“სასამართლო სისტემის ეფექტურიადმინისტრირებისა და მართვის

ხელშეწყობისათვის"

ფედერალურისამოსამართლო ცენტრი

აშშ-სსასამართლოსისტემა

ფედერალური მოწყობაიურისდიქციააშშ-ს სასამართლოებიიურიდიული განათლებამოსამართლეთა შერჩევაფედერალური მოსამართლეებისასამართლოს პერსონალისასამართლო ადმინისტრირებადისციპლინური პასუხისმგებლობასაქმისწარმოებასამოქალაქო საქმისწარმოებასისხლის სამართლის საქმისწარმოებანაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტისასჯელიმოსამართლეთა განგრძობადიგანათლება

2The United States Judiciary

ხელისუფლების დანაწილების პრინციპიხელისუფლების დამოუკიდებელი შტოადმინისტრაციული ზედამხედველობისგან დამოუკიდებლობაგადაწყვეტილებების მიღებაში ჩაურევლობა

გადაწყვეტილებები მიიღება მიუკერძოებლად კანონზე დაყრდნობით

ყოველგვარი ჩარევის გარეშეანგარიშვალდებულებასამართლიანი სასამართლოგამჭირვალობაპროფესიონალიზმი და კომპეტენცია

3

მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა

Judicial Independence

ფედერალური მოწყობა

ფედერალური სისტემა

- აშშ-ს კონსტიტუცია

- ფედერალური კანონები

- აღმასრულებელი,

საკანონმდებლო (კონგრესი)

და სასამართლო სისტემა

საშტატო სისტემა

- 50 შტატი, ვაშინგტონი, პუერტო რიკო

- შტატის კონსტიტუციები

- შტატის კანონები

- დამოუკიდებელი აღმასრულებელი,

საკანონმდებლო და სასამართლო

ხელისუფლება

4

აშშ-ს კანონების უმეტესობა საშტატო კანონებია, საშტატო სასამართლოები იხილავენ საქმეთადაახლოებით 90%

კოლუმბიის უზენაესი სასამართლონიუ-იორკის სამხრეთ ოლქის სასამართლო

Federalism

საშტატო სისტემა - იურისდიქცია

- სახელშეკრულებო დავები- შიდა კანონმდებლობითგათვალისწინებული საქმეები- ზიანის მიყენება

- სისხლის სამართლის დანაშაულები

- საკონსტიტუციო დავები: საშტატო დაფედერალური

სპეციალიზირებული სასამართლოები(საოჯახო, საგზაო, არასრულწლოვანთა, საგადასახადო, ნარკოდანაშაულთანდაკავშირებული საქმეები)

5Jurisdiction: State

ფედერალური სისტემა - იურისდიქცია

დავის საგანიაშშ-ს კონსტიტუციაფედერალური კანონისაერთაშორისო ხელშეკრულებაგადახდისუუნარობის, საბაჟო, საავტორო, საზღვაო, საერთაშორისო სავაჭრო დავები

მხარეებიფედერალური მთავრობა , შტატის ელჩები, საჯარომოხელეები, უცხო ქვეყნები

გამონაკლისის სახითმხარეები სხვადასხვა შტატიდან, თუ თანხააღემატება 75000 აშშ დოლარს

6Jurisdiction: Federal

ფედერალური საშტატომოსამართლეები 1,722 30,377სისხლის სამართლისსაქმეები (პირველიინსტანცია)

80,081 20,437,849

სამოქალაქო საქმეები(პირველი ინსტანცია) 281,608 18,980,531

სპეციალიზებულისასამართლოების საქმეები(უმეტესად სამოქალაქო)

912,717(გადახდისუუნარობისსაქმეები და ფედერალურიიურისდიქციის საქმეები)

64,061,968(jარასრულწლოვანთა, საოჯახო, საგზაოსაქმეები, ა.შ.)

მეორე ინსტანციისსაქმეები 54,244 272,975

7

მოსამართლეები და დატვირთულობა

სტატისტიკა: ფედერალური: 2015; საშტატო: 2012

Judges and Cases

უზენაესი სასამართლო

9 მოსამართლეგადახედვის დისკრეციული

უფლებაკანონის განმარტება

შუამდგომლობები: დაახლოებით > 7,000

სრული გადახედვის უფლება:დაახლოებით< 90

სააპელაციო სასამართლო

179 მოსამართლე13 ოლქი

6-28 მოსამართლე თითოოლქში

კანონის განმარტება ხდება 3 მოსამართლის

შემადგენლობით

პირველი ინსტანციის

სასამართლო

663 მოსამართლე94 სასამართლო

1-27 მოსამართლე თითოსასამართლოში

სპეციალიზებულისასამართლოები

ფედერალურ მოწყობასთან, გადახდისუუნარობასთან,

საგადასახადოსაკითხებთან,

შეიარაღებულ ძალებთან, საერთაშორისოვაჭრობასთან

დაკავშირებული საქმეები, ადმინისტრაციული საქმეები

(მაგ. იმიგრაცია, დაზოგადოებრივიუსაფრთხოება, სხვა)

