kuresel ısınma sağlık ilişkisi

Adnan SERPEN

Veteriner Hekim

10 Şubat 2009 - İZMİR

( Global Warming and Public Health )

KÜRESEL ISINMA VE HALK SAĞLIK

Sunum HakkındaBu sunum;son yıllarda ve günlerde gittikçe dikkat çekici boyutlara ulaşanküresel ısınma ve iklim değişikliğinin dünya üzerinde ki etkileri dikkate alınarak,ortaya çıkan çevre ve halk sorunlarının genel halk sağlığı ve genel halk sağlığı içinde yer alan “ veteriner halk sağlığı konsept”i çerçevesinde değerlendirerek veteriner hekimleri ve diğer halk sağlığı çalışanlarının dikkatiniçekmek ve bilgilendirmek üzere ab-veteriner platformunun bireysel üyesi olarak tarafımdan ab-veteriner platformu için özel olarak hazırlanmıştır.

Bu bilgilerin hazırlanması,uzun yıllar İzmir Veteriner Hekimler odası bünyesinde 20 yılı aşkın sürdürdüğüm veteriner halk sağlığı çalışmalarımınbir birikimidir.Halen,İzmir Veteriner Hekimler Odası bünyesinde oluşturduğumuz “ Veteriner Halk Sağlığı Çalışma Grubu ” muz da halk sağlığı çalışmalarına dünyadaki emsallerine benzer şekilde devam etmekteyiz.Veteriner halk sağlığının bugün dünyada geldiği nokta “ Tek Tıp,Tek Sağlık Konsept ”idir.Küresel ısınma ve iklim değişikliği ayni anda insan ve hayvan sağlığınıkarşılıklı etkilediği için halk sağlığına olan etkileri bütünsellik içinde “Tek Tıp,Tek Sağlık Konsept”i çerçevesinde ele alınmış ve değerlendirilmiştir.

111110 Şubat 2009 – IZMİR Adnan SERPEN

İşaretler ciddi ve kaygı verici !

Etkileri;•Tüm dünyada,•Tüm deniz sularında,•Tüm coğrafi bölgelerinde görülmektedir.Bunlar;

•Kuraklık,Çölleşme•Orman yangınları,•Buzul erimesi,seller,•Atmosferde artan ısınma,•Vektörel hastalıklar,

2222Adnan SERPEN10 Şubat 2009 – IZMİR

EkolojiCanlıların yaşam temellerini,doğal hayatıKorumanın ilkelerini öğreten bilim dalıdır

EkosistemDoğadaki tüm canlı cansız varlıkların aralarındaki

Münasebetin oluşturdukları sistemi içerir

ÇevreCanlıların yaşayıp,gelişimini sağladığı ve onlarısürekli etkileri altında bulunduran fiziksel, kimyasal ve biyolojik unsurların bütünüdür

3333

Adnan SERPEN10 Şubat 2009 – IZMİR

Çevre Bilimi;

Yalnız Çevre Mühendisliği odaklı olmayıp interdisip linerdir.İnsan hekimliği,veteriner ve diş hekimlikle ri,biyolog,ekolog,zoolog,mikrobiyolog,botanikçi,jeolog,Öğretmen,sosyolog,işletmeci,tiyatrocu,ziraat-orman-kimya-fizik mühendisi v.s olmak üzere çok geniş meslek grubunu içine alır ve birlikte çalışır.

Kaynak: 1) Çevre Biyolojisine Giriş-Prof.Dr.Yusuf VARDAR-1978-E.Ü.Müh.Fak.Yay.No:26-İZMİR2) Reource Materials or Environmental Management and Education-Prof.Dr.W.H.MATTHEWS


4444

Biyoçeşitlilik

5555

Dünyada türlerin azalışı sürüyor

Adnan SERPEN

10 Şubat 2009 – IZMİR

Biyoçeşitlilik:Dünya üzerindeki tüm canlıların genetik,Taksonomik ve ekosistem çeşitliliğidir

Çevre Kirliliği ile ilgili kampanyalar 1960’lı yıllara,

DÜNYADA

Çevre Kirliliği karşıtı hareketlerin doğuşu ise 1970’li yıllara kadar uzanır.

666610 Şubat 2009 – IZMİRAdnan SERPEN

Ekosistem Sağlığı nedir ?

• Ekosistem hizmetleriyle ilgili olup yapısal ve işlevsel entegrasyonu sağlamaya odaklanmış bir disiplin dir.

• Bu hizmetlerin neler olduğuna baktığımızda

KaynakKaynak:: Ecosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene PoinEcosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene Point of View t of View –– ISAHISAH--2205,Warsaw2205,Warsaw--POLANDPOLAND


Adnan SERPEN

EKOSİSTEM HİZMETLERİ

BİYOÇEŞİTLİLİK EKOSİSTEMİN ESAS GÖREVİ

SAĞLIK

Kaynak: Effects of Climate, climate change on Wildlife Health; Implications for Concervation,Domestic Animals and Human Health–– Pablo M.Beldomenica –– Wildlife Concervation Society

8888


Ekosistem Sağlığı ayni zamanda;

Ekosistemlerin,çevresel direncine (popülasyonları kontrol altında tutan ekosis temin bütün biyotik ve abiyotik iç dinamikleri) rağmen,insan müdahalesi olmak sızın hizmet için, bol çeşitliliğe ve yoğunluğa sahip organizmaları içer mesinin hedeflendiği bir durumdurKaynakKaynak:: Ecosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene PoinEcosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene Point of View t of View –– ISAHISAH--2205,Warsaw2205,Warsaw--POLANDPOLAND


Günlük Yaşantımız ve Çevresel DeğişimÇEVRE

İçme SuyuÜretim

Tarlanın Gübrelenmesi Deniz

ANIMAL FEED YüzmekÇiftlik atıkları

Sakatat KanalizasyonİNSAN

Hayvancılık Kırmızı EtTicari

Elle yapılan& BalıkMezbahalarTüketim ve KanatlıFaaliyetleri Kesimhane

leri

Hayvan Ürünleri

Temas

Kaynak: Where Academia Fits in The Food Safety Continuum –– Mansel W.Griffithis


Ekosistem Sağlığının bozulması;

Bir ekosistemde,doğal yapıyı bozacak şekilde özellikle insan tarafından yapılan müdahaleler sonucunda,ortaya çıkan değişikliğin ekosistemin dinamikleri tarafın dan yok edilemez ise sistemin doğal dengesi,sağlığı bozulur ki ortaya çıkan bu bio - eko sisteme,antropojen ekosistemi denir. İşte küresel ısınma böyle bir süreçtir.KaynakKaynak:: Ecosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene PoinEcosystem Concepts and Practice from the Veterinary Hygiene Point of View t of View –– ISAHISAH--2205,Warsaw2205,Warsaw--POLANDPOLAND

1111111110 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Küresel Isınma Nedir?

• Küresel ısınma; atmosferde artan sera gazlarının potansiyel etkilerinden sadece birini ifade eder.

• Küresel ısınma ile iklim değişimi ayni şey değildir.

• Şu anda dünyada yaşanan yapay iklim değişimi küresel ısınmanın bir sonucu dur.

KaynakKaynak:: Küresel İklim Değişimi ve TürkiyeKüresel İklim Değişimi ve Türkiye –– İkinciİkinci Baskı,Ocak,2007Baskı,Ocak,2007--Prof.Dr.Mitad Prof.Dr.Mitad KadıoğluKadıoğlu 12121212


Küresel Isınmanın Ortaya Çıkışının Nedenleri ?

