qeTevan lafaCi 22 maisi, 2012

G saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti

nawili I. ekonomikuri regulirebis koncefciis reforma – deregulirebidan ukeTesi regulirebisaken (2-11)

nawli II: konkurenciis kanoni da politika (12-35) saerTaSoriso wesebi da principebi konkurenciis sferoSi

da saqarTvelos valdebulebebi (12-13) evrokavSiri da saqarTvelo (14-19) arsebuli viTareba: moqmedi kanonisa da kanonproeqtis

(zogadi mimoxilva) -20-33 problemebi da gamowvevebi 34-35 konkurenciis kanonisa da institutis ganviTarebis

koncefcia (ZiriTadi mimarTulebebi)

ეკონომიკური რეგულირების მიზანია საჯარო ინტერესების დაცვა, კონკურენციის განვითარების ხელშეწყობის გზით სამეწარმეო აქტივობის ზრდა, და საზოგადოების ეკონომიკური კეთილდღეობის ამაღლება.

დასახული შედეგის მიღწევა ნაკლები რეგულირების ტვირთითა და უფრო ეფექტური გზებით, მთავრობებს უბიძგებს მარეგულირებელი სისტემის მუდმივი სრულყოფისაკენ

არსებული სიტუაციის ობიექტური შეფასება და კონკრეტული ცვლილების მიზნის სწორი იდენტიფიკაცია პირველი ნაბიჯია უკეთესი რეგულირებისაკენ.

პრაქტიკა ადასტურებს, რომ ხშირად მარტივი მექანიზმების გამოყენებით რეგულირებას მეტი სიკეთის მოტანა შეუძლია ვიდრე საერთოდ უარის თქმას რეგულირებაზე.

regulirebis miznebi, formebi, wesebi da institutebi

დარგობრივი რეგულირების ძირითადი მიზანი მონოპოლიური ფირმების შესაძლო ზემოქმედებისა და თვითნებობისაგან მომხმარებელთა დაცვა, დარგში კერძო სექტორის ეფექტიანი ფუნქციობა და კონკურენციის განვითარების ხელშეწყობა

ამ პროცესის ობიექტურად წარმართვა მოითხოვს რეგულატორის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობას

damoukidebeli dargobrivi maregulireblebi da konkurenciis organoebi (mizanSewoniloba, uflebamosilebaTa ganawileba, damoukideblobisa da angariSvaldebulebis balansi da sxva)

urTierTiobebis koordinacia

დერეგულაციიდან და მთავრობის როლის შემცირებიდან ვექტორის გადატანა - რეგულირების ხარისხის მენეჯმენტზე

რეგულირების ხარისხის განმსაზღვრელi ელემენტებi; ადმინისტრაციული სიმარტივე, რეგულირების გავლენის ანალიზი, ტრანსპარენტულობა (ცხადი, მარტივი წესები, მაქსიმალური საჯაროობა აღსრულების პროცესებისა) და ორმხრივი კომუნიკაცია; ალტერნატიული საბაზრო მიდგომების გამოყენება; სამართლიანობა და ანგარიშვალდებულება. კონკურენციის პრინციპებთან შესაბამისობა; სამართლებრივი უსაფრთხოება (სამართლიანი და პროგნოზირებადი აRსრულება); ლეგიტიმურობა, ეფექტიანობა, სათანადო ცოდნა და გამოცდილება

ჩვენ ვცხოვრობთ დერეგულირების ხანაში რეგულირება ცუდია ბიზნესისათვის და შესაბამისად

რაც ნაკლებია მით უკეთესია ქვეყნები ახორციელებენ რეფორმებს მხოლოდ

იმიტომ, რომ მათ ამის გაკეთებას აიძულებს გლობალიზაცია

რეგულირება საშუალებაა მთავრობისათვის ბიზნესის გასაკონტროლებლად

90-იანი წლებიდან რეგულირება უფრო სწრაფად იზრდება ვიდრე მთავრობის სხვა ფუნქციები;

ყველა ინდიკატორის მიხედვით რეგულირებადი ქვეყანა იზრდება და არა პირიქით;

ლიბერალიზება ითხოვს მეტ რეგულირებას ბაზრის გაფართოებასთან ერთად;

რეგულირების მიზანია კონკურენციული ბაზრის წარმოქმნა სოციალური კეთილდღეობის ფარგლებში;

საკუთრების ფორმის შეცვლა არასაკმარისია, რეგულირებამ უნდა მოახდინოს ჩავარდნების კორექცია, არასაბაზრო ღირებულებების, ბაზრის ჩავარდნებისა და თვით ბაზრების კორექცია;