8

ფედერალური სასამართლო სისტემა

Federal Courts

უზენაესი სასამართლოს განსჯადობა

საქმის გადახედვისუფლება

აშშ-ს სააპელაციოსასამართლო

შტატის უზენაესისასამართლო

თუ საქმე ეხება ფედერალურ კანონს

9The Supreme Court

იურიდიული განათლებაუნივერსიტეტის/კოლეჯის შემდეგ3 წელისავალდებულო საგნები• საკონსტიტუციო, სამოქალაქო

საპროცესო, სისხლის, დელიქტური, სანივთოსამართალი, მტკიცებულება, პროფესიული ვალდებულება

ასარჩევი საგნებიკანონშემოქმედება, ადვოკატირება, მოლაპარაკება, კლინიკურიგანათლებაპროფესორები

აკადემიკოსები და პრაქტიკანტები

204 აკრედიტირებული სკოლა

10Legal Education

მოსამართლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდა

პროფესიული პასუხისმგებლობის გამოცდა

მოსამართლეთა საკვალიფიკაციო გამოცდაზე დაშვება

აკრედიტირებული სამართლის სკოლის კურსდამთავრებულიგანგრძობადი იურიდიული განათლება (სავალდებულოა 45 შტატში)

პრაქტიკის გავლა კერძო სექტორშიპრაქტიკის გავლა საჯარო სექტორში

11

საკვალიფიკაციო გამოცდა დაპრაქტიკა

The Legal Profession

გამოცდის გარეშე

რამდენიმე ფორმალური შესარჩევი კრიტერიუმი

კანდიდატების შერჩევა ხდება:- გამოცდილი პრაქტიკოსებიდან (საჯარო და კერძო სექტორიდან)- შტატის სასამართლოებიდან- ქვედა ინსტანციის ფედერალური სასამართლოებიდან- აკადემიური წრეებიდან

მოსამართლეთა განგრძობადი განათლებაფედერალური სისტემა: ნებაყოფლობითისაშტატო სისტემა: სავალდებულო (ზოგიერთ შტატში)

12

დასაშვებობა

Judicial Office: Eligibility

მოსამართლეთა არჩევა/დანიშვნა -საშტატო სისტემა

შერჩევის მეთოდები განსხვავდება ყველა შტატშიარჩევნები (31 შტატში)პარტიზანული (11); არაპარტიზანული (20) გუბერნატორის მიერ დანიშვნადამსახურებაზე დაფუძნებული შერჩევისკომისიარეფერენდუმით არჩევადანიშვნა/არჩევა საკანონმდებლო ორგანოს მიერ (4 შტატში)

განმეორებით დანიშვნა

2-14 წლამდე

30 შტატში - სავალდებულო საპენსიო ასაკი 70-75 წლამდე(ვერმონტის შტატში 90 წლამდე)

13Judicial Selection: State

მოსამართლეთა დანიშვნა/არჩევა -ფედერალური სისტემა

პრეზიდენტის მიერ ნომინირებასენატის მიერ დანიშვნარეკომენდაცია:საკანონმდებლო ორგანოდან (უმეტესადპრეზიდენტის პოლიტიკური ფრთიდან)

კანდიდატის გადამოწმება: თეთრისახლი, იუსტიციის დეპარტამენტი, FBIგადახედვა: ამერიკის ადვოკატთაასოციაცია (არ არის სავალდებულო ძალის მქონე)

მოსმენა: სენატის სამოსამართლოკომიტეტიხმის მიცემა: მთლიანი სენატიუვადოდ დანიშვნა დამოუკიდებულია მოსამართლისმიერ თავისი საქმის კარგად შესრულებაზე

მუხლი I მოსამართლეთა დანიშვნა მცირე ვადით(ხელმეორედ დანიშვნის უფლებით) გადახდისუუნარობის საქმეების განმხილველი მოსამართლეები -

ინიშნებიან 14 წლის ვადით სააპელაციო სასამართლოს მიერ მაგისტრატი მოსამართლეები - ინიშნებიან პიორველი ინსტანციის

სასამართლოების მიერ 8 წლის ვადით სახელმწიფოს წინააღმდეგ საქმის განმხილველი სასამართლოს

მოსამართლეები - ინიშნებიან პრეზიდენტის მიერ 15 წლის ვადით

14Judicial Selection: Federal

მრავალფეროვანი წარმომადგენლობასასამართლოებში

15

აფრო-ამერიკელი

14%

ესპანურიამერიკა 10%

რასა/წარმომავლობა:

აზიური ამერიკა 3% ამერიკელი -ინდიელები <1%

გენდერული ანალიზი

თეთრკანიანი 74%კაცი 66%

ქალი34%

Diversity in Federal Judiciary

უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე (მხოლოდ უზენაესსასამართლოში)

ნომინაცია ხდება პრეზიდენტის მიერ, დანიშვნა ხდება სენატის მიერუძღვება სასამართლოს სესიებს, მოსამართლეთა კონფერენციას, ფედერალურ სამოსამართლო ცენტრს, ა.შ.