Kaynak : Climate Change and Vector-Borne Zoonotic Disease – Kenneth L.Gage - National Center for Zoono tic, Vector-Borne and Enteric Diseases Centers for Disease Control and Prevention (CDC)-USA

1313131310 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

1414141410 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Fosil Yakıt ve Türevlerinin Tüketiminde Ciddi Artış


Kaynak: Climate Change – Andrew Mark

Hızlı Kentleşme,Sanayileşme,Nüfus Artışı ve Yoğunluğu

• 2000

- Dünya nüfusunun % 47’si kentlerde yaşarken,bu oran

• 2030’ da

- % 60’a çıkacağı tahmin edilmektedir


Kaynak: The Global Health Initiative:The Way Forward “ Veterinary and Public Health Collaboration”– Lonnie J. King,DVM,Director CDC,The World Bank Washington DC,October,10,2007-USA

Aşırı Kentleşme ve Hava Kirliliği


İnsanın ihtiyacı olan besinin gittikçe değerlen mesine ve küresel ısınmaya neden olan unsurlar

Kaynak : Climate Change ,Food Systems and Health Inequity – Dr.Sharon Friel –National Nutritien Week 2008 Symposium 14th October 2008,ANU-Australia


Toplumsal Büyüme

Ekonomik aktivite

Petrol Ücreti

KentleşmeKüresel IsınmaHava Şartları

Talep Faktörleri

Gıda Ücretleri

Biyoyakıt

ÜrünTalebi

ÜrünTedariki

Tedarik Faktörleri

Kültürel Arazi topraklarından tedarik

Üretilen ÜrünDesteklemeleri

Y.Üret.KorumakÜretim Maliyeti: taşıma,paketleme,ürt.teknikleri

İşçiMaliyeti

PerakendeZamları

Tüketici Zevkindeki Değişiklikler

Yetiştirici-üretici geliriyle ilgili sermayenin durumu

Source: IPCC 2004 Wkg Gp II Ch5

2050 Yılına kadar olasıbeklenen tablo

19191919


Artışlar (mavi), düşüşler (kırmızı)

- Hububat,mahsül üretimi

- Orman üretimi

- Çiftlik hayvanı üretimi

20202020


Asit Yağmurlarına bağlı olarak ormanlarda ağaçların kuruması

21212121


Kaynak: Climate Change – Andrew Mark

Ekosistemin biyotik ve abiyotik ortamlarında yaşananbelirsizlik sonucu oluşan istenmeyen değişimler

Doğal Ortamda Bozulma Biyolojik Bozulma Küresel Zehirlenmeler

İklim Değişikliği,buzulların erimesiHızlı Global Seyahat Kentleşme

1973

2003

Kaynak: Innovative Science-Based Solutions to Address a Changing Ecosystem - Mary C. Pearl- January 16, 2008


İklim Değişikliğinin Etkileri

• Ultravioletışığında artış

• Asit yağmuru• Küresel ısınma • Hastalıklar

KaynakKaynak:: Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution -- Feature Creatures = AmphibiansFeature Creatures = Amphibians

- Leslie A. Leslie A. Dierauf,Dierauf, VMD, Santa Fe, New MexicoVMD, Santa Fe, New Mexico 2323232310 Şubat 2009 – IZMİR Adnan SERPEN

Günümüzde Enfeksiyonların ortaya çıkmasında rol oynayan ekolojik faktörler

Çevresel Değişim Sonucunda{Havanın uygun duruma gelmesi}

Gıda üretim ve taşınmasında ortaya çıkan değişiklikler{ intensive çiftçilikle birlikte koruyucu antibiyotik kullanımı; deep-

freeze; fast-food endüstrisi }

Ağaçsızlandırma

Pets (exotic) hayvan sahipleri

Hava Yolu Seyahatleri ve Exotic tatiller,seyahatler / Global hareketler,uygulamalar

Antibiyotik kullanımında/immunosuppressives etkilerdeartışlar

İklim Değişikliği{Küresel Isınma}

Kaynak: Epidemiology of Infectious Disease – Dr.M.Tevfik Dorak –www.dorak.info


İklim Değişikliğinin Epidemiyolojik etkisi

İklim Değişikliklerinin

Vektörler üzerine etkisi Konakçı üzerine etkisi

Epidemiyolojik Değişikliklerin ortaya çıkması

10 Şubat 2009 – IZMİR Adnan SERPEN 25252525

Kaynak: Tick-Borne Disease of Livestock in North Africa, present State and Potential Changes in the Context of Global Warming – Mohamed Aziz Darghouth-Ecole National Medicine Vétérinaire-TUNUSIA

2003 Yılındaki sıcak hava dalgası

Yer Artmış mortalite (% artış) Tarih

İngiltere ve galler 2091 ölüm (%17) 4-13 ağustos

İtalya 3134 (%15) 1 haziran-15 ağustos

Fransa 14802 (%60) 1-20 ağustos

Portekiz 1854(%40) Ağustos

İspanya 4151 (%11) Haziran-ağustos

İşviçre 975 (%9) Temmuz-eylül

Hollanda 1400-2200 Temmuz-eylül

Almanya 1410 1-24 ağustos


Canlı Organism Canlı Organism ve ve Çevre Çevrenin Yanıtı

HastalıkTeşhisi

Ekosistem PatolojiSağlığı Epidemiyoloji

Doğumve Ölüm

Çevre TedaviSağlığı ve BakımDoğal Yaşam

ÇevreselFaktörler

CanlıGözlem

ToplumDinamikleri

DoğaSağlığı

AraziÇalışmaları

Kaynak:Kaynak: Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution -- Feature Creatures = AmphibiansFeature Creatures = Amphibians

- Leslie A. Leslie A. Dierauf,Dierauf, VMD, Santa Fe, New MexicoVMD, Santa Fe, New Mexico 27272727


Convergence Model (Microbial Threats to Health – IOM/NAS, 2003)

Sosyal, Politik ve Ekonomik Faktörler

Fiziki Çevre Faktörleri

Ekolojik Faktörler

Genetik ve Biyolojik Faktörler

İnsan

Mikrop

Hastalıkların ortaya çıkmasında çevre ve ekosistem şartlarının kesişme noktaları


Doğada insan ve hayvan sağlığını etkileyen pato jenler arası bağlantı kaynakları ve izlenmesi

İnsan

(İnsan Hekimliği)Hayvan

(Veteriner Hekimlik)

Çevre

Epidemiyolojik•epidemiyolojistler(insan ve veteriner tıbbı kökenli)• izleme bölümü

Laboratuvar• klinik• Gıda • Veterinerlik• Analitik

Çevresel• EHOs• Vets

Gıda

Kaynak : Surveillance of FBD in the Caribbean and Pulse Net - Pulse Net Latin America Meeting -Argentina, October, 22-2, 2007 Lisa Indar (CAREC/PAHO/WHO)

29292929


Coğrafi bilgi sisteminde ekosistem katmanlarıCoğrafi bilgi sisteminde ekosistem katmanları

GerçekGerçek

Bitki örtüsü veya arazi kullanımıBitki örtüsü veya arazi kullanımı

YollarYollar

İİklim veya İrtifaklim veya İrtifa

NehirlerNehirler

OrganizmlerOrganizmler, e.g.insan, e.g.insanveya yaban konakçılarveya yaban konakçılar

