Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng ... · Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò...
210
bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n --------------------------- nguyÔn mËu quyÕt Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp viÖt nam Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ, qu¶n lý vµ KHH KTQD M· sè: 62.31.09.01 LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: 1. PGS-TS. Lª V¨n T©m 2. TS. TrÇn ViÖt L©m Hμ néi - 2008
Transcript of Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng ... · Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò...
-
bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
---------------------------
nguyÔn mËu quyÕt
Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp viÖt nam
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ, qu¶n lý vµ KHH KTQD M· sè: 62.31.09.01
LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS-TS. Lª V¨n T©m 2. TS. TrÇn ViÖt L©m
Hµ néi - 2008
-
2
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu
cña riªng t«i. C¸c sè liÖu nªu trong luËn ¸n lµ trung
thùc vµ cã nguån gèc râ rµng. C¸c kÕt qu¶ nªu trong
luËn ¸n ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú mét
c«ng tr×nh nµo kh¸c.
Nghiªn cøu sinh
NguyÔn MËu QuyÕt
-
3
Nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n
ASEAN : HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸
CN : C«ng nghiÖp
CNH, H§H : C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
CNXH : Chñ nghÜa x? héi
CTCP : C«ng ty cæ phÇn
CTHD : C«ng ty hîp danh
DN : Doanh nghiÖp
DNCN : Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp
DNNVV : Doanh nghiÖp nhá vµ võa
DNTN : Doanh nghiÖp t− nh©n
GDP : Thu nhËp quèc néi
KTNN : Kinh tÕ nhµ n−íc
KTTN : Kinh tÕ t− nh©n
KTTT : Kinh tÕ thÞ tr−êng
KTXH : Kinh tÕ x? héi
NHTM : Ng©n hµng th−¬ng m¹i
NSNN : Ng©n s¸ch nhµ n−íc
NQTW : NghÞ quyÕt trung −¬ng
SXKD : S¶n xuÊt kinh doanh
TNHH : Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
TSC§ : Tµi s¶n cè ®Þnh
UBND : Uû ban nh©n d©n
USD : §« la Mü
VCCI : Phßng th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam
XHCN : X? héi chñ nghÜa
WTO : Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi
-
4
Môc lôc Trang Lêi cam ®oan 2
Danh môc nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n 3
Môc lôc 4
PhÇn më ®Çu 5
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n
vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp
9
1.1 Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 9
1.2. Nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp.
20
1.3. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp.
24
1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp. 29
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam
39
2.1 Kh¸i qu¸t vÒ c«ng nghiÖp ViÖt Nam. 39
2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam.
44
2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t−
nh©n trong c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m qua.
81
Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam
100
3.1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp.
100
3.2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam.
113
KÕt luËn 151
Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®? c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n 153
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 154
Phô lôc 161
-
5
phÇn më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n.
§Ó ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh−
NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X ®Ò ra, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã
®−îc nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m huy ®éng mäi
nguån lùc cña ®Êt n−íc tËp trung cho ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp nãi riªng.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch ph¸p
luËt cña Nhµ n−íc ®? khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc cña ®Êt n−íc,
®éng viªn, khuyÕn khÝch ng−êi d©n ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, lµm
giµu cho b¶n th©n vµ cho ®Êt n−íc. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chóng ta còng
®? ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh vµ nÒn c«ng nghiÖp n−íc ta ngµy mét
ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc huy ®éng vµ khai th¸c nguån lùc trong d©n vÉn cßn
nhiÒu h¹n chÕ. TiÒm n¨ng trong d©n vÉn cßn nhiÒu nh−ng ch−a thËt sù m¹nh
d¹n ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. V×
vËy, viÖc t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó huy ®éng, khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ nguån
lùc trong d©n cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, lµm
sao ®Ó ng−êi d©n m¹nh d¹n h¬n n÷a trong viÖc bá vèn, c«ng søc vµ trÝ tuÖ ®Çu
t− vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, qua ®ã gãp phÇn ®−a n−íc ta nhanh chãng trë
thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ lý do ®ã, t¸c gi¶ luËn ¸n ®? chän ®Ò
tµi “Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt
Nam” ®Ó tËp trung nghiªn cøu.
2. Kh¸i qu¸t lÞch sö nghiªn cøu.
Trong thêi gian qua ®? cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp
nãi chung vµ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi riªng, nh−ng ch−a cã mét c«ng
tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong
-
6
c«ng nghiÖp ®−îc c«ng bè. ë mét gi¸c ®é nhÊt ®Þnh, liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy
cã luËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Ph¹m V¨n Hång (2007), víi ®Ò tµi
“Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp
quèc tÕ”. LuËn ¸n nµy nghiªn cøu mét c¸ch chung nhÊt vÒ doanh nghiÖp võa
vµ nhá, mµ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp t− nh©n ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ
vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p chung nhÊt cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Lª Xu©n Tr−êng (2006), víi ®Ò tµi “ChÝnh
s¸ch thuÕ víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ngµnh
c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, còng chØ ®Ò
cËp riªng ®Õn t¸c ®éng, ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi n¨ng lùc c¹nh
tranh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p trong ph¹m vi
vÒ chÝnh s¸ch thuÕ. Liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp, tr−íc ®ã cã LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh T¹ V¨n Lîi (2003),
víi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn viÖc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi
víi doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam”, LuËn ¸n còng
®? tËp trung vµo nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh,
bao trïm c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, doanh nghiÖp tËp thÓ vµ
còng chØ d−íi gi¸c ®é ¶nh h−ëng, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch thuÕ vµ ®Ò ra c¸c
gi¶i ph¸p ®Ó Nhµ n−íc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp ngoµi quèc doanh. LuËn ¸n TiÕn sÜ LuËt häc cña nghiªn cøu sinh
NguyÔn Thanh Ho¸(2002), víi ®Ò tµi “§æi míi vµ hoµn thiÖn qu¶n lý Nhµ
n−íc b»ng ph¸p luËt ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ
t− nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay”, h−íng vµo nghiªn cøu vµ ®Ò ra gi¶i ph¸p hoµn
thiÖn ph¸p luËt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n−íc ®èi víi doanh
nghiÖp t− nh©n nãi chung. §Ò tµi nghiªn cøu ë cÊp Nhµ n−íc tr−íc ®ã cã ®Ò
tµi “ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam” do nhãm t¸c gi¶ PGS.TS Mai Ngäc
C−êng, PGS.TS Phan §¨ng TuÊt, PGS.TS NguyÔn Duy Bét vµ Th.S Ph¹m Th¸i
H−ng thùc hiÖn n¨m 2000. §Ò tµi nghiªn cøu tæng quan chÝnh s¸ch c«ng
-
7
nghiÖp trªn ph−¬ng diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn, lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn
cøu chÝnh s¸ch ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ, ®ång thêi ®−a ra c¸c khuyÕn
nghÞ ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam nh÷ng
n¨m tiÕp theo. Do vËy, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï cña doanh nghiÖp t− nh©n trong
c«ng nghiÖp c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn hiÖn nay ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong
c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tr−íc ®ã mµ nghiªn cøu sinh ®−îc biÕt.
3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n.
3.1. §èi t−îng nghiªn cøu:
LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam trªn nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau nh− quy m«, ph©n bè, vèn, lao
®éng, lo¹i h×nh, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh.
3.2. Ph¹m vi nghiªm cøu:
LuËn ¸n giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu trong ngµnh c«ng nghiÖp ë ViÖt
Nam vµ tËp trung vµo giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2007.
4. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n.
LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî tæng thÓ
trªn ph−¬ng diÖn vÜ m« nh»m ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng, còng nh− hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n
ViÖt Nam nãi chung.
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn ¸n.
Trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt lÞch sö vµ duy vËt biÖn chøng,
LuËn ¸n sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh− ph−¬ng
ph¸p ph©n tÝch, thèng kª vµ ph−¬ng ph¸p thùc chøng th«ng qua c¸c c«ng cô
tæng hîp, so s¸nh tõ c¸c d?y sè liÖu thèng kª, ®iÒu tra cña Tæng côc thèng kª,
phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam.
-
8
Trong nghiªn cøu, t¸c gi¶ cßn tiÕn hµnh tham vÊn ý kiÕn cña c¸c nhµ
doanh nghiÖp, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c chuyªn gia nghiªn cøu
trong lÜnh vùc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ c«ng nghiÖp.
6. §ãng gãp khoa häc cña LuËn ¸n.
- HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh
doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
- Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t−
nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc, hÖ thèng chÝnh s¸ch,
v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc hç trî doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp.
- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn toµn diÖn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu
qu¶ h¬n n÷a lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
7. Néi dung vµ kÕt cÊu cña luËn ¸n.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn ¸n gåm 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh
nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
-
9
Ch−¬ng 1
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong
c«ng nghiÖp.
1.1.1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp .
1.1.1.1. Së h÷u t− nh©n vµ kinh tÕ t− nh©n.
Së h÷u lµ quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi th«ng qua ®èi t−îng së h÷u. Nã
lµ quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan, lµ mét mÆt c¬ b¶n cña quan hÖ s¶n xuÊt, vËn
®éng vµ biÕn ®æi cïng víi hÖ thèng kinh tÕ – x? héi. Së h÷u khi ®−îc thÓ chÕ
ho¸ vÒ mÆt ph¸p lý gäi lµ chÕ ®é së h÷u. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
tr×nh ®é lùc l−îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x? héi, së h÷u tån
t¹i d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Cho ®Õn nay, lo¹i ng−êi ®? tr¶i qua nhiÒu
h×nh thøc së h÷u, ph¸t triÓn qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau tõ së h÷u bé l¹c, ®Õn
c¸c h×nh thøc së h÷u t− nh©n vµ së h÷u x? héi chñ nghÜa. Trong x? héi hiÖn
®¹i ngµy nay, phÇn lín c¸c quan ®iÓm ®Òu cho r»ng mÆc dï rÊt phong phó, ®a
d¹ng nh−ng trªn thùc tÕ chØ tån t¹i ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u nhµ
n−íc, së h÷u t− nh©n vµ së h÷u hçn hîp. §¹i héi §¶ng X cña §¶ng ta x¸c
®Þnh, hiÖn nay ë n−íc ta cã ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u toµn d©n, së
h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t− nh©n [11,Tr83].
Bé LuËt D©n sù n¨m 2005 cña n−íc ta chØ râ: Së h÷u t− nh©n lµ së h÷u
cña c¸ nh©n ®èi víi tµi s¶n hîp ph¸p cña hä. Së h÷u t− nh©n bao gåm: Së h÷u
c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ vµ së h÷u t− b¶n t− nh©n [75]. §©y lµ kh¸i niÖm mang
tÝnh kh¸i qu¸t cao, cho thÊy së h÷u t− nh©n bao hµm hai lÜnh vùc: Thø nhÊt,
lÜnh vùc tiªu dïng c¸ nh©n, mµ ta th−êng hiÓu lµ së h÷u c¸ nh©n; Thø hai, lÜnh
-
10
vùc së h÷u vÒ c¸c nguån lùc ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt, mµ ta th−êng hiÓu lµ së
h÷u t− nh©n.
Tõ c¸ch tiÕp cËn së h÷u víi t− c¸ch lµ mét quan hÖ x? héi vÒ kinh tÕ, cã
thÓ ®−a ra kh¸i niÖm vÒ së h÷u t− nh©n nh− sau: Së h÷u t− nh©n lµ h×nh thøc së
h÷u cña c¸ nh©n nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt
®−îc ®Çu t− vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh trong nÒn kinh
tÕ. C¸ nh©n tù quyÕt ®Þnh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ hµnh vi ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Nh÷ng nguån lùc s¶n xuÊt nµy thuéc
quyÒn sö dông, ®Þnh ®o¹t vµ h−ëng lîi cña c¸ nh©n ng−êi së h÷u.
