ABSTRAK

Kajian ini adalah berkenaan dengan perkahwinan tanpa kebenaran mahkamah dan pendaftar atau

lebih dikenali dengan kahwin lari yang semakin meningkat peratusannya di Malaysia. Tujuan

kajian ini adalah untuk memahami definisi dan konsep perkahwinan tanpa kebenaran menurut

perspektif Islam dan peruntukan undang-undang di Mahkamah Syariah Malaysia. Perbincangan

secara lebih terperinci juga dibuat bagi menjelaskan faktor-faktor berlakunya perkahwinan tanpa

kebenaran di kalangan masyarakat masa kini. Kajian ini juga turut memeperlihat kesan atau

implikasi yang diperolehi akibat dari perkahwinan yang dilangsungkan tanpa kebenaran

mahkamah dan pendaftar. Selain itu, kajian ini juga melihat sejauh mana peruntukan dan

hukuman berkaitan perkahwinan tanpa kebenaran di bawah Akta atau Enakmen Undang-undang

Keluarga Islam Negeri-negeri di Malaysia dan hukum syarak.

Katakunci: Perkahwinan Tanpa Kebenaran, Kahwin Lari, Kesan, Implikasi

PENGENALAN

Institusi kekeluargaan bermula dengan terbentuknya sesebuah perkahwinan. Perkahwinan

menurut undang-undang Islam ialah satu kontrak sivil dan merupakan satu ibadah. Perkahwinan

boleh diadakan tanpa apa-apa istiadat atau prosedur tertentu.Islam tidak pernah mensyaratkan

supaya perkahwinan itu direkodkan dan didaftarkan sama ada secara rasmi ataupun tidak,

malahan tidak disyaratkan untuk ditulis. Sesuatu akad perkahwinan dianggap sah dan mengikat

sekiranya telah memenuhi segala rukun dan syarat yang ditetapkan oleh hukum syarak. Selain

itu, Islam tidak melarang perkahwinan dijalankan di mana-mana jua dan dalam keadaan apa

sekalipun, asalkan segala rukun dan syarat telah dipenuhi.

Malahan, atas kemudahan inilah, ada segelintir pasangan yang telah mengambil

kesempatan untuk melakukan perkahwinan tanpa kebenaran daripada pihak pendaftar dan

mahkamah. Perkahwinan tanpa kebenaran pendaftar dan mahkamah atau juga dikenali dengan

istilah ‘perkahwinan lari’ merupakan satu isu yang telah lama muncul di Malaysia, namun

sehingga kini isu ini masih belum dapat diselesaikan oleh pihak Pentadbir Agama atau

Mahkamah Syariah.

Akta atau Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Negeri-negeri di Malaysia telah

memperuntukkan beberapa sekatan dalam perlaksanaan perkahwinan bagi menjamin supaya

tidak berlakunya sebarang penyelewengan dalam perkara ini. Peruntukan ini telah disediakan

dalam bentuk prosedur perkahwinan. Di antara perkara-perkara yang terkandung dalam prosedur

ini ialah permohonan berkahwin, penetapan umur minimum, penentuan status perkahwinan,

perkahwinan dihadapan pendaftar perkahwinan bertauliah, penentuan tempat perkahwinan,

permohonan berpoligami dan pendaftaran perkahwinan. Prosedur dan pendaftaran perkahwinan

yang ditetapkan adalah untuk kemaslahatan dan kesejahteraan sosial. Walaupun peraturan yang

telah ditetapkan ini adalah tidak menjadi syarat sahnya sesuatu perkahwinan, namun

perlanggarannya menyalahi undang-undang yang telah ditetapkan.

DEFINISI PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

Menurut Kamus Dewan, perkahwinan tanpa kebenaran atau kahwin lari ialah perkahwinan

(pernikahan) pasangan lelaki dengan wanita (biasanya suka sama suka) yang dilakukan di tempat

lain tanpa disaksikan atau direstui oleh kaum keluarga (Abdul Manan Ismail, Arif Fahmi Md

Yusof, 2004: 11).

Selain itu, ia juga didefinisikan sebagai suatu perkahwinan yang tidak dipersetujui oleh

wali pengantin perempuan dan perkahwinan itu diakadkan oleh wali hakim tanpa kebenaran wali

dan tanpa kebenaran pendaftar mukim berkenaan (Md. Akhir Hj. Yaacob, Siti Zalikhah Md.

Noor, 1989: 53).

Terdapat beberapa pandangan ulama’ tentang perkahwinan tanpa kebenaran iaitu:

i. Jumhur ulama’ antaranya Umar, Ali, Ibn Mas’ud, Ibn Abbas, Abu Hurairah, Sa’id ibn al-

Musayyib, Hassan al-Basri, Syafie, Ibn Hazam dan Malik tidak membenarkan seseorang

wanita untuk melangsungkan perkahwinan tanpa keizinan wali.

ii. Imam Malik di dalam riwayat Ibn al-Qasim berpandangan bahawa seseorang wanita yang

berkedudukan di sudut harta atau kecantikan yang diminati ramai perlu mendapatkan

kebenaran wali untuk berkahwin. Manakala wanita yang tidak berkedudukan pula

dibenarkan untuk berkahwin tanpa persetujuan wali.

iii. Daud al-Zahiriyy pula berpandangan bahawa anak dara perlu mendapatkan keizinan wali

manakala janda tidak perlu mendapatkan persetujuan tersebut.

Di dalam Akta atau Enakmen Undang-undang Keluarga Islam di Malaysia tidak ada satu

definisi tentang perkahwinan tanpa kebenaran pendaftar dan mahkamah yang diperuntukkan.

Namun, secara umum ia boleh ditakrifkan sebagai satu perkahwinan yang tidak melalui satu

peraturan yang telah ditetapkan dan bertentangan dengan kehendak pihak-pihak tertentu atau

undang-undang yang telah ditetapkan. Selain itu, perkahwinan tanpa kebenaran ini juga boleh

dianggap sebagai perkahwinan yang tidak mengikut Akta atau Enakmen Undang-undang

Keluarga Islam dan tidak dipersetujui oleh wali pengantin perempuan. Perkahwinan ini diakad

oleh wali hakim tanpa persetujuan wali dan tanpa kebenaran pendaftar perkahwinan yang

berkenaan (Abdul Manan Ismail, Arif Fahmi Md Yusof, 2004: 12).

KLASIFIKASI PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

Perkahwinan tanpa kebenaran dapat dibahagikan kepada tiga iaitu perkahwinan dalam negara

tanpa kebenaran pendaftar, perkahwinan dalam negara tanpa kebenaran mahkamah dan pendaftar

dan perkahwinan luar negara tanpa kebenaran ataupun dipanggil kahwin lari.

a) Perkahwinan Dalam Negara Tanpa Kebenaran Pendaftar

Perkahwinan ini dilakukan di dalam negara tetapi tidak mendapat keizinan daripada pendaftar

disebabkan aspek-aspek tertentu. Perkahwinan ini juga tidak melalui satu peraturan yang telah

ditetapkan dan bertentangan dengan kehendak undang-undang yang telah ditetapkan (Abdul

Manan Ismail, Arif Fahmi Md. Yusof, 2004 : 11). Umpamanya diakadnikah oleh wali sendiri

tanpa kebenaran pendaftar, jurunikah tidak bertauliah dan perkahwinan sindiket.

Mana-mana perkahwinan tanpa kebenaran yang hendak didaftarkan di bawah Akta atau

Enakmen Undang-undang Keluarga Islam negeri-negeri hendaklah disahkan terlebih dahulu.

Ada juga pihak-pihak tertentu yang tidak bertanggungjawab untuk menikahkan pasangan dengan

tujuan komersial ataupun lebih di kenali sebagai “kahwin sindiket”. Pihak-pihak ini telah

meletakkan bayaran yang agak tinggi dan tidak menghiraukan sama ada perkahwinan yang

mereka sediakan itu memenuhi kehendak hukum syarak ataupun tidak. Apa yang penting bagi

mereka ialah pasangan yang terdesak dapat dikahwinkan.

b) Perkahwinan Dalam Negara Tanpa Kebenaran Mahkamah Dan Pendaftar

Perkahwinan ini dilakukan di dalam negara tetapi tidak mendapat keizinan daripada mahkamah

dan pendaftar disebabkan terdapat halangan tertentu. Contohnya, poligami tanpa kebenaran

mahkamah, pasangan yang berkahwin di bawah umur dan perempuan yang bercerai dengan

suami sebelum melakukan persetubuhan (janda berhias) kemudian ingin kahwin dengan lelaki

lain.