Sapa,ıssız alanSapa,ıssız alan

AbioticAbiotic ((Cansız ÖğelerCansız Öğeler))Biotic Biotic (Canlı Öğeler)(Canlı Öğeler)NonNon--biologicalbiological((BiolojikBiolojik olmayanolmayan))

Hastalık etkenleriHastalık etkenleri

Kaynak:Kaynak: Biotic layers in GIS for predicting the risk of emergent diseasBiotic layers in GIS for predicting the risk of emergent disease e -- Sarah E. Randolph Sarah E. Randolph ––Department of Zoology, University of Oxford, UKDepartment of Zoology, University of Oxford, UK

30303030


Etken

Konakçı

Çevre

• Yaş

• Cinsiyet• Genotype• Davranış• Beslenme Şartları• Sağlık Şartları

• Bulaşma özelliği

• Hastalık Yapma Özelliği • Hastalık Yapma Şiddeti,• Immunogenicity• Antigenic yapısı• Survival

• Hava şartları

• Barınma• Coğrafi• Mesleki faaliyetler• Hava Kalitesi• Gıda

(www)

Hastalıkların Taşınmasına etki eden faktörler

Kaynak:Kaynak: Epidemiology of Infectious Disease Epidemiology of Infectious Disease –– Dr.M.Tevfik Dorak Dr.M.Tevfik Dorak ––www.dorak.infowww.dorak.info 31313131


Peki iklim Değişimi Nedir ?

Saskatchewan Interactive-Kaya Malinder http://interactive.usask.ca/ski/media/drawings/agriculture/greenhouse.jpg

32323232


Sera gazlarıatmosferdesıcaklığı hapsediyor

İklim Değişikliği• Sadece atmosferin kimyasal bileşenini değiş tiren insani nedenlerden dolayı iklimde görülen değişimdir(Birleşmiş Milletler

İklim Değişikliği Çevre Sözleşmesi) .• İklim değişiminin en belirgin belirtilerinden birisi,ısınmadır.

• İnsanoğlunun bu değişime neden olan faaliyetleri sonucu ortaya çıkan;– Carbon Dioxide (CO2)– Methane (CH4)– Nitrous Oxide (N2O) gazları büyük problemdir

KAYNAK: 1) Lyn Denison-Climate Change, Air Quality and Implication for health- USA.

2) Küresel İklim Değişimi ve Türkiye.2.Baskı,Ocak,2007- Prof.Dr.Mikdat Kadıoğlu - USA33333333


İklim Değişikliğine neden olan kirleticiler

• Carbon Dioxide CO2

• Carbon Monoxide• Methane CH4

• Nitrous oxide N2O• Nitrogen dioxide • Nitrogen oxides• Water vapour

• Sulfur dioxide• Ammonia (NH3)• Ozone• Partiküler PM10 ve

PM2.5 (fosil yakıtlar ,taşıtlar)

• VOCs(benzene,butane,isoprene etc)

KAYNAK: 1) Lyn Denison-Climate Change, Air Quality and Implication for health- USA.

2) Küresel İklim Değişimi ve Türkiye.2.Baskı,Ocak,2007- Prof.Dr.Mikdat Kadıoğlu - USA

34343434


Yıllık Karbon Dioksit Emissionları - 2005

Source: U.S. Greenhouse Gas Emissions Inventory

The most current estimates state that China is about to surpass the US in emissions and its rate of emissions is accelerating.

22.4%

18.4%

11.4%

5.6%

4.9%

4.6%

32.7%

0.0% 5.0% 10.0% 15.0% 20.0% 25.0% 30.0% 35.0%

U.S.

China

Russia

EU

India

Japan

Others

Total CO2 – measured in thousands of metric tons


Sektörel bazda CO2 emissions oranları

IPCC, 2007

3636363610 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Kaynak: Climate Change,Food Systems and Health Inequity - Dr.Sharon Friel-14th Oct.2008-Australia

Orman

Tarım

Sanayi

Enerji Temini

Ulaştırma

Çorak araziler ve su savurganlıkları

Oturulan konutlarve ticari,işyeri binaları

Hayvan YetiştiriciliğinHayvan Yetiştiriciliğindede


Hayvan YetiştiriciliğinHayvan Yetiştiriciliğinin in etkilerietkileri

Organik madde + H2O CO2 + CH4 + Nutrients

Methane emissionunun bağlı olduğu çiftlik hayvanları:Genelde sığır,koyun ve keçiler at ve domuzlara göre daha fazla methane salınımında bulunurlar.Çok geniş ve kompar tımanlı mide yapısına sahip olmaları büyük rol oynar.

Ruminant olmayan diğer çiftlik hayvanlarıda (at,katır,domuz) methane gazı salımında bulunurlar fakat ruminantlara göre daha düşüktür.Çünkü mideleri ruminantlar gibi büyük ve kom partımanlı değildir.

Tek başına çiftliklerdeki hayvan yetiştiriciliğinin küresel ısınmaya neden olan CO2 gazı salınım oranı % 18’dir.

Kaynak: Introduction to Climate Change – Robert K.Kaufmann- July,11,2005-The Center For

Energy and Environmental Studies - USA 38383838


Hayvan yetiştiriciliğinde yıllara göre gaz salınım grafiğiHayvan yetiştiriciliğinde yıllara göre gaz salınım grafiği

25

50

75

100

125

1840 1860 1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000

Kaynak: Introduction to Climate Change – Robert K.Kaufmann- July,11,2005-The Center For Energy and Environmental Studies - USA 39393939


» Our love of meat is a recipe for disaster.

My beef with beef

Kaynak: Climate Change and our Wacky Food System – Andrew Kang Bartlett - USA40404040


Antropojenik Ekosistem’e zemin hazırlanacak şekilde Ekosistemin,tarımsal üretimin arttırılabilmesi amacıyla zorlanması

4141414110 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Küresel Isınmanın Sonuçları

İklimlerin Seyrinde Değişiklikler

Ekositemde Bozulma,Tahribat

Direct effects

4242424210 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Kaynak: Global Warming and Animal Disease – Dr.Chantani

Dolaylı Sonuçları,Etkileri

Suların Isınması

SağlığaYansıyanSonuçları

• Dünyadaki yüzey sıcaklığında artış,son 30 yılda 0.6 C’ e artış gözlemlenmiş,2100 yılına kadar 5.8 C’ lik artış beklenmekte,

• İklimsel değişmeler,• Buzullarda erimelerin başlaması,• Yağışlarda metre kareye düşen miktarda artışlar

• Yaban hayatta gittikçe artan yangınlar• Doğal afetlerde artış• Deniz seviyelerinde yükselmeler

Ekosistemde Bozulma,Tahribataçısından baktığımızda;

43434343


Storms, Tornadoes, Hurricanes, Floods, Drought

Küresel Isınmaya Bağlı Doğada Yaşanan Hareketlilik

KAYNAK: Tanja POPOVIC-CDC Preparedness and Partnerships in an Era of Extreme Challenges, Extreme Global

Connectivity and Extreme Communication Revulution. AAVMC/ASPH Joint Symposium April 23, 2007

4444444410 Şubat 2009-IZMİR Adnan SERPEN

Sea Ice 2003

Küresel ısı artışına bağlı suların ısınması,Kuzey Kutbundaki Değişim

45454545


Bugünkü şartların devam etmesi halinde 2020 Yılına kadar Kilimanjaro dağları buzullarının yok olması bekleniyor

Kaynak: Climate Change and Africa- IPCC – WORKING GROUP II OUTREACH EVENT - 29 – 30 April 2008-Morocco

46464646


Deniz Suyunun Isınması ile !

