Gazeta Nentor 2014

8/10/2019 Gazeta Nentor 2014

1/12

1NNTOR 2014 NGJALLJA

NGJALLJANr. 11 (262) Viti XXII i botimit NNTOR 2014 mimi 20 lek

Zgjerim dhe zhvillim i kopshteve t Kishs

Q nga viti 1995, kur me kujdesin e Kryepi-skopit Anastas u hap i pari kopsht n Tiran,pran kishs s Ungjillzimit e m von n Du-rrs, Kor e kshtu me radh, vit pas viti derime sot, numri i tyre ka arritur n 21 t tilla, nt gjith vendin.

N kto institucione t arsimit parashkollor,pa shum zhurm, punohet me seriozitet, pr-kushtim e shum dashuri pr edukimin e voglu-shve. Ata fmij q frekuentuan prkujdesjenditore t Tirans n vitin 1995, n moshn 3-5-vjeare sot jan mbi 20 vje dhe jan pjesaktive e komunitetit t Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris.

T gjitha kopshtet jan ngritur n mjediseq jan pron e Kishs, shumica n godina treja, t ngritura enkas pr kt qllim dhe mekushte bashkkohore. Pr voglusht kujdeset

nj staf i kualifikuar dhe me arsim prkats, qtrajnohen n mnyr periodike me metodat mt fundit t msimdhnies. N total stafi i kop-shteve prbhet nga rreth 100 persona, nn mbi-kqyrjen e sektorit prkats pran FondacionitFryma e Dashuris. Ky fondacion sht the-

meluar nga Kryepiskopi Anastas dhe sht fi-nancuar n vazhdimsi pr t plotsuar veprim-tarin bamirse dhe humanitare n fushn e edu-kimit t Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqi-

pris. Gjithashtu, ngritja dhe funksionimi i tyrekan ofruar mundsi punsimi, duke ndihmuarsadopak n kt drejtim q mbetet gjithnj sfid

pr shoqrin ton.Fmijt pranohen n to pa asnj lloj dallimi,

fetar apo tjetr, duke pasur prparsi familjetn nevoj, fmijt e t cilave prfitojn burs t

plot ose t pjesshme. Por, pr t gjith fmijt,

sht br e mundur q pagesa t jet simbo-like.

Sot n gjith vendin funksionojn kto kop-shte: n Tiran (2), Durrs, Kavaj, Elbasan (2),Crrik, Gramsh, Shkodr (2), Berat, Vlor,Lushnj, Gjirokastr (2), Sarand, Dervician,Prmet, Tepelen, Kor, Pogradec. Kt vitnumri i fmijve q i frekuentojn sht 818.

sht pr tu theksuar se kopshtit t Tirans,ku kishte shum krkesa pr regjistrim, i shtshtuar nj godin e re dykatshe, totalisht e ri-konstruktuar dhe me kushte optimale, duke urritur kapaciteti nga 40 fmij n 120. Ky kopshtfunksionon me orar t zgjatur, me ushqim dheme fjetje, pr tiu prgjigjur krkesave e nevoja-ve t prindrve.

Tjetr e veant e viteve t fundit sht inku-adrimi i disa prej kopshteve n shkollat e Ki-

shs, pr t siguruar vazhdimsin e prgatitjess fmijve. Kjo sht zbatuar n Tiran dhen Durrs.

N zbatim t legjislacionit arsimor, pranFondacionit Fryma e Dashuris sht hapurshrbimi psikosocial, ku psikologu zbaton pro-gramin prkats t kshillimit dhe trajtimit t f-mijve, n bashkpunim me stafin e edukatoreve.

Puna e madhe dhe investimet e shumta prfmijt, jan nj dshmi m shum e impenjimitt Kishs son pr edukimin sa m t mir tfmijve t sotm, q jan e ardhmja e Kishsdhe e gjith shoqris son.

Niko ZharkalliFondacioni Fryma e Dashuris

Elbasan, kopshti pran kishs s Shn Thanasit.


2/12

2 NGJALLJA NNTOR 2014

Ditn e shtun, m 1 nntor 2014, n ambientet e Qendrs

Sinodike n Tiran, u zhvillua mbledhja e par e Kshillit Ekzekutiv

t Lidhjes s Intelektualve Orthodhoks t Shqipris. Morn

pjes 13 antart e tij (8 burra dhe 5 gra), nnt nga tri Mitropolite Shenjta dhe katr nga Kryepiskopata e Tirans. Me vendim una-

nim, Kshilli Ekzekutiv i Lidhjes s Intelektualve Orthodhoks t

Shqipris u organizua si m posht:

Kryetar:z. Robert Andoni, pedagog, Tiran

Sekretar i Prgjithshm:z. Pirro Prifti, pedagog, Tiran

Zv. Kryetar:znj. Marsilda Menkshi, juriste, Kor

Zv. Kryetar:z. Adrian Nao, pedagog, Gjirokastr

Financier: znj. Valbona Duri, financiere, Tiran.

Gjithashtu, Kshilli Ekzekutiv i Lidhjes s Intelektualve

Orthodhoks t Shqipris ndau edhe prgjegjsi t tjera tek

antart e tij, t cilat jan:Dega e Arsimit:znj. Anastasi Pite, pedagoge, Tiran;

z. Thoma Dalla, pedagog, Gjirokastr.

Dega e Botimeve:z. Vasil Tushi, pedagog, Kor;

z. Nikolin Grmenji, arsimtar, Kor.

Dega e Gruas:znj. Theodhora Muka, pedagoge,

Gjirokastr.

Marrdhnie me Publikun:znj. Valbona Duri, financiere,

Tiran.

Dega e Rinis: znj. Sevastiani Qako, juriste, Berat;

z. Paskal Mamaj, ekonomist, Vlor.

Lidhja e Intelektualve Orthodhoks t Shqipris

Ditn e shtun, n dt. 01.11. 2014, n ambi-

entet e Selis s Sinodit t Shenjt n Tiran,

u mblodh Kshilli i Ri Kishtar Kleriko-Laik iKishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris,

i prbr nga t gjith antart e Sinodit dhe

dymbdhjet klerik e laik nga t katr dio-

qezat e vendit. Bazuar n Statutin e Kishs

Orthodhokse Autoqefale t Shqipris, t vitit

2006, nenet 29-32, ky kshill sht krijuar nga

Sinodi i Shenjt pr administrimin dhe kontrollin

e pasuris kishtare t kishave t komuniteteve

dhe manastireve. Kshilli zgjidhet dhe rizgjidhet

M 13 dhjetor 2014, n ambientet e Qendrs Kulturore t Kate-

drales Orthodhokse Ngjallja e Krishtit, n Tiran, do t mblidhet

Asambleja e Lidhjes Rinore Bij t Drits e Kishs Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris. Duke u bazuar n Statutin e Lidhjes Rinore,kjo Asamble do t mbledh prfaqsues t lidhjeve rinore orthodhokse

t Kryepiskopats dhe t tri Mitropolive t vendit pr t riprtrir

veprimtarin e ksaj lidhjeje.

Lidhja Rinore Orthodhokse Bij t Drits, q prfshin t rinj nga

mosha 18-30 vje, e krijuar sipas Statutit t Kishs Orthodhokse Auto-

qefale t Shqipris, ka si qllim pjesmarrjen aktive n jetn e Kishs.

Objektivat e Lidhjes Rinore jan:

1 - Miqsia: Krijimi dhe forcimi i miqsis ndrmjet antarve t

Lidhjes, nprmjet aktiviteteve t ndryshme shpirtrore, sociale,

edukuese dhe kulturore.2 - Besimi:Njohja m e thell e besimit t krishter orthodhoks

(studim i Shkrimit t Shenjt dhe i Tradits s Kishs Orthodhokse).