Mengikut Seksyen 8 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Negeri Selangor 2003 ada

menyatakan bahawa umur minimum untuk berkahwin iaitu “Tiada sesuatu perkahwinan boleh

diakadnikahkan di bawah enakmen ini jika lelaki itu berumur kurang daripada lapan belas tahun

atau perempuan itu berumur kurang daripada enam belas tahun kecuali jika Hakim Syarie telah

memberi kebenarannya secara bertulis dalam hal keadaan tertentu”. Oleh itu, bagi pasangan yang

hendak berkahwin di bawah umur, mestilah mendapat kebenaran bertulis daripada Hakim Syarie

dan jika tidak berbuat demikian maka disabitkan kesalahan perkahwinan tanpa kebenaran

mahkamah. Begitu juga dalam kes poligami dan janda berhias.

c) Perkahwinan Luar Negara Tanpa Kebenaran

Perkahwinan luar negara tanpa kebenaran atau istilah kahwin lari bermaksud perkahwinan antara

pasangan lelaki dan wanita yang lazimnya suka sama suka dan tidak dipersetujui atau tidak

direstui oleh keluarga. Perkahwinan itu diakadkan oleh wali hakim tanpa kebenaran wali serta

tanpa kebenaran pendaftar mukim berkenaan (Md. Akhir Hj. Yaacob, Siti Zalikhah Md. Noor

1989 : 53).

Kebanyakan perkahwinan ini berlaku di Thailand. Majoroti pasangan yang mengambil

kesempatan untuk kahwin lari di sana adalah untuk mengatasi masalah yang mereka hadapi

seperti tidak mendapat restu keluarga dan tidak mendapat keizinan daripada isteri pertama untuk

berpoligami. Kebiasaannya, perkahwinan ini dilakukan melalui wali hakim atau wali raja yang

mana tidak dapat dipastikan sama ada wali tersebut bertauliah ataupun tidak.

Di Malaysia, kerajaan telah membuat perjanjian bersama atau memorandum of

understanding dengan kerajaan Thailand serta mengiktiraf jurunikah yang bertauliah di lima

daerah di selatan Thailand iaitu di Narathiwat, Pattani, Satun, Songkhla dan Yala untuk

membantu mereka yang menghadapi masalah seperti ini. Jika seseorang yang bermastautin atau

bermukim dalam negeri ini telah berkahwin di luar negeri dengan sah mengikut hukum syarak,

orang itu hendaklah dalam masa enam bulan selepas tarikh perkahwinan hadir di hadapan

Pendaftar Nikah, Cerai dan Rujuk (NCR) yang berhampiran di luar negeri untuk mendaftarkan

perkahwinan tersebut.

FAKTOR-FAKTOR BERLAKUNYA PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

Di antara punca-punca berlakunya perkahwinan tanpa kebenaran ialah:

i. Tiada Persetujuan Wali

Wali mujbir kerap melaksanakan kuasa ijbar mereka tanpa batas kerana berpegang teguh dengan

kuasa ijbarnya sedangkan anak gadis lebih suka memilih bakal suami sendiri. Hal ini sering

menimbulkan ketegangan di antara gadis dan wali kerana wali ingin anak gadisnya berkahwin

dengan lelaki pilihannya. Jalan keluar untuk menyelesaikan ketegangan tersebut ialah pasangan

berkenaan akan pergi ke suatu daerah lain untuk dikahwinkan oleh imam-imam di sana atas

dasar wali hakim. Persoalan yang timbul ialah apakah Undang-undang di Malaysia tidak dapat

menyelesaikan kes pasangan berkenaan yang ingin berkahwin tanpa keizinan wali?

Seksyen 7(1) Akta Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984

memperuntukkan perkahwinan hendaklah mengikut peruntukan akta dan hendaklah

diakadnikahkan mengikut hukum syarak oleh :

a) Wali di hadapan Pendaftar

b) Wakil wali di hadapan dengan persetujuan Pendaftar; atau

c) Pendaftar sebagai wakil wali

Seksyen 7(2) Akta Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984 pula

memperuntukkan jika sesuatu perkahwinan itu melibatkan seorang perempuan yang tiada

mempunyai wali dari nasab, mengikut Hukum Syarak, perkahwinan itu hendaklah

diakadnikahkan hanya oleh wali Raja.

Dari segi undang-undang, hak ijbar wali keatas anak gadis adalah diakui tetapi tidak

mutlak. Hak ijbar wali akan diketepikan dan dipindahkan kepada kadi atau kepada sesiapa yang

diberi kuasa secara am atau secara khas oleh kadi yang mempunyai kuasa di tempat pengantin

perempuan itu bermaustatin, sekiranya wali enggan memberi persetujuannya kepada

perkahwinan gadis di bawah jagaannya dengan tiada sebab yang munasabah. Seorang perempuan

yang ingin berkahwin tetapi tidak mendapat keizinan daripada walinya hendaklah membuat

aduan “Keengganan Wali” kepada mahkamah. Mahkamah akan memanggil wali dan mendengar

keterangannya. Kemudian, kadi akan menghantar pasangan berkenaan untuk dikahwinkan oleh

wali hakim di suatu daerah lain yang jauhnya dari tempat wali tidak kurang dari dua marhalah.

Mahkamah dalam kes seperti ini selalunya menolak keterangan wali kecuali apabila wali

membuktikan lelaki yang ingin mengahwini anak perempuannya adalah mati pucuk.

Namun demikian, perkara ini jarang dilakukan kerana anak gadis tidak sanggup untuk

berhadapan dengan walinya di mahkamah. Kalimah menyaman wali adalah terlalu berat untuk

dilakukan oleh mereka. Oleh itu, jalan penyelesaian pintas yang diambil oleh mereka adalah

berkahwin di luar daerah tanpa keizinan wali dengan menggunakan wali hakim (Md. Akhir Hj.

Yaacob, Dr. Siti Zalikhah Md. Noor, 1989: 55-57).

ii. Poligami

Seksyen 23 Akta Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984 memperuntukkan

bahawa kebenaran untuk berpoligami perlu diperolehi oleh mahkamah dan mahkamah akan

memanggil pemohon dan isteri-isterinya yang sedia ada sebelum memberi kebenaran

berpoligami.

Oleh kerana terdapat peruntukan yang terlalu ketat untuk berpoligami, maka suami akan

mengambil jalan mudah untuk berkahwin tanpa kebenaran mahkamah. Kebanyakan perkahwinan

tersebut dilakukan di tempat-tempat lain dari yang sepatutnya mengikut peruntukan dan prosedur

yang ditetapkan oleh Undang-undang Keluarga Islam (Abdul Manan Ismail, Arif Fahmi Md

Yusof, 2004: 20).

iii. Mengandung Anak Luar Nikah

Ini merupakan masalah perlanggaran hukum hudud Islam yang cuba ditutup dengan

perkahwinan yang sering dilakukan di luar negara kerana prosesnya yang lebih mudah dan lebih

cepat. Perkahwinan ini lebih merupakan kepada perkahwinan untuk menjaga maruah. Tiada apa-

apa peruntukan Undang-undang mengenai kesalahan zina dalam Kanun Keseksaan dan tiada

peruntukan Undang-undang yang melarang perkahwinan wanita yang mengandung kerana zina.

Jika perkahwinan dilakukan di luar daerah yang jauh dari tempat bermukim, kesalahannya

hanyalah setakat kesalahan melakukan perkahwinan di luar mukim tanpa kebenaran pendaftar

dan mahkamah (Md. Akhir Hj. Yaacob, Dr. Siti Zalikhah Md. Noor, 1989: 57).

iv. Berkahwin dengan warganegara luar

Hal ini berlaku disebabkan terdapat warganegara asing yang datang berkunjung ke Malaysia atau

warganegara Malaysia berkunjung ke luar negara samada bertujuan untuk melancong, belajar,

bekerja atau menjalankan perniagaan. Keadaan ini secara tidak langsung mendorong hubungan

peribadi antara penduduk tempatan dengan warganegara asing. Hasil hubungan tersebut terdapat

sebilangan mereka yang mengambil keputusan untuk melangsungkan akad nikah tanpa

kebenaran pendaftar dan mahkamah atas pelbagai alasan (Amir Husin Md. Nor, Siti Safwati

Mohd. Shariff, 2003).

v. Adanya Sindiket Kahwin Luar Negara Tanpa Kebenaran

Kehadiran sindiket yang menyediakan khidmat jurunikah dan saksi-saksi nikah juga

memudahkan pasangan yang bermasalah untuk berkahwin lari. Pasangan yang ingin berkahwin

hanya perlu menghubungi pihak-pihak tertentu yang berada di sempadan Malaysia dan mereka

akan membawa pasangan berjumpa dengan imam dan saksi-saksi nikah yang sedia menikahkan

perkahwinan mereka pada bila-bila masa sahaja.