მთავარი მოსამართლე (სააპელაციო სასამართლოში, პირველი ინსტანციისსასამართლოში და გადახდისუუნარობის განმხილველ სპეციალიზებულსასამართლოებში)

სტატუსი ენიჭებათ სამუშაო წლების შესაბამისად7 წლიანი ვადითხელმძღვანელობს სასამართლო ადმინისტრაციასსაქმეების დელეგირებას ახდენს კლერკზეშემცირებული დატვირთვა - ნაკლები საქმეები

უფროსი მოსამართლე (ნებაყოფლობითი)დასაშვებობა: 65 წლიდანმინიჭების წესი: 65 წლის ასაკი + ნამსახურები წლები = 80შემცირებული დატვირთვა

16

მოსამართლეთა სტატუსი

Status: Chief and Senior

სასამართლო ოფიცერი პირველი ინსტანციისსასამართლოშიინიშნება პირველი ინსტანციისმოსამართლეების ხმების უმრავლესობითყოველ 8 წელში ერთხელვალდებულებები: (წესდებაზე დაყრდნობით და პირველიინსტანციის მოსამართლის მიერ დელეგირების საფუძველზე) წინასასამართლო სხდომები სისხლის და სამოქალაქო საქმეებზედავის ალტერნატიული გადაწყვეტასამოქალაქო საქმეები, მხარეთა თანხმობის შემთხვევაში

17

მაგისტრატი მოსამართლეები

Magistrate Judge

18

ფედერალური სასამართლოსსტრუქტურა

პირველი ინსტანციის სასამართლოკლერკისხვა ადმინისტრაციული პოზიციები (+/‐ 80 საშუალო ზომისსასამართლოებში)სასამართლო წარმომადგენელიპალატებში: 2 კლერკი, მდივანი

სააპელაციო სასამართლოოლქის ადმინისტრაციული ოფისიკლერკისხვა ადმინისტრაციული პოზიციები (+/‐ 70 საშუალო ზომისსასამართლოებში)სასამართლოს მიერ დაქირავებული ადვოკატებიმედიატორებიპალატებში: 4 კლერკი, 2 მდივანი

Federal Court Personnel

ახალი სამართლის სკოლისკურსდამთავრებული

ვადა: 1-2 წელი

კარიერა

პასუხისმგებლობადისკრეციული უფლებების მქონესაქმის მასალების გადახედვაკვლევითი საქმიანობასამართლებრივი რჩევების მოძიებასასამართლო მემორანდუმის დაწერაგადაწყვეტილებების სამუშაო ვერიის გადახედვა

კლერკი

მოსამართლე ჰორეის გრეი1882)

“შთაგონება და კრიტიკა”

19Judicial Law Clerk

სასამართლო ადმინისტრაცია

უზენაესისასამართლოსთავმჯდომარე

ფედერალურისამოსამართლო

ცენტრი

ადმინისტრაციამოსამართლეთაკონფერენცია

ოლქის მთავარიმოსამართლე

ოლქისმოსამართლეთა

საბჭოები

პირველიინსტანციისსასამართლო

ოლქისმოსამართლეთაკონფერენციები

სასჯელისშეფარდებისკომისია

მოსამართლეთაკონფერენციისკომიტეტები

20Judicial Administration

სასამართლოს დაფინანსებაფედერალური სასამართლო სისტემის ბიუჯეტი: $6.78 მილიარდი (2016 წელი)

(აშშ-ს ბიუჯეტის 1%-ზე ნაკლები)

4% უზენაესი სასამართლო, ფედერალური საოლქოსაერთაშორისო ვაჭრობისსასამართლო, ადმინისტრაციული ოფისი, ფედერალური სამოსამართლოცენტრი, სასჯელის შეფარდებისკომისია

96% სააპელაციო სასამართლო, პირველიინსტანციის სასამართლოები, სხვასასამართლო სერვისები

21

მოსამართლეთა ხელფასები (2016)

უზენაესი სასამართლო: $249,300 (თავმჯდომარე: $260,700) სააპელაციო სასამართლო: $215,400პირველი ინსტანციის სასამართლო: $203,100 მაგისტრატი მოსამართლე: $186,850

Funding the Courts

ანგარიშვალდებულებამუშაობის ხარისხის გაუმჯობესება

განგრძობადი იურიდიული განათლება

კრიტერიუმები: ნეიტრალური და დათვლადიცოდნა, კეთილსინდისიერება, მიუკერძოებლობა, პროფესიონალიზმი, ტემპერამენტი, კომუნიკაციის უნარები (წერითი/ზეპირი), მართვის უნარები

