CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 157, viti i nëntë i botimit, 31 TETOR 2012 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

MBLEDHJA E DIFERENCUAR NUK ËSHTË MË NJË RISI

SHKOLLAT E VLORES VAZHDOJNE PROJEKTINSilvana Jaupaj, Drejtore e shkollës “Marigo Posio”, Vlorë

Tashmë është bërë traditë në shkollën tonë mbledhja e diferencuar embetjeve plastike. Ky aksion fillon çdo të hënë në mëngjes, kur nxënësitsjellin nga shtëpia gjithë mbetjet plastike të grumbulluara gjatëfundjavës. Gjatë javës gjithashtu ata kujdesen të hedhin në koshin ecaktuar për mbetjet plastike edhe çka gjejnë tjetër në shkollë e përrethsaj. Tani perveç fëmijëve, është bërë më se normale të shohësh tëhyjnë në ambientet e shkollës edhe pjesëtarë të komunitetit për tëndihmuar.

MJEDISI YNË - SHTËPIJA JONË Nga Mirela EMIRI, Drejtoria Arsimore Rajonale Fier

Në kuadër të nismës për mbrojtjen e mjedisit dhe të projektit“Shqipëria ime e pastër dhe e bukur “, në shkollën “Mark Dashi”,klasa e V-të C zhvilloi në orën e mësimit (veprimari jashtekurrikulave) një konkurs me temë, “Mjedisi ynë, shtëpia jonë “mepjesmarrjen e nxënësve të kësaj klase. Në përfundim të konkursitçmimin e parë e mori skuadra “Natyralistëve”, e cila grumbulloi mëshumë pikë.

QEVERITARE,QYTETARE EFSHATARE !

SHPYLLESIMI PORREZIKONSIGURINE E

VENDIT TONE. SAPEME

KENI MBJELLEKETE MUAJ

DHE KU JANEMBJELLE?

SIMPOZIUM PER NJE“FEMIJERI TE

QENDRUESHME” Edukimi formal shkollor është një forcë

themelore në formimin e vlerave, mendimit dheambicjeve të fëmijëve. Por, gjithnjë e më shumë,edhe mediat e shoqëria, janë po aq, në mos mëshumë, me ndikim të madh në formimin e tyre.Për këtë, Worldwatch Institute dhe EcologicInstitute and Germanwatch, të mbështetur ngafondacioni Velux Foundation, do të zhvillojnënë muajin nëntor një simpozium mbi “Një fëmijëritë qëndrueshme “.

Kartolina e parë e UNICEF përkrishtlindjet e vitit 1946, krijuar nga JitkaSamkova, një vajzë 7 vjeçare ngaÇekosllovakia

Unicef u krijua në dhjetor 1946 me votimunanim në sesionin e parë të Asamblesë sëPërgjithshme të OKB-së. Fondi i Kombevetë Bashkuara Emergjent Ndërkombëtar përFëmijë, pasi kështu u njoh atëherë, kishtepër qëllim të lehtësonte sa më shpejt kushtete jetesës së fëmijëve pas Luftës së DytëBotërore në Evropë. Edhe atëherë, si dhetani, Unicef është financuar tërësisht ngakontributet vullnetare.

Nga Alisa PEÇI, Dorina IRIZI

Organizuar nga grupimi EKOLEVIZJA, EPERdhe MILIEUKONTAKT u zhvillua konferenca“Partneriteti Publik-Privat në riciklim”. Qëllimiishte për të forcuar bashkëpunimin midis pushtetitvendor, kompanive të riciklimit dhe kolektorëve(mbledhësve të mbetjeve, kryesisht romët), nëproçesin e riciklimit të mbetjeve.

Në këtë takim morën pjesë përfaqësues ngagrupe të ndryshme të interesit: Ministria eMjedisit, Ministria e Punëve Publike dheTransportit, Bashkia Tiranë dhe ajo e Korçës,fondacioni SOROS, organizatat mjedisore,komuniteti rom etj.

UNICEF DHE HISTORIA E TIJ ME SE 60 VJEÇARE

PARTNERITETI PUBLIK-PRIVAT NE RICIKLIM

Lexo fq. 8Lexo fq. 7

Lexo fq. 5

2

Nga Alisa PEÇI

Në kuadër të projektit DASH(Dinaric Arc Sustainable

Hydropoëer Initiative) të wwF për“Zhvillimin e Qëndrueshëm të

Hidrocentraleve”, një gruporganizatash ambjentaliste patënnë fokusin e tyre ndërgjegjësimin

e studentëve të Shkencave Socialepër çështjet mjedisore dhe

veçanërisht të impakteve negativemjedisore dhe social-ekonomike tëHeceve në mjedis.

Në datën 30 Tetor, në mjedisete Fakultetit të Shkencave Socialeu zhvillua një leksion sensibilizuesmbi masat zbutëse që duhenndërmarrë për të reduktuarimpaktet e tyre negative. Kyaktivitet ishte nismë e grupimitEkolevizja, në bashkëpunim meshoqata të tjera mjedisore si INCA,PPNEA dhe EDEN.

Në këtë veprimtari studentët uinformuan dhe u ndërgjegjësuanrreth impakteve negative të hec-eve në biodiversitetin e botësujore, për degradimin dheerozionin e tokave. Aty ushtjelluan problematikat dheefektet negative socio-ekonomike-mjedisore të hec-eve. Në vendintonë, me vendim të qeverisë, siç e

Ricikluesve te Shqiperise (ARA),etj. Qe nga korriku 2012 eshteanetare e Youth and EnvironmentEurope (YEE) dhe ne nga gushti2012 - anetare e OCEAN 2012.

Qendra ka realizuar 21 projektekombetare dhe nderkombetarembeshtetur World Bank, BritishCouncil Albania, Soros

Foundation, ABC Foundation,Vodafone Albania Foundation,European Commission, UNFPA,Unicef dhe UNDP †.

Ne me pak se tre vjet, aktivitete qendres jane shtrire ne mbi 70%te territorit te Republikes seShqiperise dhe 28% te KontinentitEuropian. Nje nder fushat qe kanjohur sukses te veçante ne punene EPER Center eshte menaxhimi imbetjeve.

Informacion nga Qendra EDEN

Qendra EDEN në kuadër tëprojektit”Grumbullimi i ndarë imbetjeve në shkolla dhekomunitete”, ka realizuar nëShkodër përgjatë muajit tetortrajnimin e nxënësve mbi krijimin epatrullave ekologjike si dheprezantimin e disa leksioneve mbimenaxhimin e mbetjeve, riciklimindhe kompostimin. Nxënësit që upërfshin në këto trajnime ishin tëmoshës 8-12 vjeç të ciklit të ulët,pjesë e shkollës “Pjetër Gaci” e

komunës Dajç; “Nikoll Zagoriani”e komunës Velipojë dhe “Oblike”e komunës Ana e Malit.

Këto aktivitete synojnë fillimindhe përforcimin e edukimit tënxënësve mbi ndarjen e mbetjevepasi projekti përqëndrohet nëshkolla dhe komunitete.

Kjo fazë ishte vazhdimësi etrajnimit që u realizua për mësuesit

Këshilli i Ministrave ka miratuarnë parim memorandumin emirëkuptimit dhe deklaratës sëbashkëpunimit, ndërmjet Këshillittë Ministrave të Republikës sëShqipërisë dhe qeverisë sëShteteve të Bashkuara tëAmerikës, për rritjen ekapaciteteve për strategjitë ezhvillimit të emetimeve të ulëta (EC-LEDS), sipas tekstit që ibashkëlidhet këtij vendimi.

E DUAM MJEDISIN, NA PERFSHINI NE VENDIMMARRJEka theksuar edhe ditët e funditkryeministri do të ndërtohen 443hidrocentrale (duke përfshirë dheato janë gjendje.

Studentët ngritën probleme tëndryshme dhe theksuan edhenevojën për të bërë më shumë nëmbrojtjen e botës natyrore dhemjedisit në tërësi, po nuk dinë enuk janë të qartë për rrugët dhemënyrat që dhe zëri i tyre tëdëgjohet e të japin edhe atakontributin e tyre.

Ata thanë se që të gjithë kemitë drejtë të marrim pjesë nëvendimmarrje ku preket interesiynë i përbashkët, që janë pasurianatyrore. Lumenjtë nuk janë pronëe askujt por e të gjithëve, janë njëpasuri kombëtare që me të drejtëpatriotët tanë në të kaluarënmbështeteshin fort për të mbajturfrymën kombëtare lartë. Ata

e këtyre shkollave mbi menaxhimine mbetjeve urbane; ngritjen dhemenaxhimin e patrullaveekologjike.

