1

Qeverisja Korporative në Institucionet Financiare:

Rregullat dhe Praktikat

Supported by :

Prezentuar nga: Merima Zupcevic Buzadzic

Prezentimi

Definimi i Qeverisjes Korporative

Specifikat e qeverisjes korporative ne Insitucionet Financiare (IF)Dobësite kryesoreRekomandimet e Komitetit të Basel-it

Roli i Rregulatorit

Slide 2

Definimi i Qeverisjes Korporative

Slide 3

Slide 4

Definimi aktual i Qeverisjes Korporative

“Qeverisja Korporative përfshin një mori marrëdhenjesh në mes të Menaxhmentit të kompanisë, Bordit të Drejtoreve, aksionarëve si dhe palëve tjera të interesit. Qeverisja Korporative poashtu ofron një strukturë përmes të cilës përcaktohen objektivat e kompanisë, mjetet për mberritjen e ketyre objektivave si dhe ato të monitorimit të performancës”

OECD Corporate Governance Principles, 2004Principet e Qeverisjes Korporative te OECD-se, 2004

E rendesishme...

• QK e mirë kontribuon në zhvillim ekonomik të qëndrueshem duke (i) rritur performancën e kompanive(ii) rritur qasjen e kompanive në kapitalin e jashtem.

• Konvergjenca e praktikave globale të biznesit të kombinuara me mobilitetin e kapitalit global e ben esenciale për secilen kompani e cila është duke kërkuar qe të terhjek kapital dhe të përshpejtoj rritjen ekonomike të i përmiresoj praktikat e QK.

• Qeverisja Korporative merret me menyrat me të cilat financuesit e kompanive (p.sh. Aksionaret dhe kreditorët) sigurohen që do te ju kthehet investimi.

• Qeverisja Korporative ka per qellim që ta reduktoj problemin e agjensionit qe rrjedh nga ndarja e pronësise dhe kontrollit.

Slide 6

Përfitimet për Kompaninë

Për IF-e: kjo vlen si per vete IF-e ashtu edhe për klientet e tyre!

Organizata

Procesi i Vendimit

Inovacion dhe Strategji

Reagim përmirësuar

Konkurueshmëeri

RRITJE NË PERFORMANCË

Përf

itim

et e

Bre

ndsh

me

Slide 7

Përfitimet për Kompaninë

Kompania me QK të Mirë

Rritje në Reputacion dhe Konfidencë

Qasje për Investitore te rinje

Qasje ndaj Kredive (më të lira)

Fonde për rritje / Inovacion / Zgjerim

RRITJE NË KONKURRUESHMËRI

Përf

itim

et e

Jash

tme

Qëllimi Kryesor i Qeverisjes Korporative...

ProduktivitetInvestitorët

Vlerësim më i lartë

Slide 9

Specifikat e qeverisjes korporative në Institucionet Financiare

QK ne institucionet financiare eshte:

Më komplekse (dhe sensitive) sesa në kompanite tjera;

Më e lidhur me menaxhimin e riskut dhe mekanizmave të kontrollit të brendshëm;

Zakonisht e rregulluar në menyrë me strikte;

Sjell ndikim me të madh:Stabiliteti në sektorit financiar është vendimtar

për ekonominë e venditNdërlidhja e sektorit financiar ndërkombetar

tregon ndikim ne baza rajonale dhe globale. Individët mvaren nga sistemi financiar.

Slide 10

Lehman Bros.

Dobësite kryesore të QK të rrjedhura nga kriza financiare• Monitorimi jo i mjaftueshëm i

Bordit ndaj Manaxhmentit të lartë;• Menaxhim i riskut joadekuat; dhe• Struktura dhe aktivitete

organizative të bankave shume komplekse dhe te paqarta.

Komiteti i Basel-it, Tetor 2010

Slide 12

Cfare duhet bërë pra që të përmirësohet QK në IF?

Rekomandimet e Komitetit te Basel-it janë të fokusuara në:

o Praktikat e Bordit të Drejtoreve;o Menaxhmenti i lartë;o Menaxhimi i riskut dhe kontrollat e

brendshme;o Kompenzimet;o Strukturat komplekse dhe të paqarta;

dheo Publikimi dhe Transparenca.

