Qytetaria 9 - albas.alalbas.al/.../kl-9/word/Libri_Mesuesit_Qytetaria_9.docx · Web viewTabela e...

MIMOZA STAVRI GULEKSI

Libër mësuesipër tekstin shkollor

QYTETARIA 9

Botues:Latif AJRULLAI Rita PETRO

Redaktore:Sevi LAMI

Arti grafik:Eldion NEVRUZI

Kopertina:Semela MERO

© Albas, 2018

ISBN: 978-9928-258-28-1

Shtëpia botuese AlbasNë Tiranë: rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.Tel: 00355 45800160e-mail: [email protected]

Në Tetovë: rr. “Ilinden”, nr. 105 Tel.: 00389 44 344 047e-mail: [email protected]

Në Prishtinë: rr. “Muharrem Fejza”, p.n.Tel.: 00377 45 999 770e-mail: [email protected]

Në Preshevë: rr. “Selami Hallaqi”Tel.: 00381 17 669 677e-mail: [email protected]

Shtypur në shtypshkronjën

HYRJETë nderuar mësues/e dhe përdorues të këtij libri!

Shtëpia botuese “Albas” sjell për ju librin e mësuesit për lëndën e Qytetarisë 9, i cili do t’ju shërbejë si udhëzues për mësimdhënien e kësaj lënde.Në këtë libër përfshihen:

» plani sintetik dhe analitik vjetor;» planet tremujore;» orë model për çdo njësi mësimore.

Duke qenë se lënda e Qytetari 9 është e organizuar në 35 orë, ajo zhvillohet një orë në javë, ndaj plani vjetor dhe plani tremujor është hartuar sipas këtij modeli.

Në konceptimin e çdo mësimi është mbajtur parasysh program i MASR-së për lëndën Qytetari 9, si dhe udhëzuesi për zhvillimin e kurrikulës së re në arsimin e mesëm të ulët të hartuar IZHA, në të cilin jepen formatet e planeve vjetore dhe tremujore, si dhe formati i planifikimit të një ore mësimi duke përmbushur çdo pikë të kërkuar në format apo duke ruajtur një raport të mirë mes njohurive të reja dhe mësimeve zbatuese dhe praktike.

Për hartimin e orëve model janë përdorur metoda të larmishme në mësimdhënien e qytetarisë, si një përbërës thelbësor në procesin e zbatimit të kurrikulës së qytetarisë, në arritjen e rezultateve të parashikuara të të nxënit, në aftësimin e nxënësve për ndërtimin dhe demonstrimin e kompetencave kyç dhe kompetencave e koncepteve për edukimin demokratik, në lidhjen e qytetarisë me lëndët dhe fushat e tjera të të nxënit, në integrimin e temave ndërkurrikulare, si dhe në zotërimin e cilësive qytetare për përmbushjen me sukses të qëllimeve arsimore.Çdo mësim është menduar të fillojë me një situatë nga jeta e përditshme dhe një pyetje, e cila nxit nxënësit për një pjesëmarrje aktive, si dhe për të ndërtuar njohuri dhe aftësi të reja për të ndërvepruar me njëri-tjetrin dhe mjedisin ku jetojnë.Në modelet e mësimit janë hartuar rezultatet e të nxënit, fjalët kyç, burimet dhe mjetet didaktike, metodologjia që do të ndiqet, si dhe vlerësimi.Këto modele mësimesh japin mundësi për një pjesëmarrje aktive të nxënësve. Në to ofrohen teknika aktive të mësimdhënies. Disa nga metodologjitë e ofruara për zbatimin e orës së mësimit në përputhje me programin mësimor janë:

» veprimtaria në dyshe;» diskutimet dhe shpjegimi;» përdorimi i burimeve;» përdorimi i medieve të ndryshme, si: video, filma, dokumentarë, internet;» kërkimi;» intervistat;» vëzhgimi;» analizë rasti;» zgjidhje problemi;» projektet kurrikulare dhe ndërkurrikulare etj.

Mësimet e tekstit dhe modelet e mësimdhënies bëjnë të munduar lidhjen ndërlëndore me shkencat shoqërore, si: histori, gjeografi, gjuhë, arte etj.

Të gjitha këto metoda e teknika të përdorura vënë theksin në ndërtimin e kompetencave të lëndës dhe kompetencave kyç për të nxënit gjatë gjithë jetës, si dhe në demonstrimin e aftësive dhe shkathtësive, kryesisht aftësisë së punës me konceptet ligjore demokratike, punës kërkimore, aftësisë për të punuar në grup, aftësisë për të zgjidhur problemin etj.Sipas programit, është bërë kujdes që mësimet të kenë një trajtim ndërkombëtar, duke përfituar nga mundësitë e reja që japin teknologjitë e informacionit dhe vendosja e lidhjeve dhe këmbimeve shkollore.Një rëndësi e veçantë i është kushtuar ndërtimit të njohurive se si nxënësit do të mësojnë, do të veprojnë dhe do të analizojnë, gjë që do t’i ndihmojë në zotërimin e kompetencave dhe në arritjen e rezultateve të të nxënit të parashikuara në program, si dhe për të krijuar baza për të ardhmen.Të gjitha modelet e orëve të mësimit janë të shoqëruara me udhëzime për mjetet didaktike që do të përdoren, të cilat janë lehtësisht të realizueshme.

Përparësi e këtij teksti është se ai shoqërohet me tekstin digjital, në të cilin ofrohen informacione shtesë, si: ilustrime, ushtrime, video për situata nga jeta e përditshme, teste dhe çdo gjë që bën të mundur një mësim bashkëkohor.

Shpresojmë që me këtë botim t’ju kemi ardhur sadopak në ndihmë, për të zbatuar me lehtësi kërkesat e programeve të reja.

Ju urojmë një vit të mbarë shkollor dhe suksese! Shtëpia botuese “Albas”

PËRMBAJTJA» Hyrja...................................................................................................................3» Plani analitik 2 orë në javë...........................................................................6» Plani sintetik 2 orë në javë.........................................................................16» Plani analitik 1 orë në javë.........................................................................21» Plani sintetik 1 orë në javë.........................................................................26

TEMATIKA 1: Ç’ËSHTË DEMOKRACIA» 1. Çfarë është demokracia?.............................................................................27» 2. Kushtet e demokracisë.................................................................................28» 3. Elementet e demokracisë............................................................................29» 4. Demokracia e drejtpërdrejtë.......................................................................30» 5. Demokracia e përfaqësuar...........................................................................32» 6. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë.................................................33

TEMATIKA 2. FAKTORËT QË NDIHMOJNË DHE PENGOJNË DEMOKRACINË» 1. Faktorët që mbështesin demokracinë.........................................................35» 2. Demokracia në Shqipëri...............................................................................36» 3. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tonë................38» 4. Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbrojnë demokracinë.........39

TEMATIKA 3. FUNKSIONIMI I DEMOKRACISË» 1. Funksionimi i demokracisë..........................................................................41» 2. Roli i institucioneve në demokraci..........................................................43» 3. Pushteti legjislativ........................................................................................44» 4. Pushteti ekzekutiv........................................................................................46» 5. Pushteti gjyqësor..........................................................................................47» 6. Sistemi zgjedhor......................................................................................49» 7. Partitë politike.........................................................................................50» 8. Votimi dhe të drejtat e votuesve.................................................................52

TEMATIKA 4. PJESËMARRJA QYTETARE» 1. Pjesëmarrja qytetare...................................................................................54» 2. Qytetaria aktive............................................................................................55» 3. Informimi......................................................................................................57» 4. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik.................................................................59» 5. Interesi publik dhe politikat publike.......................................................60» 6. Protestat dhe demonstratat........................................................................62» 7. Problemet vendore dhe kombëtare.............................................................64

Plani analitik sipas nismës “Tri lëndë në gjashtë orë”

(2 orë në javë)Total = 35 orë

Njohuri të reja = 25 orëVeprimtari praktike dhe projekte = 7 orë

Testime = 3 orë

Tematika Nr. Temat mësimore Rezultatet e të nxënit Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet

Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin e shkollës dhe po mendonin çfarë loje të luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, thotë:

- Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se ndonjëri nga ju do të më kundërshtojë!

Të tjerët pranuan pa u ankuar.• Si mendoni ju, a është demokratik vendimi

i marrë në këtë rast? Pse?

Bashkëbisedim, shpjegim

Vlerësim individual

Teksti

Libri i më- suesit

Burime materiale

dhe literatura të ndryshme

për demokracinë nga media,

internet.

Edukimi për demokracinë

Informacione nga media,

historia, gjeografia, jeta

reale

Punë individuale, në grup.

Vlerësim megojë

BrainstormingVlerësim përangazhimin

në grup

I.Ç’është

demokracia orë)

1 a. Çfarë është demokracia?

* Dallon koncepte të ndryshme për

demokracinë.*Evidenton fillesat e saj demokracia

*Argumenton kuptimet që ka fjala “demokraci”.

Shkrimi dhe rrjeti idiskutimit

Tabela e koncepteve

Kllaster

Lexim i orientuar

Analizë të ilustrimeve,fotove.

Vlerësim të punimeve në dosje, realizimi i detyrave

Vlerësim të veprimtarive,

aktiviteti

Metoda interaktive gjithëpërfshirëse

Vlerësim tëshkrimeve,e-

seve punimeve

Metoda interaktive gjithëpërfshirëse

Portofoli, duke stimuluar më

të mirët

LIBËR MËSU

ESI

6

2 b. Kushtet e demokracisë

*Liston kushtet e demokracisë.*Rendit parimet e

demokracisë dhe diskuton për: barazia, pjesëmarrja, respekti për të drejtat

e njeriut dhe sundimi i shumicës. * Krahason llogaridhënien nga trans-

parenca.*Përcakton rolin e

qytetarëve në një vend demokratik.

Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-së, por edhe në disa shtete të tjera, ka pasur

protesta nga të rinjtë, të cilët kërkojnë që e drejta për të votuar të ushtrohet që në

moshën 16-vjeçare.• Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën

e këtyre të rinjve? Argumentoni.

3 a. Elementet e demokracisë

* Liston elementet e demokracisë.

* Përcakton funksionin e elementëve të

demokracisë si: zgjedhjet, kuvendi, qeveria dhe opozita, ndarja e

pushteteve dhe sundimi i ligjit.

* Menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në

grup.

Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedhjet për qeverinë e nxënësve.

Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandidonin, u tërhoqën, sepse sipas tyre, “mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do të bënin pjesë

në qeveri”.• A është kjo një shkollë demokratike?• Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta

ndryshojnë situatën në shkollën e tyre?• Po mësuesit dhe prindërit?

4 b. Demokracia e drejtpërdrejtë

* Liston format e qeverisjes.

*Përshkruan format e demokracisë.

*Analizon funksionin e demokracisë së drejtpërdrejtë.

Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie duhet të merrej vendimi për vendin e

koshave të plehrave. Disa anëtarë të këshillit bashkiak mendonin të vendoseshin më shumë kosha në një lagje ku jetonin më

shumë njerëz të varfër. Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të kundërshtuar vendimin.

• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?• Çfarë nuk marrin parasysh ata?• A është vendimi i tyre demokratik?

QYTETARI

7

5 a. Demokracia e përfaqësuar

* Kupton çfarë është demokracia e përfaqë

suar.* Bën dallimin e

demokracisë presidencialeme atë parlamentare.

* Evidenton përparësitë e demokracisë së përfaqë-

suar.

Punohet me hartën në libër dhe evidentohen nga nxënësit shtetet më demokratike në botë.• Argumentoni faktin

6b. Përparësitë

dhe mangësitë edemokracisë

*Përshkruan përparësitë e demokracisë.

* Listoni disa nga mangësitë që ka demokra-

cia.*Menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në grup.

Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokratik nxorën fituese një parti me 51% të votave. Një nga premtimet e partisë gjatë fushatës zgjedhore, ishte që të largonte nga

vendi emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet krijon shumë probleme për

dokumentacionin e emigrantëve, ndaj shumica prej tyre janë

të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse jetojnë aty prej kohësh.

• A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në lidhje me emigrantët? Pse?

• Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse u kanë pëlqyer premtimet e tjera të saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë duhet të bëjnë ata, nëse do të zbatohen masat ndaj emi- grantëve?

7a. Veprimtari praktike 1: Praktikat e

demokracisëSipas formatit të dhënë në tekst

II. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë

(6 orë)

8b. Faktorët që mbështesin demokracinë

1. Përcaktojnë disa nga faktorët që mbështesin dhe

pengojnë demokracinë.2. Argumenton

përgjigjen pse zhvillimi ekonomik ndikon në demokraci?

3. Menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në

grup

Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë shohim njerëz që nuk plotësojnë dot nevojat e

tyre bazë për ushqim dhe strehim.• Si shpjegohet kjo dukuri? A është ky

një tregues i moszbatimit të demokracisë?



Shkrimi dhe rrjeti i diskutimit, me

debat, analizë dhe koment

Harta e të pyeturit


Vlerësim me gojë

Vlerësim për angazhimin

në grup

Teksti

Libri i më- suesit

Burime materiale


për demokracinë nga media,

internet.

LIBËR MËSU

ESI

8

Vlerësim për realizimin e

detyrave

9 a. Demokracia në Shqipëri 1. Shprehin mendimin e tyre

lidhur me ekzistencën e fak- torëve mbështetës/ pengues

në bashkësinë ku jetojnë dhe në realitetin shqiptar.

2. Diskuton faktin se mungesa e rritjes ekonomike ka ndikuar në demokratizimin

e vendit.3. Argumenton mundësinë e përballimit të këtyre faktorëve në veçanti për

Shqipërinë.

Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të madhe të jetës së saj në sistemin e regjimit

diktatorial. Ajo tregon se në zgjedhje ishin të detyruar të shkonin të gjithë dhe të votonin

gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, ajo herë pas here thotë se i mungon shumë ajo kohë,

pasi atëherë kishte më shumë rregull, njerëzit festonin më shumë festa bashkë etj.

• Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e Albionit për jetën në atë kohë?

Analizë të ilustrimeve, fotove.

Insert

Kllaster

Lexim i orientuar

Metoda interaktive


aktiviteti

Vlerësim të shkrimeve,e-

seve punimeve

Portofoli, duke stimuluar më

të mirët

Vlerësim me

shkrim për qën-

drueshmërinëe njohurive

Edukimi për demokracinë Edukimi ligjor

Informacione nga media, jeta reale

10

b. Përballimi i faktorëve pengues të

demokracisë në vendin tonë

1. Përcakton faktorët për zhvillimin e demokracisë.

2. Evidenton faktorët pengues për zhvillimin e

demokracisë.3. Analizon kulturën politike

dhe aktorët kryesore qëndikojnë në formimin e saj.

Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e mëdha nuk raportojnë të gjitha të ardhurat e tyre dhe ndonjë- herë arrijnë të korruptojnë

punonjës të shtetit, për të shpëtuar nga tatimi.

• Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash kanë situata të tilla për demokracinë?

QYTETARI

9

11-12

a. Karakteristika individuale

dhe shoqërore që mbrojnë

demokracinë

b. Veprimtari praktike 2: Fak- torët që mbështe- sin dhe pengojnë

demokracinë

1. Liston karakteristikat shoqërore dhe individuale që mbrojnë demokracinë.

2. Diskuton për karakteristikat shoqërore dhe individuale që nuk funksionojnë

mirë në shtetin tonë.3. Ndërgjegjësohet duke

treguar mënyrat për t’i mën-

januar dhe zgjidhur ato.

Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që të shkosh të votosh, sepse mendon se vota e saj nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore nuk shkoi të votonte. Babai dhe Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë se çdo problem i

komunitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë është e rëndësishme.

• Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë?

Sipas formatit të dhënë në tekst

13 TEST-1 Me qenë se është njëorëshe mund të kombino- het me një lëndë tjetër njëorëshe.

Në sistemin diktatorial liria e fjalës është e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin e mëparshëm janë dënuar, vetëm sepse kanë shprehur një mendim të tyrin me zë të lartë.

• Si mendoni ju, a është normale kjo për një vend demokratik?

• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si ndikon ajo në zhvillimin e vendit?


Teksti

Libri i më- suesit

Burime materiale dhe literatura të

ndryshme për funksionimin

e demokracisë nga media,

internet.


Informacione për votime

të ndryshme,

edhe në Qeverinë e nxënësve.

Kushtetuta eR. Shqipërisë.





Vlerësim me gojë

III.Funksionimi i demokracisë

(12 orë)

14 a. Funksionimi i demokracisë

1. Evidenton faktin se sistemi demokratik është më i drejti, nëpërmjet disa

funksioneve.2. Argumenton funksionet

e demokracisë3. Mendon dhe reflekton në mënyrë kritike mbi funksionet e demokracisë dhezbatimit të saj në realitet.



