• Ano ang Filipino ng “high tide” at “low tide”?• Ano naman ang tiyak na termino sa “asawang

lalaki”? Sa “stepson” o “stepdaughter”? Sa “stepmother” kaya?

• Ano ang tawag sa “unang pagpatak ng ulan”?• Ano naman ang Filipino ng “itlog ng isda”?• Ano ang tawag sa “kabilugan ng buwan”? Sa

“pagka-miss sa isang tao o pagkain kapag nawalay ka nang matagal”?

• May Filipino bang termino para sa taong “iisang mata lang ang nakakakita”? O kaya naman sa taong “iisang kamay lamang ang nagagamit”?

Mga Tuntunin sa Panghihiram ng mga

Salita

Inihanda ni: Clifford Marollano

• 1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling

• 2001 Revisyon ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino

• 2009 Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino

1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling

Ang paggamit ng walong (8) dagdag na letra sa mga salita at ekspresyong hinihiram ay nababatay lamang sa mga sumusunod na kondisyon:

• Pantanging ngalan• Salitang katutubo mula sa ibang wika sa

Pilipinas

• Salitang hindi konsistent ang ispeling o malayo ang ispeling sa bigkas na kapag binaybay ayon sa alfabetong Filipino ay hindi mabakas ang orihinal na ispeling nito

• Salitang pang-agham at teknikal• Simbolong pang-agham

2001 Revisyon ng Alfabeto

• Gamitin ang kasalukuyang leksikon ng Filipino bilang panumbas sa mga salitang banyaga.

• Halimbawa:

Hiram na Salita Filipino• attitude saloobin• rule tuntunin

• ability kakayahan• wholesale pakyawan• west kanluran

• Kumuha ng mga salita mula sa iba’t ibang katutubong wika ng bansa.• Halimbawa:

Hiram na Salita Filipino• hegemony gahum (Cebuano)• imagery haraya (Tagalog)

• Muslim priest imam (Tausug)• Husband bana (Hiligaynon)• Stepson/stepdaughter manak ( “ )• Stepmother manding ( “ )• High tide taub ( “ )• Low tide hunas ( “ )• Horizon gintaipan ( “ )• Outer space dalauda ( “ )

• Iba pang salitang mula sa mga Wikang Ibanag, Ifugao, Kankanay, Ilokano at Ivatan:

• Vugi itlog ng isda• Manaba unang pagpatak ng ulan• Bulding iisang mata ang

nakakakita• Pukol iisang kamay ang

nagagamit• Wawa-o panahon ng tutubi

• Bigkasin sa orihinal na anyo ang hiniram na salita mula sa Kastila, Ingles at iba pang wikang banyaga, at saka baybayin sa Filipino.

• Halimbawa:

Kastila Filipino• cheque tseke• liquido likido• quilates kilatis

Ingles Filipino• centripetal sentripetal• commercial komersyal• advertising advertayzing

Iba pang Wika Filipinocoup d’etat (French) kudetakimono (Japanese) kimonoblitzkrieg (German) blitskrig

• Gamitin ang mga letrang C, F, Ñ, J, Q, V, X, Z kapag ang salita ay hiniram nang buo ayon sa mga sumusunod na kondisyon:

Pantanging Ngalan• Tao: Quirino John• Lugar: Canada Valenzuela

City• Gusali: Ceñeza Bldg. State

Condominium• Sasakyan: Qantas Airlines Doña

Monserat• Pangyayari: First Quarter El Niño

Storm

• Salitang Teknikal o SiyentifikoHalimbawa:• cortex• enzyme• quartz• filament• Marxism• x-ray• zoom• joules• vertigo• infrared

• Salitang may natatanging kahulugang kultura.• Halimbawa:• cañao (Ifugao) →pagdiriwang• señora (Kastila) →ale• hadji (Maranao) →lalaking Muslim na nakapunta sa

Mecca• masjid (Maguindanao) →pook dalanginan, moske• vakul (Ivatan) →panakip sa ulo bilang pananggalang sa

ulan• at init, yari sa palmera o dahon ng saging• ifun (Ibanag) →pinakamaliit na banak• azan (Tausog) →unang panawagan sa pagdarasal ng mga

Muslim

• Salitang may iregular na ispeling o gumagamit ng dalawang letra o higit pa na hindi binibigkas o ang mga letra ay hindi katumbas ng tunog.

Halimbawa:• bouquet• rendezvous• laissez-faire• champagne• plateau• monsieur

• Salitang may internasyonal na anyong kinikilala at ginagamit.

Halimbawa:• taxi; exit; fax

• Gamitin ang mga letrang F, J, V, Z para katawanin ang mga tunog /f/, /j/, /v/, /z/ kapag binaybay sa Filipino ang mga salitang hiram.

Halimbawa:fixer → fikser

• subject → sabjek• vertical → vertikal• zipper → ziper

• Gamitin ang mga letrang C, Ñ, Q, X sa mga salitang hiniram nang buo.

Halimbawa:• cornice• cell• reflex• requiem• xenophobia• cataluña

2009 Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino

A. Huwag manghiram. Hanapan ng katumbas sa wikang pambansa ang konsepto.

• “rule” = “tuntúnin” hindi “rúl”• “narrative” = “salaysáy” hindi “náratív”B. Huwag pa ring manghiram. Gamitin ang lokal

na termino o ihanap ng katumbas sa mga lokal na wika ang konsepto.

• “tarsier” = “máomag”, “málmag”(Bol-anon)• “whale shark” = “butandíng” (Bikol)

C. Kapag walang eksaktong katumbas, hiramin ang salita batay sa sumusunod na kalakaran:1. Kung wikang Espanyol ang pinanghiraman, baybayin ang salita ayon sa ABAKADA.

• “cebollas” -> “sibúyas” • “socorro” -> “saklólo”• “psicología” -> “sikolohíya”

2. Kung wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan ang pinanghiraman, panatilihin ang orihinal na anyo.

• “mommy” • “sir” • “psychology” -> “psychology” hindi “saykólojí”

3. Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi, panteknikal at pang-agham.

• Manuel Luis Quezon• Ilocos Norte• chlorophyll• sodium chloride

4. Baybayin alinsunod sa ABAKADA ang mga hiram na salita na na iba na ang bigkas at/o kahulugan sa orihinal.

• stand by -> “istámbay” • up here -> “apír”• hole in -> “hólen”

D. Gamitin ang baybay ng salitang hiram na matagal na o lagi nang ginagamit.

• “teléponó”hindi “teléfonó”• “pamílya” hindi “família” o “famílya”• “epektíbo”hindi “efektíbo” o “efektívo”• “kongréso” hindi “konggréso” pero ang bigkas ay

[koŋ.' gre .so]E. Iwasan ang paggamit ng mga letrang wala sa ABAKADA

sa pagbaybay ng mga hiram na salita. Ang istriktong ponetikong baybay ngmga hiram na salita, laluna sa wikang Ingles, ay nakikipagkumpetensiya saorihinal na baybay. Maaaring pagkamalan itong maling ispeling.

Halimbawa:• “palatunúgan” o “ponolohíya” hindi “fonóloj픕 “úri ng wíkà” o “baráyti ng wíkà” hindi “varáyti

ng wíkà”• “pasalaysáy” o “naratìbo” hindi “náratív”

F. Sumunod sa opisyal na pagtutumbas.“Repúbliká ng Pilipínas” hindi “Repúbliká ng

Filipínas”“aghám panlipúnan” hindi “sósyal-

sáyans”

Maraming Salamat Po…