Trªn c¬ së quan niÖm vÒ së h÷u t− nh©n, hiÖn nay vÉn ®ang tån t¹i
nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ KTTN. Cã ng−êi cho r»ng “Kinh tÕ t− nh©n”
®ång nghÜa víi “Kinh tÕ t− b¶n t− nh©n”. Cã ng−êi l¹i ®ång nhÊt KTTN víi
kinh tÕ ngoµi quèc doanh, theo ®ã mét doanh nghiÖp hay c«ng ty … sÏ ®−îc
coi lµ ngoµi quèc doanh nÕu nh− t− nh©n lµm chñ trªn 50% vèn cña doanh
nghiÖp [47]. Niªn gi¸m cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay vÉn th−êng dïng
kh¸i niÖm “Ngoµi quèc doanh”, theo ®ã c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh
bao gåm: TËp thÓ, t− nh©n, c¸ thÓ, hçn hîp. Riªng khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc
ngoµi l¹i ®−îc t¸ch riªng. Quan ®iÓm kh¸c l¹i cho r»ng kinh tÕ cã vèn ®Çu t−
n−íc ngoµi còng n»m trong kinh tÕ t− nh©n. Theo V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø 5
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng kho¸ IX, th×: “Kinh tÕ t− nh©n gåm kinh tÕ c¸
thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n, ho¹t ®éng d−íi h×nh thøc hé kinh
doanh c¸ thÓ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cña t− nh©n” [13].
Nh− vËy, khu vùc KTTN cã thÓ ®−îc hiÓu vµ ®−îc ®−îc ph©n thµnh:
Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ – hé gia ®×nh vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n. §©y lµ hai bé
phËn cÊu thµnh KTTN gièng nhau vÒ nÒn t¶ng quan hÖ së h÷u, nh−ng kh¸c
nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt vµ b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n
xuÊt. Trong kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, hé gia ®×nh viÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng kinh tÕ phÇn lín ®Òu dùa hoµn toµn vµo lao ®éng
-
11
cña gia ®×nh, cña b¶n th©n, nÕu cã thuª thªm lao ®éng còng chØ cã tÝnh chÊt
phô trî trong mét sè kh©u, mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. VÒ c¬ b¶n, hä ®Òu
s¶n xuÊt kinh doanh b»ng nguån vèn tù cã cña gia ®×nh lµ chÝnh, nÕu cã vay
thªm còng kh«ng nhiÒu. Quy m« ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhá, sù hîp
t¸c, liªn doanh, liªn kÕt gi÷a hä kh«ng cã hoÆc láng lÎo vµ vÒ mÆt ph¸p luËt,
tÝnh rµng buéc, qu¶n lý vÒ mÆt ph¸p luËt kh«ng chÆt chÏ. Kh¸c víi kinh tÕ c¸
thÓ tiÓu chñ, hé gia ®×nh, kinh tÕ t− b¶n t− nh©n ho¹t ®éng cã quy m« lín vµ
chñ yÕu sö dông lao ®éng lµm thuª ®Ó t¹o ra lîi nhuËn (gi¸ trÞ thÆng d−). VÒ
mÆt ph¸p luËt, viÖc tæ chøc ho¹t ®éng, h×nh thøc ph¸p lý cña kinh tÕ t− b¶n t−
nh©n ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh chÆt chÏ vµ ®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc c¸c
doanh nghiÖp (c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH, c«ng ty hîp danh, doanh
nghiÖp t− nh©n). CÇn ph©n biÖt kinh tÕ t− nh©n víi kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ tËp
thÓ, tuy còng do ng−êi d©n hîp thµnh, nh−ng vèn, ph−¬ng thøc qu¶n lý vµ
ph©n phèi lîi nhuËn kh«ng cßn mang tÝnh t− nh©n vµ nÒn t¶ng cña nã lµ së
h÷u tËp thÓ.
1.1.1.2. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005, th×: “Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh
tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®−îc ®¨ng ký kinh
doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh. Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn liªn tôc mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c
c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t− tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung
øng dÞch vô trªn thÞ tr−êng nh»m môc ®Ých sinh lîi” [30].
Trªn c¬ së kh¸i niÖm doanh nghiÖp chung nhÊt ®? ®−îc LuËt Doanh
nghiÖp 2005 ®−a ra, c¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ së h÷u t− nh©n vµ KTTN, cã
thÓ ®−a ra mét kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp t− nh©n nh− sau: Doanh nghiÖp t−
nh©n lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã c¸c c¸ nh©n hoÆc nhãm c¸ nh©n lµm
chñ trªn 50% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp vµ ®−îc tæ chøc d−íi c¸c h×nh
-
12
thøc ph¸p lý kh¸c nhau nh− c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn.
Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, theo ®Æc thï kinh tÕ kü thuËt mµ ho¹t ®éng
kinh tÕ ®−îc ph©n thµnh nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, nh− c«ng nghiÖp, n«ng
nghiÖp, dÞch vô, x©y dùng,…. Trong ®ã, “C«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ thuéc
lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt – mét bé phËn cÊu thµnh nªn s¶n xuÊt vËt chÊt cña
x? héi. C«ng nghiÖp bao gåm ba lo¹i ho¹t ®éng chñ yÕu: Khai th¸c tµi nguyªn
thiªn nhiªn t¹o ra nguån nguyªn liÖu nguyªn thuû; s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn s¶n
phÈm c«ng nghiÖp khai th¸c vµ cña n«ng nghiÖp thµnh nhiÒu lo¹i s¶n phÈm
nh»m tho¶ m?n c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña x? héi; kh«i phôc gi¸ trÞ sö dông
cña s¶n phÈm ®−îc tiªu dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trong sinh ho¹t” [26,
tr5].
Trong xu thÕ kinh tÕ héi nhËp ngµy cµng s©u, réng, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ
vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc tiÕn hµnh ®an xen nhau. Ngµy nay, khã cã mét nÒn
kinh tÕ, mét lÜnh vùc hay mét ngµnh kinh tÕ ho¹t ®éng ®éc lËp mµ kh«ng liªn
quan, rµng buéc víi c¸c nÒn kinh tÕ, lÜnh vùc kinh tÕ hay ngµnh kinh tÕ kh¸c.
V× vËy, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ngµy nay ®Òu cã xu h−íng ®a d¹ng ho¸
ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn kinh doanh. ViÖc ph©n ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa
bµn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hiÖn nay còng chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ
nhÊt thêi. Cã thÓ thêi ®iÓm nµy doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ chÝnh, nh−ng mét vµi n¨m sau ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp l¹i xuèng
thø yÕu mµ ho¹t ®éng tõ lÜnh vùc kh¸c míi lµ ho¹t ®éng chÝnh cña doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh còng chØ
mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Quan ®iÓm truyÒn
thèng cho r»ng viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh ®−îc tiÕn
hµnh khi doanh nghiÖp ®ã chØ s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh nghÒ ®−îc ph©n lo¹i.
VÝ nh− doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp chØ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng
-
13
s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng nghiÖp; doanh nghiÖp dÞch vô lµ doanh nghiÖp chØ
tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô,….Tuy nhiªn, hiÖn nay nhãm quan ®iÓm cã
tÝnh phæ biÕn h¬n c¶ vÒ ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh lµ lÊy ngµnh, nghÒ
kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp lµm c¨n cø, c¬ së ®Ó ph©n lo¹i. Ngµnh
kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp ®−îc hiÓu lµ ngµnh mµ doanh thu vµ lîi
nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ lín nhÊt trong sè c¸c
ngµnh mµ doanh nghiÖp kinh doanh. Trªn c¬ së quan ®iÓm nµy vµ xu thÕ ®a
d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay, ta cã thÓ ®−a
ra kh¸i niÖm DNTN trong c«ng nghiÖp nh− sau:
Doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp t− nh©n cã
ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh chÝnh trong ngµnh c«ng nghiÖp. Doanh thu tõ
ho¹t ®éng kinh doanh trong ngµnh c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp chiÕm trªn
50% tæng doanh thu tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.1.2. Ph©n lo¹i doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.1.2.1. C¨n cø vµo h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia
doanh nghiÖp ra thµnh nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp.
Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005 cña ViÖt Nam, DNTN nãi chung vµ
DNTN trong CN nãi riªng ®−îc chia ra thµnh:
- Doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ: Lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm
chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp.
- C«ng ty hîp danh: Lµ doanh nghiÖp cã tõ hai thµnh viªn trë lªn lµ chñ
së h÷u chung cña c«ng ty, trong ®ã cã Ýt nhÊt 1 thµnh viªn hîp danh (ph¶i lµ
c¸ nh©n) chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña
c«ng ty. Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty
trong ph¹m vi sè vèn ®? gãp vµo c«ng ty.
-
14
- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: Lµ doanh nghiÖp do 1 hoÆc mét sè tæ
chøc, c¸ nh©n gãp vèn thµnh lËp vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña
c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn gãp vµo c«ng ty. Sè l−îng thµnh viªn tèi ®a cña
c«ng ty lµ 50 thµnh viªn.
- C«ng ty cæ phÇn: Lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®−îc chia
thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau (gäi lµ cæ phÇn) vµ do Ýt nhÊt 3 thµnh viªn lµ tæ
chøc hoÆc c¸ nh©n cïng gãp vèn vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña
c«ng ty trong ph¹m vi phÇn vèn gãp [30].
1.1.2.2. C¨n cø vµo quy m« cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia doanh nghiÖp ra
thµnh doanh nghiÖp cã quy m« lín, võa vµ nhá. Tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i doanh
nghiÖp theo quy m« chñ yÕu dùa vµo vèn, lao ®éng hay doanh thu cña doanh
nghiÖp vµ tuú tõng nÒn kinh tÕ kh¸c nhau mµ viÖc ph©n lo¹i kh¸c nhau. HiÖn
nay ë ViÖt Nam, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« dùa vµo vèn vµ lao
®éng, ®−îc chia ra thµnh:
- Doanh nghiÖp quy m« lín: Lµ doanh nghiÖp cã vèn ®¨ng ký trªn 10 tû
®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m trªn 300 ng−êi.
- Doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá: Lµ doanh nghiÖp cã sè vèn ®¨ng ký
kh«ng qu¸ 10 tû ®ång vµ sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300
ng−êi [8].
1.1.2.3. C¨n cø vµo ngµnh kinh tÕ – kü thuËt, ng−êi ta chia doanh nghiÖp
theo ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chÝnh cña doanh nghiÖp. Tïy theo cÊp ®é
ph©n ngµnh c«ng nghiÖp mµ viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp còng ®−îc tiÕn hµnh
kh¸c nhau. ë ViÖt Nam, theo ph©n ngµnh c«ng nghiÖp ë cÊp ®é 1, DNTN
trong CN ®−îc ph©n thµnh:
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp khai th¸c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn;
- Doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc, khÝ ®èt [44].
-
15
1.1.2.4. C¨n cø vµo vïng lOnh thæ, ng−êi ta chia doanh nghiÖp theo vïng
l?nh thæ, n¬i doanh nghiÖp ®Æt trô së vµ cã c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh. ë
ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy ®−îc chia thµnh:
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Hång;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng B¾c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y B¾c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng B¾c Trung Bé;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng Duyªn h¶i miÒn Trung;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y Nguyªn;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng Nam Bé;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long;
1.1.3. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
- Quy m« doanh nghiÖp: §Æc ®iÓm chung vµ lín nhÊt cña c¸c DNTN
trong CN ë ViÖt Nam lµ chñ yÕu thuéc lo¹i quy m« nhá vµ võa, víi h¬n 95%
sè doanh nghiÖp [45]. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh chØ tõ 1 ®Õn 5 tû ®ång, chØ
mét sè Ýt doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång. Tuy nhiªn, do quy m« nhá,
nhu cÇu vèn Ýt, nªn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nh©n d©n lµ rÊt lín vµ cã
nhiÒu thuËn lîi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Sè lao ®éng trong doanh
nghiÖp kh«ng nhiÒu vµ th−êng lµ sö dông lao ®éng t¹i chç, ch−a qua ®µo t¹o.