Në kuadër të këtij projektishkollat do të pajisen me koshadhe kontenierë për grumbullimin embetjeve dhe pikërisht këtotrajnime dhe leksione do tëshërbejnë si përgatitje e nxënësvedhe mësuesve për ndarjen embetjeve përgjatë gjithë periudhëssë zbatimit të projektit, por dhe nëvazhdimësi.

Mësuesit janë mjaft të kënaqurpër këtë aktivitet që po zhvillohetme nxënësit dhe informacioni qëpo ndahet do të ketë një jetëgjatëedhe pas përfundimit të projektit,shprehet Albana Bregaj, OficereProgrami të Programeve tëEdukimit Mjedisor dheKoordinatore e projektit.

Po në kuadër të këtij projekti

është zhvilluar me mësuesit ekëtyre shkollave edhe trajnimi metemë “Ngritje e kapaciteteve tëmësuesve për çështjet emenaxhimit të mbetjeve”. Kytrajnim u zhvillua duke përcjellëinformacion mbi parimet eMenaxhimit të Mbetjeve, përmaterialet e riciklueshme,përgjegjësit e prodhuesit tëmbeturinave, aktivitete praktike qëlidhen me riciklimi, ngritjapatrullave ekologjike dhe se si tëorganizojë në klasë një orëmësimore për riciklimin.

Mësuesit shprehën mjaftkureshtje për temën duke marrë dijetë reja dhe duke ndarë përvojën etyre në lidhje me temën. Mësuesitbashkëpunuan të gjithë së bashkupër të ngritur planin e veprimit përngritjen e patrullave ekologjikegjatë gjithë përiudhës së zbatimittë projektit dhe zhvilluan edhe mëtej aftësitë e tyre për riciklimin.Hapësirë iu kushtua dhe vepravetë realizuara nga vetë mësuesit memateriale të ripërdorura, dukekaluar në pjesën praktike tënjohurive.

Qëllimi final i trajnimit ishte qëmësuesit të përçonin njohurit tefëmijët për të rritur ndërgjegjësimine tyre për këtë temë të rëndësishmetë cilat do të çojnë në një shtrirjemë të madhe të publikut.

Ky projekt është mbështeturfinanciarisht nga BashkimiEuropian përmes Programit tëBashkëpunimit NdërkufitarShqipëri – Mal i Zi 2007-2013.

SHQIPERIA MIRATON ME SHBA MEMORANDUMIN PËR RRITJEN E KAPACITETEVEPËR STRATEGJITË E ZHVILLIMIT TË EMETIMEVE TË ULËTA (EC-LEDS)

PER GRUMBULLIMIN E DIFERENCUAR NGA FEMIJET

përmendën Naim Frashërin qëdikur shkruante:

“O malet e Shqipërisë e ju o lisate gjatë,

fushat e gjëra me lule, që iu kamndër mënd ditë e natë!

Ju bregore bukuroshe e julumenj të kulluar,

çuka, kodra, brinja, gërxhe dhepyje të gjelbëruar!”.

Në veprimtari u ngrit dheproblemi i specieve endemike qëjanë të destinuara të zhduken mekëtë bum të ndërhyrjeve të njeriutmbi natyrën, veprimeve për t’upasuruar duke menduar vetëm përtë tanishmen dhe duke harruarfaktin se ajo e ardhme që është përta sot do të kthehet në një tëtashme për fëmijët e tyre.

Sa ka kontribuar ky brez nëzhvillimin e qëndrueshëm? Shumëpak, për të mos thënë fare.

Qendra Mjedisore perMbrojtje, Edukim dhe Rehabilitim– EPER Center , eshte njeorganizate jofitimprurese ethemeluar ne vitin 2009, mbeshturne nje grup ekspertesh te rinje mepervoje shume vjeçare neshoqerine civile dhe ne fushen emjedisit. Objekt i veprimtarise se

qendres eshte edukimin mjedisor,ngritja kapaciteteve, zhvillimin eekoturizmit dhe rehabilitimimjedisor.

EPER Center eshte pjese e njenje sere rrjetesh kombetare dhenderkombetare qe lidhen memjedisin dhe bashkepunon meOpen Data Albania, Smart TouristAlbania, Freedom, Legality AndRights in Europe (FLARE),Generation Europe, Shoqaten e

EPER CENTER, NJEORGANIZATE E RE TEK

EKOLEVIZJA

Rritja e Kapaciteteve përStrategjitë e Zhvillimit me emetimetë ulëta (KE-LEDS) është një nismëe qeverisë amerikane për tëmbështetur përpjekjet e vendevenë zhvillim me objektiva afatgjatë,drejt transformimit dhe nxitjes sëzhvillimit të qëndrueshëm, ndajrritjes ekonomike dukengadalësuar emetimin e gazraveserrë. Mbështetje e SHBA ka përqëllim:

1. Të sigurojë ndihmë teknikepër LEDs për t’iu përgjigjurnevojave të secilit vend përmesasistencës teknike dhe të ndërtojënjë bazë për shkëmbimin enjohurive mbi LEDS dukebashkëpunuar me qeveritë, grupete interesit dhe bashkësinëndërkombëtare e donatorët për tëlehtësuar shkëmbimin e përvojës,praktikat më të mira, të dhënat dherezultatet.

3

Silvana Jaupaj, Drejtore eshkollës

Tashmë është bërë traditë nëshkollën tonë mbledhja ediferencuar e mbetjeve plastike.

Ky aksion fillon çdo të hënë nëmëngjes, kur nxënësit sjellin ngashtëpia gjithë mbetjet plastike tëgrumbulluara gjatë fundjavës.Gjatë javës gjithashtu atakujdesen të hedhin në koshin ecaktuar për mbetjet plastike edheçka gjejnë tjetër në shkollë epërreth saj.

Deri ditën e enjte ky aksionvazhdon pambarim.Tani perveçfëmijëve, është bërë më senormale të shohësh të hyjnë nëambientet e shkollës edhepjesëtarë të komunitetit të cilëtjanë informuar më së miri se nëshkollën tonë kemi gati një vit qëriciklojmë në mënyrë të vazhduar

Nga Mirela EMIRI, DrejtoriaArsimore Rajonale Fier

Në kuadër të nismës për

mbrojtjen e mjedisit dhe të projektit“Shqipëria ime e pastër dhe ebukur “, në shkollën “MarkDashi”, klasa e V-të C zhvilloi nëorën e mësimit (veprimari jashtekurrikulave) një konkurs me temë,“Mjedisi ynë, shtëpia jonë “mepjesmarrjen e nxënësve të kësajklase. Duke u mbështëtur në një

grup temash të zhvilluara në orëne veprimtarisë, qëllimi i ketijkonkursi ishte që nxënësit tëprovonin përvetësimin e njohurivetë marra në orët e zhvilluara.

Për zhvillimin e konkursit klasau nda në dy grupe: Grupi i“Natyralistëve” dhe Grupi i“Ambjentalistëve”.Konkurkursi udrejtua nga mësuesja e klasës, znj.Drita Suku, e cila kishte përgatituredhe pyetjet. Tematika konsistontenë shkaqet e ndotjes së mjedisit,pasojat që sjell ndotja e mjedisitnga plastikat si dhe masat qëduhen marrë për mbrojtjen e tij,

Gjatë zhvillimit të konkursit upa një seriozitet i vazhdueshëmnga ana e pjesmarrësve në të, kunxënësit sollën fakte dhe dëshminga realiteti i sotëm i mjedisit kujetojnë dhe veprimtaria e tyre nëpërmirësimin e tij. Ata i kishinpërgatitur edhe pyetjet të cilatskuadrat ia drejtuan njëra tjëtrës.Në këtë konkurs përveç pyetjevetë përgatitura nuk munguan dhepyetjet enigmë. Konkursi ushoqërua dhe me pjese tendryshme letrare që u recituan apou dramatizuan nga nxënësit, te cilat

Petro KUTULLA , DAR- Vlorë,Koordinator i projektit

Me rastin e “Ditës Botërore tëPastrimit Vullnetar të Plazheve“medt 12 Tetor 2012, Drejtoria ArsimoreRajonale Vlorë, disa shkolla të tëcilës marrin pjesë në projektin“Shqipëria ime e pastër dhe ebukur”, organizoi pastriminvullnetar nga mbetjet në bregdetine Orikumit.

