DERS KİTAPLARINDA FİZİKSEL YAPI VE BÖLÜMLER

Ders kitaplarında sadece içerik değil, içerik dışı bazı bölümler de vardır. Bu bölümler kitabın kullanımını kolaylaştıran, yurttaşlık becerileri kazandıran, güdüleyici ve/veya pekiştirici bölümlerdir.

Fiziksel Yapı Özellikleri

Kitabın içeriği kadar fiziksel yapısı da bir kitabın etkililiğini etkiler. İçerisinde ne kadar yararlı bilgiler olursa olsun fiziksel yapısı itici olan bir kitabın öğrencinin ilgisini çekme olasılığı azdır ve dolayısıyla öğretimde etkili kullanılması zor olacaktır.

Saman kağıda basılmış, renk ve yazıların birbirine karıştığı, kalitesiz cilt yapılmış, ağır ve kullanışsız bir ders kitabı öğrencilerin ilgisini çekmeyebilir.

Kuşe kağıda basılmış, canlı renkleriyle dikkat çeken, basımın kaliteli yani resim ve yazıların net olduğu, sağlam ciltlenmiş, fazla ağır olmayan ve boyutları açısından kullanışlı ders kitapları öğrenci için daha ilgi çekici olabilir.

Fiziksel Yapı Özellikleri

Öğrenciler her gün okula o günkü derslerin kitaplarını taşımaktadırlar. Bu kitapların boyut ve ağırlıkları düşünüldüğünde, iyi hazırlanmamış, ağır ve kullanışsız kitaplar öğrencilerde fiziksel rahatsızlıklara bile sebep olabilir.

Bahsedilen sorunları ortadan kaldırmak için kitapların fiziksel yapılarının öğrencilerin gelişim düzeyleri dikkate alınarak bilinçli bir şekilde tasarlanması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Kitapların bazı fiziksel özellik problemleri

Cilt dayanıklılığı Baskı kalitesi Kitap boyutları (öğretmen ve öğrenci kullanımı

için) Ders kitabı kapaklarının ilgi çekiciliği Ders kitaplarının kapak kartonlarının kalitesi Kağıt kalitesi (uzun süreli kullanıma uyumu) Baskı kalitesi (uzun süreli kullanıma uyumu)

Kitapta Kullanılan Malzemeler Kağıt: Kalitesiz kağıt fotoğraf, resim, çizim vb. görsel

araçların etkisini azaltır. Anlatılmak istenenin tam anlaşılamamasına sebep olur. Kağıt kalitesi baskı kalitesini ve dolayısıyla görsel çekiciliğe etki eder. Baskıyı dağıtan kağıt, netliği ve anlaşılırlığı azaltabilir ayrıca bu durum kitaba karşı itici bir tutuma sebep olabilir.

Mat kuşe kağıt kullanılmalıdır. Parlak kağıt gözü daha fazla yorar. Okunabilirlik açısından kağıt beyaz olmalıdır (beyaz arka

plan-siyah yazı) Pürüzsüz kağıt resimlerin vs. algılanmasını kolaylaştırır.

Resimlerin daha doğru algılanmasını sağlar. Kağıt mürekkebin arkaya geçmesine (yazının arkadan da

görünmesine) izin vermeyecek kalınlıkta olmalıdır

Kitapta Kullanılan Malzemeler

Kapak: Kalın, kolay kırılmayan, üzerine yapılan baskının canlılığını ve netliğini koruyabilen özellikte olmalıdır.

İlk izlenimi sağlar (kitabın çekiciliğine ve kitaba karşı olan tutuma etkisi vardır)

Kitap kapağının tasarımında: İlişkili olduğu konu hakkında yani içeriği hakkında etkili bir

mesaj verecek şekilde düzenlenmelidir Kitabın adı, yazarın adı, dersin adı ve ilişkili resim yada

logoların kapak üzerindeki tasarımı iyi yapılmalıdır Renk kullanımına dikkat edilmeli, aşırıya kaçılmamalıdır Kapakta kullanılan renkler ve tasarım öğrenciyi güdüleyici

olmalıdır.