Pjesmarrja aktive n adhurim, lutje, Liturgji Hyjnore dhe Misteret e

tjera t shenjta.

3 - Shrbimi:Ndihma pr njerzit n nevoj: t varfrit, t smurt,

jetimt, t moshuarit. Ofrimi i kohs dhe i talenteve t tyre pr shrbime

t veanta t Kishs, pr mbrojtjen e ambientit etj.

4 - Dshmia:Dshmia e besimit t krishter orthodhoks n shoqri-

n moderne (katekizm, konferenca, botime, masmedia: gazeta, radio,

tv, internet) dhe mbrojtjen e Kishs Orthodhokse nga sulmet e padrejta.

Lidhja Rinore Orthodhokse Bij t Drits

U mblodh Kshilli i Ri Kleriko-Laiki Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris

nga antart e kshillave t Kryepiskopats

dhe Mitropolive dhe nga Sinodi i Shenjt.

Kryepiskopi Anastas pasi falnderoi prsriKshillin e mparshm Kleriko-Laik pr ba-

shkpunimin dhe punn e br deri m sot,

paraqiti Kshillin e ri dhe i prgzoi antart e

tij. N vazhdim Kshilli u njoh me punn dhe

ecurin e deritanishme t Kishs, detyrat q bu-

rojn nga Statuti i Kishs, ndrsa antart e tij

paraqitn mendime dhe propozime prkatse.

Kshilli i ri Kleriko-Laik prbhet nga:

Kryepiskopi i Tirans dhe i Gjith Shqipris,

Fortlumturia e Tij Anastasi; Mitropoliti i Beratit,

Hirsi Ignati; Mitropoliti i Kors, Hirsi Joani;

Mitropoliti i Gjirokastrs, Hirsi Dhimitri; Epi-skopi i Apollonis, Hirsi Nikolla; Episkopi i

Krujs, Hirsi Andoni; Episkopi i Amantias,

Hirsi Nathanaili; Episkopi i Bylisit, Hirsi Asti;

ikonom Aleks Ndoni, ikonom Terti Gjoka, at

Mihal Sanellari, at Joan Merkuri, Beatrie

Polo, Ilia Koi, Robert Papi, Thoma Dalla, Vasil

Kristo, Naum Mile, Ana Baba, Spiro Prifti.

Zyra e shtypit

Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipris

M 13 dhjetor 2014

do t mblidhet Asambleja e Lidhjes

Rinore Orthodhokse t Shqipris

Bij t Drits

U b organizimi

i Kshillit Ekzekutiv

t Lidhjes s Intelektualve

Orthodhoks t Shqipris

Njoftim


3/12


Shkolla e Muziks Bizantinesht tashm nj realitet i bukur.Bhet fjal jo vetm pr ringjalljene nj tradite mijvjeare, por edhepr nj hop cilsor, duke prgatiturpsalt me njohuri t gjera pr muzi-kn bizantine dhe at n prgjithsi.Ndaj e diela, 16 nntor, ishte nj dithistorike, sepse u diplomua brezi ipar i psaltve profesionist. Kjoceremoni u krye nga Presidenti i

shkolls, Kryepiskopi Anastas, nKishn Katedrale Ngjallja eKrishtit n Tiran, n fund t Litur-gjis Hyjnore, n pranin e episko-pve, klerit, studentve, pedagog-ve dhe besimtarve t shumt.

N fillim t saj foli Fortlumturiae Tij Anastasi, duke theksuar se:sht br nj prpjekje pr

shum vite nga shum bashkpu-ntor t shtrenjt dhe t dashur

pr t pasur sa m shum psaltjo vetm n Tiran, por pr mba-r Shqiprin. Un dua t fal-nderoj dy koret tona, q na pr-

faqsojn m s miri. Sepse koretprfaqsojn zrin e popullit dhe

nprmjet tyre ne mund ta ndiej-m m shum Liturgjin Hyjnore.Dua t falnderoj korin q drejto-het nga z. Milto Vako, si dhe korinbizantin, q e drejton me shum

prkujdesje z. Theodhor Peci.

M pas u ndan diplomat prgjasht studentt q prfunduanstudimet, brenda nj atmosfere fes-tive shoqruar me shum duar-trokitje!

M pas, Kryepiskopi Anastasshtoi: Me sa kuptoj duartrokitjetnuk jan vetm pr t tashmen,

por dhe pr t ardhmen, q ktastudent t mos jen t mir, port shklqyer n kt art. Kta

djem ishin bursantt tan pr dyvite dhe kushtet n konviktin eThavorit jan shum t mira.

Prandaj ka rndsi ajo q thotZoti, q kujt i jepet shum, shu-

m ka pr tiu krkuar atij nkmbim. Pra, vazhdim t mbarq gjith Shqipria t gzojtraditn e bukur t Muziks Bi-

zantine. Por kjo nuk do t thotq ju ti lini vetm kta q t psa-lin, se ata psalin si prfaqsuesittan, ne duhet t msojm m

shum himne q t psalim s ba-shku n adhurim. Ceremonia umbyll duke u psalur nga t gjith

himni Cila Perndi sht aq emadhe sa Perndia jon. Ti je

Perndi q bn udira.

T. Peci

Diplomohet brezi i par i studentven Shkolln e Muziks Bizantine

N baz t nj marrveshjeje bashkpunimi

me Drejtorin e Prgjithshme t Burgjeve,Kisha jon zhvillon aktivitete t prjavshmenpr burgje n Tiran. do jav katekistt eZyrs s Katekizmit takohen me t dnuarit,

duke zhvilluar nj aktivitet t larmishm me lutje,predikime, msime katekizmi dhe pun dore (nsektorin e grave), pa harruar shfaqjen e filmave

t prgatitur nga Zyra e Katekizmit. Shrbesan burg sht nj pun e bekuar dhe gjen zbatimn fjalt e Krishtit Isha n burg dhe m

vizituat.Elisabeta Shqau

Veprimtari

t prjavshme

n burgjet e Tirans


4/12


Bazilika e Arapajt sht e shek. VI. Grmi-met e bra n vitin 1983 dshmojn se ka qennj ndrtim monumental me prmasa 60x28 m.

Ka shum mundsi q bazilika t jet kishae Shn Mihailit, e prmendur nga Ana Komnenan luftn bizantine kundr normanve, n shek.XI. N betejn e zhvilluar m 1081, rreth Durr-sit, mbrojtsit u strehuan brenda n bazilikn efortifikuar, s cils iu vu zjarri nga normant.

N njrin nga anekset e baziliks ndodhetmozaiku me siprfaqe 54 m, me dy emblemat eukaristis dhe nj sken baritore. Cilsia elart artistike e ktij mozaiku, si n kompozim,edhe n ekzekutim, i jep ktij monumenti nj r-ndsi t dors s par. Aktualisht mozaiku sht

i mbuluar, n pritje t nj projekti q do t reali-zoj restaurimin dhe brjen e tij t vizitueshm.

Bazilika e Arapajt

KONTRIBUTI I KRISHTERIMIT N EVOLUIMIN

E MENDIMIT HISTORIK DHE N HISTORIOGRAFI

(Vijon nga numri i kaluar)

N ndryshim nga Lindja, n Pe-rndim historiografia kishtare nuk

gjeti dhe aq terren q t zhvillohejn periudhn e par. Ata pak auto-r q ishin, kryesisht prktheninveprat e lindorve ose i plotsoninato. Kshtu, Rufini prktheu n la-tinisht historin kishtare t Eusebit

pasi u shtuan ngjarjet m t rnd-sishme deri n kohn e Theodho-sit I t Madh. Kasiodori, duke ma-rr nga veprat e Sokratit, Sozome-nit dhe Theodhoritit t Kiros, pr-mblodhi Historin Tripjesshe (Hi-storia Tripartita), deri m 418. Kjovepr prbn burimin historik mt rndsishm prgjat shekujvet mvonshm.