Drejtoria arriti të bëjë njëorganizim të gjerë për pjesëmarrjene zhvillimin e këtij aktiviteti tërëndësishëm edukativ dhemjedisor, por dhe me rëndësipraktike, duke nxitur dhe tërhequrnë aksion edhe personelin e

Pastrimi i plazhit të Orikumit nga mbetjet plastikeBashkisë së Orikumit, organizatatë shoqërisë civile si shoqata“Intelektualët e 100vjetorit tëPavarësisë“, shoqata “EdukimiSocial dhe Mbrojtja e Mjedisit“.Por, nën ndikimin e tyre, gjatëzhvillimit të kësaj veprimtarie, jubashkuan nismës së nxënësveedhe qytetarë të Orikumit.

Veprimtaria u parapri nga njëbisedë informuese që u bë menxënësit për rëndësinë e këtijaktiviteti mjedisor, për rrezikun dhepasojat që sjellin per mjedisin dhejetën e njerëzve mbetjet që janëkryesisht plastike, të hedhura ngashkujdesja e pushuesve gjatë

një nga elementet më tërrezikshëm për shëndetin tonë.

Kështu ndodhi edhe këtë tëenjte. Tek po qëndronim nëoborrin e shkollës me dy prej

kolegeve dhe me nxënësit e klasëssë 7 b e po diskutonim për rrugën

që ndjekin mbetjet nga shkollajonë deri në riciklimin e plotë tëtyre, nxënësit shfaqën dëshirën tashikojnë këtë veprim në proçes.U premtova atyre se javën tjetërdo të shkojmë të vizitojmëfabrikën e riciklimit në Tiranë.Ndërkaq u afruan pranë nesh dygra (i njohëm që ishin prindër tëshkollës sonë) dhe hodhën nëkosh mbetjet plastike që kishin mëvete. Kjo që pamë na kënaqi pamasë. U kërkuam nëse kishindëshirë të bashkoheshin me ne nënjë foto të përbashkët. Atopranuan me kënaqësi.

Është bukur kur sheh tëbashkuar nxënës, mësues,prindër, tashmë jo vetëm përmbarëvajtjen e fëmijëve nëmësime. Interesat tona janë tëgjithanshme.Vizioni ynë po rritet.Mbledhja e diferencuar për netashmë nuk është më një risi.

i kushtoheshin natyres, mjedisitdhe realtietit të tij.

Në fund të konkursit nga çdo

skuadër u paraqitën postera dhefletë palosje, të cilat ishinpërgatitur nga vetë nxënësit. Nëkëto materiale promovuese,nxënësit u drejtonin mesazheshokëve të tyre, prindërve dhe tëgjithë komunitetit në tërësi. Këtomateriale u vlerësuan me pikë ngaana e komisioni të konkursit, duke

vlerësuar ato materiale qëshprehnin më mire sensiblizimindhe masat për mbrojtjen e mjedisit.

Në përfundim të konkursit undanë edhe çmimet, ku çmimin eparë e mori skuadra“Natyralistëve”, e cila grumbulloimë shumë pikë se skuadra tjetër e“Ambjentalistëve”. Kjo skuadër underua me një kupë, ndërsa përnxënësit pjesmarrës, të cilit udalluan për përgatije dhe përgjigjetë sakta, u shpërndanë fletalavdërimi.

Disa nga nxënësit që u dalluanmë tepër në përgatitijen e tyre dhepërgjigjet në konkurs ishin KleoLaro, Kerin Karaj, Dhanaj Sulaj,Endi Licaj, Sadik Alimadhi, DorinaHoxha, Merita Ferko, Leonora Sila,Ledina Gjino, Klea Beqo, EneoMeraj, Kledi Dodi e të tjerë.

Në fund mesuesja e KlasësDrita Suku, në fjalën e saj, judrejtua të pranishmëve dhenxënësve se, si kjo veprimtariedukuese dhe të tjera me qëllimpraktik në përmirësimin e mjedisittë qytetit tonë duhet dhe do tëvazhdojnë edhe gjatë gjithë vitit.

Pastrimi i plazhit të Orikumit nga mbetjet

Mbledhja e diferencuar për nenuk është më një risi

MJEDISI YNË - SHTËPIJA JONË

Nxënësit dhe mësuesit e shkollës “ Marigo Posio “ , Vlorë , gjatëveprimrarisë së përjavëshme të grumbullimit të mbetjeve plastike

“Të mësojmë të ruajmë mjedisin por dhe të veprojmë për taruajtur atë “

Nxënësit e shkollave të Vlorësgjatë aksionit për pastrimin nga

mbetjet e plazhit të Orikumit

Fëmijët e skuadrës së natyralistëve , fitues të konkursit “Mjedisi ynë, shtëpia jonë “

Nxënësit e shkollave të Fierit gjatë vizitës në fabrikën ericiklimitsezonit të verës.

Gjithashtu u fol edhe përhistorikun e kësaj date që përfshinmiliona vullnetarë në të gjithëbotën çdo vit për pastrimin ebrigjeve të deteve.

Aktiviteti u zhvilllua vrullshëmdhe me kënaqësi nga të rinjtë. Ugrumbullua një sasi e madhembeturinash, dhe u paketua nëthasë, të cilat u larguan për nëvenddepozitim nga punonjësit eBashkisë dhe i mor. Shkollarët tëgëzuar nga rezultati dhe pamja epastër e plazhit të tyre, shprehëndëshirën e vazhdimit të këtyreaktiviteteve edhe në të ardhmen.

4

NE NDIHME TE VEPRIMATRIVE JASHTE KURRIKULAVE PER MJEDISIN

Plastika është një nga lëndëtkarakteristike dhe më të përhapuratnë shoqërinë tonë . Nganjëherëduket se është e pamundur për tëjetuar pa të ose më mirë se më të. Ka

një shumëllojshmëri prejprodhimeve plastike që, të gjitha,modelohen lehtë me anë tënxehtësisë e të procesit me presion.

Lëndët e para me të cilat

Riciklimi mund të kryhet në tremënyra: riciklimi mekanik, riciklimikimik dhe për të nxjerrë energji ngadjegja e plastikës nëpër ince-neratorë nëpërmjet procesit tëdjegjes që quhet pirolizë.

Riciklimi mekanik qëndronnë ripunimin e lëndëve plastike pas

përdorimit të tyre për të prodhuarobjekte të tjera. Ai kryhet në dymënyra:

- Riciklimi i plastikavehomogjene është proces ku, duketrajtuar tipat e plastikës herë pashere, përftojmë lëndën (polimerin)

me të cilin janë prodhuar. kjomënyrë është më e shtrenjtë nëkosto sepse ndarja e e plastikavetë ndryshme është delikate dhekryhet pothuaj e gjitha me punëkrahu.

- Mënyra më e mirë dhe mekosto të ulët është përzjerja e

plastikës në një masë heterogjene,me karakteristika mekanike më tëulëta por që mund të përdoret nëprodhimin e tubave dhe materialetë tjera të ndërtimit dhe përdorimiturban. Për shembull ngaambalazhet PE mund të prodhohet

fletë plastike që përdoret nëbujqësi, nga plastika PET ericikluar prodhohen pjesë përautomobilë e kështu me radhë.

Riciklimi kimik konsistoninnë kthimin e polimerive nëmonomerë (nga makromolekula nëmolekula të veçanta) që mund të

kthehen në lëndë për prodhimin eplastikës së re. Por është njëproces akoma në studim dheeksperimentim pa hyrë ende nëfazë industriale për shkak tëkostove të larta.

Përftimi i energjisë është një

proces që shfrytëzon fuqinëkalorifike të lëndëve plastike me që,vetë ato, rrjedhin nga nafta dhegazi metan. Kjo mënyrë, gjithmonëduke u përpjekur për teknologji tëreja më të efetëshme për tëshmangur impaktin mjedisor, popërdoret në vendet e BE-së, por

me një regjim të rreptë dhe melegjislacion të saktë porsa i përketkëtij impakti. Eshtë e qartë se, kjomënyrë, qëndron si përparësi mëposhtë se riciklimi sepse djegja eplastikës lëshon megjithatëmikrondotës (si dioksina dhe klor)

shumë të dëmshëm për njeriun dhenatyrën.

Industria e plastikës gjithmonëi ka ricikluar mbetjet e saj tëpërpunimit duke kursyer lëndë tëparë dhe duke e konsideruar këtësi një përparësi edhe ekonomike efinanciare. Por tashmë, me rritjenjashtë mase të plastikës nëpërdorim të njerëzimit dhe të asajqë ka përfunduar si mbetje, dheproblemet mjedisore që kashkaktuar, lind nevoja, përherë emë e madhe që të shmangetprodhimi i plastikës së re, tëgjenden materiale të reja miqësoreme mjedisin për ta zëvëndësuardhe të riciklohet ajo që ështëgjendje në përdorim.

