DOMINICANTES I COMMUNICANTES

w badaniach Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego

w Polsce

Warszawa, maj 2010

Czym jest dominicantes i communicantes

• DOMINICANTES oznacza udział wiernych w niedzielnej mszy św. (jest to stosunek zobowiązanych [82% katolików w parafii] do obecnych na mszy).

• COMMUNICANTES oznacza stosunek przystępujących do komunii w stosunku do zobowiązanych do uczestniczenia w mszy.

• Dla ustalenia tych wskaźników ISKK prowadzi od roku 1980 coroczne zliczanie wiernych przybywających na mszę we wszystkich parafiach w Polsce. Liczenie wiernych przeprowadzane jest w jedną typową niedzielę roku w październiku lub i listopadzie.

• Dominicantes i communicantes to tylko dwa z kilkunastu wskaźnikow religijności, ich szczególna wartość polega jednak natym, iż sa to wskaźniki obiektywne.

Najnowsze dane ISKK

Wskaźnik 2006 2007 2008 2009

dominicantes 45,2% 44,2% 40,4% 41,5%

communicantes 16,3% 17,6% 15,3% 16,7%

W ubiegłym roku spadek wskaźnika dominicantes wywołał pewien niepokój i pytania o kryzys wiary. Spodziewano się dalszego szybkiego spadku tego wskaźnika. Te pesymistyczne przewidywania nie potwierdziły się jednak. Dane za rok 2009 nie wskazują bowiem na spadek, lecz na niewielki wzrost wskaźnika: z 40,4 do 41,5%.

W nieco dłuższej perspektywie czasowej widoczna jest skłonność do zmniejszania się tego wskaźnika. Jest to jednak proces bardzo zróżnicowany w wymiarze kościołów lokalnych ( w diecezjach).

Bezwzględny poziom spadku wskaźnika występuje w diecezjach o wysokim poziomie urbanizacji: warszawskiej i katowickiej

Zróżnicowanie zmian wskaźnika dominicantes w diecezjach

Polska2006 - 45,82009 - 41,5

Czynnik urbanizacji nie wyjaśnia jednak w pełni procesu zmian, ponieważ minimalne zmiany mają miejsce w takich diecezjach jak: gliwicka, opolska czy łomżyńska.

Polska1999: 46,9 2009: 41,5

Dominicantes w dziesięcioletniej

perspektywie czasowej

1999 i 2009 ukazuje że

proces zmian jest powolny ale trwały

Diecezja 1999 2009tarnowska 74,5 70,9

rzeszowska 70,9 65,3

przemyska 67,5 60,6

krakowska 54,4 51,8

opolska 57,1 50,7

bielska 54,1 50,2

pelplińska 53,4 49,8

drohiczyńska 49,7 47,7

siedlecka 54,4 47,6

kaliska . 47,2

łomżyńska 46,7 46,1

zamojska 50,5 45,3

sandomierska 51,3 45,1

białostocka 52,3 44,3

poznańska 48,6 44,1

gliwicka 49,8 44,0

katowicka 50,3 43,9

kielecka 48 43,8

gnieźnieńska 47,9 41,8

radomska 46,2 41,4

gdańska 45,7 39,7

lubelska 42,3 38,6

częstochowska 42,6 38,2

toruńska 41,5 38,2

wrocławska 43,4 36,7

włocławska 38,4 35,6

ełcka 39,3 35,5

warmińska 40,3 34warszawsk-

praska38,6 33,9

płocka . 33,5

łowicka . 33,4

zielonogórsko 38,6 32,9

legnicka 40,2 32,1

warszawska 37,1 31,8

elbląska 36,4 30,4

łódzka 28,9 28,7

sosnowiecka 32,5 28,7

koszalińsko 37,5 28,3

szczecińska 32,5 27,5

1990 - 41,7 % katolików

2006 – 14% katolików

Niemcy – dominicantes 1960 - 2006Tendencje spadkowe dominicantes nie są wyłącznie cechą religijności w Polsce. Występują one w wielu krajach Europy, chociaż nie wszędzie mogą być tak precyzyjne udokumentowane jak np. w Niemczech.

Przestrzenny rozkładdominicantes może wskazywać na dość charakterystyczny i stały podział diecezji ze względu na aktywność rytualną polskiej religijności.