Insert

Kllaster

Lexim i orientuar

Vlerësim përangazhimin

në grup


detyrave


aktiviteti

Brainstorming

Krahasimi


sevepunimeve

Metoda interaktive

Loja me rolePortofoli, dukestimuluar më

të mirët

LIBËR MËSU

ESI

10

Diagram Veni

Tabela e koncepteve

15b. Roli i institucioneve në demokraci

1. Evidenton institucionet e demokracisë.

2. Analizon bashkëpunimin e institucioneve.

3. Përcakton roli i medies në demokraci.

Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një organizatë në komunitetin e tyre. Qëllimi i organizatës është të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata kanë një shok, familja e të cilit është në një situatë jo të mirë ekonomike. Andi dhe

Ema vendosën të marrin më shumë informacione mbi këtë organizatë.

• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organi- zatës për të ndihmuar shokun e tyre?

16 a. Pushteti legjislativ

1. Evidenton format e organizimit të Kuvendit

2. Përshkruan kompetencat, funksionet dhe detyrat e tij.3. Demonstron (luan rolin) se si deputeti përcjell në parlament zërin e zgjed-

hësve.

Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në periudhën e absolutizmit, kur mbreti kishte

përqendruar në duart e veta të gjitha pushtetet. Kjo doktrinë u konsolidua pas

shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap shumë i rëndësishëm për demokracinë dhe lir- inë. Dy autorët më në zë që kërkuan zbatimin e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon

Loku dhe Monteskje.• Shteti në të cilin ndarja e pushteteve

është realizuar më së miri, është SHBA-ja.

17 b. Pushteti ekzekutiv

1. Përshkruan funksionet e pushtetit ekzekutiv dhe

detyrat e tij.2. Krahason tipat e pushtetit

ekzekutiv.3. Analizon mënyrat që

përdor pushteti ekzekutiv

për zbatimin e ligjeve.

Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq një folëse lajmesh, që po jepte lajmin e

radhës. “Kreu i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun e qeverisë çeke”, – thoshte ajo

dhe në ekranu shfaq kryeministri i vendit. Genti e dinte që

kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryeministri. Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i qeverisë, kurse presidenti

kreu i shtetit.• Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria

dhe shteti? – pyeti sërish Genti.• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti?

18 a. Pushteti gjyqësor

1. Përcakton misionin, parimet dhe detyrat e pushtetit gjyqësor me

organet e tij.2. Përshkruan organizimin

dhe funksionet e këtijpushteti.

3. Analizon mënyrat që përdor pushteti gjyqësor për

zgjidhjen e problemeve.

Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që këndi i lojërave pranë pallatit të tyre

ishte rrethuar me llamarina. Shumë banorë nuk kishin dijeni që aty ishte planifikuar të ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda

rrethimit kishte filluar puna. Të zemëruar, ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia drejtuan gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të padrejtë, për ta kthyer këndin e lojërave në një

pallat shumëkatësh.• Po ju, si do të kishit vepruar?

QYTETARI

1

19 b. Sistemi zgjedhor

1. Përcaktojnë rëndësinë e zgjedhjeve dhe të votimit

2. Dallon sistemet kryesore zgjedhore në botë.

3. Vlerëson avantazhet dhe të metat e secilit sistem.

Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa viteve më parë kishte votuar për partinë që ai mendonte se kishte program politik më tëmirë, kurse për individin kishte votuar dikë

që ishte i një partie tjetër. Sibora nuk e kuptonte se si mund të votosh një individ që

nuk është i asaj partie. Babai i shpjegoi se atëherë vendi ynë kishte një sistem zgjedhor të përzier, që e lejonte një zgjedhje të tillë.

• Si e shpjegoni ju një gjë të tillë?

20 a. Partitë politike

1. Shpjegon me fjalët e veta kuptimin e partive politike.2. Thekson qëllimin e tyre.3. Diskuton mbi

rëndësinë e partive politike në

demokraci.4. Krahason sistemet

partiake kryesore në botë.

5. Vlerëson avantazhet dhe disavantazhet e sistemeve

partiake.

- Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend i madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, që jemi vend i vogël, kemi kaq shumë parti? Si është më mirë për qeverisjen e një vendi, të

ketë shumë apo pak parti politike? - pyeti Alba mësuesen.

• Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?

21b. Votimi dhe të drejtat e votuesve

1. Përshkruan të drejtat politike si dhe e drejta për të votuar, për të zgjedhur

dhe për tù zgjedhur si dhe kushtet që duhet të

plotësojë një qytetar për tì gëzuar këto të drejta.

2. Përcakton meritat dhe cilësitë e kandidatit dhe të planit për të cilin do tà votojnë për të marrë mbështetjen e votuesve3. Mëson, reflekton nga e

kaluara dhe kjo e ndihmon të jap mendimin e tij për

të përmirësuar rregullat e votimit, për mënyrën e organizimit dhe zhvillimit

të zgjedhjeve.

Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para se të votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se tashmë e di si të votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos jetë e pavlefshme. Ti ke përgjegjësi për votën

tënde!• Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi

për votën tënde”?

LIBËR MËSU

ESI

12

22

a. Veprimtari praktike: Rëndësia e debatit publik

në demokraci


23

b. Projekt: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time

Ora e parë Sipas formatit të dhënë në tekst

24-25

a. Projekt: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time

b. TEST-2

Ora e dytë

Vlerësim me shkrim për qën-

drueshmërinë e njohurive.

Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty problemet që ka shkolla dhe bashkëmoshatarët e

tyre. Gjithmonë përpara se të marrin pjesë në takimin e radhës, këshillohen me shokët dhe shoqet e tyre dhe informohen për çështjet që do të diskutojnë në parlamentin e tyre. Parla- menti Rinor synon të nxitë dhe të mbështetë

të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë e vendit dhe që zëri i tyre të

dëgjohet.• Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A

keni dëgjuar për të?

Teksti

IV.

Pjesëmarrja qytetare (10 orë)

26 a. Pjesëmarrja qytetare

1.Përshkruan rëndësinë e pjesëmarrjes qytetare.

2. Liston nivelet e pjesëmarrjes qytetare.

3. Rendit mënyrat e pjesëmarrjes qytetare.

* Analizon fakte, problem që e shqetësojnë në komunitet dhe reflekton për

zgjidhjen e tyre.







Insert

Vlerësimindividual

Vlerësim me gojë

Vlerësim për angazhimin

në grup


detyrave


aktiviteti

Libri i më- suesit

Burime materiale


për informimin

e qytetarëve dhe vep- rimtarinë

shoqërore.Broshura e DTHNJ

nga media, internet.

Kllaster

Lexim i orientuar


seve punimeve

Edukimi përdemokracinë Edukimi ligjor

Metoda interaktive Portofoli, duke stimuluar më

të mirët

Informacione për veprimtari të ndryshme, të qytetarëve

QYTETARI

1

27 b. Qytetaria aktive

1. Përkufizon konceptin e qytetarit dhe qytetarisë

aktive.2. Rendit disa motive,

arsye që na bëjnë ne qytetar

aktiv.3. Përshkruan me argument disa nga rrugët e realizimit të pjesëmarrjes qytetare në

demokraci.

Pak kohë më parë u zhvillua konferenca “Për aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin ekonomik të të rinjve”. Një i ri nga Librazhdi u shpreh: “Ne po ngremë zërin, që në qytetin tonë të kemi një qendër rinore. Për momentin kemi

arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe bisedojmë me njëri-tjetrin për

çështjet që na shqetësojnë”.• Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë

zërin”? Tregoni një rast kur keni ngritur zërin për një problem.

28 a. Informimi

1. Përshkruan me fjalët e veta konceptin “informim”, liria e shprehjes, shtypit.

2. Sqaron rëndësinë për informim, informimi i

publikut.3. Argumenton faktorët

që ndikojnë informimin e

publikut.* Mëson, nga e kaluara për censurën, reflekton për të gjykuar në informimin e

sotëm.

Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në stacionin e autobusit të linjës për të vajtur në shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ndaloi

në stacion. Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën sytë rreth e rrotull, por nuk panë asnjë njoftim

që aty nuk do të kishte më stacion. Atë ditë nuk

e arritën dot orën e parë të mësimit. Më vonë morën vesh se stacioni ishte hequr, mirëpo si shumë qytetarë të tjerë, ata nuk ishin infor-

muar për këtë vendim të bashkisë.• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës

dhe Dritanit në këtë rast?• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat

mundtë jenë disa prej tyre?

29 b. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik

1. Përshkruan me fjalët e veta si e kupton “të dëgjuarit”, dëgjues aktiv.2. Evidenton rëndësinë e të dëgjuarit në mënyrë

aktive.3. Argumenton

rëndësinë e mendimit kritik.

Një pasdite Denisi po i tregonte babait se në klasë kishin mësuar si të ndërtoni një qark elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta

krijonte qarkun para pjesëtarëve të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si duhet të lid-

heshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai, duke e ndihmuar, i tha se ai nuk kishte

qenë një dëgjues aktiv në klasë.• Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë

një dëgjues i mirë?

LIBËR MËSU

ESI

14

30a. Interesi publik

dhe politikatpublike

1. Përshkruan me fjalët e veta si e kupton interesi publik ,politika publike.

2. Rendit politikat publike.3. Mëson, si hartohet

një politikë publike.

Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të furnizonte me energji gjithë zonën, duhet të prishen disa banesa. Shumë qytetarë ishin

dakord për ndërtimin e hidrocentralit, që të furnizoheshin rregullisht dhe të paguanin më

pak për energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do të ndërtohej HEC-i, e kundërshtuan këtë

vendim.• Sipas jush, cili është interesi publik në

këtë rast?

31 b. Protestat dhe demonstratat

1. Përkufizon me fjalët e veta konceptet veprimi shoqëror, protesta, demonstrata bojkoti tubimi dhe marshimi

2. Rendit faktorët, qëllim- in që e bëjnë të mundur

përdorimin e tyre.3. Dallon format e

veprimit social. Mëson, nga e kaluara dhe kjo e ndihmon të reflektojë për veprimtari sociale në të

ardhmen.

Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës së Kryeministrisë, mijëra qytetarë

protestuan kundër importit të armëve kimike, me qëllim shkatërrimin e tyre.

• A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse protestuesit zgjodhën këtë institucion dhe jo një tjetër?

32a. Problemet vendore dhe kombëtare

1. Përcakton kriteret për identifikimin e proble-

meve vendore, kombëtare.2. Analizon faktin pse

duhen analizuar proble-met.

3. Argumenton rëndësinë e ndikimit të pjesëmarrjes

qytetare në zgjidhjen e problemeve vendore dhe

kombëtare.4. Ndërgjegjësohet duke treguar mënyrat për t’i

zgjidhur ato.

Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në të njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë alkool; nganjëherë grinden dhe bëjnë shumë zhurmë. Cili është problemi këtu? Konsumi i alkoolit?

Zhurma? Vetë mbledhja? Apo fakti që nuk kanë vend tjetër për të shkuar? Para se të

kërkohet zgjidhja, duhet sqaruar se cili është problemi në këtë rast.

• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.

33b. Projekt: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim

Ora e parë Sipas formatit të dhënë në tekst

34

a. Projekt: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim

Ora e dytë Sipas formatit të dhënë në tekst

35 b. TEST-3

Vlerësim me shkrim për qën-

drueshmërinëe njohurive

QYTETARI

1

Plani sintetik sipas nismës “2 orë në javë”

“Qytetari 9”

TEMATIKASHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS

SHTATOR – DHJETOR (13 ORË) JANAR – MARS (12 ORË) PRILL – QERSHOR (10 ORË)

Pushteti, autoriteti, qeverisja

35 orë

I.Ç’është demokracia (7 orë)

III.Funksionimi i demokracisë (12 orë)

IV.Pjesëmarrja qytetare (10 orë)

1/a. Çfarë është demokracia? 1/b. Kushtet e demokracisë

1/a. Funksionimi i demokracisë 1/b. Roli i institucioneve në demokraci

1/a. Pjesëmarrja qytetare 1/b. Qytetaria aktive

2/a. Elementet e demokracisë 2/b. Demokracia e drejtpërdrejtë

2/a. Pushteti legjislativ 2/b. Pushteti ekzekutiv

2/a. Informimi2/b. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik

3/a. Demokracia e përfaqësuar3/b. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë

3/a. Pushteti gjyqësor 3/b. Sistemi zgjedhor

3/a. Interesi publik dhe politikat publike 3/b. Protestat dhe demonstratat

4/a. Veprimtari praktike 1: Praktikat e demokracisë

4/a. Partitë politike4/b. Votimi dhe të drejtat e votuesve

4/a. Problemet vendore dhe kombëtare4/b. PROJEKT: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin

timII. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë

demokracinë (6 orë)4/b. Faktorët që mbështesin demokracinë 5/a. PROJEKT: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin

tim5/b. TEST-3

5/a. Veprimtari Praktike: Rëndësia e debatit publik në demokraci

5/b. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtavedhe lirive në shkollën time5/a. Demokracia në Shqipëri

5/b. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tone.

6/a. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time

6/b. TEST-2

6/a. Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbrojnë demokracinë

6/b. Veprimtari praktike 2: Faktorët që mbështesin dhe pengojnë demokracinë

7/ ½ TEST-1

LIBËR MËSU

ESI

16

QYTETARIA 9

17

QËLLIMET E PROGRAMIT TË LËNDËS SË QYTETARISË

Edukimi për qytetarinë demokratike synon:» të përgatisë të rinjtë për pjesëmarrje aktive në shoqërinë demokratike, duke fuqizuar kulturën demokratike;» të aftësojë të rinjtë në luftën kundër ksenofobisë, dhunës, racizmit, nacionalizmit agresiv dhe intolerancës;» të sigurojë dhe të forcojë kohezionin shoqëror, drejtësinë sociale dhe në të mirën e përgjithshme;e;

Mbështetur në këto qëllime të përgjithshme, programi i lëndës së qytetarisë synon:» t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar njohuritë dhe aftësitë intelektuale, të domosdoshme për të kuptuar,

për të analizuar dhe për të ndikuar në politikat sociale dhe mënyrat e zbatimit të tyre;» t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar aftësitë e pjesëmarrjes qytetare të nxënësve dhe përfshirjen e tyre

të vetëdijshme dhe të kualifikuar në zgjidhjen e problemeve të komunitetit;

Kompetenca qytetare» Programi i qytetarisë, si pjesë e fushës “Shoqëria dhe mjedisi”, përmes kërkimit, krijon kushte në mënyrë të

veçantë për ndërtimin dhe demonstrimin nga nxënësi të kompetencës qytetare. Ky program kontribuon edhe në zhvillimin e kompetencave të tjera kyç. Rezultatet e të nxënit të synuara nga programi i lëndës së qytetarisë nxitin, në shkallë të ndryshme, edhe zhvillimin e kompetencave të tjera kyç.

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit» Programi i qytetarisë krijon mundësi për zhvillimin e shkathtësive komunikuese. Nxënësi përdor materiale të

printuara, vizuale dhe digjitale, për të eksploruar dukuritë, proceset shoqërore, politike, ekonomike, kulturore etj, në kohë dhe në hapësirë. Ai mëson si të vlerësojë këto burime dhe kuptojë si gjuha mund të përdoret për të zhvilluar më tej të nxënit. Përmes diskutimeve, lojës në role, debateve, prezantimeve etj, nxënësi zhvillon shkathtësitë të të shprehurit; në mënyrë progresive ai zhvillon dhe përdor fjalorin e përshtatshëm për të komunikuar idetë, informacionet etj. në mjedise dhe për audienca të ndryshme.

* Kompetenca e të menduarit» Nxënësi zhvillon të menduarin kritik dhe krijues gjatë vlerësimit të të dhënave dhe përdorimit të tyre, teston

shpjegimet dhe peshon argumentet. Ai zhvillon shkathtësitë për marrjen e vendimeve dhe strategjitë që e ndihmojnë të mendojë në mënyrë analitikedhe logjike. Programi mundëson që nxënësi të kuptojë vlerën dhe procesin e drejtimit të pyetjeve, të jetë krijues dhe të zhvillojë imagjinatën në vëzhgimet që bën në terren. Programi i qytetarisë nxit përdorimin e matematikës dhe të mendimit matematik, për interpretimin e të dhënave etj.