Buzullarda Erime

Montana1911

Montana2000

California,200047474747



İklimlerde değişime bağlı oluşan doğa felaketleri ( Kuraklık ve Yangınlar )

Drought in Florida U.S

Bodrum Yangını

Wildfire in U

.S

4848484810 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Küresel ısınmanın ortaya çıkmasıylaSu kaynaklarının kuruması,çekilmesi

Önce Sonra

49494949


Kaynak: Wateraid and Climate Change – www.wateraid.org

Mt. PinatuboMt. PinatuboMt. PinatuboMt. Pinatubo

June 15, 1991

Eruption

Küresel ısınmaya bağlı oluşan çeşitli

doğa felaketleri50505050


İklimlerde değişime bağlı oluşan afetler

51515151


Su Baskınları,Sel Felaketleri



52525252

HURRICANE KATRINA: NEW ORLEANS

53535353


HURRICANE KATRINA: NEW ORLEANS

54545454


AFETZEDE MERKEZLERİ HASTALIK AÇISINDAN POTANSİYEL KAYNAKTIR

Bu HastalıklarKaynakKaynak:: Huricane Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH, MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

55555555


Hava Yolu İle BulaşanHastalıklar• Varicella• Measles• Tuberculosis

Damlacık /Temas ile• Meningococcal• Pertussis• Influenza• RSV

Sadece Temasla• Ectoparasites• CA-MRSA

Dışkı/Ağız yoluyla• Hepatitis A• Norovirus• Rotavirus• Vibrio cholera (unlikely)• Shigella• E. coli 0157:H7

Kaynak:Kaynak: Huricane Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr. David J.Weber, MPH, MD.––Pediatrics, & Epidemiolo gy, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

56565656


Küresel Isınmanın Sağlığa olan etkileri

• Doğrudan,direkt etkiler,– İklim değişiklikleriyle– Isınan sularla

• Dolaylı etkiler,– Ekosistem bozukluklarıyla,– Bulaşıcı hastalıklar vasıtasıyla

Kaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J. King,DVM, Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA


• Anthropogenic Hastalıklar

• Kirlilik

• Yabancı,dış kaynaklı

patojenler

• Çevresel şartların zor

lanması,

Kaynak: Effects of Climate, climate change on Wildlife Health; Implications for Concervation,Domestic Animals and Human Health–– Pablo M.Beldomenica –– Wildlife Concervation Society

58585858

Yeni Yeni bulaşıcı bulaşıcı

hastalıklarhastalıklarda patlamada patlama

NEJM 350:4, 1NEJM 350:4, 1--2222--0404

10 Şubat 2009 – IZMİR59595959

Adnan SERPEN

Kaynak: Population Health for Health Professinals-Emerging Infectious Disease – South Caroline AHEC -USA

İklim değişiklerinin ortaya çıkaracağı olası hastalıkların genel durumu

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ

SICAKLIKSıcak Yaz Mevsimleri

Yumuşak Kış Mevsimleri SAĞANAK YAĞMURLARYağmurlu Yaz Mevsimleri

BOŞ ZAMAN AKTİVİTELERİNDE

ARTIŞ

VEKTÖR VE PATOJEN•Cryptosporidiosis•Fasciolosis•Toxoplasmosis

PATOJENZamanla hızlı gelişmeleriPatojenlerin gittikçe ge

nişliyerek yayılması

VEKTÖRÇok sayıda vektörün yayılmasıVektör aktivitelerinin uzamasıVektörlerin çoğalmasında artış

MALARYAGıda Kaynaklı Hastalıklar

Sivrisinekler•Malarya•Dengue•West Nill•Sindbis

Sand-flies ( Tatarcık Sinekleri )Leishmaniasis

Kene Vektör•Lyme Borell.•Ehrlichiosis•CCHF•Louping Ill Kaynak: Horizon Scanning,New Emerging & Re –Emerging Infectious Disease – Jolyon

Medlock, Microbial Risk Assessment strategic Response Capability Health ProdectionAgency,December,2003

60606060


Etkilerde Sağlığa Etkileri Değişiklik

Sıcaklık-hastalık ger çekleşmesi ve ölüm

Sağlık Tesislerinde Alışılmadık hava şartla

Zararlar rı (Su baskınları,fırtınalar,v.s.) sağlığa etkilerinin görülmesi

İnsanların Hava kirliliği - SağlığaMaruz Kaldığıetkilerinin görülmesiBölgesel Meteorlojik Mikrobiyal değişime

Su ve Besin Kaynaklıbağlı bulaşlar Değişiklikler

Hastalıklar İklim

Vektörlerde değişiklik,veDeğişikliğietkenlerin taşınması•Sıcaklık dalgaları -

Vektör ve kemirgen Dinamikler

•Alışılmadık havaşartları

-Kaynaklı hastalıklar

•Sıcaklık •Yağış

Tarımda üretim değişimiSu ve besin kıtlığının

ekosistemler,hidroloji görülmesi

•Deniz seviyesindeyükselme Sosyoekonomik ve

Ruhsal,beslenmeye bağ

demografik bozulmalarlı,bulaşıcı hastalıklar vediğer etkilerin görülmesi

Sık sık değişiklikler veya bildik şiddetli sağlık riskleri

Kayn

ak:

Food

and

Water D

isease-Dr.K

ewin

Palm

er-UN

FC

CC

Exp

ert Meetin

g –F

ebru

ary,26-28,2007


İklime Hassas Hastalıklar Nelerdir?

• Çok hassas olanlar– Acaba hangisi veya hangileri çok duyarlı????

Yüksek

Hafif

Hassasiyet

• Az hassas olanlar– Acaba hangisi veya hangileri az duyarlı???

Az

Düşük

Sensitivity

Kaynak: Environment, Society, Climate and Health:Analysis, Understanding and Predic tion – Mark L. Wilson, Colloquium on Climate and Health NCAR Boulder, Colorado,23 July, 2004-USA


İklime Hassas Hastalıklar Nelerdir?