Kewujudan sindiket seperti ini menyebabkan perkahwinan luar negara tanpa kebenaran

boleh dilakukan dengan mudah kerana pasangan tersebut tidak perlu lagi mencari jurunikah dan

saksi-saksi nikah. Ada juga sindiket yang memberi kemudahan (dengan bayaran yang lebih

sedikit) kepada pasangan untuk berkahwin dengan membawa jurunikah dan saksi-saksi dari

Thailand ke Malaysia untuk menikahkan mereka dan memberikan sijil nikah Thailand.

Hal ini memudahkan lagi kepada pasangan bermasalah kerana tidak perlu lagi ke

sempadan yang akan melibatkan penggunaan pasport atau pas perjalanan. Akibatnya, timbullah

isu sijil kahwin palsu yang tidak diiktiraf oleh Majlis Agama Islam selatan Thailand dan kerajaan

Malaysia kerana pasangan tersebut dinikahkan oleh mereka yang tidak bertauliah. Hal ini hanya

disedari apabila pasangan ingin mendaftar semula perkahwinan mereka.

vi. Pasangan Ditangkap Berkhalwat

Bagi mengelakkan pasangan disabitkan dengan kesalahan jenayah khalwat, pasangan yang

terlibat akan berkahwin tanpa kebenaran di luar negara untuk mendapatkan sijil nikah sebagai

bukti dan pembelaan di mahkamah bahawa mereka telah berkahwin semasa ditangkap.

IMPLIKASI PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

Sesuatu yang melanggar hukum yang telah ditetapkan oleh syara’ adalah seumpama mengingkari

perintah Allah s.w.t. Perlanggaran hukum tersebut mengundang murkaNya dan pasti banyak

bahana yang bakal diterima.

Perkahwinan tanpa kebenaran memberi implikasi yang amat besar terhadap pasangan

baik dari segi undang-undang mahupun sosial. Ia akan lebih ketara jika perkahwinan itu dilanda

krisis rumah tangga atau lebih rumit lagi jika berlaku perceraian kerana perkahwinan tersebut

tidak memenuhi peruntukan di bawah Akta dan Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam

Negeri. Pada umumnya, perkahwinan luar tanpa kebenaran tidaklah semestinya tidak sah kerana

ia mungkin telah memenuhi kehendak rukun dan syarat-syarat di bawah hukum syara’. Namun,

pasangan dianggap sebagai telah melanggar peruntukan dan prosedur yang sedia ada yang telah

ditetapkan. Antara implikasi perkahwinan tanpa kebenaran ialah:

i. Kesukaran Untuk Mendaftar Perkahwinan

Sekiranya pasangan ingin mendaftar semula perkahwinan, mereka perlu melalui prosedur

pengesahan perkahwinan terlebih dahulu. Pasangan terbabit hendaklah memohon pendaftaran

semula perkahwinan melalui penyelia agama di Pejabat Agama Islam Daerah. Kemudian,

penyelia tersebut akan membawa kes ke Unit Pendakwaan supaya kes tersebut dibawa kepada

Hakim Syarie untuk disahkan. Setelah itu, Hakim Syarie akan meminta pasangan mengisi borang

bagi pendaftaran pernikahan luar negeri. Prosedur selanjutnya ialah Hakim Syarie akan

memanggil pasangan berkenaan dan dua orang saksi bagi mengukuhkan keterangan pasangan

terbabit.

Di peringkat ini, setelah mendengar segala keterangan, mahkamah akan menetapkan

sama ada perkahwinan yang dilakukan tanpa kebenaran tersebut adalah sah atau terbatal. Setelah

penentuan kesahan perkahwinan, kes akan dibawa semula ke unit pendakwaan. Pendakwa akan

menjalankan siasatan dan meneruskan pendakwaan ke atas pasangan tersebut atas pertuduhan

berkahwin di luar negara tanpa kebenaran. Jika sabit kesalahan, pasangan akan dikenakan

penalti. Akhir sekali, mahkamah akan memerintahkan supaya perkahwinan itu didaftarkan di

bawah Akta atau Enakmen yang berkuat kuasa.

ii. Kesukaran Menuntut Hak Dalam Perkahwinan

Sekiranya perkahwinan yang berlaku tanpa kebenaran itu didapati tidak sah, pasangan akan

difaraqkan (dipisahkan) dan akan dikenakan penalti. Selain tidak dapat menuntut sebarang hak

dalam perkahwinan seperti tuntutan nafkah isteri dan anak-anak, hak penjagaan, tuntutan pusaka

sekiranya suami meninggal atau sebagainya, pihak perempuan juga tidak boleh memohon

pembubaran perkahwinan kerana perkahwinan memang tidak wujud dari awal lagi. Kedudukan

anak-anak yang lahir hasil daripada perhubungan ini juga boleh dipersoalkan kesahannya.

Sekiranya terbukti perkahwinan tidak sah, anak-anak yang lahir dianggap anak luar nikah yang

mana status hubungannya dengan bapa tidak wujud sama sekali.

iii. Kesukaran Untuk Mendaftar Kelahiran Anak

Sekiranya pasangan mempunyai anak hasil dari perkahwinan tanpa kebenaran yang tidak

didaftarkan, maka anak yang dilahirkan tersebut tidak dapat didaftarkan di Jabatan Pendaftaran

Negara. Ini akan menyukarkan setiap proses yang akan dilalui oleh anak itu kelak apabila dia

ingin membuat pengenalan diri, pendaftaran sekolah dan lain-lain.

iv. Memusnahkan Hubungan Kekeluargaan

Perkahwinan tanpa kebenaran yang berlaku pada lazimnya adalah akibat tidak mendapat restu

dan keizinan kedua-dua keluarga terutamanya keizinan daripada wali pihak perempuan.

Akibatnya, hubungan antara pasangan tersebut dengan ahli keluarga mereka akan terjejas bahkan

terputus langsung kerana tindakan yang diambil oleh pasangan tersebut telah membelakangi

kedua-dua orang tua mereka dan mengaibkan mereka di mata masyarakat. 

Bagi mereka yang mengamalkan poligami tanpa pengetahuan pihak isteri sedia ada atau

anak anak pula, tanggungjawab dan hak sepatutnya dilaksanakan dan diberikan tidak dapat

disempurnakan sebaik mungkin kerana suami dan terutamanya isteri yang kedua atau seterusnya

terpaksa hidup seolah-olah dalam buruan. Kesan berpoligami secara rahsia ini sedikit sebanyak

menyumbangkan kepada kadar perceraian kerana isteri terasa ditipu dan dikhianati oleh suami

sendiri serta suami mula mengabaikan tanggungjawab mereka sebagai seorang suami dan bapa.

v. Penalti

Perkahwinan yang berlaku tanpa kebenaran daripada pendaftar dan mahkamah adalah suatu

perbuatan yang bercanggah dengan Akta atau Enakmen Undang-undang Keluarga Islam di

Malaysia. Kesalahan ini jika disabitkan boleh dikenakan denda tidak melebihi RM1000 atau

penjara selama enam bulan atau kedua-duanya sekali.

PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN MENURUT HUKUM SYARAK

Masalah utama yang sering timbul daripada perkahwinan tanpa kebenaran adalah sama ada

perkahwinan tersebut sah atau tidak dari sudut hukum syarak kerana ia melibatkan masalah wali

yang diketepikan oleh pasangan yang terlibat.

Perkahwinan tanpa kebenaran boleh berlaku apabila wali enggan atau tidak bersetuju

untuk menjadi wali dalam pernikahan atau perempuan yang ingin melansungkan pernikahan

dengan sengaja enggan meminta izin daripada walinya.

Menurut hukum syarak, wali merupakan salah satu dari rukun nikah. Oleh itu, sesuatu

pernikahan tidak akan sah tanpa kehadiran wali. Kepentingan wali ini disebut dengan jelas dalam

Al-Quran sebagaimana firman Allah swt dalam Surah Al-Baqarah, ayat 232:

Maksudnya: “maka janganlah kamu (Wahai wali-wali nikah) menahan mereka daripada

berkahwin”

Di dalam sebuah hadis, Rasulullah saw bersabda yang bermaksud “Tidak sah pernikahan

kecuali dengan wali” (Muhammad Shams al-Haqq, 1990: 325).

Keterangan dari hadis di atas menegaskan bahawa tiap-tiap pernikahan hendaklah

mendapat izin atau persetujuan daripada wali. Sekiranya didapati wali enggan, maka izin

pernikahan boleh diperolehi daripada wali raja atau sultan.