»Kompetenca e të nxënit

» Për të mbështetur edukimin për qytetari demokratike, nxënësi shfrytëzon informacionin nga burime të ndryshme, gjykon vlefshmërinë dhe rëndësinë e tij. Në procesin e kërkimit, ai përdor teknologjinë e informacionit dhe komunikimit për përgatitjen e prezantimeve të tij dhe komunikimin e gjetjeve. Nxënësi mendon në mënyrë kritikekur shqyrton pasojat e veprimtarisë njerëzore në një mjedis të caktuar, kur vlerëson zgjidhjet e problemeve globale,

Kompetenca personale» Programi i qytetarisë nxit të nxënit e bazuar në kërkim, duke zhvilluar aftësinë e nxënësve për të menaxhuar

veten. Nxënësi kupton rolin e tyre në procesin e të nxënit dhe në kryerjen e hetimeve, aftësohen të jenë të pavarur në zbatimin e njohurive dhe shkathtësive, dhe në marrjen e vendimeve. Përmes punës në bashkëpunim në klasë dhe në terren, nxënësit zhvillojnë aftësitë ndërpersonale dhe mësojnë të vlerësojnë perspektivat e ndryshme të anëtarëve të tjerë të grupit.

Kompetenca digjitale» Nxënësi zhvillon kompetencën digjitale përmes përdorimit të TIK-ut në mënyrë efektive dhe të përshtatshme kur

kërkon, krijon, përpunon, komunikon idetë dhe informacionin për dukuritë shoqërore, politike, kulturore etj.

REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE KYÇ QË REALIZOHEN NËPËRMJET LËNDËS SË QYTETARISË

Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit(Nxënësi komunikon në mënyrë efektive)

» Shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit.» Dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,

sqarime dhe propozime.» Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalëve, koncepteve) të reja, duke përdorur

gjuhën dhefjalorin e përshtatshëm.

Kompetenca e të menduarit» (Nxënësi mendon në mënyrë kritike dhe krijuese)» Parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në medie.» Zgjidh një problem(shoqëror, shkencor etj.) dhe arsyeton përzgjedhjen e procedurave përkatëse.» Përzgjedh dhe demonstron strategji të ndryshme për zgjidhjen e një problemi (shkencor, shoqëror).» Shpjegon mënyrën e zhvillimit të një procesi natyror ose shoqëror, duke e ilustruar atë me shembuj konkretë.» Krahason ngjashmëritë dhe dallimet e fazave më të rëndësishme nëpër të cilat është zhvilluar një proces/dukuri

shoqërore.»

Kompetenca e të nxënit(Nxënësi mëson për të nxënë)

» Përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme (libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i shfrytëzon përrealizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasifikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën.

» Shfrytëzon të dhënat për të demonstruar të kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave në shkenca shoqërore, duke i sqaruar nëpërmjet formave të ndryshme të të shprehurit.

» Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim(tekst shkollor, libër, internet, medie)për të nxënë njëtemë,veprim,aktivitet ose detyrë që i kërkohet.

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin(Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive)» Zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për

shkollën ose për komunitetin.» Diskuton në grup për rëndësinë që ka mbrojtja e mjedisit, pasojat që sjell dëmtimi i tij për jetën e njeriut dhe

propozon masat që duhen ndërmarrë për evitimin e tyre.» Bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.)për

realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj).

Kompetenca personale(Nxënësi bën jetë të shëndetshme)

» Vlerëson shkaqet e një situate të mundshme konflikti midis moshatarëve ose anëtarëve të grupit dhe propozon alternativa për parandalimin dhe zgjidhjen, duke ndarë përvojat dhe mendimet në grup.

Kompetenca qytetare(Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët)

» Tregon vetëbesim të lartë në marrjen e vendimeve për veprimet që ndërmerr pa dëmtuar interesat e të tjerëve, të cilat kontribuojnë në rritjen e cilësisë së aktivitetit të grupit shoqëror/komunitetit.

Kompetenca digjitale» Përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet

në distancë për zhvillimin e njohurive.» Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione të marra nga

interneti, duke i përmbledhur ato.

LIBËR MËSUESI

18

QYTETARIA 9

KLASA 9

Tematika: Pushteti, autoriteti, qeverisjaPërmes kësaj tematike, nxënësit fitojnë dije dhe ndërtojnë njohuri për rregullat e jetës kolektive e kushtet demokratike për zbatimin e tyre, si dhe për mundësitë që ekzistojnë në një shoqëri demokratike, në të gjitha nivelet e jetës politike. Ata ndërto- jnë njohuri për institucionet publike demokratike dhe për rregullat e lirisë dhe të vepruarit, dhe ndërgjegjësohen që ndërtimi i institucioneve demokratike dhe gëzimi i këtyre lirive, janë përgjegjësi e të gjithë qytetarëve.

Rezultatet e të nxënit Ç’është demokracia? Orë të sugjeruara: 8 orëKjo tematikë synon të aftësojë nxënësit në njohjen e konceptit të demokracisë, të përkufizimeve të ndryshme të saj dhe ta aftësojë atë të zbatojë këto njohuri në vendimmarrjet e jetës së tij të përditshme. Duke njohur karakteristikat kryesore të demokracisë, nxënësi njihet me një listë kriteresh mbi bazën e të cilave ai vlerëson sjelljet, qëndrimet, praktikat e politikat demokratike e jodemokratike dhe përcakton qëndrimin e tij në raport me realitetin në të cilin jeton, duke filluar nga familja, shkolla, lagjja e më gjerë.

Njohuritë Shkathtësitë dhe aftësitë Qëndrime dhe vlera

• Demokracia.• Karakteristikat e

demokracisë.• Demokracia e

drejt- përdrejtë.• Demokracia e përfaqë-

suar.• Kushtet e demokracisë.• Elemente të

demokracisë.• Praktikat e

demokracisë.

Nxënësi/ja:• Dallon dhe përkufizon me fjalët e tij konceptet e ndryshme për

demokracinë;• dallon demokracinë e drejtpërdrejtë nga demokracia e

përfaqësuar dhe liston karakteristikat kryesore të tyre;• dallon argumentet që mbështesin nga ata që i kundërvihen

demokracisë;• mban dhe të shpreh qëndrimin e tij ndaj demokracisë dhe

tipareve të saj;• vlerëson nëse mendimet dhe sjelljet e tij janë pro apo kundër

demokracisë;• eksploron dhe vlerëson elemente dhe praktika të demokracisë

në bashkësinë ku jeton, në shtëpi, në klasë, në lagje dhe në realitetin shqiptar;

• parashikon dukuri të ndryshme në fusha të ndryshme të jetës (në familje, në shkollë, në lagje etj.), duke u nisur nga praktikat dheprirjet aktuale që vihen re në të.

Nxënësi/ja:• Mban dhe shpreh

qëndrim- in e tij ndaj demokracisë dhe tipareve të saj;

• vlerëson nëse mendimet dhe sjelljet e tij janë pro apo kundër demokracisë.

Rezultatet e të nxënitTema: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë Orë të sugjeruara: 6 orëKjo tematikë synon të mundësojë aftësimin e nxënësve në njohjen e faktorëve kryesorë që mbështesin dhe të atyre që pen- gojnë demokracinë. Nxënësit, përmes kësaj linje njihen me disa prej karakteristikave dhe prirjeve individuale që, të vëna në zbatim, mund të mbështesin apo mund të pengojnë demokracinë. Në këtë mënyrë, ata aftësohen të gjykojnë veten dhe të tjerët në raport jo vetëm me përgjegjësinë e tyre qytetare, por edhe në raport me aftësitë që kërkohen për të qenë pjesëmarrës të kualifikuar në ndërtimin e demokracisë dhe të atyre që kërkohen, për ta mbrojtur e konsoliduar atë.

Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime

Faktorë që mbështesin demokracinë.

• Faktorë që pengojnë demokracinë.

• Karakteristika individuale.

• Karakteristika sho- qërore.

Nxënësi/ja:• Përcakton disa nga faktorët që mbështesin dhe të atyre që

pengo- jnë demokracinë;• identifikon faktorë që mbështesin dhe pengojnë demokracinë

në klasë, shkollë, lagje, vend;• identifikon faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve

që mbështesin dhe të atyre që rrezikojnë demokracinë në Shqipëri;

• jep një përcaktim lidhur me tiparet e realitetit në Shqipëri që mund të rrezikojnë demokracinë;

• diskuton për mundësinë e zvogëlimit të veprimit të faktorëve që rrezikojnë demokracinë në Shqipëri.

Nxënësi/ja:• Identifikon faktorët që

pengojnë demokracinë në klasë dhe në shkollë

• diskuton dhe jep ide për mundësinë e zvogëlimit të veprimit të faktorëve që rrezikojnë demokracinë në Shqipëri.

19

Rezultatet e të nxënit Funskionimi i demokracisë Orë të sugjeruara: 12 orëKjo temë e mundëson nxënësin të njihet me elementet kryesore të funksionimit të demokracisë, me detyrat që zgjidh ose

mund të zgjidhë dhe me ato që nuk mund t’i zgjidhë në një kohë dhe hapësirë të dhënë.Në këtë linjë, nxënësi njihet me rolin e institucioneve demokratike, me funksionet kryesore të pushtetit dhe rëndësinë e funksionimit të tyre të pavarur, si kusht për të minimizuar abuzimet e pushtetit etj.Po kështu, në këtë linjë nxënësi mëson të gjithë faktorët që realizojnë funksionimin e demokracisë, që nga përfaqësimi i indi- vidëve në parti, identifikimi i interesave të përbashkëta që mundësojnë këtë përfaqësim, pjesëmarrja në zgjedhje e votime etj., etj.Në këtë mënyrë ai fiton të gjithë aftësitë intelektuale e politike të domosdoshme për një pjesëmarrje të vetëdijshme e të kualifikuar në jetën e proceset demokratike në bashkësinë ku jeton, në shkollë, lagje e më gjerë.


Funksionimi i demokracisë.Çështje të demokracisë.• Institucion.• Roli i institucionit.• Kritere të demokracisë.• Struktura e qeverisjes.• Funksion legjislativ.• Funksion ekzekutiv.• Funksion gjyqësor.• Roli i individit.

• Diskutimet.• Debati publik.• Vendimmarrjet.• Partitë politike.• Zgjedhjet.• Përfaqësim.• Kandidatët.• Votimi.• Procedura votimi.

Nxënësi/ja:• Përshkruan disa nga çështjet që duhet të zgjidhë demokracia

në përgjithësi dhe demokracia shqiptare në mënyrë të veçantë;• eksploron çështje që janë parësore për t’u zgjidhur në shkollë

dhe në bashkësinë ku jeton;• përshkruan rolin e institucioneve demokratike;• vlerëson veprimtarinë e institucioneve në Shqipëri, duke i

krahasu- ar me qëllimet dhe vlerat e demokracisë;• tregon çfarë duhet të përmirësohet në veprimtarinë e shkollës

(të lagjes etj;) nga pikëpamja e qeverisjes demokratike të saj;• përshkruan strukturën e qeverisjes në një demokraci dhe

detyrat kryesore të tri degëve të pushtetit;• dallon elemente demokratike ose jodemokratike në funksionimin

e pushtetit dhe të degëve të ndryshme të tij në Shqipëri;• identifikon faktorë të ndryshëm ekonomikë, shoqërorë, politikë

etj., që ndikojnë në cilësinë e funksionimit të pushtetit demokratik në Shqipëri;

• tregon cili duhet të jetë roli i individëve në demokraci dhe gjykon për rolin e individëve në shoqërinë shqiptare në drejtim të zhvillimit ose pengimit të proceseve demokratike;

• përshkruan rolin e partive politike në demokraci dhe marrëdhëni- et e tyre me interesat e individëve që organizohen në parti;

• përshkruan rolin e zgjedhjeve dhe të votimit në një demokraci;

Nxënësi/ja:• Diskuton për rëndësinë e

zbatimit të procedurave të drejta të votimit;

• diskuton për rëndësinë e tolerancës politike dhe të pranimit të rezultateve të zgjedhjeve (dhe të humbjes së zgjedhjeve) demokratike, në një demokraci;

• diskuton për karakterin demokratik të zgjedhjeve në Shqipëri, gjatë viteve të fundit;

• organizon vetë zgjedhjet e qeverisë së nxënësve në klasën dhe në shkollën e tyre, duke mbajtur parasysh qëllimet e qeverisë së nxënësve, cilësinë e përfaqësuesve, procedurat e zgjedhjes dhe të votimit demokratik etj.

Rezultatet e të nxënit Pjesëmarrja qytetare Orë të sugjeruara: 8 orëKjo temë ka të bëjë me qëllimin final të edukimit qytetar e politik, pikërisht me pjesëmarrjen e nxënësit në jetën publike e politike të bashkësisë, ku jeton.


• Përgjegjësi qytetare.• Pjesëmarrje qytetare.• Informim.• Gjykim kritik.• Dëgjim aktiv dhe

krijues.• Interes publik.• Politikë publike.• Protestë.• Demonstratë.• Probleme vendore.• Problem kombëtar.

Nxënësi/ja:• Diskuton për rëndësinë e pjesëmarrjes qytetare në demokraci;• diskuton për rëndësinë që ka të qenit qytetar i informuar,

për cilësinë e pjesëmarrjes qytetare;• përshkruan disa nga rrugët e realizimit të pjesëmarrjes qytetare

në demokraci;• diskuton për mundësitë dhe rrugët e rritjes së pjesëmarrjes

qytetare në realitetin ku jetojnë (lagje, shkollë, fshat, qytet etj.);• identifikon probleme për zgjidhje në mjedisin, ku jetojnë

dhe formulon e paraqet politikën publike për zgjidhjen e tyre.

Nxënësi/ja:• Diskuton për mundësitë

dhe rrugët e rritjes së pjesëmarrjes qytetare në realitetin ku jetojnë (lagje, shkollë, fshat, qytet etj.);

LIBËR MËSUESIPLANI ANALITIK QYTETARI 9

(1 orë në javë)Total = 35 orë

Njohuri të reja = 25 orëVeprimtari praktike dhe projekte = 7 orë

Testime = 3 orë

Tematika Nr. Temat mësimore Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet

1 Çfarë është demokracia?

Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin e shkollës dhe po mendonin çfarë loje të luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, thotë:- Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se ndonjëri nga ju do të më kundërshtojë!Të tjerët pranuan pa u ankuar.• Si mendoni ju, a është demokratik vendimi i marrë në këtë rast? Pse?


Vlerësim individual

Vlerësim me gojë

Vlerësim për angazhimin në grup

Vlerësim të punimeve në dosje, realizimi i detyrave

Vlerësim të veprimarive, aktiviteti

Vlerësim i shkrimeve,eseve dhe punimeve

Portofoli, duke stimuluar më të mirët

Teksti i nxënësit

2 Kushtet e demokracisë

Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-së, por edhe në disa shtete të tjera, ka pasur protesta nga të rinjtë, të cilët kërkojnë që e drejta për të votuar të ushtrohet që në moshën 16-vjeçare.• Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën e këtyre të rinjve?

Argumentoni.

Punë individuale, punë në grup.

Libri i mësuesit

e-libri (libri i digjitalizuar)

Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedhjet për qeverinë e nxënësve. Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandidonin, u tërhoqën, sepse sipas tyre, “mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do të bënin pjesë në qeveri”.• A është kjo një shkollë demokratike?• Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta ndryshojnë situatën në shkollën

e tyre?• Po mësuesit dhe prindërit?

Brainstorming

I.Ç’është demokracia(7 orë)

3 Elementet e demokracisë

Shkrimi dhe rrjeti i diskutimit

Burime materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet.

Tabela e kon-cepteve

4 Demokracia e drejtpërdrejtë

Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie duhet të merrej vendimi për vendin e koshave të plehrave. Disa anëtarë të këshillit bashkiak mendonin të vendoseshin më shumë kosha në një lagje ku jetonin më shumë njerëz të varfër. Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të kundërshtuar vendimin.• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?• Çfarë nuk marrin parasysh ata?• A është vendimi i tyre demokratik?

Kllaster

Lexim i orientuar

Analizë të ilustrimeve, fotove.

Edukimi përdemokracinë

Informacione nga media, historia, gjeografia, jeta reale

5 Demokracia e përfaqësuar

Punohet me hartën në libër dhe evidentohen nga nxënësit shtetet më demokratike në botë.Argumentoni faktin.

QYTETARI

2

6Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë

Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokratik nxorën fituese një parti me 51% të votave. Një nga premtimet e partisë gjatë fushatës zgjedhore, ishte që të largonte nga vendi emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet krijon shumë probleme për dokumentacionin e emigrantëve, ndaj shumica prej tyre janë të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse jetojnë aty prej kohësh.• A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në lidhje me emigrantët? Pse?• Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse u kanë pëlqyer premtimet

e tjera të saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë duhet të bëjnë ata, nëse dotë zbatohen masat ndaj emigrantëve?