PERFITIMET NGARICIKLIMI I PLASTIKES

- Kursim i enrgjise: 12 kilokaloripër riciklimin e 1 kilogram plastikë

- Kursim i lëdës së parë: naftëdhe gaz natyror.

- Përparësi në ruajtjen emjedisit: hedhje sa më pak eplastikës në vendgrumbullimin embetjeve urbane ; reduktim indotjes pamore (të peizazhit) ;grumbullim më i pakët në mjedis ;reduktim i impaktit mjedisr ngapërdorimi i naftës.

- Përfitim ekonomik e financiar:kursim i harxhimit për heqjen,depozitimin e mbetjeve plastikedhe të importit të tyre.

RICIKLIMI DHE SI KRYHET AI

TE NJOHIM LENDET PLASTIKEprodhohen plastikat janë tëndryshme: nga rrëshirat natyrorederi te lëndët proteinike, por shumicae tyre rrjedh nga celuloza dherrëshirat sintetike, të nxjerra nga

nafta dhe metani. Këtyre u shtohenedhe lëndë të tjera që janë ngjyrues,shkrirës, forcues etj...

Rrëshira e parë u zbulua, pothuajrastësisht, nga dy amerikanë, John

e Jaiah Hyatt, në 1868. Gjithëplastikat janë makromolekula,bashkim në zinxhirë të gjatë ekompleksë (të quajtur polimere) tëpërftuara nëpërmjet reaksionit të

kondensimit ose, siç quhet,polimerizimit.

Kostua e ulët e prodhimit dhepërdorimi i gjerë i plastikës ka bërëqë të ketë një sukses e shfrytëzim të

madh por dhe një proces të vështirëpër tu përpunuar në mbeturinat tonaurbane. Dhe, më e rëndësishmja, përdëmin e madh që shkaktojnë nëmjedis. Në vendgrumbullimet embetjeve plastika zë, si peshë, rreth9% të tyre por, si vëllim ajo ze rreth40 % të çdo venddepozitimi, duke ubërë kështu një problem ipërhershëm për mbushjen e shpejtëtë tyre. Aq më tepër se, plastika epërdorur gjerësisht, ka një afat përtu biodegraduar, nga 500 deri në1000 vjet.

Tipet e ndryshme të prodhimeveplastike janë:

POLIETILENI (PE) Eshtë më i përhapuri dhe

ekonomik. Përdoret për qesetplastike, shishet e qumështit, tapashishesh, fletë plastike për ndërtimetj..

KLORURI I POLIVINILIT(PVC)

Përdoret për tuba dhe rekorderinë ndërtim, për mbështjelljen eushqimeve, shishe për pije tëpagazuara, shishet e shampos dhekozmetikës, qese, mbajtëset evezëve, çokollatave etj..

POLIETILENI TEREFTALAT(PET)

Për rezistencën e lartë që ka nga

goditjet ai përdoret për shishet mepije të gazuara, pjesë plastike përautomobilët, për tesha membushje (xhupa etj). Është më ipërhapuri nga gjithë polimeret.

POLIPROPILENI (PP)Eshtë shumë i ngurtë dhe

rezistent ndaj tërheqjes.Shfrytëzohet për prodhimin egotave e pjatave, kupat e kosit etë akullores, shiringa në mjekësi,kova etj...

POLISTIROLI (PS) Rezistent edhe ndaj goditjeve

përdoret për gota, lugë e pirunëplastikë një përdorimshme, kupate akullores, kapakë enësh dhembajtëse spray.

Në formën e tij më të parhapurshfrytëzohet për ambalazhe tëndryshme.

POLIURETANI (PUR)Shfrytëzohet më tepër në

industrinë automobilistike përparakolpe dhe në banesa dukezëvëndësuar gomën.

POLIAMMIDI (PA)Prodhimi më i njohur i

poliamidit janë veshjet dhe paisjetprej nyloni me që ka një rezistencëtë madhe ndaj tërheqjeve.

5

Nga Alisa PEÇI, Dorina IRIZIOrganizuar nga grupimi

EKOLEVIZJA, EPER dheMILIEUKONTAKT u zhvilluakonferenca “Partneriteti Publik-Privat në riciklim”. Qëllimi ishte përtë forcuar bashkëpunimin midis

pushtetit vendor, kompanive tëriciklimit dhe kolektorëve(mbledhësve të mbetjeve, kryesishtromët), në proçesin e riciklimit tëmbetjeve.

Në këtë takim morën pjesëpërfaqësues nga grupe tëndryshme të interesit: Ministria eMjedisit, Ministria e PunëvePublike dhe Transportit, BashkiaTiranë dhe ajo e Korçës, fondacioniSOROS, organizatat mjedisore,komuniteti rom etj.

“Forcimi i kuadrit ligjor,nëpërmjet miratimit të aktevenënligjore do të ndihmonte nëproblematikën aktuale tëmenaxhimit të integruar tëmbetjeve”, u shpreh në takim zv/ministri i mjedisit z. Bino. Më tej aishtoi se aktualisht janë në fazën eshqyrtimit për të nxjerrë një Vendimtë Këshillit të Ministrave, përndarjen e mbetjeve që në burim.Gjithashtu gjatë fjalës së tij zv/ministri e vuri theksin tek vendosjae standarteve për mbledhjen dhetransportin e mbetjeve.

Elvisi nga Qendra EPER,paraqiti përpara të pranishmëveraportin “Romët dhe riciklimi imbetjeve në Tiranë”, ku sipasstudimit të tij rreth 90% ekomunitetit rom janë të përfshirë nëmbledhjen e mbetjeve. Gjithashtunë raport jepen edhe shifra

krahasuese me mbledhjen embetjeve nga komuniteti rom nëKorçë, si një qytet që ka realizuarnjë menaxhim të mirë të mbetjeveurbane. Gjatë prezantimit të tij aiofroi disa rekomandime për

zgjidhjen e problematikës të cilatjanë: Qeveria duhet të ndërtojë njëstrukturë kombëtare përgjegjësepër koordinimin dhe zhvillimin epraktikave të punësimit përkomunitetin rom, brenda vitit 2013në varësi të MPÇSSHB); tëndërtojë një strukturë kombëtarepërgjegjëse për koordinimin dhezhvillimin e praktikave të punësimitpër komunitetin rom ; të drejtojë/lehtësojë Ministrinë e Punës eÇështjeve Sociale, që tëbashkëpunojë me ministritë e linjës,

pushtetin vendor, organizatatkorporative dhe jo korporative, përtë krijuar programe nxitëse aposubvencionuese për popullsinërome në mënyrë që të eliminohet

puna e fëmijëve me mbetjet brendavitit 2013; të hartohet një ligj, urdhërapo direktivë, drejtuar të gjithaagjencive publike dhe subjekteveprivate të nënkontraktuara nga këtoagjenci, veprimtaria e të cilëve lidhetme komunitetin rom, të përcaktojëtë detyrueshme përfshirjen nëpunësim të këtij komuniteti në këtoinstitucione në një nivel të dukshëmcilësor dhe sasior, nëpërmjet: futjesedhe të kuotëzimit në punësim përkëtë target grup; kategoritë e punëspotenciale për këtë komunitet dhepotencialin thithës së tregut tëpunës për këtë komunitet. Ky aktligjor rekomandohet të realizohetbrenda vitit 2013. Rekomandime tëtjera gjithashtu i drejtohenbashkive të cilat duhet të hartojnëskema punësimi për kolektorët rom,një prej të cilave do të ishte edhekrijimi i një qendre paraseleksionimitë mbetjeve me pajisje tëpërshtatshme ku mund tëpunësoheshin romët.

Z. Vullnet Haka, president ilompanisë së riciklimit të plastikësEVEREST I.E, Tiranë u shpreh se ika dërguar letër bashkisë përproblematikën e ndalimit tëpunësimit të romëve në mbledhjene mbetjeve dhe nuk ka marrë asnjëpërgjigje. Janë sekuestruar mjetet e

punës së romëve nga bashkia dhepër këtë kemi nevojë për më shumëinformacion nga ana tyre, shtoi mëtej z.Haka. Ai theksoi se një aktormjaft i rëndësishëm në proçesin e

NXENESIT E VLORES NE FABRIKEN E RICIKLIMIT

PARTNERITETI PUBLIK-PRIVAT NE RICIKLIM

Nga Rita STRAKOSHA

Në fund të maujit tetor, mbidyzetë fëmijë të klasave IV,V dhe VItë shkollave 9 vjeçare “Muço Delo”

dhe Marigo Posio, Vlorë, vizituanfabrikën e riciklimit dhe prodhimittë plastikës “Everest IE”, në Kashar,Tiranë. Kjo vizitë u realizua nëkuadër të projektit COMBI-”Shqipëria Ime e Bukur dhe ePastër”, me synimin njohjen nga

afër nga fëmijët të proçesit tëpërpunimit të mbetjeve plastike nëlëndë të parë.

