Institucionet Dhe Politikat e BE-Se

8/13/2019 Institucionet Dhe Politikat e BE-Se

1/24

INSTITUCIONET E BASHKIMIT EVROPIAN FITIM SALIHU

1 | F a q e

Tabela e prmbajtjes

1. Bashkimi Evropiannj hyrje .22.

Institucionet m t rndsishme t Bashkimit Evropian ....3

3. Parlamenti Evropian 34. Kshilli Evropian .....8 5. Kshilli i Bashkimit Evropian .96. Komisioni Evropian 127. Banka Qendrore Evropiane ..148. Gjykata Evropiane e Bashkmit Evropian 159. Gjykata e Auditorve ..1510.Procedurat e zakonshme legjislative 1511.Procedurat e veanta legjislative .....17

12.Traktati i Mastrihtit 18

13.Traktati i Lisbons 1914.Kriteret e Kopenhags 2015.Traktati themelues i Kushtetuts Evropiane ..24


2/24


2 | F a q e

Bashkimi Evropian Nj hyrje

Bashkimi Evropian sht nj bashkim ekonomik dhe politik i 27 vendeve antare.

Origjina e BE-s sht tek Komuniteti Evropian i Thngjillit dhe elikut (ECSC) dhe tek

Komuniteti Ekonomik Evropian (EEC), i inicuar nga gjasht vende m 1958: Belgjika, Franca,

Gjermania Perndimore, Holanda, Italia dhe Luksemburgu.

Traktati i Mastrihtit (Maastricht Treaty) themeloi BE-n me emrin e sotshm n vitin

1993, kurse amandamenti i fundit i bazs institucionale t BE-s, Traktati i Lisbons, hyri n

fuqi n vitin 2009.

BE-ja operon nprmjet nj sistemi t institucioneve t pavarura supranacionale dhe

vendimeve t negociuara ndrqeveritare. Institucionet m t rndsishme t BE-s jan:

Komisioni Evropian, Kshilli i Bashkimit Evropian, Kshilli Evropian, Gjykata e Drejtsis e

Bashkimit Evropian dhe Banka Qendrore Evropiane. Parlamenti Evropian zgjedhet do pes vjet

prej qytetarve t BE-s.

BE-ja ka zhvilluar nj treg t vetm me an t nj sistemi t standardizuar t ligjeve q

aplikohen n t gjitha vendet antare. Brenda Zons Schengen (q prfshin shtete antare

dhe joantare t BE-s) sht mnjanuar procedura e kontrollit t pasaportave.1Politikat e BE-

s synojn q t sigurojn lvizje t lir t: njerzve, mallrave, shrbimeve dhe kapitalit.Poashtu ato synojn t jetsojn legjislacionin n fushn e drejtsis dhe shtjeve t

brendshme si dhe t zhvillojn politika t prbashkta n tregti, bujqsi, peshkatari dhe zhvillim

lokal.

Nj bashkim monetar, eurozona, u krijua m 1999 dhe prbhet nga 17 shtete antare.2

Me an t Politikave t Prbashkta t Siguris dhe Punve t Jashtm, BE-ja ka zhilluar nj rol

t kufizuar n shtjet e marrdhnieve t jashtme dhe mbrojtjes. Misione t prhershme

1Brenda Zons Schengen prfshihen t gjitha shtetet antare t BE-s: 1. plus katr shtete joantare: Islanda,

Lihtenshtajni, Islanda e Zvicra dhe tri mikroshtete evropiane: Monako, San Marino e Vatikani; 2. minus tri shtete

antare: Bullgaria, Qiproja dhe Rumunia.2Vendet antare t Eurozons dhe viti i antarsimit: 1. Austria (1999), 2. Belgjika (1999), 3. Finlanda (1999), 4.

Franca (1999), 5. Gjermania (1999), 6. Holanda (1999), 7. Irlanda (1999), 8. Italia (1999), 9. Luksemburgu (1999),

10. Portugalia (1999), 11. Spanja (1999), 12. Greqia (2001), 13. Sllovenia (2007), 14. Malta (2008), 15. Qiproja

(2008), 16. Sllovakia (2009) dhe 17. Estonia (2011).


3/24


3 | F a q e

diplomatike jan hapur aneknd bots dhe poashtu BE-ja ka prfaqsuesit e saj n OKB, OBT,

G8 dhe G20.

Me nj popullsi t prbashkt prej rreth 500 milion banorsh apo 7.3% t popullsis

botrore, BE-ja gjeneroi nj BPB vjetore prej 16 mij e 242 miliard dollarsh amerikan n vitin

2010, q paraqet 20% t BPB-s globale.

Tri shtyllat kryesore t Bashkimit Evropian jan: komuniteti evropian, politika e

prbashkt e punve t jashtme dhe siguris si dhe bashkpunimi politik e juridik.

Institucionet m t rndsishme t Bashkimit

Evropian

Bashkimi Evropian qeveriset prej shtat institucioneve. Artikulli 13 i Traktatit t

Bashkimit Evropian i rradhiti ato n kt mnyr: Parlamenti Evropian, Kshilli Evropian, Kshilli

i Bashkimit Evropian, Komisioni Evropian, Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian, Banka

Qendrore Evropiane dhe Gjykata e Auditorve.

Tri nga kto t siprprmendura jan institucione politike q bartin pushtetin ekzekutiv

dhe legjislativ t Unionit. Kshilli prfaqson qeverit, Parlamenti prfaqson qytetart dheKomisioni prfaqson interesat evropiane. N thelb, Kshilli, Parlamenti apo nj tjetr pal

paraqet nj krkes rreth nj legjislacioni n Komision, i cili ather e drafton at dhe e paraqet

n Parlament dhe Kshill, ku n shumicn e rasteve t dyjat japin plqimin e tyre. Ndonse

natyra e vrtet e ksaj varet nga procedurat legjislative n fuqi, nse njher aprovohet dhe

nnshkrohet nga t dy ato institucione, ai shndrrohet n ligj. Detyra e Komisionit sht t

siguroj implementimin e atij ligji duke u marr me punt e prditshme t Unionit dhe duke

hedhur shtjet n gjyq, nse dshton s zbatuari.

Parlamenti Evropian


4/24


4 | F a q e

Parlamenti Evropian sht institucioni parlamentar i BE-s i zgjedhur drejtprdrejt nga

qytetart. S bashku me Kshillin e Bashkimit Evropian dhe Komisionin, ushtron funksionet

legjislative t BE-s dhe sht prshkruar si nj prej legjislaturave m t fuqishme t bots.

Parlamenti prbhet nga 754 deputet, t cilt i shrbejn elektoratit m t madh demokratik

n bot, pas Indis, dhe elektoratit m t madh demokratik transnacional n bot.1

Parlamenti zgjedhet me votim t drejtprdrejt do pes vite, q prej vitit 1979. Edhepse

me fuqi t mdha legjislative, formalisht nuk posedon t drejtn e inicitivs legjislative, sikurse

shumica e parlamenteve shtetrore t vendeve antare t Unionit. Parlamenti shtinstitucioni

i par i BE-s, prderisa prmendet i pari npr traktate, duke pasur prparsi ceremoniale

mbi t gjitha nivelet e autoritetit t BE-s. Parlamenti ka t drejt t barabart legjislative dhe

fuqi buxhetore me Kshillin. Komisioni Evropian, si trup ekzekutiv i BE-s, sht prgjegjs para

Parlamentit: Parlamenti zgjedh presidentin e Komisionit dhe aprovon prbrjen e plot tKomisionit. Poashtu mund ta detyroj gjith Komisionin t dorhiqet duke miratuar nj mocion

mosbesimi.

Selin zyrtare e ka n Bruksel, por zhvillon seanca plenare edhe n Strasburg, kurse

selia e Sekretariatit t Parlamentit Evropian, stafi administrativ jan t vendosur n

Luksemburg.