Slide 13

Praktikat e Bordit të DrejtoreveDetyrat Kryesore:

a) Ndjekja e pergjegjësise së përgjithme për bankën, duke perfshirë strategjinë e biznesit dhe riskut, aspektin financiar dhe qeverisjen

b) Mbikëqyrje efektive të menaxhmentitPër të i kryer detyrat e veta, Bordi duhet: Të gjykoj objektivisht , të ketë dhe të

mirembajë kualifikime dhe kompetence, si individualisht ashtu edhe kolektivisht;

Të percjell praktika të mira të qeverisjes për punën e tyre si Bord; dhe

Të ndihmohet nga funsionet kompetente të riskut dhe kontrollave, të cilat mbikeqyren nga Bordi.

Slide 14

Pergjegjësia kryesore për:• Biznesin e IF• Strategjisë së riskut (përfshire këtu edhe tolerancen e riskut/

apetitet)• Aspektin Financiar• Organizimi dhe qeverisjaTë implementuara përmes:• Zhvillimi dhe implementimi i strategjive ( objektivave,

strategjia e riskut, përshtatshmëria)• Mbikëqyrje te vazhdueshme te menaxhmentit dhe

kontrollave te mbrendshme• Zhvillimi dhe implementimi i kornizës së QK• Vendosja e vlerave te korporates• Krijimi i nje sistemi te mirëfillte te kompenzimit

Slide 15

Mbikëqyrja e Menaxhmentit – aktivitetet kryesore:

• Monitorimi i aksioneve te menaxhmentit të lartë është konsistente me strategjine dhe politikat e aprovuara nga bordi duke perfshire edhe tolerancen e riskut/apetitet;

• takime të rregullta me menaxhmentin e lartë;

• pyetje dhe vleresime si dhe shpjegime dhe informata të dhëna nga menaxhmenti i larte;

• Caktimi i standardeve formale te performances per menaxhmentin konsistent me objektivat afat-gjata strategjike dhe aspektin financiar te IF-e si dhe monitorimi i performances se menaxhmentit të lartë në këto standarde, dhe

• • Sigurimi që njohuritë dhe ekspertiza e menaxhmentit mbetet e

përshtashme për natyren e biznesit dhe profilit të riskut të IF-e. Slide 16

Kompetencat e Bordit: KUALIFIKIMET

Individuale dhe kolektive Dituri DHE Eksperience Aftësite e deshiruara: financa,

kontabilitet, kredi, operacione dhe pagesa bankare, planifikim strategjik, qeverisje, menaxhim i riskut, kontrolla të brendshme, rregulla bankare, auditim dhe përshtashmëri

TRAJNIMI Në pune Trajnime te rregulta për të i

zhvilluar/permirësuar aftësitë Bugjeti!

KOMPOZIMI Llojllojshmeri e aftësive Planifikim i vazhdimesise Pamvaresia

Slide 17

Funksionet e Bordit: NUMRI I DUHUR VLERESIM I PERFORMANCES ROLI I KRYETARIT

Lidershipi Besueshmëria Jo-ekzekutiv

TRETMANI I KONFLIKTEVE TE INTERESIT

KOMITETET Komiteti i Auditimit Komiteti i Riskut Komiteti i Kompenzimit Komiteti i HR/Qeverisjes Komiteti i Etikes/Pershtashmerise

Pergjegjes per biznesin ditor

Kontributi ne qeverisjen korporative te IF-e me anë të mirësjelljes personale

Të sigurohet pergjegjëshmëria dhe transparenca në linje me strategjine e biznesit, politikave dhe tolerances së riskut të aprovuar nga Bordi i Drejtoreve.

Implementimi i mekanizmave të menagjimit te riskut (per risqet financiare dhe jo-fianciare)

Slide 18

Menagjmenti i larte

Menagjimi i riskut dhe kontrollat e brendshme

Menagjimi i Riskut

- Identifikimi i riskut

- Vlerësimi i ekspozimit

- Monitorimi i riskut- Raportimi në

nivelin tjeter

Kontrollat e Brendshme

- Secili risk e ka nje politike, proces dhe mekanizem të kontrollit

- Reagim me kohe- Përshtashmëri

Slide 19

KOMUNIKIM

Mjetet kryesore të menaxhimit të riskut:• Menaxheri i Riskut (s’ben te kete ‘dy

kapela’ me managjerin e financvae, opericioneve dhe auditimit

• Pamvarësia e njesive biznesore të cilat janë nën mbikeqyrjen e funksionit të riskut