Në mjediset e fabrikës fëmijët u

pritën nga një drejtoreshë e fabrikës,znj. Daniela Leko, dhe ngapunonjësi z. Krenar Iliazi. Në hyrjetë fabrikës ruheshin stivat embetjeve plastike të presuara. Atyfëmijëve ju shpjegua se këto mbetjembërrijnë në fabrikë pas ndarjes nga

menaxhimit të integruar të mbetjeveduhet të jetë bashkia. Z. NamikSimixhiu nga Drejtoria e Menaxhimittë Mbetjeve Urbane dhe të Ngurta,në Bashkinë e Tiranës u shpreh se:“Po shikojmë me mjaft interesmundësitë reale për një fuqizim tëLandfillit në Sharrë, duke ekonsideruar atë tashmë, si një ngapikat me strategjike të të gjithëprocesit”.

Ndërsa përfaqësuesi i Sorositz.A. Dobrusha tha se

“Kjo problematikë do tëzgjidhej nëpërmjet njëkontrate kocesionare e ciladuhet të përcaktojëklauzola sociale përgrupet vulnerabël, qëjanë të

përfshirë në proçesin e integrimittë mbetjeve”.

Midis temave të diskutuara nëkëtë takim Bashkia e Korçës nëveçanti paraqiti një plan mjaftinteresant ndaj ruajtjes së cilësisësë mjedisit për brezat e ardhshëm.Ky plan jo vetem që ka synim tëmirëmbajë shëndetin e fëmijëvenëpër shkolla, por dhe te edukojëdhe ndërgjegjësojë prindërit e tyre.Nëpër shkollat e qytetit, Bashkia eKorçës do të vendos në çdo katkosha me tri ndarje në mënyrë tëtillë që grumbullimi i mbetjeve qëdo të krijohen nga fëmijët të bëhëtnë mënyrë të diferencuar që në fillim.Dëshira për të ndarë së bashku njëqytet të pastër nis me ambicien përtu mësuar fëmijëve mesazhin qëpercjell ky projekt. Bashkia e Korçësdo të verë në përdorim të gjithintrumentat e mundshëm për të

arritur bashkëpunimin me qytetarëtshprehet z.Leonard Gjoncaj.

Drejtori ekzekutiv i GrupimitEkolëvizja, z.Xhemal MatoEkolëvizja propozoi një mënyrëmjaft efektive të zgjidhjes së këtijproblemi: Romët në bashkëpunimme pastrueset e shkallëve mund t’imbledhin mbetjet plastike, alumin,letër etj. që në burim.Në këtë mënyrëkënaqen të dyja palët: qoftë romëtpër t’i kthyer mundësinë e vetme të

punësimit të mbledhjes së mbetjeve(si një kategori vulnerabël që janë -90% e romëve mbijetojnë me këtëpunë) dhe nga ana tjetër bashkinëqë akuzon komunitetin rom seshpeshherë ndotin mjedisin dukenxjerrë mbetjet jashtë ngakontenierët duke dëmtuar dheimazhin e qytetit. Gjithashtu edhenga pikëpamja ekonomike do tëketë përfitim pasi sigurojmë mëshumë lëndë të parë, që përkthehetnë përfitim ekonomik, përmesproçesit të riciklimit, pasi një pjesëe mbetjeve kur çohet ne Sharrëpërzihet me mbetje te tjera dhe behete papërdorshme si lëndë e parë.Gjithashtu mjetet e përdorura(biçikleta transportuese) nga romëtpër transportimin e mbetjeve janëmjaft ekologjike dhe nuk bëhenproblematike për bllokimin etrafikut.

plastikat e pariciklueshme dhembetjet e tjera. Gjithsesi në fabrikëmbetjet kalonin në një kontroll tëdytë. Pas kësaj ato kalohen në disaprocese: copëtoheshin, laheshin,thaheshin dhe pastaj shkriheshin.Produkti përfundimtar ishingranulet ngjyrë blu, të cilatshërbejnë si lëndë e parë përprodhimin e produkteve plastike.Fëmijët patën mundësi ti shikonindhe preknin granulet.

Në mbarim të vizitës znj. Lekou dhuroi mësueseve CD meinformacion për teknologjinë ericiklimit të plastikës të përdorur nëfabrikë. Mësueset premtuan se dojua transmetojnë edhe fëmijëve tëtjerë që nuk morën pjesë në vizitë.Por edhe ata fëmijë që në nxitim esipër nuk arritën të kuptonin adëgjonin shpjegimet gjatë vizitës,do të kenë mundësi të informohen

në klasë. Sipas nën-drejtoreshës së

shkollës “Marigo Posio”, SilvanaJaupaj, sjellja e mbetjeve plastikenë koshat e riciklimit në shkolla

kryhet gjatë gjithë javës. Në një ditëtë caktuar të javës, sipasmarrëveshjes me shkollën,grumbulluesit marrin gjithëmaterialin e mbledhur gjatë javës.

Ndaj pyetjeve tona, nxënësja e

klasës së gjashtë, Emerilda Kreko,na tregoi se sjell rregullisht mbetjenga shtëpia në shkollë. Prindëritnuk janë aspak paragjykues ndajkëtij aktiviteti, madje i japin mbetje,

psh. shishet plastike të qumështit,për ti çuar në shkollë.

Vizitën e rradhës shkollat eVlorës planifikojnë ta kryejnë nëfabrikën e riciklimit të plastikës nëFier.

6

Të gjithë ne duhet të merren çdoditë me mbeturinat që krijojmë një

shpejtësi të mahnitshme sikurgjithçka të ishte normale, sikur çdombetje që hedhim nuk ka pasoja jotë prekshme dhe serioze në mjedis.Megjithatë, gjërat nuk shkojnëgjithmonë kështu: me të vërtetë, derinjë shekull më parë mbeturinaveishte shumë pak.

Le të shohim origjinën e

mbeturinave dhe historinë eshkurtër të këtyre objekteve tëveçanta dhe të pakëndshme.

Të gjithë organizmat e gjallanatyrore janë pjesë e një rrjeti mjafttë ndërlikuar të marrëdhënieve nëekosistem: jemi prodhuesit e lëndësorganike (bimët), konsumatorët eshkallës së parë e të mesme (kafshët)dhe dekompozues

(mikroorganizmat) që ushqehen meorganizma të vdekur apo materialebiologjike të hedhura (flokët, pupla,gjethe...), duke i transformuar nëlëndë të dobishme që shfrytëzohetnga një specie tjetër.

Por njeriu, si pjesë e natyrës, kakrijuar edhe një “ekosistem artificial”të hapur që ka shumë të përbashkëtame ciklet natyrore por që nuk ështëkrijuar nga natyra dhe nuk ndihmondrejpërsëdrejti në mbijetesën tonë

por duke krijuar mallra të konsumit,objekte të përdorëshme në jetën e

përditëshme e, që sot, na janë bërëtë domosdoshme dhe tregojnë edhenivelin e mirëqënies. Njerëzimi kaprishur kështu ciklin e mbyllur enatyrës duke nxjerrë nga toka lëndëtë papërpunuara dhe i përdor ato përtë ndërtuar objekte të cilat pastajkanë përfunduar qëllimin e tyre, ihedhim duke mos i përdorur pësëri.

I quajmë mbeturina. Historikisht, mbeturinat kanë

filluar të paraqesin problemin kur ungritën qendrat e para të banuara,domethënë kur hyri në jetënnjerëzore praktika e bujqësore dukei kthyer nga nomadët në banorë tëpërhershëm të një zone të caktuara.Atherë, dhe më pas me lindjen eqyteteve, problemi më i madh vinte

nga jashtëqitjet njerëzore. Nëpërgjithësi, forma e parë e hedhjessë mbeturinave të përdorura nganjerëzit ishte ti largonin disi nga zonae banuar, një mënyrë për të mbajturmjedisin e tyre të jetesës më të pastërdhe larg shtëpitë. Arritjet më tëmëdha u kryen që nga asirët dhebabilonasit, sidomos për sistemet efurnizimit me ujë dhe kanalizimet eqyteteve por në të cilat hidheshindhe mbetjet e tyre. Po e njëjta gjë

mund të thuhet edhe për Egjiptin elashtë.