Pada asasnya perkahwinan tanpa kebenaran itu adalah sah mengikut hukum syarak

kerana syarat diharuskan berpindahnya kuasa Wali Nasab kepada Wali Hakim ialah apabila wali

itu enggan mengahwinkan anak perempuannya tanpa sebab yang munasabah atau wali berada

jauh pada jarak lebih dari dua marhalah.

PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN MENURUT PERUNTUKAN UNDANG-

UNDANG

Perkahwinan tanpa kebenaran pendaftar dan mahkamah tidak terhad terhadap pernikahan yang

berlaku di negara jiran seperti Thailand dan Indonesia sahaja, bahkan termasuk pernikahan yang

tidak mengikut saluran undang-undang samada ia dilakukan di dalam atau di luar negara. Setiap

perkahwinan mestilah didaftarkan di bawah Akta atau Enakmen Undang-undang Keluarga Islam

Negeri. Walau bagaimanapun, perlu diketahui bahawa pendaftaran bukanlah sesuatu yang

memberi kesan terhadap sah atau tidak sesebuah perkahwinan. Sebagai contoh, Seksyen 34 Akta

Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984 memperuntukkan bahawa

pendaftaran hanya merupakan suatu keperluan undang-undang atau pembuktian terhadap sesuatu

perkahwinan yang telah berlaku atau sebagai sokongan sebarang dakwaan untuk menafikan

berlakunya perkahwinan.

Walau bagaimanapun, perkahwinan akan tetap sah di sisi undang-undang syarak

walaupun tanpa pendaftaran. Namun, peruntukan pendaftaran ini adalah perlu bagi menjamin

kelancaran dan kelicinan pentadbiran nikah kahwin, cerai dan rujuk dan masalah-masalah yang

berkaitan seperti pendaftaran kelahiran anak, nafkah serta tuntutan-tuntutan sampingan selepas

berlaku perceraian (Abdul Manan Ismail, Arif Fahmi Md Yusof, 2004: 17). Antara peruntukan-

peruntukan berkaitan dengan perkahwinan tanpa kebenaran yang terdapat di dalam Akta

Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984 adalah:

a) Seksyen 12

(1) Sesuatu perkahwinan yang bersalahan dengan akta ini tidak boleh didaftarkan di

bawah akta ini.

(2) Walau apa pun subseksyen (1) dan tanpa menjejaskan seksyen 40(2), sesuatu

perkahwinan yang telah diupacarakan berlawanan dengan mana-mana peruntukan

bahagian ini tetapi sebaliknya sah mengikut hukum syarak boleh didaftarkan di

bawah akta ini dengan perintah daripada Mahkamah.

b) Seksyen 19

Tiada sesuatu perkahwinan boleh diakadnikahkan melainkan suatu kebenaran berkahwin

telah diberi :

i. oleh Pendaftar di bawah seksyen 17 atau oleh Hakim Syarie di bawah seksyen

18, jika perkahwinan itu melibatkan seorang perempuan yang bermastautin

dalam Wilayah Persekutuan; atau

ii. oleh pihak berkuasa yang hak bagi sesuatu Negeri, jika perkahwinan itu

melibatkan seorang perempuan yang bermastautin di Negeri itu.

c) Seksyen 23

(1) Tiada seorang pun lelaki, semasa wujudnya sesuatu perkahwinan, boleh, kecuali

dengan mendapat kebenaran terlebih dahulu secara bertulis daripada Mahkamah,

membuat kontrak perkahwinan yang lain dengan perempuan lain atau

perkahwinan yang dikontrakkan tanpa kebenaran sedemikian boleh didaftarkan di

bawah Akta ini:

Dengan syarat Mahkamah boleh jika ia ditunjukkan bahawa perkahwinan

sedemikian adalah sah mengikut Hukum Syara', memerintahkan perkahwinan itu

didaftarkan tertakluk kepada seksyen 123.

(7) Seseorang yang berkahwin bersalahan dengan subseksyen (1) hendaklah

membayar dengan serta-merta semua jumlah mas kahwin dan pemberian yang

kena dibayar kepada isteri atau isteri-isteri yang sedia ada, dan jumlah itu, jika

tidak dibayar sedemikian, boleh dituntut sebagai hutang.

d) Seksyen 24

(1) Tertakluk kepada subseksyen (2), perkahwinan boleh diakadnikahkan mengikut

Hukum Syara' oleh Pendaftar yang dilantik di bawah seksyen 28 (3) di Kedutaan,

Suruhanjaya Tinggi, atau Pejabat Konsul Malaysia di mana-mana negara yang

telah tidak memberitahu Kerajaan Malaysia tentang bantahannya terhadap

pengakadnikahan perkahwinan di Kedutaan, Suruhanjaya Tinggi, atau Pejabat

Konsul itu.

(2) Sebelum mengakadnikahkan sesuatu perkahwinan di bawah seksyen ini,

Pendaftar hendaklah berpuas hati:

i. bahawa satu atau kedua-dua pihak kepada perkahwinan itu adalah

pemastautin Wilayah Persekutuan;

ii. bahawa tiap-tiap satu pihak mempunyai keupayaan untuk berkahwin

mengikut Hukum Syara' dan Akta ini; dan

iii. bahawa, jika salah satu pihak bukan pemastautin Wilayah Persekutuan,

perkahwinan yang dicadangkan itu, jika diakadnikahkan, akan dikira

sebagai sah di tempat di mana pihak itu bermastautin.

e) Seksyen 25

Perkahwinan selepas tarikh yang ditetapkan tiap-tiap orang yang bermastautin dalam

Wilayah Persekutuan dan perkahwinan tiap-tiap orang yang tinggal di luar negeri tetapi

bermastautin dalam Wilayah Persekutuan hendaklah didaftarkan mengikut Akta ini.

f) Seksyen 27

Adalah menjadi kewajipan tiap-tiap orang untuk melaporkan kepada Pendaftar tentang hal

keadaan sesuatu kes dalam mana dia berpendapat bahawa sesuatu perkahwinan adalah taksah

atau bahawa sesuatu perkahwinan yang kena didaftarkan telah diakadnikahkan bersalahan

dengan Akta ini.

g) Seksyen 31

(1) Jika seseorang yang bermastautin dalam Wilayah Persekutuan telah berkahwin di

luar negeri dengan sah mengikut Hukum Syara', bukannya satu perkahwinan yang

didaftarkan di bawah seksyen 24, maka orang itu hendaklah, dalam masa enam

bulan selepas tarikh perkahwinan itu, hadir di hadapan Pendaftar Perkahwinan,

Perceraian, dan Ruju' Orang Islam yang berhampiran sekali atau yang terdapat

dengan paling senang di luar negeri untuk mendaftarkan perkahwinan itu, dan

perkahwinan itu, setelah didaftarkan, hendaklah disifatkan sebagai didaftarkan di

bawah Akta ini.

(2) Jika sebelum tamat tempoh enam bulan itu salah satu atau kedua-dua pihak

kepada perkahwinan itu dijangkakan akan kembali ke Wilayah Persekutuan dan

perkahwinan itu belum didaftarkan di luar negeri, maka pendaftaran perkahwinan

itu hendaklah dibuat dalam masa enam bulan selepas salah satu atau kedua-dua

pihak itu mulamula sampai di Wilayah Persekutuan dengan cara pihak itu atau

kedua-dua pihak itu hadir di hadapan mana-mana Pendaftar dalam Wilayah

Persekutuan dan:

i. mengemukakan kepada Pendaftar itu surat perakuan nikah atau apa-apa

keterangan, sama ada lisan atau dokumentar, yang boleh memuaskan hati

Pendaftar bahawa perkahwinan itu telah berlaku;

ii. memberi apa-apa butir sebagaimana yang dikehendaki oleh Pendaftar

untuk pendaftaran sewajarnya perkahwinan itu; dan

iii. memohon dalam borang yang ditetapkan supaya perkahwinan itu

didaftarkan dan menandatangani akuan di dalamnya.

h) Seksyen 32

Tiada seseorang, lain daripada mereka yang dilantik di bawah seksyen 28, boleh:

i. menyimpan apa-apa buku yang mana adalah atau yang berupa sebagai suatu

daftar yang disimpan mengikut Akta ini; atau

ii. mengeluarkan kepada seseorang apa-apa dokumen yang mana adalah atau yang

berupa sebagai suatu salinan surat perakuan bagi perkahwinan atau perakuan

perkahwinan yang didaftarkan oleh Pendaftar.

i) Seksyen 35

Jika seseorang yang dikehendaki oleh seksyen 31 hadir di hadapan seorang Pendaftar tidak

berbuat demikian dalam masa yang ditetapkan, maka dia adalah melakukan suatu kesalahan

dan hendaklah dihukum denda tidak melebihi satu ribu ringgit atau penjara tidak melebihi

enam bulan atau kedua-duanya denda dan penjara itu.