განხორციელებამექანიზმი: კანონი, სასამართლოს შიდა წესი, სამართლებრივი რჩევა, ადვოკატთა ასოციაციაწყაროები: ადვოკატები, სასამართლოს პერსონალი, აღმასრულებლები, სასამართლო დამკვირვებლები, გადაწყვეტილებები, სასამართლო საქმეთაჩანაწერებიინსტრუმენტები: კითხვარი, ინტერვიუ, დაკვირვებანებაყოფლობითი ან იძულებითიზოგიერთი შედეგი საჯაროა, ზოგიერთი ეცნობება მხოლოდ მოსამართლეს

22

მოსამართლეთა შეფასება

Judicial Performance Evaluation

დისციპლინური პასუხისმგებლობა

აშშ-ს კონსტიტუციამუხლი III, ნაწილი I: მოსამართლეები თანამდებობაზე რჩებიან მანამდე სანამ ისინი თავისმოვალეობას კეთილსინდისიერად ასრულებენ.მუხლი II, ნაწილი IV: მოსამართლეები შეიძლება გადაყენებულ იქნან თანამდებობიდანიმპიჩმენტის შედეგად, თუ ისინი მხილებულნი იქნებიან ღალატში, მექრთამეობაში, ანსხვა სახის მძიმე თუ მსუბუქ დანაშაულში.

კანონმდებლობა1980 წლის მოსამართლეთა ქცევის კოდექსი ფინანსურიინფორმაციის გამჟღავნების წესი (5 U.S.C §101-112) დამატებითი შემოსავლის შეზღუდვა (5 U.S.C. §501-505) დისკვალიფიკაცია (28 U.S.C. §455)

აშშ-ს მოსამართლეთა ქცევის კოდექსიმიღებულია აშშ-ს მოსამართლეთა კონფერენციის მიერარ აქვს სავალდებულო ძალამოსამართლეთა კონფერენციის კომიტეტი:რჩევები ქცევისკოდექსთან დაკავშირებით

23Conduct and Discipline

მოსამართლეთა ქცევის კოდექსინებისმიერ პირს უფლება აქვს საჩივრით მიმართოს სააპელაციოსასამართლოს კლერკს მოსამართლის მიერ გადაცდომის(მიკერძოებულობა, მტრობა, ინტერესთა კონფლიქტი, სხვა ეთიკურიგადაცდომა) ჩადენის შემთხვევაში ან თუ მოსამართლეს აღენიშნებაფიზიკური ან ფსიქიური ჯანმრთელობის გაუარესება, რაც გავლენასახდენს მის საქმიანობაზე.

ოლქის მთავარი მოსამართლე იღებს გადაწყვეტილებას საჩივრისგანხილვის შესახებ ან განხილვაზე უარის თქმის შესახებ. მას შეუძლიამისცეს მოსამართლეს ვადა შეცდომის გამოსასწორებლად ან მიმართოსსპეციალურ კომისიას გამოძიების დაწყების მიზნით. საბოლოო დასკვნაეგზავნება ოლქის სამოსამართლო საბჭოს.

თუ ბრალდება დადასტურდა, საბჭოს უფლება აქვს დაუწესოსმოსამართლეს გამოსასწორებელი ზომები (აუკრძალოს მოსამართლესახალი საქმეების წარმოებაში მიღება, გაუწიოს მას კონსულტაცია, გამოუცხადოს საყვედური) ან მიმართოს მოსამართლეთა კონფერენციას, რომელიც საქმეს გადასცემს აშშ-ს წარმომადგენელთა პალატას. საბოლოოგადაწყვეტილება უნდა გამოქვეყნდეს სასამართლოს ვებ-გვერდზე.

იმპიჩმენტის პროცედურა, სასამართლო სხდომა და გადაყენებისპროცესი კონგრესში.

2016 წელს აშშ-ში სულ 15 მოსამართლე გათავისუფლდა თანამდებობიდანიმპიჩმენტის წესით, ხოლო 8 მათგან დაუდასტურდა ბრალი.

24Judicial Conduct and Disability Act

ქვედა ინსტანციის ფედერალურისასამართლოს პერსონალი ვალდებულია:

- ხელი შეუწყოს სასამართლო სისტემის კეთილსინდისიერებასა დადამოუკიდებლობას;- თავიდან აიცილოს დარღვევები;- თავის საქმიანობაში დანერგოს მაღალი სტანდარტები ;- იმოქმედოს კანონის შესაბამისად;- შეინარჩუნოს პროფესიონალიზმი, კომპეტენცია, პატივისცემა და

ზრდილობა ყველა შემთხვევაში;- თავი შეიკავოს საჯარო კომენტარების გაკეთებისგან;- თავიდან აიცილოს ინტერესთა კონფლიქტის შემთხვევები;- შეავსოს ფინანსური დეკლარაცია;- თავი შეიკავოს პოლიტიკური საქმიანობისგან.