- Tr×nh ®é qu¶n trÞ doanh nghiÖp: Tr×nh ®é cña c¸n bé vµ nh©n viªn
qu¶n trÞ ch−a cao, ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n trÞ doanh
nghiÖp [43]. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc nµy, nÐt næi bËt mµ ta cÇn quan t©m lµ
bé m¸y qu¶n trÞ gän nhÑ, chi phÝ qu¶n lý thÊp.
- Ngµnh nghÒ vµ mÆt hµng kinh doanh: Tuy cßn thÓ hiÖn tÝnh tù ph¸t,
thiÕu ®Þnh h−íng, nh−ng nÐt ®Æc tr−ng khiÕn ta ph¶i chó ý lµ rÊt linh ho¹t vµ
nh¹y bÐn víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng, do ®ã cã thÓ chuyÓn ®æi kinh doanh mÆt
hµng mét c¸ch dÔ dµng vµ linh ho¹t, trùc tiÕp h−íng vµo nh÷ng mÆt hµng thiÕt
-
16
yÕu cña ®êi sèng x? héi, nh÷ng s¶n phÈm cã søc mua cao, dung l−îng thÞ
tr−êng lín.
- M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ: Bªn c¹nh nh−îc ®iÓm lµ m¸y mãc
thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu hoÆc ë møc trung b×nh [44], nÐt ®Æc tr−ng næi
lªn lµ c¸c DNTN trong CN l¹i cã nhiÒu kh¶ n¨ng sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc,
thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ trong n−íc. Khi xuÊt hiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng
nghÖ míi trªn thÞ tr−êng th× l¹i dÔ dµng thay ®æi vµ thùc hiÖn nhanh viÖc
chuyÓn giao c«ng nghÖ mµ kh«ng tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Ngoµi ra, c¸c
DNTN trong CN cßn cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c«ng
nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm cã chÊt
l−îng cao trong tr−êng hîp s¶n xuÊt – kinh doanh ch−a cã nhiÒu thuËn lîi.
§Æc ®iÓm nµy gióp cho DNTN trong CN rÊt thÝch hîp trong viÖc lµm vÖ
tinh cho c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín. Do s¶n phÈm cao cÊp ngµy cµng cã
kÕt cÊu phøc t¹p, quy tr×nh c«ng nghÖ ngµy cµng tinh vi, s¶n xuÊt – kinh
doanh khÐp kÝn kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nªn vÊn ®Ò thiÕt yÕu lµ c¸c
doanh nghiÖp lín cÇn ph¶i dùa vµo lùc l−îng cña c¸c DNTN trong CN (chñ
yÕu lµ c¸c DNNVV). Trong thùc tiÔn, viÖc thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy th−êng ®−îc
thÓ hiÖn qua ho¹t ®éng gia c«ng, ®Æt hµng, ph©n c«ng ®¶m nhiÖm s¶n xuÊt hay
chÕ biÕn mét sè bé phËn hay chi tiÕt cña s¶n phÈm….
1.1.4. Vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.1.4.1. Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc nãi chung, c«ng
nghiÖp c¶ n−íc nãi riªng vµ ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp.
Doanh nghiÖp t− nh©n, trong ®ã cã DNTN trong CN ë n−íc ta ngµy
cµng ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, nhÊt lµ
trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp t− nh©n còng lµ khu vùc ph¸t
triÓn cã tèc ®é nhanh nhÊt vµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi nhÊt cho nÒn
kinh tÕ, do vËy, ®©y sÏ lµ khu vùc t¹o ra ®éng lùc quan träng cho t¨ng tr−ëng
kinh tÕ.
-
17
Theo B¸o c¸o t×nh h×nh doanh nghiÖp d©n doanh vµ ®Þnh h−íng ph¸t
triÓn giai ®o¹n 2007 – 2010 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, tÝnh tõ n¨m 2000 ®Õn
hÕt n¨m 2006, c¶ n−íc ®? cã 207.034 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh thµnh
lËp míi víi tæng sè vèn ®¨ng ký ®¹t h¬n 466 ngh×n tû ®ång, t−¬ng ®−¬ng gÇn
30 tû USD. Trong ®ã, doanh nghiÖp t− nh©n thµnh lËp míi t¨ng nhanh qua c¸c
n¨m c¶ vÒ sè l−îng vµ vèn ®¨ng ký. N¨m 2000, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký
thµnh lËp míi lµ 14.441 doanh nghiÖp, víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 13,8
ngh×n tû ®ång; n¨m 2001, lµ 19.773 doanh nghiÖp ( t¨ng 36,9%), vèn ®¨ng ký
25,6 ngh×n tû ®ång ( t¨ng 85,1%). N¨m 2005, sè doanh nghiÖp míi ®¨ng ký
®? lªn ®Õn 39.951 víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 107 ngh×n tû ®ång ( t¨ng h¬n
35% so víi n¨m 2004). TÝnh chung giai ®o¹n 2001 – 2006, sè l−îng doanh
nghiÖp ®¨ng ký míi t¨ng trung b×nh h¬n 22%/n¨m víi sè vèn t¨ng trung b×nh
gÇn 49,2%/n¨m. Trong khi ®ã, giai ®o¹n 1991 – 1999, chØ cã 41.716 doanh
nghiÖp t− nh©n ®¨ng ký thµnh lËp míi víi sè vèn ®¨ng ký kinh doanh chØ ®¹t
gÇn 26 ngh×n tû ®ång [4]. Nh− vËy, sè l−îng doanh nghiÖp thµnh lËp míi
trong giai ®o¹n 2000 – 2006 gÊp h¬n 4,9 lÇn tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký
thµnh lËp trong 10 n¨m cña giai ®o¹n 1991 – 1999.
Riªng 2 th¸ng ®Çu n¨m 2007, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh míi
®¹t gÇn 7.500 doanh nghiÖp víi tæng vèn ®¨ng ký kho¶ng 70 ngh×n tû ®ång.
Theo dù tÝnh, n¨m 2007 sè doanh nghiÖp thµnh lËp míi ®¨ng ký kinh doanh sÏ
®¹t kho¶ng 51.000 doanh nghiÖp víi sè vèn −íc ®¹t gÇn 183 ngh×n tû ®ång,
t−¬ng ®−¬ng 11,4 tû USD [4].
Bªn c¹nh ®ã, ®Õn nay cßn cã kho¶ng gÇn 3 triÖu hé kinh doanh c¸ thÓ
vµ hµng chôc ngh×n chi nh¸nh vµ v¨n phßng ®¹i diÖn còng ®−îc thµnh lËp.
Song song víi sù ph¸t triÓn vÒ sè l−îng vµ quy m«, khèi doanh nghiÖp
t− nh©n cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc x? héi vµo
s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng
nguån thu ng©n s¸ch nhµ n−íc, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi
-
18
cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo
h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n míi.
Víi sè vèn huy ®éng ®−îc lªn ®Õn gÇn 30 tû USD, lín h¬n sè vèn ®Çu
t− trùc tiÕp n−íc ngoµi trong cïng kú, doanh nghiÖp t− nh©n ®? sö dông gÇn 3
triÖu lao ®éng, ®ãng gãp h¬n 40% GDP vµ 29% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña
c¶ n−íc. Khu vùc doanh nghiÖp t− nh©n lu«n duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng
trªn 18%/n¨m, ®ãng gãp kho¶ng 14,8% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ cã xu
h−íng tiÕp tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo [4].
Riªng ®èi víi DNTN trong CN ngµy cµng cã ®ãng gãp quan träng vµo
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c¶ n−íc. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña khu vùc DNTN trong
CN lu«n ®¹t cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp, tû
träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch cña DNTN trong CN ngµy
cµng t¨ng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ nép ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp c¶ n−íc.
Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, DNTN trong CN b¾t ®Çu xuÊt
hiÖn tõ n¨m 1989, ®Õn n¨m 2000 c¶ n−íc ®? cã 6.929 doanh nghiÖp trong tæng
sè 10.938 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Õn n¨m 2007, sè DNTN trong CN ®?
lµ 27.038 doanh nghiÖp, trong tæng sè 35.437 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. Gi¸
trÞ s¶n xuÊt cña DNTN trong CN ®? t¨ng tõ 49.014 tû ®ång, chiÕm tû träng
15,6% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN c¶ n−íc n¨m 2000 lªn 450.760 tû ®ång vµ
chiÕm tû träng 30,7% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN vµo n¨m 2007. Nép ng©n
s¸ch nhµ n−íc cña DNTN trong CN còng kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ ngµy cµng
chiÕm tû träng lín trong tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN. N¨m 2000, DNTN
trong CN nép ng©n s¸ch nhµ n−íc 1.939 tû ®ång, chiÕm 5,0% tæng nép ng©n
s¸ch cña DNCN, ®Õn n¨m 2007 ®? t¨ng lªn lµ 18.624 tû ®ång, chiÕm 15,5%
tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN c¶ n−íc [42], [44].
NhiÒu DNTN trong CN ®? kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ vai trß cña m×nh, dÇn
h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn, c«ng ty lín ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, quy
-
19
m« ngµy cµng lín. Cã thÓ kÓ ®Õn TËp ®oµn Hoµ Ph¸t, C«ng ty g¹ch §ång
T©m, C«ng ty cæ phÇn cµ phª Trung Nguyªn, TËp ®oµn Hoµng Anh Gia Lai…
Tuy chiÕm tû lÖ nhá vÒ sè l−îng doanh nghiÖp, nh−ng c¸c doanh nghiÖp nµy
®ang dÇn thùc sù lµ lùc l−îng m¹nh, ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng më réng
vµ hiÖu qu¶, ®ãng gãp lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc.
1.1.4.2. Khai th¸c vµ tËn dông mäi nguån lùc cña ®Êt n−íc, gãp phÇn ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp vµ ®¸p øng nhu cÇu cña xO héi
DNTN trong CN chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn cã lîi
thÕ rÊt lín trong viÖc huy ®éng vµ sö dông c¸c nguån lùc x? héi vµo s¶n xuÊt
kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gãp phÇn gi÷
v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng,
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh
nh©n míi.
VÒ huy ®éng vèn:
Tæng vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña DNTN trong CN n¨m 2007 lµ
408.128 tû ®ång, chiÕm 27,4% vèn SXKD cña DNCN c¶ n−íc vµ gÊp h¬n 13
lÇn so víi n¨m 2000 [42], [44]. §iÒu ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã
chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n, trong
®ã cã DNTN trong CN nªn ®? cã t¸c ®éng thóc ®Èy tÝch cùc ®Õn viÖc huy
®éng mäi nguån vèn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Çu t− vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt-
kinh doanh lµm giµu cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ cho ®Êt n−íc.
VÒ viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.
TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2007, tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh
nghiÖp cña c¶ n−íc lµ 7,4 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2000.
Riªng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNCN lµ 4,1 triÖu ng−êi, trong ®ã lµm viÖc
trong c¸c DNTN trong CN lµ h¬n 1,7 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 3 lÇn so víi
n¨m 2000 [42], [44]. Nh− vËy, DNTN trong CN ®? gãp phÇn quan träng trong
viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.
