OBEZİTENİN HASTALIKLARLA

İLİŞKİSİ

Diyetisyen Hüda İŞLEK

SUNUM PLANI

Obezite nedir ? Mekanizma Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Problemleri Obezitenin Hastalıklarla İlişkisi Obezite Nasıl Saptanır ? Obezitenin Tedavi Yaklaşımları Bizim Başarılarımız

OBEZİTE NEDİR

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ): “Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal ve aşırı yağ birikmesi” olarak tanımlamaktadır.

Vücut yağ dokusu;Yetişkin erkekte %15-20 %25’in üzerine çıkması

Yetişkin kadında %25-30 %30’un üzerine çıkması

OBEZİTE

Karın bölgesi yağlanması önemli bir risk etmenidir.

MEKANİZMA

Adipoz dokunun işlevi; lipid depolamak ve endokrin fonksiyonlarda bulunmaktır Adipokin denilen bir takım molekülleri üreterek kan dolaşımına vermektedirler Adipokinler; metabolik organların ve beynin değişen metabolik gereksinimlerine yanıt oluşturmasında rol almaktadır

Bir çok adipokin ve diğer kimyasal mediatörler (tümör nekroz faktör alfa, interlökin 6, lipoprotein lipaz….) obez hastalarda yüksek konsantrasyonda bulunur

Bunların tümü pro-inflamatuar ve protrombotik bir durum yaratarak başta KVS olmak üzere tüm sistemler üzerinde olumsuz etkiler gösterir

OBEZİTENİN YOL AÇTIĞI SAĞLIK PROBLEMLERİ

İnsülin direnci – Hiperinsülinemi

Tip 2 DM Hipertansiyon Koroner arter hast. Hiperlipidemi –

Hipertrigliseridemi Metabolik sendrom Osteoartrit

Ruhsal sorunlar (Anoreksiya nevroza (yemek yememe) veya Blumia nevroza (kusarak yediği besinlerden yararlanmama), Binge eating (tıkınırcasına yeme), gece yeme sendromu gibi ortaya çıkabilir veya bir şeyi daha fazla yiyerek psikolojik doyum sağlamaya çalışma)

Astım Solunum zorluğu Gebelik komplikasyonları Menstruasyon düzensizlikleri Aşırı kıllanma Ameliyat risklerinin artması Kas-iskelet sistemi

problemleri Bazı kanser türleri

(kadınlarda safra kesesi, endometriyum, yumurtalık ve meme kanserleri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanserleri )

Felç Uyku apnesi Karaciğer yağlanması Safra kesesi hastalıkları Toplumsal uyumsuzluklar Özellikle sık aralıklarla

ağırlık kaybetme ve kazanma sonucunda deri altı yağ dokusunun fazla olması nedeniyle deri enfeksiyonları, kasıklarda ve ayaklarda mantar enfeksiyonları

OBEZİTE VE GEBELİK OBEZİTE

Gebelik Fertilite Menstrual

ve Doğum düzensizlik- Komplikasyonlar- Zor doğum- İri bebek- Erken ve prematür doğum- Nöral Tüp Defekti riski

Satpathy HK, J. Maternal obesity preg. Postgrad Med. 2008Hassan MAM et all Fertilty Sterility 2004,

Rich-Edwards JW et all Epidemiology 2002, Pasqualiet all 2007

- Artmış infertilite sıklığı- Artmış düşük oranları

Obezite ve İnfertilite Fazla sayıdaki yağ hücresi östrojen dengesini bozar Yüksek miktardaki östrojen,yumurtlamayı engellediği için

kısırlığa neden olabilir Erkeklerde vücut ağırlığının fazla olması testisleri ve

sperm üretimini olumsuz etkiler,yağ dokusundan testosteronun östrojene dönüşümü artar ve buna bağlı sperm sayısı azalır

Şişman erkeklerde testis bölgesindeki yağ oranının fazla olması, o bölgedeki vücut ısısını yüksek tutar ve aşırı sıcak nedeniyle testis damarlarının genişlemesi sonucu sperm üretimi ve kalitesi azalabilir

Obesity genetics 2007.

OBEZİTE VE DİYABET

• TURDEP II ye göre ülkemizde Tip 2 DM sıklığı %13.7 (20 yaş üstü bireylerde)

• Diyabetli hastaların %80’i şişmanşişman kişiler

Obezite;- Pankreasta yapılan insülinin etkisini zayıflatır- İnsüline karşı direnç oluşumuna neden olurObezite derecesi arttıkça diyabet gelişme riski de

Yıldız, E. Diyabet ve Beslenme, 2008; 11.

İ Satman ve TURDEP Çalışma Grubu,2010.

Diyabetin kontrolünde temel yapı taşlarından biri beslenme tedavisidir.