ქცევის კოდექსის მონიტორინგის კომიტეტიუშუალო უფროსთან კომუნიკაცია

25

ქცევის კოდექსი:სასამართლოს პერსონალი

Code of Conduct: Judiciary Employees

გამჭირვალობაღია სხდომები, ღია სასამართლო ჩანაწერები, გამოქვეყნებულიგადაწყვეტილებები

აშშ-ს კონსტიტუციასიტყვის თავისუფლება (1-ლი შესწორება)სამართლიანი სასამართლოს უფლება (მე-6 შესწორება)

ეთიკური ვალდებულებებიმოსამართლეები უნდა მოერიდონ კომენტარის გაკეთებას საზოგადოებაშიმიმდინარე საქმეებზე, თუმცა მათ შეუძლიათ კომენტარი გააკეთონ თავიანთოფიციალურ უფლება-მოვალეობებზე, ასევე სასამართლოს პროცედურებზე ანსხვა საკითხებზე იურიდიული სწავლების მიზნებისთვის.

კომიტეტები, პროგრამები: მრგვალიმაგიდა/მედია/საზოგადოებაეფექტური კომუნიკაცია ეფექტური ანგარიშვალდებულების საწინდარია

26

სასამართლო და მედია

Courts and the Media

ტრადიციული სამართლებრივი სისტემები

27

საერთო სამართალი კონტინენტური ევროპისსამართალი

სამართლისწყარო

კონსტიტუციასასამართლო პრეცედენტიკანონმდებლობაჩვეულება

მიღებული კანონები (კონსტიტუცია, კოდექსი, ბრძანებები, ადმ. აქტები)ჩვეულებასამართლის ნაშრომები

სამართლებრივიანალიზი

განმარტება, პრეცედენტის გამოყენებაანალოგიის გამოყენებაკანონის გადახედვა

კოდექსის გამოყენებაპრეცედენტი (ინფორმაციული მიზნით, არ აქვსსავალდებულო ძალა)კანონის გადახედვის პრაქტიკა ზოგიერთქვეყანაში

მოსამართლისროლი

საქმისწარმოების გაძღოლასამართლებრივი საკითხებისგადაწყვეტამტკიცებულების დასაშვებად ცნობათუ საქმე არ განიხილება ნაფიცი მსაჯულებისმიერ, საქმე წყდება ფაქტობრივი გარემოებებისსაფუძველზე

მტკიცებულებების შეგროვებამოწმეების დაკითხვაფაქტობრივი გარემოებების დადგენა

ადვოკატის როლი აქტიური:მტკიცებულებათა შეგროვებაკლიენტისთვის რჩევების მიცემასაქმის მომზადება და წარდგენა

ხელსაყრელი მტკიცებულებებისმითითებაკლიენტისთვის რჩევების მიცემასასამართლო დოკუმენტაციის მომზადება

საქმისწარმოება შეჯიბრებითიზეპირიგასაჩივრება: სამართლებრივი გარემოებების, პროცედურულიდარღვევების

ინკვიზიციურიდოკუმენტაცია, მხარეთა განცხადებებისშემოკლებული ვერსიებიგასაჩივრება: ფაქტობრივი და სამართლებრივიგარემოებების, პროცედურული დარღვევების

თანამედროვე პრაქტიკის თანახმად ბევრ ქვეყანაში აღნიშნული ორი სისტემა დაახლოებულია ერთმანეთთან

Legal Traditions

სასამართლო პრაქტიკა

ანგლო-ამერიკული (საერთო) სამართალი)პრეცედენტი

კანონები

პროცედურის წესები, მტკიცებულებები

საქმისწარმოებაშეჯიბრებითობის პრინციპი

მოსამართლისა და ადვოკატის როლი

სასამართლონაფიცი მსაჯულები ან მოსამართლეგანგრძობადი სასამართლო პროცესიზუსტი ტრანსკრიპცია

28Judicial Practice: U.S.

სამოქალაქო საქმისწარმოებისეტაპები

სარჩელი

წინასასამართლოსხდომა

მტკიცებულებებისმოპოვება

შუამდგომლობებისდაყენებამორიგებაგანხილვადავის

ალტერნატიულიგადაწყვეტა

ნაფიც მსაჯულთა შერჩევა(თუ საქმე განიხილება

ნაფიც მსაჯულთაჩართულობით)

მხარეთა ახსნა-განმარტებები

მტკიცებულებათაწარდგენა

მტკიცებულებების შემოწმებამხარეთა საბოლოო

განცხადებებინაფიცი მსაჯულებისთვის

ინსტრუქციის მიცემაგანხილვაგანაჩენი

გადაწყვეტილებაგასაჩივრება

29Path of a Civil Case

წინასასამართლო (მოსამზადებელი) სხდომამნიშვნელოვანია საქმის მართვის პროცესში,

რათა საქმის განხილვა მოხდეს უფროეფექტურად.