სუსტი და არაადექვატური მარეგულირებელი სტრუქტურები საშუალებას აძლევს საბაზრო ძალუფლების მქონეთ მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებისა, ნოყიერ ნიადაგს ქმნის კორუფციისათვის, ანადგურებს მომხმარებლისა და ინვესტორის ნდობას რეფორმებისა და ბაზრისადმი და უფრო მეტად არღვევს, ვიდრე ქმნის, ეკონომიკურ ღირებულებებს;

arc Tu iSviaTad regulireba ver uzrunvelyofs dasaxul miznebsa da mosalodnel Sedegebs (arCevanis gafarToeba, ukeTesi xarisxi, xelmisawvdomoba, fasis Semcireba). mizezTa Soris saxeldeba Semdegi:

ქვეყნები არეგულირებენ, მაგრამ არეგულირებენ ცუდად; შეზავება ზერეგულირების, ნაკლები რეგულირების, ცუდად

რეგულირებისა (მარეგულირბელი ინსტიტუტების არაეფექტიანობასთან ერთად).

დერეგულირება არასაკმარისი პრინციპია ბაზრის რეალური რეფორმებისათვის, წამყვანი პრინციპია რეგულირების ხარისხი

xarisxiani regulirebisaTvis aucilebelia არა didi, an პატარა , არამედ “smart” მთავრობა

ინსტიტუციურმა რეფორმებმა უნდა გააძლიეროს ბაზარიც და სახელმწიფოც

რეგულირების რისკის შემცირება მეტი გაურკვევლობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის გზით”

sazogadod reformebis mamoZravebeli qveynis Sida saWiroebebia

rac Seexeba sargebels xarisxiani regulirebisa: momxmareblis keTildReoba, ekonomikis zrda, investiciebisa da inovaciebis waxaliseba, samuSao adgilebis Seqmna da sxva

ZiriTad Sedegebs Sorisaa: arCevanis gafarToeba, fasebis Semcireba, mTliani Sida produqtis zrda da sxva

ganviTarebis etapebi, kanonebi da institutebi რამდენად ეფექტურია დარგობრივი რეგულირების ქართული

მოდელი? არიან თუ არა საქართველოს მარეგულირებელი ინსტიტუტები

რეალურად დამოუკიდებლები? ითვალისწინებს თუ არა რეგულირების ქართული მოდელი

სახელმწიფო რეგულირების სისტემისა და კონკურენციული პოლიტიკის მთლიანობას?

ramdenad uzrunvelyofilia regulirebis miznebi ramdenad efeqturia qarTuli modeli danaxarjebis

TvalsazrisiT?

ინსტიტუციონალური მოდელიs gaumjobesebam saqarTveloSi მეწარმის და არც მომხმარებლისათვის ბევრი ვერაფერი შეცვალა (შესაძლოა

ითქვას პირიქითაც, ჯერჯერობით ის პრობლემებიც კი ვერ გაანეიტრალა რაც გარდამავალი პერიოდის ისედაც დამძიმებულმა ყოფამ გამოიწვია).

რეგულირების არსებული სისტემა ვერ უზრუნველყოფს რეფორმების მიზნების და მოსალოდნელი შედეგების (მომხმარებელისათვის გარანტირებული ხარისხის სასიცოცხლოდ აუცილებელი მომსახურების ხელმისაწვდომობას, უწყვეტობას და დარგში კერძო სექტორის ეფექტიან ფუნქციობას) მიღწევას; problemaTa Sorisaa: მოუწესრიგებელი აღრიცხვიანობა, მოულოდნელი გათიშვები, კოლექტიური მრიცხველები, კოლექტიური ჩაჭრები, დაუსაბუთებლად მაღალი ტარიფები, მომსახურების დამატებითი პირობების დაწესება და სხვა;

დღემდე პრობლემად რჩება მარეგულირებელი ორგანოების რეალური დამოუკიდებლობა da miukerZoebloba, , interesTa konfliqtebi, sazogadoebis mimarT angaSvaldebulebisa da სხვა საკითხებიც.

არსებობს ტრანსპარენტულობისა და ღიაობისა და ორმხრივი კომუნიკაციის პრობლემებიც, რაც ობიექტური გადაწყვეტილების შემთხვევაშიც კი, იწვევს საზოგადოების ფართო ფენების უნდობლობას.

ეკონომიკური რეგულირების სისტემის არაეფექტიანობაზე მიუთითებს საქართველოს სასაქონლო ბაზრებზე შექმნილი მდგომარეობა, რაც ბაზრების მონოპოლიზაციის ტენდენციებსა და მომხმარებელთა უფლებების იგნორირების ფართო მასშტაბებში გამოიხატება.