7Praktikat e demokracisë (Vep- rimtari praktike)

II. Faktorët që ndihmo- jnë dhe pengojnë demo- kracinë(6 orë)

8Faktorët që mbështesin demokracinë

Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë shohim njerëz që nuk plotëso- jnë dot nevojat e tyre bazë për ushqim dhe strehim.• Si shpjegohet kjo dukuri? A është ky një tregues i moszbatimit

të demokracisë?Bashkëbisedim, shpjegim


Shkrimi dhe rrjeti i diskutimit, me debat, analizë dhe koment



Insert

Kllaster

Lexim i orientuar

Metoda interaktive


Vlerësim me gojë


Vlerësim për realizimin e detyrave


Vlerësim të shkrimeve,eseve punimeve


Vlerësim me shkrim për qëndrueshmërinë e njohurive

Teksti i nxënësit

Libri i mësuesit


Burime materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet.


Informacione nga media, jeta reale

9 Demokracia në Shqipëri

Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të madhe të jetës së saj në sistemin e regjimit diktatorial. Ajo tregon se në zgjedhje ishin të detyruar të shkonin të gjithë dhe të votonin gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, ajo herë pas here thotë se i mungon shumë ajo kohë, pasi atëherë kishte më shumë rregull, njerëzit festonin më shumë festa bashkë etj.• Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e Albionit për jetën në

atë kohë?

10

Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tonë

Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e mëdha nuk raportojnë të gjitha të ardhurat e tyre dhe ndonjëherë arrijnë të korruptojnë punonjës të shtetit, për të shpëtuar nga tatimi.• Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash kanë situata të tilla

për demokracinë?

11

Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbro- jnë demokracinë

Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që të shkosh të votosh, sepse mendon se vota e saj nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore nuk shkoi të votonte. Babai dhe Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë se çdo problem i komunitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë është e rëndësishme.• Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë?

12

Faktorët që mbësht- esin dhe pengojnë demokracinë (Vep- rimtari praktike 2)


13 Test 1

LIBËR MËSU

ESI

22

14 Funksionimi i demokracisë

Në sistemin diktaktorial liria e fjalës është e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin e mëpar- shëm janë dënuar, vetëm sepse kanë shprehur një mendim të tyrin me zë të lartë.• Si mendoni ju, a është normale kjo për një vend demokratik?• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si ndikon ajo në zhvillimin e

vendit?Bashkëbisedim, shpjegim

III.Funk- sionimi i demo- kracisë (12 orë)

15 Roli i institucioneve në demokraci

Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një organizatë në komunitetin e tyre. Qëllimi i organizatës është të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata kanë një shok, familja e të cilit është në një situatë jo të mirë ekonomike. Andi dhe Ema vendosën të marrin më shumë informacione mbi këtë organizatë.• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organizatës për të ndihmuar

shokun e tyre?





Insert

Kllaster

Lexim i orientuar

Brainstorming

Krahasimi

Metoda interaktive

Loja me role

Diagram Veni


Vlerësim me gojë






Teksti i nxënësit

Libri i mësuesit


Burime materiale dhe literatura të ndryshme për funksionimin e demokracisë nga media, internet.


Informacione për votime të ndryshme, edhe në Qeverinëe nxënësve. Kushtetuta e R. Shqipërisë.

16 Pushteti legjislativ

Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në periudhën e absolutizmit, kur mbreti kishte përqendruar në duart e veta të gjitha pushtetet. Kjodoktrinë u konsolidua pas shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap shumë i rëndësishëm për demokracinë dhe lirinë. Dy autorët më në zë që kërkuan zbatimin e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon Loku dhe Monteskje. Shteti në të cilin ndarja e pushteteve është realizuar mësë miri, është SHBA-ja.

17 Pushteti ekzekutiv

Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq një folëse lajmesh, që po jepte lajmin e radhës. “Kreu i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun e qeverisë çeke”, – thoshte ajo dhe në ekran u shfaq kryeministri i vendit. Genti e dinte që kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryeministri.Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i qeverisë, kurse presidenti kreu i shtetit.• Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria dhe shteti? – pyeti sërish

Genti.• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti?

18 Pushteti gjyqësor

Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që këndi i lojërave pranë pallatit të tyre ishte rrethuar me llamarina. Shumë banorë nuk kishin dijeni që aty ishte planifikuar të ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda rrethimit kishte filluar puna. Të zemëruar, ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia dre tuan gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të padrejtë, për ta kthyer këndin e lojërave në një pallat shumëkatësh.• Po ju, si do të kishit vepruar?

19 Sistemi zgjedhor

Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa viteve më parë kishte votuar për partinë që ai mendonte se kishte program politik më të mirë, kurse për individin kishte votuar dikë që ishte i një partie tjetër. Sibora nuk e kuptonte se si mund të votosh një individ që nuk është i asaj partie. Babai i shpjegoi se atëherë vendi ynë kishte një sistem zgjedhor të përzier, që e lejonte një zgjedhje të tillë.• Si e shpjegoni ju një gjë të tillë?

Tabela e koncepteve

QYTETARI

2

20 Partitë politike

- Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend i madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, që jemi vend i vogël, kemi kaq shumë parti? Si është më mirë për qeverisjen e një vendi, të ketë shumë apo pak parti politike?- pyeti Alba mësuesen.• Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?

Vlerësim me shkrim për qëndrueshmërinë e njohurive.

21 Votimi dhe të drejtat e votuesve

Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para se të votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se tashmë e di si të votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos jetë e pavlefshme. Ti ke përgjegjësi për votën tënde!• Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi për votën tënde”?

22Rëndësia e debatit publik në demokraci (Veprimtari praktike)

23-24

Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time (Projekt)

25 TEST 2

26 Pjesëmarrja qytetare

Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty problemet që ka shkolla dhe bashkëmoshatarët e tyre. Gjithmonë përpara se të marrin pjesë në takimin e radhës, këshillohen me shokët dhe shoqet e tyre dhe informohen për çështjet që do të diskutojnë në parlamentin e tyre. Parlamenti Rinor synon të nxitë dhe të mbështetë të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë e vendit dhe që zëri i tyre të dëgjohet.• Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A keni dëgjuar për të?

IV.Pak kohë më parë u zhvillua konferenca “Për aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin ekonomik të të rinjve”. Një i ri nga Librazhdi u shpreh: “Ne po ngremë zërin, që në qytetin tonë të kemi një qendër rinore. Për momentin kemi arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe bisedojmë me njëri-tjetrin për çështjet që na shqetësojnë”.• Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë zërin”? Tregoni një rast kur keni

ngritur zërin për një problem.

Pjesëmar- rja qytetare (10 orë)

27 Qytetaria aktive

28 Informimi

Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në stacionin e autobusit të linjës për të vajtur në shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ndaloi në stacion. Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën sytë rreth e rrotull, por nuk panë asnjë njoftim që aty nuk do të kishte më stacion. Atë ditë nuk e arritën dot orën e parë të mësimit. Më vonë morën vesh se stacioni ishte hequr, mirëpo si shumë qytetarë të tjerë, ata nuk ishin informuar për këtë vendim të bashkisë.• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe Dritanit në këtë rast?• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat mund të jenë disa prej tyre?

LIBËR MËSU

ESI

24

29 Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik

Një pasdite Denisi po i tregonte babait se në klasë kishin mësuar si të ndërtoni një qark elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta krijonte qarkun para pjesëtarëve të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si duhet të lidheshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai, duke e ndihmuar, i tha se ai nuk kishte qenë një dëgjues aktiv në klasë.• Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë një dëgjues i mirë?


Vlerësim me gojë






Vlerësim me shkrim për qëndrueshmërinë e njohurive.

Teksti i nxënësit

Libri i mësuesit


Burime materiale dhe literatura të ndryshme për informimin e qytetarëve dhe veprimtarinë shoqërore.Broshura e D.Th.

Nj.nga media, interneti.


Informacione për vepimtari të ndryshme, të qytetarëve




30 Interesi publik dhe politikat publike

Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të furnizonte me energji gjithë zonën, duhet të prishen disa banesa. Shumë qytetarë ishin dakord për ndërtimin e hidrocentralit, që të furnizoheshin rregullisht dhe të paguanin më pak për energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do të ndërtohej HEC-i, e kundërshtuan këtë vendim.• Sipas jush, cili është interesi publik në këtë rast?

Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës së Kryeministrisë, mijëra qytetarë protestuan kundër importit të armëve kimike, me qëllim shkatërrimin e tyre.• A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse protestuesit zgjodhën këtë

institucion dhe jo një tjetër?

31 Protestat dhe demonstratat Harta e të pyeturit


32 Problemet vendore dhe kombëtare

Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në të njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë alkool; nganjëherë grinden dhe bëjnë shumë zhurmë. Cili është problemi këtu? Konsumi i alkoolit? Zhurma? Vetë mbledhja? Apo fakti që nuk kanë vend tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet zgjidhja, duhet sqaruar se cili është problemi në këtë rast.• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.

Insert

Kllaster

Lexim i orientuar

Metoda interaktive

33-34

Qytetar i përgjeg- jshëm në komunitetin tim (Projekt)

35 TEST 3

QYTETARI

2

PLANI SINTETIK(1 orë në javë)

Qytetari 9

TEMATIKASHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS

SHTATOR – DHJETOR (13 ORË) JANAR – MARS (12 ORË) PRILL – QERSHOR (10 ORË)

Pushteti, autoriteti, qeverisja

35 orë

I. Ç’është demokracia (8 orë) III. Funksionimi i demokracisë (12 orë) IV. Pjesëmarrja qytetare (10 orë)

1. Çfarë është demokracia? 1. Funksionimi i demokracisë 1. Pjesëmarrja qytetare

2. Kushtet e demokracisë 2. Roli i institucioneve në demokraci 2. Qytetaria aktive

3. Elementet e demokracisë 3. Pushteti legjislativ 3. Informimi

4. Demokracia e drejtpërdrejtë 4. Pushteti ekzekutiv 4. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik

5. Demokracia e përfaqësuar 5. Pushteti gjyqësor 5. Interesi publik dhe politikat publike

6. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë 6. Sistemi zgjedhor 6. Protestat dhe demonstratat

7. Praktikat e demokracisë (Veprimtari praktike)

7. Partitë politike7. Problemet vendore dhe kombëtare

II. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë (6 orë) 8. Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim

(Projekt)

8. Faktorët që mbështesin demokracinë8. Votimi dhe të drejtat e votuesve 9. Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim

(Projekt)9. Rëndësia e debatit publik në demokraci (Veprimtari praktike) 10. TEST 3

9. Demokracia në Shqipëri 10. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time

10. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tonë

11. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive në shkollën time

11. Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbrojnë demokracinë

12. TEST 212.Faktorët që mbështesin dhe pengojnë demokracinë (Veprimtari praktike)

13. TEST 1

LIBËR MËSU

ESI

26

QYTETARIA

27

demokracia

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: IX

Tematika 1: Ç’është demokraciaSituata e të nxënit: Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin e shkollës dhe po mendonin çfarë loje të luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, thotë:- Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se ndonjëri nga ju do të më kundërshtojë!Të tjerët pranuan pa u ankuar.• Si mendoni ju, a është demokratik vendimi i marrë në këtë rast?

Pse?

Tema mësimore1: Çfarë është demokracia

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:• dallon koncepte të ndryshme për demokracinë;• evidenton fillesat e saj demokracia• argumenton kuptimet që ka fjala “demokraci”.

Fjalë kyç:• demokraci• liri• sundim i shumicës• pushtet i barabartë

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar gjuha dhe komunikimi historia, arte.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Organizimi i orës së mësimit: PNP

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, diskutim, debatMe metodën e bashkëbisedimit dhe të diskutimit, nxënësit punojnë situatën në libër. Mësuesi/ja i drejton klasës pyetjet:

» Ç’është demokracia?» Si e kuptoni ju demokracinë?

Për këtë qëllim zhvillohet me nxënësit një brainstorming në tabelë, ku nxënësit japin mendime për konceptin e demokracisë.

formë e qeverisjes veprim sipas ligjitështë kompromis

marrje vendimesh është proces dhe jo akt ose veprim i çastit

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, shpjegim

sistem shoqëror, kurse liria është një kusht i domosdoshëm për ekzistencën e saj.DEMOKRACIA: nuk është thjesht një sistem idesh, por një sistem praktikash, mënyrash

veprimi. është institucionalizimi i lirisë.

Demokracia si formë ofron mundësi të për të gjithë;qeverisje: buron nga populli i takon popullit dhe i shërben atij;

bashkon individët e një shoqërie duke mbrojtur dhe respektuar të drejtat dhe lirinë e gjithsecilit;nënkupton pjesëmarrjen e të gjithë njerëzve në jetën politike e shoqërore të vendit; zgjedhjet dhe zëvendësimi i qeverive bëhet me zgjedhje të lira;nënkupton sundimin e ligjit, kjo do të thotë se ligjet zbatohen njëlloj për të gjithë qytetarët.

LIBËR MËSUESI

28

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin (e pavarur dhe me grupe)Reflektimi. Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin (lexim i orientuar), duke mbajtur shënime. Merren mendimet e nxënësve.1. Diskutojnë për “Fillesat e demokracisë”.2. Aspirata më e vjetër e popujve.

Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.* Pyetje për vetëvlerësim. Kërkohet nga nxënësit që për 5 minuta të punojnë me veprimtaritë në tekst dhe të diskutojnë për to.Klasa punon e ndarë në grupe: Renditni nenet që zbatohen në një shtet demokratik.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst faqe 7.Ose tema: Sikur ju të ishit Kryeministër ose President i Shqipërisë, çfarë do të bënit që demokracia në vend të funksiononte më mirë?

VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit, argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ata.


Tematika 1: Ç’është demokraciaSituata e të nxënit: Kohët e fundit në San Francisko të SHBA- së, por edhe në disa shtete të tjera, ka pasur protesta nga të rinjtë, të cilët kërkojnë që e drejta për të votuar të ushtrohet që në moshën 16-vjeçare.• Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën e këtyre të rinjve?

Argumentoni.

Tema mësimore 2: Kushtet e demokracisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• liston kushtet e demokracisë;• rendit parimet e demokracisë dhe diskuton për: barazinë,

pjesëmarrjen, respekti për të drejtat e njeriut dhe sundimi i shumicës;

• krahason llogaridhënien me transparencën;• përcakton rolin e qytetarëve në një vend demokratik.

Fjalë kyç:• barazi• pjesëmarrje• të drejtat e qytetarëve• llogaridhënie• transparencë• roli qytetar

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimitNë fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Punohet me situatën në libër.Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin (lexim i orientuar), duke mbajtur shënime. Merren mendimet e nxënësve të shënuara në tabelë.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe bashkëbisedimPër 15 minuta nxënësit lexojnë (lexim i orientuar).

Shumica të ushtrojë pushtetinKushtet e Të ketë një tërësi institucioneshdemokracisë: Transparenca

Barazia PjesëmarrjaRespekti për të drejtat e njeriut. Llogaridhënia

populli përfaqësues qeveri

QYTETARIA

29

Pjesëmarrja në jetën duke u përfshirë në fushatën zgjedhore për një parti apo kandidat, politike realizohet duke kandiduar më vete, në disa forma:

» duke diskutuar dhe debatuar për çështjet publike» duke ndjekur takimet në komunitet ose në këshillat vendorë,» duke nënshkruar peticione kundër vendimeve të qeverisë,» duke marrë pjesë në protesta.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo punë me grupe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit. Diskutohen përgjigjet e nxënësve të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.

Veprimtari në klasë. Punohet me diagramin në tekst,

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst, faqe 9.VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ato.


Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedhjet për qeverinë e nxënësve.Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandidonin, u tërhoqën, sepse sipas tyre, “mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do të bënin pjesë në qeveri”.• A është kjo një shkollë demokratike?• Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta ndryshojnë situatën në

shkollën e tyre?• Po mësuesit dhe prindërit?

Tema mësimore 3: Elementet e demokracisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• liston elementet e demokracisë;• përcakton funksionin e elementëve të demokracisë si:

zgjedhjet, kuvendi, qeveria dhe opozita, ndarja e pushteteve dhe sundimi i ligjit;

• menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në grup.

Fjalë kyç:• zgjedhje• parlament• qeveri opozitë• ndarje e pushteteve• sundimi i ligjit.

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet. Edukimi për demokracinë



HAPI I PARË: Parashikimi: Stuhi mendimi dhe bashkëbisedimNë fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Punohet me situatën në libër (tabela e koncepteve)Jepen termat dhe lidhja që kanë ndërmjet tyre. Nxënësit shprehin nga një fjali për çdo term, por që kanë lidhje midis tyre.

30

LIBËR MËSUESI

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster (tabelë e koncepteve) Shpjegimi dhe bashkëbisedim

ELEMENTET

Element demokratikZGJEDHJET Forcat politike

Format, llojet funksion zgjedhës kontrollues

PARLAMENTI Pushtet ligjvënës artikulues formimi i vullnetit

E DEMOKRACISË QEVERIA Pushtet ekzekutiv

Demokracia e përfaqësuar ka këto përparësi: qytetarët, ndonëse jo drejtpërdrejt, kanë “zërin” e tyre në të gjitha strukturat e qeverisjes.