-
20
Bªn c¹nh viÖc khai th¸c vµ tËn dông nguån vèn trong d©n, t¹o c«ng ¨n
viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, DNTN trong CN cßn cã mét lîi thÕ lín trong
viÖc khai th¸c vµ tËn dông c¸c nguån lùc kh¸c cña ®Êt n−íc. Víi −u thÕ lµ
nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ võa, DNTN trong CN cã thÓ khai th¸c nh÷ng
nguån tµi nguyªn nhá bÐ mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng khai th¸c, tËn dông
hoÆc nh÷ng nguån nguyªn liÖu thõa mµ c¸c DNCN lín kh«ng sö dông hÕt.
DNTN trong CN cã thÓ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu nhá lÎ cña nÒn kinh tÕ,
n¬i mµ c¸c DNCN lín kh«ng muèn ®Çu t− vµo. MÆt kh¸c, DNTN trong CN
còng cã thÓ ®Çu t− vµo nh÷ng vïng s©u, vïng xa ®Ó khai th¸c, tËn dông nh÷ng
nguån nguyªn vËt liÖu ph©n t¸n, nhá lÎ,… qua ®ã gãp phÇn ®¶m b¶o ph¸t triÓn
c©n ®èi vïng miÒn cña ®Êt n−íc, hoÆc lµm ®Çu mèi gia c«ng, liªn kÕt c¸c
doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lín t¹o thµnh mét hÖ thèng c«ng nghiÖp liªn kÕt
cïng ph¸t triÓn.
1.2. nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh
nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.2.1. ChÝnh trÞ, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc.
§©y ®−îc coi lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu, ¶nh h−ëng cã tÝnh quyÕt
®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn DNTN trong CN. ChÝnh trÞ vµ ph¸p luËt æn ®Þnh,
®ång bé, th«ng tho¸ng, minh b¹ch sÏ lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
nãi chung, DNTN trong CN nãi riªng.
Thùc tiÔn ë ViÖt Nam cho thÊy, tr−íc n¨m 1986, do chñ tr−¬ng h¹n chÕ
sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n nªn DNTN nãi chung, DNTN
trong CN nãi riªng kh«ng tån t¹i, nÕu cã th× còng chØ lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt
tiÓu chñ, c¸ thÓ ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi quy
m« s¶n xuÊt – kinh doanh nhá bÐ. Tõ n¨m 1986 vµ ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000
®Õn nay, do chñ tr−¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ khu vùc kinh tÕ t−
nh©n, nªn c¸c DNTN trong CN cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nhanh
-
21
chãng trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ mµ luËt ph¸p kh«ng cÊm, quy m« s¶n xuÊt
– kinh doanh cña doanh nghiÖp còng kh«ng ngõng lín m¹nh tõ quy m« siªu
nhá ®Õn quy m« nhá vµ võa, quy m« lín.
YÕu tè nµy cßn ®−îc thÓ hiÖn ë chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn KTXH nãi chung, chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp nãi riªng do Nhµ n−íc ®Ò ra vµ thùc hiÖn. Nhµ n−íc víi vai
trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, ®¶m b¶o KTXH æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, nªn ngoµi
viÖc ban hµnh ph¸p luËt cßn ph¶i ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch vµ
quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh, vïng, miÒn cho thÝch hîp. Qua ®ã sÏ khuyÕn
khÝch hoÆc h¹n chÕ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, nghÒ, vïng miÒn cô thÓ, t¹o tiÒn
®Ò cho sù ph¸t triÓn hoÆc h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp.
1.2.2. Kinh tÕ – x· héi.
YÕu tè nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chØ sè kinh tÕ nh− tèc ®é t¨ng
tr−ëng, tû lÖ l¹m ph¸t, l?i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i,…, sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng
c¬ së h¹ tÇng vµ sù æn ®Þnh cña c¸c vÊn ®Ò x? héi. NÒn kinh tÕ æn ®Þnh, hÖ
thèng c¬ së h¹ tÇng tèt… sÏ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp
vµ ng−îc l¹i.
Thùc tiÔn ë n−íc ta ®? chØ ra r»ng, tõ khi §¶ng vµ Nhµ n−íc ta thùc hiÖn
chñ tr−¬ng ®æi míi tõ n¨m 1986 ®Õn nay, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x?
héi chñ nghÜa ®? ph¸t triÓn nhanh, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000 ®Õn nay, tèc ®é
t¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 7,5% [11, tr56], [42].
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, sè l−îng c¸c doanh nghiÖp còng
t¨ng dÇn. Trõ tr−êng hîp sè l−îng c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc gi¶m dÇn do
thùc hiÖn chñ tr−¬ng cæ phÇn ho¸, thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn
kinh tÕ, nh−ng quy m« cña doanh nghiÖp Nhµ n−íc l¹i lín lªn.
Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung, sù ph¸t triÓn cña c¸c
DNTN trong CN nãi riªng lu«n cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x? héi chñ nghÜa. VÊn ®Ò nµy ®−îc thÓ hiÖn râ
-
22
nÐt ë chç GDP cµng t¨ng, sè l−îng doanh nghiÖp còng t¨ng theo, theo sè liÖu
cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, ®Õn th¸ng 3 n¨m 2007 c¶ n−íc ®? cã h¬n 200.000
doanh nghiÖp, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 ta sÏ cã 500.000 doanh nghiÖp [4].
ViÖc ph¸t triÓn DNTN trong CN bÞ ¶nh h−ëng vµ chi phèi bëi nhiÒu yÕu
tè kinh tÕ nh−: Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ; l¹m ph¸t; tû gi¸ hèi ®o¸i; l?i suÊt
ng©n hµng;..
1.2.3. C«ng nghÖ vµ kü thuËt.
Ngµy nay, Ýt cã ngµnh c«ng nghiÖp vµ doanh nghiÖp nµo l¹i kh«ng phô
thuéc vµo kü thuËt c«ng nghÖ. Sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt vµ
c«ng nghÖ hiÖn nay ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ tèc ®é t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ, lµm cho nhiÒu quèc gia cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nhanh chãng
theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. ChÝnh sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña
khoa häc c«ng nghÖ ®? lµm xuÊt hiÖn nhiÒu s¶n phÈm míi thay thÕ nh÷ng s¶n
phÈm cò vµ lµm xuÊt hiÖn thªm nhiÒu ngµnh nghÒ míi, lµm thay ®æi ho¹t ®éng
kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc øng dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo trong
ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng ®−îc quan t©m chó träng.
C¸c DNTN trong CN, tr−íc khi gia nhËp thÞ tr−êng hoÆc khi x©y dùng
chiÕn l−îc kinh doanh cña m×nh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhÊt thiÕt ph¶i xem
xÐt ®Õn yÕu tè kü thuËt - c«ng nghÖ.
1.2.4. Tr×nh ®é qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp vµ cña ng−êi lao ®éng.
Cho ®Õn nay, ng−êi ta ®Òu thõa nhËn r»ng tr×nh ®é qu¶n trÞ cña doanh
nghiÖp cµng cao th× hiÖu qu¶ kinh doanh ®em l¹i cµng lín. Nh− vËy, nh©n tè
nµy cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn DNTN trong CN c¶ trong hiÖn t¹i
vµ t−¬ng lai.
Trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp, ng−êi ta chia thµnh hai lo¹i:
Qu¶n lý ng−êi vµ qu¶n lý vËt nh− qu¶n lý nguyªn vËt liÖu, qu¶n lý thiÕt bÞ,
m¸y mãc vµ c«ng nghÖ, qu¶n lý tµi chÝnh…. Trong hai lo¹i qu¶n lý nµy, qu¶n
lý con ng−êi lµ quan träng nhÊt vµ còng lµ khã kh¨n nhÊt. BÊt kú mét DNTN
-
23
trong CN nµo mµ qu¶n lý tèt c¸n bé, c«ng nh©n cña m×nh, th× ho¹t ®éng s¶n
xuÊt – kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã sÏ thµnh c«ng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao.
§ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m thùc hiÖn tèi −u ho¸ c¬ cÊu tæ chøc
bé m¸y qu¶n trÞ, lµm cho bé m¸y qu¶n trÞ tinh, gän vµ cã hiÖu lùc, c¬ cÊu tæ
chøc hîp lý, kh«ng ®Ó x¶y ra hiÖn t−îng thõa hoÆc thiÕu c¸n bé, c«ng nh©n,
mäi ng−êi trong bé m¸y ®Òu lµm viÖc theo ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô ®−îc
giao.
Tr×nh ®é qu¶n trÞ cña chñ doanh nghiÖp vµ c¸n bé nh©n viªn trong
DNTN trong CN cßn ®−îc thÓ hiÖn qua viÖc x©y dùng chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch vµ
tæ chøc thùc thi chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt – kinh doanh víi
hiÖu qu¶ cao.
Trong t×nh h×nh hiÖn nay, do khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh
chãng, nªn ®ßi hái c¸c chñ doanh nghiÖp vµ c¸n bé, nh©n viªn qu¶n trÞ DNTN
trong CN ph¶i n©ng cao tr×nh ®é sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý hiÖn ®¹i nh−
m¸y tÝnh, c«ng nghÖ th«ng tin,…
Bªn c¹nh ®ã, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tay nghÒ cña c¸n bé, c«ng nh©n
cµng cao th× kh¶ n¨ng hoµn thµnh chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt – kinh
doanh sÏ tèt h¬n vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cao. HiÖn nay, khoa häc kü thuËt
c«ng nghÖ, khoa häc th«ng tin, khoa häc qu¶n lý,… ngµy cµng ph¸t triÓn vµ
ph¸t triÓn rÊt nhanh, nªn yªu cÇu cña c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d−ìng c¸n bé
c«ng nh©n ngµy cµng cao vµ ph¶i ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn cho phï hîp víi
yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ trong ho¹t ®éng SXKD.
1.2.5. §iÒu kiÖn tù nhiªn.
§iÒu kiÖn tù nhiªn ®−îc thÓ hiÖn ë vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn kho¸ng s¶n,
m«i tr−êng khÝ hËu,…. §iÒu kiÖn tù nhiªn còng ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi viÖc
ph¸t triÓn cña DNTN trong CN ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp khai
th¸c. Tuy nhiªn, ngµy nay c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ cã khai th¸c tù nhiªn
mµ cßn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i tr−êng tù nhiªn. ChÝnh s¸ch cña chÝnh
-
24
phñ ngoµi viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn, khai th¸c tèi ®a c¸c
®iÒu kiÖn tù nhiªn, còng sÏ b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông c¸c biÖn
ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng tù nhiªn, nh− vÊn ®Ò xö lý chÊt th¶i, vÊn
®Ò « nhiÔm,….
1.3. chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t−
nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.3.1. C¸c chØ tiªu tuyÖt ®èi.
ChØ tiªu tuyÖt ®èi ph¶n ¸nh thuÇn tuý vÒ quy m«, ®é lín cña doanh
nghiÖp, cho thÊy gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp vµ gióp ta so s¸nh vÒ mÆt l−îng
gi÷a c¸c thêi kú cña doanh nghiÖp víi nhau.
1.3.1.1. Sè l−îng doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
ChØ tiªu nµy thÓ hiÖn sù quan t©m ®Çu t− cña ng−êi d©n vµo kinh doanh
c«ng nghiÖp hay kh«ng. Sè l−îng DNTN trong CN cµng nhiÒu cho thÊy ngµnh
c«ng nghiÖp hÊp dÉn vµ ®? thu hót ®−îc nhiÒu nhµ ®Çu t− quan t©m ®Çu t−
kinh doanh.
KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x? héi giai ®o¹n 2006 – 2010 dù kiÕn sÏ
diÔn ra trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n−íc ta héi nhËp ngµy cµng s©u réng vµo
nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Trªn c¬ së ®ã, ChÝnh phñ ®? ®Ò ra nhiÖm vô ph¸t triÓn tõ
nay ®Õn n¨m 2010 c¶ n−íc cã 500.000 doanh nghiÖp, nh»m khuyÕn khÝch vµ
huy ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a mäi nguån lùc trong nh©n d©n, ®ãng gãp quan
träng vµo sù ph¸t triÓn nhanh, m¹nh vµ bÒn v÷ng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh
h−íng x? héi chñ nghÜa. Nh− vËy, ®©y ®−îc coi lµ thêi c¬ hay ®iÒu kiÖn tiÒn
®Ò cho sù ph¸t triÓn DNTN trong CN trong nh÷ng n¨m tíi.
1.3.1.2. Doanh thu.
Doanh thu thuÇn lµ tæng thu nhËp cña doanh nghiÖp do tiªu thô s¶n
phÈm, hµng ho¸, cung cÊp c¸c dÞch vô cho bªn ngoµi sau khi trõ ®i c¸c kho¶n
thuÕ (thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph−¬ng
-
25
ph¸p trùc tiÕp ph¶i nép) vµ trõ c¸c kho¶n gi¶m trõ (chiÕt khÊu, gi¶m gi¸ hµng
b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i). Doanh thu thuÇn kh«ng bao gåm: Doanh thu ho¹t
®éng tµi chÝnh (trõ cho thuª thiÕt bÞ, m¸y mãc cã ng−êi ®iÒu khiÓn kÌm theo);
Doanh thu c¸c ho¹t ®éng bÊt th−êng nh− thanh lý, nh−îng b¸n tµi s¶n, thu tiÒn
ph¹t vi ph¹m hîp ®ång, thu c¸c kho¶n nî khã ®ßi ®? xö lý. Trªn c¬ së kh¸i
niÖm nµy, nÕu doanh thu thuÇn cña mçi DNTN trong CN n¨m sau cao h¬n
n¨m tr−íc, th× ®ã lµ dÊu hiÖu nãi lªn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Thùc chÊt cña
sù ph¸t triÓn nµy lµ ë chç më réng thÞ phÇn vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng. DNTN
trong CN ngµy cµng cã thªm nhiÒu thÞ tr−êng tiªu thô vµ thÞ phÇn ®−îc më
réng th× doanh thu thuÇn ngµy cµng t¨ng. Do ®ã, sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp ë
®©y ®−îc hiÓu lµ sù ph¸t triÓn theo chiÒu s©u.
1.3.1.3. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong mçi DNTN trong CN, vèn s¶n xuÊt – kinh doanh ®−îc h×nh
thµnh tõ: Nguån vèn chñ së h÷u vµ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cña doanh nghiÖp.
- Nguån vèn chñ së h÷u: Lµ toµn bé nguån vèn thuéc së h÷u cña chñ
doanh nghiÖp, cña c¸c thµnh viªn c«ng ty vµ kinh phÝ qu¶n lý do c¸c ®¬n vÞ
trùc thuéc nép lªn. Vèn chñ së h÷u cµng chiÕm tû träng lín trong tæng vèn
SXKD cho thÊy møc ®é tù chñ vÒ mÆt tµi chÝnh cña DNTN trong CN cµng cao
vµ ng−îc l¹i.
- Nî ph¶i tr¶: Lµ tæng c¸c kho¶n nî ph¸t sinh mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶,
ph¶i thanh to¸n cho c¸c chñ nî, bao gåm nî tiÒn vay (vay ng¾n h¹n, dµi h¹n,
vay trong n−íc, vay n−íc ngoµi), c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ cho ng−êi b¸n, cho
Nhµ n−íc, c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn (tiÒn l−¬ng, tiÒn phô cÊp….)
vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c.
NÕu vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi DNTN trong CN n¨m sau lín
h¬n n¨m tr−íc, th× ®ã lµ tÝn hiÖu nãi lªn sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp vÒ mÆt
quy m«. Tæng vèn SXKD cña DNTN trong CN t¨ng lªn cho thÊy ng−êi d©n ®?
-
26
quan t©m ®Çu t− nhiÒu h¬n vµo ngµnh c«ng nghiÖp, kh¶ n¨ng SXKD cña
DNTN trong CN m¹nh lªn.
1.3.1.4. Lao ®éng.
Lao ®éng cña DNTN trong CN lµ toµn bé sè lao ®éng do doanh nghiÖp
qu¶n lý, sö dông vµ tr¶ l−¬ng, tr¶ c«ng. Lao ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng bao
gåm:
- Nh÷ng ng−êi nhËn vËt liÖu cña doanh nghiÖp vÒ lµm t¹i gia ®×nh (lao
®éng gia ®×nh);
- Nh÷ng ng−êi ®ang trong thêi gian häc nghÒ cña c¸c tr−êng, trung t©m
göi ®Õn thùc tËp mµ doanh nghiÖp kh«ng tr¶ l−¬ng;
- Nh÷ng lao ®éng cña c¸c ®èi t¸c liªn doanh göi ®Õn mµ doanh nghiÖp
kh«ng qu¶n lý vµ tr¶ l−¬ng.
§èi víi doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ th× nh÷ng thµnh viªn trong gia
®×nh cã tham gia qu¶n lý s¶n xuÊt hoÆc trùc tiÕp s¶n xuÊt, nh−ng kh«ng nhËn
tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng mµ thu nhËp cña hä lµ thu nhËp hçn hîp, bao gåm c¶ l?i
kinh doanh, th× còng ®−îc tÝnh lµ lao ®éng cña doanh nghiÖp.
ViÖc sö dông chØ tiªu nµy ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp ®−îc
hiÓu theo nghÜa quy m«, cã nghÜa lµ sè l−îng lao ®éng cña doanh nghiÖp trong
n¨m sau nhiÒu h¬n n¨m tr−íc th× quy m« cña doanh nghiÖp t¨ng vµ kÐo theo
lµ sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp.
Bªn c¹nh ®ã, chÊt l−îng lao ®éng trong doanh nghiÖp còng ph¶n ¸nh sù
ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Tr×nh ®é, kü n¨ng, tay nghÒ cña ng−êi lao ®éng
n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc cho thÊy doanh nghiÖp ®? quan t©m h¬n tíi viÖc
®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña ng−êi lao ®éng, ®æi míi trang thiÕt bÞ
m¸y mãc SXKD.
1.3.1.5. Lîi nhuËn.
§©y ®−îc coi lµ chØ tiªu quan träng trong nÒn KTTT. NÕu doanh nghiÖp
kinh doanh kh«ng mang l¹i lîi nhuËn th× doanh nghiÖp sÏ kh«ng thÓ ph¸t triÓn
-
27
®−îc vµ nhµ ®Çu t− sÏ kh«ng bá vèn ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh. ChØ tiªu lîi nhuËn ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua tæng lîi nhuËn doanh
nghiÖp mang l¹i trong mét n¨m.
1.3.1.6. Nép ng©n s¸ch.
Nép ng©n s¸ch lµ c¸c kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n nép kh¸c mµ
doanh nghiÖp nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc trong n¨m. Nã bao gåm c¸c kho¶n
sau:
- C¸c kho¶n thuÕ: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt
nhËp khÈu, thuÕ m«n bµi, thuÕ tµi nguyªn, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp,…
- C¸c kho¶n phÝ: ChØ tÝnh nh÷ng kho¶n phÝ ph¶i nép cho ng©n s¸ch Nhµ
n−íc, nh− phÝ gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, phÝ kiÓm dÞch….
- C¸c kho¶n lÖ phÝ: ChØ tÝnh nh÷ng kho¶n lÖ phÝ ph¶i nép cho ng©n s¸ch
Nhµ n−íc, nh− lÖ phÝ tr−íc b¹, lÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh
doanh, lÖ phÝ ®Þa chÝnh, lÖ phÝ b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, lÖ phÝ cÊp
giÊy phÐp x©y dùng, lÖ phÝ qu¶n lý ph−¬ng tiÖn giao th«ng, lÖ phÝ cÊp h¹n
ng¹ch, giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu…
Nép ng©n s¸ch kh«ng bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp tõ thiÖn, ñng hé c¸c
phßng trµo ®oµn thÓ, ñng hé x©y dùng ®Þa ph−¬ng n¬i doanh nghiÖp ®Æt ®Þa
®iÓm s¶n xuÊt – kinh doanh…
ChØ tiªu nép ng©n s¸ch nãi lªn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp th«ng qua
nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ n−íc.
1.3.2. Nhãm c¸c chØ tiªu t−¬ng ®èi.
ChØ tiªu t−¬ng ®èi ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, vÞ
trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp trong mèi t−¬ng quan víi c¸c khu vùc doanh
nghiÖp kh¸c vµ cho thÊy mèi t−¬ng quan gi÷a c¸c chØ tiªu tuyÖt ®èi víi nhau.
1.3.2.1. Tû lÖ DNTN trong CN trong tæng sè DNCN vµ DNTN c¶ n−íc.
Hai chØ tiªu nµy ®−îc tÝnh trªn tû lÖ sè l−îng DNTN trong CN so víi sè
DNCN vµ sè DNTN c¶ n−íc nãi chung. Hai chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sù lín
-
28
m¹nh vÒ sè l−îng cña DNTN trong CN so víi DNCN vµ DNTN c¶ n−íc. Qua
chØ tiªu nµy ta thÊy ®−îc tû lÖ DNTN trong CN trong tæng sè DNCN vµ DNTN
c¶ n−íc lµ bao nhiªu qua ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é quan t©m cña khu vùc t−
nh©n ®èi víi viÖc kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp so víi c¸c ngµnh
nghÒ, lÜnh vùc kh¸c nh− thÕ nµo.
1.3.2.2. Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh vµ trªn doanh thu.
Hai chØ tiªu nµy ®−îc tÝnh trªn tû lÖ gi÷a lîi nhuËn thu ®−îc so víi vèn
kinh doanh vµ doanh thu cña doanh nghiÖp. Qua chØ tiªu nµy ta thÊy hiÖu qu¶
sö dông ®ång vèn cña DNTN trong CN, trªn c¬ së ®ã so s¸nh víi hiÖu qu¶ chØ
tiªu nµy cña DNCN c¶ n−íc, DNCN trong c¸c khu vùc kh¸c vµ DNTN c¶
n−íc ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ SXKD cña DNTN trong CN. Tû suÊt nµy cµng cao
cho thÊy DN ho¹t ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ ng−îc l¹i.
1.3.2.3. Tû träng gi¸ trÞ TSC§ trong vèn kinh doanh.
ChØ tiªu nµy ®−îc tÝnh trªn tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ TSC§ vµ ®Çu t− tµi chÝnh
dµi h¹n trªn vèn SXKD cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ TSC§ vÒ c¬ b¶n ph¶n ¸nh
møc ®é ®Çu t− trang thiÕt bÞ m¸y mãc, nhµ x−ëng vµ c«ng nghÖ phôc vô cho
SXKD cña doanh nghiÖp. Tû träng nµy cho thÊy møc ®é ®Çu t− vÒ khoa häc
c«ng nghÖ phôc vô SXKD cña doanh nghiÖp. DN cã gi¸ trÞ TSC§ lín ph¶n
¸nh DN ®Çu t− nhiÒu vµo khoa häc, c«ng nghÖ, m¸y mãc phôc vô SXKD vµ cã
trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
1.3.2.4. Tû lÖ vèn, doanh thu, nép ng©n s¸ch, lao ®éng cña DNTN trong
CN so víi DNCN vµ DNTN c¶ n−íc.
