FİZİKSEL TEKSTİL

MUAYENELERİ

KALİTE KONTROLÜN TANIMI VE ÖNEMİ

KONTROL, BİR ÜRÜN VEYA HİZMET ÜRETİMİNDE ÜRETİLEN DEĞERİN MÜŞTERİ İSTEKLERİNİ KARŞILAMASI İÇİN YAPILMASI GEREKLİ DENETİMLERE KALİTE KONTROL DENİR.

KALİTENİN SAĞLANMASINDA ÖRGÜTÜN TÜM ÜYELERİNİN SORUMLULUĞU VARDIR. BU DA TOPLAM KALİTE KONTROLÜ GEREKTİRİR.

TEKSTİLDE KALİTE KONTROL 3 AŞAMADA OLMALIDIR.

1. ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL

2. ÜRETİM ESNASINDA KONTROL

3. ÜRETİM SONRASI KONTROL

1. ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL

KULLANILACAK HAMMADDENİN (PAMUK, YÜN, ELYAF V.B. GİBİ) ÜRETİLECEK OLAN MAMÜLE UYGUN OLUP OLMADIĞINI, İSTENİLEN STANDARTLARDA OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK İÇİN BİR DİZİ TESTLER UYGULANIR. BU TESTLER ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL AŞAMALARIDIR.

BU YAPILAN KONTROLLER ÜRETİM FAKTÖRLERİNE GÖRE AYRILIR.

ÖRNEĞİN: BİR İPLİK FABRİKASINDA YAPILAN KONTROLLER

ELYAFIN KALİTESİ ÜZERİNE YOĞUNLAŞIR. DOKUMA VEYA ÖRGÜ YÜZEY ÜRETEN İŞLETMELERDE

ÜRETİM ÖNCESİ KONTROL, İŞLETMEYE GELEN İPLİK ÜZERİNE YOĞUNLAŞIR.

BİR TERBİYE İŞLETMESİ İSE DOKUMA VEYA ÖRGÜDEN GELEN KUMAŞIN KALİTESİNE ODAKLANIR.

BİR KONFEKSİYON İŞLETMESİDE TERBİYE İŞLETMESİNDEN GELEN KUMAŞI İNCELER. KUMAŞIN RENGİ, TUŞESİ, % KAÇ ÇEKTİĞİ, ENİ VE DESENİN UYGUNLUĞU GİBİ ÖLÇÜLERİ BAZ ALIR.

ÜRETİMİN PLANLANAN ŞEKİLDE VE İSTENİLEN KALİTE DEĞERLERİNDE ÜRETİMİNİN KONTROLÜ ÜRETİM ESNASINDA YAPILIR. BU GÖREVİ GENELDE İŞLETMEDE PROSES KONTROL BÖLÜMÜ GERÇEKLEŞTİRİR. İPLİĞİN, KUMAŞIN ÜRETİM AŞAMALARINDA BİREBİR KONTROLÜNÜ YAPARAK BİR SONRAKİ ADIMA İLERLEYİP İLERLEMEYECEĞİNİN DENETİMİNİ GERÇEKLEŞTİRİR.

AYNI ZAMANDA PROSES KONTROLCÜLERİN GÖREVİ, ÜRETİMDE BELLİ BİR STANDART OLUŞTURARAK MAKİNA VE İŞÇİLERİN BU STANDARTA GÖRE ÇALIŞMASINI DENETLERLER.

ÖRNEĞİN BİR MÜŞTERİNİN VERDİĞİ 32” SÜPREM, 15002 RENK NUMARALI, BELLİ HASLIK VE ÇEKMEZLİK STANDARTLARINDA OLAN KUMAŞIN, MÜŞTERİNİN İSTEDİĞİ KALİTE YAKALANDIĞI ZAMAN MÜŞTERİ BEĞENİR. TEKRAR AYNI SİPARİŞ GEÇİLDİĞİNDE, İŞLETMEDE AYNI KOŞULLARDA ÜRETİLMESİ GEREKİR. AKSİ TAKTİRDE İKİ SİPARİŞ ARASINDA KALİTE FARKLARI OLACAK VE MÜŞTERİNİN GÜVEN KAYBI YAŞAMASI OLASILIĞI DOĞACAKTIR. BU TİP YANLIŞLARIN ÖNÜNE GEÇMEK, ÜRETİM ESNASINDA SIKI BİR KONTROL İLE MÜMKÜN OLUR.

3. ÜRETİM SONRASI KONTROL

ÜRETİMİN İSTEDİĞİMİZ STANDARTLARA UYGUN OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK İÇİN ÜRÜNÜ SON KEZ KONTROL EDERİZ. BU GÖREVİ YAPAN BÖLÜM İŞLETMELERDE KALİTE KONTROL BÖLÜMÜDÜR. İPLİĞİMİZ, KUMAŞIMIZ VEYA NİHAİ ÜRÜN OLAN GİYSİ VEYA EV TEKSTİLİMİZ KALİTE KONTROL BÖLÜMÜNDE KONTROL EDİLDİKTEN SONRA MÜŞTERİYE SEVK EDİLİR.

TEKSTİL MADDELERİNİN KONTROL AŞAMALARI

LİF HALİNDE KONTROL

İPLİK İÇİN KONTROL

KUMAŞ İÇİN KONTROL

LİF HALİNDE KONTROL LİFİN MUKAVEMETİ LİFİN İNCELİĞİ LİFİN PARLAKLIĞI LİFİN UZUNLUĞU LİFLERDE UZAMA VE ESNEKLİK LİFLERDE RUTUBET TAYİNİ LİFLERDE YABANCI MADDE TAYİNİ LİFLERDE RENK TAYİNİ

İPLİK İÇİN KONTROL İPLİĞİN MUKAVEMETİ İPLİĞİN DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ (USTER CİHAZI) İPLİKTEKİ NEPS SAYISI (USTER CİHAZI) İPLİĞİN NUMARASI İPLİĞİN NEMİ İPLİĞİN BÜKÜMÜ BOYALI İPLİĞİN RENGİ BOYALI İPLİĞİN HASLIĞI İPLİĞİN ELASTİKİYETİ KARIŞIM ORANLARI

KUMAŞ İÇİN KONTROL KUMAŞIN MUKAVEMETİ KUMAŞIN METRETÜL AĞIRLIĞI KUMAŞIN ATKI-ÇÖZGÜ SIKLIĞI KUMAŞIN MENŞEİ KUMAŞIN YÜZEY DÜZGÜNLÜĞÜ BOYALI KUMAŞIN HASLIĞI KUMAŞIN ÇEKME ORANI (BOYUT STABİLİTESİ) KUMAŞIN NEMİ KUMAŞTAKİ DELİK VE YIRTIK SAYISI KUMAŞIN ESNEKLİĞİ KUMAŞIN BONCUKLAŞMA DEĞERİ

DENEY SONUÇLARININ GÜVENİLİR OLMASI KOŞULU

EĞİTİLMİŞ ELEMAN DENEYLERİN STANDART ATMOSFER

KOŞULLARINDA YAPILMASI KULANILAN ALETLERİN KALİBRE EDİLMESİ ÖRNEK NUMUNENİN TÜM PARTİYİ TEMSİL

EDEBİLMESİ UYGUN CİHAZ SEÇİMİ TİTİZ ÇALIŞMA DENEY CİHAZLARININ TEMİZ VE DÜZENLİ

OLMASI KONDÜSYONLAMA ODALARININ OLMASI

DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ SUBJEKTİF METOD

OBJEKTİF METOD

SUBJEKTİF METOD

BU YÖNTEMDE ÖLÇÜM SONUÇLARI İNSAN GÖZLEMİNE DAYANIR. İNSAN YORUMUNU KATAR. BUNUN İÇİN KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR. HERHANGİ BİR ÖLÇME ARACI KULLANILMAZ.

ÖRNEK: KUMAŞIN RENGİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, KUMAŞIN TUŞESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ GİBİ.

OBJEKTİF METOD

BU YÖNTEMDE ÖLÇME ARAÇLARI KULLANILARAK BİLİMSEL NETİCELER ELDE EDİLİR. KİŞİSEŞL HATALAR ÇOK AZDIR.

ÖRNEK: KUMAŞIN ENİNİ METRE İLE ÖLÇMEK, KUMAŞIN RENGİNİ SPEKTROFOTOMETRE İLE ÖLÇMEK.

LİFLERE UYGULANAN TESTLER

B- LİFLERDE İNCELİK

Elyafın bir diğer özelliği de enine kesitinin büyüklüğü ve biçimidir. Bu büyüklük elyafın inceliği olarak ta belirtilir. Tekstil liflerinin enine kesiti doğrudan doğruya ölçülemez dolaylı olarak verilir. Çünkü çok az lifin enine kesiti yuvarlaktır. İncelik mikron (µm) ile ifade edilir.

Pamukta incelik tayini:Pamuk liflerinde en çok aranan özelliklerden

biride inceliktir. Genel olarak uzun lifli pamuklar, kısa lifli pamuklardan daha ince olurlar.

Pamuğun enine kesiti yuvarlak olmadığından incelik tayini biraz zordur.

İki türlü yöntem vardır.

1- Mikroskop veya mikro projeksiyon ile tayin (Tek liflerde incelik)

2- Küme Halindeki liflerde incelik tayini (Mikroner metodu)

1- Mikroskop veya mikroprojeksiyon ile tayin (Tek liflerde incelik)

Bu yöntemin esası pamuk liflerini tek tek mikroskop altında veya mikroprojeksiyon aleti ile inceleyerek ortalama değer bulunması esasına dayanır.

2- Küme Halindeki liflerde incelik tayini (Mikroner metodu)

Bu metodun esası, sabit bir basınç altında, belli hacimde ve belli ağırlıktaki lif numunesi arasından geçen havanın hızına göre lif inceliğini tespittir. Bu işi yapan aletin adı da mikronerdir.

Mikroner Değeri ve Değerlendirmesi 0 – 3 Çok ince 3 – 3,9 İnce 4 – 4,9 Orta 5 – 5,9 Kalın 6 - Üstü Çok kalın

YÜNDE İNCELİK TAYİNİ Yün liflerinde incelik çok önemlidir. İnce yünler kaliteli ve

pahalı yünlerdir.a) Merinos Yünleri: İnce yün tipi de denilen bu yünler,

anavatanı Avustralya olan merinos denilen bir cins koyundan elde edilir. Merinos koyunları yalnız yünü için yetiştirilir. Eti lezzetsizdir. En ince lifler bu hayvandan elde edilir. Kıvrımları fazla, keçeleşme özelliği yüksektir. Yumuşak tutumlu (tuşeli), aprelenme ve boyanma yeteneği fazla kumaşların yapımında kullanılır. 16 ile 23 mikron inceliğinde olan merinos yünleri, dünyadaki yün üretiminin % 40’ ını teşkil eder.

b) Orta yün tipi: Bu yünler, ince yünler ile uzun yünler arasındadır. Kıvrımları azdır. Çeşitli koyun ırklarından elde edilir. Erkek ve kadın kumaşları ile battaniye yapımında kullanılır. 23 ile 36 mikron arasında incelikleri vardır.

c) Uzun yün tipi: Uzunluğu 18-23 cm arasında olan liflerdir. Orta yünlerden daha kalın ve parlaktır. 30 ile 36 mikron derecesinde olup çeşitli İngiliz koyun ırklarından elde edilir. Palto ve pardösülük kumaşlar ile battaniye ve keçe yapımında kullanılır.

d) Crossbred ( melez) yünleri: Bu yünler orta yün tipi inceliğindedir, fakat kıvrımları fazladır. Merinoslarda İngiliz yerli koyunlarının melezleşmesinden elde edilen koyunlardan üretilir. Genellikle kamgarn kumaş yapımında kullanılır. 23 ile 30 mikron derecesindedir.

e) Halı yünleri: Dünyanın hemen hemen her yerinde yetişen çeşitli ırklara mensup koyunlardan üretilir. Bu tip yünlerde ince, orta ve uzun lifler yanında köpek kıllarına (kemp) da rastlanır. Ucuz yünlü kumaşlar, döşemelik, battaniye ve keçe yapımında kullanılır.

