CHUYÊN ĐỀ 4:

Tìm hiểu việc sử dụng chất kích thích sinh trưởng trong nông nghiệp

Clenbuterol

Danh pháp: 4-Amino-alpha-[(tert-butylamino)methyl]-3,5-dichlorobenzyl alcohol hydrochloride (IUPAC)

Cấu trúc:

Cấu tạo phân tử: C12H9OCL3

Trọng lượng phân tử: 313.65

Nhiệt độ nóng chảy: 174 – 175.5ºC

Hình dạng: bột tinh thể nhỏ không màu

Tính tan: tan nhiều trong nước và rượu, ít tan trong Chloroform, không tan trong Benzen.

Clenbuterol là một chất thuộc nhóm Beta agonist có tác dụng giãn phế quản, giãn cơ trơn ở cuống phổi (được sử dụng để điều trị bệnh về phổi), điều khiển các chất dinh dưỡng hướng tới mô cơ, tăng sinh quá trình tổng hợp protein để tích lũy nạc và giảm tích lũy mỡ trong cơ thể.

Trong mạch máu: Clenbuterol kết hợp với Gs-protein làm tăng hoạt động cAMP, cAMP làm hoạt động cAMP-dependent protein kinase (PK-A) dẫn đến lượng Ca++ đi vào tế bào tăng lên ảnh hưởng đến màng cơ tim, làm tăng nhịp tim

Trong phổi: Clenbuterol được hoạt hóa ở phế nang, Clenbuterol làm tăng sự hoạt hóa glycogen ở gan và tụy, ảnh hưởng tới glucose trong huyết tương.

Trong thận: Clenbuterol kích thích tạo ra aldosterone ở vỏ thượng thận

Trong một thí nghiệm trên gia súc, khi được cho uống, tiêm bắp và tiêm ven bằng 14C-clenbuterol thì có sự đào thải qua nước tiểu (50 – 80% của liều sử dụng); qua phân (5 – 30% của liều sử dụng). Có sự đào thải qua sữa (0.9 -3% liều sử dụng) một cách điều đặng sau khi sử dụng 4 đến 15 ngày

Nhưng sự chưa tiêu hóa hết của các chất này trong các sản phẩm chăn nuôi gây những rối loạn chức năng tim và phổi như tim đạp nhanh, run cơ, đau đầu, buồn nôn...

Ngoài ảnh hưởng nói trên, chưa có tài liệu khoa học nào nói chất Clenbuterol cũng như dư lượng của chúng trong sản phẩm chăn nuôi gây ung thư cho người. Clenbuterol bị cấm sử dụng trên toàn thế giới.

• Tác hại đối với người sử dụng:Những năm cuối của thập kỷ 1980 và

thập kỷ 1990, người ta phát hiện ra sự tồn dư Clenbuterol trong thịt và phủ tạng, đặc biệt là gan, của những thú được nuôi bằng thực phẩm có chứa Clenbuterol đã ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu thụ, đôi khi có thể gây ngộ độc cấp tính. Đã có nhiều báo cáo về các trường hợp ngộ độc trên người sau khi tiêu thụ gan kể cả thịt nhiễm các chất tồn dư như Clenbuterol

Năm 1995, ở Italy có 16 người ngộ độc sau khi ăn thịt bò chứa Clenbuterol. Trước đó, ở Pháp có 22 bệnh nhân bị run cơ bắp, đau đầu, tim đập nhanh trong cùng một ngày sau khi ăn thịt bê chứa chất này. Trung Quốc cũng đã có hàng nghìn người dân ngộ độc vì Clenbuterol.

Trong một trường hợp ngộ độc trên người do ăn phải gan bê có tồn dư Clenbuterol (nồng độ 500ppb) tại Tây Ban Nha vào năm 1997, bác sỹ Bilbao Gary và các cộng sự thuộc bệnh viện Mostoles, Madrid, đã ghi nhận sau khi ăn phải gan bê bệnh nhân xuất hện các triệu chứng như run cơ, tim đập nhanh, khó thở, hồi hộp, choáng váng, căng thẳng thần kinh, buồn nôn và đôi khi ngứa. Thời gian xuất hiện triệu chứng tùy bệnh nhân, từ 30 phút đến 2 giờ. Sau 72 giờ thì đa số các bệnh nhân không còn các triệu chứng trên. Một số còn các triệu chứng nhẹ như nhức đầu, đau cơ, mệt mỏi và kém ăn.

Theo báo cáo của một bác sỹ thuộc Trung Tâm Phân Tích Độc Chất Thú Y Lyons ở miền nam nước Pháp, những người ăn phải thực phẩm có chứa Clenbuterol thường xuất hiện các triệu chứng ngộ độc trong thời giantừ 30 đến 360 phút, trung bình khoảng 101 phút. Thời gian xuất hiện triệu chứng không phụ thuộc vào tuổi tác và giới tính.