წინასასამართლო სხდომაზე განიხილებასაჩივარი, მოპასუხის შესაგებელი, მტკიცებულებები, მოწმეთა ჩვენებები, სამართლებრივი შეუამდგომლობები

წინასასამართლო სხდომაზე ხდებასაქმისწარმოების ვადების განსაზღვრა

სხდომების სერიასხდომების ჩაწერასაქმის მიმდინარეობისგანხილვა, მორიგებითსაქმის დასრულებისშესაძლებლობამოსამზადებელი სხდომა

30Pretrial Conference

საქმისწარმოებისელემენტები

31

მოსამართლის მიერ საქმისწარმოების კონტროლითითო საქმე ეწერება თითო მოსამართლესმოსამართლე უხსნის ადვოკატებს თავიანთ უფლება-მოვალეობებსდა ამოწმებს საქმისწარმოების დეტალებს/მიმდინარეობას

ზუსტი და უცვლელი სხდომის თარიღები, რომელიცგანსაზღვრულია წინასწარ დიდი ხნით ადრედამოკიდებულია საქმის დეტალებზე (საქმის მართვაინდივიდუალური მიდგომების საფუძველზე)

განგრძობადი საქმისწარმოებაარასამოსამართლო უფლება-მოვალეობების დელეგირებაძლიერი ცენტრალური სასამართლო ადმინისტრაციაინფორმაციის ცენტრალიზებული მართვის სისტემა

Elements of Case Management

საქმეთა ელექტრონული განაწილება

საჯარო სტატისტიკა

აშშ-ს სასამართლოების სამოსამართლო სტატისტიკა

ფედერალური სასამართლო სისტემის მენეჯმენტის სტატისტიკა

სამოქალაქო მართლმსაჯულების რეფორმის აქტი, 1990

ადმინისტრაციული ოფისის მიერ მომზადებული ანგარიში (6 თვეში ერთხელ)შუამდგომლობები > 6 თვეყველა სასამართლო პროცესი, სადაც საქმეს არგანიხილავენ ნაფიცი მსაჯულები > 6 თვესამოქალაქო საქმეები > 3 წელისტატისტიკა სასამართლოების, მოსამართლეებისა დასაქმეების შესახებ

ხარჯებისადადაგვიანებებისმინიმუმამდედაყვანა, პროცესებისოპტიმიზაციაშიდა ანგარიშები: საქმეთა სიმრავლე, განმუხტვის მაჩვენებელი

32

გამჭირვალობა

Transparency

ფედერალური სასამართლოები ვალდებულნი არიან მხარეებსშესთავაზონ დავის გადაწყვეტის ალტერნატიული გზები

დავის ალტერნატიული გადაწყვეტის მექანიზმების სახეები

მედიაცია ყველაზე პოპულარულიადამოუკიდებელი (ნეიტრალური) მესამე პირის მიერსაქმის გადაწყვეტა, არბიტრაჟი, მორიგების კვირა, მარტივი საქმისწარმოება

მხარეთა თანხმობა

მოითხოვება ზოგიერთ სასამართლოში

ზოგიერთ სასამართლოში მოსამართლე სავალდებულოწესით განუსაზღვრავს მხარეებს, რომ დავა გადაწყვიტონმორიგებით

ხარჯები: მხარეებს შესაძლოა მოუწიოთ მედიაციისხარჯების დაფარვა

ვინ ახორციელებს მორიგებას? მედიატორები, გარეშედამოუკიდებელი მედიატორები, შიდა სასამართლომედიატორები, მოსამართლეები

დავის გადაწყვეტისალტერნატიული გზები

33Alternative Dispute Resolution

სამოქალაქო საქმისწარმოებისას სასამართლოს მიერ არინიშნება ადვოკატითვითწარმომადგენლობის უფლება

ფედერალურ სასამართლოებში: განსაზღვრულია კანონითგამონაკლისი (კორპორაციის მიერ შეტანილი, ჯგუფურისარჩელი)

საშტატო სასამართლოებში: ზოგიერთი კატეგორიის საქმეებში, თითქმის ყოველ მეორე საქმეში მხარე ადვოკატის გარეშემონაწილეობს

სასამართლო რესურსებიდან ფინანსდება ზოგიერთიპროცესუალური, თუმცა არა სამართლებრივი იურიდიულიდახმარებასახელმძღვანელოები, ინსტრუქციები, გაილდაინები

თვითწარმომადგენლობა სასამართლოში

34Self-Represented Litigant

სისხლის სამართლისსაქმისწარმოების ეტაპები

საბრალდებოდასკვნა ანსაჩივარი

გამოძიებამტკიცებულებების

მოპოვება

წინასწარიკონფერენცია

ნაფიც მსაჯულთა შერჩევა(თუ საქმე განიხილებანაფიც მსაჯულთაჩართულობით)