Türkiye’ de yerli koyun ırklarından halı tipi yünler elde edilir.

YÜNDE İNCELİK ÖLÇÜMÜ ŞU METODLARLA YAPILIR.

1- MİKROSKOP İLE İNCELİK TAYİNİ

2- LANAMETRE İLE İNCELİK TAYİNİ

3- MİKROPROJEKSİYON İLE İNCELİK TAYİNİ

4- MİKRONER METODU İLE İNCELİK TAYİNİ

C- ELYAFTA NEM TAYİNİLifler tekstil işletmelerinde belli

yüzdelerde nem içerirler. Liflerin Islak ve kuru mukavemetleri birbirinden farklıdır. Selülozik esaslı lifler yaşken daha mukavemetli olurken, sentetik ve protein esaslı (yün) liflerin yaş mukavemetleri daha zayıftır. Ayrıca İplik işletmecileri aldığı pamuktaki veya diğer liflerin nemine bakmak zorundadırlar.

Absorplanan nem miktarı, elyafın türüne ve bulunduğu ortamın rutubetine göre değişir.

Rutubetli havaya bırakılan bir kumaş, üzerine su toplar, buna karşılık nemli veya ıslak bir kumaş kuru havada üzerinde bulunan suyu kaybeder. Bu alışveriş bir denge kuruluncaya kadar devam eder.

Tekstil lifleri içinde en fazla nem absorplayan elyaf yündür.

Tekstil materyalindeki nem miktarının hesaplanmasında şu formüller kullanılabilir.

% Mevcut Nem: Tekstil materyalinin absorpladığı su miktarının , nemli materyal ağırlığına oranıdır.

Formülü:% Mevcut Nem=nemli ağırlık-kuru ağırlık/nemli ağırlıkx100

Mutlak Nem: % Rutubette denir. Tekstil materyalindeki su miktarının kuru materyal ağırlığına oranıdır.

% Rutubet: Nemli ağırlık-kuru ağırlık/Kuru ağırlıkx100

TEKSTİL MADDELERİ TİCARETİNDE RUTUBET

Tekstil maddeleri alışverişinde önemle durulan konulardan biri ihtiva ettikleri nem miktarıdır. Ticarette alım satım yaparken ticari ağırlık ile anlaşmalar sağlanır.Formül: Ticari ağırlık=Kxb/100+K

K: Kuru ağırlık ( Nemli ağırlık-Nem miktarı)b : Ticari rutubet miktarı (%)

Normal standart koşullarda tekstil maddeleri kuru halde iken nemlendirmeye tabi tutulurlarsa absorbe edecekleri nem miktarı belli sınırın üstüne çıkmaz. Bu sınır genel olarak ticarette kabul edilmiş miktar dolaylarında olur. Rutubete bağlı olarak malzeme özelliklerinde (mukavemet, ağırlık, esneklik, uzama gibi) bir takım değişikler ortaya çıkacağından her bir elyaf türü için standart ortam şartlarındaki ticari rutubet değerleri belirlenmiş olup bunların bir kısmı tabloda belirtilmiştir.

D- LİFLERDE PARLAKLIK TAYİNİParlaklık düzgün bir yüzeyden ışığın

yansıması ile oluşur. Kumaşta parlaklık çeşitli yollar ile elde edilebilir.

Lifin parlaklığı üzerine düşen ışığı yansıtmasına bağlıdır. Gelen ışığı geldiği açı ile doğrusal yansıtabilen lifler parlak gözükürler.

Pamuk ve yün gelen ışığı saçarak yansıttıklarında daha az parlak, keten, merserize pamuk ve ipek ise gelen ışığı düzgün yansıttıklarından parlak gözükürler.

Liflerin parlak görünüp görünmemesi ışık kaynağından gelen ışığı nasıl yansıttığı ile ilgilidir.

E- ELYAFTA UZUNLUK TAYİNİ

Uzunlukları bakımından tekstil lifleri ikiye ayrılır.

a)Kesikli Elyaf: Bunlarda her bir lifin boyu birkaç cm’dir. Bu liflerin her birine stapel denir. Bu tip liflere örnek olarak pamuk, keten, yün gibi doğal lifleri verebiliriz.

b) Kesiksiz Elyaf: Kontinü elyafta denilen kesiksiz elyafların boyu sonsuz uzunluktadır. Bu tür elyaflara filament denir.

ELYAFLARDA UZUNLUĞUN ÖNEMİ Pamukta kısa elyaf miktarının fazla olması

mukavemeti düşürmekte ayrıca Uster düzgünsüzlük değerini de arttırmaktadır.

İplik mukavemeti azalır. İplik düzgünlüğü bozulur. İplik tüylenir. Uçucu elyaf miktarı çoğalır.

Bunlar kısa elyafın oluşturacağı bir takım olumsuzluklardır.

PAMUK LİFLERİNDE UZUNLUK TAYİNİ A. ÇİĞİTTE UZUNLUK

BU YÖNTEMDE PAMUK ELYAFI ÇIRÇIRLANMADAN, ÇİĞİT ÜZERİNDEYKEN UYGULANIR. BU YÖNTEMLE YAPILAN UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ İKİ TANEDİR.

1. METOD: KELEBEK METODU: ÇİĞİDİN KARIN KISMINA RASTLAYAN ÇİZGİ BULUNARAK LİFLER BU ÇİZGİNİN İKİ YANINA GELECEK ŞEKİLDE DÜZGÜN BİR ŞEKİLDE TARANIRLAR. SİYAH BİR ZEMİN ÜZERİNE YATIRILIR. DAHA SONRA CETVEL İLE TEK TEK ÖLÇÜLÜR VEYA DEMET HALİNDE ÖLÇEREK İKİYE BÖLÜNÜR.

2. METOD: HALO METODU: BU METODTA LİFLER YARIM DAİRE ŞEKLİNDE TARANIR. BURADA DA LİFLER TEK TEK ÖLÇÜLEREK ORTALAMA BİR DEĞER ELDE EDİLİR.

B. ÇIRÇIRLANMIŞ PAMUK LİFLERİNDE UZUNLUK

1. METOD: TEK LİFLERİN UZUNLUĞU: BİR TUTAM LİF ALINIR. BAZI LİFLER CIMBIZ YARDIMIYLA ÇEKİLEREK ALINIR VE LİFLER CETVEL İLE ÖLÇÜLEREK ORTALAMASI ALINIR.

2. METOD: DEMET HALİNDEKİ LİFLERİN UZUNLUK ÖLÇÜMÜ: BU AMAÇLA USTER HVI 900 ALETİ KULLANILIR. FİBROSAMPLERDE HAZIRLANAN VE ÇENELERE YERLEŞTİRİLEN İKİ NUMUNE TARAMA HATTININ İÇERİSİNE YERLEŞTİRİLİR. BURADA NUMUNE OTOMATİK OLARAK, KISA LİFLERİN AYRILMASI, TEMİZLENMESİ VE KALAN LİFLERİN AYNI HİZAYA GELMESİ İÇİN FIRÇALANIR. İLK ÖNCE OTOMATİK FIRÇALAMA MEKANİZMASI KISA LİFLERİ AYIRIR VE NUMUNEDEKİ LİFLERİ PARALELLEŞTİRİR. DAHA SONRA LİF DEMETİ ARASINDAN GEÇEN ELEKTRİK IŞINLARI YOĞUNLUK DERECESİNDEN YARARLANARAK PAMUK NUMUNESİNDEKİ LİF UZUNLUKLARI HESAPLAYARAK ORTALAMA BİR DEĞER BULUNUR. BU İŞE AYNI ZAMANDA FİBROGRAF İLE TAYİN DE DENİR. ELDE EDİLEN PAMUK DEĞERLERİ İLE BAZI KARARLAR VERİLEBİLİR.

Elyaf uzunluğu (mm) Değerlendirme

26 mm den kısa KISA ELYAFKISA ELYAF

26 - 29 ORTA ELYAFORTA ELYAF

30 - 38 UZUN ELYAFUZUN ELYAF

39 ve üstü ÇOK UZUN ELYAFÇOK UZUN ELYAF

PAMUK LİFİNİN UZUNLUK DEĞERLERİPAMUK LİFİNİN UZUNLUK DEĞERLERİ

YÜN LİFLERİNDE UZUNLUK TAYİN METODU

YÜN LİFLERİNİN İPLİK YAPILABİLME KABİLİYETİ VE TİCARİ DEĞERİNİ TAYİN VE TESPİT EDEN EN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERDEN BİRİ DE UZUNLUKTUR. YÜN LİFLERİNDE 3 TÜR UZUNLUK VARDIR.

1. BİR TEK LİFİN KIVRIMLARINI DÜZELTMEDEN ÖLÇÜLEN TABİİ UZUNLUĞU

2. KIVRIMLARI DÜZELTİLEREK ÖLÇÜLEN UZUNLUK

3. STAPEL UZUNLUK (ORTALAMA UZUNLUĞU)

A. TEK LİFLERDE UZUNLUK ÖLÇÜLMESİ

A.1- İKİ PENS METODU: BU METODTA LİF İKİ PENS ARASINA TUTTURULARAK KIVRIMLARI GİDERİLİNCEYE KADAR ÇEKİLİR VE ELYAF UZUNLUĞU CETVEL VASITASIYLA ÖLÇÜLÜR.

A.2- WİRA ALETİYLE UZUNLUK TAYİNİ: BU YÖNTEMDE ELYAF BİR YİVLİ VİDAYA SARILARAK ÖLÇME YAPILIR. YİVLİ VİDANIN DÖNME SAYISI EKRANDA YANSIR VE LİFİN UZUNLUĞUNU 0,5 CM ARALIKLARLA DÖNME SAYISINA GÖRE HESAPLAR.

B. DEMET HALİNDEKİ LİFLERDE UZUNLUK ÖLÇÜLMESİ

SORTER ALETİ: BU ALET 2 ADET TARAKTAN OLUŞMAKTADIR. BU TARAKLAR ELYAFI DÜZGÜNLEŞTİREREK ÖLÇÜM YAPMAYA HAZIR HALE GETİRİRLER. DAHA SONRA SİYAH KADİFE ÜZERİNE GETİRİLEREK CETVEL İLE ÖLÇÜM YAPILIR.

F- LİFLERDE UZAMA VE ESNEKLİK

HERHANGİ BİR MADDEYE BİR KUVVET ETKİ ETTİĞİ ZAMAN, BU CİSİMDE BİR GERİLİM MEYDANA GETİRİR. CİSİMİ ÇEKTİĞİMİZ ZAMAN BİR UZAMA MEYDANA GELİR. CİSİMDEKİ UZAMANIN MİKTARI BAŞLANGIÇTA ÇOK KÜÇÜKTÜR VE UYGULANAN KUVVETLE ORANTILIDIR. BU DURUM BELLİ BİR DEĞERE KADAR DEVAM EDER. UYGULANAN KUVVETİN SINIRI ESNEKLİK SINIRINI GEÇMEZSE KUVVET ORTADAN KALKTIĞINDA LİF ESKİ HALİNE TEKRAR GERİ DÖNER.

