ផផនការយទធសាសតរ រាបរយៈពពល ៥ ឆន ា ចាបពថងៃទ០១ ផែមករា ឆន ា២០១៦ ដល ថងៃទ៣១ ផែធន ឆន ា២០២០

(ែលមសារពខេប)

i

អាពមជឈមណឌ លទធមនសកមពជា មជឈមណឍ លសទនមនសសកមពជា (“ម.ស.ម.ក”) គជាអងគការមនមមនរដឋឌ ភបាល ឯករាជយ មនចលបកស

សមពននមដលធវើការធដើមផើធលើកកមពសនងការពារលទនរបជាបធេយយ នងការធោរពសទនមនសស ជាពធសសសទនពលរដឌនងសទននធោបាយធៅទទាងរពះរាជាណាចរកកមពជា(“កមពជា”)។

អាពផផនការយទធសាសតរ នខែលមសារពខេប

ខលមសារសធងេបធនះធលើកធ ើងនវធាេផសាសាខានៗអាពើមផនការយទនសាសតសថរបសម.ស.ម.ក សរាបរយៈធពល ៥ ឆប ា ចាបពើថងងទើ០១ មខមករា ឆប ា២០១៦ ដលថងងទើ៣១ មខប ឆប ា២០២០ (“មផនការយទនសាសតសថ”)។ មផនការយទនសាសតសថធនះ ធោលបាណងដឋកធចញនវទសធៅសរាបម.ស.ម.ក អនវេថធៅកបងរយៈធពល៥ ឆប ាគឆប ា២០១៦~២០២០ ធដើមផើសធរមចនវទសសនៈវសយ ទទលធជាគជយកបងធបសកកមម នងធោលបាណងរបសម.ស.ម.ក។ ដាធណើ រការពាកពននកបងការធរៀបចាមផនការយទនសាសតសថធនះរេវបានគសបញជជ កលមអេបមនទមធទៀេធៅមផបកទើ២ សថើពើវ ើសាសតសថថនមផនការយទនសាសតសថធនះ។ ការវវឌណមយចាននទាងកតតថ ខាងធរៅនងខាងកបងធកើេធ ើងមនធទៀងទេមដលមនអាចពាករណបានធៅកមពជា ដធចបះមផនការយទនសាសតសថធនះ ជាមគគធទសកមដលអាចបេមបនបាន ជាជាងលកេខណឍ ។ បមនថ តតមអវើមដលានមផនការយទនសាសតសថធនះនងជាមគគធទសករងាាសរាបម.ស.ម.ក កបងរយៈធពល ៥ ឆប ាខាងមខធទៀេកបងការធលើកកមពសធោលការណេាល ភាពនងគណធនយយភាព។ ការរេេពនេយនងវាយេថមលពាកកណាថ លអាណេថ ធលើលទនផលថនការអនវេថមផនការយទនសាសតសថធនះនងធវើធ ើងធៅចធ ល ះមខកញជដ នងមខវចឆកា ឆប ា២០១៨ ប ធ បពើការធបាះធឆប េថនប កជាេកបងមខកកកដឋ ឆប ា២០១៨ ធដើមផើផថលនវកាលានវេថភាពដសមរសបកបងការពចារណាធៅធលើមផនការយទនសាសតសថធនះថនធេើពេជាអាចឆលះបញជច ាងពើេរមវការនងធោលបាណង យទនសាសតសថ ម.ស.ម.ក ករមេណា នងវាយេថមលពើការមរបរបលបរោកាសនធោបាយនងសទនមនសសធៅកមពជា ជាមផបកថនដាធណើ រការធះ។ ប ធ បពើការពនេយវាយេថមលធៅពាកកណាថ លអាណេថ យទនសាសតសថធនះអាចនងានការមកមរបធដើមផើឆលះបញជច ាងនងការវាយេថមល ។

ាណរ នខមតពលើយតប របសនធបើអបកានសាណរឬរេវការពេានបមនទមអាពើខលមសារសធងេបធនះ ឬរបសនធបើានបាណងផថល

