Psikologjia Sociale.doc

8/11/2019 Psikologjia Sociale.doc

1/21

HYRJE

Njra ndr metodat e mjekimit t rregullimeve psikike sht terapia somatike apo biologjike, e cila ka pr qllim q nprmes barnave t ndikoj n gjendjen psikike t

pacientit, duke u munduar ta ruaj nj balans qetsie t tij , mirpo zakonisht ka

lidhshmri edhe me terapin psikoshoqrore sepse prveq medikamenteve suksesi i

trajtimit varet edhe nga prkrahja e rrethit ku jeton pacienti.

Barnat psikotrope jan substanca kimike q ndikojn n mendjen e njeriut duke e

qetsuar t smurin dhe prforcuar aktivitetin psikik t tij, kurse disave vetm duke iu

lehtsuar simptomat e tyre. unimi im shkencor sht i ndar n tri pjes , ku n

pjesn e par njohtohemi me kto lloje t barrave duke u muduar t sqarojm se pse

prdoren, si ndikojn, kur prdoren, far mund t jen efektet ansore,pastaj n

pjesn e dyt kemi klasifikimin e tyre n baz t efektit q kan dhe n pjes e tret

kemi statistikat e marra n !endrn e "hndetit #endor n rajonin e #itrovics, ku

do t informohemi pr numrin e pacientve q kan qen prdorues t barnave

psikotrope Brenda periudhs gjashtmujore janar$qershor t vitit %&'(.

randaj, n baz t ktij informacioni q kam marr pr kt tem, do t mundohem t

jem sa m e qart q le)uesit t ken mundsi ta kuptojn rndsin e ktyre barnave

dhe precizitetin gjat prdorimit t tyre, ngase sa mund t qetsojn nj simptom, ato

din t marrin edhe kahjen e kundrt , at t padshirueshmn toksicitetin.*urse, n

hulumtim do t kuptojm se cila gjini , mosh dhe vendbanim i prdorin m shum

kto barra.


2/21


3/21

#irpo, shpesh her kto terapi kombinohen pr t arritur nj rezultat t mir pr

trajtimin e ktyre smundjeve.

1.1. Prdorimi barnav !"i#o$ro! n !"i#ia$ri

+erapia farmakologjike n kndvshtrim psikiatrik realizohet prmes barnave t

ndryshme 3substancave kimike4 pr t ndikuar n gjendjen psikike t pacientit, duke e

qetsuar t smurin dhe prforcuar aktivitetin psikik t tij, e disave vetm duke iu

lehtsuar simptomat q ata kan.

Barnat psikotrope jan agjent kimik q ndikojn n mendje. N shoqrin

amerikane shum substanca q ndryshojn mendjen prdoren pr qllime knaqsie.

N trajtimin e rregullimeve mendore jan t dobishme disa tipa t barnave

psikotrope. 5

6shtja pse barnat psikotrope prdoren n psikiatri sht e debatueshme, sepse shpesh

her literatura popullore tregon pr nj tablo t errt t institucioneve mendore, ku

pacienti paraqitet si nj individ i larguar nga shoqria me doza t larta barnash, q do

t thot se izolimi pas dyerve t mbyllura dhe dritareve me hekura si dhe prdorimi i

kufizimeve fizike ishin m t zakonshmet. #irpo, pr fat t mir kto trajtime jan

zhdukur nga prdorimi n psikiatri dhe jan t pakt ata njerz t cilt duan trajtim

afatgjat pas dyerve t mbyllura, si dhe ajo q sht shum e rndsishme t

prmendet se shumica e pacientve q kan qen t smur kronik mendrisht kan

qen n gjendje t kthehen prap n rrethin shoqror.

1.%. &ar b'n barna$ !"i#o$ro!

5 0obert 7. 8aldinger, #.9, Psikiatria pr studentt e mjeksis , "htpia botuese e sikiatris

:merikane.;nc,'//


4/21

*y lloj i barnave sht i kategorizuar n grupe t veanta ku secili grup i psikotropeve

lehtson nj paket t veant simptomash , mirpo prpara se t shfaqin efektin e

tyre kto barna, duhet t arrijn n masn trunore n sasi t mjaftueshme, i cili varet

nga absorbimi, metabolizmi, ekskretimi i tyre prmes barriers hemato$

encefalike.>rupet kryesore t psikotropeve si barnat antidepresive, agjentt

antipsikotike,agjentt antimaniakal si dhe barnat antikonvulzive kryejn veprime t

cilat drejtohen kundr simptomave specifike t smundjeve mendore.*urse, barnat e

tjera psikotrope si anksiolitikt, stimulantt psikomotor dhe hipnotikt sedativ jan

m pak specifike n veprimet e tyre.

