontrolisaTvis an gadasaxadebisa Tu sxva mosakre-blis anda jarimebis gadaxdis uzrunvelsayofad. sakasacio palata iziarebs saapelacio sasamarTlos mosazrebas, rom mocemul SemTxvevaSi sadavo qoneba xvdeba pirveli damatebiTi oqmis pirveli muxlis farglebSi. moxda qonebis xelyofa, vinaidan xdeba qonebis CamorTmeva da misi saxelmwifosTvis gada-cema „organizebuli danaSaulisa da reketis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebis Sesabamisad. xelyofa anu CamorTmeva sajaro in-teresebs emsaxureba, vinaidan dadgenilia, rom sadavo qoneba danaSaulebrivi gziT aris mopovebuli. xelyofa proporciulia, vinaidan veranairi sxva Ca-reva, garda CamorTmevisa, ver uzrunvelyofda saerTo interesis dacvas. es xelyofa Seesabameba kanonis gasagebi formiT arsebobis principsac, vinaidan „organizebuli danaSaulisa da reketis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, iseve, rogorc samoqalaqo saproceso kodeqsis XLIV1 Tavi, araorazrovnad da gasa-gebad iTvaliswinebs dausabuTebeli qonebis CamorTmevis SesaZleblobas. ada-mianis uflebaTa evropuli konvencia ar krZalavs qonebis CamorTmevas, Tu a) mizani aris sazogadoebrivi interesi, b) gamoyenebuli zoma aris marTlzo-mieri (emyareba kanons da saerTaSoriso samarTlis zogad principebs, g) gamo-yenebuli zoma miznis miRwevis proporciulia, anu pirisa da sazogadoebriv interesebs Soris Tanafardoba daculia15.

qonebis CamorTmevasTan dakavSirebiT saintereso msjeloba ganaviTara Tavis gadawyvetilebaSi saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlom, man aRniSna, rom `sa-qarTvelos konstituciis 21-e muxlis debulebebi anazRaurebis Taobaze Seexe-ba kanonieri gziT SeZenil qonebas, romlis sakuTrebis ufleba davas ar iwvevs da ver gavrceldeba ukanono da dausabuTebeli qonebis CamorTmevasTan dakavSi-rebul urTierTobebze, radgan am SemTxvevaSi iTvleba, rom swored sakuTrebis uflebaa davis sagani da misi arseboba eWvis qveSaa dayenebuli. amitomac ar Sei-Zleba CamorTmevis konstituciurobis Semowmeba konstituciis 21-e muxlis mesame punqtTan mimarTebiT~16.

qonebis CamorTmevis kanonierebisa da dasabuTebulobis sakiTxs Seexo ada-mianis uflebaTa evropuli sasamarTlo adamianis uflebaTa da ZiriTad Tavi-suflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi oqmis pirvel muxlTan dakavSirebiT ganxilul saqmeebze da ganmarta Semdegi: `sasamarTlo acnobie-rebs ra organizebul danaSaulTan brZolis sirTules, miiCnevs, rom qoneba, romelic danaSaulebrivi saqmianobis Sedegadaa SeZenili, amgvari danaSaule-brivi saqmianobis ganxorcielebisaTvis xelis SeSlis mizniT da samarTliani balansis dacvis farglebSi, eqvemdebareba saxelmwifos mxridan CamorTmevas. konfiskacia warmoadgens efeqtur RonisZiebas amgvar avTvisebian warmonaqmn-Tan brZolis saqmeSi~17.

yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom organizebuli danaSaulobis winaaRmdeg brZola samarTlebriv saxelmwifo-Si mravaletapiania. aRniSnul danaSaulTan brZolis mniSvneloba imdenad masSta-bur xasiaTs atarebs, rom masSi aqtiurad aris CarTuli xelisuflebis samive Sto. unda iTqvas, rom ganusazRvrelia aRmasrulebeli xelisuflebis roli aR-

15. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.2007 wlis 12 aprilis ganCineba #as-238-571-07.ganCineba #as-238-571-07.16. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2005 wlis 13 ivlisis ganCineba #2/5/309-310-311.saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2005 wlis 13 ivlisis ganCineba #2/5/309-310-311.17. Case of Raimondo vs Italy, Application #1295/87, 22.02.1994.

93


niSnul saqmeSi, gansakuTrebiT xazgasasmelia samarTaldamcavi organoebis mier gatarebuli efeqturi RonisZiebebi, Tumca zemoaRwerilma kvlevam cxadyo, rom dRes arsebuli Sedegi miRweul iqna xelisuflebis samive Stos koordinirebuli moqmedebis Sedegad, kerZod, saubaria im sakanonmdeblo normebze, romlebic miRebul iqna sakanonmdeblo organos mier da niSandoblivia aseve sasamarT-los saqmianobac, romelmac adeqvaturi interpretacia misca kanonis normebs da sixlissamarTlebrivi Tu samoqalaqo samarTlebrivi kuTxiT mniSvnelovani dartyma miayena saqarTveloSi 2003 wlamde esoden momZlavrebul danaSaulebriv sindikats18.

18. mesxiSvili d. `qurduli samyaros wevroba – dasjadoba statusisTvis Tu qmedebisTvis~, Temida, mesxiSvili d. `qurduli samyaros wevroba – dasjadoba statusisTvis Tu qmedebisTvis~, Temida, #4, 2010.

9494

qeTevan mesxiSvili

marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenili sarCelebis sasamarTlos wesiT ganxilvis

zogierTi Taviseburebis praqtikuli analizi

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi bolo periodSi ganxor-cielebuli cvlilebebis Sedegad, gamoikveTa sakiTxTa is wre, romelic mo-cemul etapze, ara sasamarTlos mier gamocemuli aqtis formatSi, aramed ufro farTo Teoriul-praqtikul WrilSi, ganxilvas saWiroebs. amas emateba sasamarTlo praqtikaSi arsebuli ramdenime problematuri sakiTxi, romel-Ta Taobaze erTiani pozicia, ra Tqma unda, Sejerebulia, Tumca, damatebiT gansjas saWiroebs sakiTxis sirTulidan, Taviseburebidan da aqtualobidan gamomdinare. Sesabamisad, winamdebare kvlevaSi mimoxiluli iqneba sasamarT-lo praqtikisaTvis ramdenime iseTi mniSvnelovani sakiTxi, rogoricaa, a) saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi deliqtis ganxilvasTan daka-vSirebuli cvlilebebi; b) deliqtis ganxilvis ramdenime procesualuri aspe-qti da g) deliqtis ganxilvis yvelaze aqtualuri materialur samarTlebrivi problematika. aRniSnuli sakiTxebis kvlevis praqtikuli saWiroebidan gamom-dinare da Semdgom misi gamoyenebis daniSnulebis gaTvaliswinebiT, ganxilul iqneba sasamarTlo praqtika, kerZod, ramdenime ganCineba da gadawyvetile-ba, romelSic asaxulia miTiTebuli sakiTxebis faqtobriv samarTlebrivi aspeqtebi.

a) saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi deliqtis ganxilvasTan

dakavSirebuli cvlilebebi;

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi 2010 wlis 15 dekembers ganxorcielda erTi metad mniSvnelovani cvlileba, kerZod, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis V kars, romelic saqmeTa gamartivebul war-moebas eTmoba, daemata XXXIV3 Tavi, saxelwodebiT calkeuli deliqtiT miye-nebuli zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCelis ganxilvis gamartivebuli wesi. amdenad, aRniSnul TavSi mocemuli sakanonmdeblo regulaciebis, rogorc sistemuri, aseve logikuri da Sinaarsobrivi axsna-ganmartebis Sedegad dgin-deba, rom calkeul deliqtTan dakavSirebuli davebi gamartivebuli wesiT ganixileba da Sesabamisad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-14 muxlis `b~ qvepunqtis regulirebis re�imSi eqceva. aRsaniSnavia, rom vi-naidan 2010 wlis 15 dekembris cvlilebebi Seexo saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-14 muxlis Sinaarss, amitom deliqtiT miyenebuli zia-

95

marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenili sarCelebis ganxilva

nis anazRaurebis Sesaxeb sarCelebi, rogorc gamartivebuli wesiT gansaxil-veli davebi, romlebic aRmoCnda amave muxlis `b~ qvepunqtiT gaTvaliswine-bul gamonaklisTa nusxaSi, magistrati mosamarTlis gansjadia, mxolod im SemTxvevaSi, Tu misi Rirebuleba 2000 lars ar aRemateba.

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi 2010 wlis 15 dekembers ganxorcielebuli cvlilebis procesualur samarTlebrivi analizis mizne-bisaTvis, erTmaneTisagan unda gaimijnos calkeuli deliqtiT miyenebuli zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCelis ganxilvis gamartivebuli wesi deli-qtiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenili sarCelis Cveule-brivi warmoebisagan. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis XXXIV3 TaviT gaTvaliswinebuli wesebi gamoiyeneba maSin, rodesac saxezea kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeni, anu rodesac danaSaulis Cadenis Sedegad pirisaTvis zianis miyenebis faqti dasturdeba kanonier ZalaSi Sesu-li ganaCeniT. aseT SemTxvevaSi, samoqalaqo saqmis ganmxilveli mosamarTle aRar ikvlevs marTlsawinaaRmdego qmedebis Cadenis faqtsa da mizezobriv kavSirs marTlsawinaaRmdego qmedebasa da damdgar Sedegs Soris. dadas-turebulad iTvleba marTlsawinaaRmdego qmedeba da mizezobrivi kavSiri marTlsawinaaRmdego qmedebasa da damdgar Sedegs Soris. aRniSnuli daskvnis samarTlebriv safuZvels warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 30920-e muxli, romlis pirveli nawilis Sesabamisad, zianis anazRau-rebis Sesaxeb sarCelis ganxilvisas sasamarTlo dadgenilad miiCnevs zianis miyenebis faqts, romelic dasturdeba kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo ganaCeniT an administraciuli samarTaldarRvevis saqmis ganmxilveli or-ganos/Tanamdebobis piris mier administraciuli samarTaldarRvevis saqme-ze gamocemuli administraciul-samarTlebrivi aqtiT. miTiTebuli muxlis formulirebiT, danaSaulis miyenebis faqti preiudiciis rangSia ayvani-li anu miCneulia faqtad, romelic mtkicebas ar saWiroebs1. rac Seexeba odenobas, aRniSnuli ganixileba Tu ara dadasturebulad da sasamarTlom unda ixelmZRvanelos Tu ara zianis odenobiT, rogorc dadasturebuli fa-qtiT, aRniSnulTan dakavSirebiT arsebobs azrTa sxvadasxvaoba, rac gan-pirobebulia saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi mocemuli ori muxlis konkurenciiT, kerZod, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kode-qsis 30920-e muxlis me-2 nawilis Sesabamisad, zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCelis ganxilvisas sasamarTlo dadgenilad miiCnevs zianis miyenebis fa-qts, romelic dasturdeba kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo ganaCeniT an administraciuli samarTaldarRvevis saqmis ganmxilveli organos/Tanamde-bobis piris mier administraciuli samarTaldarRvevis saqmeze gamocemuli administraciul-samarTlebrivi aqtiT, xolo amave kodeqsis 30917-e muxlis pirveli da me-2 nawilebis Sesabamisad, zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCels unda daerTos kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo ganaCeni an administra-ciuli samarTaldarRvevis saqmis ganmxilveli organos/Tanamdebobis piris mier administraciuli samarTaldarRvevis saqmeze gamocemuli administra-ciul-samarTlebrivi aqti, romliTac dasturdeba zianis miyenebis faqti. Tu

1. preiudicia – (frang. prejudiciel) winaswar dadgenili, dadasturebuli faqti, romelsac Se-mdgomi mtkiceba aRar sWirdeba, ucxo sityvaTa leqsikoni, gamomcemloba `ganaTleba~, Tbilisi, 1989, gv. 404.