ლიბერალიზებულ ინფრასტრუქტურულ სფეროებში დღემდე განსაკუთრებით აქტუალურია საბაზრო ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების პრობლემა.

ეს პრობლემა განსაკუთრებით აქტუალურია ,,სოციალურად მგრძნობიერე სფეროებში”, როგორიცაა ტრანსპორტი, კომუნიკაციები, წყალმომარაგება, ენერგორესურსების მიწოდება და სხვა.

arsebuli viTareba dRis wesrigSi ayenebs ekonomikuri reformis Sedefgebis Sefasebisa da maregulirbeli sistemis reformis aucileblobas

კომპლექსური მიდგომა რეგულირებისადმი ტექნოლოგიური მიღწევებისა და დარგის განვითარების შუქზე

;რეგულირების საჭიროების მინიმიზაცია რეგულატორის ადაპტირება ცვლილებებთან კონკურენციული პოლიტიკის მთლიანობისა და

თანმიმდევრულობის უზრუნველყოფა ეკონომიკური რეგულირების სისტემის მთლიანობა arsebiTia regulirebis riskis Semcireba. gamWvirvaloba da

regulirebis Sedegebis/gavlenis analizi rgulirebis riskis Smcirebis ziriTadi meqanizmebia

aucilebelia reformebis Tanmdevi riskebis acileba

saerTaSoriso doneze aRiarebul konkurenciis principebi, maT Soris biznesis SemzRudavi praqtikis saxelmwifo kontrolis (WTO, EU, OECD, UNCTAD) wesebi saxelmwifoebs avaldebulebs:

miiRon, srulyon da efeqturad ganaxorcielon Sesabamisi sakanonmdeblo aqtebi

daafuZnon kanonmdebloba konkurenciis Semzudavi qmedebebis aRkveTisa da efeqturi regulirebis principebze

uzrunvelyon aradiskriminaciuli midgoma yvela sawarmosadmi

srulyon kanonis iZulebiTi aRsrulebis RonisZiebebi

1. შეთანხმება partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb (PCA, 1996)

2. FTA SeTanxmeba Tavisufali vaWrobis Sesaxeb3. evrokomisiis faqtebis damdgeni misiis

daskvnebi4. DCFTA SeTanxmeba Rrma da yovlismomcveli

Tavisufali vaWrobis Sesaxeb5. evrosabWos (kopenhagenis sabWo 1993)

kriteriumebi

SeTanxmebis Tanaxmad gansazRvruli mimarTulebebi (44-e muxli), romlebzec unda gamaxviles gansakuTRebuli yuradReba sakonkurencio samarTlis evrogaerTianebis kanonmdbelobasTan harmonizaciis procesSi:

“SeTanxmebebi da sawarmoTa gaerTianebebi da SeTanxmebuli qmedebebi, romlebmac SeiZleba gamoiwvion konkurenciis aRkveTa, SezRudva an darRveva

kompaniis mier bazarze dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyeneba

saxelmwifo daxmareba, romelmac SesaZloa gamoiwvios konkurenciis darRveva

komerciuli xasiaTis saxelmwifo monopoliebi, saxelmwifo sawarmoebi an specialuri eqskluziuri uflebebis mqone

sawarmoebi sakonkurencio kanonebis gamoyenebis da masTan

Sesabamisobis uzrunvelyofis Semowmeba da kontroli”.

kriteriumebi konkurenciis sferoSi gamoxatulia EUEU principSi, rom kandidati qveynebi CaiTvlebian mzad gawevrianebisaTvis, Tu maTi kompaniebi da sajaro uwyebebi miCveuli arian konkurenciul disciplinas, anu wevri qveynebis analogiur konkurenciis kulturas gacilebiT adre gawevrianebamde. am principebis Sesasruleblad gawverianebis msurvel qveynebs moeTXovebad rom gawevrianebis SeTanxmebis procesis daiwyebamde uZrunvelyon:

aucilebeli sakanonmdeblo CarCo Sesabamisi/adeqvaturi administraciuli simZlavreebi (anu

kargad funqcionirenbadi konkurenciis ofisi) da konkurenciis kanonmdbelobisa aRsrulebis sando istoria

konkurenciuli politikis roli ekonomikis zrdisa da sazogadoebis keTildReobisaTvis da saqarTvelos miswrafeba evroatlantikur struqturebSi integraciisaken da saqarTvelos bazrebis monopolizaciis gamokveTili tendenciebi dRis wesrigSi ayenebs saqarTveloSi konkurenciuli politikis gajansaRebis aucileblobas da Sesabamisad zrunvas misi iseTi elementebis uzrunvelyofaze, rogoricaa:

_ konkurenciis cxadi da prognozirebadi wesebis arseboba, _ maT dacvaze efeqturi saxelmwifo zedamxedveloba _ da aRsrulebis sando da gamWvirvale praqtika.

saerTaSoriso saukeTeso praqtika konkurencias ganixilavs, rogorc ekonomikuri zrdisa da sazogadobis keTildReobis mniSvnelovan faqtors.

konkurenciuli politikis ganmtkiceba ki rogorc ganviTarebul, aseve ganviTarebad qveynebSi ganixileba reformebis sakvanZo mimarTulebad, aRniSnulze miuTiTebs rogorc saerTaSoriso organizaciebis saqmianoba am mimarTulebiT, aseve sazRvargareTis 100-ze meti qveynis konkurenciuli rejimebi da maTi ganmtkicebis mizniT gadadgmuli nabijebi saerTaSoriso organizaciebis saqmianoba

sawinaaRmdego argumentebi: konkurenciuli regulireba umizno biurokratiuli tvirTia da dRevandel pirobebSi igi saWiro araa; kanonmdeblobas misi araefeqturi aRsrulebis pirobebSi azri ara aqvs da misi gauqmeba sjobs; regulacia inovaciebisa da adgilobrivi kompanioebis zrdis Semaferxebeli faqtoria, da sxva.

miuxedavad zemoaRniSnulisa, saqarTvelos kanoni (2005) da politika

ar iTvaliswinebs konkurenciisa da momxmarebelis problemebs saqarTveloSi da maTi gadaWris meqanizmebs konkurenciuli kanonmdeblobis farglebSi

ar Seesabameba qveynis saerTaSoriso SeTanxmebebiT nakisr valdebulebebs da saerTaSoriso doneze aRiarebul biznesis SemzRudavi praqtikis saxelmwifo kontrolis wesebsa da principebs

qveyanas ar gaaCnia konkurenciis procesebis damcavi sakanonmdeblo baza, arc Sesabamisi instituti da arc aRsrulebis sando praqtika.

saqarTveloSi konkurenciuli politikis roli ekonomikuri reformebis procesSi saerTod ugulvebelyofilia. G

kanoni ar vrceldeba biznesis SemzRudavi praqtikis iseT formebze, rogoricaa: anti-konkurenciuli SeTanxmebebi, monopoliuri mdgomareobis borotad gamoyeneba, sabazro Zalauflebis koncentracia (Serwymebi da gaerTianebebi)

kanoni aregulirebs mxolod samTavrobo struqturebis antikonkurenciul qmedebebs, maT Soris krZalavs ekonomikur agentTa diskriminacias saxelmwifo daxmarebebis procesSi. Tumca am TvalsazrisiTac kanoni imdenad araTanmimdevrulia, rom faqtobrivad gamoricxavs aRniSnuli normebis praqtikaSi efeqtur gatarebas.

antimonopoliuri regulirebis sistema saqarTveloSi mxolod eleqtronuli kominikaciebis Sesaxeb, Tumca komunikaciebis maregulirebeli komisiis umoqmedobis, Tu pasiurobis pirobebSi qmnis cxad riskebs karteluri SeTanxmebebis, monopoliuri faswarmoqmnisa da antikonkurenciuli Serwymebis saxiT (ukanasknel wlebSi gaxmaurebuli davebi: internetproviderebis, media konkurenciis sakiTxebi, sareklamo bazris monopolizeba da sxva faqtebi)

saqarTvelos antimonopoliuri organo, miuxedavad 2010 wels evrokavSiris moTxovniT miniWebuli damoukidebeli statusisa, 2005 -2012 wlebSi mxolod nominalurad arsebobda 5-6 kaciani sagentos saxiT da fatqobrivad umoqmedo iyo

konkurenciuli politika fragmentirebulia dargobrivi niSniT ar arsebobs dargobriv regulatorebTan TanamSromlobisa da saqmianobis efeqturi sakoordinacio meqanizmi

saqarTvelos prezidentis kritikul gamosvlas sasaqonlo bazrebis monopolizaciis winaaRmdeg , garda erTjeradi qmedebebisa, Semdgomi konkretuli RonisZiebebi da sistemuri Sedegi ar mohyolia.