"a i prket termit trankuilizant shpesh prdoret n mnyr t gabuar pr t prshkruar

fardo bari qetsues, pra prdoret pr t dy tipa barnash t ndyshm.Trankuilizantt e mdhenj ose ndryshe quhen edhe agjent antipsikotik , efektet e

tyre jan krejtsisht antipsikotik dhe n nj mas t vogl kan efekte qetsuese. N

kt grup bjn pjes tioksantenet, butriofenonet, fenotiazinat dhe dibenzoksazepina e

derivat e indoleve.

Trankuilizantt e vegjl jan agjent q proren kundr ankthit 3anksiolitikt4, t till

si diazepina 3valiumi4 dhe klordiazepoksidi 3libriumi4. Barnat e tjera sedative 3p.sh

Barbituratet4 m shpesh etiketohen si sedative hipnotik.

1.(. &ar d)* $ $ dim !ara !r+a#$imi$ $ bari$

r t br prcaktimin e barit ne gjithsesi duhet t mbshtetemi n disa fakte t cilat

na sigurojn t vendosim recetn se ciln klas t barnave psikotrope do ta prdorim .

?lersimi klinik sht i gjithanshm i cili na ndihmon t mbshtetemi n faktor t

ndryshm duke na sjellur n prfundimin e diagnozs prfundimtare . >jat ktij

vlersimi klinik n krkojm histori nga familja e pacientit , si prshkrimi i

simptomave, trajtimet dhe prgjigjjet e mparshme ndaj tyre, historia pr drog apo

abuzim me alkool, historia psikiatrike familjare, historia mjeksore dhe barnat

aktuale.

+estet e laboratorit jan t rndsishme sepse mund t prfshijn nse ekzistojnshkaqet organike t simptomave psikiatrike psh hipertiroizmi si baz pr

(


5/21

depresionin.?zhgimi ose observimi i simptomave t pacientit para terapis sht

mjaft me interes, q mund t parashikojm se cili bar mund t jet prgjegjs pr

simptomat e observuara .

>jat trajtimit gjithsesi duhet pasur kujdes pr rreziqet q mund ti ndodhin pacientit, psh antidepresivt potencialisht vdekjeprurs triciklik jan kur merren me mbidozim

akut, ky rrezik mund t jet te personat suicidal.

+rankuilizantt e mdhenj shkaktojn diskinezi tardive potenciale q zgjat shum.

9uke e ditur se shpesh kemi t bjm me smundje kronike ne duhet ta pyesim

pacientin pr prvojat e tij t mparshme me barnat q ka prdorur, psh nse pacienti

thot se haloperidoli nuk i kishte dhn asnj rezultat n lehtsimin e simptomave t

tij psikiatrike '& vjet m pare, do t ishte mir q ky bar t mnjanohet menjher,kurse nse thot q lo)apina ka qen i vetmi medikament q ka eliminuar

halucinacionet auditive mirpo, tani ka t njejtat simptoma , lo)apina ka t ngjar t

jet t jet zgjidhja e mir pr pacientin.@istoria e efekteve ansore t pacientit sht

shum e rndsishme duke e pyetur pacientin se cili nga barrat e prdorura m par

ka qen m pak i pakndshm, ku ne duhet ta dim se simptomat e rnda krkojn

doza t larta t medikamentit, kurse ato m t lehta i prgjigjen dozave t skajit m t

ult t spektrit terapeutik. or ,edhe gjat prdorimit t barit t cilin ne erekomandojm q ta prdor , ne duhet ta njoftojm pr t gjitha efektet ansor t atij

bari n mnyr q t parandalojm rrezikun q mund t vjen.

+oksiciteti sht nj rrezik i mundshm q mund ti ndodh pacientit gjat prdorimit

t terapis kur jepen kombinimi i dy ose m shum barnave t t njejtit tip, psh dy

antipsikotik ose dy barna kundr ankthit gj q nuk sht e dshirueshme . #irpo,

kombinimi i tipave t ndryshm t barnave shpesh sht i dobishm, si antipsikotikt,

antikonvulsivantt, antidepresivt, litiumi dhe barnat anksiolitike shpesh prdoren tkombinuara njra me tjetrn.