96

ქეთევან მეხიშვილი

kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo ganaCeni an administraciuli samarTal-darRvevis saqmis ganmxilveli organos/Tanamdebobis piris mier gamocemuli administraciul-samarTlebrivi aqti ar Seicavs miyenebuli zianis gaangari-Sebas, zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCels SeiZleba aseve daerTos ufleba-mosili piris/organos mier Sedgenili dokumenti, romelSic gansazRvruli iqneba miyenebuli zianis odenoba.

mocemul SemTxvevaSi, normebi ganxilul unda iqnes sistemuri, logiku-ri da Sinaarsobrivi analizis Sedegad. saqarTvelos samoqalaqo saproce-so kodeqsis 30917-e muxli gansazRvravs sarCelze dasarTav mtkicebulebaTa wres. aRniSnuli muxlis mixedviT, sarCeli unda Seicavdes zianis odeno-bis amsaxvel mtkicebulebas, aRniSnuls SeiZleba moicavdes TviT ganaCeni an kidev, SesaZlebelia, miTiTebuli mtkicebulebis damoukideblad Seqmna da sarCelze darTva. rac Seexeba saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 30920-e muxls, aRniSnuli norma adgens deliqtiT miyenebuli zianis Taobaze wardgenili sarCelis ganxilvis wess. miTiTebuli muxli imperatiulad ad-gens aseve, Tu ra unda CaiTvalos dadasturebulad anu e.w. preiudiciad. mi-TiTebuli muxlis pirveli nawilis pirvel winadadebaSi naTlad da mkafiod ikiTxeba: zianis anazRaurebis Sesaxeb sarCelis ganxilvisas sasamarTlo dad-genilad miiCnevs zianis miyenebis faqts, rac imas niSnavs, rom preiudiciu-li2 mniSvneloba mxolod zianis faqtsa da mizezobriv kavSirs gaaCnia, rac Seexeba zianis odenobas, aRniSnuli faqti sasamarTlosaTvis warmodgenili zemoxsenebuli mtkicebulebis safuZvelze a priori (winaswar dadasturebu-li, Semdgomi kvlevis gareSe)3 dadasturebulad ar iTvleba da sasamarTlo mas saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 105-e muxlis Sesabamisad afasebs.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, ufro metad TvalsaCinoa, Tu riTi gansx-vavdeba deliqtiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze gamartivebuli warmoeba Cveulebrivi sasarCelo warmoebisagan. marTalia, saqarTvelos sa-moqalaqo saproceso kodeqsi pirdapir pasuxs aRniSnul sakiTxTan dakavSi-rebiT ar iZleva, Tumca, samoqalaqo saproceso kodeqsis normebis logikuri da Sinaarsobrivi analizis safuZvelze SesaZlebelia daskvnis gakeTeba, ra-sac dReis mdgomareobiT sasamarTlo praqtikac iziarebs.

rac Seexeba arsebiTi xasiaTis sxvaobas deliqtiT miyenebuli zianis gamar-tivebuli da Cveulebrivi wesiT ganxilvas Soris, aRniSnulTan mimarTebiT, pirvel rigSi, aRsaniSnavia, rom rogorc zemoT ukve araerTgzis aRiniSna, gamartivebuli wesiT saqmis ganxilvis dros saxezea kanonier ZalaSi arsebu-li ganaCeni, romliTac utyuarad dasturdeba zianis faqti da mizezobrivi kavSiri qmedebasa da damdgar Sedegs Soris. Sesabamisad, sasamarTlo aRar ikvlevs aRniSnul sakiTxebs da damatebiTi mtkicebulebebis warmodgenis ga-reSe dadasturebulad miiCnevs maT. sasamarTlo kvlevisa da Sefasebis saga-nia mxolod zianis odenoba, romlis damadasturebeli mtkicebulebac mosar-Celem unda waradginos. Cveulebrivi sasarCelo wesiT deliqtis ganxilvis dros ki mxareebi sasamarTlos saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis

2. ix. SeniSvna 90.3. http://dictionary.reference.com/browse/a+priori.

97


102-e da 103-e muxlebis Sesabamisad warudgenen, rogorc marTlsawinaaRmde-go qmedebis, aseve zianis faqtis, mizezobrivi kavSirisa da zianis odenobis amsaxvel mtkicebulebebs, xolo sasamarTlo warmodgenil mtkicebulebe-bs saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 105-e Sesabamisad afasebs. mniSvnelovania sakiTxi imis Sesaxeb, Tu vin iRebs gadawyvetilebas, Tu ra wesiT unda iqnes ganxiluli danaSauliT miyenebuli zianis Taobaze warmod-genili sarCeli. aRsaniSnavia, rom miTiTebuli sakiTxi kodeqsiT pirdapir mowesrigebuli ar aris, Tumca, saproceso normaTa erToblivi analizi iZle-va garkveuli daskvnis gakeTebis SesaZleblobas, kerZod, aRniSnuli sakiTxi wydeba sarCelis Setanis etapze, vinaidan ganaCenis arsebobis pirobebSi, ga-naCenis saqmeze ar darTva formaluri xarvezia saqarTvelos samoqalaqo sa-proceso kodeqsis 178-e muxlis pirveli nawilis `d~ qvepunqtis konteqstSi. garda amisa, amave etapze wydeba ba�is sakiTxic, rac mocemul etapze kom-pleqsur analizs saWiroebs. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawilis `g~ qvepunqtis mixedviT, saxelmwifo biujetis sasargeblod sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan Tavisufldebian mosarCe-leebi danaSauliT miyenebuli materialuri zaralis anazRaurebis sarCele-bze. aRniSnuli muxlis Sesabamisad, mosarCele mxolod maSin Tavisufldeba ba�is gadaxdis valdebulebisagan, Tu mas danaSaulis Sedegad miadga ziani. saqarTvelos konstituciis me-40 muxlis mixedviT ki, adamiani udanaSaulod iTvleba, vidre misi damnaSaveoba ar damtkicdeba kanoniT dadgenili wesiT da kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeniT4. igive debulebas Seicavs saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis me-5 muxli. amdenad, Tu ar arsebobs kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeni, Sesabami-sad, ar arsebobs danaSaulis Cadenisa da danaSaulis Sedegad zianis miyenebis preiudicia, rac imas niSnavs, rom ar arsebobs saqmis gamartivebuli wesiT ganxilvisa da ba�isagan gaTavisuflebis kanoniT gaTvaliswinebuli winapi-robebi. aRniSnuli daskvnis gakeTebis safuZvels warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawilis `g~ qvepunqtis formulireba, romelic mosarCeles marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyene-buli zianis Taobaze sarCelis wardgenis SemTxvevaSi ki ar aTavisuflebs ba�isagan, aramed mxolod danaSauliT miyenebuli materialuri zaralis ana-zRaurebis sarCelebze. saproceso samarTlis normis amgvari formulirebiT mosarCelis ba�isagan gasaTavisufleblad unda arsebobdes Semdegi kumula-tiuri pirobebi: 1. danaSauli dadasturebuli unda iyos kanonier ZalaSi Se-suli ganaCeniT; 2. moTxovna mxolod materialuri zianis anazRaurebas unda exebodes, rac imas niSnavs, rom danaSauliT miyenebul moralur zianTan dakavSirebuli moTxovna saxelmwifo ba�isagan ar Tavisufldeba. Sesabami-sad, imisaTvis, rom danaSauliT miyenebuli zianis Taobaze sasamarTlom saq-me gamartivebuli wesiT ganixilos, aseT SemTxvevaSi sarCels unda erTvodes kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetileba, rogorc sasjelis, aseve qmedebis kvalifikaciis nawilSi. swored aseT SemTxvevaSi, ganixileba sarCeli deli-qtiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze gamartivebuli wesiT da swo-red amgvari sarCeli Tavisufldeba ba�is gadaxdis valdebulebisagan. Tumca, aqve mizanSewonilia, aRiniSnos, rom sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi

4. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, 1999 wlis 22 ivlisi, #2287, Tbilisi, saqarTvelo.

98


ganxorcielebuli cvlilebebiT, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 92-e muxlis me-2 nawilis Sesabamisad, pirs ufleba aqvs, samoqalaqo samarTalwar-moebis wesiT moiTxovos miyenebuli zianis anazRaureba. sagulisxmoa, rom marTlsawinaaRmdego qmedebis Tanmdevi Sedegebis samoqalaqo wesiT ganxilva sisxlis samarTlis saqmis mimdinareobis nebismier etapzea SesaZlebeli da aRniSnuli aramcdaaramc ar gulisxmobs sisxlis samarTlis saqmeze damdgari ganaCenis zemdgom instanciaSi gasaCivrebis uflebis SezRudvas an sisxlis samarTlis saqmis samarTalwarmoebisaTvis raime dabrkolebis Seqmnas, rac imas niSnavs, rom mxares marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebis moTxovniT nebismier dros SeuZlia mimarTos samoqalaqo wesiT ganmxilvel sasamarTlos. es ukanaskneli saqmes ganixilavs Cveulebrivi sa-sarCelo wesiT, yovelgvari kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeniT dadasturebu-li marTlsawinaaRmdego qmedebisa da aRniSnuli qmedebiT gamowveuli zianis Taobaze arsebuli preiudiciis gareSe. aRsaniSnavia, rom miTiTebuli kate-goriis sarCelebi ba�is gadaxdisagan ar Tavisufldeba, vinaidan saqme exe-ba ara danaSauliT, aramed marTlsawinaaRmdego qmedebiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenil moTxovnas, Tumca, aqve unda aRiniSnos im azrTa sxvadasxvaobis Taobaze, romelic arsebobs miTiTebuli kategoriis davebis ba�isagan gaTavisuflebis sakiTxTan dakavSirebiT. arsebobs mosa-zreba, romlis mixedviTac, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawilis `g~ qvepunqtis sityvasityviTi ganmarteba, war-moadgens normis viwro ganmartebas da ewinaaRmdegeba kanonmdeblis nebas, gaaTavisuflos mosarCele yoveli marTlsawinaaRmdego braleuli qmedebis Sedegad miyenebuli zinis anazRaurebis moTxovniT wardgenil sarCelze ba-�is gadaxdis valdebulebisagan.

b) deliqtis ganxilvis ramdenime procesualuri aspeqti

kidev erTi sakiTxi, romelic mniSvnelovania, ganxilul iqnes deliqtiT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze wardgenil sarCelebTan erTad kom-pleqsurad, kerZod, praqtikaSi xSirad dgas sakiTxi imis Taobaze, sasarCelo moTxovna, Tavisi arsiT, warmoadgens Tu ara danaSauliT miyenebul zianis anazRaurebis Sesaxeb moTxovnas, vinaidan Zalian xSirad, mosarCeleebi sar-Celis safuZvlad marTlsawinaaRmdego qmedebaze apelireben. rogorc zemoT ukve araerTgzis aRiniSna, marTlsawinaaRmdego qmedebis arseboba – ar ar-sebobis faqti sasamarTlos Sesafasebelia da aRniSnuli saqmis arsebiTad ganxilvis Sedegad unda gadawydes. Sesabamisad, amgvari moTxovna ba�is gadax-disagan ar Tavisufldeba. rac Seexeba uSualod danaSauliT miyenebul zians, xSir SemTxvevaSi, sasarCelo moTxovna danaSauliT miyenebuli materialuri zianis fuladi anazRaurebaa, Tumca, arcTu iSviaTad, moTxovna pirvandeli mdgomareobis aRdgeniskenac aris mimarTuli, magaliTisaTvis, Tu dokumen-tebis gayalbebis gziT dazaralebulma bina dakarga, xSir SemTxvevaSi, igi iTxovs ara fulad kompensacias msjavrdebulisagan, aramed pirvandeli mdgo-mareobis aRdgenas – binis dabrunebas, miuxedavad imisa, aRniSnuli bina gasx-visebulia Tu ara mesame pirebze. Tu bina mesame pirzea gasxvisebuli, aseT SemTxvevaSi, sasarCelo moTxovnis safuZvlad miTiTebulia aseve uZravi qo-nebis aramarTlzomierad gankargvis Taobaze dadebuli garigebis baTiloba.

99


sakiTxi dgeba ase, uZravi qonebis dabrunebis Taobaze wardgenili moTxovnebi ganxilul unda iqnes Tu ara zianis anazRaurebis konteqstSi da sarCeli ga-Tavisuflebul unda iqnes Tu ara ba�isagan. aRniSnul sakiTxTan mimarTebiT praqtikaSi, bolo periodSi, SemuSavebul iqna erTiani pozicia, romlis Sesa-bamisadac, aRniSnuli kategoriis davebi, Tu, ra Tqma unda, saqmeSi moipoveba kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeni, miiCneva danaSauliT miyenebuli zianis ana-zRaurebis Taobaze wardgenil sarCelebad. erT-erT saqmeze saapelacio sa-samarTlo, romelic sarCelis miRebaze uaris Tqmis Taobaze wardgenil kerZo saCivrebTan dakavSirebiT, saboloo instanciis sasamarTloa, daeyrdno mate-rialuri samarTlis normebs, kerZod, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e, 326-e, 408-e, 409-e muxlebs da ganmarta, rom im SemTxvevaSi, rodesac saxezea danaSauliT miyenebuli ziani, dazaralebuli uflebamosilia zianis anazRau-reba moiTxovos pirvandeli mdgomareobis aRdgenis gziT, xolo im SemTxveva-Si, Tu SeuZlebeli iqneba pirvandeli mdgomareobis aRdgena, dazaralebuls ufleba eqneba moiTxovos zianis fuladi kompensacia, rac imas niSnavs, rom mosarCelis moTxovna uZrav qonebaze misi sakuTrebis uflebis aRdgenis Tao-baze sxva araferia, Tu ara zianis anazRaurebis moTxovna pirvandeli mdgo-mareobis aRdgenis gziT anu naturiT, xolo rac Seexeba xelSekrulebis ba-Tilobis Taobaze warmodgenil moTxovnas, aRniSnuli warmoadgens moTxovnis safuZvels, vinaidan SeuZlebeli iqneba binaze misi sakuTrebis uflebis aRd-gena nasyidobis xelSekrulebis gabaTilebis gareSe. swored amitom, mosarCe-lis mier warmodgenili sarCeli emsaxureba misTvis danaSauliT miyenebuli zianis anazRaurebas, pirvandeli mdgomareobis naturiT aRdgenas, Sesabami-sad, misi moTxovna eqceva saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawilis ,,g~’ qvepunqtis regulirebis re�imSi, xolo im Se-mTxvevaSi, Tu mosarCele aRniSnuli gziT ver daikmayofilebs Tavis uflebas, mas zianis fuladi kompensaciis moTxovnis ufleba rCeba, rac aseve Tavisu-fldeba ba�is gadaxdis valdebulebisagan imave sakanonmdeblo regulaciaze dayrdnobiT5. amdenad, palatam daskvnis saxiT miuTiTa, rom miuxedavad imisa, Tu ra gziT iTxovs dazaralebuli Selaxuli uflebis aRdgenas, pirvandeli mdgomareobis aRdgeniT, Tu zianis fuladi kompensaciiT, orive SemTxvevaSi, saxezea danaSauliT miyenebuli materialuri zianis anazRaurebis moTxovna, rac saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawi-lis ,,g~’ qvepunqtis mixedviT, ba�is gadaxdis valdebulebisagan Tavisuflde-ba6. aqve aRsaniSnavia, rom aseTi regulireba ar vrceldeba iseT SemTxvevebze, rodesac ganaCenSi, marTalia, mxare dazaralebulad aris miTiTebuli, Tumca, samoqalaqo samarTlebrivi moTxovna mimarTulia ara uSualod danaSauliT miyenebuli, aramed aRniSnul danaSaulTan mWidrod dakavSirebuli samarTa-lurTierTobidan gamomdinare zianis anazRaurebisaken. magaliTisaTvis, ro-desac mindobilma pirma borotad gamoiyena mimndobis uflebamosileba, mas iseT garigebebze moawerina xeli, romliTac mimndobs is valdebulebebi war-moeSva, rac mas gacnobierebuli ar hqonda. aseT SemTxvevaSi, uaRresad didi mniSvneloba eniWeba, Tu ra warmoadgens moTxovnis safuZvels, vinaidan amgva-ri kategoriis davebSi moTxovnis safuZveli, xSir SemTxvevaSi, samoqalaqo