j) Seksyen 36

Seseorang yang melanggar seksyen 32 adalah melakukan suatu kesalahan dan hendaklah

dihukum denda tidak melebihi lima ratus ringgit atau penjara tidak melebihi tiga bulan atau

kedua-duanya denda dan penjara itu; dan bagi kesalahan kali kedua atau yang kemudiannya

hendaklah dihukum denda tidak melebihi satu ribu ringgit atau penjara tidak melebihi enam

bulan atau kedua-duanya denda dan penjara itu.

k) Seksyen 39

Seseorang yang mengakadnikahkan atau berbuat sesuatu yang berupa sebagai

mengakadnikahkan sesuatu perkahwinan manakala dia tidak diberi kuasa di bawah Akta ini,

adalah melakukan suatu kesalahan dan hendaklah dihukum denda tidak melebihi satu ribu

ringgit atau penjara tidak melebihi enam bulan atau kedua-duanya denda dan penjara itu.

l) Seksyen 40

(1) Seseorang yang dengan diketahuinya mengakadnikahkan atau berbuat sesuatu

yang berupa sebagai mengakadnikahkan atau menjalankan upacara sesuatu

perkahwinan:

i. tanpa ada kebenaran berkahwin sebagaimana dikehendaki oleh seksyen

19; atau

ii. di hadapan selain dari di hadapan sekurang-kurangnya dua orang saksi

yang boleh dipercayai di samping orang yang mengakadnikahkan

perkahwinan itu, adalah melakukan suatu kesalahan dan hendaklah

dihukum denda tidak melebihi satu ribu ringgit atau penjara tidak melebihi

enam bulan atau kedua-duanya denda dan penjara itu.

(2) Seseorang yang berkahwin atau berbuat sesuatu yang berupa sebagai akadnikah

atau yang menjalani sesuatu cara akadnikah dengan sesiapa jua berlawanan

dengan mana-mana peruntukan Bahagian II adalah melakukan suatu kesalahan

dan hendaklah dihukum denda tidak melebihi satu ribu ringgit atau penjara tidak

melebihi enam bulan atau kedua-duanya denda dan penjara itu.

m) Seksyen 123

Jika seseorang lelaki berkahwin lagi di mana-mana jua pun dalam masa perkahwinannya

yang sedia ada masih berterusan tanpa mendapat kebenaran secara bertulis terlebih dahulu

dari Mahkamah maka dia adalah melakukan suatu kesalahan dan hendaklah dihukum denda

tidak melebihi satu ribu ringgit atau penjara tidak melebihi enam bulan atau kedua-duanya

denda dan penjara itu.

KESAN PENGUATKUASAAN UNDANG-UNDANG BERHUBUNG KES

PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

Tahun Jumlah Kes

2007 76

2008 101

2009 133

Jun 2010 85

Jadual : Statistik Pendaftaran Pengesahan Pernikahan di Negeri Selangor

(http://nihayahsaidah-skyjamil.blogspot.com/2010/11/kahwin-luar-negeri.html)

Berdasarkan kepada statistik berikut, dapat dilihat bahawa pendaftaran pengesahan pernikahan di

Negeri Selangor agak meningkat di antara tahun 2007 hingga 2009. Pada tahun 2007, hanya

sebanyak 76 kes perkahwinan tanpa kebenaran yang didaftarkan bagi mendapatkan pengesahan

pernikahan. Bilangan ini meningkat kepada 101 kes pada tahun 2008. Seterusnya pada tahun

2009, dapat dilihat peningkatan bilangan kes sebanyak 32 kes menjadikan jumlah kes pada tahun

tersebut ialah 133 kes. Namun, pada bulan Jun tahun 2010 dilihat statistik tersebut menurun

sebanyak 48 kes iaitu hanya 85 kes yang didaftarkan. Peningkatan mendadak bilangan kes

perkahwinan tanpa kebenaran yang didaftarkan bagi mendapatkan pengesahan pernikahan

menimbulkan kebimbangan termasuk membabitkan status pasangan dan pengesahan

perkahwinan sama ada setiap perkahwinan pasangan tersebut memenuhi hukum syarak dan sah

di sisi undang-undang atau tidak.

Berdasarkan kepada peningkatan bilangan kes yang meningkat, dapatlah dinyatakan

bahawa penguatkuasaan undang-undang di Malaysia dilihat kurang berkesan dalam menanggani

kes-kes perkahwinan tanpa kebenaran pendaftar dan mahkamah. Hal ini kerana terdapat

segelintir masyarakat yang beranggapan peruntukan undang-undang yang ditetapkan adalah

sangat menyusahkan dan membebankan. Umpamanya peraturan yang mensyaratkan setiap

pasangan yang hendak berkahwin perlu membeli borang, mengisi dan melengkapkannya. Selain

itu, pasangan juga perlu menghadiri kursus pra-perkahwinan, mendapatkan surat akaun bujang,

surat akaun maustatin, menjalani ujian HIV, mendapatkan surat pengesahan Jabatan Pendaftaran

Negara bagi pemegang Penduduk Tetap, menghadiri temu bual dan sebagainya yang

memerlukan pengorbanan masa, tenaga dan wang. Malah bagi kes-kes tertentu seperti kelulusan

wali enggan, permohonan poligami dan kes yang bersangkutan dengan perceraian perlu dirujuk

ke Mahkamah terlebih dahulu. Bagi sesetengah pasangan, peraturan-peraturan ini sangat

membebankan dan menjadi penghalang utama hasrat mereka untuk menjadi pasangan suami

isteri.

Pertambahan bilangan perkahwinan tanpa kebenaran ini juga disebabkan penangkapan

pasangan yang melakukan kesalahan berkhalwat. Bagi mengelakkan mereka disabitkan

kesalahan tersebut, pasangan itu mengambil keputusan untuk berkahwin di luar negara bagi

mendapatkan sijil nikah dan sebagai bukti bahawa mereka adalah sah sebagai pasangan suami

isteri apabila didakwa di mahkamah kelak.

Oleh yang demikian, pihak Jabatan Agama Negeri seharusnya mencari jalan bagi

memperkemaskan prosedur pernikahan sehingga masyarakat tidak berasa terbeban dengan

prosedur yang merumitkan. Sekiranya sesuatu peraturan itu dilihat sebagai perlu dan penting,

penjelasan dan sebaran maklumat hendaklah dijelaskan dengan sejelas-jelasnya supaya

masyarakat benar-benar faham dengan prosedur pernikahan di negara ini. Selain itu, Kerajaan

Negeri melalui Jabatan Agama Negeri hendaklah mengadakan rundingan dengan negara-negara

jiran berhubung dengan prosedur pernikahan di negara masing-masing dengan memastikan

setiap pasangan yang hendak bernikah di luar negara hendaklah mengikut peraturan di negara

berkenaan dan juga negara asal mereka.

Di samping itu, keringanan hukuman terhadap pasangan yang melakukan kesalahan

melangsungkan pernikahan tanpa kebenaran turut menyumbang kepada peningkatan bilangan

perkahwinan tanpa kebenaran di Malaysia. Menurut Akta Undang-undang Keluarga Islam di

Malaysia, pasangan yang didapati bersalah melakukan kesalahan perkahwinan tanpa kebenaran

boleh dikenakan hukuman denda tidak melebihi RM1000 atau penjara selama enam bulan atau

dikenakan hukuman kedua-duanya sekali. Berdasarkan kepada kes-kes perkahwinan tanpa

kebenenaran yang dibicarakan, Hakim dilihat sering menjatuhkan hukuman yang ringan terhadap

pesalah iaitu hanya dikenakan denda yang tidak melebihi RM1000 dan denda ini boleh

dikurangkan bergantung kepada budi bicara Hakim. Hukuman penjara yang sepatutnya

dikenakan terhadap pesalah pula boleh diketepikan sekiranya pesalah membuat rayuan dan

rayuannya diterima. Bagi mereka yang berpendapatan sederhana tidak menjadi masalah untuk

membayar denda yang dikenakan kerana tujuan mereka hanya untuk mendapatkan sijil nikah dan

bernikah dengan mudah bagi menyelesaikan masalah yang mereka hadapi. Hukuman yang lebih

berat sepatutnya perlu diberikan kepada pesalah supaya dapat memberi kesedaran kepada

masyarakat. Maka dengan itu amatlah wajar undang-undang yang diperuntukkan bagi kesalahan

perkahwinan tanpa kebenaran diperketatkan dan dianalisa semula oleh pihak yang berkenaan

agar kes ini dapat dikurangkan statistiknya pada masa akan datang.