saqarTvelos mTavrobis konkurenciuli strategia (2010) sakmaod progresuli xasiaTisaa, Tumca kanonproeqtis Sinaarsis gaTvaliswinebiT, SesaZloa qaRaldze darCes

konkurenciis Sesaxeb axal kanonis proeqti seriozuli gadamuSavebas miiTxovs. (konkretuli SeniSvnebi gamovxate biznesisa da kvlevevbis centrSi gamarTul RonisZiebaze 2011 wlis 3 oqtombers)

konkurenciuli politikis gajansaRebis gareSe saqarTvelos bazari SesaZloa ganviTardes klanuri principiT da gadaiqces ukve damkvidrebuli Zalebis antikonkurentul qmedebebis asparezad (niSnebi ukve saxezea: monopolizebis mzardi tendenciebi da karteluri SeTanxmebebis niSnebi; arajansaRi konkurencia; momxmareblis SezRuduli arCevani; momwodeblis diqtati monopoliurad maRali fasebi da maTi sinqronuli cvlilebebi da sxva), rac grZelvadian perspeqtivaSi uaryofiTad aisaxeba

qveynis sainvesticio imijzec ekonomikuri ganviTarebis Sedegebzec momxmarebelTa keTildReobazec da evrokavSirTan integrirebis procesebze.

evrokavSiris moTxovniT ganxorcielebuli mimdinare reformebi

mTavrobis strategia @2010 damoukidebeli saagentos Seqmna 2010 kanonproeqti 2011 konkurenciis Sesaxeb axal kanonis proeqtis

seriozuli gadamuSavebas moiTxovs axali saagento amJamad dakompleqtebis

procesSia

upiratesoba: kanonproeqti, struqturuli elementebis TvalsazrisiT, srul SesabamisobaSia saeTaSoriso standartebTan

sakamaTo debulebebi da ZiriTadi problemuri areebi: gavrcelebis areali (muxli 1, pargrafebi4) da sxva kanonebis

upiratesoba (muxli 1, p.,5) mcire mniSvnelobis garigebebi (muxli 8 – es muxli, gansxvavebiT

saerTaSoriso praqtikisagan awesebs Zalian maRal zRvrul normebs. garda amisa, sxva qveynebis kanonmdbelobasi calsaxadaa miTiTebuli rom gamonaklisebi ar vrceldeba kartelur garigebebze, aRniSnulze cveni proeqti “dums”))

gamonaklisebi da maTi daSvebis SesaZleblobebi ( muxlebi 9, p.2 da p3; muxli 12, p.2/b,f,g da sxva)

prioritetebis gansazRvra (muxli 19) saCivris ganxilvaze safasuris daweseba da sxva.

აკრძალვები არ ვრცელდება შეთანხმებებზე, თუ: - ჰორიზონტალური შეთანხმებების მხარეთა

მაქსიმალური ერთობლივი წილი შესაბამის ბაზარზე არ აღემატება - 25%;

- ვერტიკალური შეთანხმების, თითოეული მხარისათვის მაქსიმალური საბაზრო წილი არ აღმატება - 40%;

- ხელშკრულების ხასიათის დადგენა რთულია - მხარეთა ერთობლივი წილი - მაქსიმალური 40%.

არსებული მიდგომა ეწინააღმდეგება საერთაშორისო პრაქტიკას; კანონპროექტით გათვალისწინებული ზღვრული ნორმები ძალიან

მაღალია და განსხვავებით სხვა ქვეყნებისაგან, ეს გამონაკლისები ვრცელდება ყველა სახის შეთანხმებებზე და ხელშეკრულებეზე, მათ შორის კარტელურზეც (ფასების ფიქსაცია, ბაზრების დაყოფა, სატენდერო შთანხმებული პირობების შეთავაზება;

გამონაკლისებისადმი ასეთი მიდგომა საზიანოა საქართველოს ბაზრისათვის. ის კიდევ უფრო გაზრდის კარტელური და სხვა სახის ანტიკონკურენციული შეთანხმებების რაოდენობას;

ამდენად, აუცილებელია ამ მუხლის სერიოზული გადამუშავება.

საერთაშორისო პრაქტიკაში ანალოგიური ნორმები ძირითადად 5-15 პროცენტის ფარგლებშია.

ამასთან გასათვალისწინებელია, რომ არც ერთი ქვეყანა არ ავრცელებს ამ გამონაკლისებს კარტელურ შეთანხმებებზე, როგორიცაა ფასების ფიქსაცია, ბაზრების ან მომხმარებელთა დანაწილება კონკურენტებს და შეთანხმებული სატენდერო პირობების შთავაზება.

კანონპროექტი კი საკითხზე ”დუმს”.

პრიორიტეტულ მიმარTულებებს ამტკიცებს მთავრობა (სავარაუდოდ თავადვე განსაზღვრავს);

სააგენტო საჩივრებსაც კი მხოლოდ ამ პრიორიტეტების ფარგლებში იხილავს.