Kitapta Kullanılan Malzemeler

Cilt Malzemeleri: Kaliteli olmalıdırlar. Özellikle kitap eğer formlardan oluşuyorsa dikişte kullanılacak iplik sağlam olmalıdır. Kullanılan yapıştırıcı hem güçlü hem de uzun süre etkili olmalıdır.

En iyi ciltleme: sayfaların kopmadan iki yana düz olarak açılabilmesine imkan veren ve kitap açıldığında öğrencinin karşısına çıkan iki sayfanın aynı oranda görülebilmesine imkan veren ciltlemedir.

Kitapta Kullanılan Malzemeler

Boyutları: İlköğretimde daha çok büyük boyutlu kitaplar (resimlerin daha büyük ve çok olduğu, yazıların daha büyük puntolu ve boşluklu olduğu) ortaöğretimde ise daha küçük boyutlarda kitaplar kullanılmaktadır.

Ebatlar için kesin bir kural yoktur. Hatta bazen farklı boyutlarda kitapların yapılması öğrencinin ilgisini bile çekmektedir.

Kitapta Kullanılan Malzemeler

Kitap ağırlığı: Kitap ağırlığı için de belirli sınırlar yoktur. Öğrencinin gelişim düzeyine, kitabın hangi alanla ilgili olduğuna ve içeriğine göre kitabın boyutu ve dolayısıyla ağırlığı değişecektir. Ancak önemli olan; tasarımın iyi yapılması, gereksiz boşluklara, gereksiz ayrıntılara yer verilmemesidir.

Kitapta Kullanılan Malzemeler

Forma sayısı: On altı sayfalık bölümlere verilen addır. MEB farklı alanlardaki ders kitaplarında bulunması gereken forma sayısını belirlemiştir.

Örneğin; biyoloji 9 dersi kitabı eğer A4 boyutunda ise 8-11 formadan, B5 boyutunda ise 10-14 formadan oluşabilir.

Kitabın Baskısı: Baskının kalitesini kullanılan mürekkep, kağıt kalitesi ve baskı tekniği etkiler

İyi bir baskı için; Kaliteli kağıt kullanılmalı (I. sınıf hamur kağıt) Kullanılan baskı tekniği sayfalarda mürekkep

lekesi yapmamalıdır Baskı renkli olmalıdır

Ders Kitabında Olması Gereken Bölümler

Önsöz: Kitabın amacı, içeriği, kime ne fayda sağlayacağı

hakkında kısa bir kompozisyon içerir. Ayrıca kitabın nasıl daha verimli kullanılabileceğine ilişkin öneriler de yer alabilir.

İçindekiler: Konular arasındaki hiyerarşi farklı renk,

numaralandırma veya yazı boyutlarıyla gösterilebilir. Bunlardan biri veya aynı anda ikisi kullanılabilir. Numaralandırma daha çok üst sınıflarda uygundur.

Ünite konuları: Her ünite öncesi liste veya şema halinde sunulabilir

Hedef ifadeleri: Ünite ile ilgili öğrencilerin kazanması beklenen davranışlar

Ders Kitabında Olması Gereken Bölümler

Hazırlık Çalışmaları Alıştırmalar Ünite Sonu Değerlendirme Soruları Dizin (indeks) Sözlük Kaynaklar Semboller ve anlamları Tablo ve Şekiller Listesi

DERS KİTABINA YARDIMCI MATERYALLER

Teknolojideki hızlı gelişmeler ile birlikte öğretim materyallerindeki çeşitlenme artmış, ancak bu öğretim materyallerinin ve araçların öğretim sürecinin neresinde, ne zaman ve nasıl kullanılacağı öğretmenler için bir problem haline gelmiştir. Planlama asıl önemli olan unsur haline gelmiştir.

Kitapla sunulan materyallerin (öğretime yardımcı materyaller) öğretmen ve öğrencilere rehberlik etme, öğrenci çalışmalarını yönlendirme, ders kitabındaki öğretici araçları destekleme işlevleri vardır.