Gjithashtu, Jeronimi prktheukronikn e Eusebit n latinisht

Kemi dhe vepra t rndsishmesi Markelini, Viktor Isidori, Bede,t spanjollit Orosi dhe historiaEcclesiastika Gentis Aglorum tGrigor Turonit (+554).

Periudha e dyt (shek. VII-XV)Karakteristik pr kt periudh

sht zhvillimi i kronografis bizan-

tine dhe zbehja e hartimit t vepra-ve t historis kishtare. Prfaq-sues t veprave t kronografis bi-zantine konsiderohen kta:

Kronika e murgut Theofan, eshkruar nga 810-814, vazhdon dheveprn e Gjeorgjiu Singjelit pr vitet284-813.

Histori prmbledhse e shkruarnga viti 602-769 nga patriku Niqifor(806-815), duke marr nga burime

t panjohura nga murgu Theofan.Kronika e murgut Gjeorgjiu arrin

deri m 842.Kronika e Simeon Logothetit,

shekulli X, shptoi si kronik eTheodhos Melitinit, vazhduesit tGjeorgjiut, murg, Leond Gramatikutdhe si prkthim n sllavishten evjetr.

Vepra e Josif Gjenesiut, q mbu-lon kohn deri te Kostandini VII.

Vepra e vazhduesve t Theofa-nit me shtat vllime, q respekti-visht trajton tri t parat, katr, pe-s, gjasht, shtat n vllimet e saj

periudhn e dyt t Ikonoklazms,mbretrimin e Mikailit t tret, bio-grafin e Vasilit I, ngjarjet e mbre-tsis s Leondit VI deri te Ro-manoi II.

Vepra e Leont Dhiakonit mbu-lon vitet 959-976. Vepra e JoanSkilitzs e fundshekullit t XI dhembulon vitet 811-1057.

Karakteristik n kt periudhsht se autort bizantin prmble-dhin dhe kopjojn kronikat e mpar-

shme, si pr shembull Gjergj Ke-dreni prmbledh kronikat e Theo-fanit dhe kopjon Joan Skilitzn.

Vepra t ksaj periudhe jan:Kronika e Joan Zonaras, Alek-siada e Ana Komnens, n pes-mbdhjet libra, e cila prbn buri-min kryesor m t detajuar pr epo-

kn e Aleksit I Komnenit. Pr har-timin e ksaj vepre autorja kashfrytzuar arkivat dhe informatat

gojore.N prgjithsi autort ishin pra-

n oborrit perandorak ose n postesi qeveritar i perandoris, logothet,domestik, kuropallat, kryekoma-ndant, gramatik.

Veprat e Joan Kinnamut dhe tNikita Honiatit ose Akominatit. Kyi fundit shkroi Tregim Kronikal.

N njzet e nj libra e mbulon histo-rin e Konstandinopojs nga viti1118-1206. N. Honiati bazohet derin vitin 1176 te J. Kinani, ndrsa pr

pjesn tjetr ishte njohs i doku-menteve zyrtare dhe dshmitar ingjarjeve. Vepr kronikale e GjergjAkropolitit, q mbulon 1217-1282.Vepra e Gjergj Pahimerit (1242-1310), vepra e Niqifor Grigoras, hi-storia bizantine ose Romaiki Istoria

prbhet nga 37 libra dhe mbulonvitet 1204-1359. Vepra e Joan Kan-takuzenit, q mbulon vitet 1320-1355 dhe e Gjeorgjiut Frantzi, qmbulon vitet 1413-1477. Vepra eshekullit XIV e Niqifor Kalistit me18 libra, q mbulon deri m 610.

Ndrsa n Perndim, n ktperiudh kemi nj rritje t konside-rueshme veprash historike, si veprae atit t historis s Kishs s An-glis nga Bede Venerabilis +735.Vepra e diakon Pavlit, Historiakishtare e Logobardve, Historiakishtare e Anastas Bibliotekarit, i

cili u bazua n veprat e Gjeorgj Si-ngjelit, Niqiforit dhe veanrisht tTheofanit.

M pas, n shekullin XII, kemihistorin kishtare t OrderikusVitalis. Shekulli XIV ka veprn eDomenikanit Bartolome Lucca etj.

Periudha e tret(shek. XV-XIX)

Me rnien e Konstandinopojsra numri i veprave, por dhe ato pakq u shkruan nuk ishin n cilsit emparshme. Megjithat, vlen t pr-menden disa autor si Laonik Halko-kondili, K. Laskareu me kronikn

e vitit 1570 dhe vepra e Dositheut,episkopi i Athins, Meletiu (1664-1714), me veprn n tre vllime Hi-storia kishtare dhe Sergji i Makreutdhe Evgjen Bulgari me veprat e tyre.

N Perndim n kt periudhu hodhn themelet e krkimitshkencor n sektorin e historiogra-fis kishtare nprmjet prdorimitt metods kritike filologjike dhehistorike, megjithq Reforma eLuterit drejtoi pak a shum n rry-ma kundrshtie t studimit shken-cor t ngjarjeve kishtare.

Pioner t ksaj fryme studimin historiografin kishtare ishinLaurent Bala dhe Nikola Kuzano,si frymzues t kritiks filologjike.Kemi gjithashtu dhe futjen e kriti-ks historike q frymzohet nga njfrym e theksuar antipapiste, kunismtar i saj sht Matthias Fla-cius Illyricus, me veprn e tij Qind-vjetort Magdeburgas, n 13 libra,nga nj pr do njqindvjetor, n-

prmjet s cils u themelua histo-riografia kishtare protestante. O.

Arnold prmblodhi veprn e tij Hi-stori e pandar kishtare dhe here-tike (1688), duke pranuar ndikimine spiritualizmit (Spiritualizmus).

Ndrsa Johann.Lorenz Mosheimsht historiani kishtar m i rnd-sishm, sepse themeloi historinkishtare reale me veprn e tij nkatr libra, n vitin 1755. PasojnJohann Georg Ealch, at e dhe bir,Johann Salomo Semler (+1791),J.M.Scrong dhe J. G.Plank.

Thoma Shkira

(vijon)


5/12


Apostulli i lavdishm dhe i shklqyerANDREA I PARTHIRRURI

Apostulli i lavdishm i Krishtit, shn Andrea,ishte vllai i shn Petros dhe vinte nga Betsaida,mbi brigjet perndimore t liqenit Gjenesaret.Ndryshe nga i vllai, q ishte i martuar, kishtepreferuar t ruante dlirsin dhe banonte nshtpin e Petros. T dy vllezrit ishin peshka-tar dhe ruanin Ligjin me devotshmri. Kur shnJoan Pagzori prshkoi Juden dhe krahinat eJordanit pr t prhapur mesazhin e pendimit,Andrea vrapoi drejt tij, braktisi do lidhje q elidhte me botn dhe u b dishepull i tij. Por njdit, pasi pagzoi Jisuin, Joan Pagzori bisedonteme Andrean dhe me dishepullin tjetr t tij, JoanUngjillorin, dhe, duke u treguar Jisuin q kalonte

jo larg nga ai vend, u tha: Ja Qengji i Per-ndis! (Joan 1.35). Me kt fjal t msuesitt tyre q u tregoi At q pararendi Pagzori,Joani dhe Andrea e ndoqn Jisuin q t msoninm shum pr T. Krishti u kthye drejt tyre e utha: krkoni? Ata iu prgjigjn me respekt:Msues, ku banon? - Ejani t shihni, - thaJisui. Shkuan me T ku banonte si i huaj dhe epyesnin gjith ditn. Nuk e kuptonin ende q kyishte Shptimtari dhe Biri i Perndis, as tbheshin dishepujt e Tij, por kishin nj trheqjet paprshkrueshme.