5. ix. saapelacio sasamarTlos 2012 wlis 29 Tebervlis ganCineba #2b/473-12.6. Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2012 wlis 29 Tebervlis ganCineba #2b/473-12.

100


samarTlebrivi riskia da ara danaSauli. am ukanaskneli SemTxvevis naTeli magaliTia, mosarCelis moTxovna mis mier gacemuli mindobilobisa da min-dobilobis safuZvelze dadebuli garigebebis baTiloba, im motiviT, rom igi ver acnobierebda aRniSnul garigebaTa samarTlebriv Sedegebs, an sxva rames pirdeboda mindobili piri da a. S. mocemul SemTxvevaSi, mindobilobebisa da garigebebis baTiloba ar warmoadgens danaSauliT miyenebuli zianis ana-zRaurebis Taobaze wardgenil moTxovnas da Sesabamisad, aRniSnuli ar eqceva arc saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis XXXIV TaviTa da arc amave kodeqsis 46-e muxlis pirveli nawilis `g~ qvepunqtiT regulirebis re�imSi.

kidev erTi mniSvnelovani sakiTxi, romelic zianis anazRaurebasTan daka-vSirebuli sarCelebis procesualur analizs exeba, aris danaSauliT mi-yenebuli zianis anazRaurebis sarCelebze sasamarTloebis teritoriuli gansjadoba. xSir SemTxvevebSi, sarCelis miRebaze uaris Tqmis safuZvels warmoadgenda is garemoeba, rom sarCeli Setanili unda yofiliyo damnaSavis sacxovrebeli adgilis registraciis misamarTis mixedviT. aRniSnul saki-TxebTan dakavSirebiT, aRniSnuli kategoriis kerZo saCivrebze, saapelacio sasamarTlom, rogorc bolo instanciis sasamarTlom araerTgzis ganmarta, rom saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-15 muxlis Tanaxmad, sa-samarTlos sarCeli waredgineba mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 178-e muxlis pirveli nawi-li akonkretebs amave kodeqsis me-15 muxlis zogad Canawers mopasuxis sa-cxovrebel adgilTan mimarTebiT da ambobs, rom sarCelSi miTiTebuli unda iyos mopasuxis ZiriTadi misamarTi (faqtobrivi adgilsamyofeli). mas Semdeg rac saqarTvelos samoqalaqo kanonmdeblobam fizikur pirTaTvis ramdenime sacxovrebeli adgilis qonis SesaZlebloba dauSva, samoqalaqo saproceso kanonmdeblobam mxareTa xelmisawvdomobis uzrunvelsayofad da swrafi da efeqturi marTlmsajulebis ganxorcielebis miznebisaTvis sarCelis erT-erT savaldebulo rekvizitad swored mopasuxis ZiriTadi misamarTi anu fa-qtobrivi adgilsamyofelis misamarTi miiCnia. mxaris adgilsamyofelis Tao-baze informaciis arsebobis saWiroeba ar SeiZleba Sefasebul iqnes, rogorc formaluri rekviziti da igi unda iZleodes mxaresTan sasamarTlos daka-vSirebis realur SesaZleblobas. amdenad, rodesac saproceso norma mxaris sacxovrebel adgilTan dakavSirebiT adgens garkveul wess, igulisxmeba mxa-ris faqtobrivi adgilsamyofeli, sadac igi imyofeba konkretuli saproceso moqmedebis ganxorcielebisas. rac Seexeba registraciis misamarTs, aRniSnu-li SeiZleba miTiTebul iqnes alternatiul misamarTad, aseTis arsebobisa da mosarCelis mier amgvari informaciis flobis SemTxvevaSi. mosarCelis mier mopasuxis registraciis misamarTi ZiriTad misamarTad SeiZleba mxo-lod maSin iqnes miTiTebuli, rodesac mosarCelisaTvis ucnobia mopasuxis faqtobrivi adgilsamyofeli. zemoaRniSnulidan gamomdinare, sasamarTlom samoqalaqo saproceso kodeqsis me-15 muxlisa da 178-e muxlis pirveli nawi-lis „b“ qvepunqtis logikuri da Sinaarsobrivi analizis Sedegad ganmarta, rom saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-15 muxlis konteqstSi saerTo gansjadoba mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT gulisxmobs gansjadobas mopasuxis faqtobrivi adgilsamyofelis mixedviT, Tu ra Tqma unda, mosarCelisaTvis mopasuxis adgilsamyofeli cnobilia. amave muxlis

101


konteqstSi, gansjad sasamarTlod SeiZleba miCneul iqnes sasamarTlo mopa-suxis registraciis misamarTis mixedviT mxolod im SemTxvevaSi, Tu mosar-CelisaTvis ucnobia mopasuxis faqtobrivi adgilsamyofeli. im SemTxveva-Si, rodesac sarCeli aRZrulia danaSauliT miyenebuli zianis anazRaurebis Taobaze da msjavrdebuli moTavsebulia sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi, mis mier Tavisuflebis aRkveTis saxiT dadgenili sasjelis moxda warmoebs imgvarad, rom mas erTmeva SesaZlebloba, sasjelis moxdis periodSi gaaCndes sxva sacxovrebeli adgili, amitom sasjelaRsrulebis dawesebulebis misamar-Ti unda CaiTvalos mopasuxis faqtobriv sacxovrebel adgilad. Sesabamisad, samoqalaqo saproceso kodeqsis me-15 muxlis zemoaRniSnuli ganmartebidan gamomdinare, sarCeli sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi moTavsebuli piris mimarT wardgenil unda iqnes sasjelaRsrulebis dawesebulebis misamarTis mixedviT7.

g) deliqtis ganxilvis yvelaze aqtualuri materialur samarTlebrivi problematika

Tu gadavxedavT zianis anazRaurebis Taobaze wardgenil sarCelebs, Tval-saCino gaxdeba, rom xSir SemTxvevaSi, sasarCelo moTxovniT mxare iTxovs rogorc moraluri, aseve materialuri zianis anazRaurebas. sasamarTlo praqtika danaSaulis Sedegad gardacvlili pirisaTvis miyenebuli moraluri zianis anazRaurebis precedents ar uSvebda Semdegi motivaciiT: saqarTve-los samoqalaqo kodeqsi moraluri zianis anazRaurebis SesaZleblobas uS-vebs kanoniT zustad gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. norma, romelic iTva-liswinebs danaSaulis Sedegad gardacvlili piris axloblisaTvis moraluri zianis anazRaurebis SesaZleblobas, materialur samarTalSi ar arsebobs. rogorc cnobilia, sasamarTlo praqtika, Tavisi arsiT, cocxali organizmia, romelic mudmivad viTardeba da Sesabamisad, cvlilebebsac ganicdis. dReis mdgomareobiT, sasamarTlo praqtikiT saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e da 413-e muxlebi ganimarta imgvarad, rom danaSauliT miyenebuli mo-raluri zianis dadasturebis pirobebSi, sasamarTlo uSvebs moraluri zia-nis anazRaurebis SesaZleblobas, Tumca, aRniSnuli pirdapirproporciulad dakavSirebulia imasTan, Tu ramdenad adasturebs mosarCele danaSaulis Sedegad miyenebuli sulieri, Tu fizikuri tanjviT gamowveul janmrTelo-bis dazianebas, raTa aRniSnuli faqtobrivi viTarebis subsumireba moxdes saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 413-e muxlTan, romlis Sesabamisadac, araqonebrivi zianisaTvis fuladi anazRaureba SeiZleba moTxovnil iqnes mxolod kanoniT zustad gansazRvrul SemTxvevebSi gonivruli da samarT-liani anazRaurebis saxiT. sxeulis dazianebis an janmrTelobisaTvis vnebis miyenebis SemTxvevebSi, dazaralebuls SeuZlia moiTxovos anazRaureba ara-qonebrivi zianisTvisac. aRniSnuli kategoriis davebze sasamarTlom ganmar-ta, rom moraluri zianis anazRaurebis moculobas gansazRvravs sasamarTlo mosarCelis moTxovnis safuZvelze. mosarCele uflebamosilia, sasarCelo gancxadebaSi miuTiTos Tanxa, romelsac is iTxovs miyenebuli sulieri da fizikuri tkivilis kompensaciisaTvis, magram es moTxovna mosarCelis mxo-lod mosazrebaa da anazRaurebis moculoba ganisazRvreba sasamarTlos

7. Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2011 wlis 14noembris ganCineba #2b/4473-10.

102


SexedulebiT. sasamarTlo moraluri zianis arsebobis faqtis dadasturebis miznebisaTvis eyrdnoba janmrTelobis mdgomareobis amsaxvel mtkicebule-bebs, romelic miRebuli sulieri Tu fizikuri tanjvis Sedegia. amave dros sasamarTlo zianis odenobis gansazRvrisas iTvaliswinebs zianis mimyenebeli piris ekonomikur qmedunarianobasac8.

aqve unda aRiniSnos moraluri zianis anazRaurebasTan dakavSirebiT Teo-riaSi gamoTqmuli mosazrebebi, rogorc aRniSnuli moTxovnis materialur safuZvlebTan, aseve saproceso samarTlebriv sakiTxebTan dakavSirebiT. TeoriaSi Camoyalibebuli mosazrebis mixedviT, ziani SeiZleba iyos, erTi mxriv, materialuri, xelSesaxebi, obieqturad arsebuli da, meore mxriv, mo-raluri, romelic gaigivebulia sulier gancdasa da fizikur tanjvasTan. pirs ziani daekisreba, Tu arsebobs zianis miyenebisaTvis pasuxismgeblobis dakisrebis pirobebi, kerZod, Tu ziani miyenebulia marTlsawinaaRmdego mo-qmedebiT, marTlsawinaaRmdego moqmedebasa da zians Soris arsebobs mize-zobrivi kavSiri da zianis mimyenebels miuZRvis brali. amasTan, moraluri zianis anazRaurebis sakiTxi dgeba im SemTxvevaSi, roca ziani samarTlebri-vad mniSvnelovania da amdenad, angariSgasawevi. moraluri zianis anazRau-rebis safuZvels warmoadgens dazaralebulis sulieri da fizikuri tanjva, romelic gamowveulia moqmedebiT (umoqmedobiT) da romelic xelyofs mo-qalaqis kanoniT gaTvaliswinebul aramaterialur sikeTes. moraluri ziani anazRaurdeba qonebrivi zianis anazRaurebisagan damoukideblad, anu ro-gorc qonebrivi zianis anazRaurebisas, ise misgan damoukideblad. amasTan, moraluri zianis anazRaureba xdeba fuladi anazRaurebis saxiT. moraluri zianis anazRaureba unda efuZnebodes yovel konkretul SemTxvevaSi miyene-buli fizikuri da moraluri tanjvis xarisxs. Sesabamisad, moraluri zianis anazRaurebis miRebis uflebis mqone pirTa ganmsazRvrel kriteriums war-moadgens pirovnebisaTvis fizikuri an zneobrivi tanjvis miyeneba. mora-luri ziani saxezea, rodesac saxezea adamianis fsiqikis sferoSi negatiuri cvlilebis arseboba, rac gamoixateba fizikur da zneobriv tanjvaSi. zianis anazRaurebisas gadamwyvet rols asrulebs ziani simZime. msubuqi sulieri gancdebi, msgavsad msubuqi fizikuri tkivilisa, mxedvelobaSi ar miiReba, xolo rodesac adgili aqvs iseT zians, romlis drosac, rogorc wesi, mo-salodnelia mZime fsiqikuri gancdebi, sulieri tanjva, da a. S. rogoricaa axlobeli adamianis (meuRlis, Svilis dedis, mamis, dis, Zmis) gardacvaleba, moqmedebs e.w. moraluri zianis prezumfcia da zianis mimyeneblis mier sawi-naaRmdego dadasturebamde ivaraudeba, rom aRniSnulma pirma mZime sulieri tkivili ganicada. aRniSnuli tkivilis materialuri maCveneblis Sefaseba ki bevr faqtorzea damokidebuli, kerZod, gardacvlilsa da dazaralebuls Soris urTierToba, danaSaulis simZime, braleulobis xarisxi, dazaralebu-li sulieri mdgomareoba. mxedvelobaSia misaRebi aseve dazaralebulis da TviT samarTaldamrRvevis materialuri mdgomareoba. aRsaniSnavia, rom mo-raluri zianis anazRaurebis odenobam ar unda gadaaWarbos moraluri zia-nis, rogorc samarTlebrivi kategoriis, mizans, Seumsubuqos dazaralebuls sulieri mdgomareoba.

8. ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba #as-868-817-2010, ix. saqarTvelos uzena-ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba #as-868-817-2010, ix. saqarTvelos uzena-esi sasamarTlos gadawyvetileba #as-100-96-2012.

103


moraluri zianis anazRaurebisas misi odenoba ganisazRvreba sasamarTlos Sexedulebis mixedviT. moraluri zianis anazRaurebis moculobas gansazRvra-vs sasamarTlo mosarCelis moTxovnis safuZvelze. mosarCele uflebamosilia, sasarCelo gancxadebaSi miuTiTos Tanxa, romelsac is iTxovs miyenebuli su-lieri da fizikuri tkivilis kompensaciisaTvis, magram es moTxovna mosarCe-lis mxolod mosazrebaa da anazRaurebis moculoba ganisazRvreba sasamarT-los SexedulebiT. moraluri zianis anazRaurebis umTavres mizans ar Seadgens xelyofili uflebebis restitucia, radgan miyenebul zians fuladi eqviva-lenti ar gaaCnia da SeuZlebelia misi sruli kompensacia, romlis mizania da-zaralebulis sazogadoebis TvalSi moraluri zianiT gamowveuli tkivilebis Semsubuqeba. kompensacia mimarTulia uaryofiTi emociebis gasaqarwyleblad9.

moraluri zianis anazRaurebis prevenciuli funqciis ganxorcielebisaT-vis mniSvneloba eniWeba iseT faqtors, rogoricaa samarTaldarRvevis gan-meorebis saSiSroeba zianis mimyeneblis mier, amasTan, anazRaureba unda iyos gonivruli da samarTliani.

TeoriaSi gamoTqmuli mosazrebebis mixedviT, moraluri ziani, rogorc zianis damoukidebeli kategoria, unda anazRaurdebodes da aRniSnuli ar unda iyos damokidebuli mosarCelis mier mtkicebulebebis warmodgenaze imasTan dakavSirebiT, Tu raoden Seerya mas janmrTeloba miyenebuli sulie-ri tanjvidan gamomdinare, ufro metic, moraluri zianis Taobaze wardge-nil sarCelebTan dakavSirebiT, unda arsebobdes prezumfcia imisa, rom dana-SauliT mosarCeles moraluri ziani miadga, xolo mopasuxem unda amtkicos, rom aRniSnuli danaSauliT mosarCele sulier tanjvas ver miiRebda10.

am mimarTebiT aRsaniSnavia adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtika. sasamarTlom araerT saqmeze (Oğur v. Turkey11; Velikova v. Bulgaria12) ganmarta, rom sulieri anda fsiqikuri tanjva, gamowveuli marTlsawinaaR-mdego qmedebis Sedegad piris gardacvalebiT, eqvemdebareba anazRaurebas. amasTan, sulieri Tu fsiqikuri tanjvis fuladi kompensaciis odenoba piro-biT xasiaTs atarebs. moraluri zianis sakompensacio Tanxis odenobis gan-sazRvrisas mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli iseTi faqtorebi, rogoricaa, danaSaulis xarisxi, danaSaulis saxeoba, gardacvlili pirisa da im piris ka-vSiri, romelic piris gardacvalebiT miyenebuli moraluri zianis anazRau-rebas iTxovs, aseve sacxovrebeli pirobebi, damnaSavisa da dazaralebuli piris finansuri mdgomareoba da a. S. amdenad, adamianis uflebaTa evropu-li sasamarTlos praqtikiT, piris gardacvalebiT axloblisaTvis miyenebu-li moraluri zianis anazRaureba damokidebuli ar aris, sulieri tanjviT gamowveul janmrTelobis dazianebis xarisxze, rogorc es msoflios bevr qveyanaSia reglamentirebuli13.

amdenad, daskvnis saxiT unda iTqvas, rom kanonmdeblis uflebamosilebaa nor-mis Seqmna, xolo normaT Sefardebis procesis yvelaze efeqturad ganmaxorcie-

9. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba #as-868-817-2010.10. Астахов П. Возмещение Морального Вреда.Москва. 2008. стр.19-20.11. http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Ogur&sessionid=93528317&skin=hudoc-en.12. http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Velikova&sessionid=93528317&skin=hudoc-en. 13. germania, ruseTi.germania, ruseTi.

104


lebeli organo sasamarTloa. sasamarTlo samarTalwarmoebis procesSi norma SeiZleba araerTgvarovnad iqnes gagebuli da gamoyenebuli da amaSi gamoixateba swored samosamarTlo Semoqmedebis Tavisufleba, Tumca, tendencia imisa, rom sasamarTlo sistemaSi norma erTgvarovnad iqnes damkvidrebuli da gamoyenebu-li emsaxureba mxareTa uflebebis identurad, Tanabarzomierad dacvis princips, rac erT-erTi umniSvnelovanesi Rirebulebaa maRali samarTlebrivi ganviTarebis mqone saxelmwifoSi, raTa msgavs moTxovnebze, msgavsi safuZvlebiT sxvadasxva saxis samarTalwarmoeba ar gaimarTos da xvadasxva materialur samarTlebrivi Sedegi ar dadges da amiT mxareebs ar gauCndeT usamarTlobis gancda.

105

rubrika — mowveuli profesori

zurab ZlieriSvili

satransporto saSualebis eqsploataciis Sedegad damdgari zianis anazRaureba

(sasamarTlo praqtikis komentari)

Sesavali

saqarTveloSi sabWouri samarTlis sistemis daSlam da Tavisufal sabazro ekonomikaze gadasvlam gansakuTrebiT Seuwyo xeli kerZosamarTlebrivi ur-TierTobebis Camoyalibebas. amis naTel gamoxatulebas warmoadgens saqarTve-los axali samoqalaqo kodeqsis miReba (miRebulia 1997 wlis 26 ivniss, ZalaSia 1997 wlis 25 noembridan), sadac gamoixateba manamde arsebuli samarTlebrivi sistemisaTvis ucxo formiT axsnili kerZo samarTlis arsi.

naSromis kvlevis sagans warmoadgens saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 999-e muxliT gaTvaliswinebuli iseTi samarTlebrivi instituti, rogoricaa satrans-porto saSualebis eqspluataciis Sedegad damdgari zianis anazRaureba, romel-sac ara mxolod Teoriuli, aramed didi praqtikuli mniSvnelobac aqvs. sakiTxis Seswavla moxdeba mecnieruli kvlevis iseTi meTodebis gamoyenebiT, rogoricaa sistematikuri, logikuri, SedarebiTi kvlevis meTodebi, agreTve saqarTvelos saerTo sasamarTloebis praqtikis Seswavla - ganzogadebis safuZvelze.

sakiTxis ganxilva uSualod moxdeba saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos sa-moqalaqo saqmeTa palatis mier 2010 wlis 9 noembers saqmeze #as-494-463-2010 miRebuli ganCinebis analizis safuZvelze, kerZod:

gasaCivrebuli ganCineba — Tbilisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo sa-qmeTa palatis 2010 wlis 8 aprilis ganCineba

kasatoris moTxovna _ gasaCivrebuli ganCinebis gauqmeba davis sagani _ danaSauliT miyenebuli moraluri da materialuri zianis ana-

zRaureba

1. aRwerilobiTi nawili:

g.m-Zem sarCeli aRZra sasamarTloSi b.b-is mimarT avtosagzao SemTxvevis Sedegad miyenebuli moraluri zianis _ 100000 larisa da materialuri zianis _ 1724 laris odenobis miuRebeli Semosavlis anazRaurebis Sesaxeb Semdegi safuZvlebiT: 2003 wlis 24 ianvars momxdari avtosagzao SemTxvevis Sedegad, rac dadasturebulia sagamoZiebo masalebiT, mosarCeles daejaxa avtomanqana, romelsac mopasuxe marTavda, ris Sedeadac g.m-Zem miiRo sxeulis mZime dazia-nebebi. aRniSnulis gamo, mas daudginda pirveli jgufis invalidoba.

106

ზურაბ ძლიერიშვილი

mopasuxem sarCeli ar cno da ganmarta, rom mosarCelis mier miRebuli da-zianebebi misi braliT gamowveuli ar aris, amasTan, man ukve gadauxada g.m-Zes sakompensacio Tanxa da mosarCelem werilobiT ganacxada, rom mis mimarT pretenzia aRar eqneboda. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa kolegiis 2009 wlis 3 noembris gadawyvetilebiT g.m-Zis sarCeli ar dakmayo-filda, rac mosarCelem gaasaCivra saapelacio wesiT.

Tbilisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 8 aprilis ganCinebiT g.m-Zis saapelacio saCivari ar dakmayofilda da gasaCi-vrebuli gadawyvetileba darCa ucvlelad Semdeg garemoebaTa gamo: palatam aRniSna, rom mosarCelis Tavdapirvel sasarCelo moTxovnas warmoadgenda araqonebrivi zianis anazRaureba 100 000 laris odenobiT, saqmis momzadebis etapze mosarCelem sarCelis moTxovna daazusta da araqonebriv zianTan er-Tad moiTxova materialuri zianis anazRaurebac miuRebeli xelfasis saxiT, rac 2003 wlis 24 ianvridan 2009 wlis seqtembris CaTvliT Seadgenda 1724 lars. Sromis wignakiT giorgi m-Zis samuSaodan ganTavisuflebis TariRi ar fiqsirdeba. palatam ganmarta, rom, samoqalaqo saproceso kodeqsis me-4 da 102-e muxlebis Tanaxmad, sasamarTlo SeboWilia ara marto mxareTa sasarCe-lo moTxovnebisa Tu Sesageblis farglebSi, aramed mxareTa miTiTebebiT, Tu romeli faqtebi unda daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli mtkice-bulebebiT unda iqnes dadasturebuli es faqtebi. mocemul SemTxvevaSi ape-lantma ver uzrunvelyo samuSaodan ganTavisuflebis damadasturebeli ise-Ti dokumentis warmodgena, rac safuZvlad daedeboda miuRebeli Semosavlis moTxovnas. sasamarTlom ar gaiziara apelantis mosazreba, rom pirveli ins-tanciis wesiT saqmis ganxilvisas saTanadod ar Sefasebula saqmeSi arsebuli daTvalierebis oqmis sqema da 2003 wlis 12 Tebervlis #27 cnoba. palatam ixelmZRvanela samoqalaqo saproceso kodeqsis 105-e, 106-e muxlebiT da miiC-nia, rom gansaxilvel SemTxvevaSi pirveli instanciis sasamarTlom sworad daadgina saqmeze sadavo garemoebebi, rom, b.b-is qmedebaSi sisxlis samarTlis kanoniT gaTvaliswinebuli qmedebis ararsebobis gamo, 2003 wlis 24 ianvars momxdar avtoavariasTan dakavSirebiT q.Tbilisis vake-saburTalos raionu-li prokuraturis mier 2007 wlis 16 Tebervals miRebul iqna dadgenileba sisxlis samarTlis saqmeze winaswari gamoZiebis Sewyvetis Sesaxeb. aRniSnu-li dadgenileba g.m-Zem gaasaCivra Tbilisis saqalaqo sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa kolegiaSi, Tumca igi sasamarTlos 2007 wlis 14 martis dadgenilebiTa da Tbilisis saapelacio sasamarTlos sagamoZiebo kolegiis 2007 wlis 30 martis dadgenilebiT ar gauqmebula. am dadgenilebis mixedviT, sisxlis samarTlis saqmeze winaswari gamoZiebis Sewyvetis safuZvelia b.b-is qmedebaSi sisxlis samarTlis danaSaulis niSnebis ararseboba. aRniSnuli dadgenilebis, aseve Sss q.Tbilisis sasamarTlo saeqsperto-kriminalistiku-ri sammarTvelos eqspert-kriminalistTa 2003 wlis 12 Tebervlis daskvnis ga-mokvlevis Sedegad saapelacio palatam daadgina, rom teqnikuri Tvalsazri-siT 2003 wlis 24 ianvars momxdari avtoavariis Tavidan acileba b.b-ils ar SeeZlo da `avtosagzao moZraobis usafrTxoebis~ Sesaxeb kanonis moTxovnebi ar daurRvevia. palatam miiCnia, rom saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 411-e muxlis Tanaxmad, miuRebeli Semosavlis saxiT materialuri zianis anazRau-rebis faqtobrivi da samarTlebrivi safuZvlebi ar arsebobs, ris gamoc g.m-

