I n h o u d s t a f e l

VOORWOORD 9

DEEL I. De medische ethiek: historiek, actualiteit en argumentatie 11

HOOFDSTUK1.Inleiding 131.1. Vanwaarenwaaromdegroteinteressevoordebio-ethiek? 13

1.1.1.De(r)evolutievandemedischemogelijkheden 14

1.1.2. Consumptieencommercialisering 22

1.1.3. Medischeexperimentenbijdemenselijkepersoon 23

1.1.4. Derolvandearts 24

1.1.5. Betaalbaarheid 25

1.1.6. ...enzoontstonddebio-ethiek 25

1.2. Waarvindenwedemedischeethiek? 26

1.2.1. Nationaleoffederalecommissiesvoormedischeethiek 26

1.2.2. DemedischeethiekinBelgië 27

1.2.3. Commissiesvoormedischeethiek(CME)inBelgië 28

1.2.4. Hetacademischonderzoekenonderwijsindemedischeethiek 29

1.2.5. Demedisch-ethischeliteratuur 32

1.3. Watmag?Watmagniet?Ofzijnditgeengoedevragen? 33

1.3.1. Reversibeleprobleemsituatiesindegezondheidszorg 34

1.3.2. Irreversibeleprobleemsituatiesindegezondheidszorg 38

1.4. Entenslotte:watisethiek? 39

Literatuur 44

HOOFDSTUK2.Dehippocratischetraditieindebiomedischeethiek 472.1. Dehippocratischeeed 47

2.1.1. Een‘klassieke’versie 49

2.1.2. Een‘alternatieve’vertaling 51

2.1.3. Deeeddoordeeeuwenheen... 54

2.2. HetEuropeesVerdraginzakemensenrechtenenbiogeneeskunde(RaadvanEuropa) 56

2.3. Besluit 60

Literatuur 60

�

� handboekmedischeethiek

HOOFDSTUK3.Hetprinciplismofhetontstaanvandebio-ethiek 613.1. Hetprincipevandebeneficenceofdeweldadigheid 62

3.2 Hetprincipevannon-maleficenceofhetoudemedischeadagiumprimum

nonnocere:‘gezultnietschaden’ 66

3.3. Hetprincipevanhetrespectvoordeautonomievandepatiënt 68

3.4. Hetprincipevanderechtvaardigheid 73

3.4.1. Inhoudelijkecriteriavanrechtvaardigheid 73

3.4.2. Eenprocedurelebenadering 75

3.5. Hetprinciplismondervuur 81

Literatuur 85

HOOFDSTUK4.Werkenmetethischemodellen: deontologieenutilitarisme 87

4.1. Hetutilitarisme 89

4.2. Hetdeontologischemodel 95

4.3. Hetteleologischemodelvandeethiek 100

Literatuur 102

HOOFDSTUK5.Eenpersonalistischegeneeskunde 103Enkeleinleidendebedenkingen 103

5.1. Ethischeaanspreekbaarheid:eenfunderingvoordemedischeethiek 107

5.2. Eencoördinatensysteemvanhetmenselijke 113

5.2.1. Uniekenorigineel:demensinhetcentrum 114

5.2.2. Relationeelenintersubjectief:demensindialoogmetanderenenmetGod 116

5.2.3. Communicatieensolidariteit:eencommunicatieveethiek 118

5.2.4. Eenvoorlopigesynthese 121

5.2.5. Eenpersonalistischezedelijkemaatstaf 122

5.3. Hetgewetensoordeel:waardenennormenineenopmenselijkheidgerichte

grondhouding 123

5.3.1. Waarde:eenmoeilijkmaaronmisbaarbegrip 125

5.3.2. Normen:uitdrukkingenvaneeuwenoudewijsheid 131

5.4. Besluit 134

Literatuur 135

inhoud �

DEEL II. Het personalistisch ethisch model toegepast in de deeldomeinen van de hedendaagse geneeskunde 137

HOOFDSTUK6.Medischemogelijkhedenbijhetbeginnendeleven: zoekennaarmenswaardigheid 139

6.1. In-vitrofertilisatie(ivf):eentherapeutischekansvooronvruchtbare,

heteroseksuele,stabieleparen 139

6.1.1.Eenmedischeverheldering 139

6.1.2. Onvruchtbare,heteroseksuele,stabieleparen 141

6.1.3. Eenmaximalebeschermingvanhetmenselijkeembryo 143

6.1.4. Demaatschappelijkeintegratievanivf 144

6.2. Prenatalediagnostiek:voorkomenvangroterleedalsethischeuitdaging 145

6.3. Pre-implantatiegenetischediagnostiek(PIGD) 151

6.4. Geslachtskeuzeomniet-medischeredenen 152

6.5. Besluit 155

Literatuur 155

HOOFDSTUK7.Detransplantatiegeneeskunde 1577.1. Dehistorischestapstenen 157

7.2. Delegalecontext 161

7.3. Nieuweontwikkelingenenuitdagingen 165

7.4. Eenvoorkeurvoorhetopting-out-systeemvanuiteenpersonalistischeduiding 169

7.5. Besluit 170

Literatuur 171

HOOFDSTUK8.Medischebeslissingenenhandelingenbijhet levenseinde.Eenethischeoriëntatie 173

8.1. Terminologischeverheldering 174

8.2. Waardigsterven:eendubbelzinnigslagwoord 175

8.3. Niet-startenen/ofstakenvanlevensverlengendemedischebehandelingeninde

terminalefase 183

8.4. Palliatievezorgenpalliatievesedatie 187

8.5. Besluit 190

Literatuur 190

HOOFDSTUK9.Menselijkestamcellen:beloftevaneeuwigleven? 1939.1. Eenterminologischeverheldering 194

9.1.1. Reproductiefklonen 195

9.1.2. Therapeutischklonenenstamcelonderzoek 196

9.2. Maatschappelijkereacties 200

� handboekmedischeethiek

9.3. Hetethischedilemma 202

9.4. ‘VoorGodspelen’ 204

9.5. Demensalsgeschapenmedeschepper 207

9.6. Besluit 210

Literatuur 211

HOOFDSTUK10.Eenbabyalstherapie? 21310.1.Eenethischemethodiek 213

10.2.Deklinischepraktijk 214

10.3.Deouders 215

10.4.Dearts 217

10.5.Detoekomstigedonorbaby 218

10.6.Hetsociaalonbewustemotivatieniveauvanhetmedischeverzoek 218

10.7.Besluit 220

Literatuur 220

HOOFDSTUK11.Strevennaarsolidariteit 223

BIJlAGEN 2271.Europesehandleidingvoordemedischeethiek(6januari1987) 228

2.ConventiononHumanRightsandBiomedicine(4april1997) 234

3.Wetbetreffendederechtenvandepatiënt(22augustus2002) 241

4.Wetbetreffendedeeuthanasie(20mei2002) 249

5.Wetbetreffendedepalliatievezorg(14juli2002) 256

6.Wetbetreffendehetonderzoekopembryo’sinvitro(11mei2003) 257

7.Wetbetreffendedemedischbegeleidevoortplantingendebestemmingvande

overtalligeembryo’sendegameten(6juli2007) 259

8.Codeomtrentbeperkingvantherapie:toelichtingvoorhulpverlenerswerkzaamin

UZLeuven 261