მხარეთა ახსნა-განმარტებები

მტკიცებულებათაწარდგენა

მტკიცებულებების შემოწმებამხარეთა საბოლოო

განცხადებებინაფიცი მსაჯულებისთვის

ინსტრუქციის მიცემაგანხილვაგანაჩენი

გადაწყვეტილებასასჯელი

გასაჩივრება

35Path of a Criminal Case

სისხლის სამართლისწარმოება: როლები

36

იცავს სახელმწიფოს ინტერესებს

წარუდგენს ბრალს

აკისრია მტკიცების ტვირთი

უნდა დაადასტუროს დანაშაული

გონივრული ეჭვის მიღმა

წარადგენს მხოლოდ მისთვისხელსაყრელ მტკიცებულებებს

არ აქვს გამოძიების ვალდებულებააკმაყოფილებსშუამდგომლობებსიღებსგადაწყვეტილებასსამართლებრივ თუფაქტობრივგარემოებებზენაფიცი მსაჯულების არარსებობისშემთხვევაში, იძიებს ფაქტობრივგარემოებებსუძღვება სასამართლოსაღკვეთს პროკურორის მხრიდანგადაცდომებს

უფარდებს სასჯელს

კონსტიტუციით აღირებულიდაცვის უფლება

კერძოსასამართლოს მიერდანიშნულისახალხო დამცველი

წარმოადგენსბრალდებულს/მოპასუხესიცავს ადამიანის სამართლიანისასამართლოს უფლებას

პროკურორი დაცვის მხარე მოსამართლე

Criminal Trial: Roles

საპროცესო შეთანხმება

ნაბიჯი 1მოლაპარაკება პროკურორსა და დაცვის მხარეს შორის: დაცვისმხარე თანხმდება, რომ აღიაროს ბრალი შემცირებული სასჯელისპირობით.

ნაბიჯი 2აღნიშნული შეთანხმება წარედგინება მოსამართლესდასამტკიცებლად; თუმცა მოსამართლეს შეუძლია მორიგებისპირობაზე უარის თქმა.

ნაბიჯი 3თუ მოსამართლე თანახმაა მორიგებით საქმის დასრულებაზე, იგიმოსმენაზე იბარებს მოპასუხეს და რწმუნდება იმაში, რომმოპასუხემ ეს ნაბიჯი გადადგა საკუთარი ნებით, ყოველგვარიგარემოებების ცოდნისა და აწონ-დაწონვის საფუძველზე.

აშშ-ში სისხლის სამართლის საქმეების უმეტესობა მთავრდება საპროცესო შეთანხმებით.37Please Bargaining

აშშ-ს კონსტიტუციის მე-6 შესწორება: “სისხლის სამართლის წესით დევნისას, ბრალდებულსშეუძლია ისარგებლოს უფლებით, რათა მის საქმესთან დაკავშირებით შედგეს სასწრაფო დასაჯარო პროცესი“

სწრაფი სასამართლო პროცესის შესახებ აქტი (1974) - ადგენს სისხლის სამართლისსაქმისწარმოების ვადებს

ბრალდებულს უფლება აქვს შეაჩეროს საქმისწარმოების ვადის დინება

ვადის დინება ჩერდება წინასასამართლო შუამდგომლობებისას, მოწმეების ან მოპასუხისგამოუცხადებლობის შემთხვევაში, სხვა სასამართლოს მიერ დაკავშირებულ საქმეზეგადაწყვეტილებისნ მიღებამდე.

სხვა საფუძვლით ვადის გაშვების შემთხვევაში შესაძლებელია მომჩივანმა მხარემ საქმეწააგოს

სწრაფი მართლმსაჯულება

38Speedy Trial

ისტორიაინგლისი (1166): ფორმალური პროცესი 12 მამაკაცისშემადგენლობით, რომლებიც ეხმარებოდნენმოსამართლეს გადაწყვეტილების მიღებაშირევოლუციამდელი აშშ: აღმასრულებელიხელისუფლებისადმი უნდობლობა

აშშ-ს კონსტიტუცია (1787)მუხლი III: “ყველა სახის დანაშაული იმპიჩმენტისგამოკლებით, უნდა განიხილოს ნაფიც მსაჯულთასასამართლომ, ამასთან პროცესი უნდა შედგეს იმ შტატში, სადაც ჩადენილ იქნება ამგვარი დანაშაული;მე-7 შესწორება: სამოქალაქო საქმეები ფულადი ზიანისანაზღაურების თაობაზე ასევე წყდება ნაფიცი მსაჯულებისჩართულობით

39

ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი

Jury Trial: Background

ნაფიცი მსაჯულები: სამოქალაქო დასისხლის სამართლის საქმეები

სისხლის სამართლის საქმეები სამოქალაქო სამართლისსაქმეები

საქმისწინასწარიმოსმენა

პროკურორი წარადგენს მტკიცებულებებსდა მოსამენაზე ხდება იმის დადგენა, არისთუ არა დანაშაულის ნიშნებიკონკრეტულ საქმეში კონკრეტული პირისმხრიდან

16-23 ნაფიცი მსაჯული; 12 უნდადათანხმდეს

არცერთი

სასამართლოსხდომა

12 მსაჯული (ზოგიერთ შტატში უფრონაკლები)