• Çok hassas olanlar– Sıcaklık stresine bağlı

etkiler– Fırtına,kasırga etkileri,– Hava kirliliğine bağlı

etkiler,– Astım,– Vektör kaynaklı hasta

lıklar,– Su kaynaklı hastalıklar– Gıda kaynaklı hastalık

lar

Yüksek

Hafif

Has

sasiye

t

• Az hassas olanlar– Sexually ilişki ile

geçen hastalıklar– Şiddet, – Pek çok kanser çeşitle

ri– Atherosclerosis– Tüberküloz– Myocardial infarction

Az

Düşük

Has

sasiye

t

Kaynak: Environment, Society, Climate and Health:Analysis, Understanding and Predic tion – Mark L. Wilson, Colloquium on Climate and Health NCAR Boulder, Colorado,23 July, 2004-USA

63636363


İklime fazla hassasklime fazla hassasklime fazla hassasklime fazla hassas

Isı Stresi

Astım

Vektör kaynaklı Hastalıklar

Su kaynaklı hastalıklar

Myocardial Infarction

Kanser (deri hariç)

Sexually ilişkiyleTaşınan Hastalıklar

Atherosclerosis

Şiddeti

Fırtına,Kasırga Etkileri

Gıda Kaynaklı Hastalıklar

Kaynak: Environment, Society, Climate and Health:Analysis, Understanding and Prediction – Mark L. Wilson, Colloquium on Climate and Health NCAR Boulder, Colorado,23 July, 2004-USA 64646464


İklim Değişikliklerinin Bulaşıcı Hastalıklara Çarpıcı Etkisi

Vector-kaynaklı hastalıklar,

– Su kaynaklı hastalıklar,

Tarımsal (Bitkisel ve Hayvansal)

üretimin değişiklikler,

Hayvan Göçleri,nakilleri

Evcil ve Yaban Hayat ekolojik

sistemlerinde değişimler,

Çevre ile ilgili yasal düzenlemeler

İnsan-Hayvan arasındaki bilimsellik

Ekolojik alanda yeni araştırmalar için yatırımlar

Bu gelişmeler halk sağlığının temelini oluşturan öğelere bakılarak tekrar gözden geçirilecek,

65656565Adnan SERPEN10 Şubat 2009-İZMİR

KAYNAK: CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative: The Way Forward “ Veterinary and Public Health Collaboration ” - USA

İklim Değişikliğinin Hava Kalitesine Etkisi

Hava Kirliliği İklim Değişimi

Hava KirliliğiSağlık Riskiningerçekleşmesi

Hava Şartları,Sağlık Etkileri

nin gerçekleşmesi

Diğer SağlıkEtkileri

KAYNAK: Lyn Denison-Climate Change, Air Quality and Implication for health- USA 66666666


•Hava Kirliliği; Ekosistemdeki tüm canlıların yaşamını tehlikeye sokan hava durumudur.

İklim Değişikliğine Bağlı Küresel Biyolojik Felaketler

• Yaban Hayvan Hastalıkları• Zoonotik hastalıklar• Yeni Hastalıklar çıkışı

• Toplumsal sağlığı• Çiftliklerde hayvan sağlığı• Hayvan kesim sağlığı,• Yaban hayat hayvan sağlığı • Birlikte ve diğer şekilde beslenen hayvanlar


KAYNAK: CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative: The Way Forward“ Veterinary and Public Health Collaboration ” - USA

İnsanlar

Zoonoses(Hayvandan insana

geçen hastalıklar)

Hayvanlar Vektörler

Kaynak : Overview and Chalenges for Zoonotic Disease Surveillance in Jordan - B.Barqawi ve Ark. -Jordan

Zoonozların Ekosistemdeki bileşenleri

68686868


Yeni Hastalıklar

Şu andaYaban Hayat

İnsanlarEvcilHayvanlar

GeçmişteGelecekte

Yaban Hayat

Yaban Hayat

EvcilEvcil İnsanlarİnsanlar HayvanlarHayvanlar

Kaynak: Daszak, Cunningham, and Hyatt, 2000 69696969


Zaman içinde doğa ortamında meydana gelen gelişmeler ve gelecekle ilgili olasılık

Olmak üzere ekosistem sağlığının bozulmasının; sağlığa çarpıcı

etkileriyle,yeni sağlık risklerine karşı tıbbi koruma amacıyla, üçfarklı sağlık disiplinini bir araya getiriyor

Sağlığa yansıyan sonuçlara ilişkin yanıt ise;

HayvanSağlığı

Ekosistem Sağlığı

İnsanSağlığı

Tıbbi Koruma

KaynakKaynak:: Innovative Science-Based Solutions to Address a Changing Ecosystem -- Mary C. Pearl- January 16, 2008 70707070


One World

One Health

One Medicine

71717171


Bu boşluğu kim doldurur ?

Halk Sağlığı VeterinerleriHalk Sağlığı Veterinerleri

EpidemiologistsEpidemiologists

Temel ve Uygulamalı bilim araştırmacılarıTemel ve Uygulamalı bilim araştırmacıları

Küçük Hayvan Veterinerleri (Küçük Hayvan Veterinerleri (pocket petspocket pets))

ExoticExotic Hayvan Hayvan KlinisyenleriKlinisyenleri,,

Yaban Hayat VeterinerleriYaban Hayat Veterinerleri

Hayvanat Bahçesi VeterinerleriHayvanat Bahçesi Veterinerleri

Ekosistem Sağlığı VeterinerleriEkosistem Sağlığı VeterinerleriKaynakKaynak:: Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution Animals as Environmental Sentinels of Human Pollution -- By Leslie A. By Leslie A. DieraufDierauf, VMD, VMD

72727272


Koruma Zoonozlar

•Gıda Mikrobiyolojisi•Zoonoses •Gıda Kimyası

•Et Hijyeni •Epidemiology•Süt Hijyeni

Veteriner Halk Sağlığı [VHS (Veterinary Public Health<VPH>)]

Çevre VHS

Gıda

KAYNAK: The Role Veterinary Public Health.CDC-USA,2007 73737373

Diğer Faaliyet Alanları

Adnan SERPEN


Sağlığı

VETERİNER HALK SAĞLIĞI - ÇEVRE

Arazi KullanımıYeni bulaşıcı hastalıklarda değişim

Gıda Koruma Boş,çorak alanların yönetimi Biyo Terörizm

Gıda Güvenliği Çevre KalitesiTeşhise Yönelik İzleme çalışmaları

Gıda ve Sağlık Ekosistem SağlığıZoonozlarİnsan hayvan ilişkisi Karşılaştırmalı Tıp programları Toplum Hekimliği

Koruyucu Hekimlik Yaban Hayatın Yönetimi ve Hastalıklar Halk Biyo çeşitlilikTarımsal TerörizmSağlığı

Ekosistem Çevre SağlığıSu Kalitesi Yenilenebilir gıda-hayvan üretimteknikleri

Hayvan Gıda

Sürdürülebilir gıda-hayvan teknikleriSağlığı Doğanın KorunmasıHayvansal gıda kirleticileri,GMOs

Kronik Hastalıklar Beslenme Şişmanlık Gıda Biyo MühendisliğiBirleşik Toksikoloji Antimikrobiyal DirençYeni hastalık faktörleri Küresel Gıda üretim teknikleriSağlıklı gıda geliştirilmesi Hayvan refahı ve mutluluğu Gıda Hekimliği

KAYNAK: Lonnie J.King-AAVMC Corporate Veterinary Medicine Meeting,Atlanta,Georgia June 22,2004

Teknikleri

74747474Adnan SERPEN10 Şubat 2009-İZMİR

VETERİNER HEKİMLİK ÇEVRE - HALK SAĞLIĞI İLİŞKİSİ

Halk Sağlığının korunmasında önemli üçlü

Tek Tıp,Tek Sağlık (One Medicine,One Health)

Genel HalkSağlığıHizmetleri

VeterinerHalk SağlığıHizmetleri


One World ( One World ( One World ( One World ( Tek DünyaTek DünyaTek DünyaTek Dünya ), One Health ( ), One Health ( ), One Health ( ), One Health ( Tek SağlıkTek SağlıkTek SağlıkTek Sağlık ))))

Ekosistem Sağlığı

İnsan Sağlığı Hayvan Sağlığı

Kaynak: Environment and Public Health: Climate, climate change and zoonoses ––Nick Ogden –– Center for Food-borne, Environ mental and Zoonotic InfectiousDisease - CANADA