Amaç Arzu edilen metabolik kontrolü sağlamak;

Enerji alımının azaltılması ile ağırlık kaybı metabolik kontrolü olumlu yönde etkiler.

Diyabetik bireylerin enerji gereksinmeleri saptanıp, kendilerine uygun enerjiyi diyetle almaları arzu edilen vücut ağırlığının sağlanması açısından önemlidir.

Yıldız, E. Diyabet ve Beslenme, 2008; 11.

Diyabette Ara Öğünün Önemi

Ara öğünlerin önerilmesinin nedeni hastayı uzun açlıklardan korumaktır. Böylece hem hipoglisemi riski uzaklaştırılır hem de açlık duygusunu bastırarak bir sonraki öğünde yenilecek besinlerin miktar ve çeşit olarak artması önlenir.

Ara öğünler için yapılacak en iyi seçim karbonhidrat içeren besinlerdir. Bu besinleri ekmek veya ekmek yerine yenilebilecek yiyecek grubu, süt- yoğurt grubu ve meyve grubu sağlar. Örneğin 1 porsiyon meyve, 2 galeta veya 4-5 adet şekersiz kepekli bisküvi, bir bardak dolusu yağsız patlamış mısır, yarım sandviç vb.

Sağlık Bakanlığı

OBEZİTE VE HİPERTANSİYON Hipertansif hastaların 1/3-2/3 ü obez

Obezlerde HT gözlenme olasılığı 3 kat fazla

Framingham çalışma verileri; hipertansif erkeklerin%70, kadınların %60’ından fazlasının obezolduğunu bildirmekte Aynı çalışma sonuçlarına göre; ideal kilonun %20

üzerinde HT gözlenme olasılığı 8 kat artmaktadır

4,5 kilo almakla sistolik basınç erkeklerde 4.4 mmHg, kadınlarda 4,2 mmHg artar

Obeziteyle, HT ve kalp hastalığı riski artmaktadır.

Dolaşan kan hacminin artması, artmış vazokonstrüksiyon ve kalp atım hacmindeki artış obezitede HT gelişiminde rol oynamaktadır.

Kalan, I. Yeşil, Y. mised • sayı 23–24 • mayıs 2010; 79.

Dünya Sağlık Örgütü; hipertansiyon, kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları başta olmak üzere obezite, diyabet ve bazı kanser türlerinden korunmak ve kemik sağlığını olumsuz etkilememek amacıyla günlük olarak tüketilmesi gereken tuz miktarını günde 5 gram olarak önermektedir.

2008 yılında Türkiye Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği’nin yaptığı ve ülke genelini yansıtan “Türk Toplumunda Tuz Tüketimi Çalışması”na göre tuz tüketimimizin günde 18 gram olduğu belirlenmiştir.

Sağlık Bakanlığı

OBEZİTE VE BÖBREK HASTALIKLARI

Beden Kütle İndeksi ve GFR Azalması

Risk Factors for Progression in Patients with Early-stage Chronic Kidney Disease in the Japanese Population. Inter Med 47: 1859-1864, 2008

2012 olgu5 yıl takip

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA OBEZİTE VE RENAL HASAR

Kazunari K. J. Pediatric, 2010; 156:342-343.

Obezite çocukluk ve erişkin çağında renal hasar için bağımsız risk faktörüdür

OBEZİTE VE SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI

Göğüs duvarında ve karında aşırı miktarda yağ birikimi solunum hareketlerini kısıtlayabilir.

Morbid obezlerde vücut kütlesi, oksijen tüketiminde artışa ve karbondioksit birikimine yol açar. Bu hastalarda solunum işi artar, toraks kompliyansı azalır. Bu şekilde solunumun elastik işi artmakta ve vital kapasite, total akciğer kapasitesi, fonksiyonel residüel kapasite ve ekspiratuar rezerv volüm azalmakta, solunum volümü küçülmektedir.

Klinikte, hastaların beslenme açısından değerlendirilmesinde, Beden Kütle İndeksi (BKİ, kg/m2), dolayısıyla vücut ağırlığının tek başına değerlendirilmesi yeterli olmayabilir. Çünkü bu hastalarda, total ağırlık normal görünmesine karşın, yaygın olarak sıvı tutulumuna (ödem) bağlı olarak, yağsız doku kütle (kas) kaybı vardır. Bu nedenle hastanın analiz edilmesi önemlidir.

Hastaya uygun ilaç tedavisi ve diğer tıbbi yöntemlerin enerji ve sıvı gereksinimini etkileyeceği unutulmamalıdır.

OBEZİTE VE UYKU APNE SENDROMU

Uyku apnesi; aşırı kilolu, özellikle karın bölgesi yağlanması daha fazla ve boyunda yağlanma olan bireylerde daha çok görülür.