មេធោបល សមធផញើអើមមលមកកានម.ស.ម.ក តតមរយៈ info@cchrcambodia.org ២០១៥

ម. .ម.ក ផធះធលខ៧៩៨ ផលវធលខ៩៩ សងកក េបងរេមបក ខណឍ ចាការមន រាជធានើភបាធពញ របធទសកមពជា

ii

ាតកា

អាពើមជឈមណឍ លសទនមនសសកមពជា ................................................................................................. i អាពើមផនការយទនសាសតសថ នងខលមសារសធងេប ...................................................................................... i នយមនយ នងពាកយបារពញ ......................................................................................................... iii ១. មជឈមណឍ លសទនមនសសកមពជា ................................................................................................ 1 ១.១ ទដឌភាពទធៅ ................................................................................................................. 1 ១.២ ធសចកថើសធងេបអាពើអភបាលកចច .......................................................................................... 2 ១.៣ ទសសនៈវសយ ............................................................................................................... 3 ១.៤ នមេថរប ........................................................................................................................ 3 ១.៥ ធបសកកមម .................................................................................................................... 3 ១.៦ ទសធៅ ....................................................................................................................... 3 ១.៧ ធោលបាណង ................................................................................................................. 4 ១.៨ គណេថមល ..................................................................................................................... 5 ២. ចាណចខាល ាង ចាណចធខោយ ឱកាស នងការគារាមកាមែងសរាប ម.ស.ម.ក ...................................... 6 ២.១ ចាណចខាល ាងជាអាទភាព ................................................................................................... 7 ២.២ ចាណចធខោយជាចមផង ................................................................................................... 7 ២.៣ ឱកាសជាអាទភាព ......................................................................................................... 8 ២.៤ ការគារាមកាមែងជាអាទភាព .............................................................................................. 8 ៣. វសយការងករសបល ................................................................................................................ 9 ៣.១ ការការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ន ............................................................................................. 9 ៣.២ កាមណទរមងរបពននយេថ ម នងចាប ................................................................................ 11 ៣.៣ សមភាព នងការធរ ើសធអើង ...............................................................................................13 ៣.៤ គធរាងរកចចនងសទនមនសស ..........................................................................................15 ៣.៥ ការចលរម សទន នងកាមណទរមងមផបកនធោបាយ................................................................. 17 ៣.៦ ការរសាវរជាវ ការេសមេ នងធោលនធោបាយធផសងៗធទៀេ .................................................. 18 ៤. យទនសាសតសថសរាបឆប ា២០១៦-២០២០ ................................................................................... 18 ៥. ធសចកថើសនបដឋឌ ន មផនការយទនសាសតសថអទភាពទាងរបាា ................................................................. 22