9hnia e barnave varet nga grupet e veanta t njerzve duke pasur parasysh moshn

e pacientit, te fmijt duhet pasur shum kujdes n przgjedhjen e barit pr problemin

psikik q ka ai, te pacientt e moshuar duhet t fillojm me doza t vogla, sepse sht

mosha ajo q e bn organizmin m t ndjeshm ndaj efekteve ansore, gjendjen e saj

nse ajo sht shtatzn ku gjat tre muajve t par do t ishte mir sikur kto barna

t evitoheshin krejtsisht, sepse mund t dmtojn fetusin e saj.

=


6/21

1fekti i nj qetsuesi t dhn nga mjeku, +alidomides, jan prshkruar m par.

"tudimet mbi qetsuesit barbiturate dhe trankuilizant 3t dy depresant4 kan dhn

rezultate t prziera. #egjithse, disa studiues kan gjetur nj lidhje mes defekteve t

lindura dhe qetsuesve,t tjert nuk i kan gjetur ato.Aenobarbital, megjithat ka qen

shoqruar me defekte t lindura dhe probleme koagulimi t gjakut pr t

sapolindurin.!etsuesit si 9iazepam 3?alium4dhe *lordiazepoksid 3 ibriumi4 mund

t shkaktojn qiellz defektoze3cleft palate4 te minjt dhe gjithashtu nj defekt i till

sht raportuar edhe tek njerzit dhe ka qen katr her m e lart tek personat q e

prdorin kt qetsues gjat tre muajve t par t shtatzanis.

#iliona njerz i marrin kto ilaqe do vit .(

Nnat t cilat ushqejn fmijn e tyre me gji duhet t ken kujdes, anksiolitikt dheantidepresivt mund t shkaktojn pagjumsi tek foshnjet. "i dhe rregullimet

mjeksore konkurente, kujdesi special sht i nevojshm n prshkrimin e barnave pr

pacient me rregullime mjeksore , sidomos me smundje t heparit t veshkave, t

cilat mund t ndrhyjn n metabolizmin dhe ekskretimin e barnave. 6rregullimi

kardiak dhe epilepsia mund t afektohen n mnyr t padshirueshme veanarisht

nga barnat antidepresive. =

( 0oss ?asta ,#arshall #.@aith "cott :. #iller, Psikologjia e fmijs ,"htpia Botuese 1ugen, %&&


7/21

1.,. Si !rdor n barna$ !"i#o$ro!

rdorimi i barnave psikotrope bhet prmes dy rrugve, asaj orale dheintramuskulare, psikotropet prdoren n rrug intravenoze me raste veanarisht n

institucione spitalore t kontrolluara mir. 9ozat t cilat prdoren me injeksion jan

rreth %$( her m t fuqishme se sa t njejtat doza t marra nga goja, kjo ndodh pasi

mlqia e cila kryen punn m t madhe t trupit n metabolizmin e psikotropeve,

kaprcehet nga injeksioni intravenoz n kalimin e par nprmjet qarkullimit, kshtu

q n "N! arrin m shum medikament i pametabolizuar. #nyra e marrjes s

barnave psikotrope prmes gojs krkon m shum pun sepse duhet t jet

baskvepruese n mes pacientit dhe psikiatrit ku nevojitet kshillimi pr mnyrn e

prdorimit, pastaj pritet nga pacienti t tregoj reagimin e barit n gjendjen psikike te

tij, tregohen efektet ansore q mund ti ndodhin gjat marrjes s barit etj, por nse

pacienti sht i paaft ose i pabesueshm n regjimin e tij oral duhet t futet nj

person q mund ti ndihmoj rreth terapis. Nse kjo mnyr orale nuk funksionon,

ateher kemi metodn tjetr pr trajtim at intramuskulare.

"ituatat t cilat pdoret mnyra intravenoze e barnave 3antipsikotropeve4 janE*ur sht i domosdoshm lehtsimi i menjhershm i a)hitacionit t rnd, q mund

t prbjn rrezik pr pacientin ose njerzit tjer.

E*ur pacienti nuk sht n gjendje ose nuk sht i gatshm ta marr barin nga goja.

*urse n pavionet spitalore situatat m t zakonshme e prdorimit t barit n mnyr

intravenoze jan n dhomat e urgjencs , ku njerzit jan n kriz dhe kan nevoj

pr lehtsim t shpejt, si dhe prdoret te njerzit t cilt nuk mund t pajtohen me

regjimet orale ditore , q i jepet forma depo t barnave antipsikotike me injeksion do

%$( jav.