Nj e treta e eurodeputetve jan femra. Shtetet kan deputett e tyre n Parlament

sipas parimit t proporcionalitetit degresiv.2

Eurodeputett jan t ndar n shtat grupeparlamentare dhe 30 deputet nuk i takojn asnjrit grup parlamentar. Dy grupet m t mdha

parlamentare jan: Partia Popullore Evropiane me 271 deputet dhe Socialdemokratt me 190

deputet, kurse grupet e tjera jan: Aleanca e Liberalve dhe Demokratve pr Evropn, T

Gjelbrit Aleanca e Lir Evropiane, Konservatort dhe Reformistt Evropian, E Majta e

Bashkuar Evropiane dhe Evropa e Liris dhe Demokracis.

Parlamenti dhe Kshilli mund t merren si dy dhoma t nj trupi legjislativ bikameral t

Bashkimit Evropian, me kompetenca t ligjbrjes t shprndara n mnyr t njjt n mes t

dy dhomave parlamentare. Sidoqoft, ekzistojn disa dallime nga legjislaturat kombtare: p.sh.

1N vitin 2009 kishte rreth 375 milion qytetar me t drejt vote.

2Prdoret n rastet kur nj krahin, qytet, regjion apo shtet ka numr t vogl banorsh, dhe n mnyr q t

prfaqsohet, atyre u ulet numri i qytetarve q zgjedhin nj prfaqsues. P.sh. n Parlamentin Evropian, sipas

ktij parimi, maltezt dhe luksemburgasit jan dhjet her m t prfaqsuar proporcionalisht, sesa secila nga

gjasht shtetet e mdha antare: Gjermania, Franca, Italia, Britani e Madhe, Spanja dhe Polonia.


5/24


5 | F a q e

as Parlamenti e as Kshilli nuk kan kompetenca pr iniciativa legjislative. N shtjet e Unionit,

prderisa Parlamenti mund t ndryshoj dhe t refuzoj legjislacionin, nevojitet q Komisioni t

hartoj nj projektligj para se t kthehet n ligj. Sidoqoft, vlera e nj kompetence t till vihet

n pikpyetje, duke marr parasysh se vetm 15% e iniciativave t ktilla n parlamentet

nacionale bhen ligje pr shkak t mungess s prkrahjes ekzekutive. Ish-presidenti i

Parlamentit Hans-Gert Pttering argumenton se Parlamenti e ka t drejtn q ti krkoj

Komisionit t hartoj nj legjislacion dhe pr sa koh q Komisioni po kalon propozimet e

Parlamentit, Parlamenti de facto po fiton t drejtn e iniciativave legjislative.

Parlamenti poashtu gzon t drejtn e ndikimit indirekt, me an t rezolutave

jodetyruese dhe seancave t dgjimeve n komitete, apo edhe n fushn e politiks s

jashtme, ku Parlamenti duhet t aprovoj grantet pr zhvillim, prfshir edhe ato t dedikuara

pr vendet joantare. Pr shembull, mbshtetja pr rindrtimin e Irakut t paslufts apoiniciativat pr ndalimin e programeve nuklarare iraniane, duhet t prkrahen prej Parlamentit.

Nj mbshtetje prej Parlamentit ishte e nevojshme edhe pr Marrveshjen transatlantike t t

dhnave t prbashkta t pasagjerve me ShBA-t. S fundi, Parlamenti vendos vot

jodetyruese n traktatet e ri t BE-s, por nuk mund t vendos veton. Megjithat kur Parlamenti

krcnoi t hedh posht Traktatin e Nics, parlamentet belge dhe italiane than s do t

vendosin veto n emr t Parlamentit Evropian.

Me secilin nga traktatet e reja, kompetencat e Parlamentit jan zgjeruar, pr sa i prket

rolit t tij n procedurat legjislative t BE-s. Procedura q dal-ngadal sht br dominuese

shtprocedura e zakonshme legjislative (m par e njohur si procedura e vendimmarrjes s

prbashkt), e cila siguron nj pozit t barabart pr Parlamentin dhe Kshillin. N veanti,

si parashikohet me procedur, Komisioni i paraqet nj propozim Parlamentit dhe Kshillit, i cili

mund t paraqet ligj vetm nse t dyja kto institucione pajtohen me tekstin. Aprovimi i

Parlamentit dhe Kshillit bhet nprmjet m s shumti tri leximeve t njpasnjshme.

N leximin e par, Parlamenti mund t drgoj ndryshimet tek Kshilli, i cili ose miraton

tekstin me ato ndryshime ose i kthen mbrapsht njqndrim t prbashkt, q pastaj mundet

ose t aprovohet nga Parlamenti ose t refuzohet me nj shumic absolute. Poashtu,

Parlamenti mundet edhe t shtoj ndryshime t tjera n tekst, srish nse ashtu voton nj

shumic absolute. Nse Kshilli nuk aprovon kt, ather formohet nj Komitet Pajtimi i

prbr nga antar t Kshillit dhe deputet t Parlamentit, t cilt me rastin e gjetjes s


6/24


6 | F a q e

gjuhs s prbashkt e kalojn tekstin n Parlament, ku tani pr miratim lipset vetm nj

shumic e thjesht. Kjo fal mandatit t Parlamentit si i vetmi institucion demokratik i

drejtprdrejt, gj q i jep atij t drejtn q t ushtroj kontroll m t madh mbi legjislacionin n

krahasim me institucionet e tjera, mandat ky i prforcuar sidomos pas direktivave t

Bolkestein-it t vitit 2006.

Fushat tjera ku veprohet me procedura speciale legjislative jan drejtsia dhe shtjet

e brendshme, buxheti e taksat dhe aspekte t tjera t fushveprimeve politike, si p.sh. aspektet

fiskale t politikave ambientaliste. N kto fusha, Kshilli apo Parlamenti vendosin t vetme

rreth nj ligji. Procedura njherit varet nga lloji i aktit institucional q shqyrtohet. Akti m i

fort sht nj rregullore, nj akt ose nj ligj q sht drejtprdrejt i aplikueshm n trsin e

tij. Pastaj vijn direktivat q i detyrojn shtetet antare pr t arritur nj cak t caktuar.

Vendimi sht nj instrument i cili sht i fokusuar n nj person ose grup t veant dhesht menjher i zbatueshm. Institucionet poashtu mund t nxjerrin rekomandime dhe

opinione q jan thjesht deklarata jodetyruese. Ekziston nj dokument tjetr q nuk i ndjek

procedurat normale , e q quhet deklarat e shkruar, e cila sht e ngjashme me nj early

day motion (mocion i paradites) e prdorur n sistemin e Westminster-it.Deklarata e

shkruar sht nj dokument q propozohet prej pes deputetve n nj shtje lidhur me BE-

n, q shfrytzohet pr t hapur nj debat rreth asaj teme. Deklarata n fjal lancohet jasht

hemiciklit (salls s mbledhjeve), deputett mund ta nnshkruajn at dhe nse nj shumic e

nnshkruan, ather ajo i drgohet Presidentit dhe paralajmrohet nj seanc plenare para se

ti drgohet institucioneve t tjera dhe zyrtarisht shnohet n procesverbal.

Dega legjislative zyrtarisht ka edhe autoritetin buxhetor t Unionit, me kompetenca t

fituara nga traktatet buxhetore t viteve 70 dhe nga Traktati i Lisbons. Buxheti i BE-s

shqyrtohet me procedura t zakonshme legjislative me nj lexim t vetm, duke i dhn

Parlamentit kompetenca t njjta me Kshillin, n shtjet buxhetore. Por, nse ka mospajtime

mes dy institucioneve rreth buxhetit, ather shtja i kalon njkomiteti t pajtimit, njjt si

n rastin e propozimeve legjislative. Nse as teksti i pajtimit nuk aprovohet, atherParlamenti mund t adoptoj vet buxhetin. Parlamenti poashtu sht prgjegjs pr rrzuar

raportin e buxhetit t vitit t shkuar, si ka vepruar m 1984 dhe 1998.