» Opozita - pluralizmi politik» Ndarja e pushteteve» Sovraniteti i popullit» Shteti juridik - ligjor» Njohja dhe garantimi i të drejtave e lirive themelore të njeriut» Ekonomia e tregut

HAPI I TRETË: Përpunim: Rrjeti i diskutimit dhe punë me grupe Punohet me aparatin pedagogjikPyetje për vetëvlerësim: Punohet me diagramin nxënësit diskutojnë, respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre. Veprimtari në klasë: Punë në grupe. Secili nga grupet zgjedh për të trajtuar një element të demokracisë. Nxënësit shkruajnë se si ndikon secili element në funksionimin e demokracisë. Më pas i prezantojnë punimet e tyre para klasës.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria nr. 1 në tekst, faqe 11.

VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ato.


Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie duhet të merrej vendimi për vendin e koshave të plehrave. Disa anëtarë të këshillit bashkiak mendonin të vendoseshin më shumë kosha në një lagje ku jetonin më shumë njerëz të varfër. Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të kundërshtuar vendimin.• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?• Çfarë nuk marrin parasysh ata?• A është vendimi i tyre demokratik?

Tema mësimore 4: Demokracia e drejtpërdrejtë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Nxënësi/ja:• Liston format e qeverisjes.• Përshkruan format e demokracisë.• Analizon funksionin e demokracisë së drejtpërdrejtë.

Fjalë kyç:• demokraci e drejtpërdrejtë• qeverisje• monarki• oligarki

Burimet: Teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet, edukimi për demokracinë



31

QYTETARIA 9

Forma e qeverisjes

HAPI I PARË: Parashikimi: Stuhi mendimi, diskutim, debatKontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.Punohet me situatën në libër, nxënësit diskutojnë, respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre. U drejtohen nxënësve pyetjen:

» Cila është forma e qeverisjes në vendin tonë?Përgjigjet e tyre shkruhen në tabelë.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi kllaster dhe bashkëbisedim

Qeverisja është mënyra e organizimit dhe e ushtrimit të pushtetit shtetëror.

FORMAT E DEMOKRACISË JANË:

a) OLIGARKI» sundim i disa njerëzve

b) AUTOKRACI» sundimi i një person. Vetë kjo formë qeverisjeje është:» Monarki: absolute dhe kushtetuese» Diktaturë: fashiste, naziste dhe e proletariatit

c) DEMOKRACI» sundim i shumë njerëzve, që vetë kjo formë është:

me përfaqësim:» presidenciale dhe parlamentare

e drejtpërdrejtë:» sistem politik të cilën qytetarët marrin personalisht pjesë në marrjen e vendimeve, kur populli zgjedh

parlamentin, por ka edhe të drejtë të propozojë ligjet, t’i miratojë ose t’i shfuqizojë ligjet e ndërsjella nga parlamenti këtë formë demokracie e shohim në Zvicër.

HAPI I TRETË: Përpunim. Rrjeti i diskutimit dhe punë me grupe Punohet me aparatin pedagogjikPyetje për vetëvlerësim: nxënësit diskutojnë. Ata respektojnë mendimin dhe qëndrimin e njëri-tjetrit.

» Listoni disa forma të demokracisë.» Përcaktoni format e qeverisjes.

Veprimtari në klasë: 1. Ndahuni në 3 grupe. Secili grup trajton një formë qeverisjeje: monarkinë, oligarkinë dhe demokracinë. Çdo grup analizon përparësitë e formës së qeverisjes që ka. Më pas, të gjitha grupet prezantojnë punën e tyre në klasë.2. Në shkollën tuaj keni për të marrë një vendim të rëndësishëm. Përshkruani se si do të ishin proceset e marrjes së vendimeve sipas formave të demokracisë.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst. Klasa ndahet në dy grupe, faqe 14.


LIBËR MËSUESI

32

Demokracia e përfaqësuar e quajtur edhe “demokracia deleguese” është një nga format e demokracisë, ku qytetarët shprehin vullnetin e tyre përmes përfaqësuesve të zgjedhur, të cilëve u delegojnë kompetencat e tyre. Pra, sovraniteti dhe qeverisja e popullit nuk ushtrohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, por nëpërmjet organeve përfaqësuese të zgjedhura nga populli.


Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Punohet me hartën në libër dhe evidentohen nga nxënësit shtetet më demokratike në botë.

Tema mësimore 5: Demokracia e përfaqësuar

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Nxënësi/ja:• kupton çfarë është demokracia e përfaqësuar;• bën dallimin e demokracisë presidenciale me atë parlamen-

tare;evidenton përparësitë e demokracisë së përfaqësuar.

Fjalë kyç:• demokraci e përfaqësuar• demokraci presidenciale• demokraci parlamentare• monarki kushtetuese.

Burimet: Teksti i nxënësit, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet. Edukimi për demokracinë.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, historia, gjeografia arte, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Analizë rastesh dhe bashkëbisedimKontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.Punohet me hartën në libër dhe u kërkohet nxënësve të evidentojnë shtetet më demokracinë më të lartë. Ata reflektojnë dhe ngrenë pyetje.

» Pse këto vende janë më demokratike? (Këtu mësuesi/ja bën lidhje edhe me njohurit e marra në gjeografi 8)» Përcaktoni disa nga faktorët që kanë ndikuar në demokratizimin e tyre.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi Kllaster dhe bashkëbisedimShpjegohet për disa minuta thelbi i mësimit.

Punohet me skemën e librit faqe 15.

Demokracia e përfaqësuarka tri forma qeverisjeje, që janë:

demokracia parlamentare demokracia presidenciale monarkia kushtetuese

Republika Presidenciale - presidenti (kreu i shtetit) zgjidhet drejtpërdrejt nga populli.

Republika Parlamentare - bazohet në vendimmarrjen e shumicës, kurse pakica është në opozitë.

Monarkia kushtetuese - vendimmarrësit zgjidhen nga populli. kreu i shtetit është mbreti ose mbretëresha.

QYTETARIA

33

Demokracia e përfaqësuar ka këto:

përparësi:» qytetarët, ndonëse jo drejtpërdrejt, kanë “zërin” e tyre në të gjitha strukturat e qeverisjes;» të zgjedhurit apo të emëruarit janë në poste publike nga vota e shumicës. Ata mund të mos zgjidhen përsëri dhe

të shkarkohen, nëse nuk u përgjigjen interesave të zgjedhësve;» qytetarët duhet të gjejnë zgjidhje për një çështje që i shqetëson apo për një politikë që duhet ndryshuar;» edhe individët që nuk përfshihen në procesin zgjedhor, janë të përfaqësuar, sepse interesat e tyre përputhen me

ato të shumicës.

mangësi:» pasi zgjidhen për një periudhë disavjeçare, përfaqësuesit që mbajnë poste të ndryshme publike mund të mos u

përgjigjen më kërkesave të zgjedhësve, duke mos i mbajtur premtimet;» nuk japin llogari, sepse ndihen të mbrojtur gjatë mandatit të tyre;» për një apo disa çështje mund të votojnë ndryshe nga interesat e grupit, përfaqësues të të cilit janë etj.» një tjetër mangësi është rreziku i mospjesëmarrjes në votim, duke menduar secili, që një votë e tij, nuk e ndryshon

rezultatin ose për arsye të tjera.

HAPI I TRETË: Përpunim: Punë me tekstin. Lexim i orientuar, analizë e fotovePyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno / Shkëmbe.Nxënësit hapin librin në faqe 15-16-17 dhe punohet me veprimtaritë dhe kuriozitetet.

Veprimtari në klasë: rrjeti i diskutimit nxënësit diskutojnë. Respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre. Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst, faqe 17.VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ata.


Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokratik nxorën fituese një parti me 51% të votave. Një nga premtimet e partisë gjatë fushatës zgjedhore, ishte që të largonte nga vendi emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet krijon shumë probleme për dokumentacionin e emigrantëve, ndaj shumica prej tyre janë të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse jetojnë aty prej kohësh.• A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në lidhje me emi-

grantët? Pse?• Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse u kanë

pëlqyer premtimet e tjera të saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë duhet të bëjnë ata, nëse do të zbatohen masat ndaj emi- grantëve?

Tema mësimore 6: Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan përparësitë e demokracisë;• listoni disa nga mangësitë që ka demokracia;• menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në grup.

Fjalë kyç:• përparësitë demokracisë• mangësitë demokracisë• parimi i barazisë.

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të ndryshme për demokracinë nga media, internet, edukimi për demokracinë.



Demokracia

LIBËR MËSUESI

34

HAPI I PARË: Parashikimi: Analizë rastesh dhe bashkëbisedim

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar punimin më të mirë dhe duke i motivuar nxënësit. Mësuesi/ ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve me një brainstorming, duke rikujtuar njohuritë. Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.

Lexim i orientuar. Punohet me situatën në libër dhe me rubrikën “A e dini se…”

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi harta e koncepteve dhe bashkëbisedim

Mbron të drejtat e njerëzve. Bazohet në parimin e barazisë.Sjell qëndrueshmëri dhe përgjegjshmëri në administrim.

Përparësitë: Ka pak mundësi për revolucion.I ndihmon njerëzit të bëhen qytetarë të mirë. Bazohet në opinionin e shumicës.Shërben për formimin politik të qytetarëve.

Qeveriset nga njerëz që mund të mos kenë formimin e duhur. Bazohet në një barazi jo të natyrshme.I jep më shumë mbështetje shumicës dhe nuk mbron njësoj edhe të drejtat e pakicës.

Mangësitë: Qeveria mund të mos e plotësojë mandatin dhe bëhet e paqëndrueshme.Zgjedhësit nuk kanë interes për zgjedhjet. Standardet morale ulen.Demokracia është qeverisja e të pasurve.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive. Punë me tekstin (e pavarur)

Pyetje për vetëvlerësim:Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë përparësitë dhe mangësitë e demokracisë. Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 20.

Veprimtari në klasë: Punë me grupe dhe rrjeti i diskutimit.Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 20, analizën e rasteve.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst.


Shteti demokratik

QYTETARIA

35


Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinëSituata e të nxënit: Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë shohim njerëz që nuk plotësojnë dot nevojat e tyre bazë për ushqim dhe strehim.Si shpjegohet kjo dukuri?A është ky një tregues i moszbatimit të demokracisë?

Tema mësimore 1: Faktorët që mbështesin demokracinë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përcakton disa nga faktorët që mbështetin dhe pengojnë

demokracinë;• argumenton përgjigjen pse zhvillimi ekonomik ndikon në

demokraci;• menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në grup.

Fjalë kyç:• faktorë mbështetës të demokracisë• zhvillim ekonomik• kriminalitet• kulturë politike• mundësi për informim

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, gjeografia gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, stuhi mendimesh

Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve me pyetjen:Cilat janë karakteristikat e një shteti demokratik?

Nxënësit punojnë një brainstorming. Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.

Nxënësit nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por ndihmohen dhe diskutohen paqartësitë që mund të kenë.Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”

» Pse vendet më të pasura janë edhe vendet më demokratike kurse vendet më të varfra kanë sisteme diktatoriale?» A jeni ju dakord me këtë?» Si e shpjegoni këtë fakt? Ilustrojeni me shembuj.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, shpjegimiMësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.

vende të zhvilluara, mirëqenie më e madheZhvillimi ekonomik: të pazhvilluara Mungesa e krimit dhe e dhunësInstitucionet: institucionet e zbatimit të ligjit, gjykatat shkollat,

FAKTORËT: mediet, ushtria, administrata vendore Mundësia e informimitKultura politike: është përmbledhje e qëndrimeve, besimeve, ideologjive dhe vlerave që formojnë mendimet tona për shoqërinë,qeverinë dhe rolin e individëve brenda tyre.

LIBËR MËSUESI

36

Faktorët që mbështesin demokracinë

E dija Informacion i njohur

E dija ndryshe Informacion i ndryshuar

Nuk e dija Informacion i ri

Nuk e kuptoj Informacion që nuk e kuptoj

Ѵ - + ?

Diskutohet me nxënësit rreth koncepteve që nuk kuptojnë apo kanë pyetje.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstinPyetje për vetëvlerësim. Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë faktorët që mbështetin demokracinë. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 25.Listoni: disa faktorë që mbështesin apo realizojnë demokracinë. Shpjegoni: si zbatohet demokracia, cilët janë armiqtë e saj.Arsyetoni: pse në Shqipëri dhe në vendet e trazicionit demokracia është e vështirë.

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, analizë e fakteveMësuesi/ja kërkon nga nxënësit të analizojnë lidhjen e faktorëve mbështetës dhe pengues diskutojmë për ta.

Detyrë shtëpie: Reflektim. Punë në grupeVeprimtaria 1 dhe 2 në tekst, faqe 25.


Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: VIII

Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinëSituata e të nxënit: Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të madhe të jetës së saj në sistemin e regjimit diktatorial. Ajo tregon se në zgjedhje ishin të detyruar të shkonin të gjithë dhe të votonin gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, ajo herë pas here thotë se i mungon shumë ajo kohë, pasi atëherë kishte më shumë rregull, njerëzit festonin më shumë festa bashkë etj. Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e Albionit për jetën në atë kohë?

Tema mësimore 2: Demokracia në Shqipëri

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• shprehin mendimin e tyre lidhur me ekzistencën e

faktorëve mbështetës/ pengues në bashkësinë ku jetojnë dhe në realitetin shqiptar;

• diskuton faktin se mungesa e rritjes ekonomike ka ndikuar në demokratizimin e vendi;

• argumenton mundësinë e përballimit të këtyre faktorëve në veçanti për Shqipërinë.

Fjalë kyç:• procese demokratike• nisma e lirë• rritje ekonomike e vazhdueshme• shtypi i lirë

Burimet Teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, histori,gjuha dhe komunikimi.


QYTETARIA

37

HAPI I PARË: Parashikimi: BashkëbisedimPunohet me detyrat dhe diskutohet me nxënësit, pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. Nxënësit punojnë me situatën në tekst dhe diskutohen përgjigjet.1. Shtroj pyetjen si erdhi demokracia në Shqipëri?

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuarRubrika “A e dini se…”

» Çfarë tregon protesta e qytetarëve shqiptarë në vitin 2013?» Çfarë vendimi mori qeveria ?

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar historisë me evidentim të fakteve:

zhvillimi i ekonomisë së tregut, nxitja e nismave të lira,rritja ekonomike e qëndrueshme,

Ndryshimet e Shqipërisë: demokratizimi i sistemit arsimor, respektimi i të drejtave të njeriut,krijimi i disa institucioneve që mbështetin demokracinë, nxitja e popullit për të qenë më aktiv në fushën politike etj.

Kushtet për zhvillim





Ѵ - + ?


Rritja e mëtejshme ekonomikeKushtet për zhvillim: Kriminaliteti dhe korrupsioninë vendin tonë Kultura politike shqiptare

Sistemi arsimorLiria e shtypit

Punë në grupeMësuesi/ja kërkon nga nxënësi që për 3 min, që të rendisin në vlera dhe armiq të demokracisë:liria, varfëria, drejtësia, barazia, dëshpërimi, besa, armiqësia, toleranca, ndihma, falja, korrupsioni, mungesa e arsimit, respekti, vetëpërmbajtja.

GRUPI I Evidentoni vlerat e demokracisëGRUPI 2 Evidentoni armiqtë e demokracisë

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/Puno në dyshe/Shkëmbe

Pyetje për vetëvlerësim.Nxënësit listojnë, shpjegojnë dhe argumentojnë faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë në Shqipëri.Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe27.

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit. Punë në grupeMësuesi/ja kërkon nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë 1-2 në tekst dhe diskutojmë për to.

LIBËR MËSUESI

38

Detyrë shtëpie: Punë në grupe. Veprimtaria 1-2 në tekst, faqe 27.



Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë.

Situata e të nxënit: Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e mëdha nuk raportojnë të gjitha të ardhurat e tyre dhe ndonjëherë arrijnë të korruptojnë punonjës të shtetit, për të shpëtuar nga tatimi.Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash kanë situata të tilla për demokracinë?

Tema mësimore 3: Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tonë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përcakton faktorët për zhvillimin e demokracisë;• evidenton faktorët pengues për zhvillimin e demokracisë;• analizon kulturën politike dhe aktorët kryesore që ndikojnë

në formimin e saj.

Fjalë kyç:• interes dhe pjesëmarrje e qytetarëve• respekt dhe tolerancë• dialog• decentralizim i pushtetit


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve pyetjen:

» Si erdhi demokracia në Shqipëri ?