8/21

1.-. &ar d)* $ br n" n)# # mi !r 'i ''

$ ra! )$i#

Nse trajtimi me barna nuk jep rezultat, arsyet m t mundshme jan kto katr q po

paraqesim m posht

'. Nuk keni arritur bashkpunimin e pacientit tuaj pr t br mjekimin t besuar

%. *eni zgjedhur bar t sakt, por doz t gabuar.

5. *eni zgjedhur tip t gabuar bari

(. *eni zgjedhur bar dhe doz t sakt, por pacienti nuk e ka marr ende barin pr aq koh sa t jap efektin terapeutik. D

*ur duket se farmakoterapia na ka dshtuar ne nuk duhet t heqim dor nga ajo, por

duhet t rishikojm se cili nga faktort e msiprm ka kontribuar n dshtimin e

farmakoterapis. randaj, duhet t mbledhim informacion lidhur me pacientin nga

antart e familjes dhe pjestart e tjer t ekipit t trajtimit pr t gjetur zgjidhjen e

duhur.

D0obert 7. 8aldinger, # 9.-- Psikiatria pr studentt e mjeksis , "htpia botuese e sikiatris

:merikane. ;nc,'//


9/21

KAPITU I II

!A"#AT P$IK%T"%P&

Barnat psikotrope jan ato q kan kryesisht efekt ne simptomat mendore.:to ndahen n pes grupeF

E Barnat anksiolitike

E @ipnotikt

E Barnat antipsikotike

E :ntidepresivt

E "tabilizuesit e humorit

%.1. /arna$ An#"io0i$i#

7an barna t cilat paksojn ankthin dhe n doza t mdha shkaktojn prgjumje

3efekt qetsues4 dhe gjum 3efekt hipnotik4. :nksiolitikt jan m t dobishm kur

jepen pr nj koh t shkurtr pr paketimin e ankthit t shprehur, mirpo nse ato

prdoren disa muaj rresht shfaqin varsi, edhe pse thuhet q nuk mund t shkaktojn

varsi.

Barnat q prdoren si anksiolitik janF

EBenzodiazepinat

E:ntagonistt beta$adrenergjik

EAenotiazinat

E+riciklikt

/


10/21

%.%. / n odia !ina$

Benzodiazepinat jan barna kundr ankthit q prdoren m shum, n fakt jan aq tzakonshme, sa Gana)$i dhe ?aliumi jan br fjal shtpiake.

Benzodiazepinat veprojn n receptort specifik q lidhen me receptort e >:B:$s .

:to shtojn neurotransmetimin e >:B:$s dhe n mnyr indirekte afektojn sistemin

e =$hidroksitriptamins 3=@+4 dhe noradrenalins. Benzodiazepinat kan efekte

anksiolitike, sedative dhe hipnotike ashtu si dhe veori miorelaksante dhe

antikonvulsivante. Benzodiazepinat absorbohen dhe metabolizohen shpejt n nj

numr t madh prbrjesh, shum prej t cilave kane efektet e tyre terapeutike.jithsesi kto barna duhet prdorur me kujdes personat me diabet mellitus dhe

pas nj agjrimi t gjat, apo pas nj anoreksie nervore.N disa raste kto barna kan

bashkveprim q mund t shtojn efektet e padshirueshme, ku mennjher duhet t

lajmrohet te mjeku.

%.,. 2 no$ia ina$

2 #ichael >elder, 9enis >ath, 0ichard #ayou,-- sikiatria tekst prmbledhs i Cksfordit--,"htpia

Botuese niversit t Cksfordit'//(,faqe 5D(

''


12/21

9isa fenotiazina kan efekte anksiolitike ashtu si kundr dhe antipsikotike. *to barna

nuk shkaktojn varsi, por jan m pak efektive se benzodiazepinat pr rolin

anksiolitik. :to jan t dobishm n pacient me ankth persistent q kan krijuar

varsi ndaj barnash t tjer dhe n njerz me personalitet agresiv q s-frenohen nga

benzodiazepinat. *lorpromazina sht fenotiazinin me efekte anksiolitike. /

%.-. An$id !r "iv$ Tri+i#0i#

*an efekte anksiolitike si dhe antidepresive, jan t dobishm pr pacientt t cilt

kan ankth dhe depresion, si dhe pr pacientt t cilt krkojn trajtim t zgjatur meanksiolitik, kur benzodiazepinat mund t shkaktojn varsi. :mitriplina sht

antidepresiv triciklik me efekte anksiolitike.