Ders kitapları, öğretmen kılavuzları ve öğrenci çalışma kitapları içerilerindeki yönergelerle diğer materyallerin kullanımlarını yönlendirirler.

Ders Kitabının Yardımcı Materyalleri

Öğretmen Kılavuzu: Öğrencilere kazandırılması düşünülen davranışları

gerçekleştirmede öğretmene yardımcı olan yazılı materyallerdir. İyi hazırlanmış bir öğretmen kılavuzu dersin planlanmasından

değerlendirilmesine kadar olan tüm sürece yön verebilmelidir.

Öğretmen kılavuz kitabın faydaları:

Planlamada rehberlik eder. Konunun ne kadar sürede, nasıl işleneceğini içerdiğinden, öğretmen konulara ne kadar süre ayıracağını ve hangi etkinlikleri yapması gerektiğini düşünmek zorunda kalmaz.

Dersin amaçlarını hatırlatır Dikkat edilmesi gereken yerler hakkında uyararak

dersin aksamamasını sağlar Ders kitabının nasıl daha verimli kullanılacağı

konusunda bilgi verir Öğrencileri derse hazırlamaya teşvik için yol

gösterir Alternatif etkinlikler sunar. Öğretmen şartlara göre

istediğini seçer.

Öğretmen kılavuz kitabın faydaları:

Yapılması gereken etkinliklerin nasıl planlanacağına ilişkin yol gösterir

Öğrencilerin ilgisini çekmede kullanılabilecek soru, hikaye ve fıkralar sunar.

Öğretmene hazır değerlendirme soruları sunar Derste kullanılacak araç ve gereç varsa bunların

nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verir. Öğretmenin her şeyi planlı yürütmesini

sağladığından, kontrol öğretmendedir ve disiplin sağlanmış olur.

Öğrenci çalışma kitabı

Öğrenci için tekrar, alıştırma, pekiştirme ve kendini değerlendirme işlevleri vardır.

İçerisinde çalışma aktivitelerinin yanı sıra, üniteye hazırlık soruları, ünitenin önemi, ünitenin genel ve davranışsal hedefleri, ünite konuları, üniteye ait kavram veya kurallar, öğretim araç-gereçleri, öğretim etkinlikleri ve özet gibi bölümler de yer alabileceğinden öğrenciye neyi, ne zaman ve nasıl öğreneceği konusunda rehberlik ederler.

Öğrenci çalışma kitabının nitelikleri

Ders kitabıyla paralel olmalı, ders kitabının etkili kullanımı için öğrenciye rehberlik etmelidir.

İşlenen konuyla bağlantılı farklı konulara yada üst düzey çalışma ve araştırmalara yer vermelidir

Sorular basitten zora sıralanmalıdır Gereğinden fazla soru veya etkinliğe yer verilerek öğrenci

bıktırılmamalıdır. Farklı soru türlerini içermelidir Bilişsel, duyuşsal veya psikomotor alanların farklı düzeylerine

yönelik soruları içermelidir Sadece sorulara değil, eğitici oyun, bulmaca yada etkinliklere

yer verilmelidir. Sorular öğrencinin kendi kendini değerlendirmesine imkan

verecek şekilde düzenlenmelidir Renkli ve ilgi çekici olmalıdır.

Öğrenci Ders Kitabı Öğretmen Kılavuzu

Öğrenci Ders Kitabı Öğretmen Kılavuzu

Öğrenci Çalışma Kitabı

Beceri Kitapları

Genellikle dil eğitiminde kullanılan yardımcı materyallerdir.

Dinleme ve konuşma kitapları genellikle CD yada kasetlerle desteklenmektedir. Beceri kitapları öğretmen kılavuzlarıyla birlikte kullanılacak şekilde düzenlenir. Bu nedenle materyallerin ve aktivitelerin nasıl kullanılacağı öğretmen kılavuzlarında açıklanır.

Kişisel gelişim açısından önemlidir. Örneğin bir konuşma kitabı, okuma, yazma ve dinlemeyi de geliştirebilir.