76767676


One World(Tek Dünya)

One Health(Tek Sağlık)

One Medicine(Tek Tıp)

77777777


Ekosistem Sağlığı = Tek sağlıkİklim

Değişkenliği ve KüreselDeğişimi

Felaketler

Uluslararasıticaret/seyahat Yaban hayat

Ulusal ve göçSağlığı

Su ve Arazi kullaAra bölüm nımında uygulama↑ Etkileşim Sıcak Bölge değişikliği/yararlılık

Evcil insan Kentleşmenin kontBölgesel HayvanSağlığı rol edilememesi

SağlığıTarımsal üretim faaliyetlerinde değişiklikler

Yerel Kirleticiler/ Beslenme

Çatışmalar

Yoksulluk

Personel, ekip ve ortak sorumluluk anlayışı

Kaynak: Biosecurity,mitigating the risk of disease Emergence and Impact - Alex Hyatt and Karrie Rose-AUSTRALIA

7878787810 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Küresel ısınmaya bağlı ortaya çıkan ve yayılan bulaşıcı hastalıklar

• Dengue fever• Malaria• Yellow fever• Chickungunya fever• Epidemic polyarthritis• West Nile fever• St. Louis encephalitis• Lyme disease• Ehrlichiosis• Plague• Loaiasis

• Leishmaniasis• Kyasanur Forest disease• La Crosse encephalitis• Eastern equine

encephalitis• Japanese encephalitis• Oropouche• Western equine

encephalitis• Venezuelan equine

encephalitis• Onchocerciasis, v.s.

7979797910 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

bu bulaşıcı hastalıklardan

Kayn

ak:

Glob

al Warm

ing an

d P

ub

lic Health

-D

r.Rob

ertM

.Levin

-A

pril,7,2008

TuberculosisSleeping sicknessSt Louis encephalitisCholera

River blindnessChagasRift Valley Fever

Trachoma Int. nematodesJapanese encephalitisMalaria

STDsFiliariasisDengue

Lyme disease

Yellow FeverMurray Valley Fever

Childhood diseaseWest NileRoss River Fever

SchistosomiasisDiarrhoeaLeishmaniasis

InfluenzaMeningococcal meningitis

17’si Zoonoz’ dur

İklime,yüksek dereceyehassasiyet

•İnsan sağlığını tehdit eden 1500 bulaşıcı hastalığın,% 58-65 zoonoz•150 ile 200 arasındaki EID’ nin, % 75’ i zoonoz•Her yedi ayda bir ortaya çıkan yeni hastalık,yeniden önem kazanan hastalıklar.

80808080


AcabaAcaba, , zoonotik siklusunzoonotik siklusun gerçekleşmesine karar veren gerçekleşmesine karar veren kimdir?,Nedir ?kimdir?,Nedir ?

Bu “iceberg” in neden olduğu zararın büyümesininnedeni nedir?

Bu “iceberg” in Bu “iceberg” in neden olduğu zararın büyümesininneden olduğu zararın büyümesininnedeni nedir?nedeni nedir?

Yeniden önem kazanan Yeniden önem kazanan zoonozlarınzoonozların riskini önceden riskini önceden Tahmin edebilmemiz için iki önemli soruyu Tahmin edebilmemiz için iki önemli soruyu

cevaplandırmamız gerekircevaplandırmamız gerekir

�� Çevresel Değişiklikler?Çevresel Değişiklikler?�� İklimİklim�� AraziArazi--kaplamakkaplamak,,değiştirmek ve doğadeğiştirmek ve doğa

�� Biotic Biotic Değişiklikler?Değişiklikler?�� Konakçılar Konakçılar -- doğal ve yenidoğal ve yeni

KaynakKaynak:: Biotic layers in GIS for predicting the risk of emergent diseasBiotic layers in GIS for predicting the risk of emergent disease e -- Sarah E. Randolph Sarah E. Randolph ––Department of Zoology, University of Oxford, UKDepartment of Zoology, University of Oxford, UK 81818181


Uluslararası ticaret ve seyahat 77%

Tarım ve Ticarette Küreselleşme 70%

Mikrobiyal adaptasyon 66%

İklim ve hava şartları 57%

Ekosistem değişikliği 49%

Konakçı hassasiyetindeki değişiklik43%

Yoksulluk 38%

Ekonomik gelişme 32%

Teknoloji 20%

Zararlı faaliyetler 18%

14

Kaynak: New Challenge for the veterinary profession in global animal disease control and trade in animals and animal products– Gideon Brüçkner-University of Pretoria,September,4th, 2008-USA

Yeni ve Yeniden Önem Kazanan Hastalıkların Ortaya Çıkmasında Rol Oynayan Faktörler


Küresel et ticaretinde gittikçe artan yoğunluk

Source: Center for Global Food Issues

Kaynak: One World - One Health An Economic Perspective – Dr.James Newcomp - November, 15,2004-Bangkok/THAILAND

83838383Adnan SERPEN10 Şubat 2009 – IZMİR

Niçin yeni ve yeniden önem kazanan zoonozhastalıklar önemli ?

PATOJENLERLE TEMASTAARTIŞTA

•• İklim Değişikliği •• Peyzaj Değişikliği

• Kentleşme • Seyahat ve Ticaret

Friend, 2006

• İnsan Davranışları

Kaynak: Effects of Climate, climate change on Wildlife Health; Implications for Concervation, Domestic Animals and Human Health–– Pablo M.Beldomenica –– Wildlife Concervation Society


Zoonozların Çevreye Yayılma Yolları

• Besin yoluyla, • Sularla ( içme ve yüzme sularıyla )• Pet hayvanlarla,• Evcil hayvanlarla,• Evcil olmayan çeşitli şekillerde yakalanmış

hayvanlarla,• Yaban hayat hayvanlarıyla,• İnsanlarla,• Vektörlerle• Enfeksiyöz materyalle bulaşmış eşyalarla,

Kaynak: Zoonoses and Envinronmental Health – Christopher Eddy - www.hamiltoncountyhealth.org -USA 85858585


Çünkü Zoonoz Hastalıklar,

Halk Sağlığı

Hayvan Sağlığı

Ekosistem

SağlığıBiosecurity

Zoonoz Kontrolu

Halk Sağlığı içingereklidir

Üç farklı sağlık disipliniyledoğrudan ilgilidir,kontrolu;

hayvan ve halk sağlığı ile diğer disiplinlerleOrtak çalışmayı gerektiren,karşılıklı sorumluluk ilişkilerine dayanan,kompleks ve interdisipliner bir çalışmayı gerektirir…………

86868686


Vektör kaynaklı hastalıklarda ve Halk Sağlığına yönelik risk artışı

87878787


Vektör Kaynaklı Hastalıklar ve Zoonozlar

Yaban Hayvanları

İnsana yardımcı

olmak için besle

nen hayvanlar

ÇiftliklerKeneler

Sivrisinekler

Pireler

Sand-flies

(Tatarcık Sinekleri)

Vektörler Konakçılar

Kaynak: Horizon Scanning,New Emerging & Re –Emerging Infectious Disease – Jolyon Medlock, Microbial Risk Assessment Strategic Response Capability Health Prodection Agency,December,2003 88888888


Kaynak: Doç.Dr.Zati VATANSEVER 11.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 23-26 Ekim 2007 -DENİZLİ89898989