Chính vì những hậu quả không mong muốn trên, hiện nay Mỹ, Canada và các nước thuộc Liên Minh Âu châu cấm sử dụng Clenbuterol.

Ở Việt nam, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cũng đã ra quyết định số 54/2002/QĐ-BNN, ngày 20 tháng 06 năm 2002, cấm sử dụng Clenbuterol trong sản phẩm chăn nuôi.

• Tình hình sử dụng:Lạng Sơn - một trong những địa phương được

cảnh báo về tình trạng thuốc tăng trọng nhập lậu từ Trung Quốc. Các loại thuốc tăng trọng mang nhiều tên khác nhau như: "Bạch nhật đại", "Khai vị" "Tăng gia phức đại"…

Gói "Bạch nhật đại" quảng cáo: "Lợn trên 15kg sử dụng thức ăn này trong vòng 3 tháng có thể tăng cân lên 100kg. Còn nếu sử dụng hỗn hợp nhiều loại thức ăn của hãng này thì từ 10-15 ngày đã có thể xuất chuồng".

Theo PGS.TS Lã Văn Kính, Phó viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, từ tháng 6/2006 đến nay, số mẫu thức ăn chăn nuôi (TĂCN) của Cục Chăn nuôi, 12 tỉnh thành và các công ty chế biến TĂCN đã gửi về phân tích là 428 mẫu. Qua kết quả phân tích cho thấy có 47 mẫu dương tính, chiếm tỉ lệ 10,98%. Hầu hết các mẫu dương tính với Beta-Agonist là thức ăn cho lợn (96,5%) mà nhiều nhất là ở lợn thịt, chỉ có 3,5% là thức ăn dùng cho gà.

Ông cho biết: kết quả phân tích định lượng cho thấy hàm lượng Clenbuterol trung bình trong TĂCN là khá cao (124,82 ppb), trong đó có tới 34,5% số mẫu dương tính có hàm lượng trên 235 ppb.

Ông khẳng định rằng: “hóc môn thuộc nhóm Beta-Agonist đã và đang được sử dụng trong TĂCN lợn là khá phổ biến tại khu vực phía Nam, gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng”.

Điều 27 của Nghị định 15-CP là "Khi sản phẩm TĂCN không đạt tiêu chuẩn chất lượng thì cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền đình chỉ xuất xưởng, đình chỉ tiêu thụ sản phẩm. TĂCN không đảm bảo an toàn cho vật nuôi thì bị thu hồi và thông báo trên các phương tiên thông tin đại chúng"

Tiêu chuẩn quốc tế Codex áp dụng cho thận bò, ngựa là 0,6 ppb Clenbuterol

ở Mỹ, Cơ quan thuốc và thực phẩm FDA và FSIS (Food Safety and Inspection Service) thuộc Bộ nông nghiệp Mỹ, cho là Clenbuterol hoàn toàn có thể gây chết nếu người ăn phải thịt ngộ độc vốn nhạy cảm hay đang được trị liệu bằng một loại thuốc có tác dụng tương tự. FDA cũng công bố khả năng gây tác hại cho hệ tim mạch khi vào cơ thể bằng đường tiêu hóa hơn là đường hít. Từ mùa thu năm 2006, clenbuterol đã bị Cơ quan thuốc và thực phẩm Mỹ cấm sử dụng kể cả trong điều trị cho người.

Kinh nghiệm ghi nhận của FSIS: để có thể cấm sử dụng clenbuterol một cách hiệu quả trong chăn nuôi, người ta đã phải tổ chức tập huấn cho người chăn nuôi, cho các nông dân… chứ không chỉ đơn thuần đưa ra lệnh cấm trên giấy

Cần tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và xử lý nghiêm những vi phạm trong việc nhập khẩu, sản xuất, buôn bán các loại hóa dược có tác dụng kích thích, các cơ sở sản xuất thức ăn, chế phẩm dạng dinh dưỡng bổ sung nhằm ngăn chặn từ đầu mối chế biến; kế đến là mở rộng công tác thông tin tuyên truyền, hướng dẫn cho mọi nhà chăn nuôi hiểu rõ những tác hại của việc sử dụng không đúng đắn các chất kích thích ; trên cơ sở đó cộng đồng xã hội sẽ góp phần tích cực vào việc sản xuất sản phẩm chăn nuôi sạch, an toàn.

• Tài liệu tham khảo:

- Steroid.com

- www.fao.org

- Báo điện tử: Vietnamnet, tuoitre …

- Tạp chí Kiến thức chăn nuôi, số 1 năm 2007

- beta-agonists.mht

Sinh viên thực hiện: NGUYỄN HỮU PHÚ

MSSV: 06111047

Lớp: DH06TY