1

Mercek Ve Çeşitleri

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 2

Mercek Nedir?

• Kırılma olayı sonucunda ışığı toplamaya ya da dağıtmaya yarayan saydam cisimlere MERCEK denir.

U.Ö F.Ç

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 3

Mercek Çeşitleri

Kalın kenarlı mercek çeşitleri

İnce kenarlı mercek çeşitleri

U.Ö F.Ç

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 4

Belirtilen Şekillerde Semboller

• C : cisim

• O : optik merkez

• F ve F’: odaklar

• 2F ve 2F’: merkez( iki odak uzaklığı)

o2F F F’ 2F’

o

U.Ö F.Ç

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 5

İnce Kenarlı ( Yakınsak) Mercekler

• Üzerine düşen paralel ışık demetini bir noktada toplayan merceklere ince kenarlı mercekler denir.

Şeklinde gösterilir.

U.Ö F.Ç

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 6

İnce Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-1

• Paralel ışın:• Asal eksene paralel

gelen ışındır.Kırıldıktan sonra odaktan geçer.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 7

İnce Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-2

• Odak ışını:• Odaktan gelen

ışındır.Kırıldıktan sonra asal eksene paralel gider.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 8

İnce Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-3

• Optik merkez ışını:• Optik merkeze

gelen ışındır.Kırılmaya uğramaz.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 9

2F F F’ 2F’

o

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Özellikleri: 1

• Cisim 2F ‘ nin dışında ise;• Görüntünün

özellikleri• F’ ile 2F’ arasında

• Gerçek

• Ters

• Cisimden küçük

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 10

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Özellikleri-2

• Cisim 2F ‘de ise;• Görüntünün

özellikleri:• 2F’ de

• Gerçek

• Ters

• Cisimle aynı boyda

o2F F

F’ 2F’

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 11

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Özellikleri-3:

• Cisim 2F ile F arasında ise;• Görüntünün

özellikleri:• 2F’ nün ötesinde

• Gerçek

• Ters

• Cisimden büyük

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 12

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Özellikleri-4

• Cisim F ‘de (odakta) ise;• Görüntü özellikleri:

• Görüntü sonsuzdadır. o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 13

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntü Özellikleri-5:

• Cisim odak ( F ) ile optik merkez arasında ise;• Görüntü özellikleri:

• Cisimle aynı tarafta

• Zahiri ( sanal )

• Düz

• Cisimde büyük

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 14

Kalın Kenarlı ( Iraksak ) Mercekler

• Üzerine düşen paralel ışık demetini dağıtan merceklere kalın kenarlı mercek denir.

Şeklinde gösterilir.

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 15

Kalın Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-1:

• Paralel ışın:• Asal eksene paralel

gelen ışındır. Kırıldıktan sonra uzantısı odaktan geçer.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 16

Kalın Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-2:

• Odak ışını:• Uzantısı odaktan

geçecekmiş gibi gelen ışındır.

• Kırıldıktan sonra asal eksene paralel gider.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 17

Kalın Kenarlı Merceklerde Özel Işınlar-3

• Optik merkez ışını:• Optik merkeze

gelen ışındır.

• Kırılmaya uğramaz.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 18

Kalın Kenarlı Merceklerde Görüntünün Özellikleri:

• Cisim nereye konulursa konsun, görüntü aynı özellikleri taşır.

• F ile optik merkez arasındadır.

• Zahiri ( sanal)dir.• Düz ve cisimden

küçüktür.

o

F’

2F F F’ 2F’

o

U.Ö FEHMİ ÇABUK

15 / 03 /2001 Hazırlayan: Sevim Uslusoy 19

Merceklerin Kullanıldığı Yerler:

A. İnce kenarlı mercekler:• Mikroskoplarda

• Büyüteç olarak

• Slayt makinelerinde

• Video ve dürbünlerde

• Göz kusurlarının düzeltilmesinde

U.Ö FEHMİ ÇABUK

Hazırlayan: Sevim Uslusoy 20

Merceklerin Kullanıldığı Yerler:

B. Kalın kenarlı mercekler:• El fenerlerinde

• Işıldaklarda

• Göz kusurlarının düzeltilmesinde

FEHMİ ÇABUK