• Burimet (njerëzore dhe financiare)• Kualifikimet• Përcaktim i metodave dhe aktiviteteve

Slide 20

Kompenzimi

ecoDa (European Confederation of Directors' Associations) Punimi mbi Politikat e Pagave: 3D-te –

Dizajnimi: I struktures dhe politikave të pages , fikse dhe te ndryshueshme ;

Decision -Vendimi : kush vendos;Disclosure - Zbulimi : zhvillimi i nje strukture te publikimit

rrjedhon në transparence më të madhe( posaqërisht e rëndesishme në gjendjen e sotme të ekonomise globale)

Referenca:Position Paper on DIRECTORS’ REMUNERATION IN LISTED COMPANIES IN EUROPE, ecoDA, October 2009, available at www.ecoda.org/docs/Position%20Paper%20on%20Executive%20Remuneration.%20October%202009.pdfCompensation Principles and Standards Assessment Methodology, Basel Committee on Banking Supervision, January 2010, available at www.bis.org/publ/bcbs166.htm

Slide 21

Formati i dokumentit te Politikes se Pagave:• Paragrafi 1 – Objektivat e Politikes• Paragrafi 2 – Procesi i formulimin te Politikes

• Paragrafi 3 – Pagesa per Ekzekutiv perkrah Jo-Ekzekutiv

• Paragrafi 4 – Struktura e paketes se beneficioneve

• Paragrafi 5 – Pensionet• Paragrafi 6 – te tjera/ benefitet jo-monetare• Paragrafi 7 – Devijimet nga politika• Paragrafi 8 – Anëtaresimi i Drejtoreve Ekzekutiv

ne tjera Borde te Drejtoreve Slide 22

Struktura korporative komplekse dhe opaqueRoli i Bordit te Drejetorëve dhe Menaxhmentit të lartë:• KUPTIM I PLOTE i strukturave dhe risqeve operacionale

nga Bordi i Drejtoreve dhe menaxhmenti (posaqërisht nese IF ka njësi, dege, nëndege, etj.)

• Të sigurohet që të menjanohen struktura te komplikuara pa nevoje

• Të kete process të centralizuar për aprovimin dhe kontrollin e krijimit të entiteteve ligjore te reja

• Njohja e risqeve që sjell kompleksiteti i strukurës së një entiteti ligjor

• Vleresimi se si risku i strukturës ndikon në aftesinë e një entiteti për të menaxhuar me profilin e riskut te saj.

Slide 23

Publikimi dhe Transparenca• Principet e OECDse mbi Qeverisjen Korporative (2004):

publikimi nga bankat duhet të përfshije , përpos tjerave, informata mbi objektivat e bankës, strukturat dhe politikat organizative dhe qeverisese (në veqanti permbajtja e kodit apo politikes se qeverisjes korporative dhe procesi i implementitimit te saj), pronesia e aksioneve kryesore dhe të drejtat e votimit si dhe transakcionet me palet e interesit– Pikat kryesore të tolerances së riskut/apetiteve (pa e thyer

konfidencialitetin e nevojshem), me pershkrim të procesit për definimin e saj dhe informata mbi përfshirjen e Bordit te Drejtoreve në një proces të tille

• Publikimi duhet të jete i sakte, i qartë dhe të prezentohet ne mënyre të kuptueshme ashtu qe aksionaret, depozitorët, palët e interesit si dhe pjesemarresit tjere te tregut, të mund ta kuptojne me lehtësi.Slide 24

Roli i Rregullatorit

Slide 25

Slide 26

PERFORMANCA DHE QEVERISJA NE IF

Bordi i Drejtoreve dhe Menaxhmenti

Mbikëqyresit/Rregullatoret

Pergjegjeshmeria

Udhezues per pritjet

Rregullatoret duhet që..

• Të sigurohen që IF-e praktikojne QK të mirë në përputhje me standardet ndërkombetare dhe kornizen rregullative dhe ligjore te vendit

• Të krijojne udhezues dhe rregulla mbi QK, posaqërisht nese nuk janë të reflketuara mirë në ligjet, rregulloret, kodet dhe listat e paraqitjes - berza

• Adresohen nevojat e bankave për QK duke i udhezuar për praktikat më të mira dhe duke u treguar për risqet e reja.