107

სატრანსპორტო საშუალების ექსპლოატაციის შედეგად დამდგარი ზიანის ანაზღაურება

Zis sarCeli am nawilSi marTebulad ar dakmayofilda. palatam aseve aRniSna, rom saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e, 999-e muxlebiT pirs zianis ana-zRaureba ekisreba, Tu arsebobs zianis miyenebisaTvis pasuxismgeblobis da-kisrebis pirobebis erToblioba, kerZod, Tu arsebobs ziani, igi miyenebulia marTlsawinaaRmdego moqmedebiT, marTlsawinaaRmdego moqmedebasa da zians Soris arsebobs mizezobrivi kavSiri da zianis mimyenebels miuZRvis brali. sasamarTlom b.b-is mier marTlsawinaaRmdego braleuli moqmedebis Cadena ver daadgina, Sesabamisad, deliqturi valdebulebis warmoSobis erT-erTi mTavari piroba _ zianis mimyeneblis qmedebis braleuli xasiaTi ar dgindeba.

saapelacio sasamarTlos ganCineba g.m-Zem gaasaCivra sakasacio wesiT, moi-Txova misi gauqmeba da saqmis dabruneba imave sasamarTlosaTvis xelaxla gan-saxilvelad.

sakasacio sasamarTlom sakasacio saCivris safuZvlebis Seswavlisa da ga-saCivrebuli gadawyvetilebis iuridiuli dasabuTebis Semowmebis Sedegad 2010 wlis 9 noembris ganCinebiT miiCnia, rom g.m-Zis sakasacio saCivari nawi-lobriv unda dakmayofildes, saapelacio sasamarTlos gasaCivrebuli ganCi-neba gauqmdes da saqme daubrundes imave sasamarTlos xelaxla gansaxilve-lad Semdeg garemoebaTa gamo: saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqis 412-e muxlis pirveli nawilis `b~ qvepunqtis Tanaxmad, sakasacio sasamarTlo auqmebs gadawyvetilebas da saqmes xelaxla gansaxilvelad abrunebs saapela-cio sasamarTloSi, Tu gasaCivrebuli gadawyvetilebis dasabuTeba imdenad arasrulia, rom misi samarTlebrivi safuZvlianobis Semowmeba SeuZlebelia.

dasaxelebuli normis Tanaxmad, sakasacio sasamarTlo saapelacio palatas xelaxla gansaxilvelad daubrunebs saqmes, Tu saqmis ganxilvisas aRmoCnda, rom gadawyvetilebis miRebisas sasamarTlom arasrulad gamoikvlia saqmis is faqtobrivi garemoebebi, rac arsebiT gavlenas axdenen saqmis Sedegze, ker-Zod: mocemul SemTxvevaSi sadavos ar warmoadgens, rom 2003 wlis 24 ianvars momxdari avtosagzao SemTxvevis Sedegad g.m-Zes daejaxa ra avtomanqana, ro-melsac b.b-li marTavda, g.m-Zem miiRo sxeulis mZime dazianebebi. saapelacio sasamarTlom g.m-Zis sarCeli ar daakmayofila im safuZvliT, rom b. b-lis mier marTlsawinaaRmdego braleuli moqmedebis Cadena ver dadginda, Sesabamisad, deliqturi valdebulebis warmoSobis erT-erTi mTavari piroba, zianis mimye-neblis qmedebis braleuli xasiaTi ar dgindeba.

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 999-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, mgzavrebis gadayvanisa da tvirTebis gadazidvisaTvis gaTvaliswinebuli sa-transporto saSualebis mflobeli, Tu misi satransporto saSualebis eqs-pluatacias mohyva adamianis sikvdili, dasaxiCreba an janmrTelobis moSla, anda nivTis dazianeba, valdebulia dazaralebuls aunazRauros aqedan war-moSobili ziani.

sakasacio sasamarTlom ar gaiziara saapelacio palatis daskvna g.m-Zis sarCelis dakmayofilebaze uaris Tqmis Taobaze im safuZvliT, rom b. b-lis mier braleuli moqmedebis Cadena ver dadginda, Sesabamisad, deliqtu-ri valdebulebis warmoSobis erT-erTi mTavari piroba, zianis mimyeneblis qmedebis braleuli xasiaTi TiTqosda ar dgindeba. sakasacio sasamarTlos azriT, zianis anazRaurebis dakisrebis winapirobis _ piris braleulobis arseboba mocemul SemTxvevaSi aucilebeli ar aris. amasTan, satransporto

108


saSualebis eqspluataciis Sedegad damdgari zianis dakisrebisas utyuarad unda dadgindes zianis anazRaurebis dakisrebis moTxovnis gamomricxav ga-remoebaTa ararseboba.

2. komentari

g.m-Zis moTxovna b.b-lis mimarT avtosagzao SemTxvevis Sedegad miyenebuli materialuri (miuRebeli Semosavali) da moraluri zianis anazRaurebis dakis-rebis Sesaxeb SeiZleba gamomdinareobdes ssk—is 992-e, 999-e muxlis pirveli nawilis, 411-e da 413-e muxlis meore nawilis danawesebidan.

3. moTxovnis warmoSoba:

deliqtur samarTalSi moTxovnis yvelaze mniSvnelovani safuZvelia ssk-is 992-e muxli.1 aRniSnuli norma adgens im oTx ZiriTad pirobas 2, romelTa arse-bobac savaldebuloa zogadad deliqturi pasuxismgeblobis dakisrebisaTvis. es pirobebia: a) ziani; b) marTlsawinaaRmdego qmedeba; g)mizez-Sedegobrivi ka-vSiri; d)zianis mimyeneblis brali.

4. ziani

valdebulebis darRveva samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgeblobis, ro-melic iuridiuli pasuxismgeblobis erT-erTi saxea, dadgomis safuZvelia. iu-ridiuli pasuxismgebloba zogadad gamoixateba samarTaldamrRvevis mimarT gansazRvruli uaryofiTi Sedegebis dadgomiT, kerZod _ qonebrivi an piradi uflebebis SezRudviT3. samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgeblobis forma-Tagan zianis anazRaurebas aqvs universaluri mniSvneloba da gamoiyeneba sa-moqalaqo uflebaTa darRvevis yvela SemTxvevaSi, maSin roca sxva formebis gamoyenebaze pirdapir uTiTebs kanoni an xelSekruleba konkretuli samar-TaldarRvevisas.4 samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgebloba, pasuxismgeblo-ba erTi kontrahentisa meores winaSe, samarTaldamrRvevisa _ dazaralebulis winaSe, dakavSirebulia ara pirovnuli Tavisuflebis boWvasTan, rogorc is-toriul warsulSi, aramed movalis mxolod qonebis SemcirebasTan.5 qonebrivi pasuxismgeblobis movaleze dasakisreblad saWiroa, rom saxeze iyos samar-TaldarRvevis Semadgenloba.6 Semadgenlobis organizms hqmnis samarTlebri-vad faseul subieqtur da obieqtur garemoebaTa erToblioba, romelTa Ta-

1. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-bze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.52 2. luTringhausi, peter. deliqturi samarTali, GIZ, siesta, Tb., 2011, gv.143. zoiZe b. qonebrivi pasuxismgebloba valdebulebaTa darRvevisTvis. Tb., 1989, gv. 11.4. qoCaSvili q. brali, rogorc samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismgeblobis piroba. �. `samarTlis �urnali~, Tsu, Tb., 2009, #1, gv. 81.5. Покровский И.А. Основные проблемы гражданского права. М. 1998, с. 240.6. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 364.

109


naarseboba movaleze pasuxismgeblobis dakisrebis safuZvelia. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis Tanaxmad, am Semadgenlobis elementebia: samarTaldarRvevis Sedegad miyenebuli ziani; damrRvevis marTlsawinaaRmdego qmedeba; mizezobrivi kavSiri marTlsawinaaRmdego qmedebasa da damdgar Sedegs Soris; samarTaldamrRvevis brali.

deliqturi valdebulebebi gansakuTrebul jgufad gamoiyofoda jer ki-dev romis samarTalSi. aseTi valdebuleba warmoiSoba dazaralebulis abso-liturad subieqturi samoqalaqo uflebebis darRvevis Sedegad, igi atarebs arasaxelSekrulebo xasiaTs da mimarTulia miyenebuli qonebrivi an moralu-ri zianis anazRaurebisaken. deliqturi valdebulebebi atarebs fardobiT xa-siaTs, radganac warmoiSoba zianis miyenebis Sedegad konkretul pirebs Soris, kerZod, dazaralebulsa, romelic uflebamosilia moiTxovos zianis anazRau-reba (kreditori) da zianis mimyenebels Soris, romelic valdebulia aanazRau-ros ziani (movale).7

ziani samoqalaqo samarTalSi aris piris uflebebis an keTildReobis damci-reba, ganadgureba.8 warmoSobis safuZvlebis mixedviT doqtrina da sasamarTlo praqtika ganasxvavebs saxelSekrulebo da arasaxelSekrulebo zians. saxel-Sekrulebo ziani Sedegad mohyveba saxelSekrulebo valdebulebis darRve-vas, maSin rodesac arasaxelSekrulebo ziani ZiriTadad warmoiSoba uSualod marTlsawinaaRmdego moqmedebidan, rodesac mxareebi ar imyofebian saxelSe-krulebo valdebulebiT urTierTobebSi, amitom mas deliqtur ziansac uwo-deben. Tu ar arsebobs ziani, maSin saerTod ar arsebobs deliqturi valdebu-leba. roca sikeTe erTdroulad relatiur da absolitur uflebaTa obieqtia, maSin es ukanaskneli faravs pirvels. arasaxelSekrulebo ziani winaswar Seu-fasebeli ziania da misi odenoba yovel konkretul SemTxvevaSi dgindeba imis mixedviT, Tu ra faseulobis sikeTe iqneba xelyofili.9

ziani warmoadgens piris qonebrivi da araqonebrivi interesebis misi nebis gareSe xelyofas, risi anazRaurebac aRiarebulia brunvis wes-CveulebebiT da SezRuduli ar aris kanonmdeblobiT.10 rogorc saqarTvelos samoqalaqo kode-qsi, aseve ganviTarebuli qveynebis kanonmdebloba erTmaneTisagan ganasxvave-bs qonebriv da araqonebriv zians.11. qonebriv zianSi igulisxmeba ara mxolod dazaralebulis qonebrivi aqtivebis Semcireba, aramed pasivebis gazrdac.12 ssk-is 408-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, `im pirma, romelic valdebu-lia aanazRauros ziani, unda aRadginos is mdgomareoba, romelic iarsebebda, rom ar damdgariyo anazRaurebis mavaldebulebeli garemoeba~.13 ziani unda anazRaurdes ara mxolod faqtobrivad damdgari qonebrivi danaklisisaTvis,

7. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe- uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe- sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxe- da samoqalaqo samarTlis sakiTxe-da samoqalaqo samarTlis sakiTxe- samoqalaqo samarTlis sakiTxe-samoqalaqo samarTlis sakiTxe- samarTlis sakiTxe-samarTlis sakiTxe- sakiTxe-sakiTxe-bze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.528. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(CikvaSvili, S.), wigni IV, tomi II, Tb., 2001, gv. 378 9. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001,gv.36710. AnwKBGB – Magnus, vor §§249-255. Rn.17.11. Medicus, Dieter. Bürgeliches Recht. 19, Auflage. Verlag C.H. Beck. München, 2002. S. 401-402.12. susg 2007 wlis 10 oqtombris ganCineba saqmeze #as-342-694-07. 13. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-kis problemur sakiTxebze da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika samoqa-laqo saqmeebTan dakavSirebiT,Tb.,2007, gv.33-35