N dallim prej shumics s shteteve antare t BE-s, q zakonisht veprojn n kuadr

t nj sistemi parlamentar, te institucionet e BE-s kemi t bjm me nj ndarje pushtetesh


7/24


7 | F a q e

ndrmjet ekzekutivit dhe legjislativit, q e bn Parlamentin Evropian m t ngjashm me

Kongresin e ShBA-s sesa me legjislaturat e shteteve antare t BE-s. Presidenti i Komisionit

Evropian propozohet nga Kshilli Evropian dhe pastaj duhet aprovuar prej Parlamentit me nj

shumic t thjesht. Pas zgjedhjes s Presidentit t Komisionit, ai propozon edhe antaret e

tjer t Komisionit n bashkrenditje me shtetet antare. Secili komisioner del para nj komiteti

relevant t Parlamentit, varsisht prej portofolios ku sht propozuar. Pastaj, si nj trup i

vetm, aprovohen apo refuzohen nga Parlamenti. N praktik, Parlamenti kurr nuk ka votuar

kundr Presidentit apo antarve t Komisionit, por rasti i Komisionit Barroso1ka treguar se

Parlamenti nuk shrben vetm si nj trampolin formale, por si nj institucion i rndsishm

q mund ta detyroj Komisionin t bhet m i arsyeshm dhe m prgjegjs. Me rastin e

votimeve pr prbrjen e Komisionit, eurodeputett votojn mbi vija partiake, sipas grupit

parlamentar q i takojn n Parlamentin Evropian, e jo mbi vija nacionale, prkundr

presioneve t shpeshta prej qeverive nacionale mbi eurodeputett e tyre. Ky kohezion dhe kjo

kmbngulsi pr ti shfrytzuar maksimalisht atributet e Parlamentit t garantuara prej

traktateven dallim nga m par garantoi nj pikpamje tjetr dhe nj vmendje m t

shtuar t liderve politik t qeverive shtetrore, institucioneve tjera dhe opinionit ndaj

Parlamentit.

Parlamenti poashtu ka fuqi q t shkarkoj nga detyra tr Komisionin, nse sigurohen

2/3 e votave. Por, as kjo e drejt nuk sht prdorur kurr prej Parlamentit, ndonse ishte gati

t prdorej n rastin e Komisionit Santer2, por q nuk ndodhi pasiq Santer dha vet

dorheqje vullnetarisht. Kemi edhe disa forma t tjera kontrolli mbi ekzekutivin, si p.sh.:

obligimi i Komisionit q t raportoj para Parlamentit dhe ti prgjigjet pyetjeve t deputetve;

obligimi i Presidentit t Kshillit t Bashkimit Evropian pr t paraqitur programin e tij para

Parlamentit n fillim t presidencs s tij; obligimi i Presidentit t Kshillit Evropian pr t

raportuar pas do mbledhjeje t Kshillit; e drejta e deputetve t Parlamentit pr t ngritur

pyetje mbi legjislacionin dhe politikn e Komisionit dhe e drejta e deputetve pr t ngritur

1Komisioni Barroso ishte nj komision i Parlamentit Evropian q refuzoi m 2004 prbrjen e Komisionit, pasiq

aty ishte i nominuar si Komisioner pr Drejtsi, Liri dhe Siguri, italianiRocco Buttiglione,i njohur pr qndrimet e tij

kontraverze radikale katolike kundr homoseksualve.2Komisioni Santer ishte nj komisioni i Parlamentit Evropian i ngritur n mars 1999 pr t hetuar akuzat pr

korrupcion t presidentit t Komisionit Evropian, Jacques Santer (n detyr: 1995-1999), ish-kryeministrit t

Luksmeburgut. Pr ti ikur rrzimit t t gjith Komisionit, Santer dha dorheqje vullnetarisht, kurse antart e

tjer t Komisionit prkohsisht u udhhoqn nga Manel Marin, deri n zgjedhjen e Komisionit t ri Evropian n

shtator 1999, t kryesuar nga Romano Prodi.
http://en.wikipedia.org/wiki/Rocco_Buttiglionehttp://en.wikipedia.org/wiki/Rocco_Buttiglione


8/24


8 | F a q e

pyetje ndaj antarve t institucioneve t tjera, si sht p.sh. rasti i Commission Question

Time (Koha e pyetjeve t Komisionit) q bhet zakonisht t marteve. S fundi, eurodeputett

mund t parashtrojn pyetje t fardo teme, por n korrik 2008 vet eurodeputett votuan nj

limit pyetjesh, duke i kufizuar ato vetm n shtjet e mandatit t BE-s dhe duke

pamundsuar kshtu pyetjet sulmuese apo personale.

Kshilli Evropian

Kshilli Evropian sht nj institucion i Bashkimit Evropian dhe trupa m e lart politike e

Bashkimit Evropian. N kuadr t tij prfshin krert e shteteve apo qeverive t vendeve

antare, Presidentin e Komisionit Evropian dhe Presidentin e Kshillit Evropian, q aktualisht

sht Herman Van Rompuy. Poashtu, edhe Prfaqsuesi i Lart i Bashkimit Evropian pr Pun

t Jashtme dhe Politika t Siguris, merr pjes n takimet e Kshillit Evropian.

Prderisa Kshilli Evropian nuk ka pushtet formal legjislativ, n baz t Traktatit t

Lisbons, ai sht i ngarkuar me definimin e direktivave dhe prioriteteve t prgjithshme

politike t BE-s. Pra, sht institucion strategjik dhe kriz-zgjidhsi Unionit, q vepron si nj

presidenc kolektive e BE-s.

Zakonisht mbledhet nj her n dy muaj dhe mbledhjet i zhvillon n Bruksel, mbledhje

t cilat i udhheq Presidenti i Kshillit Evropian. De facto funksionon si institucion i BE-s q

prej vitit 1961, por vetm pas Traktatit t Lisbons t vitit 2009 ka marr karakter zyrtar.

Traktati i Lisbons cek se Kshilli Evropian sht organ qdo ti ofroj Unionit shtysn e

nevojshme pr zhvillimin e tij. N thelb, ky institucion definon agjendn politike t BE-s dhe

sht konsideruar si motor i integrimeve evropiane. Kt e ushtron pa ndonj kompetenc

formale, por vetm n saje t prbrjes s tij me lidert m t lart kombtar t shteteve

antare. Prtej nevojs pr t siguruar shtytje (angl.: impetus), Kshilli Evropian ka zhvilluaredhe role t tjera: t zgjidh shtjet e pazgjidhura n nivelet m t ulta, t udhheq me

politikn e jashtme, duke vepruar jasht Unionit si Kreu kolektiv i Shtetit, t ratifikoj formalisht

dokumentet e rndsishme dhe t prfshihet n negociatat rreth ndryshimeve t traktateve.

Prderisa sht i prbr nga lidert kombtar, Kshilli Evropian bart pushtetin ekzekutiv

t shteteve antare dhe ka nj ndikim t lart n fushat e politiks s lart, si pr shembull n


9/24


9 | F a q e

politikn e jashtme. Poashtu ushtron kompetencat e emrimeve, si emrimi i Presidentit t vet

Kshillit Evropian, Presidentit t Komisionit Evropian, Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit

Evropian pr Pun t Jashtm dhe Politika t Siguris dhe Presidentit t Banks Qendrore

Evropiane. Pr m tepr, Kshilli Evropian ndikon planifikimin e politiks dhe drejtsi,

prbrjen e Komisionit, shtjet lidhur me organizimin e rotacionit t presidencs s Kshillit,

suspendimin e t drejtave t antarsis dhe ndryshimet e sistemit t votimeve me an t

Klauzols Passerelle1. Prderisa ka kompetenca mbi ekzekutivin supranacional t BE-s, n

prputhje me kompetencat e tij t tjera, Kshilli Evropian sht prshkruar si autoriteti suprem

politik i Unionit.