iii

នយមនយ នខពាកយបារពញ គ..ស គធរាងរកចចនងសទនមនសស

កមពជា រពះរាជាណាចរកកមពជា

ម.ស.ម.ក មជឈមណឍ លសទនមនសសកមពជា

វ.ក.ស វសយការងករសបល

សងគមសើវល អងគការសងគមសើវល

អ.ស.ម អបកការពារសទនមនសស

អាយសើើ ពេាន ទរគមគមន នងបធចចកវទា

អាយែវច អងគការផលល សបថរធសរ ើភាពបធចចញមេអនថរជាេ ក.ប.យ.ច កាមណទរមងរបពននយេថម នងចាប

រកា រកាមខមរ

ចាបសាគម អងគការ ចាបសថើពើសាគម នងអងគការមនមមនរដឋឌ ភបាល

រកមអបករសលាញធភទដចោប

សតសថើរសឡាញសតសថើ បរសរសឡាញបរស អបករសឡាញធភទទាងពើរ អបកបថរធភទ អនថរធភទ នងធវៀ

អងគការ អងគការមនមមនរដឋឌ ភបាល

PESTLE ទដឌភាពនធោបាយ ធសដឌកចច សងគម បធចចកវទា ចាប នងបរសាទ ន

ក.ស.ម ការការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ន

RFSU សាគមអបរ ាអាពើផលវធភទរបសរបធទសសយមអេ

រដឋឌ ភបាល រាជរដឋឌ ភបាលកមពជា

សទនហាប ជាទើកមនលងសរាបនសសេវយធកមងកមពជា នងសកមមជនមកជបជាោប បធងកើេទាកទានងោប ពរងើកបណាថ ញ មចករ ាមលក នងជមជកអាពើបញជា សទនមនសស ពភាកោពើរបធានបទ មចករ ាមលកពេាន ធរៀបចាមផនការ ផថចធផថើមគានេ នងសកមមភាពរមោប រពមទាងលាែធៅធលើអើនណេកបងបាណងធដើមផើធលើកកមពសធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ នងសទនបធចចកវទា។

iv

សជើ អេថសញជដ ណធយនឌរ/ការបងកា ញនវទាធធយនឌរ

មផនការយទនសាសតសថ មផនការយទនសាសតសថសរាបរយៈធពលពើថងងទើ ០១ មខមករា ឆប ា២០១៦~៣១ មខប ឆប ា២០២០ (រយៈធពលរបាាឆប ា)

SWOT ចាណចខាល ាង ចាណចធខោយ ឱកាស នងការគារាមកាមែង

អ.ស.ប អងគការសែរបជាជាេ

វ ើ.អ.ឌើ សធមលងរបជាបធេយយ

សមចាណាាថនវាកយសពធឬពាកយបារពញមដលបានពនយលកបងនយមនយខាងធលើនងតតរាងពាកយបារពញរេវបានពនយលជាងមើមឋងធទៀេកបងការធរបើរបាសដាបងថនពាកយទាងធះធៅកបងខលមសារសធងេបធនះ។

1

១. មជឈមណឌ លទធមនសកមពជា

១ .១ ទដទពពទពទ

មជឈមណឍ លសទនមនសសកមពជា (“ម.ស.ម.ក”) គជាអងគការឯករាជយ មនចលបកសសមពននមដលធវើការធដើមផើធលើកកមពសនងការពារលទនរបជាបធេយយ នងការធោរពសទនមនសស ជាពធសសសទនពលរដឌនងសទននធោបាយធៅកមពជា។ ម.ស.ម.ក ពរងងសទនអាណាចដលសងគមសើវលធដើមផើទមទរសទនរបសខលននងទមទរឱយានការផលល សបថរនងតតមរយៈការរសាវរជាវនងការវភាគសើជធរៅ តតមការផថចធផថើមឱយានការផលល សបឋរធោលនធោបាយនងការេសមេ។1 ម.ស.ម.ក សាជកថនថដគសនធ អនថរជាេធដើមផើធសរ ើភាពបធចចញមេ (អាយែវក) មដលជាបណាឋ ញសកលថនធសរ ើភាពខាងបធចចញមេ ជាសាជកថនអងគការពភពធលាករបឆាងនងអាធពើទរណកមម (OMCT) សមពននពភពធលាកធដើមផើការចលរមរបសរបជាពលរដឌ ងសមពននសារពេានអាសើអាធគបយ (SEAPA) នងជាសាជកថនសមពននពភពធលាកធដើមផើការចលរមរបសរបជាពលរដឌ។