EĞER KUVVET ESNEKLİK SINIRININ ÜZERİNDE UYGULANIRSA KUVVET KALDIRILSA BİLE LİF ESKİ BOYUTUNA DÖNMEZ. BU NOKTAYA “AKMA NOKTASI” DENİR. BU NOKTADAN DA FAZLA KUVVET UYGULANDIĞINDA BU SEFER LİF KOPAR.

MATERYALDEKİ UZAMA % UZAMA TERİMİ İLE İFADE EDİLİR.

FORMÜLÜ:

% UZAMA=L1-L0/L0*100

L1: CİSMİN KOPMA ANINDAKİ BOYUTU

L0: CİSMİN İLK BOYUTU

KALICI UZUNLUK: AKMA NOKTASININ ÜZERİNDEKİ KUVVET UYGULANAN LİFLER KUVVET KALDIRILDIĞINDA BİLE ESKİ UZUNLUKLARINDAN DAHA FAZLA UZUNLUKLARA ERİŞİRLER. BUNA KALICI UZUNLUK DENİR.

UZUN LİFLERDE, ZAYIF BİR NOKTANIN OLMA OLASILIĞI KISA LİFLERE ORANLA DAHA FAZLADIR. ELYAF EN ZAYIF NOKTADAN KOPACAĞINDAN UZUN LİFLERİN ORTALAMA KOPMA GERİLİMİ, KISA OLANLARDAN DAHA DÜŞÜKTÜR. BU NEDENLE DENEMELERDE LİFİN BOYUNUN BİLİNMESİ GEREKİR.

ÇEŞİTLİ LİFLERDE KOPMA MUKAVEMETİ VE % UZAMA DEĞERLERİ.

ELYAF CİNSİELYAF CİNSİ GERİLME (KOPMA) GERİLME (KOPMA) MUKAVEMETİ MUKAVEMETİ (G/TEX)(G/TEX)

KOPMADA UZAMA KOPMADA UZAMA (%)(%)

PAMUKPAMUK

KETENKETEN

JÜTJÜT

KENEVİRKENEVİR

VİSKOZ İPEĞİVİSKOZ İPEĞİ

İPEKİPEK

YÜNYÜN

NYLONNYLON

CAM ELYAFICAM ELYAFI

TERİLENTERİLEN

ASETAT İPEĞİASETAT İPEĞİ

AKRİLİKAKRİLİK

4646

5555

3232

4848

18,518,5

3939

1414

4848

7676

4848

1313

2828

6,86,8

33

1,81,8

2,22,2

27,227,2

23,423,4

42,942,9

2626

2,52,5

1515

23,723,7

2525

GERİLDİĞİNDE ÇOK FAZLA MİKTARDA UZAYABİLEN VE KUVVET KALDIRILDIĞINDA ESKİ BOYUTLARINI EN KISA ZAMANDA YENİDEN ALABİLEN ESNEK LİFLERE, “ELASTOMER ELYAF” DENİR. KAUÇÇUKTAN VEYA YAPAY OLARAK ELDE EDİLEN BU ELYAFLAR EN ESNEK ELYAF ÇEŞİDİDİRLER. BUNLARDAN EN ÇOK BİLİNENİ DUPONT FİRMASININ ÜRETTİĞİ LYCRA ELYAFIDIR. ESNEKLİK ÖZELLİĞİ İYİ OLAN DİĞER ELYAFLAR İSE YÜN, POLİAMİD, İPEK, AKRİLİKTİR. KETEN, ESNEKLİĞİ KÖTÜ OLDUĞUNDAN ÇABUK BURUŞAN BİR ELYAFTIR.

A- MUKAVEMET TESTİLiflerde bu özellik herhangi bir basınca maruz

kalan lifin, ipliğin, mamulün kopuncaya kadar gösterdiği dirence denir.

Elyafın iplik veya kumaş haline gelinceye kadar birçok gerilimlere maruz kalması nedeniyle, bunlara karşı yeteri kadar dayanıklı olması gerekir.

Gerilme mukavemeti, onu koparmak için gerekli olan germe kuvvetinin ölçüsüdür. G/TEX veya KG/DENİER gibi birimler ile ifade edilir.

Liflerin yaş ve kuru mukavemetleri birbirinden farklıdır. Genellikle pamuk, keten, kenevir, jüt gibi selülozik liflerin mukavemetleri yaşken daha iyidir.

Yün, ipek gibi protein liflerinde ise mukavemet azalır.

Sentetik lifler ise ıslandıklarında mukavemetlerinden %60-70 oranında kaybederler.

Liflerde mukavemeti dinamometre ile ölçeriz.

En sağlam lif cam lifidir. Bundan sonra sırasıyla poliamid, poliester, ipek, keten, pamuk, akrilik, rayonlar ve yün gelir.

MUKAVEMET ÇEŞİTLERİ

A- KOPMA MUKAVEMETİ

B- KOPMA UZUNLUĞU

C- RÖLATİF MUKAVEMET

D- DENYE MUKAVEMETİ

A- KOPMA MUKAVEMETİ: HERHANGİ BİR KUVVETİN ETKİSİYLE KOPARILAN LİF, İPLİK VE KUMAŞIN KOPMA ANINDA MARUZ KALDIKLARI ETKİNİN AĞIRLIK OLARAK İFADESİNE DENİR.

FORMÜL: KOPMA MUKAVEMETİ=aXb/c+da: SKALADA OKUNAN DEĞERb: KOPARMAK İÇİN KONULAN AĞIRLIKc: ÇENE ARALIĞId: GERGİ AĞIRLIĞI

B- KOPMA UZUNLUĞU

KETEN, KENEVİR GİBİ ESNEK OLMAYAN LİFLERDE KULLANILIR. LİF EĞER KENDİ AĞIRLIĞI İLE KOPARSA BU DEĞER KOPMA ANINDA LİFİN UZAMA DEĞERİ OLARAK GÖSTERİLİR.

FORMÜL:K.U.= K.MxL/PK.M: KOPMA MUKAVEMETİ (G/TEX)L: METRE OLARAK UZUNLUKP: L UZUNLUĞUNDAKİ LİFİN AĞIRLIĞINI

İFADE EDER.

C- RÖLATİF MUKAVEMETRÖLATİF MUKAVEMET BİR LİFİN

KOPMASINDA BİR MİKRONKAREYE GRAM OLARAK, MİLİMETRE KAREYE KG OLARAK, İNÇ KAREYE POUND OLARAK İSABET EDEN AĞIRLIĞA DENİR. (LİBRE=POUND=453,6 GR)

FORMÜL:RÖLATİF MUKAVEMET=KOPMA

MUKAVEMETİ/∏xr²

D- DENYE MUKAVEMETİ

BİR DENYE LİFİN VEYA İPLİĞİN KOPMA ANINDA MARUZ KALDIĞI AĞIRLIKTIR. GR/DENYE OLARAK İFADE EDİLİR.

USTER HVI 900 İLE MUKAVEMET TESTİ YAPILMASI

BU DENEYDE İZLENECEK ADIMLAR ŞU ŞEKİLDE SIRALANABİLİR:

1. UZUNLUK TAYİNİNDEN SONRA, ÇENE SİSTEMİ NUMUNENİN KISKAÇLANMASI İÇİN DEVREYE GİRER.

2. ÇENELER (BİRİ SABİT, DİĞERİ HAREKETLİ) NUMUNEYİ 1/8 İNÇ UZAKLIĞINDAKİ MESAFEDE TUTAR.

3. ARKA ÇENE SABİT UZAMA ORANINDA NUMUNE KOPARILANA KADAR GERİ ÇEKİLİR VE MİKRO İŞLEMCİ ELYAF MUKAVEMETİNİ HESAPLAR. AYRICA % UZAMA DEĞERİ DE HESAPLANIR.

4. NUMUNE KOPTUĞUNDA BÜTÜN KOMPONENTLER ESKİ KONUMUNA DÖNER.

5. ELYAF DÖKÜNTÜSÜ VAKUMLA TAŞINIR VE FİBROGRAF, YENİ NUMUNE TESTİ İÇİN HAZIRLANIR.

SONUÇLAR İKİ ÖLÇÜMÜN ORTALAMASI OLARAK ELDE EDİLİR.

SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:MUKAVEMET ÖLÇÜM SONUÇLARI HEM PRESSLEY HEM DE STELOMETRE OLARAK VERİLEBİLİR. PRESSLEY (1000 POUNT/İNDz) VEYA STELOMETRE (G/TEX) OLARAK BELİRLENEN MUKAVEMET DERECESİ, BİLİNEN BİR KÜTLEDEKİ NUMUNEYİ KOPARMAK İÇİN GEREKLİ OLAN MAKSİMUM KUVVETİN ÖLÇÜLEREK BELİRLENMESİDİR. KOPMA UZAMASI İSE DEMET İÇİNDEKİ LİFLERİN ELASTİK DAVRANIŞININ BİR ÖLÇÜSÜDÜR. ÇENELER ARASINDAKİ LİFLER KOPUNCAYA KADAR UZAR VE KOPMA ANINDA MESAFE KAYDEDİLİR. BU DEĞER % UZAMA OLARAK BELİRTİLİR. MUKAVEMET TESTİ SONUCUNDA ELDE EDİLEN DEĞERLERE GÖRE DEĞERLENDİRME AºAĞIDAKİ ŞEKİLDE YAPILMAKTADIR.

Mukavemet Değerleri ve Değerlendirmesi

Stelometre Değeri (g/tex)

Pressley DeğeriPM (1000 pount / inç2)

DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME

20 ve altı 70-7670-76 ÇOK ZAYIFÇOK ZAYIF

21 – 23 77 - 83 ZAYIFZAYIF

24 – 26 84-9084-90 VASATVASAT

27-2927-29 91-9791-97 SAĞLAMSAĞLAM

30 VE ÜSTÜ30 VE ÜSTÜ 98-10498-104 ÇOK SAĞLAMÇOK SAĞLAM

G- LİFLERDE YOĞUNLUK

TEKSTİL LİFLERİNDE YOĞUNLUK İKİ ŞEKİLDE TANIMLANIR.

1- HACİMSEL YOĞUNLUK

2- LİNEER YOĞUNLUK

1- HACİMSEL YOĞUNLUK:

BİR CİSMİN KÜTLESİNİN, AYNI HACİMDEKİ SUYUN KÜTLESİNE ORANIDIR. SUYUN YOĞUNLUĞU 1 G/CM³ OLDUĞU İÇİN NORMAL YOĞUNLUK HESABINA GÖRE HESAPLANIR.

GENELDE TEKSTİL LİFLERİNİN YOĞUNLUKLARI 1’İN ÜZERİNDEDİR.

TEKSTİL LİFLERİNDE HACİMSEL YOĞUNLUKLAR

LİFİN CİNSİLİFİN CİNSİ YOĞUNLUĞU (G/CMYOĞUNLUĞU (G/CM³³))

PAMUKPAMUK

YÜNYÜN

VİSKOZ İPEĞİVİSKOZ İPEĞİ

İPEKİPEK

NYLONNYLON

AKRİLİKAKRİLİK

TERİLENTERİLEN

ASETAT İPEĞİASETAT İPEĞİ

CAM ELYAFICAM ELYAFI

1,551,55

1,301,30

1,521,52

1.341.34

1.141.14

1.191.19

1.391.39

1.311.31

2.52.5

2. LİNEER YOĞUNLUK: LİFİN BİRİM UZUNLUĞUNUN AĞIRLIĞI, LİNEER YOĞUNLUK OLARAK VERİR. TEKSTİL LİFLERİNDE VE İPLİKLERİNDE BİRİM UZUNLUĞUNUN AĞIRLIĞI, NUMARALANDIRMA SİSTEMİ İLE VERİLİR. BU NUMARALANDIRMA SİSTEMLERİNDEN İKİSİ TEX VE DENİER’DİR.