110


aramed miuRebeli SemosavlisTvisac ssk-is 411-e muxlis mixedviT.14 miuReblad iTvleba Semosavali, romelic pirs ar miuRia da romelsac igi miiRebda samo-qalaqo brunvis normalurad ganviTarebis SemTxvevaSi15. miuRebeli Semosavali savaraudo Semosavalia, amitomac davis SemTxvevaSi sasamarTlom yuradReba unda gaamaxvilos im garemoebebze, ramdenad mosalodneli iyo misi miReba.16

rogorc zianis miyenebis faqti, aseve gancdili zianis odenobis damtkice-bis tvirTi awevs dazaralebul mxares anu kreditors, romelic sasamarTlo procesSi warmoadgens mosarCeles. zianis anazRaurebis odenoba ar unda aRe-matebodes realurad gancdili danakargebis jams. is ar unda atarebdes mova-lis mimarT sadamsjelo xasiaTs da ar unda warmoadgendes sajarimo sanqcias, rameTu valdebulebis darRvevisaTvis samoqalaqo-samarTlebrivi pasuxismge-blobis arsi mdgomareobs kreditorisaTvis (dazaralebulisaTvis) miyenebu-li zianis anazRaurebaSi da ara movalis (zianis mimyeneblis) dasjaSi.17 zia-nis anazRaurebis instituti mimarTulia valdebulebis darRvevis prevenciisa da mxareTa interesTa wonasworobis aRdgenaze. sajarimo sanqciebi qarTuli samarTlisaTvis ucxoa. zianis anazRaureba gulisxmobs Semdegi principebis dacvas: zianis srulad anazRaureba; usafuZvlo gamdidrebis ardaSveba; ade-kvaturoba; savaraudoba.

sasamarTlo praqtika cxadyofs, rom mxares ar SeiZleba daekisros pasu-xismgebloba, romelic `miuRebelia~ qonebrivi pasuxismgeblobis Cveulebrivi principebisaTvis.18 zianis anazRaurebis odenoba ise unda ganisazRvros, rom amas ar mohyves romelime mxris usafuZvlo gamdidreba. zianis anazRaurebis umniSvnelovanes daTqmas usafuZvlo gamdidrebis akrZalva warmoadgens.19

ssk-is 413-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, araqonebrivi zianisaTvis fu-ladi anazRaureba SeiZleba moTxovnil iqnes mxolod kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi gonivruli da samarTliani anazRaurebis saxiT. aq ar igulisxmeba mxolod samoqalaqo kodeqsiT dadgenili SemTxvevebi. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar iZleva araqonebrivi zianis definicias. doqtrinasa da sasamarT-lo praqtikaSi moraluri ziani gagebulia, rogorc fizikur da zneobriv — fsiqologiuri tanjva, rasac samoqalaqo brunvis monawile ganicdis ama Tu im sikeTis, umeteswilad aramaterialur faseulobaTa xelyofiT.20 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi gansazRvravs moraluri zianis anazRaurebis normatiul safuZvlebs. ssk-is 413-e muxlis moqmedeba eWvs ar iwvevs arasaxelSekrulebo, kerZod deliqturi urTierTobebis mimarT.21 saqarTvelos samoqalaqo kodeq-

14. Todua m., vilemsi h. valdebulebiTi samarTali. Tb., 2006, gv. 38.15. susg 2007 wlis 10 martis ganCineba saqmeze #as-509-893-06. 16. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxeb-ze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.5317. ZlieriSvili z. qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa samarTlebrivi buneba. Tb., 2010, gv. 6218. susg-is ganCineba saqmeze #3k/1184-01, gv. 563-567.19. ZlieriSvili z. qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa samarTlebrivi buneba. Tb., 2010, gv. 61.20. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-kis problemur sakiTxebze da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika samoqa-laqo saqmeebTan dakavSirebiT, Tb., 2007, gv.6921. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe, b.), wigni III, Tb., 2001, gv.471 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe, b.), wigni III, Tb., 2001, gv.471

111


si mxolod zogad WrilSi gansazRvravs moraluri zianis anazraurebis prin-cipebs. Tavisi SinaarsiT aseTi anazRaureba dgindeba sasamarTlo praqtikiT. vinaidan moraluri ziani Tavisi formiT specifikuri movlenaa, SeuZlebelia aq anazRaurebis mizani iyos sruli kompensacia.22 kompensaciis mizania moralu-ri zianiT gamowveuli tkivilebis Semsubuqeba. moraluri zianis anazRaurebis moculobas sasamarTlo gansazRvravs mosarCelis moTxovnis safuZvelze. mo-sarCele uflebamosilia sasarCelo gancxadebaSi miuTiTos fuladi Tanxa mi-yenebuli sulieri Tu fizikuri tkivilis kompensaciisaTvis, magram es moTxo-vna mosarCelis mxolod mosazrebaa da anazRaurebis moculobis gansazRvra sasamarTlos mixedulebiT unda gadawydes. ssk-is 413-e muxlis meore nawilis Sesabamisad, sxeulis dazianebis an janmrTelobisaTvis vnebis miyenebis SemTx-vevaSi dazaralebuls SeuZlia moiTxovos anazRaureba araqonebrivi zianisaT-visac. aRniSnuli norma asaxavs moraluri zianis anazRaurebis gavrcelebul SemTxvevas. moraluri zianis fuladi kompensacia unda ganxorcieldes “goni-vruli” da “samarTliani” anazRaurebis saxiT. moraluri zianis anazRaurebis “gonivruloba” da “samarTlianoba” unda gamoixatos im socialuri amocane-bis ganxorcielebiT, romelsac miznad isaxavs deliqturi pasuxismgeblobis es saxe. moraluri zianis anazRaurebas akisria sami funqcia: pirveli — daakma-yofilos dazaralebuli; meore — zemoqmedeba moaxdinos zianis mimyenebelze; mesame — Tavidan aicilos pirovnuli uflebebis xelyofa sxva pirebis mier. aR-niSnuli sami — satisfaqciuri, represiuli da prevenciuli funqciebis kombi-nacia warmoadgens moraluri zianis anazRaurebis erTian mizans, rac unda ai-saxos moraluri zianis fulad anazRaurebaSi.23 moraluri zianis anazRaurebis umTavres mizans warmoadgens ara xelyofili uflebis restitucia, romelic SeuZlebelia, aramed sulieri Tu xorcieli tkivilis an xelyofili pirovnuli sikeTis dadebiTi emociebiT Secvla. kompensaciuri funqciis gansaxorciele-blad upirveles faqtors warmoadgens fsiqikuri ziani anu sulieri tkivili, romelic pirovnuli uflebebis Selaxvis Sedegad dadga. Tu fsiqikurma zianma gamoxatuleba dazaralebulis fizikur mdgomareobaSic hpova, maSin saqme gve-qneba asanazRaurebeli zianis mniSvnelovan masStabebTan.24

moraluri ziani gansazRvrulia rogorc fizikuri an sulieri tkivili. ma-calkevebeli kavSiri „an“ uSvebs moraluri zianis arsebobas, rogorc mxolod fizikuri an sulieri tkivilisas, ise orivesas erTdroulad. Ffizikuri tan-jva ivaraudeba mxolod sicocxlisa da janmrTelobisaTvis zianis miyenebi-sas, magram am SemTxvevaSic moTxovnili kompensaciis odenobis dasasabuTeblad unda damtkicdes fizikuri tanjvis xarisxi.25 Tu moraluri ziani eqvemdeba-reba kompensacias qonebriv zianTan erTad (piris janmrTelobisaTvis zianis miyenebis SemTxvevaSi man ganicada sulieri tkivili, amasTan gaswia mkurnalo-bisa da reabilitaciis xarjebi), moraluri zianis odenoba ubralod ar unda daematos qonebrivi zianis odenobas, Tumca sasamarTlo praqtika zogjer am

22. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-kis problemur sakiTxebze da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika samoqa-laqo saqmeebTan dakavSirebiT,Tb.,2007, gv.7023. “iqve”, gv.71“iqve”, gv.7124. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(niniZe,T), wigniI, Tb., 1999, gv.76saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(niniZe,T), wigniI, Tb., 1999, gv.76 Tb., 1999, gv.76Tb., 1999, gv.7625. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-velos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.55

112


gziT midis. Yyvela konkretul SemTxvevaSi kompensaciis odenobis gansazRvri-saTvis, sasamarTlom unda daadginos piris individualur TaviseburebebTan dakavSirebuli fizikuri da sulieri tkivilis xarisxi, zianis mimyeneblis bra-li (im SemTxvevebSi, roca es pasuxismgeblobis aucilebeli pirobaa) da sxva yuradsaRebi garemoebebi.

deliqturi valdebulebidan warmoSobili moraluri zianis anazRaurebis SemTxvevaSi uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatam ganmarta, rom TiToeul konkretul SemTxvevaSi moraluri zianis anazRaureba ganisazRvreba ara ekvivalentobis principiT, aramed saqmis individualuri Taviseburebebi-dan gamomdinare — moraluri zianis xarisxisa da xasiaTis, aseve dazaralebu-lisa da zianis mimyeneblis qonebrivi mdgomareobis gaTvaliswinebiT.26

5. marTlsawinaaRmdego qmedeba

deliqturi valdebulebis warmoSobis erT-erTi piroba aris zianis mimye-neblis qmedebis aramarTlzomiereba, raSic igulisxmeba sxvisi subieqturi uflebebis yovelgvari darRveva saTanado uflebamosilebis arqonis SemTx-vevaSi. aramarTlzomieri SeiZleba iyos rogorc moqmedeba, ise umoqmedoba.27 marTlsawinaaRmdegod moqmedebs is, vinc arRvevs samarTlebriv danawesebs, samarTlis normaTa moTxovnebs. marTlwinaaRmdegoba obieqturi niSania samar-TaldarRvevisa da misi arseboba araa damokidebuli zianis mimyeneblis cno-bierebis xasiaTze, sxvanairad imaze, acnobierebda Tu ara zianis mimyenebeli Tavisi qmedebis samarTlebriv xasiaTs. marTlsawinaaRmdego qmedebiT saxel-Sekrulebo urTierTobebSi movale ZiriTadad kreditoris SefardebiT (re-latiur) uflebebs arRvevs, maSin roca arasaxelSekrulebo (deliqtur) ur-TierTobebSi zianis mimyeneblis moqmedebiT irRveva absolituri uflebebi.28 aris Tu ara moqmedeba marTlsawinaaRmdego, gadamowmebul unda iqnes yovel konkretul SemTxvevaSi. Qqmedeba marTlsawinaaRmdegoa, Tu: sadavo moqmedeba kanoniT gaTvaliswinebuli akrZalvis sawinaaRmdegoa (magaliTad, sxvisi qone-bis dazianeba) 29 an moqmedeba arRvevs sagangebod dacul uflebebs (sicocxle, fizikuri xelSeuxebloba, janmrTeloba, sakuTreba).30 marTlsawinaaRmdego qmedeba gulisxmobs rogorc aqtiur moqmedebas, ise umoqmedobasac. misi arsi isaa, rom qmedeba arRvevs samarTlis normiT gamoxatuli moqmedebis an umoq-medobis valdebulebas. kanonis an xelSekrulebis ZaliT piri valdebuli iyo (samarTlebrivi kriteriumi, romelic gulisxmobs gansazRvruli moqmedebis ganxorcielebis samarTlebriv valdebulebas) da SeeZlo emoqmeda (moqmedebis ganxorcielebis faqtobrivi SesaZlebloba), Tumca ar Seasrula an arajerovnad Seasrula gansazRvruli moqmedeba.31 samoqalaqo samarTalSi marTlsawinaaRm-

26. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-velos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.5627. “iqve”, gv.54“iqve”, gv.5428. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari (zoiZe,b.), wigniIII, Tb., 2001, gv.364saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari (zoiZe,b.), wigniIII, Tb., 2001, gv.36429. boelingi hain, luTringhausi peter, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis boelingi hain, luTringhausi peter, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, Tb.,2009, gv.53 30. „iqve“, gv.53„iqve“, gv.53iqve“, gv.53“, gv.53gv.5331. Зоидзе Б. Договорная и внедоговорная ответственность в механизме гражданского-правового регулирования. Тб., 1988, с. 165.