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, ShpjegimMësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit:

Rritja ekonomikeFaktorët e zhvillimit: Lufta ndaj krimit

Kultura politike

Përballimi i faktorëve pengues të demokracinë

E dija E dija ndryshe Nuk e dija Nuk e kuptoj

Ѵ - + ?


QYTETARIA

39

Zbatimi i politikave ekonomike janë më liberale dhe transparente.

Të nxiten eksportet dhe të tërheqë kapitalin e huaj.

Të sigurojë një pavarësi të madhe të bankës së Shqipërisë në zbatimin eRritja ekonomike: politikave të zhvillimit të sektorëve strategjikë të ekonomisë.

Të privatizojë kompanitë shtetërore për të rritur produkivitetin.

Rritjen e të ardhurave me mbledhjen e tatim-taksës.

Përmirësimi i ligjeve për nxitjen e prodhimit.

Hartimi i strategjive në sektorin e luftës kundër krimit të organizuar si trafiqet,Lufta ndaj krimit: terrorizmi.

Strategjitë kundër trafikimit të fëmijëve.

Proces gradual dinamik.

Nxitja e qytetarëve të votojnë në zgjedhje dhe ndërgjegjësimi me edukiminKultura politike: politik të tyre.

Arsimimi me vlerat e demokracisë.

Liria e shtypit që mbrohet me ligj.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/ Puno në dyshe / ShkëmbePyetje për vetëvlerësim.Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 29.

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, Punë në grupeKërkohet nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë 1,2, në tekst dhe diskutojmë për to.Përshkruajnë dhe komentojnë tolerancën zero ndaj krimit.Diskutohet mbi rëndësinë e këtij faktori për demokracinë dhe rritjen ekonomike. Dëgjohen përgjigjet e nxënësve.

Respektojmë mendimin e shokëve dhe argumentojmë.

Detyrë shtëpie: Tabela veprimtaria 2 në tekst, faqe 29.



Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë. Situata e të nxënit: Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që

të shkosh të votosh, sepse mendon se vota e saj nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore nuk shkoi të votonte. Babai dhe Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë se çdo problem i komunitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë është e rëndësishme.• Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë?

Tema mësimore 4: Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbrojnë demokracinë

40

demokracia

individuale shoqërore

LIBËR MËSUESI

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• liston karakteristikat shoqërore dhe individuale që

mbrojnë demokracinë;• diskuton për karakteristikat shoqërore dhe individuale

që nuk funksionojnë mirë në shtetin tonë;• ndërgjegjësohet duke treguar mënyrat për t’i mënjanuar dhe

zgjidhur ato.

Fjalë kyç:• interesi dhe pjesëmarrja e qytetarëve• respekti dhe toleranca• dialog• decentralizim i pushtetit


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar,gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, DebatKontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. I drejtohem nxënësve duke rikujtuar mësimet e kaluara.

» Faktorët mbështetës të demokracisë» Faktorët pengues të demokracisë

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuarRubrika “A e dini se…”

Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, punohet me nxënësit:

Kushtet për zhvillim

E dija E dija ndryshe Nuk e dija Nuk e kuptoj

Ѵ - + ?


Karakteristikat individuale:» interesi i qytetarëve dhe pjesëmarrja aktive,» respektimi i mendimeve të tjetrit dhe zbatimi i vullnetit të shumicës.» pjesëmarrja në çështjet publike,» zbatimi i ligjeve,» respektimi i të drejtave,» besimi në vlera morale (si meritokracia, ndershmëria, drejtësia etj.),» mungesa e individualizmit ose e lakmisë së madhe,» vëmendja e duhur ndaj vendimeve dhe veprimeve të politikanëve dhe qeverisë,» bashkëpunimi, arsimimi etj.

Diktatura apo demokracia?

QYTETARIA

41

Karakteristikat shoqërore:» Dialogu i lirë ndërmjet qytetarëve dhe qeverisë (politikanëve).» Decentralizimi i pushtetit.» Arsimi.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/Puno në dyshe /Shkëmbe

Pyetje për vetëvlerësim.Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 31.

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, ReflektimMësuesi/ja kërkon nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë në tekst, të diskutojnë për to dhe të komentojnë. Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst, faqe 31.



Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Në sistemin diktatorial liria e fjalës është e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin e mëparshëm janë dënuar, vetëm sepse kanë shprehur një mendim të tyrin me zë të lartë.• Si mendoni ju, a është normale kjo për një vend demokratik?• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si ndikon ajo në zhvillim-

in e vendit?

Tema mësimore 1: Funksionimi i demokracisë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• evidenton faktin se sistemi demokratik është më i

drejti, nëpërmjet disa funksioneve;• argumenton funksionet e demokracisë;• mendon dhe reflekton në mënyrë kritike mbi funksionet

e demokracisë dhe zbatimit të saj në realitet.

Fjalë kyç:• funksion i demokracisë• liri• të drejta• përgjegjësi• pjesëmarrje

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti për edukimin dhe kulturën demokratike.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, arte, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit dhe debat.

Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit “Funksionimi i demokracisë” dhe shtron tezën për krahasim:

Nxënësit diskutojnë për alternativën që japin dhe argumentojnë pse. Punohet edhe me situatën në fillim të tekstit.

LIBËR MËSUESI

42

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuar, shpjegimi (Kllaster)Lexohet rubrika “A e dini se…”, në faqen 36. Këto rubrika interesante dhe të larmishme jo vetëm ndihmojnë në zbërthimin e koncepteve kryesore të mësimit, por e ndihmojnë nëpërmjet shembujve që japin, të kuptojnë temën dhe të japin mendimin e tyre.

Nxënësit janë shembuj për çështje në vendin tonë, për të cilat mund të kërkohet referendum. Shembujt e tyre mund të jenë të ndryshëm dhe të larmishëm.

Me anë të metodës së kllasterit, mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra:Demokracia si sistem ka mundur të funksionojë dhe të zhvillohet përmes mendimit dhe veprimit të lirë të popullit Ndër funksionet, më të rëndësishmet, dallojmë:

lirinë e mendimit dhe të fjalës,

lirinë e besimit,

lirinë e pjesëmarrjes,

1. zbatimi i të drejtave dhe lirive lirinë e zgjedhjes dhe të përfaqësimit

të njeriut me përgjegjësi të drejtën për të jetuar i lirë dhe për të lëvizur lirisht,

barazinë përpara ligjit dhe zbatimit të tij

2. realizimi e qeverisjes demokratike mbi bazën e vullnetit të popullit, të shprehur përmes votimit3. realizimi i përgjegjësive të qeverisë dhe llogaridhënien e administratës publike;4. zbatimi i pluralizmit dhe i ngritjes së sistemit të konkurrencës politike;5. realizimi i qeverisjes përfaqësuese përmes institucionit të parlamentit;6. marrja e përgjegjësive nga qeveria për zhvillim ekonomik dhe social;7.marrja e përgjegjësive për zhvillimin e arsimit dhe formimin e “qytetarëve të mençur”;8. kualifikimin e grupeve të interesit (sindikatat, organizatat joqeveritare, grupet sociale), si rrugë të komunikimit midis kërkesave të tyre dhe zbatimit të akteve ligjore etj.

Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”, në faqen 37.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbe

Pyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit.Listoni: disa funksionet e demokracisë. Shpjegoni:pse liritë dhe të drejtat e njeriut janë një ndër funksionet kryesore të demokracisë? Argumentoni: funksionet e demokracisë.Diskutohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve.

Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 37.

Detyrë shtëpie: Shkrimi i një eseje me temë: “As demokracia, as ndonjë sistem tjetër nuk mund të krijojnë një shoqëri të përsosur”.


Demokracia është institucionalizim i lirisë. Pse?

shteti

tiparet elementet

popullsia territori qeverisja sovranitetiushtria policia gjykatatpartitë politike organizatat fetare

OJF, SSSH

QYTETARIA

43


Tematika 3: funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një organizatë në komunitetin e tyre. Qëllimi i organizatës është të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata kanë një shok, familja e të cilit është në një situatë jo të mirë ekonomike. Andi dhe Ema vendosën të marrin më shumë informacione mbi këtë organizatë.• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organizatës për të

ndihmuar shokun e tyre?

Tema mësimore 2: Roli i institucioneve në demokraci

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore: Nxënësi/ja:• evidenton institucionet e demokracisë;• analizon bashkëpunimin e institucioneve;• përcakton roli i medies në demokraci.

Fjalë kyç:• institucion• grup interesi• parti politike sindikatë• OJF• medie

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti për edukimin dhe kulturën demokratike.



HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimitNë fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, u drejton nxënësve pyetjen:

Nxënësit nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por ndihmohen.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra. Për këtë qëllim organizon me nxënësit një braistorming.

Shteti është institucioni themelor që rregullon marrëdhëniet e një bashkësie të caktuar shoqërore, me anë të detyrimeve e ligjeve, brenda një territori të caktuar.

LIBËR MËSUESI

44

Me “institucion” kuptojmë një strukturë shoqërore, një organizatë apo një organizëm që krijohet për një qëllim të caktuar. Institucioni përbëhet nga një tërësi normash dhe rregullash, mbi bazën e të cilave funksionon një shtet apo shoqëri.

Institucioni ligjvënës legjislativ Pushtetet janë të pavarura Institucioni ekzekutiv dhe bashkëpunuese

Institucionet e demokracisë: Institucioni juridik gjyqësor Partitë politikeOrganizatat joqeveritare këto e realizojnë demokracinë Mediet

Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…” dhe japin mendimet e tyre.


Pyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit. Listoni: institucionet e demokracisëShpjegoni: si funksionojnë dhe cilat janë disa nga detyrat e tyre. Përcaktoni: tiparet dhe elementet e shtetit.

Diskutohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve.

Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 39.

Detyrë shtëpie: Shkrimi i një e eseje me temë: “Cilado qofshin llojet e institucioneve, ato duhet t’u shërbejnë qëllimeve demokratike”.



Tematika 3: Funksionimi i demokracisëSituata e të nxënit: Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në periudhën e absolutizmit, kur mbreti kishte përqendruar në duart e veta të gjitha pushtetet. Kjo doktrinë u konsolidua pas shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap shumë i rëndë- sishëm për demokracinë dhe lirinë. Dy autorët më në zë që kërkuan zbatimin e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon Loku dhe Monteskje. Shteti në të cilin ndarja e pushteteve është realizuar më së miri, është SHBA-ja.

Tema mësimore 3: Pushteti legjislativ

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• evidenton format e organizimit të Kuvendit;• përshkruan kompetencat, funksionet dhe detyrat e tij;• demonstron (luan rolin) se si deputeti përcjell në parlament

zërin e zgjedhësve.

Fjalë kyç:• Kuvend• pushtet ligjvënës• deputet• komision parlamentar• mandat• ligj

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti për punimet në parlament. Kushtetuta e Shqipërisë.



PUSHTETI LEGJISLATIV

QYTETARIA

45

HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, mendo dhe ndaj me të tjerët.

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe pyet nxënësit:

1. Ç`është pushteti legjislativ?2. Cili është qëllimi i parlamentit?3. A keni ndjekur ju në TV ndonjë seancë parlamentare?

Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra. Për këtë qëllim organizon me nxënësit tabelën e insertit:

Kuvendi i Shqipërisë





Ѵ - + ?

» Pushteti legjislativ ushtrohet nga parlamenti, detyra kryesore e tij është të hartojë ligje.» Ligjet kanë një rol tepër të rëndësishëm në jetën e një kombi. Ato përcaktojnë politikën e një vendi, si dhe

veprimet që duhen marrë për të realizuar qëllimet e qeverisjes.» Kuvendi është shprehje e sovranitetit të popullit. Kuvendi bashkëpunon me qeverinë në realizimin e drejtimit

politik të shtetit.

Funksionet: përfaqësues, legjislativ, i kontrollit. përgjegjësinë financiaretë mbështesë shtetin e së drejtës numri i deputetëve: 140 komisionet parlamentare

Parlamenti sistemi i zgjedhjeve parlamentareshqiptar: hartimi, diskutimi, miratimi i ligjeve

miraton programin politik të Këshillit të Ministrave dhe përbërjen e tijzgjedh Presidentin e Republikëskontrollon veprimtarinë të pushtetit ekzekutiv

Deputetët janë përgjegjës për vendimet që marrin si ndaj zgjedhësve të zonës që përfaqësojnë ashtu dhe ndaj gjithë kombit. Ato gëzojnë imunitet dhe mund të jenë përfaqësues të partive politike që i kanë kandiduar ose janë të pavarur.

Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”

LIBËR MËSUESI

46


Pyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit. Listoni: Funksionet dhe detyrat e Kuvendit.

Diskutohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve.

Veprimtari në klasë: Loja me role. Një bisedë imagjinare ndërmjet deputetit të zonës me disa qytetarë ose me një grup nxënësish rreth një apo disa problemeve, shqetësimeve ose edhe për mirënjohje në zgjidhjen e tyre. Dialogu duhet të strukturohet sipas një linje të paracaktuar:Shtrimi i problemit Përpjekjet për ta zgjidhur KërkesatZgjidhja dhe marrëveshja


VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit, argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ato.


Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq një folëse lajmesh, që po jepte lajmin e radhës. “Kreu i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun e qeverisë çeke”, –thoshte ajo dhe në ekran u shfaq kryeministri i vendit. Genti e dinte që kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryeministri. Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i qeverisë, kurse presidenti kreu i shtetit.• Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria dhe shteti? –

pyeti sërish Genti.• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti?

Tema mësimore 4: Pushteti ekzekutiv

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan funksionet e pushtetit ekzekutiv dhe detyrat

e tij;• krahason tipat e pushtetit ekzekutiv;• analizon mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin

e ligjeve;

Fjalë kyç:• qeveri• qeverisje• kryeministër• kabinet qeveritar• pushtet ekzekutiv

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti që pasqyrojnë aktivitete të qeverisë.



HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët.

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. Pasi shkruaj në tabelë temën e mësimit, punoj me nxënësit situatën e dhënë duke ju referuar pyetjeve:

» Ç`është pushteti ekzekutiv?» Cili është qëllimi i qeverisë?» Çfarë dallimi ka mes kreut të shtetit dhe kreut të qeverisë në vendin tonë?

Mësuesi/ja merr përgjigjet e nxënësve dhe i shkruan në tabelë.

numri i ministrive

Këshilli i ministrave

drejtimet e punës funksionet e tij institucionet që mbulon Sistemi i zgjedhjes së kryeministrit:

drejtimi politik drejtimi administrativ drejtimi normativ qeverisje presidenciale qeverisja e tipit kabinet

QYTETARIA

47

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)

Shpjegohet për disa minuta thelbin e mësimit.

Pushteti ekzekutiv përbëhet nga një tërësi organesh vendore dhe qendrore, në krye të së cilave është qeveria. Detyra kryesore e tij është të zbatojë ligjet.Struktura: Kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat.

* Teoria e utilitarizmit e filozofit Xh. Millit: “’Sigurimi i lumturisë maksimale për një numër sa më të madh njerëzish”

POLITIKEQËLLIMET: SOCIALE

EKONOMIKE EKOLOGJIKE

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekstUdhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime dhe rubrikën “A e dini se…”Merren mendimet e nxënësve.Pyetje për vetëvlerësim: harta e të pyeturit, krahasimi.Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 43. Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupeKlasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një funksionDetyrë shtëpie: Shkrim i lirë, veprimtaria në tekst, faqe 43, por mund të veprohet me një ese “Sikur ju të ishit ministri i një ministrie, çfarë do të përmirësonit në punën e ministrisë suaj?



Tematika 3: Funksionimi i demokracisëSituata e të nxënit: Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që këndi i lojërave pranë pallatit të tyre ishte rrethuar me llamarina. Shumë banorë nuk kishin dijeni që aty ishte planifikuar të ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda rrethimit kishte filluar puna. Të zemëruar, ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia drejtuan gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të padrejtë, për ta kthyer këndin e lojërave në një pallat shumëkatësh.• Po ju, si do të kishit vepruar?

Tema mësimore 5: Pushteti gjyqësor në Shqipëri

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përcakton misionin, parimet dhe detyrat e pushtetit

gjyqësor me organet e tij;• përshkruan organizimin dhe funksionet e këtij pushteti;• analizon mënyrat që përdor pushteti gjyqësor për zgjidhjen

e problemeve.

Fjalë kyç:• gjykatë• gjyqtar• gjykim• pezullim• dënim• juridiksion.

PUSHTETI GJYQËSOR

Pushteti gjyqësor ushtrohet nga gjykatat. Detyra kryesore e tij është të zgjidhë mosmarrëveshjet në zbatim të ligjit.

LIBËR MËSUESI

48

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti, artikuj që pasqyrojnë veprimtarinë e pushtetit gjyqësor.



HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët

Kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar shkrimin më të mirë dhe motivohen nxënësit për krijimin e tyre. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. U referohet ndeshjeve sportive, si futbolli, volejboll etj., dhe u drejton nxënësve pyetjet:

» Kush vepron në ndeshje për të pasur një lojë sa më të rregullt?Lexohet situata e dhënë.

Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë:

1. Ç`është pushteti gjyqësor?2. Cili është qëllimi i gjykimit?3. Kush e drejton procesin e gjykimit?

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.

QYTETARIA

49

Pushteti gjyqësor





Ѵ - + ?

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekstUdhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime (lexim i orientuar), dhe rubrikat “A e dini se…” Merren mendimet e nxënësve dhe diskutohen rreth tyre.Pyetje për vetëvlerësim: Nxënësit përshkruajnë dhe komentojnë. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 46.Veprimtari në klasë: Diskutimi, punë në grupe, harta e të pyeturitKlasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një detyrë.Mund të sugjerohet dhe loja me role: gjykatësi, i pandehuri, paditësi, avokati i të pandehurit,Detyrë shtëpie: veprimtaria në tekst faqe 46, Ese me temë: “Përpara ligjit të gjithë jemi të barabartë”.

VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ata.


Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa viteve më parë kishte votuar për partinë që ai mendonte se kishte program politik më të mirë, kurse për individin kishte votuar dikë që ishte i një partie tjetër. Sibora nuk e kuptonte se si mund të votosh një individ që nuk është i asaj partie. Babaii shpjegoi se atëherë vendi ynë kishte një sistem zgjedhor të përzier, që e lejonte një zgjedhje të tillë.• Si e shpjegoni ju një gjë të tillë?

Tema mësimore 6: Sistemi zgjedhor

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përcaktojnë rëndësinë e zgjedhjeve dhe të votimit;• dallon sistemet kryesore zgjedhore në botë;• vlerëson avantazhet dhe të metat e secilit sistem.

Fjalë kyç:• zgjedhje• votim• sistem zgjedhor• mazhoritar• proporcional• i përzier• qeverisje vendore

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti, për sistemet politike.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, historia, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët.

Kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar esenë më të mirë dhe motivohen nxënësit për krijimin e tyre. Mësuesi/ja në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve që të lexojnë situatën e dhënë dhe pyet:• A keni parë ju një proces zgjedhor, në media ose në vendin tonë?• për parlamentin, zgjedhjet lokale, zgjedhjet për presidentin?Përgjigjet e nxënësit shkruhen në tabelë:

50

LIBËR MËSUESI

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.

Zgjedhjet janë shprehja e vullnetit të lirë të qytetarëve me anë të votimit. Kemi tri forma të zgjedhjeve:

» zgjedhjet e përgjithshme, ku zgjidhen përfaqësuesit e popullit në parlament për qeverisjen e vendit,» zgjedhjet për pushtetin vendor, ku zgjidhen përfaqësuesit e qeverisjes vendore.» zgjedhjet për presidentin e vendit

Zgjedhësit vlerësojnë qeverisjen dhe mendojnë se parimet demokratike për zgjedhje të lira dhe të drejta respektohen dhe garantohen nga shteti, prandaj ato priren të marrin pjesë më shumë në votime.

kandidat i një partie politikesistemi mazhoritar: i pavarur,

Tri janë sistemet fitues 50%+1kryesore zgjedhore: proporcional: votohet për partinë dhe jo për individin;

fituese partia që ka marrë më shumë vota;

i përzier: zgjedhësit votojnë edhe për individin, edhe për partinë

Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…”.Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ato.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekst.Pyetje për vetëvlerësim: Tabela e koncepteve, plotëson dhe krahason.Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 48. Veprimtari në klasë: punë në grupeKlasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një detyrë. Nxënësit respektojnë mendimin e shokut. Mund të sugjerohet dhe loja me role: Zgjedhjet për Qeverinë e Nxënësve, (me cilin sistem do të procedohet?).

Detyrë shtëpie: Veprimtaria 2 në tekst, faqe 48.



Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: - Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend i madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, që jemi vend i vogël, kemi kaq shumë parti? Si është më mirë për qeverisjen e një vendi, të ketë shumë apo pak parti politike? - pyeti Alba mësuesen.• Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?

Tema mësimore 7: Partitë politike

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• shpjegon me fjalët e veta kuptimin e partive politike;• thekson qëllimin e tyre;• diskuton mbi rëndësinë e partive politike në demokraci;• krahason sistemet partiake kryesore në botë;• vlerëson avantazhet dhe disavantazhet e sistemeve partiake.

Fjalë kyç:• zgjedhje• parti politike• sistem partiak• sistem njëpartiak• sistem dypartiak• sistem shumëpartiak

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media për kulturën e partive politike, internet.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, historia, gjuha dhe komunikimi.


E majta PARTITË E djathta

E qendrës

QYTETARIA

51

HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, punon me nxënësit situatën e dhënë duke iu referuar pyetjeve:

1. Cilat parti politike njihni ju?2. Cilat janë partitë e pozitës, opozitës dhe cila është logoja dhe slogani i tyre?3. Pse duhen partitë politike?

Përgjigjet e tyre shkruhen në tabelë.


Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.

» Qëllimi i tyre është të ndikojnë në jetën e vendit nëpërmjet pjesëmarrjes në zgjedhje; përfaqësimit të anëtarëve e simpatizantëve të tyre në organet e zgjedhura të pushtetit.

» Çdo parti politike ka një program, i cili shërben si platformë për qëndrimet e saj ndaj problemeve themelore të qeverisjes.

Kryejnë dy funksione:1. Ndihmojnë qytetarët të realizojnë interesat e tyre duke përçuar zërin e tyre në organet drejtuese dhe duke u krijuar mundësi atyre për pjesëmarrje të drejtpërdrejtë në qeverisje.

2. Luajnë rol udhëheqës në problemet e qeverisjes, që i realizojnë nëpërmjet:» qëndrimeve në parlament;» posteve që mbajnë në qeveri;» drejtimit të pushtetit lokal.

Analizë rastesh një partiak (diktatura)SISTEMET PARTIAKE: dypartiak - SHBA

shumëpartiak - Europa etj

Shtesë për kulturë politike. Nxënësit punojnë me Diagram Veni:

LIBËR MËSUESI

52

Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…” Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ato.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekst.Pyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe

Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 50. Veprimtari në klasë: Rrjeti i diskutimit dhe debati




Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para se të votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se tashmë e di si të votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos jetë e pavlefshme. Ti ke përgjegjësi për votën tënde!• Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi për votën tënde”?

Tema mësimore 8: Votimi dhe të drejtat e votuesve

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan të drejtat politike si dhe e drejta për të votuar,

për të zgjedhur dhe për t`u zgjedhur, si dhe kushtet që duhet të plotësojë një qytetar për t`i gëzuar këto të drejta;

• përcakton meritat dhe cilësitë e kandidatit dhe të planit për të cilin do ta votojnë për të marrë mbështetjen e votuesve;

• mëson, reflekton nga e kaluara dhe kjo e ndihmon të jap mendimin e tij për të përmirësuar rregullat e votimit, për mënyrën e organizimit dhe zhvillimit të zgjedhjeve.

Fjalë kyç:• votë• votues• kandidat• KQZ

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, internet për votime të ndryshme, edhe në Qeverinë e Nxënësve. Kushtetuta e RSH-së.



HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerëtSi fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.Nxënësit janë udhëzuar të pyesin prindërit për procesin e votimit dhe rregullat që ndiqen.Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. Punohet me nxënësit situata e dhënë duke iu referuar pyetjeve:

1. Në cilën moshë keni të drejtë të votoni?2. Ç’është fushata elektorale? (veprimtari e partisë për të propaganduar programin e

tij) Merren përgjigjet e nxënësve. Ata nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por

QYTETARIA

53

ndihmohen.

LIBËR MËSUESI

54


Shpjegohet për disa minuta thelbi i mësimit.

Zgjedhjet në një vend demokratik shprehin vullnetin e popullit. Ato janë të domosdoshme për demokracinë, sepse në zgjedhje vendos populli. Ky është edhe thelbi i demokracisë.

Funksionon me ligjin që parashikon: Sistemin zgjedhor proporcional.Kohën kur duhet të mbahen zgjedhjet.

a) Zgjedhjet për Kuvendin e Republikës së Shqipërisë realizohen një herë në katër vjet.b) Zgjedhjet për pushtetin vendor realizohen një herë në katër vjet.

Karakteristikat që duhet të plotësojë kandidati që të ketë të drejtën për të konkurruar (si p.sh.: mosha, të jetë mbi 18 vjeç, niveli arsimor, aftësia, ndershmëria etj.).Procedurat për zëvendësimin e të zgjedhurve kur duhet të lënë mandatin. (sipas rasteve).

Vota sipas ligjit është:» E lirë (çdo qytetar zgjedh kandidatin që do).» E barabartë (vota ka vlerë pa dallime, pasurore, bindje politike, pozitë sociale).» E fshehtë (funksionon me kabinë votimi dhe ruhet sekreti i votës).» E përgjithshëm, çdo person që ka mbushur moshën 18 vjeç, por përjashtohen nga e drejta e zgjedhjes:

Shtetasit e deklaruar si të paaftë mendërisht, ndërsa të dënuarit që janë duke vuajtur dënimin me heqje të lirisë, kanë vetëm të drejtën për të zgjedhur dhe jo për t’u zgjedhur.

Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime.

Votimi





Ѵ - + ?

Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…”Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ata.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekstPyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno në dyshe / ShkëmbePunohet me veprimtaritë në tekst, faqe 52.

Veprimtari në klasë: Punë e pavarur. Respektojmë mendimin me argument.Mund të sugjerohet dhe loja me role: Votimi për një veprimtari, projekt, ekskursion.

Detyrë shtëpie: veprimtaria në tekst faqe 52


PARLAMENTI RINOR

QYTETARIA

55


Tematika 4: Pjesëmarrja qytetareSituata e të nxënit: Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty problemet që ka shkolla dhe bashkëmoshatarët e tyre. Gjithmonë përpara se të marrin pjesë në takimin e radhës, këshillohen me shokët dhe shoqet e tyre dhe informohen për çështjet që do të diskutojnë në parlamentin e tyre. Parlamenti Rinor synon të nxitë dhe të mbështetë të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë e vendit dhe që zëri i tyre të dëgjohet.• Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A keni dëgjuar për të?

Tema mësimore 1: Pjesëmarrja qytetare

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan rëndësinë e pjesëmarrjes qytetare;• liston nivelet e pjesëmarrjes qytetare;• rendit mënyrat e pjesëmarrjes qytetare;• analizon fakte, problem që e shqetësojnë në komunitet dhe

reflekton për zgjidhjen e tyre.

Fjalë kyç:• qytetari• pjesëmarrje qytetare• përgjegjësi qytetare

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti, për veprimtarinë e qytetarëve, pjesëmarrjen e tyre aktive.



HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimitNë fillim rikujtomë njohuritë e marra në klasën e gjashtë për të të drejtat, detyrat dhe përgjegjësitë.

(Teknika e pyetjeve)Mësuesi/ja u drejton pyetjet nxënësve:- Cilën detyrë e keni kryer me përgjegjësi?- Çfarë përfitimesh keni pasur?- A keni sakrifikuar për realizimin e saj?

Pasi shkruan në tabelë temën e mësimit, punohet situata në tekst dhe për këtë qëllim organizohet me nxënësit njëbraistorming.

Nxënësit nuk gjykohen për përgjigjet e tyre, por ndihmohen.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi, Kllaster

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.

Me pjesëmarrje qytetare kuptojmë përfshirjen e qytetarëve në procese ku merren vendime, që kanë të bëjnë me interesat e tyre. Kjo pjesëmarrje siguron përmirësimin e politikave publike që rritin mirëqenien e qytetarëve.

Tri nivelet e pjesëmarrjes qytetare: informimi konsultimipjesëmarrja e drejtpërdrejtë

LIBËR MËSUESI

56

Pjesëmarrja qytetare ndikohet nga tri elemente:» qeveria duhet të jetë e hapur dhe të krijojë mundësi reale për përfshirjen e qytetarëve në procesin e vendimmarrjes;» qeveria duhet të japë informacion të vërtetë dhe të vazhdueshëm për qytetarët;» qeveria duhet të përdorë mënyra sa më të efektshme për të informuar qytetarët, që ata të kuptojnë rolet dhe

përgjegjësitë e tyre.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin librin dhe të punojmë me tabelën e insertit.

Arsyet dhe mënyrat e pjesëmarrjes qytetare





Ѵ - + ?


HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Punohet me veprimtarinë, faqe 61. Listoni: Arsyet e pjesëmarrjes qytetare.Shpjegoni: Nivelet e pjesëmarrjes qytetare. Përcaktoni: Elementet e pjesëmarrjes qytetare.

Diskutohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve.Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 61.

» Grupi 1 Evidentoni një problem në shkollën tuaj.» Grupi 2 Evidento një problem në lagjen tuaj.» Grupi 3 Evidentoni një problemin në qytetin tuaj. Secili grup mendon për zgjidhjen e tyre.

Detyrë shtëpie: Analizë e thënies, faqe 61.



Tematika 4: Pjesëmarrja qytetareSituata e të nxënit: Pak kohë më parë u zhvillua konferenca “Për aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin ekonomik të të rinjve”. Një i ri nga Librazhdi u shpreh: “Ne po ngremë zërin, që në qytetin tonë të kemi një qendër rinore. Për momentin kemi arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe bise- dojmë me njëri-tjetrin për çështjet që na shqetësojnë”.• Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë zërin”? Tregoni një rast

kur keni ngritur zërin për një problem.

Tema mësimore 2: Qytetaria aktive

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përkufizon konceptin e qytetarit dhe qytetarisë aktive;• rendit disa motive, arsye që na bëjnë ne qytetar aktiv;• përshkruan me argument disa nga rrugët e realizimit të

pjesëmarrjes qytetare në demokraci.

Fjalë kyç:• qytetar aktiv• pjesëmarrje qytetare• detyra qytetare• përgjegjësi qytetare

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti, për veprimtarinë e qytetarëve, pjesëmarrjen e tyre aktive. Broshura e Drejtave Themelore të njeriut.



QYTETARIA AKTIVE

QYTETARIA

57

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimitNë fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.

Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra dhe nxiten nxënësit të japin mendimin e tyre rreth temës:

Tabela e koncepteveMësuesi/ja shkruan në tabelë të drejtat dhe në anën tjetër u kërkon nxënësve të evidentojnë përgjegjësitë që lidhen me to.

Të drejtat detyrat përgjegjësitë burimet

EdukimiParimet morale, qytetare SeriozitetiLigji Zakonet etj.

Analizë e situatave. Njëkohësisht punojmë më situatën në tekst apo me ndonjë rast tjetër. Merren përgjigjet e tyre. Nxënësit nuk gjykohen, por ndihmohen.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeveÇ`do të thotë të jesh qytetar?

Të jesh qytetar do të thotë t’i përkasësh një komuniteti dhe të respektosh një sërë të drejtash dhe detyrimesh në lidhje me institucionet e caktuara politike, të kesh të drejtat detyrat dhe përgjegjësitë e tua.1. Cilën detyrë me vlera qytetarie e keni kryer me përgjegjësi?2. A keni sakrifikuar për realizimin e saj?

Shpjegimi dhe bashkëbisedim.Mësuesi/ja shpjegoj për disa minuta thelbin e mësimit,Të jesh qytetar aktiv do të thotë të marrësh pjesë, të diskutosh, të mësosh, të aftësohesh, të ndikosh, të bashkohesh me të tjerë, të krijosh lidhje, të bësh ndryshim. Pra, e thënë ndryshe, ushtrim i pushtetit dhe përgjegjësive të qytetarit në zhvillimet e proceseve demokratike.

Synimet e qytetarisë aktive janë:• kujdesi për të mirat e përbashkëta;• mbrojtja e të drejtave;• fuqizimi i qytetarëve.

Çdo individ mund të bëhet qytetar aktiv, kur merr pjesë dhe vepron për interesa të përbashkët dhe jo për qëllime a përfitime vetëm vetjake. U kërkohet nxënësve të hapin librin dhe të punojmë me tabelën e insertit:

Shprehjet e qytetarisë aktive





Ѵ - + ?