%.3. Hi!no$i#$

*to barna psikotrope rrisin gjatsin dhe cilsin e gjumit, nuk l efekte reziduale t

nesrmn dhe nuk shkakton varsi nga sindromi i zverdhjes, t cilat kritere nuk i

plotson asnj bar hipnotik.

!enzodiazepinat jan barna hipnotike t cilat prdoren m shum si bari me veprim

t shkurtr, si temazepami paraplqehet pr pacientt me insomnia fillestare m

shum se sa nj prbrje me veprim t gjat si nitrozepami, pasi ka m pak mundsi t

shkaktoj efekte ansore t nesrmen. Njerzit t cilt ngasin mjete motorike apo

operojn me makinri mund t rezikohen nse u paraqitet efekti hangover.

*hlorhidrati dhe *hlormethiazole edisate prdoren si alternative pr

benzodiazepinat, sidomos pr njerz n mosh t vjetr. @ipnotikt efektiv jan edhe

barbituratet, por nse prdoret mbi dozn e caktuar ato shkaktojn deprimim

/ #ichael >elder, 9enis >ath, 0ichard #ayou,-- Psikiatria tekst prmbledhs i Oksfordit ,"htpia

Botuese niversit t Cksfordit'//(, faqe 5DD

'%


13/21

respirator prandaj, duhet prdorur rrall,por asnjher tek personat q vuajn nga

porfiria intermitente.Barnat hipnotike jan prshkruar gjersisht dhe pr nj periudh

t gjat, ku disa prej pacientve shfaqin periudha varsie ndaj hipnotikve duke i

prdorur n spital, mirpo duhet t ndrpriten prpara se pacienti t dal nga spitali.

rshkrimi i ktyre barnave nuk duhet shndrruar n rutin, gjat prshkrimit t

ktyre barnave duhet pasur kujdes pr fmij, sepse edhe ata mund ti prdorin n

rastet e trajtimit t tmerreve t nats ose somnabulizmit , si dhe t pleqt t cilt mund

t bhen konfuz dhe t largohen nga krevati duke shtuar rrezikun pr dmtimin.

%.4. /arna$ An$i!"i#o$i#

:gjentt antipsikotik 3neuroleptikt4 para s gjithash jan t dobishm n trajtimin e

rregullimeve t mendimit dhe n mnyr m akute pr lehtsimin e a)hitimit t

shprehur .'&

ra, ato paksojn eksitimin psikomotor, halucinacionet dhe deluzionet n pacientt

me skizofreni, mani ose psikoza organike. jest m t afektuara t trurit nga kto

barna jan formacioni retikular, ganglio bazale, hipotalamusi dhe sistemi limbik.:ntipsikotikt ndikojn n "N! duke frenuar transmetimin e impulsive nervore n

"N!, duke bllokuar veprimin e dopamins q sht neurotransmetues i vendosur n

sitet receptore presinaptike. Barnat antipsikotike absorbohen mir dhe kan treguar se

jan efektive n prmirsimin e psikozs akute dhe n paksimin e recidivs, ose n

prsritjen e ekzacerbimit t pacientve me skizofreni kronike.

>rupet kryesore t antipsikotikve jan

EAenotiazinat

EButirofenonet

'& 0obert 7. 8aldinger, # 9. I- Psikiatria pr studentt e mjeksis , "htpia botuese e sikiatris

:merikane. ;nc,'//


14/21

E9ifenilbutil piperidinat

E+io)antenet

+enotiazinat ndahen n tre grupe n varsi t unazs ansore q i ngjitet strukturs

baz. *to grupe jan prbrje aminoalky psh chlospromazina, q jan qetsuese dhe

kan efekte e)trapiramidale t moderuara, prbrjet piperine pshthiroidazina q kan

m pak efekte ansore te grupi i par, dhe prbrjet piperizoine psh trifluoperazina q

jan m pak qetsuese, kan m pak gjasa pr t shkaktuar efekte ansore

e)trapiramidale dhe jan m t fuqishm nga ana terapeutike.

Tio,antenet jan t ngjajshme me struktur dhe veori me fenotiazinat.