Kshilli i Bashkimit Evropian

Kshilli i Bashkimit Evropian (jozyrtarisht i njohur si Kshilli i Ministrave apo vetm

Kshilli) sht institucion q bart kompetenca legjislative, disa kompetenca t limituara

ekzekutive dhe paraqet organin kryesor vendimmarrs t BE-s. Presidenca e tij sht rotative

dhe ndrrohet ndrmjet shteteve pr do gjasht muaj, por do tri presidenca (Presidency

trios) punojn nn nj program t prbashkt. Ky institucion sht i ndar nga Kshilli

Evropian, q sht nj organ i ngjashm, por q prbhet prej liderve nacional.

Kshilli prbhet nga 27 ministra t shteteve antare (nj pr secilin shtet antar) dhe

mbledhet n nivele t ndryshme, varsisht prej tems q diskutohet. Pr shembull, nse tem

diskutimi do t jet bujqsia, Kshilli do t mbledhet me ministrat e bujqsis t secilit vend

antar q prfaqsojn qeverit e tyre dhe jan prgjegjs para sistemeve t tyre politike

shtetrore. Votimi bhet ose me shumic ose me unanimitet me vota t mbledhura sipas numrit

t popullsis. N kto forma t ndryshme ata bashkndajn fuqin legjislative dhe buxhetore t

Parlamentit dhe poashtu ndjekin Politikn e Prbashkt t Punve t Jashtme dhe Siguris.

Kshilli i Ministrave llogaritet si dhoma e dyt e nj sistemi bikameral legjislativ t BE-s,

s bashku me Parlamentin Evropian. Pos 27 ministrave shtetror, n mbledhjet e tij merr pjes

edhe komisioneri gjegjs evropian i asaj fushe, por pa te drejt vote.

1Passerelle Clause (Klauzola e tejkalimit) i ofron mundsi Kshillit Evropian q me nj vendim unanim, ta ndryshoj

krkesn pr votim me shumic t kualifikuar t Kshillit t Ministravepr disa shtje t caktuarn krkes

pr votim vetm me shumic t thjesht, me plqimin paraprak t Parlamentit.


10/24


10 | F a q e

Vendimet e Kshillit merren me shumic t kualifikuar votash, kurse me unanimitet n t

tjerat. Zakonisht kur vendimi kalon me unanimitet, nevojitet vetm nj konsultim me

Parlamentin. Sidoqoft, n shumicn e fushave aplikohet procedura e zakonshme legjislative

(ordinary legislative procedure), q nnkupton q edhe Kshilli edhe Parlamenti prdorin

baraz kompetencat e tyre legjislative dhe buxhetore, q nnkupton se t dyjat duhet pajtohen

q t kaloj ai propozim. N disa fusha t kufizuara e t caktuara, Kshilli i Ministrave mundet

t inicioj nj ligj t ri t BE-s.

Qllimi kryesor i Kshillit sht t veproj si nj nga dy dhomat e degve legjislative t

BE-s, ku dhoma tjetr sht Parlamenti Evropian. Sidoqoft, Kshilli ka vetm iniciativa

legjislative n fusha t kufizuara. S bashku me Parlamentin, ushtron kompetencat buxhetore t

Unionit dhe ka kontroll m t madh sesa Parlamenti mbi fushat ndrqeveritare t BE-s, si

politika e jashtme dhe koordinimi makroekonomik. Para hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons,Kshilli kishte edhe kompetenca ekzekutive, t cilat pastaj i jan kaluar Komisionit Evropian.

Autoriteti ligjvns i BE-s sht i ndar ndrmjet Kshillit dhe Parlamentit. Pr sa koh

q marrdhniet dhe kompetencat e ktyre institucioneve jan zhvilluar, jan krijuar procedura

t ndryshme ligjvnse pr nxjerrjen e ligjeve. Shumica drrmuese e ligjeve tani jan subjekte

t procedurs s zakonshme legjislative (ordinary legislative procedure), e cila punon mbi

parimin se q nj ligj t kaloj, nevojitet miratimi edhe i Kshillit edhe i Parlamentit.

Sipas procedurs, Komisioni i paraqet nj propozim Parlamentit ose Kshillit. Pas leximitt par, Parlamenti mund t propozoj amandamentim. Nse Kshilli pranon kto

amandamente, ather legjislacioni aprovohet. Por, nse nuk e pranon, ather hartohet nj

qndrim i prbashkt (common position) dhe i kthehet verzioni i ri Parlamentit. N leximin e

dyt, nse Parlamenti aprovon tekstin ose nuk reagon, teksti llogaritet i miratuar, n t kundrt

Parlamenti mund t propozoj amandamente shtes n propozimin e Kshillit ose t refuzohet

me nj shumic absolute t eurodeputetve. Nse Kshilli akoma nuk aprovon qndrimin e

Parlamentit, ather teksti i kalon njkomiteti t pajtimit (Conciliation Commitee), t prbr

nga antar t Kshillit dhe po aq eurodeputet. Nse as teksti i adoptuar prej komitetit t

pajtimit nuk aprovohet nga Kshilli dhe Parlamenti, ather ky propozim rrzohet definitivisht.

Fushat tjera ku veprohet me procedura speciale legjislative jan drejtsia dhe shtjet

e brendshme, buxheti e taksat dhe aspekte t tjera t fushveprimeve politike, si p.sh. aspektet

fiskale t politikave ambientaliste. N kto fusha, Kshilli apo Parlamenti vendosin t vetme


11/24


11 | F a q e

rreth nj ligji. Procedura njherit varet nga lloji i aktit institucional q shqyrtohet. Akti m i

fort sht nj rregullore, nj akt ose nj ligj q sht drejtprdrejt i aplikueshm n trsin e

tij. Pastaj vijn direktivat q i detyrojn shtetet antare pr t arritur nj cak t caktuar.

Vendimi sht nj instrument i cili sht i fokusuar n nj person ose grup t veant dhe

sht menjher i zbatueshm. Institucionet poashtu mund t nxjerrin rekomandime dhe

opinione q jan thjesht deklarata jodetyruese.

Kshilli voton me njrn prej tri mnyrave n dispoziocion: me unanimitet, shumic t

thjesht ose me shumic t kualifikuar. N shumicn e rasteve, Kshilli voton me shumic t

kualifikuar, q nnkupton se nevojiten s paku 255 prej 345 votave (73.9%) dhe me nj

shumic t shteteve antare (disa her me shumic t 2/3). Nj shumic q prfaqson 62% t

popullsis s BE-s poashtu sht valide. Unanimiteti gati se gjithmon shfrytzohet kur kemi t

bjm me politikn e jashtme dhe n nj numr rastesh t kooperimit politik dhe juridik.

Instrumentet ligjore t shfrytzuara nga

Kshilli pr Politik t Prbashkt t Punve t

Jashtme dhe Siguris (takimi i ministrave t jashtm

t vendeve antare) jan t ndryshme prej akteve

legjislative. Ato zakonisht konsistojn nqndrime t

prbashkta, veprime t prbashkta dhe strategji

t prbashkta1. Qndrimet e prbashkta kan t

bjn me definimin e politiks s jashtme evropiane

prball: a. nj vendi t tret, si promovimi i t

drejtave t njeriut dhe demokracis n Burma; b. nj

regjioni, si prpjekjet pr stabilitet n Liqenet e

Mdha Afrikane apo c. nj shtjeje t caktuar si prkrahja pr Gjykatn Ndrkombtare t

Krimeve. N momentin e arritjes s qndrimit t prbashkt, ai kthehet n detyrim pr t gjitha

shtetet antare t BE-s, t cilat duhet t ndjekin dhe mbrojn at politik, q vazhdimisht

rishikohet. Nj veprim i prbashkt nnkupton nj veprim t bashkrenduar t shteteve antarepr arritjen e nj qllimi, p.sh. pastrimi i minave apo luftimi i prhapjes s armve t vogla.