C¸c chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh vÞ trÝ, vai trß cña DNTN trong CN trong viÖc
s¶n xuÊt, ®ãng gãp vµo NSNN, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm trong DNCN vµ DNTN
c¶ n−íc. Qua ®ã phÇn nµo ph¶n ¸nh sù ®ãng gãp cña DNTN trong CN ®èi víi
sù ph¸t triÓn chung cña kinh tÕ ®Êt n−íc.
-
29
1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong
c«ng nghiÖp.
HiÖn trªn thÕ giíi cã h¬n 200 n−íc, nÕu xÐt vÒ tÝnh ®Æc tr−ng thÓ chÕ
cña nÒn kinh tÕ cã thÓ chia c¸c n−íc thµnh nh÷ng nhãm n−íc sau: Nhãm c¸c
n−íc cã nÒn kinh tÕ tËp trung, kh«ng chñ tr−¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng,
dùa vµo kinh tÕ nhµ n−íc lµ chñ yÕu, thu hÑp, h¹n chÕ hoÆc xo¸ bá khu vùc
KTTN nh− CuBa, TriÒu Tiªn,…. ; Nhãm c¸c n−íc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng ®Þnh h−íng XHCN cã Trung Quèc, ViÖt Nam,…. vµ nhãm c¸c n−íc
cã nÒn KTTT víi chÝnh s¸ch tù do ph¸t triÓn khu vùc KTTN. XÐt d−íi gãc ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ, th× ®−îc chia ra thµnh nhãm c¸c n−íc chËm ph¸t triÓn nh−
ViÖt Nam, B¨ngLa®et,…. Nhãm c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− Malaysia, Hµn
Quèc,….vµ c¸c n−íc ph¸t triÓn trong ®ã ®¸ng chó ý lµ sù næi tréi cña nhãm 7
n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (G7- Mü, NhËt, §øc, Anh, Ph¸p, Italya vµ
Canada) víi nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tù do vµ sù ®ãng gãp chñ yÕu cña khu vùc
kinh tÕ t− nh©n.
Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc cho thÊy, khu vùc KTTN
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lµ mét khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng, viÖc thõa nhËn
sù tån t¹i vµ vai trß quan träng cña khu vùc KTTN trong ph¸t triÓn kinh tÕ lµ
tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn cÇn, cßn vai trß cña Nhµ n−íc trong viÖc tæ chøc, ®iÒu
hµnh nÒn kinh tÕ mét c¸ch hîp lý, khoa häc lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ cã hiÖu qu¶. Nh− vËy, muèn ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, khu vùc KTTN
nãi riªng cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i kÕt hîp hµi hoµ hai ®iÒu kiÖn: Mét mÆt, ph¶i
thõa nhËn sù tån t¹i cã tÝnh tÊt yÕu cña khu vùc KTTN, thùc hiÖn tù do ho¸
nÒn kinh tÕ, më réng tù do kinh doanh, tù do c¹nh tranh, ph¸t huy tèi ®a c¬
chÕ thÞ tr−êng, t¹o tiÒn ®Ò ®Ó KTTN ph¸t triÓn; mÆt kh¸c, ph¶i ph¸t huy vai trß
®Þnh h−íng vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n−íc b»ng ph¸p luËt, chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch vµ
c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch vÜ m«.
-
30
C¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn nh− NhËt B¶n, Mü,
Anh,…, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− Hµn Quèc, MaLaysia,… còng nh− c¸c
n−íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN nh− Trung Quèc,… mçi n−íc vµ
mçi nhãm n−íc ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng vµ cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kh¸c
nhau cho phï hîp víi t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cña quèc gia m×nh. Tuy nhiªn, qua
t×m hiÓu cã thÓ rót ra nh÷ng kinh nghiÖm d−íi ®©y trong viÖc ph¸t triÓn KTTN
nãi chung vµ DNTN trong CN nãi riªng.
1.4.1. Cã quan ®iÓm chiÕn l−îc ®óng ®¾n vµ t¹o lËp ®−îc m«i tr−êng ho¹t
®éng æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn.
§Ó ph¸t triÓn KTTN nãi chung vµ DNTN trong CN nãi riªng, ®ßi hái
c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ vµ nhµ n−íc ph¶i thõa nhËn sù tån t¹i cã tÝnh tÊt yÕu
vµ l©u dµi cña KTTN trong nÒn KTTT, thÊy ®−îc tÝnh n¨ng ®éng, vai trß vµ
nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña KTTN ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc.
KTTN ph¶i ®−îc b¶o vÖ b»ng ph¸p luËt, nhµ n−íc cam kÕt kh«ng quèc h÷u
ho¸ c¸c DNTN. Tr−êng hîp ®Æc biÖt, khi liªn quan trùc tiÕp ®Õn an ninh quèc
gia, viÖc quèc h÷u ho¸ ph¶i ®−îc båi th−êng tho¶ ®¸ng. KTTN nãi chung vµ
c¸c DNTN trong CN nãi riªng ®−îc ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ ngµnh nghÒ,
®Þa bµn vµ quy m«.
Víi quan ®iÓm nh− vËy, nªn KTTN trong ®ã cã c¸c DNTN trong CN ë
c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn lu«n ®ãng gãp vai trß chÝnh trong
ph¸t triÓn kinh tÕ. ë Mü khu vùc KTTN chiÕm 96,5% tæng vèn s¶n xuÊt; ë
NhËt B¶n – 93,8%; ë Anh – 93,5%,…ë Trung Quèc míi b¾t ®Çu thõa nhËn
khu vùc KTTN vµ c¸c DNTN trong CN tõ cuèi nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng
n¨m 80 cña thÕ kû XX, nh−ng ®Õn n¨m 1999 s¶n l−îng c«ng nghiÖp cña khu
vùc KTTN ®? chiÕm 38,8% s¶n l−îng c«ng nghiÖp toµn quèc. HÇu hÕt c¸c
n−íc chØ coi khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ ®Çu
t− vµo nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc liªn quan ®Õn an ninh, quèc phßng, an
-
31
sinh x? héi mµ kh«ng sinh l?i hoÆc møc l?i thÊp, nh÷ng lÜnh vùc ®ßi hái vèn
lín mµ t− nh©n kh«ng ®¸p øng ®−îc hoÆc kh«ng muèn ®Çu t−.
Bªn c¹nh ®ã, nhµ n−íc cßn ph¶i t¹o lËp ®−îc m«i tr−êng æn ®Þnh, bÒn
v÷ng vµ ph¸t triÓn ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng. M«i tr−êng ho¹t ®éng bao gåm
m«i tr−êng chÝnh trÞ, m«i tr−êng ph¸p lý, m«i tr−êng kinh tÕ, m«i tr−êng v¨n
ho¸, t©m lý,….
HÇu hÕt c¸c n−íc ®Òu coi æn ®Þnh chÝnh trÞ – kinh tÕ – x? héi lµ tiÒn ®Ò
quan träng ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ KTTN nãi riªng. V× vËy, ë
c¸c n−íc nµy hÖ thèng chÝnh trÞ lu«n ®−îc cñng cè vµ t¨ng c−êng. Bé m¸y nhµ
n−íc ®−îc quan t©m x©y dùng trong s¹ch vµ v÷ng m¹nh ®Ó ®¶m b¶o an ninh,
trËt tù vµ an toµn x? héi. HÖ thèng ph¸p luËt ®−îc x©y dùng ®ång bé nh»m t¹o
hµnh lang ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi. H¬n n÷a, luËt
ph¸p th−êng mang néi dung kinh tÕ phï hîp víi thùc tÕ kh¸ch quan vµ th−êng
chØ quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kh«ng ®−îc lµm, khuyÕn khÝch ng−êi kinh doanh lµm
bÊt cø ®iÒu g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. Hµnh lang ph¸p lý ®−îc x©y dùng kh¸
réng ®Ó cã thÓ ph¸t huy tèi ®a s¸ng kiÕn c¸ nh©n vµ gi¶m bít t×nh tr¹ng xÐ rµo
do hµnh lang ph¸p lý qu¸ trËt hÑp. §ång thêi, viÖc kiÓm so¸t tu©n thñ ph¸p
luËt ®−îc thùc hiÖn nghiªm tóc vµ cã nh÷ng h×nh thøc xö ph¹t nghiªm kh¾c
®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cho c¸c
ho¹t ®éng kinh doanh hîp ph¸p. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n−íc b»ng c¸c chÝnh s¸ch
cña m×nh ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ vËn hµnh æn ®Þnh, ®Çu t− ph¸t triÓn hÖ thèng c¬
së h¹ tÇng ®Ó hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ DNTN nãi riªng.
1.4.2. Cã chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp nãi riªng phï hîp víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cña quèc gia.
HÖ thèng chÝnh s¸ch lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng trong ®iÒu
tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, qua ®ã ®Þnh h−íng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c
doanh nghiÖp, ngµnh nghÒ, lÜnh vùc nhÊt ®Þnh cho phï hîp víi xu thÕ ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc vµ kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng n−íc thµnh c«ng trong ph¸t
-
32
triÓn kinh tÕ nãi chung vµ trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp t− nh©n nãi riªng ®Òu
rÊt chó träng x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch ®ång bé, tõ chÝnh s¸ch tµi chÝnh –
tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch gi¸ c¶, chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t−… vµ cã chiÕn l−îc, chÝnh
s¸ch, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phï hîp víi tõng thêi kú
ph¸t triÓn.
Nh×n chung, c¸c ChÝnh phñ ®Òu sö dông kÕt hîp chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh
s¸ch tµi chÝnh víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®óng ®¾n nh»m võa æn ®Þnh nÒn kinh tÕ,
võa t¹o ®iÒu kiÖn cho t− nh©n ph¸t triÓn. HÖ thèng thuÕ ®−îc c¶i c¸ch theo
h−íng ®¬n gi¶n ho¸, ¸p dông thuÕ suÊt võa ph¶i, tr¸nh ®¸nh thuÕ chång chÐo.
ThuÕ lµ c«ng cô rÊt m¹nh ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t−. ë Malaysia, theo ®¹o luËt
khuyÕn khÝch ®Çu t− n¨m 1986, c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp trong ngµnh
chÕ t¹o ®−îc miÔn thuÕ 5 n¨m ®Çu ho¹t ®éng. Mét doanh nghiÖp cã ®Çu t−
trªn 25 triÖu USD vµ sö dông trªn 500 c«ng nh©n sÏ ®−îc miÔn thuÕ trong
vßng 10 n¨m. Trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, c¸c n−íc chó träng ®Õn l?i suÊt cho
vay vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. ViÖc t¨ng hoÆc gi¶m l?i suÊt cho vay cã t¸c dông h¹n
chÕ hoÆc khuyÕn khÝch ®Çu t− t− nh©n. Thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i cã t¸c ®éng
m¹nh ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. N¨m 1984, Th¸i Lan thùc hiÖn ph¸ gi¸
®ång B¹t, ®ång thêi th¶ næi tû gi¸ ®ång B¹t víi c¸c ngo¹i tÖ m¹nh kh¸c, qua
®ã ®? lµm t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ lµm thay ®æi h¼n c¸n c©n thanh to¸n quèc
tÕ cña Th¸i Lan thêi kú ®ã.
ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ yÕu tè t¸c ®éng kh«ng nhá tíi sù
ph¸t triÓn cña DNTN trong CN. C¸c n−íc ®Òu cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp râ rµng vµ cã ®Þnh h−íng th«ng qua hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch. ChÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp cña Malaysia lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. N¨m 1957, Malaysia
giµnh l¹i ®éc lËp tõ tay ng−êi Anh. §Õn cuèi nh÷ng n¨m 1960, Malaysia ®? ®Ò
ra chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo c«ng
nghiÖp nhÑ, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ®Ó hç trî cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quy
m« lín vµ c¸c ngµnh nhËp khÈu nhiÒu. N¨m 1971, thµnh lËp nh÷ng khu vùc
-
33
mËu dÞch tù do ®Ó gióp ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Þnh h−íng xuÊt
khÈu. N¨m 1980, Malaysia chuyÓn sang chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
thay thÕ nhËp khÈu trong c«ng nghiÖp nÆng. ChÝnh s¸ch nµy ®−îc triÓn khai
vµo n¨m 1981. Tõ ®Çu thËp kû 1990, Malaysia tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp kü thuËt cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao nh− c¬ khÝ, ho¸ chÊt…Cïng víi chÝnh
s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña tõng thêi kú lµ c¸c chÝnh s¸ch hç trî phï hîp
[27].
1.4.3. T¹o lËp mèi liªn kÕt, hç trî v÷ng ch¾c gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ
ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc trung gian.
HÇu hÕt c¸c DNTN trong CN míi thµnh lËp ®Òu cã quy m« võa vµ nhá
lµ chñ yÕu, v× vËy cßn h¹n chÕ ë rÊt nhiÒu mÆt. Ngoµi c¸c chÝnh s¸ch hç trî
cña nhµ n−íc, c¸c n−íc ®Òu rÊt chó träng ®Õn viÖc t¹o lËp mèi liªn kÕt hç trî
lÉn nhau, hç trî cña c¸c doanh nghiÖp lín ®èi víi DNNVV vµ hç trî cña c¸c
tæ chøc trung gian. NhËt B¶n lµ n−íc ®? t¹o dùng ®−îc mét mèi liªn kÕt mËt
thiÕt vµ g¾n bã gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau, gi÷a DNNVV víi c¸c doanh
nghiÖp lín. Quan hÖ mËt thiÕt, g¾n bã gi÷a c¸c DNNVV víi c¸c doanh nghiÖp
lín ®? t¹o nªn nÐt cÊu tróc ®éc ®¸o trong cÊu tróc c«ng nghiÖp NhËt B¶n –
CÊu tróc nhiÒu tÇng. NÕu ë ®Æc ®iÓm vÒ quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c
DNNVV NhËt B¶n kh«ng cã g× kh¸c biÖt lín so víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp
nµy ë c¸c n−íc kh¸c, th× ®Æc ®iÓm vÒ sù liªn kÕt g¾n bã mËt thiÕt gi÷a c¸c
DNNVV víi doanh nghiÖp lín, l¹i lµ ®Æc ®iÓm næi bËt, kh¸c biÖt h¼n so víi
hÇu hÕt c¸c n−íc. ChÝnh sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh
nghiÖp ë NhËt B¶n, ®−îc coi lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ tõ sau chiÕn
tranh ThÕ giíi lÇn thø II ®Õn nay vµ lµ bÝ mËt søc sèng cña c¸c doanh nghiÖp
NhËt B¶n nãi chung, cña DNNVV NhËt B¶n nãi riªng.
ë NhËt B¶n, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lín (chiÕm 3/4) sö dông hµng
tr¨m xÝ nghiÖp gia c«ng chÕ biÕn trë lªn. Mét doanh nghiÖp lín cã thÓ hîp
®ång gia c«ng tíi 50% sè l−îng s¶n phÈm cña nã. Ng−îc l¹i, hÇu hÕt c¸c
-
34
DNNVV thùc hiÖn c¸c hîp ®ång gia c«ng víi c¸c doanh nghiÖp lín. Sù phèi
hîp c¸c −u thÕ vÒ quy m« t¹o nªn m« h×nh míi trong cÊu tróc c«ng nghiÖp
NhËt B¶n. M« h×nh nµy cã thÓ ph¸c ho¹ nh− sau: C«ng ty lín – C«ng ty nhËn
gia c«ng ®Çu tiªn – C«ng ty nhËn gia c«ng thø hai – C«ng ty nhËn gia c«ng
thø ba-…. Sù ph©n c«ng lao ®éng kiÓu nµy cho phÐp khai th¸c tèi ®a tiÒm
n¨ng kh«ng chØ cña c¸c c¸ nh©n, mµ cßn c¶ tiÒm n¨ng trong sù hiÖp t¸c gi÷a
c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp. Sù phèi hîp c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cho
phÐp t¹o ra s¶n phÈm víi chi phÝ ®Çu vµo thÊp, chÊt l−îng s¶n phÈm cao, ®¸p
øng ®−îc nhu cÇu phong phó vµ ®a d¹ng trªn bÊt kú thÞ tr−êng nµo cña nÒn
kinh tÕ. Sù phèi hîp c¸c kiÓu quy m« doanh nghiÖp trong sù ®iÒu tiÕt cña
ChÝnh phñ, cã thÓ ®−îc coi lµ ®Æc tr−ng v« cïng quan träng cña m« h×nh kinh
tÕ NhËt B¶n vµ lµ bµi häc quý gi¸ ®Ó c¸c quèc gia kh¸c quan t©m nghiªn cøu
vµ vËn dông trong chiÕn l−îc lùa chän c¬ cÊu kinh tÕ cña quèc gia m×nh [17].
C¸c tæ chøc trung gian còng gi÷ vai trß rÊt quan träng trong viÖc hç trî
c¸c doanh nghiÖp vµ t¹o lËp mèi liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau, gi÷a
c¸c doanh nghiÖp víi chÝnh quyÒn. C¸c tæ chøc trung gian ®−îc hiÓu lµ c¸c
hiÖp héi kinh doanh vµ c¬ quan hç trî doanh nghiÖp cña chÝnh phñ. Th«ng qua
c¸c tæ chøc trung gian, chÝnh phñ t¹o nªn nh÷ng ch−¬ng tr×nh khuyÕn khÝch vµ
hç trî nh÷ng ch−¬ng tr×nh nµy nh»m phæ biÕn khoa häc kü thuËt réng r?i,
cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho DNTN trong CN
huy ®éng vèn ®Ó ph¸t triÓn,…..Cã thÓ thÊy Trung Quèc lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh
trong viÖc ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc trung gian.
ë Trung Quèc, phÇn lín c¸c hiÖp héi kinh doanh do chÝnh phñ b¶o trî
vµ tæ chøc. Bªn c¹nh ®ã cßn cã hiÖp héi kinh doanh mang tÝnh tù nguyÖn.
Nh÷ng hiÖp héi kinh doanh nµy ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi giíi
doanh nghiÖp trong viÖc t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh, trong quan hÖ víi c¸c c¬
quan c«ng quyÒn, ®µo t¹o vµ thu thËp th«ng tin vµ thËm chÝ cßn ®ãng vai trß
duy tr× trËt tù thÞ tr−êng. H¬n n÷a, chÝnh phñ còng ®? thiÕt lËp nh÷ng c¬ quan
-
35
®Æc biÖt phôc vô riªng cho khu vùc t− nh©n. Cã nhiÒu lo¹i hiÖp héi kinh doanh
ë Trung Quèc. ë cÊp quèc gia lµ liªn ®oµn c«ng th−¬ng Trung Quèc (ACFIC).
§©y lµ mét tæ chøc b¸n chÝnh thøc cã nhiÖm vô tËp hîp c¸c nhµ ®Çu t− vµ ®Æt
hä d−íi sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ. ACFIC cã chi nh¸nh ë mäi cÊp qu¶n lý
hµnh chÝnh. ë ph¹m vi réng, ACFIC vµ c¸c chi nh¸nh ®Þa ph−¬ng ®? ®ãng vai
trß rÊt tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña khu vùc t− nh©n. Tr−íc
hÕt, nã cung cÊp cho c¸c th−¬ng nh©n mét kªnh chÝnh thøc ®Ó cã thÓ cã tiÕng
nãi víi chÝnh phñ. Víi mét c¬ chÕ cña Trung Quèc, th× ®©y lµ c¬ së rÊt quan
träng ®Ó duy tr× quyÒn tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ cho doanh nh©n; Thø
hai, ACFIC vµ c¸c chi nh¸nh cña nã còng tiÕn cö c¸c th−¬ng nh©n ®Ó hä cã
thÓ hiÖn diÖn trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ cÊp quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng; Thø ba,
ACFIC vµ c¸c chi nh¸nh sÏ cung cÊp c¸c khãa häc vµ tæ chøc kh¶o s¸t häc tËp
kinh nghiÖm c¸c thµnh viªn kh¸c, ngoµi viÖc phæ biÕn chÝnh s¸ch cña chÝnh
phñ cho c¸c chñ doanh nghiÖp; Cuèi cïng, ACFIC vµ c¸c chi nh¸nh còng hç
trî thµnh viªn cña m×nh vÒ vèn, dÞch vô t− vÊn ph¸p lý, th«ng tin vÒ c«ng nghÖ
vµ trong c¸c quan hÖ víi chÝnh phñ.
Bªn c¹nh ®ã, ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu “HiÖp héi kinh doanh tù
nguyÖn” do c¸c chñ doanh nghiÖp ë ®Þa ph−¬ng thµnh lËp. Mét vÝ dô ®¸ng chó
ý lµ HiÖp héi may mÆc ¤n Ch©u. HiÖp héi nµy do c¸c chñ doanh nghiÖp t−
nh©n tæ chøc vµ cã ph¹m vi ho¹t ®éng réng h¬n nhiÒu so víi chi nh¸nh ®Þa
ph−¬ng cña ACFIC. Ngoµi c¸c ho¹t ®éng th«ng th−êng cña mét hiÖp héi kinh
doanh, ho¹t ®éng th−êng xuyªn nhÊt cña HiÖp héi may mÆc lµ hµng n¨m tæ
chøc t¹i thµnh phè triÓn l?m thêi trang nh»m thu hót sù tham gia cña c¸c
doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng trªn toµn thÕ giíi.
C¸c hiÖp héi kinh doanh ë Trung Quèc kh«ng chØ cã chøc n¨ng nh−
hiÖp héi ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, mµ cßn ®ãng vai trß lµ mét c¬ chÕ bæ sung cho
c¸c c¬ quan thùc thi ph¸p luËt. Sù xuÊt hiÖn c¸c hiÖp héi kinh doanh tù nguyÖn
®? trë thµnh mét thµnh tè quan träng trong x? héi Trung Quèc ngµy nay.
-
36
§Ó thùc hiÖn c¸c dÞch vô trung gian cho c¸c c«ng ty t− nh©n, Uû ban
kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i nhµ n−íc (SETC) thµnh lËp Côc ph¸t triÓn doanh nghiÖp
nhá vµ võa (DSME). §a sè doanh nghiÖp nhá vµ võa thuéc kinh tÕ t− nh©n nªn
thùc chÊt, Côc doanh nghiÖp nhá vµ võa lµ c¬ quan ChÝnh phñ cung cÊp c¸c
dÞch vô cho DNTN. §©y kh«ng ph¶i lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, mµ nã chØ
cung cÊp c¸c dÞch vô cho DNTN vµ ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch liªn
quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn khu vùc KTTN lªn Uû ban kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i nhµ
n−íc [39].