LIBËR MËSUESI

58

Të jesh qytetar aktiv do të thotë:» të informohesh dhe të përditësohesh mbi të drejtat, detyrat dhe përgjegjësitë në shkollë, lagje, familje etj.;» të ngresh zërin ndaj një padrejtësie që i bëhet shokut/shoqes sate;» të ndihmosh dhe mbështetësh shokun/shoqen me nevoja të veçanta;» të dënosh bulizmin në klasën a shkollën tënde;» të marrësh pjesë në takimet, mbledhjet e klasës sate;» të marrësh pjesë në votimet për senatorin e klasës;» të kërkosh faturën tatimore kur blen diçka;» të mbrosh objektet e trashëgimisë kulturore në komunitetin tënd;» të ndihmosh të moshuarit në komunitetin tënd;» të mos lejosh dëmtimin e mjedisit dhe të mjeteve të përbashkëta;» të jesh anëtar aktiv i qendrës rinore në bashkinë tënde;» të anëtarësohesh në organizata vullnetare, klube artistike, sportive,» të japësh ndihmën tënde për një mjedis të pastër e të gjelbëruar etj.


HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë.Punohet me veprimtarit në tekst faqe 63.Diskutohen përgjigjet e nxënësve dhe respektohet mendimi i shokëve.

Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe:Klasa ndahet në dy grupe dhe do të identifikojnë 3-4 probleme apo vështirësi që ndeshen në klasë apo në shkollë. Nxënësit argumentojnë detyrat dhe përgjegjësitë e tyre në lidhje me problemet dhe çfarë veprimesh duhet të ndërmerrni për t’i zgjidhur apo lehtësuar ato.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria faqe 63.



Tematika 4: Pjesëmarrja qytetareSituata e të nxënit: Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në stacionin e autobusit të linjës për të vajtur në shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ndaloi në stacion. Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën sytë rreth e rrotull, por nuk panë asnjë njoftim që aty nuk do të kishte më stacion. Atë ditë nuk e arritën dot orën e parë të mësimit. Më vonë morën vesh se stacioni ishte hequr, mirëpo si shumë qytet- arë të tjerë, ata nuk ishin informuar për këtë vendim të bashkisë.• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe Dritanit në këtë rast?• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat mund të jenë disa prej tyre?

Tema mësimore 3: Informimi

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan me fjalët e veta konceptin “informim”, liria

e shprehjes, shtypit;• sqaron rëndësinë për informim, informimi i publikut;• argumenton faktorët që ndikojnë informimin e publikut.• mëson, nga e kaluara për censurën, reflekton për të

gjykuar në informimin e sotëm.

Fjalë kyç:• informimi i publikut• e drejta e informimit• liria e shtypit• censura

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti, për informimin e qytetarëve, Broshu- ra e të Drejtave Themelore të Njeriut.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shkencat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.

QYTETARIA

59

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debat

Kontrollohen detyrat e shtëpisë, motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre, por vihet theksi te përgjigjet më të goditura.

Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra punojmë me nxënësit me situatën në tekst apo me ndonjë rast tjetër.Merren përgjigjet e tyre. Nxënësit nuk gjykohen, por ndihmohen.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedimDuke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit me to.

» Ç’do të thotë informim?» Pse është e rëndësishme të informohesh?

Me anë të informimit fitojmë më shumë dije, marrim pjesë në debate, diskutime dhe themi mendimin tonë. Kjo na bën të ndihemi të dobishëm.

Informimi është shumë i rëndësishëm jo vetëm për jetën e njerëzve por dhe për mirëfunksionimin e një shoqërie. E drejta për informim është një e drejtë themelore në një shoqëri demokratike dhe bazohet në parimin se qytetarët kanë të drejtë të kërkojnë të dhëna dhe informacione nga të zgjedhurit dhe nëpunësit e administratës publike.

Cilët janë faktorët që ndikojnë për t`u informuar?» FAMILJA» SHOQËRIA, KOMUNITETI, SHKOLLA» MASMEDIA

Informimi i publikut është një element i rëndësishëm i bashkëqeverisjes.

Përfitimet kryesore nga informimi janë:

» Sigurimi dhe mbrojtja e të drejtave të qytetarëve.» Pjesëmarrja qytetare në proceset e vendimmarrjes.» Ulja e korrupsionit përmes rritjes së transparencës dhe llogaridhënies.

U kërkohet nxënësve të hapin librin dhe të punojnë me:

Mënyrat e informimit





Ѵ - + ?

Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 65. Respektojmë mendimin e shokëve.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Organizimi i orës së mësimit:

LIBËR MËSUESI

60

Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument, veprimtaria në tekst, faqe 65.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria faqe 65.



Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Një pasdite Denisi po i tregonte babait se në klasë kishin mësuar si të ndërtoni një qark elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta krijonte qarkun parapjesëtarëve të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si duhet të lidheshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai, duke endihmuar, i tha se ai nuk kishte qenë një dëgjues aktiv në klasë.• Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë një dëgjues i mirë?

Tema mësimore 4: Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan me fjalët e veta si e kupton “të

dëgjuarit”, dëgjues aktiv;• evidenton rëndësinë e të dëgjuarit në mënyrë aktive;• argumenton rëndësinë e mendimit kritik.

Fjalë kyç:• dëgjim• vëmendje• kuptim• kujtesë• dëgjim aktiv• mendimi kritik

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti për këtë temë.



HAPI I PARË: Parashikimi: bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debat

Si fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.

Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra, punohet me nxënësit situata në tekst apo me ndonjë rast nga jeta e përditshme shkollore, familjare.Merren përgjigjet e tyre, duke debatuar me to, por edhe duke i ndihmuar.

HAPI I DYTË: 20` Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedimDuke marrë parasysh faktet që këto janë tema ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit. U kërkohet nxënësve të hapin librin Lexim i orientuar dhe me metodën Insert punojnë për konceptetBëhet një përmbledhje dhe i klasifikojmë ato:

Kllasteri. Dëgjimi është kompleks me këto elemente:

Dëgjimi aktiv, mendimi kritik





Ѵ - + ?

Dëgjimi aktiv është dëgjimi i vëmendshëm dhe ndjeshmëria për veprimet e të tjerëve. Mendimi kritik është procesi i mbledhjes,

60

pyetjetTË DËGJUARIT

kujtesa

vëmendje

LIBËR MËSUESI

shqyrtimit dhe analizimit të informacionit për situata apo probleme të ndryshme.

Mendimi kritik ka për qëllim që:» të kuptojë dhe ndajë të vërtetën nga e pavërteta apo pjesërisht e vërteta nga e pavërteta» të shqyrtojë kontekstin dhe historinë e çështjeve, problemeve ose situatave;» të kuptojë objektin përtej informacionit apo situatave.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnë. Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 67. Respektojmë mendimin e shokëve.

Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument, veprimtaria në tekst faqe 67.

Detyrë shtëpie: Shkrimi i një eseje me temë: Mos u përqendro vetëm te fjalët: dëgjo idetë dhe ndjenjat.



Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të furnizonte me energji gjithë zonën, duhet të prishen disa banesa. Shumë qytetarë ishin dakord për ndërtimin e hidrocentralit, që të furnizoheshin rregullisht dhe të paguanin më pak për energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do të ndërtohej HEC-i, e kundërshtuan këtë vendim.• Sipas jush, cili është interesi publik në këtë rast?

Tema mësimore 5: Interesi publik dhe politikat publike

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përshkruan me fjalët e veta si e kupton interesi publik,

politika publike;• rendit politikat publike;• mëson, si hartohet një politikë publike.

Fjalë kyç:• interes publik• politika publike• vlera• hartimi i politikave

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti për këtë temë.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken- cat shoqërore, gjuha dhe komunikimi.


HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debatNë fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për esenë më të mirë.

Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar informacioneve që kanë, punohet me nxënësit për situatën në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve. Shpjegimi dhe bashkëbisedimDuke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit.

VLERAT

QYTETARIA

61

U kërkohet nxënësve të hapin librin Lexim i orientuar dhe me metodën Insert dhe punohet me nxënësit konceptet.

Bëhet një përmbledhje e tyre dhe i klasifikojmëMendimet e nxënësve mësuesi/ja i shënon në dërrasë të zezë, por nuk diskuton lidhur me to, nuk shpreh asnjë mendim apo opinion personal.

Interesi publik, politikat publike





Ѵ - + ?

Me interes publik kuptojmë “mirëqenien e përbashkët” ose “mirëqenien e përgjithshme”.Politikat publike janë ligje, strategji, vendime dhe veprime të ndërmarra nga parlamenti dhe qeveria për të krijuar një të mirë publike. Ato mbështeten në ekonominë e vendit dhe nevojat e qytetarëve.Politikat publike përshkohen nga vlerat shoqërore dhe morale të një shoqërie të caktuar.Kllaster. Politikat publike përshkohen nga vlerat shoqërore dhe morale të një shoqërie të caktuar.

Siguriapërmbushja e nevojave të anëtarëve të shoqërisë

liria e zgjedhjes dhe e veprimit barazia-drejtësia në përgjegjësi dhe në përfitime; me ndërhyrjen e shtetit

demokraciamarrja parasysh e dëshirës dhe e vullnetit të qytetarëve.

Nxënësit mësojnë fazat e hartimit të politikave publike duke vepruar me rastin konkret. Ata reflektojnë për mënyrat e zgjidhjes së një problemi publik.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnëPunohet me veprimtaritë në tekst, faqe 69.

Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument: veprimtaria në tekst faqe 69.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria, faqe 69.


PROTESTAT DHE DEMONSTRATAT

LIBËR MËSUESI

62


Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës së Kryeministrisë, mijëra qytetarë protestuan kundër importit të armëve kimike, me qëllim shkatërrimin e tyre.• A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse protestuesit zgjodhën këtë

institucion dhe jo një tjetër?Tema mësimore 6: Protestat dhe demonstratat

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përkufizon me fjalët e veta konceptet:veprim shoqëror,

protestë, demonstratë, bojkot, tubimi dhe marshimi;• rendit faktorët, qëllimin që e bëjnë të mundur përdorimin

e tyre;• dallon format e veprimit social;• mëson nga e kaluara dhe kjo e ndihmon të reflektojë për

veprimtari sociale në të ardhmen.

Fjalë kyç:• protestë• demonstratë• bojkot• marshim• tubim

Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga media, interneti në lidhje me veprimin shoqëror, shprehur me forma të ndryshme.



HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debatOra fillon me kontrollin e detyrave të shtëpisë dhe motivohen nxënësit për argumentet e dhëna në lidhje me tematikën.

Analizë e situatave. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, dhe duke iu referuar ngjarjeve informacioneve të ditës, punon me nxënësit situatën në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedimDuke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit. U kërkohet nxënësve të hapin librin lexim i orientuar, punohet me ilustrimet në tekst. Udhëzohen nxënësit të lexojë tekstin duke mbajtur shënime, dhe me metodën Insert punojnë konceptet. Bëhet një përmbledhje dhe i klasifikojnë ato.Mendimet e tyre shënohen në dërrasë të zezë, por nuk diskutohet lidhur me to dhe mësuesi/ja nuk shpreh asnjë mendim apo opinion personal.

Veprim social, protesta, demonstrata





Ѵ - + ?

PROTESTA

peticioni

demonstrata

marshim

protesta me shkrim

greva, greva e urisë bojkot

QYTETARIA

63

Veprimi shoqëror është kryerja e një veprimtarie shoqërore nga një grup apo komunitet i organizuar, për të sjellë ndryshime pozitive.Shtroj tezën për diskutim: Mjeti justifikon qëllimin Kllaster:Protesta është kundërshtimi që një grup njerëzish kundrejt një padrejtësie shoqërore a një veprimi të paligjshëm, për t’i detyruar dhe bindur ata që janë në pushtet, që të kthejnë vëmendjen nga shqetësimet e tyreAta ushtrojnë fuqinë e tyre duke përdorur:

» votën e secilit,» bojkotin» mediet» presionin social, politik dhe ekonomik

Demonstratat mund përdoren për të dëshmuar publikisht opinionin për një çështje publike, veçanërisht në lidhje me padrejtësitë shoqërore dhe ankesa të ndryshme.

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbePyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnë. Diagram Veni

Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 71. Respektojmë mendimin e shokëve. Veprimtari në klasë: Tabela e koncepteve, punë në grupe, diskutim me argument Kërkohet nga nxënësit të ndarë në grupe të punojnë me veprimtaria në tekst faqe 71. Detyrë shtëpie: Veprimtaria faqe 71.


PROBLEMET VENDORE DHE KOMBËTARE

LIBËR MËSUESI

64


Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në të njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë alkool; nganjëherë grinden dhe bëjnë shumë zhurmë. Cili është problemi këtu?Konsumi i alkoolit? Zhurma? Vetë mbledhja? Apo fakti që nuk kanë vend tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet zgjidhja, duhet sqaruar se cili është problemi në këtë rast.• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.

Tema mësimore 7: Problemet vendore dhe kombëtare

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:• përcakton kriteret për identifikimin e problemeve

vendore, kombëtare;• analizon faktin pse duhen analizuar problemet;• argumenton rëndësinë e ndikimit të pjesëmarrjes

qytetare në zgjidhjen e problemeve vendore dhe kombëtare;

• ndërgjegjësohet duke treguar mënyrat për t’i zgjidhur ato.

Fjalë kyç:• probleme vendore• probleme qendrore• identifikimi i problemit• analiza e problemit• zgjidhja e problemit

Burimet: Teksti i nxënësit, materiale të ndryshme nga media,interneti në lidhje me veprimin shoqëror,shprehur me forma të ndryshme.



HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debatSi fillim bëhet kontrolli i detyrave të shtëpisë dhe motivohen nxënësit për argumentet e dhëna në lidhje me tematikën. Analizë e situatave. Mësuesi/ja në tabelë temën e mësimit, dhe duke iu referuar informacioneve të ditës. Punohet me nxënësit situata në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare, komunitet.

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve. Shpjegimi dhe bashkëbisedimDuke marrë parasysh faktet që këto janë tema ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit. U kërkohet nxënësve të hapin librin lexim i orientuar. Udhëzohen nxënësit të lexojë tekstin duke mbajtur shënime dhe paraqesin një listë me probleme, që kërkojnë zgjidhje.Diskutohet dhe shkëmbehen mendimet. Bëhet një përmbledhje dhe klasifikohen ato.Mendimet e nxënësve mësuesi/ja i shënon në dërrasë të zezë, por nuk diskuton lidhur me to, nuk shpreh asnjë mendim apo opinion personal.

Kllaster: Problemet janë të larmishme dhe prekin fusha të ndryshme të jetës, individë të veçantë, grupe e komunitete.

65

mungesa e ujit të pijshëm ndotja e mjedisit

QYTETARIA 9

PROBLEMETndërprerja e energjisë elektrike

dhuna në familje

probleme me transportin urban

papunësia

mungesa e banesave sociale

pabarazitë ndaj shërbimeve shëndetësore

Kriteret për identifikimin e problemeve janë:» shpeshtësia - problemi shfaqet shumë shpesh;» kohëzgjatja - problemi ka zgjatur për një kohë të caktuar;» fushëveprimi - problemi prek shumë njerëz apo fusha të jetës;» ashpërsia - problemi cenon jetën e dikujt ose të një komuniteti:» barazia - problemi u shkel njerëzve të drejtat ligjore ose morale;» perceptimi - çështja vlerësohet si një problem.

Qëllimi i pjesëmarrjes qytetare është të fuqizojë qeverisjen e hapur dhe të bëhet “bashkëpronare” në politikat publike. Pjesëmarrja publike:

» krijon hapësirën për vendimmarrje të përbashkët: institucionale-qytetare;» rrit njohuritë e qytetarëve në lidhje me mënyrën e funksionimit të institucioneve;» krijon mundësi për pjesëmarrjen e publikut në programet dhe projektet zhvillimore

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstinMendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe

Pyetje për vetëvlerësim. Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 73

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, punë me grupe stuhi mendimesh.

Kërkohet nga nxënësit që për 5 minuta të identifikojnë problemet:

GRUPI 1 probleme të shkollësGRUPI 2 probleme në komunitet GRUPI 3 probleme në qytet

Veprohet sipas kërkesave, faqe 73Detyrë shtëpie: Veprimtaria në faqe73.

VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit, argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ato.

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë

Stavri (Guleksi), MimozaQytetaria 9 : libër mësuesi për tekstin shkollor /

Mimoza Stavri (Guleksi) ; red. Sevi Lami. – Tiranë, etj. : Albas, 2018 68 f. ; 20.5x27.5 cm.

ISBN 978-9928-258-28-1

1.Qytetaria 2.Tekste për mësuesit 3.Tekste për shkollat 9-

vjeçare37 .017.4 (072) (075.2)

Qytetaria 9 - albas.alalbas.al/.../kl-9/word/Libri_Mesuesit_Qytetaria_9.docx · Web viewTabela e...

Documents

Transcript of Qytetaria 9 - albas.alalbas.al/.../kl-9/word/Libri_Mesuesit_Qytetaria_9.docx · Web viewTabela e...