!utriofenonet jan t struktura t ndryshme nga fenotiazinat, kan efekte

antipsikotike t forta dhe gjithashtu efekte e)trapiramidale t forta.n barnat tjer,

futet edhe klozafina e cila shkakton neutrofeni, prdoret vetm n raste kur kan

dshtuar barnat e tjer dhe vetm pas nj vlersimi t rregullt t gjakut.

Preparatet depo m lirim t ngadalt u jepen me injeksion pacientve q

prmirsohen nga barnat por q nuk u mund t-u besohet nse i marrin nga goja. Ndr

to mund t prmendim flufenazin$enanthate, flufenazin$deconoate dhe flupenti)ol$

decanoate.''

%.5. E& #$ $ an"or $ an$i!"i#o$i#v

1fektet ansore jan t shumta q kryesisht lidhen me efektet antidopaminergjike t

cilat bhen shkak pr shfaqjen e simptomave e)trapiramidale dhe klasifikohen n

katr grupe shenjash

'' #ichael >elder, 9enis >ath, 0ichard #ayou,-- Psikiatria tekst prmbledhs i Oksfordit ,"htpia

Botuesee niversit t Cksfordit'//(, faqe 5D/

'(


15/21

-istonia akute sht gjendje e tensionit muskular patologjik e cila shfaqet n fillim t

mjekimit, shpesh her brenda % ditve t para. #anifestimet jan spazma e syve, t

kapakve t syve, t fytyrs, t qafs dhe t muskujve t shpins q mund t

shkaktojn shtrembrime t trupit q jan dramatike dhe friksuese. *jo tablo e

uditshme mund t merret pr sjellje histerike.

Aktazia sht ndjenja e pakndshme, e paqndrueshme ose jorehatuese fizike dhe

nevoja pr t lvizur e cila e shtyn pacientin n paaftsi pr t qndruar n

kmb,mund t filloj n dy jav e para kur ka filluar mjekimi, por mund t filloj edhe

pas disa muajve. *to simptoma mund t largohen n rast se dozat e barit

antipsikotike paksohen.

&fektet Parkinsonike shfaqen zakonisht '$( jav e para pasi t ket filluar mjekimi,n kto raste vihet re akinezia, fytyr pa shprehje, munges e lvizjeve shoqruese

gjat ecjes, qndrimi i krrysur, tremor jo fin dhe n raste t rnda ecje e

paekuilibruar.

&fektet toksike ( ndonse toksiciteti nuk sht i zakonshm, duhet t tregohemi t

kujdesshm sepse ka mundsi t shfaqen efekte t padshiruara. rpara prdorimit t

barnave kshillohet t studiohet literatura farmaceutike n lidhje me efektet ansore.

"indromi Neuloptik #alinj sht nj efekt i rrall, por serioz i trajtimit me

neuroleptik, veanarisht me prbrjet me potenc t lart, simptomat fillojn

zakonisht brenda '& ditve t para t trajtimit me kombinim t rregullimev

emendore, motore dhe autonome, si dhe efekte tjera.

Kundrindikacionet jan t pakta, ndr to prmenden miastemia grave, smundja e

:ndersonit, glaukoma dhe deprimim i kaluar dhe i tashm i palcs s kocks,

smundja e heparit, smundja e veshks, rregullimi kardiovaskular, paskinsonizm,

epilepsi ose infeksion serioz.

%.6. /arna$ An$id !r "iv

:ntidepresivt lehtsojn simptomat e rregullimeve depressive, por nuk ngren

humorin e njerzve t shndosh 3stimulantt jan ata q e disponojn kt efekt, por

'=


16/21

nuk duhen prdorur pr arsye se mund t shkaktojn varsi, megjithat ato prdoren jo

rall n trajtimin e sindromeve hiperaktive n fmijt4. '%

Barnat me veori antidepresive ndahen n antidepresiv triciklik, triciklik t

modifikuar dhe barna q lidhen me to, inhibitor t kapjes s =@+ dhe inhibitor tmonoaminoksidazs. *to barna nuk ndryshojn n efikasitetin ose shpejtsin e

veprimit por n efektet ansore.

Antidepresivt triciklik prekin prqndrimet e serotonins dhe t norepinerfins n

sinapset nervore te sistemit nervor qendror3"N!4 duke bllokuar rikapjen e tyre nga

neuronet presinaptike dhe duke rritur pranin e tyre n lidhje ndrmjet neuroneve.

Imipramina dhe amitriptilina jan barna m t vjetra dhe m t studiuara,

amitriptilina sht mjaft qetsuese dhe ka disa efekte serotonergjike t dukshme,imiprapina sht m pak qetsues se sa amitriptilina dhe ka efekte noradrenergjike t

dukshme.