კომენტარი: - კანონის გავრცელების არეალის შეზღუდვის

კიდევ ერთი საშუალება?- სააგენტოს დამოუკიდებლობის საკითხი???

kanonproeqtiT gaTvaliswinebuli mravali daSveba da gamonaklisi (m.8, 9, 12, 19) sakmaod bundovans xdis antikonkurenciuli qmedebebis dauSveblobis, prevenciisa da aRkveTis mizniT kanonproeqtiT gaTvaliswinebuli wesebis saTanado aRsrulebis perspeqtivas.

saagento uflebamosilia ama Tu im qmedebebze mxolod mTavrobis mier dadgenili prioritetebis farglebSi, (romlebic periodulad icvleba, ix. muxli 19). aRniSnuli qmnis biznesisaTvis araprognozirebadobis gancdas kanonis aRsrulebasTan dakavSirebiT da kiTxvis niSnis qveS ayenebs konkurenciis saagentos deklarirebul damoukideblobasac da kanonis efeqtiani aRsrulebis perspeqtivasac.

მრავალი დაშვება, გამონაკლისი და მთავრობის აქტიური როლი კანონის ინტერპრეტაციასა და აღსრულებასთან დაკავშირებით ეჭვქვეშ აყენებს კანონის აღსრულების ეფექტიანობას, სააგენტოს დეკლარირებულ თავისუფლებას და ბადებს გაურკვევლობისა და არაპროგნოზირებადობის განცდას;

აუცილებელია პროექტის სერიოზული გადამუშავება წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამ ეტაპზე ფორმალურად დაკმაყოფილდება ევროკავშირის მოთხოვნები (გვექნება კანონიც და დამოუკიდებლობის სტატუსის მოქნე ინსტიტუტიც თუმცა დამოუკიდბლობის შესაბამისი ატრიბუტების გარეშე) და არაფერი არ შეიცვლება კონკურენციული გარემოს გაჯანსაღების თვალსაზრისით.

ekonomikuri regulirebis sistemis kompleqsuri Tanmimdevruli reformis aucilebloba moiTxovs Zlier politikur nebasa da reformatorTa maRalkvalificiur gunds xelisuflebaSi, romelic SeZlebs ekonomikurad dasabuTebuli gadawyvetilebebis miRebas qveynis grZelvadiani ekonomikuri interesebis da ara moklevadiani efeqtebisa da calkeuli jgufebis interesebis gaTvaliswinebiT.

reformis ori scenari: konkurenciis politikis reforma, rac raTqma unda gamoiwvevs

Sesabamis cvlilebebs saxelmwifo marTvis sistemaSi; konkurenciuli politikis reforma xdeba dargobrivi reformebis axal

talRasTan erTad, pirvel rigSi ki regulirebis sferodan rigi konkurenciuli segmentebis gamoyvanisa da sxva cvlilebebis fonze (Tumca es Zalze sakamaTo versiaa da mosalodnelia, rom eqneba seriozuli winaaRmdegobebi maregulirebeli struqturebis, maTi lobistebisa da bazarze ukve damkvidrebuli kompaniebis mxridan).

aucilebeli sakanonmdeblo cvlilebebi (minimaluri paketi, romelic politikuri nebis pirobebSi uzrunvelyofs kanonis amoqmedebas misi miRebidan uaxloes periodSi).

aRmasrulebeli institutis formireba zrunva konkurenciuli politikis aRsrulebisaTvis

aucilebeli infrastruturis ganviTarebaze dasawyisisaTvis resursebis koncentracia iseT

saqmeebze, sadac maRali Sesasvleli barierebia da maRali fasebia da romeli saqmidanac momxmarebeli miirebs met sargebels.

imavdroulad aucilebelia daiwyos kompleqsuri programa kanonis miznebSi, amocanebSi da arsrulebis meqanizmebSi sazogadoebis gatviTcnobierebis mizniT.

konkurenciis saagentos instituciuri SesaZleblobebis gaZliereba

kanonmdeblobis srulyofa, meoradi kanonmdeblobis ganviTareba

kanonis aRsrulebis meqanizmebisa da procedurebis srulyofa

advokatirebis, monitoringisa da iZulebiTi aRsrulebis RonisZiebebis gaaqtiureba

aRsrulebis praqtikis gaaqtiureba, perioduli analizi, TviTSefaseba da angariSgeba

aucilebelia gagrZeldes konkurenciuli politikis reforma dargobrivi reformebis axal talRasTan erTad (regulirebis sferodan rigi konkurenciuli segmentebis gamoyvanisa da sxva cvlilebebis fonze