Nga kjo bised, Andrea u bind se Jisui ishte

Mesia i pritur prej shekujsh nga populli i Tij,Shptimtari i bots. Duke mos e prmbajturgzimin, shpejtoi te vllai i tij, Simoni, dhe i tha:E gjetm Mesian! (Jaon 1.41), pastaj e drejtoite Jisui. Andrea ishte i pari q njohu Krishtindhe ia shpalli atij q m von do t bhej korifeui grupit t apostujve, prandaj mori edhe emrinI Parthirruri.

Pastaj Andrea ndoqi Zotin kudo ku shkonte,n qytete e fshatra, male e shkrettira, q t pintenga lumi i ujrave t gjalla t fjalve t Tij. Ishtei pranishm kur u b shumimi i bukve (Joan 6)

dhe ndrmjetoi pran Zotit, q t ushqente mebuk toksore pes mij burra.

Ai ishte dshmitar i ngjarjeve t frikshmeq shoqronin Psimin shptimtar t Zotit dhemori pjes me t tjert n shfaqjet pas Ngjalljes.Gjat Pentikostis, mori plotsin e Hirit tShpirtit t Shenjt dhe n short i ra ungjillzimii brigjeve t Detit t Zi (Ponti Efksin), Bitinia,Thraka dhe Greqia (Maqedonia, Thesalia dheAkaia). Besnik n porosit e Zotit, smori me veteas buk, as trast, as shkop (Matth. 5) dhe u nispr udh, pr t shpallur Lajmin e Mir t Shp-timit. sht e pamundur t raportohen ktu sa

sprova dhe rreziqe prballoi: privime t do lloji,smundje, rreziqe nga kusart, keqtrajtime nga

judenjt dhe pagant... Por, kudo q shkonte,Shpirti i Shenjt e shoqronte, fliste n gojn etij, kryente mrekulli dhe shrime, i jepte durimdhe gzim n mundime. Dhe ishte kjo fuqi ePerndis q banonte n t dhe q i trhiqteturmat n besim. Ngado q shkonte, pasi kishtendriuar mendjet me predikimin e tij, bnte qme banjn e Pagzimit t shenjt t rilindninshpirtrat, dorzonte priftrinj dhe episkop, ndr-tonte kisha dhe organizonte shrbesat.

Si fillim shkoi n Amisos, n bregun e Detitt Zi dhe ktheu shum judenj, pastaj me fuqine Perndis shroi ata q vuanin nga smundjet shumllojshme. E vazhdoi misionin e tij nTribizund dhe Lazik dhe pr Pashk u kthyen Jerusalem. Prej andej, u nis me shn JoanTheologun pr n Efes dhe ungjillzoi pr disakoh krahinat perndimore t Azis s Vogl.Duke u ngjitur pr n Propontidh dhe duke

predikuar n qytetet e Nikeas, Nikomedis,Kalqedonis, Iraklias s Pontit, Amastrids iudesh t prballej me fanatik t kulteve idhuj-

tare dhe me argumentimet e gnjeshtrta t sofi-stve, por me urtsin dhe mrekullit e tij i theusi njrn pal dhe tjetrn. Ku arriti n Sinop, melutjen e tij liroi nga vargonjt apostull Mathian,

por u zu rob nga pagant e trbuar dhe vuajtishum: e hodhn prtok, e rrahn nga t traant, ia shkuln nj gisht me dhmb. Dhe nt gjitha sprovat nuk krkoi t arratisej, as tmbrohej, por i duronte t gjitha me durim dukeimituar Msuesin, Qengjin e Perndis, i CiliErdhi mbi tok t vuaj e t ngrej mkatet e

bots. Nga kmbngulja e tij, durimi tejet i madhme xhelatt dhe nga mrekullit e shumta q

kryente, banort e Sinops u penduan, i krkuant falur dhe morn Pagzimin e shenjt.

Andrea e vijoi predikimin e tij dhe hodhi po-sht pagant e urt n qytetet e Neoqesaris dhet Samosats, pastaj u kthye srish n Jerusa-lem pr Sinodin q mblodhi apostujt n lidhjeme pranimin e paganve n Kish (Vep. 15.6).

Pas fests s Pashks, shoqroi pr disa ko-h Mathian dhe Tadeun n ant e Mesopotami-s dhe u nis t ungjillzonte krahinat barbaren lindje t Detit t Zi, n jug t Rusis s sotme(Krimea, Jugu i Ukrains). Pastaj zbriti n Thra-k dhe ndrioi zemrat e besimtarve t qytetitt vogl t Bizantit me predikimin e tij. Ai the-meloi nj kish kushtuar Hyjlindses dhe la siepiskop Stakin (31 tetor), nj nga Shtatdhjetapostujt. M pas, e vazhdoi udhtimin e tij t

palodhur n Thrak, Maqedoni dhe Thesali, dhearriti deri n Peloponez, n qytetin e Patrs.

N Patra, apostulli i shenjt ktheu vet gruane kryekonsullit romak, Maksimiln, kur e shroinga nj smundje e pashrueshme. Gjat mu-ngess s kryekonsullit Igjiati, ktheu edhe tvllan dhe zvendsin e tij, Stratoklin. Kur

Igjiati u kthye, u zemrua kur pa prhapjen ekrishterimit t ishte futur edhe n shtpin e tij,dhe prandaj arrestoi apostullin. Ndonse n burg,Andrea e vazhdoi predikimin dhe urdhroi Stra-toklin si episkop t Patrs. Disa dit m von,vendimi u mor pa gjyq, dhe shenjtin e kryqzuanme kokn posht. Sa i madh ishte gzimi i tij, timitonte me t njjtn mnyr vdekjeje ZotinKrisht. I mbajti shokt, t cilt donin ta zbrisnin

prej andej, i bekoi pr her t fundit besimtarte tij dhe dha shpirtin te Perndia. Kryekonsulli

psoi nj vdekje brutale si ndshkim t ligsiss tij; episkop Stratokli ua dha pasurin t

varfrve dhe ndrtoi katedralen e tij n t njjtinvend t martirizimit t apostullit.

KishaKatedrale

e Shn Andreas

n qytetin

e Patras, Greqi,

ngrihet

n vendin

ku Apostulli

i shenjt

u martirizua.


6/12


T shumta jan ngjarjet e udit-shme q kan ndodhur n kt bo-

t, po m e uditshme nga t gjithasht themelimi, prhapja dhe tri-umfi i Kishs s Krishtit. Dymb-dhjet ishin nxnsit q i vinin pasKrishtit: dymbdhjet vetm; Kisha

porsa kishte filluar t lulzonte;sinagoga, prkundrazi, ishte n kul-min e prparimit. Me gjith kto, uvrtetuan pik pr pik fjalt

profetike q tha Shptimtari prKishn e Tij: Mbi kt shkmbdo t ndrtoj kishn, dhe portate ferrit nuk do ta mundin dot.

Mendohu, o vlla, dhe shiko pakm thell kto fjal t Zotit, e ke prt par se si ato u vun n jet nmnyr t shklqyer. Me t vrtet,sht udi e madhe, si mundi t

prhapet Kisha n tr botn, pom e madhja udi sht si u b e

pathyeshme dhe si mundi t prba-lloj me triumf aq luftra dhe aqshum armiq. A e shikoni si u vrte-tuan fjalt profetike t Krishtit,Do t ndrtoj Kishn time? Pe-s fjal vetm. Po ti mos lexo shpejtdhe pa u thelluar n domethnien

e tyre dhe pa komentuar ashtu siduhet. Merr parasysh se sa e madhesht vepra e Kishs; n nj koht shkurtr u mbush bota me kisha;kombe t shumta u transformuandhe u ndryshuan, popuj t mdhenje t vegjl u kthyen nga rruga e shtre-mbr dhe u solln n at t drejtn:zakone t vjetra u prmbysn; dokeshekullore u zhdukn, tirania eepsheve u shprnda si hi e si pluhur;fuqia e s ligs u asgjsua; altartdhe faltoret, idhujt e idhujtart ba-

shk me ceremonit dhe kremtimete shmtuara u zhdukn si era e sitymi; kudo ngriti Krishti faltore ma-dhshtore e t bukura; n krahinate romanve, n ato t persve, t ski-thiasve, t mauritanve, t indian-ve etj., etj. Fjala q tha ather sh-t n gojt e t gjithve, ka hyr eka zn rrnj n shpirtrat e t gji-thve, shkurt, tr bota u pastruanga gjembat q kishte, u b ar e

pastr dhe pranoi fjaln e shpres-taris s vrtet.