TEX: 1000 M UZUNLUĞUNDAKİ LİFİN GR OLARAK DEĞERİDİR.

DENİER: 9000 M UZUNLUĞUNDAKİ LİFİN GR OLARAK DEĞERİDİR.LİFİN İNCELİĞİ ARTTIKÇA LİNEER YOĞUNLU KÜÇÜLÜR, KALINLAŞTIKÇA ARTAR.

H- LİFLERİN ISIDAN ETKİLENME H- LİFLERİN ISIDAN ETKİLENME ÖZELLİĞİÖZELLİĞİ

ISI ENERJİSİ ALDIĞINDA, BİR ORGANİK MADDENİN BU ENERJİDEN ETKİLEŞİMİ BELLİ BİR DEĞERE KADAR FİZİKSELDİR. BELLİ BİR SICAKLIKTAN SONRA KİMYASAL ETKİLEŞİM MEYDANA GELMEYE BAŞLAR. ISININ ORGANİK BİLEŞİĞİ KİMYASAL OLARAK ETKİLEMESİ “YANMA” OLAYIDIR.

TEKSTİL LİFLERİNİN YANMA OLAYINDAN ÖNCE ISI ENERJİSİNE KARŞI GÖSTERDİĞİ FİZİKSEL TEPKİ İKİ ŞEKİLDEDİR. TERMOPLASTİK VE NON-TERMOPLASTİK.

TERMOPLASTİK LİFLER: SICAKLIĞIN BELLİ BİR NOKTASINDAN SONRA ŞEKİL DEĞİŞTİREN LİFLER BU GRUBA GİRERLER. BUNLARDA İLK ETAPTA YUMUŞAMA, SICAKLIĞIN ARTMASI İLE BİRLİKTE ERİME GÖZLENİR. BÜTÜN SENTETİK LİFLER TERMOPLASTİK ÖZELLİĞİ GÖSTERİRLER. TERMOPLASTİK LİFLERİN İLK YUMUŞAMA GÖSTERDİĞİ SICAKLIĞA CAM GEÇİŞ SICAKLIĞI DENİR. SEMBOLÜ Tg’DİR. ERİMENİN MEYDANA GELDİĞİ SICAKLIĞA İSE ERİME SICAKLIĞI DENİR. Tm İŞARETİ İLE GÖSTERİLİR.

NONTERMOPLASTİK LİFLER: SICAKLIK YÜKSELMESİ SIRASINDA YANMA OLAYINA KADAR HERHANGİ BİR DEĞİŞİM GÖZLENMEZ. YUMUŞAMA VE ERİME YOKTUR. DİREKT YANMA GERÇEKLEŞİR. TÜM DOĞAL LİFLER İLE REJENERE LİFLER BU YAPIDADIR.

I- IŞIKTAN ETKİLENME ÖZELLİĞİ

IŞIK BİR ENERJİ TÜRÜDÜR. BU NEDENLE BELLİ BİR SÜRE SONRA ELYAFLAR IŞIK ENERJİSİ KARŞISINDA REAKSİYON GÖSTERİRLER. BU ETKİLENME, POLİMERİZASYON DERECESİNİN DÜŞMESİ VE BUNA MUKABİL MUKAVEMET AZALMASI GERÇEKLEŞİR.

İ- KİMYASAL İ- KİMYASAL REAKSİYONLARDAN REAKSİYONLARDAN

ETKİLENMEETKİLENMELİF, KENDİSİNİ OLUŞTURAN

POLİMERİN (MOLEKÜLLERİN) YAPISINA BAĞLI OLARAK, ASİD, BAZ, YÜKSELTGEN MADDELERDEN ETKİLENİRLER.

J- ELEKTRİKSEL ÖZELLİKLER

LİFLER İŞLETMELERDE METAL AKSAMLARA SÜRTÜNMESİNDEN DOLAYI STATİK ELEKTRİKLENİRLER. STATİK ELEKTRİKLENME, DOKUMA VE DİĞER MEKANİK İŞLEMLERDE ZORLUK ÇIKARIR. STATİK ELEKTRİKLENME OLUŞUMU, BÜYÜK ÖLÇÜDE NEM ABSORBLAMA ÖZELLİĞİ İLE İLGİLİDİR. NEMLİ MATERYAL, ELEKTRİK ENERJİSİNİ İLETECEĞİNDEN, ELYAF ÜZERİNDE BİRİKMELER OLMAYACAKTIR. BU NEDENLE NEM ABSORBLAMA YETENEĞİ DÜŞÜK LİFLERDE STATİK ELEKTRİKLENME DAHA FAZLA GÖRÜLÜR.

K- EĞİRME YETENEĞİHER LİFİN İPLİK HALİNE GELEBİLMESİ

İÇİN EĞİRME YETENEĞİNE SAHİP OLMASI GEREKİR. BU ÖZELLİK, LİFLERİN BİRBİRİNE BİRAZ YAPIŞICI OLMASI YANINDA KÜTLE HALİNDE İKEN BİRLEŞİK HALDE BULUNMASINDAN İLERİ GELİR. BİR LİF DEMETİNDE LİFÇİKLER ARASINDAKİ GİZLİ TEMAS UÇLARI BU YAPIŞKANLIĞA SEBEP OLUR. LİF İNCELİĞİ, LİF YÜZEYİNİN YAPISI, UYGULANAN BASINÇ VE LİF UZUNLUĞU, BU ÖZELLİĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLERDİR.

USTER CİHAZIUSTER, İPLİK VE KUMAŞ ÜRETİMİ YAPAN

İŞLETMELER İÇİN TEST VE KONTROL CİHAZLARI ÜRETEN ULUSLARARASI BİR ŞİRKETTİR. USTER İSTATİSTİKLERİ, USTER FİRMASI TARAFINDAN DÜNYA GENELİNDE HAZIRLANAN ELYAF, ŞERİT, FİTİL VE İPLİKLERİN KALİTE ÖZELLİKLERİNİN SINIFLANDIRILMASINI SAĞLAYAN BİR İSTATİSTİKİ ÇALIŞMADIR. İLK OLARAK 1997 YILINDA YAYIMLANMIŞ, 1999 YILINDA ŞERİT SINIFLANDIRMASI EKLENMİŞ, SON OLARAK DA 2001 YILINDA GÜNCELLENEREK SON HALİNE GETİRİLMİŞTİR.

USTER İSTATİSTİKLERİ, İPLİK VE ELYAF İÇİN KALİTE KIYASLAMASI (BENCMARKİNG) YAPMAK İÇİN OLUŞTURULMUŞTUR. BENCMARKİNG BİR TOPLAM KALİTE ARACIDIR VE BELİRLİ BİR ÜRÜN İÇİN MÜKEMMELİ VEYA DÜNYA PERFORMANSINI BELİRTMEYİ VE KARŞILAŞTIRMA YAPMAYI SAĞLAR.

NASIL OLUŞTURULUR? DÜNYA GENELİNDE İPLİK ÜRETİMİ YAPAN FİRMALARDAN ALINAN NUMUNELER, USTER FİRMASININ LABORATUARLARINDA TEST EDİLİR VE SONUÇLAR İSTATİSTİK HALİNE GETİRİLİR.

NASIL KULLANILIR? USTER İSTATİSTİKLERİ, BELİRLENEN KALİTE PARAMETRELERİNİN, %'LİK DİLİMLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILDIĞI NOMOGRAMLARDAN OLUŞMAKTADIR. %5 DEĞERİ, BELİRTİLEN KALİTE PARAMETRESİ İÇİN, DÜNYA GENELİNDE EN İYİ İLK %5 DİLİMİNDEKİ DEĞERİ İFADE ETMEKTEDİR. AYNI ŞEKİLDE %25 DEĞERİ EN İYİ %25 DİLİMİNİ, %95 DİLİMİ DE EN OLUMSUZ %95 DİLİMİNİN DEĞERİNİ GÖSTERMEKTEDİR.

İçeriğinde Ne Bulunur? Pamuk elyaf istatistikleri, Şerit istatistikleri, Fitil istatistikleri, İplik istatistikleri

- %100 PAMUK (CO) PENYE DOKUMA RİNGİ İPLİĞİ (RİNG VE BOBİN)- %100 PAMUK (CO) KARDE DOKUMA RİNGİ İPLİĞİ (RİNG VE BOBİN)- %100 PAMUK (CO) PENYE TRİKO RİNG İPLİĞİ (RİNG VE BOBİN)- %100 PAMUK (CO) KARDE TRİKO DOKUMA RİNG İPLİĞİ (RİNG VE BOBİN)- %100 VİSKON (CV) RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 POLYESTER (PES) RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %65 - 35 PES-CO PENYE RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %65 - 35 PES-CO KARDE RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %50-50 PES-CO KARDE RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 PAMUK (CO) COMPACT RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 YÜN (WO) KARDE RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %65-35 PES-CV RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 PAMUK (CO) OPEN END İPLİĞİ- %50-50 PES- CO KARDE AİR-JET (HAVA JETLİ) İPLİĞİ- %50-50 PES-CO KARDE OPEN END İPLİĞİ- %55-45 PES-WO KARDE RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 AKRİLİK (PAN: POLYACRYLNİTRİL) RİNG İPLİĞİ (RİNG)- %100 VİSKON (CV) OPEN END İPLİĞİ

İPLİKLERE UYGULANAN

FİZİKSEL TESTLER

PAMUK İPLİKÇİLİĞİ

PENYE İPLİKÇİLİĞİ ÜRETİM HATTI

KARDE İPLİKÇİLİĞİ ÜRETİM HATTI

HARMAN HALLAÇ

BASKI İLE SIKIŞTIRILMIŞ BALYALARDAN ÇIKAN ELYAFTAKİ TOPAKLARIN SIKIŞIKLIĞINI GİDERMEK VE İÇERSİNDEKİ KABA PİSLİKLERİN TEMİZLEMEK İÇİN HARMAN HALLAÇ MAKİNELERİNE VERİLİR. ELYAFLARI AÇARAK İÇERSİNDEKİ YABANCI MADDELERİN YERÇEKİMİ VE MERKEZ KAÇ KUVVETİ İLE DÖKÜLMESİNİ SAĞLAR. AYRICA BALYADAN KAYNAKLANAN SIKIŞIK ELYAF FORMUDA AÇILMIŞ OLUR.

İYİ KALİTEDE İPLİK ÜRETMEK İÇİN İYİ BİR HARMANLAMA ŞARTTIR. KARIŞIM NE KADAR İYİ YAPILMIŞSA İPLİKTE O KADAR KALİTELİ OLUR.

BİR HARMAN-HALLAÇ DAİRESİNDE 3 TİP HARMANLAMADAN BAHSEDİLEBİLİR.BUNLAR:

1-) Kalite harmanı

2-) Renk harmanı

3-) Fiyat harmanı

1- KALİTE HARMANI1- KALİTE HARMANI

İPLİK KALİTESİNE BAĞLI OLARAK BİR MATERYALDE (ELYAFTA) BULUNMASI GEREKEN MUKAVEMET, RENK GİBİ FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ FARKLI MATERYALLER KARIŞTIRARAK VE DE FİYAT HARMANI DA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURARAK YAPILAN İŞLEMDİR.