113


degod miiCneva sxva pirTa daculi interesis xelyofa. marTlwinaaRmdegoba moicavs rogorc kanoniT dadgenili wesebis, ise xelSekrulebiT gaTvaliswine-buli pirobebis darRvevas.32

6. mizezobrivi kavSiri

mizezobrivi kavSiri samarTaldarRvevis erT-erTi aucilebeli elementia.33 anazRaurdeba mxolod iseTi ziani, romelic marTlsawinaaRmdego qmedebiT iyo gamowveuli. imisaTvis, rom movales daekisros pasuxismgebloba valdebulebis darRvevisaTvis, yovel konkretul SemTxvevaSi unda gairkves, warmoadgens Tu ara ziani marTlsawinaaRmdego moqmedebis uSualo Sedegs.34 Tu mizezobrivi kavSiri saxezea, arsebuli ziani anazRaurdeba srulad, miuxedavad imisa, Tu ra odenobisaa es ziani an ramdenad maRalia movalis braleuloba damdgar SedegSi.35 es wesi ar moqmedebs maSin, rodesac kreditori Tavadac aris pa-suxismgebeli damdgari SedegisaTvis (saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 415-e muxli; germaniis samoqalaqo sjuldebis 254-e paragrafi). aseT SemTxvevaSi zianis riski kreditorze da movaleze pasuxismgeblobis proporciulad gada-nawildeba.36

ssk-is 326-e muxlis Tanaxmad, wesebi saxelSekrulebo valdebulebebis Sesaxeb gamoiyeneba aseve sxva arasaxelSekrulebo valdebulebaTa mimarT, Tuki valdebulebis xasiaTidan sxva ram ar gamomdinareobs, xolo ssk-is 412-e muxlis Tanaxmad ki, `anazRaurdeba mxolod is ziani, romelic warmoadgens zianis gamomwvevi moqmedebis uSualo Sedegs.~ mecnierebam mizezobrivi ka-vSiris mravali Teoria SeimuSava (aucilebeli da SemTxveviTi mizezobrivi kavSiris Teoria; SesaZleblobisa da sinamdvilis Teoria; eqvivalenturobis Teoria; uSualo mizezeobrivi kavSiris Teoria da a.S.). saqarTvelos samoqa-laqo kodeqsi upiratesobas aniWebs uSualo mizezobrivi kavSiris Teorias, anu piri mxolod maSin agebs pasuxs zianisaTvis, roca misi qmedeba adekvatur kavSirSia damdgar SedegTan/zianTan (causa principalis sine qua non) anu damdga-ri ziani darRveuli valdebulebis realuri da mosalodneli Sedegia da misi mizezobrivi kavSiri qmedebasTan obieqturi gadmosaxedidan dasturdeba.37 savaraudoba saxezea, Tu Sedegis daSveba Segnebuli movalis perspeqtividan obieqturad SesaZlebeli iyo.38 maSasadame, uSualo anu adeqvaturi mizezo-briobis Teoriis Tanaxmad, Sedegis mizezad erTi pirobac sakmarisia, Tu is qmnis Sedegis dadgomis obieqtur SesaZleblobas anu mizezobrivi kavSiris dadgenisas gadamwyveti mniSvneloba unda mieniWos movlenebs Soris obieqtu-ri kavSiris arsebobas da imas, rom mizezsa da Sedegs mniSvneloba aqvs mxolod

32. Palandt/Heinrichs,. §249. Rn.6. Staudinger/Schiemann. §249.33. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe, b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 368.34. axvlediani z. valdebulebiTi samarTali. Tb., 1999, gv. 68.35. AnwK – BGB – Magnus, vor §§249-255. Rn.8. Münch Komm BGB/Oetker Bd.2a. §249, Rn 23; Staudinger/Schiemann. §249. Rn.42. Palandt/Heinrichs,. §249. Rn.1136. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, g. 480-482.37. susg-is ganCineba saqmeze # 3k/1184-01; 2002 wlis krebuli, gv. 564.38. boelingi hain, luTringhausi peter. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi. Tb., 2009, gv. 48.

114


konkretul SemTxvevaSi. piris marTlsawinaaRmdego qmedeba mxolod maSinaa zianis mizezi, roca is uSualodaa dakavSirebuli damdgar zianTan.39 amgva-rad, anazRaurebas eqvemdebareba mxolod is ziani, romelic misi gamomwvevi qmedebis uSualo, aucilebeli, pirdapiri Sedegia.40 amasTan dakavSirebiT wese-bi igivea, rac xelSekrulebidan gamomdinare zianis anazRaurebis moTxovne-bisas (mag.ssk-is 394-e muxlis pirveli abzaci). magram gasaTvaliswinebelia, rom mxolod e.w. eqvivalenturi kauzaloba conditio-sine-qua-non- formulis TvalsazrisiT ar aris sakmarisi (romis samarTlidan momdinare am formu-lis mixedviT samarTlebrivi figura ”mizezi” (marTlsawinaaRmdego moqmedeba) Sedegis (ziani) TvalsazrisiT maSin aris kauzaluri, Tu mis gareSe Sedegi ar dadgeboda)).41aqedan gamomdinare, eqvivalenturobis Teoria izRudeba cnebiT Seracxadoba (Zurechenbarkeit), Sedegad saubaria adeqvatur kauzalobaze. es ukanaskneli saxezea, roca xdomileba (marTlsawinaaRmdego qmedeba) obieqtu-ri TvalsazrisiT zogadad da arc Tu mTlad Taviseburi, uCveulo da obie-qturad gaTvaliswinebuli garemoebebidan gamomdinare saimisod gamodgeba, rom gamoiwvios damdgari Sedegi(ziani).42

7. zianis mimyeneblis brali

brali samarTaldarRvevis Semadgenlobis umniSvnelovanesi subieqturi ele-mentia. romis klasikuri epoqidan dRemde samoqalaqo samarTalSi moqmedebs universaluri formula: TiToeuli pasuxs agebs mxlod misi braliT miyenebu-li zianisaTvis. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi erTguli darCa pasuxismge-blobis klasikuri, evropul samarTalSi mocemuli braleuli pasuxismgeblo-bis principisa.43 moqmedebda Tu ara zianis mimyenebeli braleulad, ganxiluli unda iqnes calkeuli SemTxvevebidan gamomdinare.44

ssk-is 992-e muxlis Tanaxmad, `piri, romelic sxva pirs marTlsawinaaRmde-go, ganzraxi an gaufrTxilebeli moqmedebiT miayenebs zians, valdebulia au-nazRauros mas es ziani~. es danawesi msgavsia germaniis samoqalaqo sjuldebis 823-e paragrafis I-li abzacisa. samoqalaqo samarTalSi ganasxvaveben bralis or formas: ganzraxva (dolus) da gaufrTxilebloba (culpa), romlebic piris qmedebis subieqturi Semadgenlobis elementebia. deliqtur valdebulebebSi bralis formebTan mimarTebiT SeiZleba gamoyenebuli iqnes ssk-is 395-e muxlis pirveli nawili, romlis mixedviTac zianis mimyenebels (damzianebels) ekisre-ba pasuxismgebloba rogorc ganzrax, ise gaufrTxilebeli moqmedebisaTvis.45

39. ZlieriSvili z. qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa samarTlebrivi buneba. Tb., 2010, gv. 66.40. CikvaSvili S. deliqturi valdebulebebi samoqalaqo samarTalSi. krebuli `saxelmwi-fosa da samarTlis aqtualuri problemebi~. Tb., 2003, gv. 186.41. luTringhausi, peter. deliqturi samarTali, GIZ, siesta, Tb., 2011, gv.1942. „iqve“, gv.1943. zoiZe b. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis sistema. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, 1998, I kvart, gv. 28.44. boelingi, hain, luTringhausi,peter. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis boelingi, hain, luTringhausi,peter. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis calkeuli moTxovnis safuZvlebis sistemuri analizi, Tb., 2009, gv.5845. luTringhausi, peter. deliqturi samarTali, GIZ, siesta, Tb., 2011, gv.18

115


ganzraxvis cnebis definicias saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar icnobs. civilistur doqtrinasa da sasamarTlo praqtikaSi gamoiyeneba ganzrax bra-lis is cneba, romelic sisxlis samarTalSia SemuSavebuli. ganzrax moqmedebs is, vinc acnobierebs Tavisi moqmedebis rogorc Sedegs, ise misi movaleobe-bisadmi winaaRmdegobas da amas akeTebs sakuTari surviliT. amdenad, gan-zraxva _ es aris marTlsawinaaRmdego Sedegis codna da survili.46 ganzraxva moicavs valdebulebiT-samarTlebrivi urTierTobis faqtobrivi garemoebe-bis, mxareTa ufleba-movaleobebis codnas, aseve qmedebis marTlwinaaRmde-gobis gacnobierebas. ganzraxvis aucilebeli komponentia sakuTari qmede-bis `Sedegis codna da survili marTlwinaaRmdegobis SegnebiT~.47 qmedebis marTlwinaaRmdegobis Segneba bralis inteleqtuauri (kognituri) elementia, romelic samarTaldamrRvevis cnobierebis Sefasebas gulisxmobs. samarTle-brivad mniSvnelovani faqtebisa da garemoebebis codna gadamwyvetia piris braleulobis gansazRvrisaTvis.48

ganzraxvis meore iseTi niSani, rogoricaa nebelobiToba, gulixmobs, rom samarTaldamrRvevs surs ama Tu im Sedegis dadgoma. ganzraxva SeiZleba iyos ori saxis: pirdapiri da arapirdapiri. samoqalaqo samarTalSi ganzraxi bra-lis saxeebad dayofas ara aqvs raime samarTlebrivi mniSvneloba, rameTu gan-zraxva iqneba pirdapiri Tu arapirdapiri, miyenebuli ziani srulad unda anazRaurdes.49

gaufrTxilebloba bralis yvelaze gavrcelebuli formaa samoqalaqo samar-TalSi. ssk-i arc gaufrTxilebeli bralis definicias icnobs. Tu ganzraxvas-Tan mimarTebiT civilistika mTlianad sisxlis samarTals emyareba, gaufrTxi-leblobaSi mas garkveuli koreqtivebi Seaqvs. gaufrTxilebloba gulisxmobs samoqalaqo brunvisaTvis damaxasiaTebeli aucilebeli windaxedulobisa da yuradRebianobis ugulebelyofas.

kerZo samarTalSi damkvidrebuli gaufrTxileblobis koncefcia Zireulad gansxvavdeba sisxlis samarTalSi ganmtkicebuli analogisagan. `gaufrTxile-blad moqmedebs is, vinc arRvevs samoqalaqo brunvisaTvis damaxasiaTebel au-cilebel yuradRebianobas~, romelic ganisazRvreba obieqturi masStabiT da ara konkretuli individis pirovnebidan gamomdinare.50 samoqalaqo brunvis mo-nawiles moeTxoveba misi profesiis `saSualo warmomadgenlisaTvis~ damaxasia-Tebeli Cveuli windaxedulebis dacva.51

gaufrTxileblobis arsi germanul samarTalSic obieqturadaa gansazRvru-li. germaniis samoqalaqo sjuldebis 276-e paragrafis II abzacis Tanaxmad, gau-frTxileblobiT moqmedebs piri, romelic ver iCens samoqalaqo brunvaSi au-cilebel gonivrul yuradRebianobas.52

gaufrTxilebloba Tanamedrove qarTul samoqalaqo samarTalSi iyofa or saxed: uxeSi gaufrTxilebloba da martivi gaufrTxilebloba. uxeSi gaufr-

46. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 382 47. Palandt/Heinrichs,. §276. Rn.6. 48. Principles of European Contract Law. Part I and II - Revised 1998, Part III, 2003. www.lexmercatoria.org 49. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 383.50. Medicus, Dieter. Schuldrecht I. Allgemeiner Teil, 13. Aufl. 2002. S. 149.51. cvaigerti k., kiotci h. SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis sferoSi, tomi II, Tb., 2001, gv. 290.52. Staudinger/Löwisch, §276. Rn. 26.

116


TxileblobiT moqmedebs is, vinc Tavisi qmedebiT samoqalaqo brunvisaTvis damaxasiaTebel aucilebeli yuradRebianobis moTxovnebs arRvevs uCveulod maRali xarisxiT, ris gamoc ganzraxva da uxeSi gaufrTxilebloba xSirad erT sibrtyeze ganixileba.53 martivi gaufrTxileblobisas ki gonivruli windaxe-dulebisa da yuradRebianobis darRvevis xarisxi mniSvnelovnad Semcirebulia. uxeSi gaufrTxilebloba, rogorc samoqalaqo brunvisaTvis saWiro gulmod-ginebis gansakuTrebiT mZime, uCveulo xarisxiT darRveva, pasuxismgeblobis safuZvlad gamoiyeneba, roca amis Sesaxeb pirdapir uTiTebs kanoni.54

evropuli samarTlebrivi sistemis zogierT qveyanaSi ganzraxi qmedeba moi-cavs uxeS gaufrTxileblobasac, romelic xSirad miiCneva dolus eventualis-ad (arapirdapir ganzraxvad). magaliTad, evropis saxelSekrulebo samarTlis principebis 1:301-e muxlis III nawilis Tanaxmad, `ganzrax qmedebad iTvleba piris gacnobierebuli qceva, romelic gamiznulad (Segnebulad) mimarTulia qmedebis samarTlebrivi Sedegebis warmoSobisaken, aseve uxeSi gaufrTxile-blobiT ganxorcielebuli qmedebac, romlis drosac piri iTvaliswinebs Ta-visi qcevis mosalodnel samarTlebriv Sedegs, marTalia mizanmimarTulad ar miiswrafvis, magram gulgrilad ekideba mis dadgomas. amis sapirispirod, mar-tivi gaufrTxileblobisas piri ar acnobierebs Tavisi qcevis SesaZlo samarT-lebriv Sedegs da, Sesabamisad, es ar CaiTvleba ganzrax qmedebad.55

aRsaniSnavia, rom valdebulebis darRvevisaTvis saqarTvelos samoqalaqo kodeqsiT gaTvaliswinebuli braleuli pasuxismgeblobis principi, ZiriTadad Seesabameba germaniis samoqalaqo sjuldebiT gaTvaliswinebul analogiuri Sinaarsis normebs. es gasakviri ar aris, rameTu ssk-i emyareba pandeqturi samarTlis sistemas da calkeuli samarTlis institutebis mowesrigebisas Zi-riTadad orientirebulia germaniis samoqalaqo kodeqsze.56

deliqturi valdebulebis darRvevis Sedegad damdgari ziani SesaZlebelia erTdroulad iyos rogorc zianis mimyeneblis, ise Tavad dazaralebulis bra-leuli qmedebis Sedegi. am SemTxvevaSi ssk-is 415-e muxlis Tanaxmad, saxezea Sereuli bralis samarTlebrivi kategoria, rodesac braleul pirTa pasuxis-mgeblobis sakiTxi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens.