sxva

კონკურენციული პოლიტიკის კრიზისი და დარგობრივი რეგულირების სისტემის არაეფექტიანობა (მათ შორის დანახარჯების გათვალისწინებით) დღის წესრიგში აყენებს ეკონომიკური რეგულირების სისტემის სერიოზული რეფორმების აუცილებლობას. ეს უკანასკნელი კი საჭიროებს ძლიერ პოლიტიკურ ნებასა და რეფორმატორთა მაღალკვალიფიციურ გუნდს ქვეყნის ხელისუფლების უმაღლეს ეშელონებში (უშუალოდ პრეზიდენტის ან პარლამენტის დაქვემდებარებაში), გუნდს, რომელიც დღევანდელი პრობლემების სიმწვავის მიუხედავად, შეძლებს ეკონომიკურად დასაბუთებული, რეფორმატორული გადაწყვეტილებების მიღებას ქვეყნის გრძელვადიანი ეკონომიკური ინტერესების და არა მოკლევადიანი ეფექტების გათვალისწინებით. წინააღმდეგ შემთხვევაში რეფორმებზე გაწეული შრომა და დანახარჯი უმიზნო და უშედეგო ფორმალობად გადაიქცევა.

არსებული ვითარებისა და ეკონომიკური რეგულირების საერთაშორისო ტენდენციების გათვალისწინებით, შესაძლოა განხილულ იქნეს ორი ალტერნატივა:

უახლოეს პერსპექტივაში კონკურენციის კანონისა და სააგენტოს სრულყოფა. საშუალო ვადაში მეორადი კანონმდებლობის განვითარება, კონკურენციული პოლიტიკის მათ შორის აღსრულების პოლიტიკის თანმიმდევრული გაჯანსაღება და ეფექტურობის ამაღლება.

კონკურენციული პოლიტიკის რეფორმის განხორციელება ზოგადად ეკონომიკური რეგულირების პოლიტიკის რეფორმის ფარგლებში, დარგობრივი რეფორმების ახალ ტალღასთან ერთად.

კანონმა კონკურენციის შესახებ უნდა უზრუნველყოს ანტიკონკურენციული ქმედებების პრევენცია და აღკვეთა და ამ მიზნით შექმნას სათანადო მექანიზმები კონკურენციის წესებისა და პრინციპების არადისკრიმინაციული და თანმიმდევრული გამოყენებისათვის.

კონკურენციის სააგენტოს დიზაინი თანამდებობაზე დანიშნვის და გათავისუფლების პროცედურები იძულებითი აღსრულების მექანიზმები (სანქციები და სხვა)

გადაწყვეტილებების გასაჩივრების პროცედურები და სხვა. კონკურენციის შესახებ საკანონმდებლო კანონის ძირითადი

დებულებები კონცენტრირებული უნდა იყოს ფირმათაშორის შეთანხმებებზე, დომინირებული კომპანიების საქმიანობაზე მათი მდგომარეობის ბოროტად გამოყენების დაუშვებლობისა და აღკევეთის მიზნით, საბაზრო ძალაუფლების კონცენტრაციაზე (შერწყმები და შეძენები) და სხვა ორგანიზაციულ სტრუქტურულ ცვლილებებზე.

კანონის გავრცელების არეალი არ უნდა იყოს შეზღუდული სახელმწიფო მფლობელობაში არსებული კომპანიებით და სამთავრობო სტრუქტურების ანტიკონკურენციული ქმედებებით (საქართველოს გარდა კონკურენციის შესახებ ზოგადი კანონის მოქმედების არეალი არც ერთ ქვეყანაში არ შემოიფარგლება მხოლოდ სახელმწიფო კომპანიებითა და აღმასრულებელი ხელისუფლების ქმედებებით).

კანონის გამოყენების საფუძველი უნდა იყოს კონკრეტული ანტიკონკურენციული ქმედება და არა ის თუ ვინ ჩაიდინა იგი;

მოდელი -ვარიაციები შერცევა განპირობებულია კონკრეტული ქვეყნის სახელმწიფოებრივი

მოდელი, სოციალური, ეკონომიკური, პოლიტიკური და სხვა ფაქტორები.

უკანასკნელ წლების ტენდენციები ერთიანი (ინტეგრირებული/კომბინირებული) მოდელების გამოყენებისა.

ფართოვდება კონსენსუნსი კონკურენციის საკითხებზე პასუხისმგებელი ორგანოების უწყებრივი დამოუკიდებლობის სასარგებლოდ. სამი თავისუფლების პრინციპი; გადაწყვეტილების მიღების თავისუფლება, საბიუჯეტო დამოუკიდებლობა და საკადრო დამოუკიდებლობა. რეკომენდებულია, დამოუკიდებლობის ეს ელემენტები გამყარებული უნდა იყოს საკანონმდებლო დებულებებით.