ម.ស.ម.ក បាននងកាពងធវើការងករធលើកកមពសនងការពារសទនមនសសធៅកមពជា ជាពធសសសទនពលរដឌនងសទននធោបាយចាបតតាងពើមខវចឆកា ឆប ា២០០២ ។ ម.ស.ម.ក គជាអងគការ ងមដលផថចធផថើមឱយានកមមវ ើធវទកាសាធារណៈធៅកមពជា ធដឋយធបើកឱកាសដលសាធារណជនធរៀនសរេនងសរសាណរពាកពននសទននងលទនរបជាបធេយយទធៅ រពមទាងបណថ ះបណាថ លពលរដឌអាពើសទនមនសសនងការេសមេ នងការចងរកងឯកសារ។ ធវទកាសាធារណៈទាងធនះរេវបានផសពវផោយធៅធលើវទយសធមលងរបជាបធេយយ (“វ ើ.អ.ឌើ”) មដល ម.ស.ម.ក បានបធងកើេកមមវ ើវទយធនះធ ើងធៅឆប ា២០០៣។ កបងមខមង ឆប ា២០០៧ មជឈមណឍ លធដើមផើរបពននផសពវផោយឯករាជយរេវបានបធងកើេធ ើងធដើមផើដាធណើ រការវ ើ.អ.ឌើជាសាទ នើយវទយឯករាជយ។

ចាបតតាងពើធពលធះមក ម.ស.ម.ក បានពរងើកវសាលភាពការងករនងកមមវ ើទាងធះរគប ដណថ បធលើវសយសាខានៗជាធរចើនរមាន សទនដើលើ នធានមមជាេ ធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេ ការរបមលផថ ា នងខាងការបធងកើេសាគម របពននយេថម អបកការពារសទនមនសស បធចចកវទា គមគមន ងពេាន រកចចនងសទនមនសស សទនសតសថើនងការចលរមរបសសតសថើកបងវសយនធោបាយ រពមទាងការការពារសទនរបសសតសថើរសឡាញសតសថើ បរសរសឡាញបរស អបករសឡាញធភទទាងពើរ អបកបថរធភទ អនថរធភទ នងអ ទ (“រកមអបករសលាញធភទដចោប ”)។ គធរាងរបស ម.ស.ម.ក ធពលបចចបផនបានសកមមភាពការងករខសៗោប នងគធរាងខលះានទាកទានងោប ធែើយសពវថងងធនះ ម.ស.ម.ក បានចាបធផថើម នេយគធរាងនងកមមវ ើធដើមផើ

1 សមអានបមនទមអាពើការងកររបសម.ស.ម.ក តតមរយៈ

http://www.cchrcambodia.org/index_old.php?url=aboutus/aboutus.php&id=2&lang=eng។

2

ធវើឱយធរបើរបាសសកាថ នពលរបសខលនតតមរយៈការធផលថ េការងករធលើចាណចសាខានៗមយចាននរមាន ធសរ ើភាពមលដឋឌ ន កាមណទរមងរបពននយេថម រកចចនងសទនមនសស សមភាព នងការធរ ើសធអើង។ ១.២ ពចករ ពខេបអាពអភបាលកចច

ម.ស.ម.ក រេវបានបធងកើេធ ើងកបងឆប ា២០០២ ធដឋយធលាក កម សខា មដលធលាកបានបធរមើការងករជាសាជករដឌសភាពើឆប ា១៩៩៣ ដលឆប ា១៩៩៨ ជាសាជករពទនសភាពើឆប ា១៩៩៩ ដលឆប ា២០០២ ជារបធានគណបកសសទនមនសសពើឆប ា២០០៧ ជាអនរបធានគណបកសសធសតងកគ ះជាេកមពជាពើឆប ា២០១២ រែេមកទលបចចបផនប នងជាអេើេអនរបធានរដឌសភាពើឆប ា២០១៤ នង២០១៥។ ម.ស.ម.ក បានចះបចជ ើជាផលវការជាមយរកសងមហាថផធកបងមខេលា ឆប ា២០០២ នងចាបបានដាធណើ រការធៅថងងទើ១២ មខវចឆកា ឆប ា២០០២ កបងទសធៅធលើកកមពសនងការពារលទនរបជាបធេយយនងធោរពសទនមនសសធៅកមពជា។2 ចាបតតាងពើធពលធះមក ម.ស.ម.ក រេវបានរគបរគងធដឋយរកមរបកោភបាលមដលចលរមធដឋយឆនធៈកបងបពវធែេសទនមនសសធៅកមពជា។