Kenelerle bulaşan hastalıklarda ekosistem’inrolü ( KKKA örneği )

�200200200200’’’’den fazla patojenden fazla patojenden fazla patojenden fazla patojen

�800 kene800 kene800 kene800 kene----hastalhastalhastalhastalıııık ilik ilik ilik ilişşşşkisikisikisikisi

KenelerKenelerKenelerKenelerle le le le bulabulabulabulaşşşşan hastalan hastalan hastalan hastalııııklarklarklarklar�Rikettsia (Ehrlichia, Coxiella, Anaplasma, Rickettsia)

�Bakteri (Borrelia, Francisella, Klebbsiella, Dermatophilus)

�Virus (Flaviviridae, Bunyaviridae, Reoviridae, Rhabdoviridae)

�Protozoon (Theileria, Babesia, Hepatozoon)

Hastalık odakları�Coğrafya ve iklim ile sınırlı�Zaman ve mekan içinde sabit�Keneler rezervuar (çoğunlukla)

Kaynak: Doç.Dr.Zati VATANSEVER 11.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 23-26 Ekim 2007 -DENİZLİ


90909090

Keneler en etkin biyolojik vektörlerdir

Yeniden Önem Kazanan Faktörler-1

• Mikrobiyal adaptasyon ve değişiklikler• Konakçı hassasiyetli enfeksiyonlar,• İklim ve meteorloji,• Ekosistem’deki değişiklikler• Ekonomik gelişmeler ve buna bağlı arazi uygulamaları,

• İnsanların demografik ve davranışlarında meydana gelen değişimler,

• Teknoloji ve Endüstrileşmenin yarattığıetkiler.Kaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J. King,DVM, Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA

91919191


Yeniden Önem Kazanan Faktörler-2

• Uluslararası seyahat ve ticaretler, • Halk sağlığı hizmetlerine gereken önem verilmemesi,

• Yoksulluk ve sosyal bozukluklar,• Savaş ve kıtlıklar• Geleceğe yönelik politikasızlıklar,• Zarara yönelik amaç içinde bulunmak


92929292


Yaban HayatEID(YÖKBH)

Evcil HayvanlarEID(YÖKBH)

İnsan EID(YÖKBH)

Yer değişiklikleri

Ekolojik alanlara insan kaynaklıyapılan müdahaleler sırasında meydana gelen temaslar

Global SeyahatKentleşmeBiyomedikalUygulamalar,Çalışmalar

Teknolojik veEndüstriyel Gelişmeler

Üretime yönelik Entensif Tarımsal Faaliyetler.

Doğal ve Yaban Hayatta canlılar ara sında karşılıklı mü dahaleler,“Spill Over & Spill Back”

Emerging Infectious Diseases[EID ( Yeniden Önem KazananBulaşıcı Hastalıklar <YÖKBH>)]

Dasazak P. et.al.Science 2000 287:443

93939393


Spill Over ve Spill Back

Kaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J. King,DVM,Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA

94949494


• Emerging diseases [ED(Yeni hastalıklar)] ‘in % 70’i zoonotik,

• Yeni zoonozlar halk sağlığını tehdit etmekte

• Besin güvenliği açısından risk yaratmakta,• Antimikrobiyal direnç ve bağlı sorunlar, • Bio- ve agro-terrorism etkenlerin % 80’i zoonotiktir,

• Global ticaret ve uygulamalarda yeni kuralları ortaya koymaktadır.


95959595


Oluşan Yeni Dinamikler Sonucunda

Yeniden Önem Kazanan hastalıkların

yayılmasında

• Politik,• Sosyal,• Ekonomik,• Psikolojik,• Çevresel faktörler

rol oynamaktadır

Kaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J.King,DVM, Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA

96969696


AS Fauci

Kaynak:: E

merging and R

e-Em

erging Infectious Disease-P

rof.Dr.A

shry Gad M

ohamedAdnan SERPEN10 Şubat 2009 – IZMİR

97979797

Küreselleşen bazı yeni ve yeniden önem kazanan hastalıkların dünya üzerindeki mevcut durumu

Had Safhadaki Meteorlojik Sonuçlar ve Hastalık Gruplarının Durumu

Kaynak: Beating the Heat:Public Health and Climate Change – Jonathan E. Fielding,MD, MPH, MBA, Director and Health Officer Los Angeles County Department of Public Health, APHA Annual Meeting and Exposition San Dieogo,CA – October,27,2008-USA


Su Kaynaklı Zoonozlar

Hayvanlar İnsanlar

MikrobiyalPatojenler

Su KaynaklıHastalıklar

Sucul ÇevreKaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J. King,DVM,Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA

99999999


BESİN VE SU KAYNAKLI ZOONOZLARIN BULAŞMA ORİJİNİ VE BAĞLANTILARI

İKLİM/METEORLOJİ

HASSASİYETE YÖNELİK RİSKDAVRANIŞLARI

ÇİFTLİK HAYVANIYETİŞTİRİCİLİĞİ

YABANHAYAT

GIDA KULLANIMINDA DEĞİŞİKLİK

SU(Yüzeyi,Altı)

HASTALIĞINORTAYA ÇIKIŞI

Kaynak: Environment and Public Health:Climate,Climate Change and Zoonoses – Nick Ogden,Centre for Food-borne –Envinronmental and Zoonotic Infectious Disease - CANADA 100100100100


Su Kaynaklı Zoonozların Yarattığı Küresel Tehdit

• Her yıl 4 milyar insan ishale yakalanıyor,• 2-3 milyarı ölüyor• Hastalık kuruluşlarca rapor ediliyor,• Zoonotikler önemli bir bölümü oluşturuyor• Endemic ve epidemic şekilde seyrediyor• 1.1 milyar insan güvenli olmayan su ve su kaynaklarını kullanmaması,


101101101101


Su Kaynaklı Zoonotik Patojenler• Cryptosporidium• Giardia• E. Coli 0157:H7• Salmonella• Leptospiria• Toxoplasma• Campylobacter• Entamoeba• Ascarsis• Viruses ve Prions ? SARS ?

Kaynak: The Interface Between Human and Veterinary Public Health – CDC,Lonnie J. King,DVM, Emerging Zoonotic Disease Summit Gainesville, Florida August 23, 2005-USA 102102102102


SU KAYNAKLI HASTALIKLAR

• Temasla (yara,deri-cilt tahribi)– Vibrio vulnificus, Aeromonas, Erysipelothrix rhusiopathiae, Mycobacterium marinum

– Diğerleri: Edwardsiella tarda, P. Aeruginosa, Plesiomonas shigelloides, Chromabacterium violaceum, Streptococcus iniae, Acanthamoeba, Prototheca wickerhamii

– Tetanus103103103103


Leishmaniasis

KaynakKaynak:: Global Warming and Public Health Global Warming and Public Health -- Robert M. Levin, MD ––Health Officer, Ventura County,April,7,2008 April,7,2008


Vibrio Vulnificus

KaynakKaynak:: HuricaneHuricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA 105105105105


Vibrio Vulnificus

KaynakKaynak:: Huricane Huricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

106106106106


Aeromonas

Kaynak:Kaynak: HuricaneHuricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA 107107107107


ERYSIPELOTHRIX RHUSIOPATHIAE

Kaynak:Kaynak: HuricaneHuricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

108108108108


MYCOBACTERIUM MARINUM

KaynakKaynak:: HuricaneHuricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

109109109109


MYCOBACTERIUM MARINUM

Powers R, Fisher M. NEJM

2004;351:911

Kaynak:Kaynak: HuricaneHuricane Related Infectious Disease Risks Related Infectious Disease Risks –– Prof.Dr.MPH,MD.David J.Weber––Pediatrics, & Epidemiology, University of North Carolina at Chapel Hill-USA

110110110110


Rift Valley Fever

7,500 new cases of Valley Fever occur annually in the U.S.A, with a cost in excess of $65 million a year.