Diecezja 1998 2008 2009 2009-2008 2009-1998rzeszowska 25,5 15,7 18,4 2,7 -7,1

tarnowska 30,6 21 25 4 -5,6przemyska 21,8 14 17,1 3,1 -4,7

opolska 25,6 21,3 22,1 0,8 -3,5pelplińska 22,8 18,5 19,6 1,1 -3,2

koszalińska 13,3 10,7 11 0,3 -2,3wrocławska 17 15,1 15,3 0,2 -1,7

bielska 19,8 16,9 18,3 1,4 -1,5sandomierska 18,4 16,2 17,1 0,9 -1,3

poznańska 20,4 18,6 19,2 0,6 -1,2gnieźnieńska 18,7 15,7 17,5 1,8 -1,2

siedlecka 19 16 17,9 1,9 -1,1krakowska 19,1 16,2 18 1,8 -1,1

zielonogórska 14,5 12,7 13,4 0,7 -1,1warmińska 15,2 14,2 14,2 0 -1

gliwicka 18,3 17,1 17,4 0,3 -0,9elbląska 13,5 12,1 12,6 0,5 -0,9gdańska 18 16,8 17,1 0,3 -0,9

szczecińska 12,1 10,8 11,3 0,5 -0,8legnicka 13,9 13 13,3 0,3 -0,6

ełcka 17,7 17,1 17,1 0 -0,6warszawska 14,7 13,3 14,2 0,9 -0,5

lubelska 19 17,4 18,6 1,2 -0,4toruńska 16,6 15,5 16,3 0,8 -0,3

zamojska 19,7 17,1 19,5 2,4 -0,2katowicka 20,1 19,5 20 0,5 -0,1radomska 16,1 13,1 16 2,9 -0,1

sosnowiecka 10,7 9,8 11,1 1,3 0,4płocka 11,6 10,2 12,1 1,9 0,5

drohiczyńska 17,8 17,1 18,4 1,3 0,6łódzka 11,4 10,9 12,1 1,2 0,7

łomżyńska 18,2 17,3 19,2 1,9 1kielecka 16,9 15,5 18 2,5 1,1

warszawsko-praska 13,6 14,3 14,9 0,6 1,3kaliska 18,8 18,1 20,1 2 1,3

częstochowska 13,8 14,4 15,5 1,1 1,7łowicka 13,6 13,8 15,4 1,6 1,8

włocławska 11,6 11,2 13,8 2,6 2,2białostocka 16,9 17,9 19,4 1,5 2,5

POLSKA 17,6 15,3 16,7 1,4 -0,9

Zróżnicowanie zmian communicantes w latach 1998 i 2008 w stosunku

do roku 2009

Zróżnicowanie zmian communicantes w latach 1998 i 2008 w stosunku do roku

2009

bezwzględny wzrost w 12 diecezjach

• bezwzględny wzrost communicantes w 12 diecezjach

• wzrost i spadek communicantes w krótkiej i długiej perspektywie czasowej

Jeśli za podstawę ogólnej oceny sytuacji wiary w Polsce przyjąć wskaźnik głęboko wierzących, to ogólnopolskie dane (dla roku 2002 - 19,8%) są prawie o połowę za niskie dla diecezji tarnowskiej (38%) i o połowę za wysokie dla diecezji sandomierskiej (10,1%) czy włocławskiej (11%). Tak więc opisując polską religijność en block można popełniać duże błędy jeśli nie uwzględni się diecezjalnego zróżnicowania zjawisk i procesów religijnych.

Wnioski

Dokonany tu przegląd danych porównawczych dotyczących tylko 2 wymiarów wiary religijnej w Polsce, wskazuje, że

proces jej przemian jest bardzozłożony i zróżnicowany lokalnie. Oczywiste jest, że aby w pełni poznać jej obraz i przyszłość nie wystarczy tych kilka wskaźników, które tu zaprezentowano. Bez dalszych badań i dyskutowania ich wyników nie będziemy w stanie przewidzieć jakie zmiany i barwy wniosą do polskiej religijności bliższe i dalsze lata

o jaki kryzys chodzi ?Wiary? Kościoła: hierarchicznego? wspólnoty?

  Kryzys społeczny to sytuacja skumulowania napięć i konfliktów społecznych, prowadząca do przełomu i poważnych zmian o charakterze systemowym.  Kryzysowi towarzyszą na ogół takie zjawiska,  jak brak stabilizacji, osłabienie więzi międzyludzkich, zachwianie ładu społecznego, osłabienie instytucji kontroli społecznej itp. Kryzys aksjologiczny wiąże się  z zachwianiem społecznego systemu wartości i charakteryzuje się m.in. podważeniem ocen oraz norm moralnych. 

[Słownik Socjologiczny s.104] 

Czy w kontekście ukazanych tu danych uzasadnione są często ogłaszane przez media enigmatyczne stwierdzenia o kryzysie, który dotknął wiarę i Kościół w Polsce. Wydaje się, ze każdy który taki pogląd zgłasza powinien dokładniej sprecyzować :

Powinien tez rozpocząć o definicji kryzysu