Menaxhimi i mbeturinave filloi tëmerrte formë në Greqinë e Romën elashtë. Në kulmin e fuqisë së saj, nëfillimet e erës së re, Roma ishte njëqytet i bukur, me tempuj e ndërtesapublike madhështore.Romakëtndërtuan rrjetin nëntokësor CloacaMaxima (që është në gjendje të mirëdhe sot) ku derdheshin edhe mbetjete lëngëta nga banesat e të pasurve.Por edhe aty, shumica e banorëve ihidhnin mbetjet e tyre në rrugë.Megjithatë nëpër rrugë u vendosenbidonë ku derdheshin jashtëqitjetqë nga dritaret e këto i largonin disapunonjës të vendosur ngaautoritetet publike.

Në Romë, me kalimin e kohës uarrit që të krijoheshin disa skuadraqë herë pas here largonin mbetjetnga rrugët dhe, studimet e funditarkeologjike, kanë treguar se shtresae mbeturinave çoi në formimin ekodrave artificiale si Montecitorio,Monte dei Monte Savello, Cenci dheMonte dei Coçi. Mbi to sot gjëndete ndërtuar një pjesë e qytetit. Nëkohën e parandorit August Romakishte mbi një milion e gjysëm banorëdhe,) “munditia” (dmth. pastrim)ishte kthyer në një sllogan. Romakëtishin të parët që bënë mbledhjenpublike e deponimin e mbeturinave,dhe ky sistem, bashkë me modelin etyre urbanistik u eksportua në tëgjithë perandorinë.

Edhe në Greqinë e lashtë kishteqytete të mëdha si Athina dhe këtoishin të paimagjinueshme pasistemet e tyre të kanalëve të ujravetë zeza dhe pa largimin e mbetjeve.Për të zgjidhur problemin përdorninkanalet dhe përrenjtë duke imbushur ato me mbetjeet e tyreurbane, megjithëse kjo solli edhendotjen masive të burimeve hidrike,si lumi Eridan, nga i cili merrnin ujëpër të pirë athinasit.

Por në Athinë egzistonin“pastruesit “profesionistë të qytetitqë quheshin “koprologë “dhe kishinpër detyrë ti hidhnin mbeturinat jomë pak se 2 kilometra nga qytetit.

Në vitin 380 para erës sonë,Teba mbahej si qyteti më i pastër iGreqisë falë rregullave që vuri nëzbatim përgjegjësi i pastrimit tëqytetit, Epaminonda, që më vonë ubë edhe një udhëheqës ushtarak.

Në kohët mesjetare, mbetjetshtëpiake përbëheshin kryesishtmbeturinat ushqimore, veshje tëvjetra e mbetje argjile. Të gjitha, dukepërfshirë dhe jashtë qitjet e njerëzvee kafshëve, bëheshin burimsëmundjesh. Vetëm në qytetin eStrasburgut vdiqën në 1349 nga

kolera 16.000 persona. Në mesjetë, me një ekonomi

mbijetese rurale, pothuajse asnjë

mbeturinë që prodhohej, si pasojëedhe e varfërisë, është përdorur,ripërdorur dhe ricikluar në ekstrem.

Problemi më i madh vazhdonte tëishin jashtëqitjte njerëzore. Edhe mendërtimin e tualeteve të shtëpive,mbetjet hidheshin nga dritarja drejte në rrugë: kjo bënte që dhe epidemitë

të ishin të shpeshta. Pranë shtëpivendodheshin dhe stallat e derrave ekafshëve të tjera dhe plehu i tyrepërdorej tek bimët e mbjella.

Në fillim të shekullit XIV ushpikën ato që quheshin “arkapublike të plehrave” dhe fshatarëtqë vinin nëpër qytete, kur

ktheheshin ishin të detyruar tizbraznin në karrocat e tyre dhe tinxirrnin jashtë qenrave të banuara.

Nnjë ide të tillë patën nga të parëtqytetarët e Lionit (Francë), mënyrëqë u adptua më vonë nga shumëqytete të Evropës.

Në rrugët e Parisit, duke filluarnga shekulli XVII, filluan të dilninshitësit e rrobave dhe sendeve tëvjetra, që ishte dhe forma e parë ericiklimit të mbetjeve. Në vitin 1895çdo qytetar i këtij qyteti prodhontepër vit 190 kilogramë mbetje, njëshifër që duket e paimagjinueshmepo ta krahasojmë me ato qëprodhojmë ne sot.

Në Gjermani, në fillimet eshekullit XIX, u fut sistemi imbledhjes së mbetjeve në gropa qëndërtoheshin pranë banesave porqë shpejt u kthyen në çerdhe tëminjve. Ndrësa nga fundi i atijshekulli, pothuaj se në gjithë qytetete mëdha të Evropës, u vunë rregullapër mbledhjen e mbeturinave dhelargimit të tyre. Por karrocat embetjeve ishin pa çati dhe shpesh ihidhnin përgjatë rrugëve deri sa

edhe i bllokonin ato. Kjo edhe sepseaskush nuk pranonte që pranë tyretë hapeshin venddepozitime tëmbetjeve. Ndërsa në vitin 1873, nëManchester, Angli, u vu në përdorim“krematori” (inceneratori) i mbetjeveurbane.

(Vijon në numrin e ardhëshëm)

Interpol lancoi zyrtarisht, gjateKonferences se 21-te RajonaleAziatike nismën e tij te re Task Forcae Sigurise Kombetare per Mjedisin(NEST). Nisma synon te krijoje njeplatforme dhe perqasje teperbashket mbareboterore per nje

perputhje kombetare dhe pergjigjete detyruara, ne menyre qe teshtohen perpjekjet kombetare dhenderkombetare per te garantuarsigurine aktuale dhe te ardhshmete mjedisit. Ne lidhje me kete,Interpol ju ka bere thirrje mbi 190

vendeve anetare te strukturojnedhe te pajisen me mjetet enevojshme si nje multiagjenci, dukepunuar drejt krijimit te NEST-it, ecila perfshin zbatimin e ligjit,doganat, agjencite mjedisore,prokuroret dhe agjencite e tjera te

INTERPOL TASK-FORCE PER MJEDISINspecializuara. Udhezuesi performimin dhe ruajtjen e Task Forcesse Sigurise Kombetare per Mjedisinu be e mundur me mbeshtetjen eAgjencise se SHBA per ZhvillimNderkombetar (USAID), AgjenciseNorvegjeze per Zhvillim dhe

Bashkepunim (NORAD),Iniciatives se Bankes Boterore“Global Tiger” (GTI) dheDepartamentit per Mjedisin,Ushqimin dhe Ceshtjet Rurale teMbreterise se Bashkuar (UKDEFRA).

HISTORIA E MBETJEVE DHE MENAXHIMIT TE TYRE

7

Fondi amerikan për UNICEF-in sot kaemëruar aktoren Selena Gomez siambasadoren e tij më të re. Gomez ka përdorurnjohjen e saj të madhe në publik dheangazhimin e përkushtuar ndaj çështjeve tëfëmijëve. Eshtë dalluar sidomos nëpërpjekjet, në emër të UNICEF-it, për rritjen emasave për edukimin dhe avokacinë për tëndihmuar në uljen e numrit të vdekjeve të tëfëmijëve, në mënyrë të veçantë në vendet evarfra të Afrikës.

Selena shprehet se: “Çdo ditë 25.000fëmijë vdesin nga shkaqe të parandalueshme.Qëndroj me UNICEF-in me besimin se nemund ta ndryshojmë këtë numur e ta shpiemnë zero. Unë e di që ne mund ta arrijmë këtë,

UNICEF DHE HISTORIA E TIJ ME SE 60 VJEÇARE

SELENA GOMEZ , AMBASADORJA ME E RE E UNICEFsepse çdo moment, UNICEF është në terrenduke u siguruar fëmijëve ndihmën për tusiguruar jetesën “

Gomez, ka udhëtuar shpesh në Gana përtë dëshmuar për kushtet e vështira të fëmijëvevulnerabël e që u mungojnë nevojat themelorejetësore duke përfshirë ujin e pastër,ushqimin, arsimin dhe kujdesin shëndetësor.Sipas një raporti të UNICEF-it Gana ështërenditur në tridhjetë vendet e para mevdekshmërinë më të lartë të fëmijëve nën pesëvjeç. Gomez gjithashtu po punon për tëtrajtuar këto çështje nëpërmjet programevetë saj dhe të iniciativave lokale për të siguruarmbijetesën e fëmijëve.

Selena Gomez, si ambasadorja më e re e

UNICEF-it në Shtetet e Bashkuara i ështëbashkuar një liste të gjatë të aktorëve të tëshquar, të famshëm e të dashur për publikun,të cilët kanë përqafuar veprimtarinë eUNICEF nëpër vite, që nga Danny Kaye dheduke vazhduar sot me yje të tillë si JoelMadden, Dayle Haddon, Lucy Liu, ClayAiken, Marcus Samuelsson, Alyssa Milano,Sarah Jessica Parker e të tjerë.