2- RENK HARMANI2- RENK HARMANIİKİ FARKLI RENK TEK BİR İPLİKTE VEYA İKİ FARKLI RENK TEK BİR İPLİKTE VEYA

KUMAŞTA İSTENİYORSA BU İKİ ELYAF AYRI KUMAŞTA İSTENİYORSA BU İKİ ELYAF AYRI KAZANLARDA VE RENKLERDE BOYANARAK KAZANLARDA VE RENKLERDE BOYANARAK FARKLI RENKLER ELDE EDİLİR. DAHA SONRA FARKLI RENKLER ELDE EDİLİR. DAHA SONRA BUNLARIN KARIŞTIRILMASINDA İPLİK BUNLARIN KARIŞTIRILMASINDA İPLİK OLMADAN ÖNCE HARMAN HALLAÇ OLMADAN ÖNCE HARMAN HALLAÇ DAİRESİNDE YAPILABİLİR. BÖYLECE FARKLI DAİRESİNDE YAPILABİLİR. BÖYLECE FARKLI RENKLER BİRLEŞEREK MELANJ EFEKTLER RENKLER BİRLEŞEREK MELANJ EFEKTLER ELDE EDİLEBİLİR.ELDE EDİLEBİLİR.

AYRICA, KARIŞIMI YAPILAN MATERYALLER ARASINDA HAMKEN RENK FARKLILIKLARI OLABİLİR. ÖZELLİKLE DOĞAL ELYAF GRUPLARI İÇERİSİNDE BU FARK DAHA DA BELİRGİNDİR.

BU SEBEPLE FARKLI RENK TONLARINA SAHİP ELYAF GRUPLARININ KARIŞTIRILMASINDAN KESİNLİKLE KAÇINILMALIDIR. BU İŞLEM GERÇEKLEŞTİRİLMEDİĞİNDE, İLERİDE MATERYALİN GÖRECEĞİ TERBİYE VE BOYAMA İŞLEMLERİNDE PROBLEM ÇIKMASINA NEDEN OLUR. ÖRNEK OLARAK PAMUK ELYAFI YETİŞTİRİLDİĞİ BÖLGENİN İKLİM ÖZELLİKLERİNE GÖRE DEĞİŞİK RENK TONLARINDA OLMAKTADIR.PAMUĞUN TEMEL RENGİ BEYAZDIR. ANCAK YÖRE BAZINDA KREMSİ RENGE DOĞRU DEĞİŞEBİLİR. BU YÜZDEN ÇOK ZOR DURUMDA KALINMADIKÇA FARKLI YÖRE PAMUKLARI KARIŞTIRILMAMALIDIR.

3- FİYAT HARMANI3- FİYAT HARMANIÜRETİLECEK OLAN BİR İPLİĞİN FİYATI,

PİYASADA GEÇERLİ OLAN FİYATLARIN ÜZERİNDE BİR MALİYETLE ÜRETİLMEMELİDİR. ÇÜNKÜ MATERYALİN İŞLETME İÇERİSİNDE GÖRECEĞİ HER İŞLEM BİR MALİYET UNSURU OLARAK KARŞIMIZA ÇIKACAKTIR. BU SEBEPLE HARMANLAMA YAPACAĞIMIZ BALYALARIN FİYATLARINI DA GÖZ ÖNÜNDE TUTAN BİR REÇETE HAZIRLAYARAK HARMANLAMA YAPILMALIDIR.

AYRICA İŞLETME İÇİNDEKİ DÖKÜNTÜLERDE UYGUN BİR ŞEKİLDE KULLANILIP YENİDEN ÜRETİME KATACAK BİR SİSTEM GELİŞTİRMELİDİR.BU HEM ARTIK MATERYALLERİN GERİ KAZANILMASINI, HEM DE MALİYETİN DÜŞMESİNİ SAĞLAR.

TARAK

HARMANDAN ÇIKAN ELYAFLARIN PARALEL HALE GETİRİLMESİ VE ŞERİT OLARAK KOVALARA SARILMASI İÇİN TARAMA İŞİNİ YAPAR. AYRICA BU MAKİNADA HARMAN HALLAÇTA GİDERİLEMEMİŞ OLAN YABANCI MADDE GİDERİLİR VE KISA LİFLER AYRILIR.

CER (ÇEKME İŞLEMİ)TARAKTAN ÇIKAN ŞERİT, ÇEKME

MAKİNALARINA VERİLİR. BU MAKİNA HIZLARI BİRBİRİNDEN FARKLI SİLİNDİRLER ARASINDAN GEÇİRMEKLE YAPILIR. BÖYLECE ELYAFLAR DAHA SIKI FORM ALIRLAR VE PARALELLEŞTİRİLİRLER. BU MAKİNADA 6 VEYA 8 ADET ŞERİT AYNI ANDA BESLENEREK ÇEKİM YAPILIR. BU MAKİNEDE AYRICA ELYAF KARIŞIMIDA YAPILABİLİR.

FİTİL MAKİNASIBURADA, RİNG İPLİK MAKİNASINA

GİRMEDEN ÖNCE CER MAKİNASINDAN ÇIKAN ŞERİTLERE BÜKÜM VERİLİR VE İNCELTİLİR. BU SAYEDE FİTİLLER DAHA MUKAVEMETLİ HALE GELİRLER VE İPLİK OLMAYA HAZIR HALE GELİRLER.

RİNG İPLİK MAKİNESİ

BU MAKİNEYE VERİLEN FİTİLLER DAHA FAZLA ÇEKİLİP İNCELTİLİR VE GEREKEN BÜKÜM VERİLEREK İPLİK HALİNE GETİRİLİR. FİTİLLER BURADA DA HIZLARI BİRBİRİNDEN FARKLI SİLİNDİRLER ARASINDAN GEÇİRİLEREK İNCELTİLİR VE BÜKÜM VERİLEREK İPLİK OLUŞUR.

OPEN END İPLİK MAKİNESİ

BURADA Kİ TEKNOLOJİ RİNG İPLİK MAKİNESİNE GÖRE ÇOK FARKLIDIR. BURADA ELYAF DEMETİ HUNİ ŞEKLİNDEKİ ROTORUN İÇİNDE MERKEZKAÇ KUVVETİ VASITASIYLA ROTORUN İÇ YÜZEYİNİN ETRAFINDA TOPLANARAK İPLİK OLUŞUR.

İPLİK ÖZELLİKLERİ

A- İPLİKTE BÜKÜMA- İPLİKTE BÜKÜMİPLİĞİ OLUŞTURAN ELYAFLARIN

BİRBİRİNE TUTUNMASI, KOLAY KOPMAMASI VE BELLİ BİR FORM KAZANMASI İÇİN İPLİKLERE BÜKÜM VERİLİR. İPLİĞİN MUKAVEMETİ, İPLİĞİN BÜKÜM SAYISI İLE ORANTILI ARTAR. ANCAK BELLİ BİR BÜKÜM SAYISINDAN SONRA İPLİKTEKİ LİFLER KOPMAYA BAŞLAR VE İPLİĞİN MUKAVEMETİ DÜŞER. AYRICA FAZLA BÜKÜM SAYISI İPLİĞİN YUMUŞAKLIĞINI AZALTIR VE SERT BİR TUŞE VERİR.

BÜKÜM SAYISI GENELDE 1 İNÇ’TEKİ BÜKÜM SAYISINA GÖRE İFADE EDİLİR.

1 İNÇTE 0-3 ARASI BÜKÜM – AZ BÜKÜMLÜ

1 İNÇTE 3-7 ARASI BÜKÜM – ORTA BÜKÜMLÜ

1 İNÇTE 7-12 ARASI BÜKÜM – ÇOK BÜKÜMLÜ

BÜKÜM SAYISI İPLİĞİN KULLANIM YERİNE GÖRE DEĞİŞİR. BATTANİYE GİBİ ŞARDON YAPILACAK KUMAŞLARDA AZ BÜKÜMLÜ İPLİK TERCİH EDİLİR. ANCAK DİKİŞ İPLİĞİ GİBİ MUKAVEMET İSTENEN İPLİKLERDE BÜKÜM SAYISI ARTAR.

BÜKÜM YÖNÜ 3’E AYRILIR.

S BÜKÜM, Z BÜKÜM VE KARIŞIK BÜKÜM(S-Z VEYA Z-S)

BÜKÜM ÖLÇME METODLARI

1- AÇMA METODU:

25 CM UZUNLUĞUNDAKİ TEST EDİLECEK İPLİK MAKİNENİN ÇENELERİ ARASINA TAKILIR. İPLİK ÇENELER ARASINA TAKILDIKTAN SONRA DÖNER ÇENE BÜKÜMÜN TERSİ YÖNÜNDE ÇEVRİLEREK BÜKÜM AÇILIR. BÜKÜM KALIP KALMADIĞI LUP İLE KONTROL EDİLİR. BURADA MAKİNADA OKUNAN TUR SAYISINA GÖRE BÜKÜM HESAPLANIR.

2- AÇMA VE TEKRAR BÜKME METODU2- AÇMA VE TEKRAR BÜKME METODU

25 CM İPLİK MAKİNENİN ÇENELERİ ARASINA GERGİSİZ OLARAK KONUR. İPLİĞİN UZAMASINI GÖSTEREN İBRE 0 KONUMUNA GETİRİLİR. MAKİNE ÇALIŞTIRILIR VE BÜKÜM AÇILIR. AÇILMA BİTTİKTEN SONRA BU SEFER BÜKÜMÜN ZIT YÖNÜNE TEKRAR BÜKÜLMEYE BAŞLANIR. MAKİNE 0 NOKTASINA GELİNCE DURUR VE SAYAÇTAN OKUNAN DEĞERİN YARISI ALINARAK 25 CM UZUNLUKTAKİ İPLİK BÜKÜMÜ BULUNUR.

3- KOPARMA METODU

25 CM İPLİK CİHAZA YERLEŞTİRİLİR. İPLİK BÜKÜM YÖNÜNDE KOPANA KADAR BÜKÜLÜR. KOPTUĞUNDAKİ BÜKÜM SAYISI T1’DİR. AYNI UZUNLUKTAKİ İPLİK TEKRAR MAKİNEYE TAKILIR. BU SEFER BÜKÜMÜN TERS YÖNÜNDE DÖNDÜRÜLEREK TEKRAR KOPMASI BEKLENİR. KOPTUĞU ZAMAN Kİ BÜKÜM SAYISI İSE T2’DİR.

BÜKÜM SAYISI=T2-T1\2

B- İPLİK NUMARALAMA B- İPLİK NUMARALAMA SİSTEMLERİSİSTEMLERİ

ENDÜSTRİLERİN BÜTÜN DALLARINDA BAZI TANIMLAMA BİRİMLERİNE GÖRE İŞLEMLER PLANLANMAKTA VE YAPILMAKTADIR. TEKSTİLDE DE İŞİN ESASI LİF VE İPLİĞİ TANIMLAMAYLA BAŞLAR VE DİĞER BÜTÜN HESAPLAMALAR BU TANIMLAMALAR ÜZERİNDEN YAPILIR.İPLİKÇİLİKTE NUMARALAMA TEMELDE İKİ ANA SİSTEME GÖRE YAPILMAKTADIR. BUNLAR; UZUNLUK VE AĞIRLIK NUMARALAMA SİSTEMLERİDİR.

UZUNLUK NUMARALAMA UZUNLUK NUMARALAMA SİSTEMLERİSİSTEMLERİ

BU SİSTEMDE, BİRİM AĞIRLIĞIN UZUNLUĞU ESAS ALINMAKTADIR.

FORMÜLÜ: UZUNLUK/AĞIRLIK ŞEKLİNDEDİR. BU SİSTEMDE METRİK VE İNGİLİZ NUMARALAMA SİSTEMİ VE FRANSIZ NUMARALAMA YÖNTEMİ OLMAK ÜZERE ÜÇE AYRILIR.