* * *

Kjo ndrtes madhshtore, qthemeloi Krishti, do t ishte pr tu

Triumfi i Krishterimit

uditur, sikur edhe t mos gjentearmiq e kundrshtar, edhe sikurtr njerzit ti jepnim prkrahjendhe bashkpunimin e tyre n ktvepr me t vrtet kolosale. Pse

vall? Sepse Krishti me doktrinne Tij nuk erdhi t prkdhel instin-ktet shtazore t njerzve, as t provo-koj dshirat e dobta t trupit, po

prkundrazi krkoi nga njerzit tshpallnin luft t pamshirshme ku-ndr veseve t tyre e kundr pasione-ve, q i kishin pushtuar prej kohe dheq i mundonin mijra vjet me radh;nga bota mkatare e asaj kohe, kr-koi ti largoj e ti flak tutje tr atoq kishin trashguar nga gjyshrit,nga filozof t dgjuar e nga orato-r, dhe krkoi jo vetm ti hidhnin,

po edhe n vend t tyre t merrninzakone t rnda e t mrzitshme, q

premtonin t krijojn nj jet faret kundrt me at t kohs s kaluar...

* * *

sht me t vrtet e uditshme,

si nj grusht njerzish t varfr et paditur, morn mbi vete barrne rnd t ndreqin tr botn; talargojn nga rruga e shtrembr kundodhej prej kohe dhe ta ojn nrrugn q ishte plot me gjemba eme sakrifica. Po gjja m e udit-shme sht kjo: se ksaj detyrembinjerzore iu prveshn, duke

pasur tr botn kundr dhe dukeu prndjekur nga t gjitha ant. Sen do popull e do qytet, them

popull e qytet, n do shtpi shpallejluft e fort kundr tyre: Me t

vrtet, doktrina e re nuk i trhiqte tgjith menjher; shpeshher ndahe-

shin ati nga i biri, njri vlla nga tje-tri, nusja nga vjehrra, burri nga grua-

ja; e kjo natyrisht sillte grindje n mest tyre dhe shkaktonte mri e ndje-kje kundr apostujve, t cilt i quaninsi armiq e si shkaktar t prishjess lumturis s tyre familjare.

Dhe nuk i ndiqnin kta vetm,po t gjith njerzit q nga m i lartideri tek m i fundit, q nga fronete mbretrve deri n kasollet e shr-

btorve, shpalln luft kundr pre-dikuesve t fes s re; dhe jo vetmkundr ktyre, po edhe kundr nx-nsve t tyre d.m.th. kundr atyreq ishin forcuar n besn e re. K-shtu pra, nj luft e egr u shpall ku-ndr doktrins s Krishtit, nga anae bots s vjetr dhe nga tr klasatshoqrore e intelektuale q kishten gjirin e saj. Mund t thot dikushse kjo luft nuk ishte e paarsyeshmedhe e panatyrshme. Pse vall? Sepse,doktrina e re e Ungjillit nga bota evjetr krkonte, as m pak e as mshum, t mohonte e t flakte tutjedo gj m t shenjt q kishte nat koh d.m.th. fen e vjetr q ki-shte trashguar nga gjyshrit e str-

gjyshrit, zakonet q ishin n fuqidhe traditat shekullore. Predikuesite Jisuit i kshillonin idhujtart tlargohen nga idhujt, t prbuzin al-tart e tyre t shenjt, t mohonindogmat e tyre fetare, t hiqnin dornjher e prgjithnj nga festat enga ceremonit pompoze e madh-shtore, q ishin rrnjosur n shpirtine tyre dhe nuk shkuleshin prveseme nj fuqi t madhe e me nj vullnett jashtzakonshm. Dhe kini para-sysh se kto zakone, idhuj, dogma

dhe ceremoni ishin rrnjosur aq the-ll n shpirtin e idhujtarve, sa ktado t preferonin m mir t sakrifi-konin jetn e tyre, sesa t hidhnin

posht ato dhe t pranonin prediki-min e peshkatarve dhe t besoninn at q u lind prej VirgjreshsMari, q u gjykua, u dnua, u po-shtrua, q psoi t kqijat e dheut,q m n fund duroi nj vdekje t mall-kuar, q u varros dhe q u NgjallMegjithkt apostujt ia arritn qlli-mit t lart, e armatosn dhe e bi-ndn botn, e kshtu e ngritn ndr-

tesn madhshtore t Kishs

Nga Shn Joan Gojarti (13 nntor)

(vijon n numrin e ardhshm)

sht me t vrtet e uditshme, si nj grusht njerzish tvarfr e t paditur, morn mbi vete barrn e rnd t ndreqintr botn; ta largojn nga rruga e shtrembr ku ndodhej prejkohe dhe ta ojn n rrugn q ishte plot me gjemba e mesakrifica. Po gjja m e uditshme sht kjo: se ksaj detyrembinjerzore iu prveshn, duke pasur tr botn kundr dheduke u prndjekur nga t gjitha ant.


7/12


Prgjithsisht sht dika e njohur q mbi-jetesa dhe zhvillimi i manastireve n malin Athos(Mali i Shenjt n periudhn pasbizantine) uarritn n saje t bamirsis s praktikuar ngasistemi i mbshtetjes (metochia), q ishte ruajturnga periudha bizantine ose ishte krijuar gjatperiudhs otomane.

Mbledhja e ndihmave n periudhn q poshqyrtojm, bhej kryesisht nprmjet institu-cioneve t bamirsis (). Murgj tcaktuar bridhnin npr qytete e fshatra, bnintakime t drejtprdrejta me besnikt, predikonin

npr kisha, kryenin ceremoni fetare dhe rapor-tonin pr kushtet e mjerueshme t manastireve.Emrat e krishter t dhuruesve regjistroheshinpr tu prkujtuar n Librat e posam t Pr-kujtimit (protheseis, parrhesiai), ku viheshin edheshnimet pr vendin e origjins s tyre dhe,shpesh, edhe data e regjistrimit.

Dhnia e ndihmave ka qen e praktikuargjersisht n manastiret e Athosit dhe kjo dukuriu zhvillua n nj institucion t fuqishm me njbaz t gjer popullore. Prve funksioneveekonomike, dhnia e ndihmave solli si rrjedhojedhe nj rrjet t gjer lidhjesh shpirtrore, sho-

qrore dhe personale me ndikime t ndrsjella.Por ndrmjet Malit Athos dhe trevave shqip-

tare nuk u krijua ndonj rrjet i till. Krkimetsistematike t bra n nj numr t madh librashprkujtimor (protheseis), n t cilat pasqyrohetzona gjeografike e dhnsve t ndihmave, kantreguar se n to mungojn plotsisht emra ve-ndesh shqiptare. Krkimet n arkivat e Athosit,q kan synuar t gjurmojn institucione t

prhershme ekonomike brenda ksaj treve, sip.sh. metochia-t, kan dhn t njjtat rezultate

negative.

Trevat shqiptare ndodheshin shum larg prt qen me interes jetik t rndsishm prMalin Athos; dhe, sigurisht, Athosi nuk prbnteqendrn kryesore murgrore pr t ushtruarndikim fetar n to.