KES-KES BERKAITAN PERKAHWINAN TANPA KEBENARAN

i. Tuan Manan bin Tuan Soh lawan Ketua Pendakwa Syarie

Kes ini berkaitan dengan kesalahan jenayah matrimoni iaitu berkahwin tanpa kebenaran

pendaftar yang telah dibawa ke peringkat Mahkamah Rayuan Syariah Selangor di Shah Alam

kerana Perayu tidak berpuas hati dengan keputusan Mahkamah Rendah Syariah. 

Pada 12 Julai 2005, Perayu telah didakwa di bawah seksyen 40(2) Enakmen Undang-

Undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 1984 di Mahkamah Rendah Syariah Daerah Hulu

Langat, Selangor melalui Kes Jenayah No: 10500-164-005-2002 iaitu berkahwin tanpa

kebenaran pendaftar. Pada tarikh yang sama, Mahkamah Rendah Syariah telah mensabitkan

kesalahan Perayu dan menjatuhkan hukuman penjara selama empat hari atas kesalahan tersebut.

Perayu tidak berpuashati dan telah memfailkan rayuan ke Mahkamah Tinggi Syariah

Selangor dan pada 27 September 2006, Mahkamah Tinggi Syariah telah menolak rayuan Perayu

dan mengekalkan keputusan Mahkamah Rendah Syariah. Perayu seterusnya telah memohon

kebenaran merayu daripada Mahkamah Rayuan Syariah dan pada 29 Oktober 2007, Panel Hakim

Mahkamah Rayuan Syariah secara sebulatsuara telah meluluskan permohonan Perayu untuk

merayu. Lanjutan itu, Perayu telah memfailkan notis rayuan bertarikh 05 November 2007 dan

Petisyen Rayuan bertarikh 04 Februari 2008. Oleh kerana itu, Perayu memohon agar Mahkamah

Rayuan Syariah mengetepikan keputusan Y.A Hakim Mahkamah Tinggi Syariah tersebut dan

memerintahkan agar rayuan di Mahkamah Tinggi Syariah didengar semula dengan memberi

peluang kepada Perayu untuk melengkapkan semula Rekod Rayuan.

Setelah Y.A. Hakim Mahkamah Rayuan Syariah meneliti rayuan Perayu dan menimbang

semua dokumen dan rekod yang difailkan, dan setelah mendengar hujah daripada Peguam Syarie

Perayu, maka pihak mahkamah memutuskan bahawa rayuan Perayu diterima dan perintah Hakim

Mahkamah Tinggi Syariah Selangor di dalam Kes Rayuan Jenayah No:10500-102-0014-2006

bertarikh 27 September 2006 adalah diketepikan. Hakim telah memerintahkan kes tersebut

didengar semula dan Perayu diberikan ruang untuk melengkapkan dan memperbetulkan Rekod

Rayuannya (Jurnal Hukum Jilid 32 Bahagian 2).

ii. Muhammad Sufi bin Abdullah lawan Ketua Pendakwa Syarie

Kes ini merupakan kes rayuan terhadap Keputusan Kes Jenayah No 10003-166-14 Tahun 2003

dalam Mahkamah Rendah Syariah Daerah Klang atas sabitan Berpoligami Tanpa Kebenaran

Mahkamah di bawah Seksyen 123 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri Selangor)

2003.

Mahkamah mensabitkan kesalahan Perayu bernikah secara poligami tanpa kebenaran

dengan Hamiza binti Osman, sedangkan pada waktu itu Tertuduh masih mempunyai seorang

isteri yang sah iaitu Fathilah binti Abdul Wahab. Perayu telah mengaku salah ke atas tuduhan

tersebut dan dijatuhkan hukuman denda sebanyak RM999.00 atau lima bulan penjara jika gagal

melaksanakan bayaran dan sepuluh hari penjara di atas kesalahan poligami tanpa kebenaran

mahkamah. Perayu tidak berpuas hati terhadap sebahagian keputusan itu dan telah memfailkan

Notis Rayuan ke Mahkamah Tinggi Syariah di Shah Alam pada 15 Ogos 2003.

Setelah mahkamah melihat Rekod Rayuan Perayu bertarikh 15 Ogos 2003, dan telah

meneliti Hujahan Perayu bertarikh 17 Disember 2008 serta Hujah Balas Responden bertarikh

11Februari 2009 yang masing-masing disokong autoriti dan lampiran yang dirujuk, maka

mahkamah berpuas hati bahawa Hakim Bicara telah menggunakan budibicaranya dengan betul

ketika menjatuhkan hukuman setakat yang dibenar undang-undang. Dengan itu mahkamah telah

memutuskan bahawa Rayuan Perayu diterima dan hukuman denda sebanyak RM999.00 atau

lima bulan penjara jika gagal melaksanakan bayaran dikekalkan dan hukuman penjara

diketepikan (Jurnal Hukum Jilid 31 Bahagian 1).

iii. Mokhtar bin Radin lawan Pendakwa Syarie Selangor

Kes ini merupakan kes rayuan terhadap keputusan kes jenayah dalam Mahkamah Syariah

Gombak Timur atas sabitan kesalahan berpoligami tanpa kebenaran mahkamah di bawah

Seksyen 124 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003.

Perayu, Mokhtar bin Radin telah dipertuduhkan dengan kesalahan berpoligami dengan

seorang perempuan bernama Zizie Ezette bt A. Samad di sebuah rumah yang beralamat di No12,

Jalan TC 2B/3, Cemerlang Height, 53100 Taman Melati, Selangor Darul Ehsan pada 16

Disember 2009 tanpa kebenaran mahkamah. Perayu telah mengaku bersalah mengikut Seksyen

124 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri selangor) 2003 dan dijatuhi penjara

selama satu bulan.

Namun, perayu tidak berpuas hati terhadap keputusan Hakim Mahkamah Rendah tersebut

dan telah memfailkan Notis Rayuan ke Mahkamah Tinggi Syariah Negeri Selangor pada 25 Mei

2010 dan Rekod Rayuan telah difailkan pada 21 Jun 2010. Kemudian perayu telah memasukkan

penghujahan bertarikh 12 Julai 2010 dan Responden juga telah memasukkan Hujahan Balas

bertarikh 20 Julai 2010. Oleh yang demikian, Mahkamah Tinggi Syariah Negeri Selangor

mengambil tanggungjawab ini dalam mengkaji dan meneliti petisyen-petisyen di dalam kes

rayuan ini.

Mahkamah telah memutuskan hukuman penjara selama satu bulan dipinda kepada denda

sebanyak RM1000 sahaja. Jika gagal membayar denda tersebut, maka Perayu dihukum penjara

selama enam bulan (Jurnal Hukum Jilid 32 Bahagian 1).

iv. Kes Pendakwa Syarie Selangor lwn. Moktar bin Radin & 6 Orang Yang Lain

Kes ini ialah berkaitan pertuduhan atas kesalahan berpoligami tanpa kebenaran dari mahkamah,

berkahwin tanpa kebenaran Pendaftar Nikah Cerai dan Rujuk dan bersubahat atas kesalahan.

Kesemua tertuduh telah mengaku salah atas pertuduhan tersebut.

Kes ini mula disebut di Mahkamah Rendah Syariah Gombak Timur pada 20 April 2010.

Di dalam kes ini, Mokhtar bin Radin (Tertuduh Pertama) telah dikenakan tuduhan Berpoligami

Tanpa Kebenaran Mahkamah Syariah, yang boleh dihukum mengikut Seksyen 124 Enakmen

Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003 manakala pasangannya Zizie Izette binti A.

Samad (Tertuduh Kedua) telah dituduh Berkahwin Tanpa Kebenaran Pendaftar, yang boleh

dihukum melakukan kesalahan di bawah seksyen 40 (2) Enakmen Undang-undang Keluarga

Islam Selangor 2003.

Kedua-dua tertuduh juga telah dituduh bersubahat mengikut seksyen 134 atas kesalahan

masing-masing, iaitu Tertuduh Pertama dituduh bersubahat atas kesalahan di bawah seksyen 40

(2) Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003 manakala Tertuduh Kedua dituduh

bersubahat mengikut seksyen 124 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003.

Pada masa yang sama, pihak pendakwa juga tekah mendakwa abang kandung Tertuduh

Kedua selaku wali semasa pernikahan bernama Ahmad Shahazmi bin Abdul Samat (Tertuduh

Ketiga), bagi kesalahan mengakadnikahkan perkahwinan tanpa mendapat kebenaran daripada

Pendaftar Nikah, Cerai dan Rujuk di bawah seksyen 40 (1) (a) Enakmen Undang-undang

Keluarga Islam Selangor 2003 dan di bawah seksyen 134 Enakmen Undang-undang Keluarga

Islam Selangor 2003 iaitu bersubahat ke atas perkahwinan poligami tanpa kebenaran mahkamah

bagi kesalahan Tertuduh Pertama.