Slide 27

Detyrat konkrete të rregullatoreve:

• Bërja e vleresimeve të rregullta dhe gjithëpërfshirese të politikave dhe praktikave të qeverisjes korporative dhe vleresimi i implementimit të ketyre principeve- Shume e rëndesishme: komunikim i rregullt me Bordin e Drejtoreve, Menaxhmentin e lartë, Kontrollin e Brendshëm dhe Auditorin e Jashtëm.

• Të perkujtohet që QK është direkt e lidhur me madhësine, kompleksitetin, strukturen, rëndesine ekonomike dhe profilin e riskut të një IF.- të sigurohet implementimi i struktures organizative që permban bilance te sakta

• Të adresohet alokimi i detyrave, pergjegjshmërise dhe transparences

Slide 28

• Vlerësimi i pershtatshmërise (ekspertizes dhe integritetit ) të anetareve të propozuar te Bordit te Drejtoreve të IF-se – do të ishte mirë që të bëhët njejtë me Menaxhmentin e lartë

• Të sigurohet që mekanizmat e mbikëqyrjes janë të mirefilltë (KB,AB, MR, pershtatshmëria)

• Vlerësimi i kontrollave të brendshem të cilat e shtyjne qeverisjen e mirë dhe perkujdesja që ato implementohen.

• Sigurimi që IF amë dhe ajo bije i kanë standardet e njejta (aty ku është e mundur)

Slide 29

Mjetet qe i kane rregullatoret

Raportet e brendshme të paanshme si p.sh: raportet e auditorit të jashtëm

Raportet e brendshme të IFKornizen ligjore dhe rregullative

(aftësia që të kërkohen veprime përmirësuese)

Kooperimi me rregullatorët nga jurisdikcionet tjera

Kooperimi me institucionet si-motra ndërkombëtareSlide 30

Një mjet i rëndësishem: Kodi i QKDefinimi i marrëdhenjes me palet tjera

te interesit• Investitorët• Tregu me i madh

Të drejtat e funksionit të aksionareve dhe pronareve

Publikimi dhe Transparenca• Kalendari i Korporates• Websajti

Mekanizmat e Kontrollit

Pergjegjësit dhe detyrat e Bordit te rejtoreve dhe Menaxhmentit• Nominimet • Monitorimi • Kompenzimi • Raportimi• Komitetet

Reprezentuesit e punëtoreve ne trupat qeverises

• Objektivat• Linjat e pergjegjesise:

• Aksionaret – BoD/Mgmt• BoD – Mgmt • Shumica – minoriteti i aksionareve

Të përgjithshme • Asambleja gjenerale: organizimi dhe procedurat

• Minoriteti sh. mbrojta

• Paraqitja e RPT • Politika e Dividentave

Te Drejtat e Aksionareve

• Funksioni i KB dhe MR

• AB dhe AJ• Politikat dhe

standardet e paraqitjes fianciare

Paraqitja dhe Transparenca • Relacionet dhe

komunikimi me investitoret

• Komunikimi i CSR me publikun

Interaksioni me Aksionaret

Konkluzionet

• QK në IF është me shumë rendësi për ekonomine ne pergjithesi

• Kriza ka treguar për risqe të rrezikshme që duhen të adresohen në shume ekonomi

• Roli i rregullatorit eshte shumë i rendesishem për të siguruar QK të mire në IF duke përcaktuar standarde dhe rregulla

• Ekperienca regjionale mund te replikohet në Kosove ashtu që të kete adoptim të rrjedheshem të standardeve.

Slide 34

Ju falemnderit!

Merima Zupcevic Buzadzicmzupcevic@ifc.org

Per informata me te hollesishme , ju lutem kontaktoni:

Ramadan Berisha, Konsultant – Qeverisja KorporativeInternational Finance Corporation - Europe & Central

Asia rr. Mujo  Ulqinaku no.3 (Peyton town)

10 000 Prishtina, Kosovo Tel: +381 38  609 333, ext. 320  

E-mail: rberisha@ifc.org Web: www.ifc.org

Slide 35