METRİK NUMARALAMA SİSTEMİ: METRİK NUMARALAMA SİSTEMİ: 1 GRAM AĞIRLIĞA KARŞILIK GELEN

METRE CİNSİNDEN UZUNLUK DEĞERLERİ OLARAK TANIMLANABİLİR. SEMBOLÜ: Nm’DİR.

BU SİSTEM GENELDE %100 YÜN VE YÜN/SENTETİK KARIŞIMI İPLİKLERİN NUMARALANDIRILMASINDA KULLANILIR.

Nm=L/G=Km/Kg=m/g=mm/mg ŞEKLİNDE OLMALIDIR.

Nm1= 1 g İPLİĞİN 1 METRE GELDİĞİNİ İFADE EDER.

Nm10= 1 g İPLİĞİN 10 METRE GELDİĞİNİ İFADE EDER.

Nm100= 1 g İPLİĞİN 100 METRE GELDİĞİNİ İFADE EDER.

İNGİLİZ NUMARALAMA SİSTEMİ

1 POUND (LİBRE) AĞIRLIĞA KARŞILIK GELEN HANK CİNSİNDEN DEĞERDİR. SEMBOLÜ Ne’DİR. BU NUMARALAMA SİSTEMİNDE İNGİLİZ UZUNLUK VE AĞIRLIK BİRİMLERİ KULLANILDIĞI İÇİN İNGİLİZ NUMARALAMA SİSTEMİ DENMİŞTİR. BU SİSTEMLE GENELDE ÜLKEMİZDE PAMUK İPLİĞİ VE PAMUK/PES KARIŞIMLARININ NUMARALANDIRILMASINDA KULLANILIR.

UZUNLUK BİRİMLERİ:

1 HANK(Hk)=840 YARDA (yd)= 768 METREDİR. AĞIRLIK BİRİMLERİ:

1 lb(LİBRE, POUND)=453.6 g (GRAM)

BURADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN 1 LİBRE AĞIRLIKTA KAÇ HANK DEĞERİNE GELDİĞİDİR.

Ne 1: 1 LİBRE İPİN UZUNLUĞU 1 HANK GELMEKTEDİR.

Ne 10: 1 LİBRE İPİN UZUNLUĞU 10 HANK GELMEKTEDİR.

HANK DEĞERİ DEĞİŞİK HAMMADDE TÜRLERİNE GÖRE DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR.

PAMUK İPLİĞİNDE 1 HANK: 840 YARD

KAMGARN İPLİKTE 1 HANK: 560 YARDA

KETEN İPLİKTE 1 HANK: 300 YARDA

FRANSIZ NUMARALANDIRMA YÖNTEMİFRANSIZ NUMARALANDIRMA YÖNTEMİ

İPLİĞİN 0.5 g OLARAK ALINAN İPLİĞİN 0.5 g OLARAK ALINAN BİRİM AĞIRLIĞINA KARŞILIK GELEN BİRİM AĞIRLIĞINA KARŞILIK GELEN UZUNLUK MİKTARINA FRANSIZ UZUNLUK MİKTARINA FRANSIZ UZUNLUK (Nf) DENİR.METRİK UZUNLUK (Nf) DENİR.METRİK NUMARALAMANIN YARISIDIR. NUMARALAMANIN YARISIDIR.

Nf=Nm/2Nf=Nm/2

AĞIRLIK NUMARALAMA SİSTEMLERİAĞIRLIK NUMARALAMA SİSTEMLERİ

BU SİSTEMDE TEMEL NOKTA BİRİM BU SİSTEMDE TEMEL NOKTA BİRİM UZUNLUKLARA KARŞILIK GELEN UZUNLUKLARA KARŞILIK GELEN AĞIRLIK DEĞERLERİNİN AĞIRLIK DEĞERLERİNİN ARAŞTIRILMASIDIR. ULUSLARARASU ARAŞTIRILMASIDIR. ULUSLARARASU TEX SİSTEMİ VE DENİER SİSTEMİ OLMAK TEX SİSTEMİ VE DENİER SİSTEMİ OLMAK ÜZERE İKİ SİSTEM ÜZERİNDEN ÜZERE İKİ SİSTEM ÜZERİNDEN HESAPLAMA YAPILMAKTADIR.HESAPLAMA YAPILMAKTADIR.

FORMÜL: AĞIRLIK (g)/UZUNLIK (m)FORMÜL: AĞIRLIK (g)/UZUNLIK (m)

ULUSLAR ARASI TEX SİSTEMİULUSLAR ARASI TEX SİSTEMİ1000 METRELİK UZUNLUĞA KARŞILIK

GELEN GRAM CİNSİNDEN AĞIRLIK DEĞERLERİ OLARAK TANIMLANMAKTADIR. SEMBOLÜ KISACA TEX’TİR.

1 TEX: 1000 Mt. UZUNLUĞUNDAKİ İP 1 Gr GELMEKTEDİR

10 TEX: 1000 Mt. UZUNLUĞUNDAKİ İP 10 Gr GELMEKTEDİR.

100 TEX: 1000 Mt. UZUNLUĞUNDAKİ İPLİĞİN AĞIRLIĞI 100 Gr GELMEKTEDİR.

DENİER (DENYE) SİSTEMİDENİER (DENYE) SİSTEMİ9000 M UZUNLUĞA KARŞILIK GELEN

GRAM CİNSİNDEN DEĞERLER OLARAK TANIMLANABİLİR. SEMBOLÜ KISACA Td VEYA DEN’DİR.

KATLI İPLİKLERİN KATLI İPLİKLERİN NUMARALANDIRILMASINUMARALANDIRILMASI

İPLİKLER TEK KAT OLABİLDİĞİ GİBİ KATLAMA VE BÜKÜM SONUNDA İPLİK İKİ VEYA DAHA FAZLA BÜKÜMLÜ OLABİLİR.

BİR İPLİĞİN KATLI OLUP OLMADIĞINI NUMARASININ YANINDA YAZAN SAYIDAN ANLAYABİLİRİZ. AYRICA İPLİĞE BAKTIĞIMIZDA KATLANMIŞ İKİ VEYA DAHA FAZLA İPLİK GÖRÜRÜZ.

KATLI İPLİKLER

“30/2: 30 NUMARA İKİ İPLİĞİN BÜKÜLDÜĞÜNÜ İFADE EDER.

20/3: 20 NUMARA ÜÇ İPLİĞİN BÜKÜLDÜĞÜNÜ İFADE EDER.

40/1: SADECE 40 NUMARA TEK İPLİĞİ İFADE EDER.”

GİBİ İFADELER İLE ANLAŞILIR

KATLI İPLİKLERİN NUMARA ÖLÇÜMLERİ

BURADA DA YİNE İKİ TİP NUMARALAMADAN SÖZ EDEBİLİRİZ.

1. UZUNLUK SİSTEMİNE GÖRE NUMARA ÖLÇÜMÜ

2. AĞIRLIK SİSTEMİNE GÖRE NUMARA ÖLÇÜMÜ.

1.1. UZUNLUK SİSTEMİNE GÖRE UZUNLUK SİSTEMİNE GÖRE NUMARA ÖLÇÜMÜNUMARA ÖLÇÜMÜ

AYNI NUMARALI İPLİKLERİN KATLANIŞININ HESABI: ÇIKAN İPLİK NUMARASI KATLANAN İPLİK ADEDİNE BÖLÜNÜR.

FORMÜL: Nmz = İPLİK NUMARASI / KATLANAN İPLİK ADEDİ

FARKLI NUMARALI İPLİKLERİN KATLANIŞI: İKİ FARKLI NUMARADAKİ İPLİK KATLANIP BÜKÜM YAPILIRSA YENİ OLUŞAN İPLİĞİN NUMARASINI BİLMEK GEREKİR.

2. AĞIRLIK SİSTEMİNE GÖRE NUMARA ÖLÇÜMÜ

AYNI NUMARALI İPLİKLERİN KATLANIŞININ HESABI: BURADA TEX VE DENİER VARDIR. VERİLEN İPLİK NUMARA DEĞERLERİ BİRBİRİ İLE TOPLANARAK YENİ İPLİĞİN NUMARASINI HESAPLAYABİLİR.

FARKLI NUMARALI İPLİKLERİN KATLANIŞI: BURADA DA AYNI İPLİK NUMARASINDAKİ İPLİKLERİ TOPLAYARAK HESAP YAPILIR.

FORMÜL: TEXkatlı=tex1+tex2+…

C- İPLİKTE DÜZGÜNSÜZLÜK C- İPLİKTE DÜZGÜNSÜZLÜK TAYİNİTAYİNİ

DÜZGÜNSÜZLÜK, İPLİĞİN ÜNİFORMİTESİNİ GÖSTERİR. ÜNİFORM İPLİK, BELLİ UZUNLUKTAKİ İPLİĞİN HER NOKTASININ AYNI İNCELİK-KALINLIKTA OLMASI, AYNI NUMARADA OLMASIDIR. DÜZGÜNSÜZLÜK İPLİĞİN MUKAVEMETİNİ ETKİLER. AYRICA KUMAŞ YÜZEYİNDE Kİ GÖRÜNÜMÜ KÖTÜDÜR.

KUMAŞ OLDUKTAN SONRA İLK ETAPTA BELLİ OLMAZ ANCAK DAHA SONRA ÖN TERBİYE VE BOYAMA İŞLEMLERİ AKABİNDE İPLİKTEKİ DÜZGÜNSÜZLÜKLER AÇIĞA ÇIKAR.

İPLİKTE OLUŞAN DÜZGÜNSÜZLÜK; TARAKTAN, CERDEN, VATKADAN VEYA RİNG-OPEN END İPLİK MAKİNELERİNİN HERHANGİ BİRİNDEN KAYNAKLANABİLİR.

MAKİNEDEN KAYNAKLANAN DÜZGÜNSÜZLÜĞÜN GİDERİLEBİLMESİ İÇİN MAKİNE SIK SIK TEMİZLENMELİ, BAKIMI-ONARIMI PERİYODİK OLARAK YAPILMALIDIR.

 İPLİKTE DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇÜM İPLİKTE DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇÜM

METODLARIMETODLARI

1-) SUBJEKTİF METOTLAR

2-) OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU

3-) MEKANİK BASINÇ İLE DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU

4-) KAPASİTİF DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU OLARAK SIRALANIR (USTER CİHAZI İLE ÖLÇME)

1- SUBJEKTİF METOTLAR1- SUBJEKTİF METOTLAR

İPLİKTE DÜZGÜNSÜZLÜĞÜN BELİRTİLMESİ AMACIYLA İPLİĞİ ZIT RENKLİ (GENELDE SİYAH) BİR LEVHAYA SARARAK GÖZLEMLEMEK VE KARIŞTIRMA YAPMAK,YA DA İPLİKTEN DOKUMA VEYA ÖRME YÜZEY OLUŞTURARAK YÜZEYDEKİ DÜZGÜNLÜĞÜ VEYA DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ DEĞERLENDİRMEK ŞEKLİNDE İKİ YÖNTEM KULLANILIR. BU İKİ YÖNTEM GÖRSEL VE KARŞILAŞTIRMA SONUÇLARINA DAYANDIĞI İÇİN “SUBJEKTİF METOT”ŞEKLİNDE İSİMLENDİRİLİR.