Saksi penikahan dari keluarga Tertuduh Kedua bernama Samzy Fuzette bin A. Samad

(OKT 4) dan Shaheizy Sam bin Abdul Samat (OKT 5) pula didakwa atas kesalahan melakukan

kesalahan mengikut peruntukan seksyen 134 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor

2003 iaitu dituduh bersubahat ke atas dua kesalahan yang berbeza iaitu subahat atas kesalahan

tertuduh Shahazami bin Abd Samad (wali pernikahan) yang bersalah di bawah seksyen 40 (1) (a)

Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003 mengakadnikahkan perkahwinan

pasangan Mokhtar bin Radin dan Zizie Izette binti Abd Samad tanpa mendapat kebenaran

daripada Pendaftar Nikah, Cerai dan Rujuk dan kedua-dua tertuduh ini juga dituduh bersubahat

atas kesalahan pernikahan tertuduh Mokhtar bin Radin yang berpoligami tanpa kebenaran

daripada mana-mana Mahkamah Syariah untuk berkahwin dengan Tertuduh Kedua iaitu Zizie

Izette binti Abd Samad.

Manakala saksi pernikahan daripada pihak Tertuduh Pertama bernama Sahari bin Ahmad

(OKT) dan Titing bin Putang (OKT 7) pula kedua-duanya juga dituduh di bawah seksyen 134

Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003 iaitu bersubahat di dalam kesalahan

pernikahan poligami tanpa kebenaran mahkamah untuk Tertuduh Pertama.

Di dalam kes ini, kesemua tertuduh (seramai tujuh orang) telah faham tuduhan yang

dikenakan dan mengaku salah dengan sukarela tanpa menerima apa-apa paksaan dari mana-mana

pihak. Kesemua tertuduh juga mengetahui akibat dan kesan ke atas kesemua hukuman jika

mengaku salah iaitu boleh dikenakan hukuman dengan denda tidak lebih daripada satu ribu

ringgit atau dengan penjara tidak lebih daripada enam bulan atau dengan kedua-duanya denda

dan penjara itu bagi setiap tuduhan yang telah dibacakan iaitu sebanyak 12 pertudahan yang

berasingan.

Mahkamah telah berpuas hati untuk menjatuhkan hukuman seperti berikut : bagi

kesalahan poligami tanpa kebenaran mahkamah mengikut seksyen 124 dan 134 (subahat

poligami) dibawah peruntukan Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003,

mahkamah menjatuhkan hukuman penjara selama satu bulan kepada Mokhtar bin Radin

manakala tertuduh lain yang bersubahat dalam kes poligami ialah Zizie Izetee binti A. Samat.

Ahmad Shahazmi bin Abdul Samad, Sazmy Fuzetee bin A. Samad, Saheizy Sam bin Abdul

Samad, Sahari bin Ahmad dan Titing bin Putang kesemua mereka dikenakan hukuman denda

maksimum RM 1,000 atau penjara 6 bulan.

Bagi kesalahan pernikahan tanpa Pendaftar Nikah Cerai dan Rujuk, mengikut seksyen 40

(2) Enakmen Undang-undang Keluarga Islam Selangor 2003, Zizie Izetee binti A. Samat

dikenakan hukuman denda maksimum RM 1,000 atau penjara satu bulan jika gagal membayar

denda pada hari tersebut. Begitu juga kesalahan di bawah seksyen 40 (1) (a) Enakmen Undang-

undang Keluarga Islam Selangor 2003 yang dikenakan ke atas Ahmad Shahazmi bin Abdul

Samad selaku wali kepada Zizie Izetee binti A. Samat dan hukuman bagi kes bersubahat atas

kesalahan ini yang dikenakan ke atas Sazmy Fuzetee bin A. Samad dan Saheizy Sam bin Abdul

Samad masing-masing dikenakan denda maksimum RM 1,000 atau penjara satu bulan jika gagal

membayar denda pada hari ini.

v. Kes Mohamed Taher bin Md. Khalil lwn. Pendakwa Syarie

Kes ini ialah berkaitan dengan kesalahan di bawah Undang-undang Keluarga iaitu Poligami

Tanpa Kebenaran Mahkamah

Perayu dalam kes ini telah disabitkan melakukan kesalahan di bawah sek. 123 Akta

Undang-undang Keluarga Islam (Wilayah-wilayah Persekutuan) 1984 iaitu poligami tanpa

Kebenaran Mahkamah oleh Mahkamah Rendah Syariah dengan hukuman penjara selama

sebulan dan denda sebanyak RM500.00. Perayu dalam kes ini telah memohon kepada

Mahkamah Tinggi (Rayuan) Syariah bagi mengenetepikan dan mengubah hukuman yang

diberikan oleh Hakim Mahkamah Rendah Syariah.

Pihak Pendakwa Syarie telah membuat bantahan awal dengan menyatakan bahawa

Mahkamah Tinggi Syariah tidak berbidang kuasa untuk mendengan rayuan bagi kes kesalahan di

bawah Akta Undang-undang Keluarga Islam (Wilayah-wilayah Persekutuan) 1984. Sek. 121 akta

tersebut memperuntukkan pihak-pihak yang terkilan dengan keutusan mana-mana Mahkamah

boleh merayu kepada Mahkamah Rayuan Syariah.

Oleh itu, mahkamah telah memutuskan bahawa mahkamah berbidang kuasa mendengar

rayuan ini dan membuat keputusan menolak bantahan awal Pihak Pendakwa Syarie dan rayuan

oleh Pihak Perayu diteruskan.

CADANGAN DAN PENYELESAIAN

Perkahwinan merupakan satu ikatan suci di antara lelaki dan perempuan dengan ikatan ijab dan

qabul serta perlu diambil perhatian serius kerana ianya melibatkan kehidupan di dunia dan

akhirat. Sekiranya perkahwinan tersebut tidak sah pasangan akan hidup dalam perzinaan

sepanjang hayat dan anak yang lahir dari perkahwinan ini adalah anak syubhah atau boleh

menjadi anak zina.

Sekiranya situasi sebegini wujud, bagaimana sesebuah negara mampu melahirkan

masyarakat yang cemerlang dan gemilang. Justeru, sudah sampai masanya untuk mencari jalan

penyelesaian bagi memastikan fenomena perkahwinan sebegini tidak lagi berlaku pada masa

akan datang kerana ia melibatkan kesahihan sesebuah perkahwinan yang seringkali

menimbulkan keraguan. Antara penyelesaian yang boleh dilakukan adalah:

i. Mengkaji hukum perkahwinan tanpa kebenaran

Tindakan untuk mengatasi masalah perkahwinan tidak hanya bermula dari mahkamah atau dari

segi perundangan, tetapi hendaklah bermula dari pengeluaran hukum daripada institusi fatwa.

Setakat hari ini belum ada lagi fatwa yang dikeluarkan oleh Majlis Fatwa Kebangsaan mahupun

Pejabat Fatwa Negeri berhubung masalah ini. Pihak Fatwa Kebangsaan perlu mengkaji apakah

yang dimaksudkan dengan perkahwinan tanpa kebenaran atau kahwin lari.

Dari segi penghakiman oleh mahkamah berhubung masalah perkahwinan tanpa

kebenaran, suatu perkahwinan itu dikira memenuhi tuntutan syarak sekiranya dijalankan lebih

dari dua marhalah dari tempat wali berada. Syarat hukum yang digunakan ini boleh dipertikaikan

adakah alasan jauh lebih dari dua marhalah boleh diterima sebagai alasan untuk membolehkan

perkahwinan tersebut dikira sah. Adakah pasangan tersebut telah berbincang dengan wali

sebelum melansungkan perkahwinan. Dalam konteks ini, sistem perhubungan pada masa kini

telah berubah dan kemudahan manusia untuk berhubung juga boleh dilakukan melalui telefon,

email, faksimili dan sebagainya. Justeru, penulis berpandangan bahawa syarat ini perlu ditafsir

semula bagi memastikan sama ada pasangan terbabit benar-benar berada jauh daripada wali

sehingga menyukarkan mereka untuk berhubung dan meminta keizinan daripada wali.

ii. Kuasa Mengakad Perkahwinan Perlu Ditentukan

Mengikut mazhab Hanafi, kuasa mengakad perkahwinan tidak semestinya terletak di tangan

wali. Seorang gadis yang telah baligh serta mampu menguruskan perkahwinannya boleh

melangsungkan perkahwinan tersebut tanpa mendapatkan keizinan daripada wali. Namun,

menurut mazhab Syafie serta pendapat jumhur fuqaha’, kuasa mengakadnikah terletak di tangan

wali perempuan (Wahbah Zuhaily, 1989: 193). Sehubungan itu, pihak Majlis Agama Islam perlu

memberi satu keputusan yang pasti berkenaan dengan hak ini. Hal ini kerana ramai gadis dan

wali terutamanya keliru mengenai isu ini. Jika ia adalah hak wali, perlu difikirkan juga apakah

kuasa atau hak wali mujbir menafikan hak gadis untuk mengikat tali perkahwinan sendiri.