Strategjit e prbashkta nnkutojn definimin e nj objektivi pr nj periudh katr vjeare.

1common position, common action, common strategy.


12/24


12 | F a q e

Buxheti i BE-s (diku rreth 116.4 miliard euro) shqyrtohet me procedura t zakonshme

legjislative me nj lexim t vetm, duke i dhn Parlamentit kompetenca t njjta me Kshillin,

n shtjet buxhetore. Por, nse ka mospajtime mes dy institucioneve rreth buxhetit, ather

shtja i kalon njkomiteti t pajtimit, njjt si n rastin e propozimeve legjislative. Nse as

teksti i pajtimit nuk aprovohet, ather Parlamenti mund t adoptoj vet buxhetin. Ve

buxhetit, Kshilli koordinon edhe politikat ekonomike t antarve.

Komisioni Evropian

Komisioni Evropian sht krahu ekzekutiv i Unionit. sht nj organ i prbr nga nj i

emruar prej secilit shtet antar, por sht i dizajnuar pr t qen i pavarur nga interesat

nacionale. Komisioni sht prgjegjs pr drafitimin e t gjitha ligjeve t BE-s dhe posedon

monopolin e iniciativave legjislative. Njherit merret edhe me rutinn e prditshme t punve t

Unionit dhe ka prgjegjsi pr mbshtetjen e traktateve, me rast njihet si Gardiani i

Traktateve.

Komisoni udhhiqet prej nj Presidenti q nominohet prej Kshillit Evropian dhe

aprovohet prej Parlamentit. Pjesa tjetr e 26 komisionerve nominohen nga shtetet antare, n

konsultim me Presidentin dhe i kan protofoliot e tyre t caktuara prej Presidentit. Kshillipranon listn e komisonerve, me rast nuk krkohet unanimiteti, por mjafton nj shumic e

kualifikuar. Parlamenti Evropian pastaj interviston dhe voton pr secilin kandidat pr komisioner

n komisonet gjegjse t tij. Derisa intervisitimi pr nominimet individuale sht i ndar pr

secilin kandidat, votimi i Parlamentit pr aprovimin e prbrjes s Komisonit bhet n trsi, pa

pasur mundsi t votohet pr secilin komisioner vemas. N momentin e aprovimit nga ana e

Parlamentit, komisionert fillojn zyrtarisht punn e tyre. President aktual i Komisionit Evropian

sht Jose Manuel Barroso, ish-kryeministri portugez nga radht e Partis Popullore Evropiane.

Komisioni i tij sht zgjedhur m 2004 dhe rizgjedhur m 2010. Komisioni ka selin n Bruksel,

n kuadr t tij shrbejn 23 mij npuns civil, si gjuh zyrtare ka anglishten, frngjishten dhe

gjermanishten dhe sht krijuar q m 1958.

Komisioni q n fillim u krijua pr t vepruar si nj autoritet i pavarur supranacional i

ndar prej qeverive dhe prshkruhet si i vetmi institucon q mendon n mnyre evropiane.


13/24


13 | F a q e

Antart e tij propozohen nga qeverit e shteteve antare, nj prej secils, por ata jan t

detyruar t veprojn n mnyr t pavarur neutral ndaj do influence, si p.sh. prej ndikimit

nga qeverit q i caktojn ata. Andaj, Komisioni shihet n kontrast prej Kshillit, q prfaqson

qeverit, Parlamentit, q prfaqson qytetart dhe Komitetit Ekonomik dhe Social, q

prfaqson shoqrin e organizuar civile.

Me an t nenit 17 t Traktatit mbi Bashkimin Evropian (Traktati i Mastrihtit), Komisioni

ka disa prgjegjsi: t zhvilloj strategji afatmesme t zhvillimit; t hartoj legjislacionin dhe t

arbitroj n proceset legjislative; t prfaqsoj BE-n n negociatat tregtare; t vendos

rregulla dhe rregullore, p.sh. n politikat e konkurrencs; t hartoj buxhetin e Bashkimit

Evropian dhe t mbikqyr implementimin e traktateve dhe legjislacionit.

Para hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, fuqia ekzekutive e Unionit ishte n duart e

Kshillit, i cili i delegonte Komisionit aq kompetenca sa e shihte t arsyeshme. Kjo gj ndryshoi

pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons, prej kur Komisioni ushtron kompetencat e tij

ekskluzivisht mbi bazn e traktateve. Komisioni Evropian ka kompetenca m t ngushta se sa

shumica e organeve ekzekutive nacionale, sidomos n mungesn e kompetencave n fushn e

politiks s jashtmekompetenca kto t besuara Kshillit Evropian, q pr shumk merret si

organi tjetr ekzekutiv, krahas Komisionit.

Marr parasysh q sipas Traktatit t Lisbons, Kshilli Evropian sht br nj institucion

formal m kompetenca t emrimit t Komisionit, mund t thuhet se t dy kto organe bartinpushtetin ekzekutiv t BE-s (Kshilli Evropian poashtu mban edhe pushtetin individual nacional

ekzekutiv). Sidoqoft, sht Komisioni ai q aktualisht mban realisht pushtetin ekzekutiv mbi

Bashkimin Evropian. Ai ka aq shum kompetenca sa q ish kryeministri belg, Guy Verhofstadt

ka sygjeruar ndryshimin e emrit n Qeveria Evropiane, duke e quajtur emrtimin aktual si

qesharak.

Komisioni dallon prej institucioneve t tjera prej vet faktit q vetm ai ka t drejtn e

iniciativave legjislative n BE, q do t thot se Komisioni mund t bj propozime zyrtare mbi

legjislacionin, gj q nuk mund t bjn degt legjislative t Unionit. Sipas Traktatit t Lisbons,

nuk mund t inicohet asnj akt legjislativ q prek fushn e Politiks s Prbashkt t Siguris

dhe Punve t Jashtme. N fushat e tjera, sidoqoft, Kshilli dhe Parlamenti mund t krkojn

legjislacion dhe n shumicn e rasteve Komisioni inicon bazn e ktyre propozimeve, monopol

ky i dizajnuar pr t siguruar nj hartim t koordinuar dhe koherent t ligjeve t BE-s. Ky


14/24


14 | F a q e

monopol sht kritikuar n disa raste pasiq edhe Parlamenti duhet ta ket kt t drejt,

prderisa t gjitha parlamentet nacionale e kan kt. Sidoqoft, Kshilli dhe Parlamenti mund

ti drejtohen Komisionit pr t draftuar legjislacion, por edhe Komisioni ka fuqin q t refuzoj

nj gj t till, si bri m 2008 n rastin e konventave transnacionale kolektive. Sipas Traktatit

t Lisbons, qytetart e BE-s mund ti drejtohen Komisionit pr nj legjislacion t caktuar, me

an t nj peticioni q duhet ti ket minimalisht nj milion nnshkrime, por as ky peticion nuk

sht detyrues ndaj Komisionit.

Kompencat e Komisionit n propozimin e ligjeve zakonisht jan t prendruara n

regulloret ekonomike. Jan inicuar nj numr i madh regulloresh bazuar n parimin

parandalues (precautionary principle), q nnkupton se regulloret preventive inicohen nse

paraqitet ndonj rrezik pr mjedisin jetsor apo shndetin e njerzve: p.sh. n rastin e

ndryshimeve klimatike apo t organizmave gjenetikisht t modifikuara. Kto duhen rregulluarparaprakisht q t mos ken efekt n ekonomi. Kshtu, Komisioni Evropian shpesh propozon

legjislacion m t rrept n krahasim me vendet e tjera. Marr parasysh madhsin e tregut

evropian, edhe legjislacioni i BE-s ka marr nj rndsi t madhe n tregun global.