Kaynak:Kaynak: 1)Medical Geology 1)Medical Geology –– Syed E.Hasan–– Department of Geosciences, University of Department of Geosciences, University of MissouriMissouri,Kansas Kansas City, MissouriCity, Missouri-USA

2) Emerging Infectious Disease, Zoonoses and the Human Livestock –Wildlife Health Interface-Dan Schar-July, 2008 11111111111110 Şubat 2009 – IZMİR Adnan SERPEN

Lyme hastalığı: Yeni genişalanlara yayılma özelliğine sahip

Kaynak: Environment and Public Health: Climate, climate change and zoono ses –– Nick Ogden –– Center for Food-borne, Environ mental and Zoonotic Infec tious Disease-CANADA

112112112112


Tropik,kademeli değişimin oluşumu

Toprak rutubetinde artış veKemirgen artışı Yağış etkilerinde artışmüsait konakçılarBesin kaynakları Şubat - Mart

(Büyük Etki)

Temmuz - Ağustos

(Küçük Etki)

Şubat - Mart I n

c r (Küçük Etki) e

a s

a e n d Serin Yaz

d r

r o e d (15 - 18 ay sonra ilk yağışlı kış)

p e r n Kemirgen sayılarında o t (Büyük etki) d u s kritik eşiğin üzerinde u c r artış ( Davis et al. t v i o i

n v

ve üreme

2004 - Predictive a l

Yaban Hayattathresholds paper ) epizootik

Kemirgen yoğunluğunda artış

destekleyeci derecede düşmeEpizootik sıçramayı destekleyici

Eskiden beri süre gelen pire enfektelerini

Değişen Çevre-İklim Şartlarına bağlı insanda veba riski artışı oluşumu

Kaynak : Climate Change and Vector-Borne Zoonotic Disease – Kenneth L.Gage - National Center for Zoono tic, Vector-Borne and Enteric Diseases Centers for Disease Control and Prevention (CDC)-USA

113113113113


sıçrama

İklim değişikliğinin çiftliklerde hayvan yetiştiriciliğine olan etkileri

Besin güvenliği,çevre ve hayvan sağlığı açısındankaçınılmaz çarpıcı etkileri olmaktadır. 114114114114


Çevre;hayvan refahını yakından ilgilendirdiği için küresel ısınma ve iklim değişikliği büyük önem taşır

115115115115Adnan SERPEN


Küresel Isınmanın Çiftliklerde Sürü Üzerine Etkisi

11611611611610 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

11711711711710 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

11811811811810 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

11911911911910 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

Çevresel kaynaklı hastalık bulaşlarındadikkat çekici artışlar ve yeni hastalıklar

• İnsektler• Temas • Hava ve Toz

• Yem • Su

• Vektörler


Nipah Encephalitis



Adnan SERPEN

Bluetongue ( Mavi Dil )

122122122122



Bluetongue

123123123123



Bluetongue

12412412412410 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN


Blue Tongue Hastalığı Vektör Dağılımı Haritası

FROM

PURSE

ET AL

2007

J.ANIM.

ECOL

44: 1231-

1242

125125125125



Anthrax ( Şarbon )

Kaynak: Global Warming and Animal Disease – Dr.Chantani10 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

126126126126

Kuş Gribi [Avian Influenza ( AI ) ]

Adnan SERPEN10 Şubat 2009 – IZMİR127127127127

Belli başlı bulaşıcı hastalıkların halk sağlığı dışında çarpıcı ekonomik etkileri

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

$50bn

$40bn

$30bn

$20bn

$10bn

Figures are estimates and are presented as relative size.

Tah

min

i M

ali

yeti

1994 1995 2004

BSE (Deli İnek) UK, $10-13bn Foot & Mouth

(Şap) Taiwan, $5-8bn

Foot & Mouth (Şap Hastalığı)UK

$25–30bn

Avian Flu ( KuşGribi ) Asia,

$5–10bn

BSE U.S., $3.5bn

BSE Canada$1.5bn

Avian Flu, NL$500m

SARSChina, Hong Kong,Singapore, Canada

$30-50bn

Nipah, Malaysia$350-400m

Classical Swine Fever, Netherlands

$2.3bn

BSE (Deli İnek ) Japan $1.5bn

2005 2006

HPAI, Italy$400m

Y ı l l a r

Kaynak:: E

merging and R

e-Em

erging Infectious Disease-

Prof.D

r.Ashry G

ad Moham

ed

128128128128


Küresel Isınmanın Deniz Canlılarına olan zararlı etkileri

• Deniz suyunun ısınması ile mercan resiflerinde hastalık oluşumu ve sonucunda ölüm. Gorgonia Ventalina (Fan Coral) • Yine birçok deniz canlısının yeni mantar enfeksiyonlara maruz kalması. 129129129129



Deniz Mercanlarında Hastalıklarda artış(Deniz Suyu Isınmasına bağlı olarak )

Kaynak : An Underwater nihtmare: Global warming and coral disease – Jane McClanahan & Dr.James Cervino – Pace University-USA 130130130130


9/1997 12/1997 Sarı Bant Hastalığı

BBD

3/1996 2/1997 Yellow Band

Kaynak : An Underwater nihtmare: Global warming and coral disease – Jane McClanahan & Dr.James Cervino – Pace University-USA


131131131131

İklim Değişikliğinin Yaban Hayat Canlılarına Etkileri - 1

Walruses prey more on ringed seals, increasing the risk of trichinellosis (Rausch et al 2007. Parasitol)

132132132132


Yaban hayatta konakçı davranış değişikliklerinin ortaya çıkmasına

bağlı olarak patojenlerin taşınmasının kolaylaşması


Yaban hayatta konakçı davranış değişikliklerinin ortaya çıkmasına

bağlı olarak patojenlerin taşınmasının kolaylaşması

133133133133


•Deniz suyu ısısında artış • CO2 artışı

Mercanlarınbeyazlaşması

(Anthony et al, 2008. PNAS)


134134134134


Yaban kuşlar

da ektoparazit

artışı

Philornis spp. botfliesspp. botfliespppp

Anecdotal evidence suggests that this parasitism has become more frequent in southern S.A.


135135135135


Küresel Isınmaya Karşı Tedbir almazsak dünya yaşanmayacak hale gelebilir

Peki çözüm nedir ?Bunun için 13613613613610 Şubat 2009 – IZMİR Adnan SERPENAdnan SERPEN

Küresel Isınmaya Karşı ne Yapabiliriz ?

One World

One Health

One Medicine


Unutmayalım Dünya Yalnız Bizim Değil

13813813813810 Şubat 2009 – IZMİR

Adnan SERPEN

İzlediğiniz için Teşekkür [email protected]


kuresel ısınma sağlık ilişkisi

Documents

Transcript of kuresel ısınma sağlık ilişkisi