Caryl Stern, Presidente e Fondit Amerikanpër Unicef-in thotë për të se: “Ne jemi shumëtë kënaqur që Selena është bashkuar mefamiljen e UNICEF-it, si një përkrahëse përnjë kohë të gjatë dhe ajo do të vazhdojë tëangazhohet në audiencën e miliona të rinjvepër të ndihmuar për arsimin, shëndetësinë,barazinë dhe mbrojtjen e çdo fëmije”.

Pak kush e kishte menduarUNICEF-in që të shihte aty kuështë sot. Por tashmë një botë paUNICEF është e paimagjinueshme.

Unicef u krijua në dhjetor 1946me votim unanim në sesionin eparë të Asamblesë së Përgjithshme

të OKB-së. Fondi i Kombeve tëBashkuara EmergjentNdërkombëtar për Fëmijë, pasikështu u njoh atëherë, kishte përqëllim të lehtësonte sa më shpejtkushtet e jetesës së fëmijëve pasLuftës së Dytë Botërore nëEvropë. Edhe atëherë, si dhe tani,Unicef është financuar tërësishtnga kontributet vullnetare. Pasluftës, shumë kush mendoi se menormalizimin e nevojave tëfëmijëve të Evropës, Unicef duhettë pushonte së ekzistuari.

1946-1959: FIILIMET Përfaqësuesi i Përhershëm i

Pakistanit në Kombet e Bashkuara,Ahmed Bokhari, që në fillim,argumentoi se fëmijët dhe e gjithëbota do të përballej me një spiraletë vazhdueshme të sëmundjeve evarfërisë duke penguar zhvilliminglobal dhe se misioni i Unicef-itishte si paçmueshëm se kurrë më

parë. Si pasojë vendimet emëvonëshme të Asamblesë sëPërgjithshme të OKB-së sollën qëUnicef u bë pjesë e përhershme eKombeve të Bashkuara në vitin

1953, si një organizatë ishte aktivenë mbi 100 vende. Në vitin 1959,Deklarata e Kombeve të Bashkuarambi të Drejtat e Fëmijëve, theksoise uria, varfëria, sëmundjet,diskriminimi dhe analfabetizmi imiliona fëmijëve ishte një shkelje etë drejtave të tyre themelore dhenjë situatë që duhej ndryshuarpërgjithmonë.

1960-1979 DEKADAT EZHVILLIMIT

Në këto vite, përpjekjet më tëmëdha të Unicef-it ishin në drejtim

të sigurimit të fondeve për ndihmahumanitare. Në vitet 1960 dhe ’70,të ushqyerit dhe problemet eshëndetit, arsimit dhe familjes ubënë çështje të përqëndrimit tëveprimtarisë së organiozatës. Nëkëtë periudhë: gjysma eshpenzimeve të Unicef-it jupërkushtua arsimit dhe organizata,në vitin 1965, u vu në qendër të

vëmendjes botërore, kur u vlerësuame Çmimin Nobel të Paqes. Në këtovite u zhvilluan edhe veprimtaristrategjike në drejtim të sigurimitndaj fëmijëve të mikroushqimeve,mungesës së jodit, plotësimit tësasisë së vitaminës A apo hekurit,gjë që dha rezultate efektive nëshpëtimin e jetëve.

1980-1989: EMERGJENCA EHESHTUR

Pavarësisht dekadave të punëshumanitare, rreth viteve 1980 rreth15 milion fëmijë ishin ende dukevdekur nga shkaqe tëparandalueshme në çdo vit. Në këtëkohë filloi të viheshin në jetëveprimtaritë e “Survival ChildRevolution “me projektin ‘Days ofTranquillity’, duke nisur imuniziminpër fëmijët në zonat e konfliktit dheme projektin “Edukimi për të gjithë‘ që u kthye në një thirrje për

zhvillimin global të moshave të reja.Në këtë kohë ju përkushtua dheproblemeve të ardhura ngakonfliktet, lufta dhe dhuna si dhepër ndihmën në zgjidhjen epandemisë së SIDA-s.

1990-1999: PER NJOHJENE TE DREJTAVE TE FEMIJEVE

Miratimi, në vitin 1990, iKonventës mbi të Drejtat eFëmijëve, u bë traktati ndër-kombëtar më i adoptuaruniversalisht në histori. Gjithashtugjatë kësaj dekade zhvillimi i SamititBotëror për Fëmijët bashkoi tubiminmë të madh të liderëve botërorë tëkryer ndonjëherë.Veprimtaritë ekësaj periudhe u përqëndruan nëkonfliktet dhe gjenocidin për fëmijëtnë rrezik nga minat tokësore, uriadhe trafikimi si dhe për respektimin

e të drejtave të tyre për një fëmijërisa më të mirë.

2000 E NE VAZHDIM:FEMIJET NE QENDER TE

ZHVILLIMIT Objektivat e Zhvillimit të

Mijëvjeçarit të përcaktuara në vitin

2000 kanë shërbyer si një model përzhvillimin global drejt vitit 2015. Qënga fillimi i shekullit të ri, nëSesionin Special të OKB mbiFëmijët pjesëmarrja e të rinjve ështërritur në mënyrë të ndjeshme. Poashtu vazhdon dhe veprimtariandaj SIDA-s, një epidemi që kaprekur jetën e fëmijëve si kurrë mëparë, duke paraqitur sfida të reja përpërparimin shoqëror.

Ajo që filloi si një eksperiment ipërkohshëm 60 vjet më parë kaarritur të bëhet një agjenciudhëheqëse në botë për fëmijët.Sot, Unicef është aktiv në mbi 190vende, bashkon njerëzit dhepartnerët për ta bërë botën një vendmë të mirë për brezat e ardhshëm.Në këto gjashtëdhjetë vjet botaështë bërë një vend më i ndryshëm

për fëmijët në tërësi. Me Objektivate të Zhvillimit të Mijëvjeçarit, si njëprogram, Unicef do të vazhdojë tëzhvillohet dhe për t’iu përgjigjursfidave më të cilat përballen fëmijëtnë një botë komplekse e që duhettë bëhet akoma më e mirë për ta.

Ludwik J. Rajchman bakteriologpolak , një nga themeluesit e

UNICEF në 1946 dhe kryetar iparë i tij nga krijimi deri në vitin

1950.

Aktorja e famëshme amerikane Audrey Hepburn një ngaambasadoret e para të Vullnetit të Mirë të Unicef

Bordi i Unicef , në Brazil , viti 1950

Nga veprimtaritë e para të Unicef , menjëherë pas luftës sëdytë botërore

8

Gazsjellësi Trans Adriatik (TAP) – Vlerësimi i Ndikimit Mjedisor dhe Social

TAP Fton komunitetin të marrë pjesë në Takimet Publike Pse duhet ndjekur ky takim? Është një projekt i madh infrastrukturor i planifikuar në zonën tuaj që mund të ketë një ndikim mbi ju.Çfarë është TAP-i?TAP propozon një projekt tubacioni gazi natyror që do të transportojë gaz nga rajoni i Kaspikut përmes Greqisë dhe Shqipërisë, nëpërmjet detit Adriatik për në rajonin e Pulias në Itali, dhe më tej në Evropën Perëndimore. Ky tubacion do të ndihmojë për të ofruar furnizime të sigurta, të parrezikshme të energjisë në tregjet Evropiane në të ardhmen.TAP zotërohet dhe drejtohet nga një konsorcium ndërkombëtar i kompanive kryesore të energjisë (Statoil, E. ON dhe Axpo) dhe do të zbatojë standardet më të larta të njohura ndërkombëtarisht, duke përfshirë edhe ato të Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH).Si mund të shpreh opinionin tim?Ju inkurajojmë të merrni pjesë në një prej takimeve vendore që do të organizohet nga TAP, ku ju mund të takoni pjesëtarët e ekipit të TAP, të drejtoni pyetje dhe të jepni mendimet tuaja. Kontributi juaj do të na ndihmojë për të zhvilluar projektin në një mënyrë që i përshtatet më mirë komunitetin tuaj.Takimet do të mbahen midis 19 Nëntor dhe 8 Dhjetor 2012, në secilin nga komunitetet përgjatë gjurmës së tubacionit. Dëgjesa të tjera publike do të mbahen në Shkurt të vitit të ardhshëm, të cilat do të shpallen edhe me anë të njoftimeve të tjera.Ju lutem referojuni tabelës së mëposhtëme për datat, orën, dhe vendet e takimeve.