Kuasa ijbar yang ada pada wali mujbir perlu dilihat dari dimensi yang berbeza dari

pandangan fuqaha’ terdahulu. Kebarangkalian untuk mengekalkan kuasa ini mungkin berlaku

pada kes-kes yang memerlukan kuasa ini dipertahankan seperti perkahwinan antara seorang

gadis dengan seorang lelaki yang benar-benar diyakini kesahihannya dan kemampuannya dalam

menguruskan urusan rumahtangga (Raihanah Hj Azahari, 1997). Justeru, persoalan mengenai

orang yang berkuasa mengakadkan perkahwinan perlu dikaji oleh pihak-pihak yang berkenaan.

Tidak menjadi satu kesalahan bagi kita menerima pakai pandangan mazhab Hanafi dalam

masalah ini kerana pandangan mazhab tersebut lebih sesuai bagi situasi yang wujud pada masa

kini.

iii. Proses Permohonan Poligami Perlu Dipercepatkan Oleh Pihak Mahkamah

Mahkamah Syariah perlu menggariskan bahawa setiap permohonan poligami hendaklah dibuat

dengan mengisi borang tertentu. Kemudian, pihak mahkamah akan memanggil pemohon dan

isteri-isteri yang sedia ada untuk mendengar permohonan tersebut. Mahkamah akan meneliti

permohonan tersebut dengan mengambil kira faktor kemampuan, persetujuan isteri dan orang-

orang dalam tanggungan pemohon dan bakal ditanggung oleh pemohon. Nmaun begitu,

kebiasaannya mahkamah tidak terus memberikan kebenaran perkahwinan secara poligami

berkenaan walaupun mahkamah mendapati lelaki tersebut mempunyai kelayakan berpoligami.

Hal ini menyebabkan pemohon mengambil keputusan untuk berpoligami dan melangsungkan

perkahwinan tanpa kebenaran mahkamah kerana berasa bosan menunggu dalam tempoh yang

lama bagi mendapatkan kebenaran berpoligami daripada pihak mahkamah.

Tindakan mahkamah tidak memberi kebenaran dengan segera adalah baik. Namun,

perasaan pihak yang terlibat perlu diambil kira kerana keinginan pihak terlibat untuk hidup

bersama sebagai pasangan suami isteri yang sah tidak patut dihalang. Sekiranya pihak

mahkamah merasakan bahawa pihak yang ingin berpoligami mencukupi segala syarat yang

ditetapkan dan merasakan bahawa tindakan tersebut munasabah, maka pihak mahkamah perlulah

memberi kebenaran berpoligami dengan segera. Tindakan ini adalah bertujuan untuk

mengurangkan jumlah perkahwinan poligami tanpa kebenaran.

KESIMPULAN

Sesuatu pernikahan itu boleh dilakukan di mana-mana tempat yang dipilih oleh pasangan

asalkan pernikahan mereka memenuhi rukun nikah dan syarat-syaratnya. Bagaimanapun bagi

memastikan pernikahan itu diakui, kebenaran untuk melangsungkan pernikahan hendaklah

diperolehi terlebih dahulu. Perkahwinan tanpa kebenaran di luar negara di kalangan masyarakat

di Malaysia mempunyai senario yang tersendiri dan didorong oleh faktor-faktor tertentu iaitu

faktor tiada persetujuan wali, faktor poligami, mengandung anak luar nikah, berkahwin dengan

warganegara luar, adanya sindiket kahwin luar negara tanpa kebenaran dan masalah khalwat.

Dari aspek kesan pernikahan tersebut, didapati pasangan akan mengalami kesukaran untuk

mendaftarkan perkahwinan dan akan dikenakan penalti. Selain itu, ia akan menyukarkan

pendaftaran anak di Jabatan Pendaftaran Negara yang akan menimbulkan pelbagai masalah

kepada anak tersebut kelak. Jika pernikahan tersebut didapati tidak sah dari sudut hukum syarak

dan peruntukan undang-undang, pasangan akan dipisahkan dan perlu melakukan pernikahan

semula. Perkahwinan tanpa kebenaran juga akan menyukarkan tuntutan hak dalam perkahwinan.

Lantaran itu setiap pasangan yang bercadang mengambil jalan pintas dalam menyelesaikan

masalah, mereka sepatutnya memikirkan kesan pernikahan tersebut secara mendalam sebelum

tindakan nekad tersebut diambil bagi mengurangkan masalah-masalah baru yang lain yang bakal

timbul akibat pernikahan tersebut. Akta Undang-undang Keluarga Islam Negeri juga perlu

dikuatkuasakan sepenuhnya dan hukuman yang lebih berat terhadap pesalah yang melakukan

perkahwinan tanpa kebenaran perlu dilaksanakan bagi membendung kes tersebut dari terus

meningkat.

RUJUKAN

Abdul Manan Ismail, Arif Fahmi Md. Yusof. 2004. Prosiding Diskusi Syariah dan Undang-

undang; Kahwin Lari: Fiqh dan Undang-undang Malaysia. Kuala Lumpur: Fakulti

Syariah dan Undang-undang, Kolej Universiti Islam Malaysia.

Amir Husin Md. Nor, Siti Safwati Mohd. Shariff. 2003. Faktor Penyebab Perkahwinan Tanpa

Kebenaran di Luar Negara: Satu Kajian di Mahkamah Rendah Syariah Muar.

Akta Undang-undang Keluarga Islam Wilayah Persekutuan 1984.

Mahamad Ariffin. 2007. Pentadbiran Undang-undang Islam di Malaysia. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mahmood Zuhdi Hj. Abdul Majid. 1989. Undang-undang Keluarga Islam: Konsep dan

Perlaksanaannya di Malaysia. Kuala Lumpur: Karya Abazie.

Md. Akhir Hj. Yaacob, Siti Zalikhah Md. Noor. 1989. Beberapa Aspek Mengenai Enakmen

Keluarga Islam Di Malaysia. Selangor: Al-Rahmaniah.

Mohamed Taher bin Md. Khalil lwn Pendakwa Syarie. Jurnal Hukum XXIII (II)

Mokhtar bin Radin lawan Pendakwa Syarie Selangor. Jurnal Hukum Jilid 32 (Bahagian 1).

Muhammad Sufi bin Abdullah lawan Ketua Pendakwa Syarie. Jurnal Hukum Jilid 31 (Bahagian

1).

Muhammad Shams al-Haqq. 1990. Sharh Sunan Abu Dawud. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.

Pendakwa Syarie Selangor lwn. Moktar bin Radin & 6 Orang Yang Lain. Jurnal Hukum Jilid

32 (Bahagian 1).

Raihanah Hj Azahari. 1997. Kuasa Wali Mujbir Satu Penilaian Jurnal Syariah Jilid 5 Bil. 2.

Universiti Malaya: Bahagian Pengajian Syariah, Akademi Pengajian Islam.

Tuan Manan bin Tuan Soh lawan Ketua Pendakwa Syarie. Jurnal Hukum Jilid 32 (Bahagian 2).

Wahbah al-Zuhaily. 1989. Al-Fiqh Al-Islami wa Adillatuh. Damsyiq: Dar al-Fikr.

Zaini Nasohah. (2012). Pentadbiran Undang-undang Islam di Malaysia : Peruntukan Akta

dan Enakmen. Bangi : Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia.

http://nihayahsaidah-skyjamil.blogspot.com/2010/11/kahwin-luar-negeri.html

Dipetik pada 28 November 2013.

http://keberkatanillahi.blogspot.com/2010/10/prosedur-perkahwinan-luar-negara-tanpa.html

Dipetik pada 28 November 2013.

http://www.searchinpdf.com/reader.php?loc=http://myais.fsktm.um.edu.my/7536/1/FAKTOR_

PENYEBAB_PERKAHWINAN_TANPA_KEBENARAN_DI_LUAR_NEGARA_SAT

U_KAJIAN_DI_MAHKAMAH_ RENDAH_SYARIAH_MUAR.pdf

Dipetik pada 28 November 2013.