ë Malaysia, nhiÒu tæ chøc trung gian còng ®−îc thµnh lËp vµ còng ®?
gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nãi chung vµ DNTN
trong CN nãi riªng. §Ó hç trî c¸c DNCN xuÊt khÈu s¶n phÈm ra n−íc ngoµi,
n¨m 1980 Malaysia thµnh lËp trung t©m th−¬ng m¹i xuÊt khÈu Malaysia
(MEXPO) nh»m cung cÊp c¸c dÞch vô cho c¸c nhµ xuÊt khÈu Malaysia vµ
qu¶ng b¸ h×nh ¶nh, s¶n phÈm cña Malaysia ra n−íc ngoµi. Trong sè c¸c dÞch
vô cung cÊp cho nh÷ng nhµ xuÊt khÈu néi ®Þa cã héi th¶o vÒ c¸c c¬ héi th−¬ng
m¹i vµ Marketing quèc tÕ, mét c¬ së d÷ liÖu vÒ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu trong
n−íc vµ nh÷ng kh¸ch hµng n−íc ngoµi, t¹o ra c¸c c¬ héi cho c¸c nhµ xuÊt
khÈu ®Ó triÓn l?m s¶n phÈm cña m×nh vµ ph©n ph¸t tµi liÖu thÝch hîp vÒ c¸c thÞ
tr−êng xuÊt khÈu. Mét tæ chøc trung gian kh¸c lµ Trung t©m th«ng tin c«ng
nghÖ c«ng nghiÖp Malaysia, víi chøc n¨ng chÝnh lµ cung cÊp nh÷ng th«ng tin
liªn quan tíi c«ng nghÖ, c¸c tµi liÖu nghiªn cøu doanh nghiÖp vµ c¸c th«ng tin
cã liªn quan cho c¸c nhµ doanh nghiÖp sö dông.
1.4.4. §Þnh h−íng ph¸t triÓn KTTN vµ t¨ng c−êng kiÓm so¸t cña nhµ
n−íc.
Kinh nghiÖm c¸c n−íc cho thÊy, muèn ph¸t triÓn KTTN trong ®ã cã c¸c
DNTN trong CN ®ßi hái ph¶i cã ®Þnh h−íng ®óng. Cã thÓ ®Þnh h−íng b»ng
chiÕn l−îc, b»ng kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch…. ®Ó gióp c¸c DNTN nãi chung vµ
DNTN trong CN nãi riªng ph¸t triÓn theo ®óng h−íng, ®¶m b¶o khai th¸c,
-
37
ph¸t huy hiÖu qu¶ mäi lîi thÕ cña ®Êt n−íc vµ cña khu vùc KTTN, nh− chiÕn
l−îc −u tiªn ngµnh nghÒ, chiÕn l−îc lùa chän quy m«, chiÕn l−îc h−íng ra
xuÊt khÈu,…Cã thÓ thÊy c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt,… ®Õn c¸c n−íc
c«ng nghiÖp míi (NICs) ®Òu cã chiÕn l−îc kÕt hîp khÐo lÐo quy m« lín – võa
vµ nhá, trong ®ã ®Æc biÖt chó träng quy m« võa vµ nhá. Trong thêi ®¹i khoa
häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh chãng th× trong nhiÒu tr−êng hîp
quy m« võa vµ nhá l¹i ph¸t huy ®−îc −u thÕ.
ViÖc thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cã tÝnh kh¸ch quan vµ l©u dµi
cña KTTN, ®Þnh h−íng cho KTTN ph¸t triÓn lµ ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn, c¸c
n−íc ®Òu nhËn thÊy nh÷ng mÆt tr¸i cña KTTN trong nÒn KTTT. V× vËy, c¸c
n−íc ®Òu rÊt chó träng ®Õn ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t ®èi víi ho¹t ®éng
kinh tÕ nãi chung vµ KTTN nãi riªng.
Trong nÒn KTTT, vai trß qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi khu vùc KTTN
nãi chung, c¸c DNTN trong CN nãi riªng ®−îc thÓ hiÖn ë c¸c chøc n¨ng chÝnh
sau: T¹o tiÒn ®Ò vµ m«i tr−êng ph¸t triÓn; ®Þnh h−íng ph¸t triÓn, khuyÕn khÝch
vµ ®iÒu tiÕt; kiÓm so¸t. Trong ®ã chøc n¨ng kiÓm so¸t ®ãng vai trß rÊt quan
träng nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ kinh doanh ®óng
ph¸p luËt.
Ho¹t ®éng kiÓm so¸t nh»m thùc hiÖn tèt hai môc ®Ých: KhuyÕn khÝch
ph¸t triÓn s¶n xuÊt – kinh doanh tu©n thñ ph¸p luËt, ®i ®óng h−íng vµ ®¹t hiÖu
qu¶ cao; h¹n chÕ, ng¨n ngõa vµ xo¸ bá c¸c ho¹t ®éng lµm hµng gi¶, bu«n gian
b¸n lËn, trèn lËu thuÕ, gian lËn th−¬ng m¹i, ®Çu c¬, n©ng gi¸ phi lý, ®éc
quyÒn, b¸n ph¸ gi¸…. Nh− vËy, râ rµng lµ viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng
cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n lµ rÊt cÇn thiÕt vµ trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng
t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc g©y khã kh¨n, phiÒn hµ lµm c¶n
trë nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh ®¸ng cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n. NÕu nh− trong
qu¸ tr×nh kiÓm tra, gi¸m s¸t x¶y ra hiÖn t−îng tiªu cùc, g©y khã kh¨n, phiÒn
hµ cho ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n sÏ bÞ xö lý rÊt nghiªm kh¾c.
-
38
Tãm t¾t ch−¬ng 1
Thõa nhËn sù tån t¹i cña kinh t− nh©n, cña doanh nghiÖp t− nh©n lµ mét tÊt
yÕu trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN cã sù qu¶n lý vÜ m«
cña Nhµ n−íc, víi môc ®Ých ®−a nÒn kinh tÕ – x? héi cña ®Êt n−íc ph¸t triÓn
nhanh, m¹nh, bÒn v÷ng víi hiÖu qu¶ cao. Khu vùc kinh tÕ t− nh©n trong ®ã cã c¸c
DNTN trong CN míi ®−îc c«ng nhËn tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, nªn cßn nhiÒu yÕu kÐm vµ h¹n chÕ so víi khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc vµ khu
vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vÒ nhiÒu mÆt nh− quy m« s¶n xuÊt, n¨ng lùc s¶n
xuÊt, nguån lùc s¶n xuÊt, hiÖu qu¶ kinh doanh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tr×nh ®é kü
thuËt c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n trÞ…. vµ ch−a khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng vèn cã cña
nã. Do vËy, khu vùc nµy ch−a thËt sù cã nh÷ng ®ãng gãp t−¬ng xøng cho sù ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN.
Ch−¬ng 1 ®? kh¸i qu¸t vµ hÖ thèng ho¸ mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ
doanh nghiÖp t− nh©n vµ sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp;
ph©n lo¹i doanh nghiÖp t− nh©n; nh÷ng quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t− nh©n,
c¸c doanh nghiÖp t− nh©n; vai trß vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp
t− nh©n; nh÷ng chØ tiªu chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n;
nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t− nh©n; Kinh
nghiÖm n−íc ngoµi vÒ ph¸t triÓn KTTN, DNTN còng nh− doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp qua ®ã cã thÓ häc tËp, vËn dông vµo ph¸t triÓn DNTN trong CN
ë n−íc ta, ®Ó lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cã nh÷ng ®ãng gãp to lín vµ quan träng
vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ ®Êt n−íc, t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng vèn cã
cña nã.
-
39
Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng Ph¸t triÓn lo¹i h×nh
doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp viÖt nam
2.1. Kh¸i qu¸t vÒ c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
Trong qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n−íc, ngµnh c«ng nghiÖp cã vai trß hÕt
søc to lín. Kh¸c víi c¸c ngµnh kh¸c, ngµnh c«ng nghiÖp cã lîi thÕ h¬n h¼n vÒ
tèc ®é t¨ng tr−ëng, tr×nh ®é më réng quy m«. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp
thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®¶m b¶o nhu cÇu t− liÖu
sinh ho¹t vµ t− liÖu s¶n xuÊt cho x? héi, t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, thóc ®Èy
qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c«ng
nghiÖp cµng cã vai trß quyÕt ®Þnh, bëi suy cho cïng, c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng
quèc tÕ chñ yÕu vÉn lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c s¶n phÈm do ngµnh c«ng nghiÖp
t¹o ra. C«ng nghiÖp t¨ng tr−ëng cao sÏ t¹o ra tiÒn ®Ò vËt chÊt ®¶m b¶o n©ng
cao nhÞp ®é ph¸t triÓn ®Êt n−íc, ®Èy m¹nh CNH, H§H. Tuy nhiªn, n©ng cao
tèc ®é t¨ng tr−ëng ph¶i g¾n liÒn víi c¶i thiÖn chÊt l−îng t¨ng tr−ëng, cã nh−
vËy míi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, duy tr× tèc ®é t¨ng tr−ëng æn ®Þnh vµ
bÒn v÷ng.
Thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng, h¬n 20 n¨m qua, nÒn kinh tÕ
n−íc ta ®? chuyÓn dÇn tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ kinh doanh, toµn bé nÒn
kinh tÕ nãi chung, còng nh− ngµnh c«ng nghiÖp nãi riªng ®? ®¹t ®−îc nh÷ng
thµnh tùu quan träng. Trong h¬n 20 n¨m qua, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã nhÞp ®é
t¨ng tr−ëng b×nh qu©n cao nhÊt trong 50 n¨m trë l¹i ®©y. Tõ n¨m 1986 ®Õn
n¨m 2006, toµn ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 12,3%/n¨m, trong khi 20
n¨m tr−íc ®©y (1966 - 1985) chØ t¨ng cã 7,2%/n¨m. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tõ
n¨m 2001- 2007, c«ng nghiÖp t¨ng tr−ëng b×nh qu©n 16,4%/n¨m, cao gÊp h¬n
2 lÇn so víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m c¶ n−íc lµ 7,3%/n¨m.
Víi nhÞp ®é t¨ng tr−ëng cao, c«ng nghiÖp ngµy cµng cã nhiÒu ®ãng gãp
vµ cã vÞ trÝ ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu c«ng nghiÖp trong
-
40
tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) tÝnh theo gi¸ thùc tÕ t¨ng nhanh. N¨m 1985
chiÕm 28,2%; n¨m 2000 lµ 31,4%; n¨m 2003 lªn 33,4%; n¨m 2005 lµ 34,1%,
gãp phÇn quan träng vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ quèc d©n theo
h−íng t¨ng nhanh tû träng c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ gi¶m tû träng n«ng
nghiÖp, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n.
§Ó cã ®−îc sù t¨ng tr−ëng nhanh vµ ®ãng gãp quan träng cña c«ng
nghiÖp vµo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Êt n−íc, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ
n−íc ®? thu hót ®−îc c¸c nguån lùc trong x? héi ®Çu t− vµo s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp, mµ tr−íc hÕt lµ thu hót vèn ®Çu t− trong x? héi. TÝnh ®Õn 31/12/2007,
tæng vèn s¶n xuÊt kinh doanh thuéc quyÒn së h÷u vµ sö dông cña toµn bé c¸c
doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lµ 1.490.245 tû ®ång; gÊp gÇn 90 lÇn n¨m 1990,
t¨ng b×nh qu©n 31,4%/n¨m. Sù gia t¨ng vµ tÝch tô vèn ®−îc tËp trung vµo
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, t¨ng b×nh qu©n 37,1%/n¨m. XÐt vÒ ph©n bæ theo
vïng vµ ®Þa ph−¬ng, vèn ®−îc ph©n bæ chñ yÕu vµo c¸c vïng c«ng nghiÖp tËp
trung lµ vïng §«ng Nam Bé, n¨m 2007 chiÕm 48,3%; Vïng ®ång b»ng s«ng
Hång lµ 31,7%.
Sè l−îng c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng nhanh, n¨m 1985 c¶ n−íc cã
313.293 c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ®Õn n¨m 2007 ®? t¨ng lªn 882.562 c¬ së,
trong ®ã cã : 35.437 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ( víi 27.038 doanh nghiÖp
c«ng nghiÖp t− nh©n) vµ 847.125 c¬ së c«ng nghiÖp c¸ thÓ, b×nh qu©n mç