Sereuli bralis arsebobisas samoqalaqo samarTlebrivi pasuxismgeblobis gansazRvra gulisxmobs ara zianis anazRaurebas dazaralebulis mier, aramed zianis mimyeneblis pasuxismgeblobis Semcirebas da zianis Sesabamisi nawilis dazaralebulze dakisrebas. am viTarebaSi arsebuli ziani movalisa da dazara-lebulis erToblivi moqmedebis ganuyofeli Sedegia. zianis anazRaurebis val-debuleba da anazRaurebis moculoba ganisazRvreba mxareTa braleulobis xa-risxiT _ ufro metad Tu romeli mxaris braliT aris ziani gamowveuli.57 ssk-is 415-e muxliT gaTvaliswinebuli SemTxvevis analogiur debulebebs iTvaliswi-

53. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.),wigni III, Tb., 2001, gv. 384.54. Wanturia l. korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio samarTalSi, Tb., 2006, gv. 377.55. Lando O., Beale H., Principles of uropean Contract Law. Part I and II. Kluwer Law International. The Hague/London/Boston. 2000, 125.56. CaCava s. myidvelis meoradi uflebebis SedarebiTi samarTlebrivi analizi. qarTuli samarTlis mimoxilva. specialuri gamocema. 2004, gv. 35.57. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 481.saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari(zoiZe,b.), wigni III, Tb., 2001, gv. 481.

117


nebs germaniis samoqalaqo sjuldebis 254-e paragrafi _ `Tanabraleuloba~.58

qarTuli samoqalaqo samarTali, zogadi principis saxiT afuZnebs braleu-li pasuxismgeblobis princips, magram gamonaklisis saxiT iTvaliswinebs aseve bralis gareSe pasuxismgeblobis SesaZleblobasac. bralis gareSe pasuxismge-bloba SeiZleba gaTvaliswinebuli iyos, rogorc saxelSekrulebo, ise ara-saxelSekrulebo valdebulebiT urTierTobebSi.

bralis gareSe pasuxismgeblobis principia gaTvaliswinebuli sworedac rom ssk-is 999-e muxlis pirveli nawiliT, kerZod, saqarTvelos samoqalaqo kodeq-sis 999-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, mgzavrebis gadayvanisa da tvirTe-bis gadazidvisaTvis gaTvaliswinebuli satransporto saSualebis mflobeli, Tu misi satransporto saSualebis eqspluatacias mohyva adamianis sikvdili, dasaxiCreba an janmrTelobis moSla, anda nivTis dazianeba, valdebulia, daza-ralebuls aunazRauros aqedan warmoSobili ziani.

aRniSnuli norma iTvaliswinebs samoqalaqo samarTlis zogadi principidan (pasuximgebloba miyenebuli zianis gamo pirs ekisreba mxolod im SemTxvevaSi, Tu misi moqmedeba aris braleuli) gansxvavebul _ satransporto saSualebis momxmareblis iseT gansakuTrebul pasuxismgeblobas, ra drosac misi dakisre-bisaTvis braleuloba savaldebulo ar aris.59

amiT aris es norma gadaxveva im zogadi samoqalaqo samarTlebrivi prin-cipidan, romlis mixedviTac pasuxismgebloba miyenebuli zianis gamo zianis mimyenebels ekisreba mxolod im SemTxvevaSi, Tu misi moqmedeba aris braleu-li.60 maSasadame, ssk-is 999-e muxli iTvaliswinebs satransporto saSualebis mflobelis(momxmareblis Halter) gansakuTrebul pasuxismgeblobas.61

am gamonakliss safuZvlad udevs is garemoeba, rom satransporto saSua-leba potenciuri safrTxis wyaroa da misi gamoyeneba ganapirobebs SedarebiT maRali xarisxiT saziano Sedegebis dadgomis SesaZleblobas, vidre sxva Cveu-lebrivi saqmianobisas. avtosatransporto saSualebis amgvari Tvisebis gamo igi mometebuli safrTxis wyarodaa miCneuli da, miuxedavad imisa, rom misi gamoyeneba samarTlebrivad nebadarTulia, pasuxismgebloba mometebuli safr-Txis wyarodan momdinare zianisaTvis, Cveulebrivi samoqalaqo samarTlebrivi pasuxismgeblobasTan SedarebiT ufro mkacria _ zianis anazRaurebis valde-buleba mometebuli safrTxis wyaros mflobels bralis miuxedavad ekisreba. aRniSnuli gamowveulia im materialuri obieqtebis flobiTa da sargeblobiT (eqspluataciiT an nebismieri formiT misi gamoyenebiT), romelsac gansakuTre-buli xarisxobrivi Tviseba aqvT da adamianis mxridan masze sruli kontrolis damyareba SeuZlebelia.62

amavdroulad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 999-e muxliT gaTvaliswi-nebuli zianis anazRaurebis dakisrebisas satransporto saSualebis mflobe-lis pasuxismgebloba unda gamoiricxos, Tu ziani gamowveulia Tundac nivTis eqspluataciis dros, magram sxva gare faqtorebis zemoqmedebiT da ara mome-

58. Palandt/Heinrichs, §254. Rn.15. 59. deliqturi samarTlis problematika deliqturi samarTlis problematika GIZ-is seminari, wyaltubo, aprili, 2011, gv.3960. luTringhausi, peter. deliqturi samarTali, GIZ, siesta, Tb., 2011, gv.3261. „iqve“, gv.3262. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 9 noembris ganCineba saqmeze #as-494-463-2010, gv.5

118


tebuli safrTxis wyaros Tvisebebidan gamomdinare.63 pasuxismgeblobis mTlian an nawilobriv gamomricxvel garemoebad unda CaiTvalos rogorc dauZleveli Zala (samoqalaqo kodeqsis 394-e muxlis pirveli nawili), aseve dazaralebulis brali.

dauZleveli ZalaSi igulisxmeba, rom, miuxedavad avtomanqanis gulisyuriT marTvisa, zianis Tavidan acileba ver xerxdeba. aseT SemTxvevaSi unda dad-gindes, ziani gamowveulia Tu ara dabrkolebiT, romelic ar Sedioda trans-portis mflobelis kontrolis sferoSi da mas gonivrulad ar SeeZlo arc misi winaswar gaTvaliswineba da arc dabrkolebis an misi Sedegebis Tavidan acileba, an daZleva,64 anu piri moklebuli iyo dabrkolebaze zemoqmedebis SesaZleblobas.65

satransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad damdgari zianis dakis-rebisas unda gamoiricxos dazaralebulis bralic. deliqturi valdebule-bebis momwesrigebeli normebi _ samoqalaqo kodeqsis 992-1008-e muxlebi ar iTvaliswinebs Semxvedri bralis sakiTxs. amasTan, samoqalaqo kodeqsis 326-e muxlis Tanaxmad, wesebi saxelSekrulebo valdebulebis Sesaxeb gamoiyene-ba aseve sxva arasaxelSekrulebo valdebulebaTa mimarT, Tuki valdebulebis xasiaTidan sxva ram ar gamomdinareobs. amave kodeqsis 415-e muxlis Tanaxmad, Tu zianis warmoSobas xeli Seuwyo dazaralebulis moqmedebamac, maSin zianis anazRaurebis valdebuleba da am anazRaurebis moculoba damokidebulia ima-ze, Tu ufro metad romeli mxaris braliT aris ziani gamowveuli.66

praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovan sakiTxs warmoadgens ssk-is 415-e muxlis (Sereuli brali- Tanabraleuloba) mimarTeba ssk-is 999-e muxlTan. ssk-is 415-e muxli adgens Sereuli bralis arsebobis SemTxvevaSi zianis ana-zRaurebis odenobis gamoTvlis wess. rac Seexeba ssk-is 999-e muxls, igi iTva-liswinebs e.w. bralis gareSe pasuxismgeblobis erT-erT saxes, rac dakavSire-bulia satransporto saSualebis eqsploataciis Sedegad damdgari zianisaTvis pasuxismgeblobis dakisrebasTan. ismis kiTxva: aqvs Tu ara dazaralebulis brals raime mniSvneloba zianis anazRaurebis sakiTxis gadawyvetisas? ssk-is 415-e muxli zogadi xasiaTis normaa da vrceldeba deliqturi valdebulebis dros zianis anazRaurebis odenobis gansazRvrazec. Tumca ssk-is 999-e muxliT gaTvaliswinebuli SemTxveva sxva deliqturi valdebulebebisagan gansxvavdeba. Mmocemul SemTxvevaSi moqmedebs mometebuli safrTxis wyaros faqtori da avtosatransporto saSualebis mflobelis pasuxismgeblobis standarti ufro maRalia, vidre zianis miyenebis sxva SemTxvevebSi, Tumca bralis gareSe pasu-xismgebloba imgvarad ar unda gavigoT, rom avtosatransporto saSualebis mflobeli yovelTvis agebs pasuxs miyenebuli zianisaTvis. mTavari faqtori, romelic pasuxismgeblobis dadgenisas gadamwyvetia, ukavSirdeba im garemoebas, rom zianis miyeneba am satransporto saSualebis eqsploataciis Sedegi unda

63. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo. rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo praqti-kis problemur sakiTxebze da saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika samoqa-laqo saqmeebTan dakavSirebiT,Tb.,2007, gv.6664. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 9 noembris ganCineba saqmeze #as-494-463-2010, gv.665. luTringhausi, peter. deliqturi samarTali, GIZ, siesta, Tb., 2011, gv.3366. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 9 noembris ganCineba saqmeze #as-494-463-2010, gv.7

119


iyos.67 mometebuli safrTxis wyaroTi miyenebuli zianisaTvis pasuxismgeblobis gansakuTrebuli normebi moqmedebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu zianis dadgoma gamowveulia im faqtorebis moqmedebiT, romelTa gamoc es saSualeba momete-buli safrTxis wyarodaa miCneuli. avtosatransporto saSualebis mflobeli pasuxs agebs miyenebuli zianisaTvis, Tu ver daamtkicebs, rom zianis dadgo-ma gamowveulia dauZleveli Zalis moqmedebiT an Tavad dazaralebulis gan-zraxviT. am faqtorebis gaTvaliswinebiT, calkeul SemTxvevebSi SesaZlebelia zianis mimyenebeli piris rogorc pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba, ise, zianis anazRaurebis odenobis Semcireba. aseT SemTxvevebSi unda moxdes Tavad dazaralebulis bralis gamokvleva.68

zemoaRniSnulidan gamomdinare, sakasacio sasamarTlom gansaxilvel Se-mTxvevasTan mimarTebiT, sruliad marTebulad da dasabuTebulad ar gaizia-ra saapelacio palatis mosazrebebi g.m-Zis sarCelis dakmayofilebaze uaris Tqmis Taobaze im safuZvliT, rom TiTqosda b.b-is mier marTlsawinaaRmdego braleuli moqmedebis Cadena ver dadginda, Sesabamisad, deliqturi valde-bulebis warmoSobis erT-erTi mTavari piroba, zianis mimyeneblis qmedebis braleuli xasiaTi ar dgindeba. zianis anazRaurebis dakisrebis winapirobis _ piris braleulobis arseboba mocemul SemTxvevaSi aucilebeli srulia-dac ar aris. amasTan, sakasacio sasamarTlom aseve sworad miuTiTa, rom satransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad damdgari zianis dakisre-bisas utyuarad unda dadgindes zianis anazRaurebis dakisrebis moTxovnis gamomricxav garemoebaTa ararseboba, kerZod, pasuxismgeblobis mTlian an nawilobriv gamomricxvel garemoebad unda CaiTvalos rogorc dauZleveli Zala, aseve dazaralebulis brali. amdenad, saqmis xelaxla ganmxilvelma saapelacio sasamarTlom, zemoaRniSnuli dasabuTebis gaTvaliswinebiT, ro-gorc faqtobrivi, ise samarTlebrivi TvalsazrisiT unda Seamowmos g.m-Zis sasarCelo moTxovna da Tavis gadawyvetilebaSi daasabuTos gamosakvlevi mo-Txovnis kanoniereba.

daskvnis saxiT unda aRiniSnos, rom saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 9 noembris ganCineba saqmeze #as-494-463-2010 miRebulia kanonis moTxovnaTa sruli dacviT, aris dasabuTebuli da xels Seuwyobs analogiur saqmeebze erTgvarovani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebas.

zurab ZlieriSvilisamarTlis doqtori, grigol robaqiZis

saxelobis universitetis sruli profesori,kerZo samarTlis institutis direqtori

67. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo: rekomendaciebi da samoqalaqo samarTlis sakiTxebze saqarT-velos uzenaesi sasamarTlos erTgvarovani praqtika, Tb., 2011, gv.3068. „iqve“, gv.30„iqve“, gv.30

studenturi samarTlebrivi Jurnali - NPLGdspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/278906/1/Student... · 8...

Documents

Transcript of studenturi samarTlebrivi Jurnali - NPLGdspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/278906/1/Student... · 8...