Dokespina 3"inequan4, sht nj amin tjetr terciare q ka dy disavantazhe kryesore

efektet ansore kolinergjike t rnda dhe efekte t thella n zemr n doza terapeutike.

*y bar kundrindikohet n pacientt e moshuar '5 .

Dezipramina . Norpramina4 sht metaboliti i demetiluar i impramins, ka m pak

efekte ansore si psh, tharje t gojs,paksim t pamjes, konstipacion se sa

amitriptrilina dhe imipramina.

&fektet ansore mund t jen si tharje t gojs, mjegullim t pamjes dhe

konstipacion, q trajtohen me trajtim simptomatik, djersitje, retesion urinar, ileusi

paralitik dhe ekzacerbimi akut i glukoms s kndit t ngusht. *urse efektet nervore

qendrore jan a)hitacioni, tremori fin, iritabiliteti, mania dhe psikoza, si dhe efektekardiovaskulare si hipotensioni postural. :ntidepresivt tjer q kan lidhje me

'% #ichael >elder, 9enis >ath, 0ichard #ayou-- Psikiatria tekst prmbledhs i Oksfordit ,"htpia

Botuesee niversit t Cksfordit'//(, faqe 5D%

'5 0obert 7. 8aldinger, # 9.-- Psikiatria pr studentt e mjeksis , "htpia botuese e sikiatris

:merikane. ;nc,'//


17/21

triciklikt jan gjithashtu agjent efektiv ata jan amo)apina,

maprotilina,trazodoni,bupropioni, venlafa)ina etj.

$$"I J inhibitort selektiv t rikapjes s serotonins jan t ngjajshme me

antidepresivt triciklik 3+K:4 pasi rrisin neurotransmetimin serotoninergjik , efektetansore jan si pagjumsia , shqetsim dhe dshir e pakt seksuale etj. Aluo)etina

3prozak4,sertralina3Loloft4 dhe paroksetina3pa)il4 jan ""0;$ t kresor.

Flouxetina sht nj bllokues i fuqishm i rikapjes selektive serotoninergjike, ka efekt

depresiv kardiak q mund t shkaktoj pagjumsi, shqetsim, iritabilitet, shqetsim

gastrointensinal etj. "indromi i serotonins sht nj efekt ansor i rezikshm q

krcnon jetn i cili shkaktohet nga mbistimulimi i sistemit serotoninoergjik.

rpara daljes s antidepresivve inhibitorve selektiv t rikapjes s serotonins3""0;4 dhe atyre atipik, depresionet m t mundshme pr t-u lehtsuar nga bari

antidepresiv ishin ato q shfaqnin episode diskrete t smundjes me shenja

vegjetative rregullim t oreksit dhe humbje n pesh, rregullim t gjumit

3veanarisht zgjimi hert n mngjes4, paksimi i energjis, rnie e energjis seksuale,

a)hitim ose vones psikomotore dhe ndryshim ditor i humorit 3depresion m shum

n mngjes4.

"indromet depresive q mund ti prgjigjen antidepresivve jan depresioni i a)hituar q karakterizohet me shtitje lart posht npr dhom, shkundje e duarve dhe

ekspresive zanore t dhimbjes psikike dhe depresioni deluzional i cili paraqitet me

simptoma deluzionale dhe trajtohen n prgjithsi me kombinim t antidepresivve

triciklik dhe t antipsikotikve.

:ntidepresivt jan medikamente efektive pr pacientt me rregullim t humorit t t

cilve mund t mos plotsojn t gjitha kriteret pr nj presion t vrtet, rregullimet

vegjetative minimale prfshijn si rregullimin distimik q ka qen i pranishm t

paktn % vjet pr njerzit adult dhe q karakterizohet nga ndjenja afatgjata t

mungess s shpress, pamjaftueshmris dhe respekt i ult pr vetn pa rregullime

fiziologjike t rnda , rregullimi i personalitetit ku depresioni sht bashkshoqruesi

i vshtirsive interpersonale afatgjata dhe i dmtimit kronik t funksionimit.

>jithashtu antidepresivve inhibitor t rikapjes s serotonins3""0;4 mund ti

prgjigjen edhe pacientt me depresion dhe ankth t przier. Nj pacient me munges

t shpress, paprshtatshmri dhe me respekt t pakt pr vete pr nj koh t gjat si

'


18/21

rregull mund t filloj t provoj ngritje t vetvlersimit, optimizm dhe pohim t

shndetshm si prgjigjje ndaj trajtimit t inhibitorve t rikapjes s serotonins.