Megjithat, Athosi nuk ka pushuar s qeninj qendr fetare par excellence n LindjenOrthodhokse gjat gjith periudhs otomane, aika qen i mirnjohur dhe i respektuar ndr tkrishtert e Ballkanit, duke trhequr pelegrin,kryesisht murgj, t cilt e zgjidhnin at si vend

pr jetn asketike. Kta u bn njerzit qkrijuan lidhjen kryesore ndrmjet t krishtervet Shqipris dhe atyre t ksaj qendre tmadhe murgrore.

Un nuk besoj se do t jemi ndonjher ngjendje t prcaktojm, qoft dhe me njfarsigurie relative, numrin e atonitve q kan ar-dhur nga trevat shqiptare. Prcaktimi i nj shifret till sht i pamundur, prderisa informacioniq lidhet me prejardhjen e murgjve pr periu-dhn n fjal, p.sh., deri n fund t shekullit t18-t, sht i pakt dhe i paqart. Megjithat, ne

jemi n gjendje t gjurmojn pranin e murgjve

t shquar, apo edhe t atyre m pak t shquar,q ose vinin nga trevat shqiptare, ose kan ush-truar aktivitete t ndryshme n to. Ata u prkasindy kategorive kryesore: atonitve q jan kano-nizuar shenjtor t Kishs Orthodhokse, dheatyre q kan zn frone peshkopale n peshko-

patat e Shqipris.

Le t fillojm me shenjtort. Gjat periudhss hershme otomane, shenjti m i rndsishm

i lidhur me trevn shqiptare sht shn Nifoni,patriarku i Konstandinopojs.

Nifoni ishte me origjin nga nj familje fisni-ke e despotatit t Mistrs. Sipas nj versioni tVita-s s tij, i ati, Manueli, nj ish-oficer noborrin e dhespotit t Serbis, George Branko-vi, ishte shqiptar ()dhe mbante nj

post t rndsishm n despotat. N moshnrinore, pas prfundimit t studimeve me re-zultate t shklqyera, Nifoni rendi pas nj jeteabsolutisht asketike n trevat e Shqipris, iudhhequr nga hieromurgu Zaharia, ish-murg iAthosit, i cili banonte n Kshtjelln e Narts,domethn n ndonj manastir aty rrotull. Atjeqe shuguruar dhjak nga mitropoliti vendor. Pak

m von t dy eremitt shkuan n Ascalon(sigurisht Avlon, Vlor) dhe q aty lundruan prn Dyrrachiumit (Durrs) dhe Kruj, ku u pritnngrohtsisht nga Sknderbeu dhe morn urdhrq t bheshin udhheqsit fetar t popullit.

N Kruj, Nifoni u shugurua prift nga peshkopii qytetit. Por t dy u detyruan t largoheshinnga qyteti pr shkak t lufts ndrmjet otoma-nve dhe Sknderbeut dhe mbrritn n Ohr,ku, pas vdekjes s kryepeshkopit Nikoll, Zaha-ria u b kryepeshkop i Ohrit. Nifoni iku ngaOhri dhe prfundoi n Manastirin e Dionysiout,n Malin Athos. Disa vjet m von, pas dy patri-

arkatave n vitet 1486 dhe 1497, u kthye prsrin manastir, ku vdiq n paqe n vitin 1508.

Informacioni mbi veprimtarit e ktyre dyburrave n trevat shqiptare sht mjaft i vagullt,i pasakt dhe kontradiktor, pasi nuk sht marrnga teksti origjinal i bashkkohsit dhe mikut t

Nifonit, Gabriel, q ishte edhe prior i malit Athos,por nga dy versione t ndryshme, njri rumun

ASPEKTE T MARRDHNIEVE MES MALIT ATHOSDHE TREVAVE SHQIPTARE N PERIUDHN PASBIZANTINE

Mali i Shenjt, Manastiri i Lavrs s Madhe. Kisha e Shn Joan Kukuzelit dhe fragment nga afresku i pikturuar nga David Selenicasi.

(vijon n faqen 8)

Prof. Kriton Chryssochoidis


8/12


dhe tjetri grek, respektivisht t datuar n shek.XVII dhe XVIII....

...Besoj se do t ishim m afr realitetit pot pranonim se: a) t dy burrat kan jetuar nManastirin bizantin t Ungjillzimit, n ishulline vogl t laguns s Narts, afr fshatit t so-tm Zvrnec dhe b) shenjti Nifon ka qen shugurardhjak nga peshkopi i athershm i Avlons safrt, dhe prift n ndonj peshkopat orthodho-kse afr Krujs (ndoshta peshkopata e Dyrrachiu-mit). T gjitha faktet e msiprme duhet t kenndodhur n vitin 1450: Nikolla sigurisht dsh-mohet t ket qen kryepeshkop i Ohrit m 1452

ken mbetur n kujtesn e t krishterve tElbasanit si vepra heroike t lidhura drejtprdrejtme influencn e gjithfuqishme t Athosit.

Gjat gjysms s dyt t shekullit, edhe njtjetr murg-shenjt q ka ushtruar aktivitetin etij n trevat shqiptare, sht i lidhur me Athosin.Fjala sht pr misionarin e madh dhe t mir-njohur Kozma Etoliti. Ai prmendet si nxnsn shkolln atonite gjat shrbimit t PanajotPalamasit si drejtor i shkolls, domethn pasvitit 1760, por edhe si murg n Manastirin eFiloteut, kur kjo shkoll nuk funksiononte m.

Ne nuk disponojm m shum t dhna lidhurme pranin e tij n malin Athos. Me sa dim

1787, Jeremiu u kthye n manastirin e tij, t ciliti dhuroi t gjith pronn q kishte, kshtu qedhe u shpall si ktitori i ri i ktij manastiri. Ai ka

merit pr ringjalljen e kremtimit t kultit t shnNifonit, t cilin e prmendm n fillim, dukethemeluar nj shrbes vjetore t posame()pr nder t tij m 11 gusht.

I dyti sht mitropoliti Joakim i Kors (iemruar n vitin 1779). Pas dorheqjes q dhan vitin 1790, ai u trhoq n Manastirin eSimono-Petrs dhe m von shkoi n Vatopedi.Me sa duket, ai ka qen nj personalitet energjikdhe luftarak, i aktivizuar gjersisht n admi-nistrimin e malit Athos n prgjithsi. N vitin1805 jetonte akoma n Athos.

Formimi i nj rrjeti lidhjesh me malin Athos

duhet t studiohet edhe lidhur me rolin e pikto-rve me origjin nga trevat shqiptare, q kan

punuar kryesisht n shekullin e XVIII-tn ma-nastiret e Athosit.

Nga dhjetvjeart e par t shek. XVIIIkemi t dhna pr Davidin nga Selenica ekrahins s Vlors. Ai figuron n Malin Athosn vitin 1715, vit n t cilin ka zbukuruar nartek-sin e kishzs Kukuzelissa n Manastirin e Lav-rs. M von ka punuar n Voskopoj, Kosture Selanik. Bashk me Dionisin nga Fourna, aikonsiderohet si prfaqsuesi m i rndsishmi rryms vendore atonite pr prsritjen q u

ka br modeleve t shek. XIV, veanrisht ngaProtatoni. Ne nuk kemi t dhna nse arti i tijka ndikuar n artin shqiptar dhe, nse po, nshkall ka ndikuar, ndonse dim se krijimtariae tij ka pasur ndikim n Athos deri n fund tshek. XVIII.