Uyku apne sendromu HT, pulmoner hipertansiyon ve sağ kalp yetmezliği gelişiminde rol oynamaktadır.

Bray GA. Medical consequences of obesity. j Clin Endocrinol Metab. 89:2583-9, 2004.Jensen MD. Obesity. In: Cecil Medicine, 23rd Edition. Editors: Goldman L, Ausiello D. Elsevier,

PA, USA: 1643-1652, 2008.

OBEZİTE VE GİS

Reflü özofajit, safra taşı sıklığı yine yağlı karaciğer ve non-alkolik steotohepatit (NASH) sıklığı obezite ile artmaktadır. NASH siroza ilerleyip ölümcül seyredebilir. Kilo verilmesi ve insülin direncinin azaltılması ile ilerleme engellenebilir.

Bray GA. Medical consequences of obesity. j Clin Endocrinol Metab. 89:2583-9, 2004.Jensen MD. Obesity. In: Cecil Medicine, 23rd Edition. Editors: Goldman L, Ausiello D.

Elsevier, PA, USA: 1643-1652, 2008.

OBEZİTE VE GENİTOÜRİNER SİSTEM

Siklus bozuklukları Polikistik over sendromu

Polikistik over sendromunda (PKOS) androjen fazlalığı, tüylenme artışı, ovulatuar bozukluk (düzensiz menstrüel siklus, menstrüel siklusun olmaması) ve overlerde polikist varlığı görülmektedir. PKOS’u olan kadınların %30-70’inde obezite mevcuttur.

Vrbikova J, Hainer V. Obesity and polycystic ovary syndrome. Obes Facts. 2:26-35, 2009. Epub 2009 Feb 10. Review.

OBEZİTE VE KANSER

Obezitede adipoz doku artar adipoz doku disfonksiyonu

Obezite insülin direnci

adipokin ve inflamatuar sitokinin aşırı üretimi

KARSİNOGENEZİS

Dönmez, N., Yıldırım, M., Arslan, P. Obezite ve Kanser, 2012; 9.

Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Kanser Araştırmaları Temsilciliği, obezite ve fiziksel aktivite yetersizliğinin %20-25 oranında meme, kolon, endometriyum ve özefajial kanserlere yakalanma riskini arttırdığını göstermiştir.

Dönmez, N., Yıldırım, M., Arslan, P. Obezite ve Kanser, 2012; 10.

OBEZİTE VE EKLEM HASTALIKLARI

Bel ağrısı toplumda hekime başvuru nedenlerinin başında gelir, özellikle abdominal obeziteninabdominal obezitenin bel ağrısı sıklığını arttırdığı bilinmektedir

Teorik olarak;ekleme binen yük ne kadar fazla ise kıkırdak sorunları ve ağrı da o derecede fazla olur

Obez hastalarda eklem yüzlerinin aşınma hızları ve miktarları, normal kilolu hastalara göre daha fazladır

Obez hastalarda yük taşıyan eklemlerde osteoartroz da daha fazladır

ABDOMİNAL OBEZİTE

Metabolik sendromun ana unsuru olan Abdominal obezite

Kadın > 88 cm Erkek > 102 cmobezite, HT, DM, dislipidemi, kalp damar

hastalığı açısından risk grubunda bulunanlar bir programa alınmalıdır

Obezite Nasıl Saptanır?

1- Beden Kütle İndeksi (kg/m2)

Vücuttaki yağ miktarı ile ilgili bilgi vermekte,yağın bulunduğu bölge ve dağılımıyla ilgili bilgi vermemektedir.

2- Bel çevresi (cm) / Kalça çevresi (cm) Oranı

3- Bel Çevresi Ölçümü Yağın bulunduğu bölge ve yağın dağılımı

kronik hastalık ile ilişkilendirilmektedir.

Yetişkinlerde obeziteye bağlı hastalık oluşma riski ve bel çevresi ölçümleri

ÇOCUKLARDA VE ADÖLESANLARDA OBEZİTENİN TESPİTİ

OBEZİTENİN TEDAVİ YAKLAŞIMLARI

Beslenme tarzı değişikliği Fiziksel egzersizlerin alışkanlık haline

getirilmesi Davranış tedavisi Psikolojik destek Günlük kalori alımı 0.5-1 kg/hafta ağırlık kaybını

sağlayacak şekilde düzenlemek Enerji alımını harcanandan daha az hale

getirmek Mevcut hastalıkları varsa tanıya uygun

beslenme tedavisi sağlamak

UNUTULMAMALIDIR

Obezite tekrar ortaya çıkma potansiyeline sahip ve uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç duyan kronik bir durumdur.