"indromat q kufizohen vetvetiu nuk krkojn terapi me anti depresiv mund t jen

depresioni reaktiv i shkaktuar nga stresi i fuqishm ambiental, si vdekja e nj personit dashur, depresioni i shkaktuar nga barnat, zakonisht largohet kur ndrpritet bari,

depresioni sekondar i shkaktuar nga smundja fizike, shpesh zgjidhet kur smundja

fizike baz prmirsohet, mirpo nse smundja baz sht e pamjekueshme terapia

me antidepresiv mund t ndihmoj shum.

"indromet q nganjher i prgjigjen trajtimit me antidepresiv jan rregullimet

bipolare dhe rregullimet e skizofrenis kurse sindromet tjera psikiatrike ku tregojn

se antidepresivt jan t dobishm jan rregullimi i panikut dhe rregullimiobsesivo$kompulsiv, disa tipa t pagjumsis dhe fobia sociale.

%.17. S$abi0i ) "i$ *)mori$

"tabilizuesit e humorit jepen pr parandalimin e rregullimeve afektive rekuerente.

rdorimi kryesor i litiumit sht parandalimi i rishfaqjes s manis dhe rregullimit

depresiv

&fektet ansore t stabilizuesve t humorit janF

Polituria mund t qoj n dehidratim 3me rezikun e introksikacionit4 nga litiumi,

pacientt duhen kshilluar t pin mjaf uj pr t kompensuar lngjet q humben.

Tremori fin , pra shum pacient i prshtaten tremorit fin kurse ata t cil nuk prshtaten

mund t prdorin propanolol '&mg tre here n dit pr t kompensuar simptomin.

madhimi i tiroids ndodh te =M e pacientve q prdorinin litium, gjndra mund t

zvoglohet prsri nse fillon trajtimi me tiroksin, ndrkoh q litiumi vazhdon t

prdoret, pas ndrprerjes s terapis me litium ajo kthehet n normale pas nj ose dy

muaj

!ipotiroizmi ndodh zakonisht te %&M e femrave me rritje kompesatore t hormonit

tiroidostimulues, prandaj pr t prcjellur gjendjen e tiroids duhet t bhen analizat

'2


19/21

do gjasht muaj,si dhe t jemi syhapur pr shenjat sugjestive klinike veanarisht

letargjin dhe shtimin e dukshm n pesh.

"fektet n kujtes zakonisht vrehen kur pacienti harron emrat e personave t njohur

dhe ky trajtim ka mundsi t shkaktohet pjesrisht nga rregullimi afektiv n mjekimme shum se nga nj bar.

"fektet afatgjata n #eshka, prve se te disa pacient vrehet dmtim i vazhdueshm i

aftsive koncentruese, ne vrejm edhe zhvillimin e sindromit t diabetit nefrogjenik

inspid pr shkak t bashkpunimit me efektin e hormonit antidiuretik.

"fektet toksike t litiumit prbjn urgjencn mjeksore serioze pasi ato mund t qojn

deri n koma e madje n vdekje..1fektet toksike t litiumit jan $Nauze, t vjella,

$9iare, tremor i trash, $:taksi, disarti, $Aibrilacion muskular, hiperrefleksi,

$*onfuzion, kom, $*onvulzione, $;nsufiienc renale, $*olaps kardiovaskular.

$ashk#eprimet me barna mund t ndodhin, psh, kur litiumi kombinohet me doza t

larta haloperidoli jan njoftuar reaksione serioze t rastsishme, ku ndr reaksionet q

mund t ndodhin jan konfuzionet, tremor dhe shenja ekstrapiramidale dhe cerebrale.

#irpo, n kto raste nuk mund t jemi t sigurt se kto reaksione jan shkak i

kombinimit t barnave apo nga cefaliti i rastsishm.

%undrindika&ionet mund t jen insufiienca renale ose smundja renale recente,

insufiienca ose infarkti i miokardit recent, dhe diarea kronike e mjaftueshme pr t

ndryshuar elektrolitet, kshillohet q litiumi t mos prdoret te fmijt,si dhe te

shtatznat.

'/


20/21

%&


21/21

Psikologjia Sociale.doc

Documents

Transcript of Psikologjia Sociale.doc