Rasti i piktorve Athanas dhe Konstandinnga Kora (dhe djali i t dytit, Naumi, ndihmsii tyre) sht edhe m interesant. Ata rezultuandy nga piktort m prodhues n kohn e tyredhe pr afro dyzet vjet (1746-1783) e kanmbushur Athosin me komplekse t mdha pik-turash murale dhe me ikona t vogla. Vlersimi

i krijimtaris s tyre, q sapo ka filluar, do tnxjerr n pah influencat e studios s tyre nlvizjen artistike mbizotruese n Athos n shek.XVIII dhe anasjelltas.

Ky vshtrim njohs q po paraqesim, kagjurmuar murgjit, shenjtort, peshkopt e madjeedhe piktort q kan lidhje me Athosin, meorigjin ose t lidhur me trevat shqiptare, seciliduke kontribuuar n mnyrn e vet pr krijimine mozaikut t antropogjeografis s Athosit dhe

pr mbajtjen gjall t ndjeshmris s shqipta-rve kundrejt komunitetit atonit.

Marr nga libri 2000 vjet artdhe kultur kishtare n Shqipri

ne, qndrimi i tij n at vend nuk ka ln shumgjurm n arkivat e Athosit. Fama e tij e mvon-shme ndoshta lidhet pjesrisht me shklqimin etij n msime, pr kohn e vet, n shkolln e

Malit Athos.Nj tjetr kategori murgjish q lidhet me

trevn gjeografike t Shqipris, ka t bj meatonitt, q u ngjitn n fronet peshkopale nkt zon, t cilt jo medoemos kan qen meorigjin nga Shqipria. Ne kemi t dhna prdy prej tyre, q kan qen aktiv n dhjetvje-art e fundit t shek. XVIII, por sigurisht atanuk jan t vetmit, pasi krkimet n arkivat

pasbizantine greke dhe otomane n Athos janende n fillim.

I pari sht mitropoliti i Beligradit (Beratit),Jeremiu, nj ish-murg nga Manastiri i Diony-

siout. Me origjin nga Zagora e Pilionit, pasidha dorheqjen nga froni i mitropolitit rreth vitit

dhe betejat e ashpra ndrmjet Sknderbeut dheturqve duhet t ken qen ato t vitit 1457....

Rreth dy shekuj m von, gjat dhjetvje-arve t par t shek. XVIII, nj shenjtor tjetrme origjin nga trevat shqiptare lidhet me MalinAthos. Fjala sht pr neomartirin Nikedemosnga Elbasani. I oroditur nga disa otoman, aiqe kthyer n fen islame dhe u bnte presionedhe antarve t familjes q edhe ata t kthe-heshin n kt fe t re. Duke u vn n krkimt njrit prej djemve t tij, i cili, pr t shptuar,u arratis me ndihmn e disa miqve t krishter,

Nikodemosi arriti n Malin Athos. Atje u pendua,u kthye n fen e t parve t vet, u shuguruamurg n kuvendin e shn Ans dhe nn trysnine vllezrve t vet murgj u kthye n truallinamtar, ku n vitin 1709 (ose 1714, ose 1722) umartirizua. E quajm si shum t mundshmeq pendimi i Nikodemosit dhe martirizimi i tij t

ASPEKTE T MARRDHNIEVE MES MALIT ATHOSDHE TREVAVE SHQIPTARE N PERIUDHN PASBIZANTINE

(vijon nga faqja 7)

Manastiri i Simono-Petrs.


9/12


Fshati Arbanas ngri-het n nj lartsi zot-ruese, sipr kodrs ksh-tjell t kryeqytetit histo-rik bullgar Veliko Tarno-vo. Versioni zyrtar rrethArbanasit dshmon, seai sht ngritur n she-kujt XV-XVI nga kolo-n orthodhoks shqipta-r t ardhur nga zona eEpirit. Asnj e dhn nuksht gjetur pr ekzisten-cn e hershme t fshatit,

prve zbulimeve histo-rike rreth dy kishave t

ndrtuara nga t ardhu-rit. Ajo e Kryeengjjvedhe e Shn Dhimitrit.Arbanasi prmendet prshtpit dhe kishat ma-dhshtore, t cilat jant dekoruara n brend-si me dru dhe pr piktu-rat murale t krijuara nshekujt XVI-XVII. Ktomonumente unike dhetrashgimia e arteve nfshatin Arbanas nuk ka-

n ngjallur interes vetmte vizitort e shumt, porgjithashtu dhe te shken-ctart, arkeologt, hi-storiant, arkitektt dheartistt.

N vitin 2000 Arba-nasi u cilsua vend hi-

storik me rndsi komb-tare. Kishat dhe shtpitmonumentale t pasura meornamente t ndryshmeishin ndrtuar q n periu-dhn e themelimit t tij. Stilii ndrtimit dhe dekorimit tktyre pasurive t trash-

Arbanasi - fshati orthodhoks shqiptar n Bullgari

guara sht unikal. Ato timpresionojn me arkitek-turn e tyre t thjesht, memure t ndrtuara nga gurt mdhenj dhe me kangje-lla t rnda. Tavanet, dyert,ornamentet shtpiake, oxha-qet, dritaret dhe muret jan

t dekoruara mrekullishtme gdhendje, piktura dheelemente plastike.

Fshati i Arbanasit shtprfshir nga UNESCO, nlistn e vendeve me trash-gimi t muara kulturore.

Fshati tjetr mjaft i njo-

hur, i banuar me shqipta-r, sht edhe Mandrica.Fshati Mandric u krijuan vitin 1636 nga disa ba-rinj othodhoks shqiptarq furnizonin ushtrin os-mane me produkte qu-mshti.

E kremtja e Kryeengjjve Mi-hail dhe Gavriil n Mitropolin eGjirokastrs u prit me shumshprestari pr vet faktin se nj-ra prej kishave historike t qytetitmban emrin e Kryeengjjve. Li-turgjia Hyjnore u kryesua nga Mi-tropoliti i Gjirokastrs, ImzotDhimitri, si dhe nga klerik t tjerte ksaj zone. T shumt ishin be-simtart q morn pjes ne ktLiturgji dhe bukurin e saj e shtu-an edhe nxnsit e shkolls kishta-

re Kryqi i Nderuar, t cilt psalnhimnet e bukura t Kishs son.

E kremtja e Kryeengjjve n Mitropolin e Gjirokastrs

Pas Liturgjis, Mitropoliti sbashku me besimtart u drejtuante qendra shpirtrore pr t uruarnjri-tjetrin pr kt t kremte tmadhe. Kjo e kremte u festua nmnyr t veant edhe n pjest tjera t Mitropolis son, si nfshatin Kutal t Prmetit, kushkuan besimtar t shumt dhen disa fshatra t zons s Dro-

pullit, ku ndodhen kisha kushtuarKryeengjjve.

Emiliano Lito


10/12


Me www.orthodoxalbania.org

do t gjeni n internet Kishn Orthodhokse Autoqefale t Shqipris

Shihemi, lexohemi e dgjohemi n moment dhe kudo n t gjith globin mewww.orthodoxalbania.org

Kisha jon Orthodhokse me faqen e sajzyrtare prpiqet t prcjell mesazhin dhe

informacionin e saj edhe n internet.

Ajo i njeh vizitort e saj me:

- besimin e krishter orthodhoks,- organizimin dhe veprimtarin e strukturave

institucionale,- lajmet m t fundit,- arsimin, edukimin dhe shrbimin social e

kulturor q ofron n shoqri,- ndrtimin dhe restaurimin e kishave dhe

manastireve,- botimet kishtare etj.

Teksti ktu ndrthuret me fotografi, mesazh zanor,muzikor e filmik.

Kt informacion do ta gjeni n tri gjuh: shqip,anglisht e greqisht.

Kalendarii Liturgjive Hyjnore,

DHJETOR 20141 E Hn Pr. Naum. Filaret prd-llimtari. Theokliti i Lakedhemonis.