A-)SUBJEKTİF (ZIT RENKLİ LEVHA) DÜZGÜNSÜZLÜK KONTROLÜ:

İPLİKLER,MAT SİYAH BİR LEVHA ÜZERİNE BELİRLİ ARALIKLARLA DÜZGÜN VE PARALEL OLARAK SARILIR. UYGUN IŞIK ALTINDA HAZIRLANMIŞ STANDART FOTOĞRAFLAR VEYA DİĞER SIRLI LEVHALARLA KARŞILAŞTIRILARAK İPLİK HAKKINDA BİLGİ EDİNİLİR. İPLİK ÜZERİNDE OLUŞAN HATALAR,PERİYODİK İSE LEVHA ÜZERİNDE PERİYODİK DALGALANMALAR VE ŞEKİL BOZUKLUKLARI YAPAR.

B-) DOKUYARAK VEYA ÖREREK YAPILAN DÜZGÜNSÜZLÜK TAYİNİ

BEZ AYAĞI ÖRGÜLÜ,OLDUKÇA SEYREK BİR KUMAŞ PARÇASI VEYA GEVŞEKÇE ÖRÜLMÜŞ BİR ÖRGÜ KUMAŞ PARÇASI NORMAL ŞEKİLDE GETİRİLİP UYGUN IŞIK ALTINDA İPLİĞE ZIT RENKLİ BİR PLAKA ÜZERİNE GERDİRİLİR. SONRA İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ GÖZLE VEYA STANDART FOTOĞRAFLAR İLE MUAYENE EDİLİR. BU YÖNTEM, ZAMAN ALDIĞI İÇİN ÇOK KULLANILMAYAN BİR DÜZGÜNSÜZLÜK TAYİNİDİR.

2- OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU

GÜNÜMÜZDE İSE, OPTO-ELEKTRONİK ALGILAYICILAR İLE İPLİK ÜZERİNE IŞIK DÜŞÜREREK ÖLÇÜM YAPILMAKTADIR. OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU, MATERYAL ÜZERİNE IŞIK DÜŞÜREREK BUNLARIN NE KADARININ İPLİK TARAFINDAN GÖLGELENİP KALANININ KARŞI TARAFTAN ALGILANDIĞI ESASINA DAYANIR. FARKLI MİKTARLARDA ALGILANAN IŞIK DEĞERLERİNİN ANALİZİ YAPILMAKTADIR.

OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU,İPLİK ÇAPINDAKİ DEĞİŞMELERİ, YANİ GÖRÜNTÜDEKİ İNCELİK-KALINLIK DEĞİŞMELERİNİ ÖLÇMEKTEDİR. OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU,KONİK LEVHAYA SARILARAK YAPILAN GÖZLEMİN RAKAMA DÖNÜŞMÜŞ HALİ OLARAK YORUMLANABİLİR. İNCE-KALIN, NOPE-NEPS GİBİ NOKTASAL HATALAR,BU METODA BELLİ BİR BİRİM UZUNLUKTAKİ SAYILARI İLE İFADE EDİLİR. NOKTASAL HATALARIN SINIRLARI,CİHAZA TANIMLANMAKTADIR. CİHAZ,BU DEĞER ARALIKLARINDA İPLİK ÜZERİNDEKİ HATA SAYIMLARINI YAPAR.

OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU,NOKTASAL HATALARIN YANINDA HAVLILIK, ÇOPEL GİBİ BİLGİLERİ DE VERMEKTEDİR. OPTİK DÜZGÜNSÜZLÜKTEKİ % U VEYA % CV DEĞERİ,NOPE SAYISINDA ETKİLENMEKTEDİR. NOPELER ÇOK SAYIDA İSE DÜZGÜNSÜZLÜK DEĞERİ YÜKSEK,NOPE SAYISI AZ İSE DÜZGÜNSÜZLÜK DEĞERİ DÜŞÜK OLMAKTADIR. İNCE-KALIN YERLERİN ETKİSİ, FAZLA OLMAMAKTADIR,DOLAYISIYLA DÜZGÜNSÜZLÜK DEĞERİ ÇOK DÜŞÜK OLAN BİR İPLİKTE YÜKSEK ORANDA İNCE-KALIN YERE RASTLANIR.

3- MEKANİK BASINÇ İLE 3- MEKANİK BASINÇ İLE DÜZGÜNSÜZLÜK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODUÖLÇME METODU

BU METOTTA DÜZGÜNSÜZLÜK, BELİRLİ BİR AĞIRLIĞA SAHİP 2 İĞNE ARASINDAN GEÇİRİLİR. BU İĞNELERDEN BİRİ SABİT DİĞERİ HAREKETLİDİR. 2 İĞNE ARASINDAN GEÇEN İPLİK İNCELİĞİNE VE KALINLIĞINA GÖRE İĞNEYE HAREKET VERİR VE DİYAGRAM KAĞIDI İLE DEĞERLER SAPTANIR.

4- KAPASİTİF YÖNTEM (USTER CİHAZI İLE ÖLÇME)

KAPASİTİF DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME METODU EN YAYGIN OLARAK KULLANILAN METOTTUR.KALIN BANT FORMUNDAN EN İNCE İPLİK YAPISINA KADAR BÜTÜN TEKSTİL YAPILARININ DÜZGÜNSÜZLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ, BU YÖNTEMLE MÜMKÜN OLMAKTADIR.

KAPASİTİF ÖLÇÜM METODU ŞEKİLDE GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ , KONDANSATÖRLER ARASINDA MATERYALİN GEÇİRİLMESİ İLE MEYDANA GELEN KAPASİTE DEĞİŞİMLERİNİN ANALİZİNİN YAPILMASINA DAYANMAKTADIR. KAPASİTE DEĞİŞİMLERİ KONDANSATÖRLER ARASINDAN GEÇEN MATERYALİN KÜTLESİ İLE DOĞRU ORANTILIDIR. EN UFAK KÜTLE DEĞİŞİMİ, DERHAL KAPASİTE DEĞİŞİMİ OLARAK ALGILANIR. BURADA KÜTLE OLARAK BAHSEDİLEN LİFLERDİR , YANİ SİSTEM BİR ANLAMDA LİFLERDE OLUŞAN DEĞİŞİKLİĞİ ALGILAMAKTADIR.

KAPASİTİF OLARAK ÖLÇÜM ÇEŞİTLİ FİRMALARIN ÖLÇÜM ALETLERİ VARDIR.USTER TESTER OLARAK BİLİNEN BU CİHAZLAR İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇÜMÜNDE EN YAYGIN OLARAK KULLANILAN CİHAZLARDIR.

USTER DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME ALETİNDEN ELDE EDİLEN SPEKTOGRAMIN ANALİZİ; BANT,FİTİL VE İPLİKLERDE PERİYODİK DEĞİŞİMLERE NEDEN OLAN HATALARIN İNCELENİP KAYNAĞININ BELİRLENMESİNDE ÇOK KULLANIŞLI BİR YÖNTEMDİR.

USTER DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇME CİHAZI,KAPASİTİF OLARAK DÜZGÜNSÜZLÜK ÖLÇEN BİR KONDANSATÖRDÜR.

USTER DÜZGÜNSÜZLÜK CİHAZINDA; İPLİK, FİTİL VEYA ŞERİTLERİN DÜZGÜNSÜZLÜK TAYİNİ YAPILARAK ŞU BİLGİLERE ULAŞILIR.

A-) DÜZGÜNSÜZLÜK (%U VE %CV )

B-) İNCE YER

C-) KALIN YER

D-) NEPS ADEDİ

E-) SPEKTOGRAMLAR VE DİYAGRAMLAR

DÜZGÜNSÜZLÜK (%U ve %C )

TEKSTİL MATERYALİNİN KÜTLE VE BİRİM UZUNLUKTAKİ AĞIRLIK DEĞİŞİMİNİN DOĞRU BİR ŞEKİL DE GÖZLENMESİ İÇİN DİYAGRAMLAR KULLANILIR.DOLAYISIYLA DİYAGRAM , DÜZGÜNSÜZLÜKTE ÖNEMLİ SAPMALARIN MEYİLLERİN VE KARAKTERİSTİKLERİN TANINMASINDA VAZGEÇİLMEZ BİR YARDIMCIDIR. ANCAK KALİTENİN TAM ANALİZİ İÇİN DİYAGRAMLAR YETERLİ DEĞİLDİR.

AYNI ZAMANDA KÜTLE DEĞİŞİMLERİNİ TEMSİL EDECEK BİR NÜMERİK DEĞERE İHTİYAÇ VARDIR. BU AMAÇLA İSTATİKSEL İKİ İFADE KULLANILMAKTADIR.

ORTALAMA SAPMA YÜZDESİ ( %U ) DEĞİŞİM (VARYASYON) KATSAYISI ( %CV )

ORTALAMA SAPMA YÜZDESİ % U ŞÖYLE İFADE EDİLEBİLİR:

Xi: DEĞİŞKEN DEĞERXort. : ARİTMETİK ORTALAMAT: DENEY SÜRESİ:a: DEĞİŞKEN DEĞER İLE ORTALAMA ARASINDAKİ ALAN

DEĞİŞİM (VARYASYON) KATSAYISI ŞÖYLE İFADE EDİLEBİLİR:

SAPMA ,NORMAL DEĞİŞİM EĞRİSİNDEKİ ORTALAMA DEĞERDEN SAPMA OLARAK TARİF EDİLİR. STANDART SAPMA İLE ORTALAMA ARASINDAKİ BAĞINTI ŞÖYLEDİR:

D- İPLİKTE İNCE ve KALIN D- İPLİKTE İNCE ve KALIN YERLER (%50)YERLER (%50)

İNCE YER İPLİK KESİTİNDEKİ KÜTLE ORTALAMA DEĞERİNDEN %50 DAHA İNCE OLAN, YAKLAŞIK LİF BOYUNDA OLAN YERLERDİR. KALIN YERLER İSE KÜTLE ORTALAMA DEĞERİNDEN % 50 DAHA KALIN OLAN YERLERDİR. İPLİKTEKİ İNCE VE KALIN YERLER DOKUNMUŞ VE TRİKO KUMAŞLARIN GÖRÜNÜMÜNÜ BÜYÜK ÖLÇÜDE ETKİLER.

AYRICA İNCE VE KALIN YERLERİN SAYILARINDAKİ ARTIŞ HAMMADDE VEYA PROSES METOTLARININ KÖTÜYE GİTTİĞİNİN BİR GÖSTERGESİDİR. BUNUN YANINDA İPLİKTEKİ İNCE YERLERİN SAYISININ ARTIŞINDAN DOKUMA VE TRİKO MAKİNELERİNDE AYNI DERECEDE KOPUŞ ARTIŞINA YOL AÇACAAĞI SÖYLENEMEZ. GENELLİKLE İNCE YERLERDE BÜKÜM DAHA FAZLADIR.

E- İPLİKTE NEPSE- İPLİKTE NEPS NEPS; İPLİK KESİTİNDEKİ KÜTLE

ORTALAMA DEĞERİNİN % 200 ‘Ü OLAN 4 MM ‘DEN DAHA KISA UZUNLUKTAKİ HATALI YERLERDİR.

NEPSLER, DOKUNMUŞ VEYA TRİKO KUMAŞIN GÖRÜNÜMÜNÜ OLDUKÇA ETKİLER. BUNDAN BAŞKA BELİRLİ BÜYÜKLÜKTEKİ NEPS, ÖZELLİKLE SANAYİİNİN TRİKO SEKTÖRÜNDE İŞLENME ZORLUĞU ÇIKARIRLAR. SONUÇTA EĞRİLMİŞ İPLİKLERDE NEPSLERDEN ARINMAK TEKSTİL TEKNOLOJİSİNİN ANA SORUNLARINDANDIR.