კომისიური მოდელი - სამი- ხუთი კომისიონერით გააცნია როგორი მანდატი ექნება (კონკურენციის კანონი თუ კონკურენციის კანონი პლუს მომხმარებელთა დაცვის სახელმწიფო პოლიტიკა, მსგავსად აშშ და პოლონური მოდელებისა). მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, რომ ეს ორგანო პასუხისმგებელი იყოს მომხმარებელთა დაცვის პოლიტიკის გატარებაზეც (გარდა სურსათის უვნებლობასა და ხარისხთან დაკავშირებული საკითხებისა).

რაც შეეხება უფლებამოსილი პირების თანამდებობაზე დანიშნვას, მიზანშეწონილად გვესახება ეს პროცედურა განხორციელდეს - პრეზიდენტის (ცხდაია თუ პრეზიდენტი politikurad ნეიტრალური იქნება) და პარლამენტის მონაწილეობით

ეფექტიანი საჯარო მარეგულირებელი უწყება კონკურენციიდამოუკიდებლობა, ანგარიშვალდებულება, ტრანსპარენტულობა, მანდატის შესაბამისი დაფინანსება და სათანადო ადამიანური რესურსები, გასაჩივრების კარგად ორგანიზებული პროცედურები

კანონმა უნდა განსაზღვროს სააგენტოს დიზაინისისეთი ძირითადი ელემენტები, როგორიცაა

ა) სამართლებრივ სტატუსთან დაკავშირებული ელემენტები, ბ) სტატუსი უფრო ფართო სამთავრობო სტრუქტურაში და

აგრეთვე ბიზნესისა და მომხმარებელთა წარმომადგენლებთან ურთიერთობებში

გ) შიდა პროცესების ორგანიზაცია. გარდა ამისა ეფექტიანი პოლიტიკის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია არსებობდეს ცხადი სააპელაციო ნორმები და პროცესები

კანონი unda ითვალისწინებს პოლიტიკური, ორგანიზაციული და ფინანსური დამოუკიდებლობის ისეთ აღიარებულ მექანიზმებს (ელემენტებს), როგორიცაა:

ბ) თანამდებობაზე დანიშვნის ნათლად განსაზღვრული კრიტერიუმები

გ) ხელისუფლების აღმასულებელი და საკანონმდებლო შტოს მონაწილეობა თანამდებობაზე დანიშვნის პროცედურებში

დ) პასუხისმგებელი პირების (მაგ. აღმასრულებელი დირექტორი, ან კომისიის წევრები მოდელის გათვალისწინებით) დანიშნვას განსაზღვრული ფიქსირებული ვადით, რომელიც არ უნდა ემთხვეოდეს საარჩევნო ციკლს

ე) პასუხისმგებელ პირთა გათავისუფლების ფორმალური წესების არსებობას, მათ შორის თანამდებობიდან ვადაზე ადრე გათავისუფლების პირობებს;

სათანადო სტატუსი და აღმასრულებელი ძალაუფლება აღსრულების ეფექტიანი პრაქტიკის უზრუნველსაყოფად

აუცილებელია სათანადო სტატუსი და აღმასრულებელი ძალაუფლება.

ფინანსური რესურსები - დაფინანსების შესაძლო წყაროები და Tანმდევი რისკები

ბიუჯეტი ბიუჯეტი პლუს თვითდაფინანსება (თურქეთი) ხშირად ქმნის ზედმეტი

ინტერვენციების მიზნებისა და ამოცანების განსაზღვრა, პრიორიტეტიზაცია,

რესურსების სწორად განაწილება პრიორიტეტები - პრიორიტეტების განსაზღვრისას

გამოყენებული განსხვავებული მიდგომები.

ყოველივე ზემოაღნიშნულისა და ქართული რეალობის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ ქვეყანაში უნდა შეიქმნას და ფუნქციობდეს სათანადო რესურსებით (ფინანსური და საკადრო) უზრუნველყოფილი სხვა სამათავრობო სტრუქტურისაგან რეალურად დამოუკიდებელი (დისტანცირებული, მაგრამ არაიზოლირებული!) მარეგულირებელი ორგანო (არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს რა ერქმევა მას), რომლის ფუნქციებიც, საქმიანობის ძირითადი მიმართულებებიც, აღმასრულებელი უფლებამოსილებაც, დიზაინის ელემენტებიც, პროცედურული საკითხებიც და გადაწყეტილების გასაჩივრების პროცედურებიც მკაფიოდ იქნება განსაზღვრული საკანონმდებლო აქტებით.