(Vaj, ver e peshk)

2 E MartPr. Abakum. Dshg. Miro-pi. Osh. Theofili. Dshg. Viviana.

4 E Enjte Dshmg. Varvara. Osh.Joan Damaskini. Hierod. Serafimi.

(Vaj, ver e peshk)

5 E Premte Osh. Sava i Shenjtru-ar. Dsh. Diogjeni. Osh. Noni. (Vaj e ver)

6 E Shtun Nikolla i Mirs s Likis.Dsh. Niseri. Dsh. i ri Nikolla. (Vaj,

ver e peshk)

7 E Diel10 LLUKAIT.Ambrozi iMilanos. Osh. Grigori n Athos. (Vaj,

ver e peshk)

8 E HnAp. Qesari (i Durrsit),Sostheni, Tihiku, nga t 70-t. Osh.

Patapi. (Vaj, ver e peshk)

9 E Mart Ngjizja e Sh. Ans, nnss Hyjlindses. Profetesha Ana. (Vaj,

ver e peshk)

11 E EnjteOsh. Danieli e Llukai, stilit.Dsh. Varsava persiani. (Vaj, ver e peshk)

12 E Premte Spiridhoni i Trimi-thunds. Hermani i Alasks. Osh.

Anthosi. (Vaj e ver)

13 E Shtun Dsh. Efstrati, Af-ksenti, Oresti, Evgjeni, Mardari.

Dshg. Luia.(Vaj, ver e peshk)

14 E Diel 11 LLUKAIT.E Para-etrve t Zotit Krisht.Dsh. Ariani,

etj.(Vaj, ver e peshk)

15 E HnHierod. Elefteri i Vlorsdhe Anthia, e ma. Oshdg. Suzana.

(Vaj, ver e peshk)

16 E MartPr. Angjeu. Dsh. Marini,senator. Modesti i Jerusalemit. (Vaj,

ver e peshk)

17 E MrkurPr. Daniel e 3 djemt:Anania, Azaria, Mishaili. Dionisi i

Egjins. (Vaj e ver)

20 E ShtunIgnat Hyjmbajtsi.Filogoni i Antiokis. Joani n Kron-

shtad.

21 E Diel PARA KRISHTLINDJES.Dshg. Juliana e 630 dsh. (Bhet

efqeli.)

22 E Hn Dshmg. Anastasia.Dsh. Krisogoni etj. Dsh. Flaviani.

23 E Mart Osh. Naumi n Ohr.10 dshmort e Krets.24 E Mrkur Vigjilja eKrishtlindjes. Dsh. Evgjenia e Filipi.

(Shrbesa e Orve)

25 E Enjte LINDJA TRUPORE EZOTIT TON JISU KRISHT.26 E Premte Mbledhja e Hyjli-ndses Mari. Omol. Efthimi. (Hahen

t gjitha.)

27 E Shtun Kr/dhjak. Stefani,dsh. i I-r. Hierod. Maurici. Oshg.

Fabiola.

28 E Diel PAS KR/LINDJES.Josifii Maris. Pr. David. 20.000 dsh.

31 E MrkurMbyllja e Krishtli-

ndjes. Oshg. Melania. Zotiku i Jeti-mores.(Hahen t gjitha.)

Kisha merr pjes n panairin e prvitshm t librit

Nga data 12-16 nntor, n Pallatin e Kongreseve u zhvillua Panairi i 17- t i Librit,n t cilin mori pjes me nj stend edhe Kisha jon.

Kisha, sipas Besimit ton Orthodhoks, shtparakusht pr shptimin ton. Prandaj edhe nSimbolin e Besimit, pasi pohojm besimin n trePersonat e Trinis s Trshenjt, pohojm edhe sebesojm n Nj Kish t Shenjt, Katholike dheApostolike. sht e njohur fjala e shn Qiprianit, sejasht Kishs nuk ka shptim ose se nuk mundett ket At Perndin ai njeri, q nuk e ka Kishnnn.

Kisha sht Trupi i Krishtit, n t ciln Krishti mean t mistereve t Tij na bashktrupzon me vetene Tij dhe na bn gjymtyr t Tij. Me an t Krishtit

N Kish ribashkohemi me Krishtin

bashkohemi dhe komunikojm me Trinin e Shenjtdhe midis nesh. Kshtu bijt e Perndis, q m parishin shprndar mblidhen nga Krishti n nj(Jn.11:52). Bhemi prsri pjestar t shtpis sPerndis, popull i Perndis, priftri mbretrore.

Bashkimi i Perndis me njerzit, q ekzistonten Parajs dhe q u prish pr shkak t apostazisdhe mkatit t t parakrijuarve, rindodh prsri tanime an t Krishtit n Kish.

At GeorgiosIgumen i Manastirit t Shn Grigorit

n Malin e Shenjt


11/12


Kthen ikonn n Voskopoj pas 97 vjetsh

N vitin 1917, koloneli

francez, Ordioni, kishte marr

n nj kish t shkatrruar

nga bandat e kohs nj ikon

orthodhokse. Tani, pas 97

vjetsh, e bija plotsoi amane-

tin e t atit, duke e kthyer

prsri ikonn. Nj gjest she-

mbullor, q duhet lavdruar

ngrohtsisht edhe pr simbo-

likn q mbart. Vetm, se nuk

kuptojm pse duhet ta merrte

shteti. Ajo ikon u mor nga

nj kish dhe duhej t kthej

n Kish!

NGJALLJA

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:Kryepiskopata Orthodhokse,

Rruga e Kavajs, Nr. 151Tiran

Tel: (04) 2234 117, 2235 095.Fax: 2232 109

Shtypurn shtypshkronjn Ngjallja

Organ i Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris

Del nn kujdesine Kshillit Botues

Themelues:Kryepiskopi Anastas

Brenda ekspozitave t organizuara n

kuadrin e BunkArt-it, n mjediset e bu-

nkerit antibrthamor t ngritur nga regjimi

komunist n zonn e Tufins, AgjenciaKombtare e Turizmit (AKT), n bashk-

punim me 4 komunitetet fetare tradicionale,

hapsirn n dispozicion ia ka kushtuar per-

sekutimit t fes nga diktatura. Kjo ekspo-

zit do t hapet n datn 26 nntor dhe do

titullohet Diktatura q nuk e vrau dot shpir-

tin. N t jan pasqyruar shkatrrimi i

objekteve fetare, klerikt e vrar dhe t

persekutuar, por edhe ringjallja e besimit

dhe bashkjetesa fetare.

Persekutimi i fes, pjes e BunkArt-it


12/12


S shpejti del n qarkullim Kalendari Orthodhoks 2015

N Kishn Orthodhokse sht br tradit

q do vit m 28 Nntor t celebrohet Dhokso-

logjia me rastin e Fests s Pavarsis, q njihet

n popull edhe si Dhoksologjia e Flamurit -

shrbes falnderimi. Kisha nxit vazhdimishtatdhedashurin, sepse sht e pamundur t

duash Perndin dhe t mos duash vendin tnd

e njerzit q ke rrotull teje. M 1947 Fan Noli e

ka shtuar n Librin e Shrbesave. N t thuhet:

O Zot, q bekon dhe shenjtron, Ti bekoje

flamurin ton, dhe shptoje shtetin ton dhe

popullin ton nga do rrezik dhe shtrngic dhe

drejtoje n udhn e drits, t liris dhe t prpa-

rimit nn hijen tnde dhe vlersona ne t pa-

vyerit t kremtojm kt dit t lavdruar me

nder, shndet edhe dit t gjata ktu dhe kudo.

Se Ti je Perndi mshirplot dhe njeridashs,dhe Ty t drgojm lavdi, Atit edhe Birit edhe

Shpirtit t Shenjt, tani dhe prher, dhe n jet

t jetve.

Gzuar festat e 28-29 Nntorit!

Gazeta Nentor 2014

Documents

Transcript of Gazeta Nentor 2014