6-12 მსაჯული

განაჩენი განაჩენი მიიღება ერთხმად**ორეგონისა და ლუიზიანას შტატში არმოითხოვება განაჩენის ერთხმად მიღება

განაჩენი მიიღება ერთხმად,

თუმცა მხარეებს შეუძლიათ შეთანხმდნენსხვაგავარ წესზე, როდესაც ნაფიციმსაჯულები ხმათა უმრავლესობით იღებენგანაჩენს

სასჯელი მოსამართლე

ნაფიცი მსაჯულები (სიკვდილითდასჯის შემთხვევებში)

ნაფიცი მსაჯულები, თუმცა მოსამართლესშეუძლია შეცვლა

40Jury: Criminal and Civil

ნაფიცი მსაჯულების შერჩევა

შემთხვევითობის საფუძველზე შერჩევარეგისტრირებული ამომრჩევლებისა დამძღოლების სიიდან

ნაფიცი მსაჯულიარ შეიძლებაიყოს: სამხედროპირი, მეხანძრე, პოლიციელი, საჯარო მოხელე

უარის თქმა ძალიან იძვიათად დაიშვება

პოტენციური ნაფიცი მსაჯულიგადის გასაუბრებასმოსამართლესთან, ადვოკატთან ანორივესთან ერთადგასაუბრების მიზანია დადგინდეს, ხომ არ არიან ნაფიცი მსაჯული დამოპასუხე ერთმანეთთანდაკავშირებული პირები

ნაფიცი მსაჯულებისა და 2-3 ალტერნატიული ნაფიცი მსაჯულისშერჩევა

უწყება შერჩევა

ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით საქმეთა 95% სრულდება 5 დღეში ან უფრო ნაკლებში

41Summons and Selection

აშშ-ს სასჯელის შეფარდების კომისიასასამართლო სისტემის დამოუკიდებელი ორგანო

პრეზიდენტი ნიშნავს 7 წევრს, აქედან 3-4 მოსამართლეაგამოსცემს სახელმძღვანელო პრინციპებსაგროვებს და აანალიზებს დანაშაულისა და სასჯელის შესახებინფორმაციას

სახელმძღვანელო პრინციპებიდანაშაულის შესახებ

არ აქვს სავალდებულო ძალაპროპორციულობის პრინციპის საფუძველზე

უზრუნველყოფს თანასწორობასასამართლიანობასმოქნილობა: დამამძიმებელი და შემსუბუქების გარემოებებიეხმიანება ადამიანის ქცევის შესახებ თანამედროვე მეცნიერულმიღწევებს

სასჯელის შეფარდება

42Sentencing Guidelines

რეციდივის შემცირების მეთოდებიპროგრამა ფუნქციონირებს 50 პირველი ინსტანციის ფედერალურ სასამართლოშიპროგრამები ერთამენთისგან განსხვავდება, თუმცა უმეტესობა მოიცავს:

ზედამხედველობას, ნარკოტიკების შესახებ კონსულაციებს, სამსახურის ძიების შესახებკონსულტაციებს, კოგნიტურ თერაპიას

სასამართლოს ჩართულობა

უფლებამოსილებები, სტრუქტურა, ანგარიშვალდებულება, სანქციები, წახალისების

ზომები

ინდივიდუალური და ჯგუფური შეხვედრები

გუნდი (მოსამართლე, პრობაცია, პროკურორი, დაცვის მხარე - ადვოკატი, ფსიქოლოგი) დამახასიათებელი თვისებები

ნებაყოფლობითიდასაშვებობის შემოწმებამტკიცებულებაზე დაფუძნებული პრაქტიკა

ამჟამად პროგრამის შედეგების შეფასების მიზნით კვლევები მიმდინარეობს

43

რეციდივიზმი და სასამართლო

Re-entry Courts

დაფუძნებულია 1967 წელს

სასამართლო სისტემის ერთ-ერთი ორგანომანდატი: სწავლება და კვლევა

სამეთვალყურეო საბჭო: უზენაესისასამართლოს თავმჯდომარე, 7 მოსამართლედა ადმინისტრაციული ოფისის დირექტორი;

დირექტორი ინიშნება საბჭოს მიერ

თანამშრომელთა რაოდენობა: 124 (2016)ბიუჯეტი: $27,719,000 (2016)

ფედერალური სამოსამართლოცენტრი

44Federal Judicial Center

კომპეტენციაცოდნა, უნარ-ჩვევები, ღირებულებებიმტკიცებულებებზე დაფუძნებული პროფესიული სწავლება

პრაქტიკულსაქმეზეორიენტირებულირელევანტური და პრაქტიკული დავალებები

ჩართულობა, აქტიურობა და საკუთარ თავზე მუშაობაენთუზიაზმი/მაქსიმუმის გაკეთების სურვილიპრაქტიკაზე დაფუძნებული სწავლებასოკრატეს მეთოდით სწავლება

45

საბაზისო საგანმანათლებლოპროგრამები

Adult Education: the Foundation