N momentin e miratimit n Kshill dhe Parlament t nj legjislacioni t propozuar nga

ana e Komisionit, ather Komsioni merr prgjegjsin e implementimit t tij. Kt e bn

nprmjet shteteve antare apo agjencioneve t tij. N marrjen e masave t nevojshme

teknike, Komisioni ndihmohet nga komitetet e prbra prej prfaqsuesve t shteteve antare

dhe lobeve private e publike (nj proces q n zhargon njihet edhe si komitologji). Pr m

tepr, Komisioni sht prgjegjs pr implementimin e buxhetit t BE-s, duke u siguruar s

bashku m Gjykatn e Auditorve, se fondet e BE-s jan shpenzuar si qe parapar.

N veanti Komisioni ka detyrn e sigurimit t zbatimit t traktateve dhe ligjeve t

Unionit, zakonisht duke hedhur shtetet antare ose institucionet e tjera n Gjykatn e Drejtsis

rreth nj mosmarrveshjeje, me rast njihet si gardian i traktateve. Komisioni Evropian

poashtu n disa raste merret me prfaqsimin e jashtm t Unionit, s bashku me shtetet

antare dhe stylln e Politiks s Prbashkt t Siguris dhe Punve t Jashtme, duke

prfaqsuar BE-n n organizata t tjera, si tek Organizata Botrore e Tregtis. Dhe, sht br

e zakonshme q Presidenti i Komisionit t ndjek mbledhjet e G8-s.

Banka Qendrore Evropiane


15/24


15 | F a q e

Banka Qendrore Evropiane sht banka qendrore e eurozons dhe kontrollon politikat

monetare n kt fush me agjend t mbajtjes s stabilitetit t mimeve. BQE udhheqet prej

nj bordi t guvernatorve t bankave nacionale t shteteve antare dhe nj Presidenti, q

aktualisht sht bankieri i njohur italian, Mario Draghi. BQE sht themeluar m 1998 dhe ka

selin n Frankfurt.

Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian

Gjykata e Drejtsis e Bashkimit Evropian sht dega gjyqsore e BE-s. U themelua m

1952 dhe ka selin n Luksemburg. sht prgjegjse pr interpretimin e ligjeve dhe traktateve

t BE-s dhe prbhet nga tri dhoma kryesore: Gjyqi i Drejtsis, Gjyqi i Prgjithshm dhe

Tribunali i Shrbimeve Civile.

Gjykata e Auditorve

Gjykata Evropiane e Auditorve, prkundr emrit t saj nuk ka pushtet real gjyqsor.

Por, ajo siguron q fondet e taksapaguesve prej buxhetit t BE-s t jen shpenzuar si duhet.

Gjykata kryen nj raport auditimi pr secilin vit financiar dhe ia dorzon Kshillit dhe

Parlamentit. Parlamenti shfrytzon kt raport pr t aprovuar ose jo manovrimin me buxhetin

nga ana e Komisionit. Gjykata poashtu ofron opinione dhe propozime mbi legjislacionin financiar

dhe veprimet kundr mashtrimeve t mundshme. Ky institcion sht themeluar m 1975 dhe ka

selin n Luksmeburg.

Procedura e zakonshme legjislative1

1Angl.: Ordinary legislative procedure


16/24


16 | F a q e

Procedura e zakonshme legjislative, dikur e njohur si procedura e bashkvendimmarrjes

(Codecision procedure), sht procedura kryesore legjislative me an t s cils nxjerren

direktivat dhe regulloret.Neni 249 i Traktatit mbi Funksionimin e

Bashkimit Evropian (Traktati i Lisbons) nnvizon

procedurn e zakonshme legjislative n kt mnyr:

Komisioni ndrmerr nj nism legjislative drejtuar

Parlamentit dhe Kshillit. N leximin e par,

Parlamenti adopton qndrimet e tij. Poqese Kshilli

aprovon qndrimin e Parlamentit, ather akti

miratohet. Nse jo, Kshilli duhet t adoptoj nj

qndrim t tij dhe tia kthej Parlamentit me sqarime.N kt faz, edhe Komisioni informon Parlamentin mbi qndrimin e tij rreth shtjes. Gjat

leximit t dyt, akti miratohet poqese aprovohet teksti i kthyer i Kshillit apo nse dshton t

merret nj vendim n Parlament. Por, Parlamenti mundet edhe ta rrzoj srish tekstin e ri t

Kshillit, duke uar n dshtimin e ligjit, ose mundet ta modifikoj at, dhe ashtu t

amandamentuar ta kthej srish n Kshill. Prap ktu Komisioni jep opinionin e tij edhe nj

her. N rast se Komisioni heq amandamentimet nga opinioni i tij, Kshilli duhet t veproj

unanimisht dhe jo vetm me nj shumic.

Nse brenda tre muajve t pranimit t tekstit t ri t Parlamentit, Kshilli e aprovon at,

ather ai miratohet. N t kundrt, Presidenti i Kshillit, n marrveshje me Presidentin e

Parlamentit, mbledh njKomitet Pajtimi t prbr nga antar t njjt, si nga Kshilli, ashtu

edhe nga Parlamenti dhe me pjesmarrjen vetm si ndrmjets edhe t Komisionit. Ky komitet

duhet t hartoj nj tekst t prbashkt mbi bazn e t dy qendrimeve paraprake. Poqese

brenda gjasht javsh dshton t arrij nj tekst t prbashkt, ather akti dshton. Poqese ka

sukses dhe komiteti aprovon tekstin n fjal, ather Kshilli dhe Parlamenti, me nj shumic,

duhet t aprovojn at tekst, gj q njherit paraqet edhe dgjimin e tret. Nse edhe tanidshton t aprovohet, ather ai akt dshton.

Kjo procedur u paraqit n Traktatin e Mastrihtit (1992) si procedur e kodecizionit dhe

fillimisht u mendua si procedur q do t zvendsonte procedurn e kooperimit. Procedura e

kodecizionit u amandamentua nga Traktati i Amsterdamit (1997) dhe numri i bazs ligjore ku


17/24


17 | F a q e

aplikohej procedura u rrit shum nga Traktati i Nics (2001). U riquajt procedur e zakonshme

legjislative dhe me Traktatin e Lisbons (2009) u zgjerua pothuajse n t gjitha fushat, si

bujqsia, transporti, buxheti, etj.

Procedurat e veanta legjislative1

Traktatet kan dispozita pr procedurat e veanta legjislative t cilat duhen prdorur n

fusha m t ndjeshme. Kshtu, Kshilli apo Parlamenti miratojn t vetme shum legjislacione,

me vetm ndrhyrjen e njra-tjetrs. Procedurat kryesore jan konsultimi dhe procedurat e

plqimit, ndonse edhe t tjerat prdoren n raste specifike.

Procedura e konsultimit2

Me procedurn e konsultimit, Kshilliduke vepruar me nj unanimitet apo me shumic

t kualifikuar, varsisht fushn e politiks pr t ciln ngritet shtja, mundet t adoptoj nj

legjislacion t bazuar n nj propozim t Komisionit pas konsultimit me Parlamentin. Edhepse

krkohet q t konsultohet me Parlamentin mbi propozimin legjislativ, Kshilli nuk sht i varur

prej qndrimit t Parlamentit. Madje, n praktik Kshilli mundet t injoroj fardo q

propozon Parlamenti ose edhe t arrij marrveshje edhe para arritjes s opinionit t

Parlamentit. Sidoqoft, Gjykata Evropiane e Drejtsis ka nxjerr vendim se Kshilli duhet t

pres gjer n arritjen e opinionit t Parlamentit dhe se kjo Gjykat do t rrzoj do legjislacion t

Kshillit t adoptuar prpara arritjes s mendimit t Parlamentit. Kjo procedur m shum

prdorej n kohn e Komunitetit Evropian Ekonomik (1958-1993).