Slaytlar

35 mm fotoğraf makinesiyle çekilmiş pozitif filmin, banyo edilerek teker teker yansıtmak üzere kesilip plastik veya karton çerçevelere yerleştirilmesiyle elde edilen küçük saydam fotoğraflardır.

Slaytlar slayt yansıtıcıları (projector) tarafından gösterilir. Avantajları:

Ders kitabında olan bir görüntü slayt halinde daha büyük bir biçimde gösterilebilir. Böylece hem daha anlaşılır hem de öğrenci açısından dikkat çekici olacaktır.

Ders kitabında olmayan görüntüler gösterilebilir Kitaplardaki fotoğraflar basım esnasında bozulabilir. Ancak

slaytlar resimlerin daha net görülmesini ve kolay anlaşılmasını sağlarlar.

Bir süreç anlatılıyorsa, bu tür durumlar için çok uygundur. Sıra ile resimler peşpeşe gösterilebilir.

Ses desteği de sağlanırsa öğrencinin ilgisi büyük oranda derse çekilir.

Asetatlar

Ders kitabında olan veya olmayan değişik görüntülerin kolayca yansıtılmasını sağlar.

Tepegözde gösterilir Ders kitaplarıyla birlikte etkili kullanılabilir En yaygın kullanıma sahiptir. Asetatların daha verimli kullanılabilmesi için:

Konulara göre sıralanmalı Numaralandırılmalı Öğretmen kılavuzunda hangi konuda hangi asetatın

kullanılabileceği belirtilmeli Görüntünün tüm öğrenciler tarafından görülmesi sağlanmalı Dikkat çekilecek yerler vurgulanmalı (işaret koyulabilir,

kareye alınabilir..)

Video kaset ve CD

Diğerlerine materyallere ilave olarak kulağa da hitap eder.

Gerçekleşmesi uzun süren veya nasıl gerçekleştiği gözlemlenemeyen olayların (yağmurun yağması olayı) benzetiminde bilgisayarlar kullanılabilir

Özellikle soyut düşünemeyen öğrenciler için olayların somutlaştırılarak anlatılmasını sağlar.

Derslere yardımcı bilgisayar yazılımı setleri piyasada mevcuttur. Bu setlerde üç boyutlu simülasyonlar vardır, moleküler boyut bile görsel hale getirilmiş, somutlaştırılmıştır.

Ders kitaplarıyla bağlantılı olarak sunulduklarında yardımcı ve tamamlayıcı bir materyal olarak öğretime daha fazla katkı sağlarlar.

Ders kitaplarıyla birlikte verilecek CD ve video kasetlerin hazırlanması ve sınıfta kullanılmasında şunlara dikkat edilmelidir: Öğretmen kılavuzunda hangi konuda hangi asetatın

kullanılabileceği belirtilmeli CD’lerde konular menü sistemi ile verilmelidir Bilgisayara bağlanan data show ile anlatılacak resim, animasyon

vb. tüm öğrencilerin göreceği şekilde büyütülmelidir Okullarda öğrencilerin bireysel çalışmaları için yeterli sayıda

bilgisayar olmalıdır Video kaset veya CD izletilmeden önce öğrenciler dikkat

etmeleri gereken hususlar konusunda güdülenmeli, izlerken öncesinde onlara yöneltilen sorulara cevap aramaları istenmelidir. Bu şekilde daha dikkatli izlemeleri sağlanmış olur.

İzletilen filmden alınması gereken dersin alınıp alınmadığı onlara yöneltilen sorularla kontrol edilmeli, gerekli dönütler verilmeli yada gerekli yönlendirmelerle tekrar izletilmelidir

Diğer Materyaller

Haritalar Numuneler (Bitki, böcek, sürüngen, kurbağa…) Mikroskop Modeller

Bir cismi temsil etmek üzere geliştirilen, kendinden büyük veya küçük olabilen benzerleridir

Dokunma duyusuna hitap ettiği için öğrenmeyi kolaylaştırır.

Atom modeli, hücre modeli vb..