Korça

Komuna/Bashkia Fshati Data e Takimit Vendi Ora

Bilisht Qendër

Vishocicë

19 Nëntor 2012Bashkia

Bilisht 9:00

Kapshtice

Trestenik

Kuç

Hoçisht Hoçisht

Bilisht Bilisht

Progër

Cangonj

19 Nëntor 2012Komuna

Progër 9:00

Vranisht

Progër

Mançurisht

Pojan

Zëmblak

19 Nëntor 2012Komuna

Pojan 14:00

Pojan

Plasë

Terrovë

Pendavinj

Qendër

Çiflik

19 Nëntor 2012Komuna

Qendër 14:00

Bulgarec

Malavec

Shamoll

Drenovë

Ravonik

20 Nëntor 2012

Komuna

Drenovë

(ish

vatra e

kultures)

11:00

Turan

Ujebardhë

Drenove

Voskop Voskop

Mollaj

Mollaj

Pulahë

Floq

VithkuqVithquk

20 Nëntor 2012Komuna

Vithkuq 11:00

Shtyllë

Berat

Komuna/Bashkia Fshati Data e Takimit Vendi Ora

Vendreshë

Therpel

21 Nëntor 2012Pallati i Kulturës Poliçan

11:00

Vëndreshë e vogël

Ustië

Valë

Bogovë Bogovë

Poliçan Poliçan

Vërtop

Bregas

21 Nëntor 2012 Komuna Vërtop 11:00

Fushë peshtan

Mbrakull

Vërtop

Vodicë

Zgërbonjë

Malinat

BeratBerat

22 Nëntor 2012Teatri i Qytetit të Beratit

11:00Uznovë

Velabisht

Duhanas

22 Nëntor 2012 Komuna Velabisht 11:00Kodras

Velabisht

Otllak

Moravë

23 Nëntor 2012 Komuna Otllak 11:00Otllak

Ullinjas

Ura Vajgurore

Guri i bardhë

23 Nëntor 2012Ura Vajgurore Qendra Kulturore

11:00Konisbaltë

Ura vajgurore

Vokopolë

PoshnjëPoshnjë

3 Dhjetor 2012 Komuna Poshnjë 11:00Çiflik

Cukalat Cukalat

Kutalli

Drenovicë

3 Dhjetor 2012 Komuna Kutalli 11:00

Kutalli

Pobrat

Protoduar

Rërëz-kumarak

Sqepur

Roshnik Roshnik

Fier

Komuna/Bashkia Fshati Data e Takimit Vendi OraStrum Strum 4 Dhjetor 2012 Komuna Strum 11:00Kurjan Kurjan

4 Dhjetor 2012 Komuna Roskovec 11:00Roskovec JagodineKuman Marinez

Mbrostar

Kallm i vogël

5 Dhjetor 2012 Komuna Mbrostar 11:00Mbrostar uraPetovëVerriImesht

Libofshë Rreth Libofshë 5 Dhjetor 2012 Komuna Libofshë 11:00Qendër Mujalli

6 Dhetor 2012 Komuna Qendër 11:00Dermenas Dermenas

Topojë

Kavaklli

6 Dhetor 2012 Komuna Topojë 11:00

SemanSeman i riGrykeSheq-marinas Gjokalli

Bubullimë Vajkan 7 Dhjetor 2012 Komuna Bubullimë 11:00

Tiranë

Qyteti Grupi Data e Takimit Vendi Ora

Tiranë OJF-të dhe palë të interesuara 8 Dhjetor 2012 Rogner Hotel 11:00

Si mund të informohem më gjerë?Si pjesë e procesit të konsultimit të vazhdueshëm me autoritetet lokale dhe rajonale, TAP ka përpiluar një Raport të Vlerësimit të Ndikimit Mjedisor dhe Social (VNMS). Raporti i VNMS-së ofron një përshkrim të projektit, shpjegim të detajuar të gjurmës së tubacionit dhe karakteristikat teknike, ndikimet potenciale mjedisore dhe sociale dhe masat e propozuara lehtësuese. Ju mund të shkarkoni Raport i Përmbledhur në gjuhë jo teknike i VNMS-se në http://www.trans-adriatic-pipeline.com Raporti i plotë i VNMS-së do të publikohet në Janar 2013.

Nëse nuk keni mundësi të merrni pjesë në takime, mund të dërgoni komentet tuaja drejt adresës sonë më

poshtë: Trans Adriatic Pipeline AG – Shqipëri (Dega)Torre Drini, Rruga Abdi Toptani, Tiranë, Shqipërie-mail: esia-comments@tap-ag.comTel/Faks: + 355 42 265 685

CMYK

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPIGAZETARE – Rita STRAKOSHA

– Alisa PEÇIS T

A F

IRedaksia: Tel: 481 5271 ; 068 40 53 164E-mail: ekolevizja@yahoo. com ; Website: www. ekolevizja. org ; www. myabcal. org

Adresa: Rruga Medar Shtylla, 57Tirazhi: 600 kopje

KY NUMËR I GAZETES "EKOLEVIZJA"SPONSORIZOHETNGA PROJEKTI CLEEN - "SHQIPERIA IME E PASTER DHE E BUKUR ",

MUNDESUAR NGA UNICEF

Bordi i Fondit të GjelbërKlimatik ka vendosur në 20 tetorqë qyteti Songdo (Korea e Jugut),të zgjidhet si seli e përhershme etij. Vendimi do të përcillet si njërekomandim unanim ndajKonferencës së Palëve tëKonventës Kornizë tëOKB-së për NdryshimetKlimatike për miratimformal në mbledhjen e sajtë ardhshëme, që do tëmbahet në Doha (26nëntor-7 dhjetor 2012).Kandidatë të tjerë ishindhe qytetet e Bonit(Gjermani), Meksiko City(Meksikë), Varshavë(Poloni) dhe Windhoek(Namibi).

Vendimi për të krijuarFondin e Gjelbër përKlimën është bërë në vitin2010 në seancën egjashtëmbëdhjetë tëKonferencës së Palëve tëKonventës Kornizë përNdryshimet Klimatike (UNFCCC)në Kankun, Meksikë. Ai ështëthemeluar zyrtarisht në vitin 2011në Konferencën e Durbanit.Qëllimi i Fondit Klimatik të Gjelbërështë të japë një kontribut të

Edukimi formal shkollor ështënjë forcë themelore në formimin evlerave, mendimit dhe ambicjeve tëfëmijëve. Por, gjithnjë e më shumë,edhe mediat e shoqëria, janë po aq,në mos më shumë, me ndikim tëmadh në formimin e tyre. Për këtë,Worldwatch Institute dhe EcologicInstitute and Germanwatch, tëmbështetur nga fondacioni VeluxFoundation, do të zhvillojnë nëmuajin nëntor një simpozium mbi“Një fëmijëri të qëndrueshme “.

Simpoziumi ka për qëllim tëshqyrtojë se si kushtet e jetesë sëpaqëndrueshme, kanë kaluar nganjeri brez tek tjetri, të ndikuar edhe

rëndësishëm dhe ambicioz nëpërpjekjet globale drejt arritjes sësynimeve të vendosura ngakomuniteti ndërkombëtar për tëluftuar ndryshimin e klimës.Mekalimin e kohës, Fondi do të

administrojë një mbështetjefinanciare që do të arrijë në dymiliardë dollarë, duke e bërë atë sifondi më i madh në botë kushtuarklimës.

Në kontekstin e zhvillimit tëqëndrueshëm, Fondi, si një subjekt

nga mediat, ekonomia e tregut etj…dhe të nxjerrë konkluzione e tëjapë orientime afatgjata se si mundtë rritim fëmijët që, duke qënë dhekonsumatorë, të bëhen edhekujdestarë të jetesë së tyre tëqëndrueshme.

Simpoziumi zhvillohet në Berlinnë 15-16 nëntor. Në programin e tijjanë parashikuar tema të tilla si “Ngafëmijë konsumator në fëmijëri tëqëndrueshme “e deri tek paraqitja eveprimtarive të fëmijëve në njënismë botërore për angazhimin etyre për qëndrueshmërinë meprojektin Plant-for-the-PlanetInitiative.

SIMPOZIUM PER NJE “FEMIJERITE QENDRUESHME”

FONDI I GJELBER SHKON NE KORENE E JUGUTi mekanizmit financiar të UNFCCC,do të promovojë ndryshimet drejtzhvillimit me emetim të ulët, dukesiguruar mbështetje për vendet nëzhvillim për të kufizuar aporeduktuar emetimet e gazit dhe të

përshtaten me ndikimet endryshimeve klimatike, duke marrëparasysh parasysh nevojat evendeve në zhvillim veçanërishtatyre ë janë më vulnerabël ndajefekteve negative të ndryshimeveklimatike.