Procedura e plqimit3

Me kt procedur, Kshilli mundet t adoptoj legjislacionin bazuar n nj propozim t

Komisionit vetm pas dhnies s plqimit nga ana e Parlamentit, i cili gzon t drejtn legale q

t pranoj apo refuzoj do propozim, por nuk ka mekanizm ligjor pr t propozuar

amandamente. Kurse, tek Komiteti i Pajtimit ai mundet vetm tjap raporte t brendshme me

rast mundet ti adresoj shqetsimet e tij dhe t krcnoj se do t trheq plqimin pr Kshillin

1Angl.: Special legislative procedures

2Angl.: Consultation procedure

3Angl.: Consent procedure


18/24


18 | F a q e

nse nuk shqyrtohen ato shqetsime t tij. Zakonisht, kjo metod prdoret me rastin e

trheqjes s shteteve antare, pranimit t antarve t rinj, luftimit t diskriminimit, etj.

Komisioni dhe Kshilli veprojn m vete1

Kjo procedur sht shfrytzuar kur Kshilli ka miratuar ligjet e propozuara ngaKomisioni pa pasur nevoj pr opinionin e Parlamentit. Procedura n fjal u shfrytzua me

rastin e caktimit t tarifs s jashtme t prbashkt dhe n rastin e negociimit t marrvshjes

s tregtis nn Politikn e Prbashk Komerciale.

Komisioni vepron m vete2

N disa fusha t caktuara, Komisioni ka autoritetin q t miratoj legjislacion teknik ose

regullator pa u konsultuar ose pa marr plqimin e asnj institucioni tjetr. Komisioni mund t

miratoj legjislacionin me iniciativ t vet n lidhje me monopolet dhe koncensionet nga shtetetantare dhe n lidhje me t drejtn e puntorve pr t ngelur n shtetin antar edhe pasi q

kan qen punsuar atje. Dy direktiva kan qen miratuar duke prdorur kt procedur: nj

mbi transparencn ndrmjet shteteve antare dhe kompanive, dhe tjera mbi konkurrencn n

sektorin e telekomunikacionit.

Traktati i Mastrihtit

Traktati mbi Bashkimin Evropian, i njohur m mir si Traktati i Maastricht-it u nnshkrua

m 7 shkurt 1992 nga antart e Komunitetit Ekonomik Evropian n qytetin Maastricht t

Holands. Hyri n fuqi m 1 nntor 1993, duke krijuar kshtu Bashkimin Evropian dhe hapi

rrugn e themelimit t monedhs s prbashkt evropiane, euro-s. Ky traktat m von sht

amandamentuar prej traktateve t mvonshme, t Amsterdamit (1997), Nics (2001) dhe

Lisbons (2009).

Kriteret e Mastrihtit, t njohura edhe si kriteret e konvergjencs, jan kritere pr vendet

antare t BE-s pr t hyr n fazn e tret t Bashkimit Ekonomik dhe Monetar Evropian dhe

1Angl.: Commission and Council acting alone

2Angl.: Commission acting alone


19/24


19 | F a q e

pr t marr euron si monedh t tyre. Kto kritere jan vn me qllim t mbajtjes s

stabilitetit t mimeve brenda eurozons, edhe pas prfshirjes s shteteve t reja antare.

Katr kriteret kryesore t Mastrihtit jan:

1.

Shkalla e inflacionit: Jo m shum se 1.5% krahasuar me mesataren e tyrevendeve antare me inflacionin m t ult n BE.

2. Financat qeveritare

- Deficiti vjetor qeveritar: Jo m shum se 3% e BPB n fund t vitit fiskal.

- Borxhi qeveritar: Jo m shum se 60% e BPB n fund t vitit fiskal.

3. Kursi i kmbimit: Vendet aplikuese duhet ti bashkohen mekanizmit t kursit t

kmbimit (ERM III) nn Sistemin Monetar Evropian (EMS) pr dy vite rradhazi

dhe nuk duhet ta devaluojn monedhn e tyre gjat ksaj periudhe.

4. Normat afatgjata t interesit: normat nominale afatgjata t interesit nuk duhet

t jen m shum se 2% m t larta krahasuar me tri shtetet antare me

inflacionin m t ult.

Traktati i Lisbons

Traktati mbi Funksionimin e Bashkimit Evropian, i njohur edhe si Traktati i Reforms apo

m shum si Traktati i Lisbons, sht nj marrveshje ndrkombtare q ndryshoi dy traktatet

q vun themele kushtetuese t BE-s, Traktatin e Roms (1957) q themeloi BE-n dhe

Traktatin e Mastrihtit (1992) q reformoi BE-n n formn e saj t sotme. Traktati i Lisbons u

nnshkrua m 13 shtator 2007 nga vendet antare t BE-s n kryeqytetin protugez dhe hyri

n fuqi m 1 dhjetor 2009.

Ky traktat solli ndryshime t mdha, prshir: lvizjen prej nj unanimiteti t

detyrueshm n nj votim me shumic t dyfisht n disa fusha t caktuara; nj Parlament

Evropian m i fuqishm dhe roli i tij si nj nga dy dhomat e legjislativit bikameral, s bashku me

Kshillin e Ministrave; futja e procedurs s zakonshme legjislative; krijimi i postit afatgjat t


20/24


20 | F a q e

Presidentit t Kshilli Evropian dhe t Prfaqsuesit t Lart t Bashkimit Evropian pr Sigurin

dhe Punt e Jashtme; etj.

Nga ky traktat m s shumti prfituan Parlamenti me rritjen e kompetencave, si dhe

Kshilli Evropian. Ksisoji, pushteti u bart prej Komisionit Evropian nj motor tradicional i

integrimeve, tek Kshilli Evropian, tanim me President dhe buxhet t tij. Ndarja mes Komisionit

dhe Kshillit Evropian raste-raste ka kaluar edhe n rivalitet, sa q ka ndodhur q n takime

ndrkombtare, n munges koordinimi t jen prezent presidentt e t dyja ktyre

institucioneve t BE-s.

Parlamenti poashtu ka shfrytzuar kompetencat m t mdha n rastin e zgjedhjes s

Presidentit Barroso n krye t Komisionit apo n raste tjera ka prdorur kompetencat e tij

buxhetore. Sikurse Komisoni, edhe Kshilli i Ministrave relativisht ka dalur i mposhtur pas

Traktatit t Lisbons, prderisa i ka humbur dinamika me heqjen e t drejts s vetos s

vendeve antare n nj numr shtjesh t caktuar.

Kriteret e Kopenhags

Kriteret e Kopenhags jan rregulla q definojn nse nj vend sht i gatshm q ti

bashkohet Bashkimit Evropian. Kriteret krkojn q nj shtet t ket institucione q ruajn

qeverisjen demokraike dhe t drejtat e njeriut, t ket nj ekonomi funksionale t tregut dhe t

pranojn obligimet dhe qllimet e BE-s. Kto kritere antarsimi jan prpriluar gjat nj

mbledhje t Kshillit Evropian t qershorit 1993 n Kopenhag t Danimarks.

Shumica e ktyre kritereve jan qartsuar n dekadn e fundit me an t legjislacionit

t Kshillit Evropian, Komisionit Evropian dhe Parlamentit Evropian, si dhe me an t

jurisprudencs s Gjykats Evropiane t Drejtsis dhe Gjyqit Evropian t t Drejtave t Njeriut.

Por, sidoqoft ndonjher kemi t bjm me konfliktualitet me rastin e interpretimeve t ktyrekritereve.