NEPSLER ANA OLARAK İKİ KATEGORİYE AYRILIR:

HAMMADDE NEPSİ İŞLEM NEPSİ

HAMMADDE NEPSİNİN ANA NEDENİ; ELYAF ÜZERİNDE BULUNAN NEBATİ MADDELER VE OLGUNLAŞMAMIŞ ELYAFTIR.

İŞLEM NEPSİ İSE; ÇIRÇIRLAMA VE TARAKLARDAN MEYDANA GELİR. MEYDANA GELİŞİNİ TARAK GARNİTÜRLERİNİN TİPİ, ŞAPKA AYARLARI, İŞÇİLER VE KULLANILAN ÜRETİM HIZLARI BÜYÜK ÖLÇÜDE ETKİLER.

F- İPLİKTE NEMF- İPLİKTE NEMTEKSTİL LİFLERİNİN ÖNEMLİ

ÖZELLİKLERİNDEN BİRİ BELLİ SICAKLIK VE BAĞIL RUTUBETTE SU ABSORPLAMA YETENEĞİDİR. ABSORBLANAN NEM MİKTARI, ELYAFIN TÜRÜNE VE BULUNDUĞU ORTAMIN RUTUBETİNE GÖRE DEĞİŞİR. BİR ELYAF NE KADAR ÇABUK SU ABSORPLUYORSA O KADAR ÇABUK KURUR. TEKSTİL MATERYALLERİNDE NEM MİKTARI, %NEM VE VE MUTLAK NEM OLMAK ÜZERE İKİYE AYRILIR.

% NEM:% NEM: TEKSTİL İPLİĞİNİN ABSORPLADIĞI SU MİKTARININ, NEMLİ MATERYAL AĞIRLIĞINA ORANIDIR.

FORMÜL: g/G x 100

g: MATERYALDEKİ SU MİKTARI

G: NEMLİ MATERYALİN AĞIRLIĞI

MUTLAK NEM: TEKSTİL MATERYALİNDEKİ SU MİKTARININ KURU MATERYAL AĞIRLIĞINA ORANIDIR.

FORMÜL: g / G’ x 100

AYNI RUTUBETİ İÇEREN BİR ORTAMDA EN FAZLA NEMİ YÜN LİFLERİ ABSORPLAR. BUNDAN SONRA SIRAYLA İPEK, RAYONLAR, KETEN, PAMUK, ASETAT İPEĞİ, POLİAMİDVE DİĞER SENTETİK ELYAFLAR GELİR.

F- İPLİĞİN MUKAVEMETİF- İPLİĞİN MUKAVEMETİİPLİK MUKAVEMETİ VE UZAMASI,

İPLİĞİN EN ÖNEMLİ KALİTE DEĞERLERİNDENDİR. ÇÜNKÜ İPLİK,KUMAŞ HALİNE GELİNCEYE KADAR PEK ÇOK GERİLİMLERE MARUZ KALIR. BİR TEKSTİL YÜZEYİNİN YA DA ÜRÜNÜNÜN ÜRETİLEBİLMESİ İÇİN İPLİĞİN, ÜRETİM AŞAMASINDAKİ BU GERİLİMLERE DAYANABİLMESİ GEREKİR.

İPLİK MUKAVEMETİNİN ÖLÇÜMÜNDE, BİRİ SABİT BİRİ HAREKETLİ İKİ ÇENE ARASINA YERLEŞTİRİLEN İPLİĞE GİTTİKÇE ARTAN KUVVET UYGULANIR. BU KUVVETİN ETKİSİ İLE İPLİKTE BİR MİKTAR UZAMA GÖRÜLÜR VE İPLİĞİN DAYANIKLILIK DERECESİNE GÖRE HERHANGİ BİR KUVVET DEĞERİNDE İPLİK KOPAR. İPLİĞİN KOPTUĞU ANDAKİ KUVVET, “KOPMA KUVVETİ” OLARAK TANIMLANIR. İPLİĞİN KOPTUĞU ANA KADAR OLUŞAN UZAMA MİKTARININ, İPLİĞİN İLK BOYUNA ORANINA İSE, “KOPMA UZAMASI” ADI VERİLİR VE % OLARAKİFADE EDİLİR.

İPLİK MUKAVEMETİ İFADESİNİN SADECE İPLİĞİN KOPMADAN DAYANDIĞI MAKSİMUM KUVVET OLARAK TANIMLANMASI DOĞRU OLMAYACAKTIR. ÇÜNKÜ KESİTİNDE DAHA FAZLA LİF İÇEREN İPLİK DAHAYÜKSEK KUVVETLERE DAYANIM GÖSTERECEKTİR. BU DURUMDA DAHA DÜŞÜK KUVVETTE KOPAN İPLİĞİN KÖTÜ DAHA YÜKSEK KUVVETTE KOPAN İPLİĞİN İYİ OLDUĞU SONUCU ÇIKARILAMAZ. BU NEDENLE İPLİKMUKAVEMETİ DEĞERİ İFADESİNE İPLİK NUMARASI (LİNEER YOĞUNLUĞU) DA KATILMALIDIR. BUNA GÖRE İPLİK MUKAVEMETİ DEĞERİ, ÖLÇÜLEN BU KOPMA KUVVETİNİN İPLİK NUMARASINA (LİNEER YOĞUNLUĞUNA) ORANIOLARAK İFADE EDİLİR VE ÖLÇÜM BİRİMLERİNE GÖRE G/TEX VEYA CN/TEX ŞEKLİNDE GÖSTERİLİR.

RKM: İPLİK MUKAVEMETİ DEĞERİ İÇİN YAYGIN OLARAK KULLANILMAKTA OLUP, BU DEĞER İPLİĞİN, DÜŞEY OLARAK ASILDIĞINDA KENDİ AĞIRLIĞI İLE KOPTUĞU UZUNLUĞUN KM OLARAK İFADESİDİR.

ÖRNEĞİN BİR İPLİĞİN KOPMA MUKAVEMET DEĞERİ 400 g İSE BU İPLİĞİN 400 g GELEN UZUNLUĞU İSE 3000 M İSE BU İPLİĞİN RKM DEĞERİ 3’ TÜR.

%E: İPLİĞİN KOPUNCAYA KADAR UZADIĞI % UZUNLUKTUR. ELASTİKİYET YÜZDESİ ANLAMINDADIR. 

İPLİK İKİ ÇENE ARASINA SIKIŞTIRILIR VE KOPTUĞU ANDAKİ DEĞER ALINIR. BU İŞLEM BİRDEN FAZLA YAPILMALIDIR. DAHA SONRA MAKİNE BİZE İSTATİSTİKİ DEĞERLERİ VEREREK İPİMİZİN MUKAVEMETİ HAKKINDA BİLGİ SAHİBİ OLURUZ.

TEST ESNASINDA ELDE EDİLEN KUVVET/UZAMA DİYAGRAMI BİLGİSAYAR EKRANINDAN GÖRÜNTÜLENEBİLMEKTE VE TEST VERİLERİ İLE BİRLİKTE YAZICIDA YAZDIRILABİLMEKTEDİR. TESTLER SONUNDA CİHAZDAN HER TEST İÇİN KOPMA KUVVETİ, KOPMA UZAMASI, MUKAVEMET DEĞERLERİNİN YANISIRA TÜM SONUÇLARIN ORTALAMASI, STANDART SAPMASI VE %CV’Sİ DE ALINABİLMEKTEDİR.

SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME DENEY SONUCUNDA ELDE EDİLEN TEK TEK ÖLÇÜM DEĞERLERİ, ORTALAMA DEĞER, STANDART SAPMA VE %CV BİR TABLODA GÖSTERİLİR. SONUÇLAR USTER İSTATİSTİKLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLİR, TEST EDİLEN FARKLI İPLİKLER MUKAVEMET VE UZAMA DEĞERLERİ BAKIMINDAN BİRBİRLERİ İLE MUKAYESE EDİLİR.

G- İPLİKTE KARIŞIM ORANLARIG- İPLİKTE KARIŞIM ORANLARI

YAPISINDA ÖZELLİKLE ELYAF VE FİLAMENTLER BAKIMINDAN BİRBİRİNE BENZEMEYEN BİLEŞENLER BULUNAN İPLİKLERE KARIŞIM VEYA KOMBİNE İPLİK DENİR. İKİ VEYA DAHA FAZLA ELYAFI BİR ARAYA GETİREREK KARIŞIM İPLİK ELDE EDİLİR.

KARIŞIM, İPLİK ÜRETİMİ VE YÜZEY OLUŞUMUNDAN BU YANA YAPILMAKTADIR. KARIŞIM İLE İYİLEŞTİRİLEN KALİTE VE DÜŞÜRÜLEN MALİYET YANINDA BAŞKA YARARLAR DA KAZANILIR.

KARIŞIM YAPILACAK LİFLERİN İYİ ÖZELLİKLERİNDEN YARARLANILIR. (ÖRNEĞİN, POLYESTER/PAMUK KARIŞIMINDA POLYESTERİN SAĞLAMLIK VE KOLAY BAKIM ÖZELLİKLERİNDEN YARARLANILIR.) UYGUN LİF İNCELİĞİ VE UZUNLUĞU SEÇİLEREK TUŞE, PARLAKLIK, RENK VS.YE ETKİ EDEBİLİR.

LİF KARIŞIMLARININ GELİŞTİRİLMESİNİN SEBEPLERİ

* EKONOMİ: DAHA UCUZ MATERYALLE KARIŞIM YAPILMASI İLE PAHALI LİF MİKTARININ AZALTILMASI.

* DAYANIKLILIK: KIRILGAN LİFİN KULLANIM SÜRESİNİ UZATMAK İÇİN DAHA DAYANIKLI KOMPONENTLE BİRLEŞTİRME

* FİZİKSEL ÖZELLİKLER: HER İKİ LİF KOMPONENTİNİN, KARIŞTIRILMASIYLA İSTENİLEN PERFORMANS KARAKTERİSTİKLERİNE ULAŞILARAK AVANTAJ ELDE EDİLEBİLİR.

H- FANTEZİ İPLİK NUMARALANDIRMASI H- FANTEZİ İPLİK NUMARALANDIRMASI   DAHA ÇOK GÖRSEL ÖZELLİĞİ ÖN PLANDA

OLAN KUMAŞLAR ELDE ETMEK İÇİN, NORMAL İPLİKLERLE KIYASLANMAYACAK KADAR DEĞİŞİK YAPILARI OLAN FANTEZİ İPLİKLER GELİŞTİRİLMİŞTİR.

FANTEZİ İPLİK NUMARALARININ HESAPLANMASINDA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULACAK EN ÖNEMLİ NOKTA BÜKÜM AŞAMASINDA İPLİK BOYLARINDA MEYDANA GELEN KISALMALARDIR.

BU KISALMA ORANLARI, BÜKÜME KATILAN HER BİR İPLİK İÇİN FARKLI OLABİLİR. BU SEBEPLE KATLI İPLİK NUMARALANDIRMALARI İLE FANTEZİ İPLİK NUMARALANDIRMALARI BİRBİRİNDEN AYRILIR.FANTEZİ İPLİKLERDE KISALMA ORANININ DİKKATLİ HESAPLANMASI GEREKİR.

USTER HVI 900 CİHAZI

USTER HVI 900 CİHAZI

Elyaf TürüElyaf Türü Ticari Ticari Rutubet (%)Rutubet (%)

YÜNYÜN 1414

PAMUKPAMUK 8,58,5

KETENKETEN 1212

NYLONNYLON 4-54-5

POLİESTERPOLİESTER 0,40,4

TİFTİKTİFTİK 1313

İPEKİPEK 1111

VİSKONVİSKON 1313