Kriteret e antarsimit n BE

Gjat negociatave me secilin vend kandidat, prparimi drejt prmbushjes s kritereve t

Kopenhagenit monitorohet rregullisht. N baz t ksaj, vendimet merren n rastet kur nj


21/24


22/24


22 | F a q e

lir, liria e mendimit personal, dhe kompetencat ekzekutive t kufizuara nga ligjet dhe duke i

lejuar qasje t lir n gjyqtarve t pavarur nga ekzekutivi.

Shteti i s drejts

Shteti i s drejts do t thot se autoriteti i qeveris mund t ushtrohet vetm n

prputhje me ligjet t dokumentuara, t cilat jan miratuar me procedur t themeluar;

(sundim i ligjeve). Parimi sht menduar t jet nj mbrojtje kundr vendimeve arbitrare n

rastet individuale.

T drejtat e njeriut

T drejtat e njeriut jan ato t drejta q do person q mban pr shkak t cilsis s tij

si nj qenie njerzore, t drejtat e njeriut jan t patjetrsueshme, dhe q i prkasin t gjith

njerzimit. Nse nj e drejt sht e patjetrsueshme, do t thot se nuk mund t dhunohet, t

jepet e kufizuar, t blihet apo t shitet (p.sh. nj njeri nuk mund t shes veten n skllavri).

Kto prfshijn t drejtn pr jetn, e drejta pr tu ndjekur penalisht vetm n baz t ligjeve

q jan ekzistente n kohn e veprs penale, t drejtn t jen t lir nga skllavria, dhe t

drejtn t jen t lir nga tortura.

Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut e Kombeve t Bashkuara sht konsideruar

formulimi m autoritar i t drejtave t njeriut, edhe pse i mungon mekanizmi m efektiv n

zbatimin e Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Krkesa pr t qen n prputhje mekt formulim ka detyruar disa vende q koht e fundit jan bashkuar me BE pr t zbatuar

ndryshime t mdha n legjislacionin e tyre, shrbimet publike dhe n sistemin gjyqsor.

Shum nga ndryshimet prfshijn trajtimin e minoriteteve etnike dhe fetare, apo heqjen e

dallimeve n trajtim midis fraksioneve t ndryshme politike.

Respektimi dhe mbrojtja e minoriteteve

Antart e ktyre pakicave kombtare duhet t jet n gjendje t ruajn kulturn e tyre

dalluese dhe praktikat, duke prfshir edhe gjuhn e tyre (sa i prket jo n kundrshtim me tdrejtat njerzore t njerzve t tjer, dhe as t procedurave demokratike dhe shtetit t sdrejts) , pa vuajtur asnj diskriminim Nj konvent e Kshillit t Evrops ishte nj prparim imadh n kt fush. Megjithat, zona ishte aq e ndjeshme sa Konventa ende nuk ka prfshirnj prkufizim t qart t minoriteteve t tilla. Si rezultat, shum nga shtetet nnshkruese kanshtuar sqarime zyrtare pr nnshkrimin e tyre n lidhje me pakicat e prfshira n vendin e tyre.


23/24


23 | F a q e

Disa shembuj: Deklaratat e bra n lidhje me traktatin nr 157. Konventa Korniz prMbrojtjen e Pakicave Kombtare prfshijn:

n Danimark: pakica gjermane n Jutlandn jugore ;

n Gjermani: danezt e shtetsis gjermane dhe antart e (Lusatia Sorbs) njerzit Sorbian

me shtetsi gjermane . grupeve etnike tradicionalisht rezident n Gjermani, Frisiant eshtetsis gjermane dhe qytetart Sinti e Roman t gjuhs gjermane

n Slloveni: Pakicat kombtare italiane dhe hungareze

n SllovakiPakicat hungareze :

n Mbretrin e Bashkuar: pakicat Cornish n Cornall dhe Nacionalistt Irlandez dheRepublikant n Irlandn Veriore.

n Austri: serbt, kroatt, sllovent, hungarezt, ekt, sllovakt, romt, dhe grupet Sinti.

n Rumani (Rumani njeh 19 pakica kombtare . Ligji zgjedhor u garanton atyre prfaqsim

parlamentar)

Shum vende nnshkruese t t tjera thjesht deklaruan se ata nuk kan ndonj pakickombtare si sht prcaktuar n deklarat.

Nj konsensus u arrit (midis ekspertve t tjer ligjor, t ashtuquajturat grupe tVenecias) se kjo konvent i referohet do populli etnik, gjuhsor ose fetar q prcakton veten sinj grup t veant, q formon popullsiahistorike ose nj pakic t konsiderueshme historike

dhe aktuale n nj zon t prcaktuar mir, dhe q mban marrdhnie t qndrueshme dhemiqsore me shtetin n t cilin ajo jeton. Disa ekspert dhe vende donin q kjo t shkonte mtej, koncepti n fjal t ishte m i thelluar. Megjithat, pakicat e fundit, t tilla si popullsiaemigrante, jan duke u shnuar nga vendet nnshkruese si pakica n kt konvent passhqetsimeve prkatse t tyre

Kriteret ekonomike

Kriteret ekonomike, n prgjithsi, krkojn q vendet kandidate t ken nj ekonomi

tregu funksionale dhe q prodhuesit e tyre kan aftsi pr t prballuar presionin konkurrues

dhe forcat e tregut brenda Bashkimit Europian. Kriteret e konvergjencs dhe mekanizmi i kursitt kmbimit evropian jan prdorur pr prgatitjen e vendeve pr tu bashkuar eurozons.

Legjislacioni

S fundi, dhe teknikisht jasht kritereve t Kopenhagenit, vjen krkesa tjetr e

mtejshme se t gjith antart e ardhshm duhet t miratojn legjislacionin n mnyr q t


24/24


24 | F a q e

sjell ligjet e tyre n prputhje me korpusin e ligjeve europiane t ndrtuar mbi bazn e

historis s BE-s , i njohur si acquis communautaire. N prgatitjen pr do pranim, acquis

communautairendahet n kapituj t veant, secili prejt tyre ka t bj me fusha t ndryshme

t politikave. Pr procesin e zgjerimit t pest q prfundoi me pranimin e Bullgaris dhe

Rumanis n vitin 2007, kishte 31 kapituj. Pr bisedimet me Kroacin, Turqin dhe

Islandn acquis communautaire sht ndar m tepr, n 35 kapituj.

Traktati themelues i Kushtetuts s Evrops

Traktati themelues i Kushtetuts s Evrops, zakonisht i njohur si Kushtetuta evropiane

apo si Traktati kushtetues, ishte nj traktat ndrkombtar i paratifikuar, qllimi i t cilit qe

krijimi i nj kushtetute t konsoliduar t Bashkimit Evropian. Kjo kushtetut do t zvendsonte

taktatet ekzistuese t BE-s me nj tekst t vetm, duke i dhn fuqi ligjore Karts s t

Drejtave Fundamentale dhe duke zgjeruar votimin me shumic t kualifikuar n fushat e

politiks te t cilat m par vendosej me unanimitet t vendeve antare.

Traktati u nnshkrua m 29 tetor 2004 prej prfaqsuesve t 25 shteteve antare. M

von u ratifikua nga 18 shtete antare me an t referendumeve. Dshtimi i kalimit t

propozimit n referendumet n Franc dhe Holand n maj dhe qershor 2005 solli n fundin e

procesit t ratifikimit.

Si rrjedhoj, Traktati i Lisbons u krijua si zvendsim i Traktatit kushtetues dhe

prmban shum prej ndryshimeve t parapara me Traktat kushtetues, por t formuluara si

amandamente t traktateve ekzistuese.

Institucionet Dhe Politikat e BE-Se

Documents

Transcript of Institucionet Dhe Politikat e BE-Se