កបងអា ងធពលការរគបរគងរបសធលាក កម សខា ម.ស.ម.ក រេវបានធគសាគ លធដឋយសារបានធរៀបចាធវទកាសាធារណៈធៅទទាងរបធទសកមពជា។ ធវទការទាងធះកាល យជាគធរាងដសាខានថនកមមវ ើពរងងសទនអាណាចដលសែគមនរបសម.ស.ម.ក ។ កបងមខប ឆប ា២០០៦ ធលាក កម សខា នងថនប កដកាសងគម សើវលធផសងធទៀេរេវបានចាបខលននងដឋកពនន ោរពើបទបរហារធករ ថ ធលើរាជរដឋឌ ភបាលកមពជា(“រដឋឌ ភបាល”)។ អបកទាងធះរេវបានធដឋះមលងវញប ធ បពើយទនការមយដកាធដឋយធលាក អ វ ើរៈ មដលជារបធានជានប ធ បរបស ម.ស.ម.ក ។

ចាបតតាងពើមខធមសា ឆប ា២០០៧ ដលមខប ឆប ា២០១៣ ធលាក អ វ ើរៈ បានកាល យជារបធាន ម.ស.ម.ក។ ធលាកគជាសាទ បនកសមពននភាពធដើមផើធសរ ើភាពបធចចញមេធៅកមពជា ធែើយកបងឆប ា២០០៧ ធលាកបានទទលរងកវ នសទនមនសសរ ើបក (Reebok) ធដឋយសារយទនការមនដាបងរបសធលាកទមទរឱយានការធដឋះមលងធលាក កម សខា អេើេរបធានម.ស.ម.ក នងអបកធផសងធទៀេពើពនន ោរ នងការដកការបរហារធករ ថ ពើបទធលមើសរពែមទណឍ ធៅកមពជា។3 កបងមខមករារែេដលមខប ឆប ា២០១៤ ធលាកបានធវើជារបធានរកមរបកោភបាលកបងអា ងអនថរកាលធផធរេាមណងដលអបករសើ ចក សភាព មដលជាអបកសរធសរបលកសតសថើដធលចធធាល មយរប នងជាសកមមជនការពារសទនមនសស នងលទនរបជាបធេយយមដលរេវបានមេងតតាងជាយការបេបេថ នងទទលេទើដកាការងកររបចាាថងងធៅ ម.ស.ម.ក។ ប ធ បមក ធលាក អ វ ើរៈ បានលាមលងេាមណងពើរកមរបកោភបាលកបងមខប ឆប ា២០១៤។ កបងមជាសកមមជនេសមេមផបកសទនមនសសដធលចធធាល កបងរបធទស ការងកររបសអបក

2 លខេទទលសាគ លការចះបចជ ើរបសរកសងមហាថផធ (ថងងទើ០៣ មខេលា ឆប ា២០០២ អាចមសវងរកបានតតមរយៈ http://www.cchrcambodia.org/resource/eng/registration_eng.pdf។ 3 ធលាក អ វ ើរៈ អបកទទលរងកវ ន “ធយើងពាោមផលល សបថរចាប” ការផថចធផថើមរងកវ នសទនមនសស រ ើបក ឆប ា២០០៧ ៖ អាចមសវងរកបានតតមរយៈ http://www.reebok.com/Static/global/initiatives/rights/awards/recipients/virak.html។

3

រសើ ចក សភាព បានទទលសាគ លពើរបធាបេើសែរដឌអារមក ធលាក បារាក អបាា4រពមទាងានការទទលសាគ លពើសងគមសើវល នងរបជាពលរដឌកមពជាទធៅ។

ម.ស.ម.ក ានរចសមពននរគបរគងធដឋយធោងធៅតតមលកេនថកៈរបសសាទ បន។ ម.ស.ម.ក ានរកមរបកោភបាល នងរកមរបកោធោបល មដលសាជករកមសទនមេជាបចដវនថមដលានឆនធៈមះមេកបងបពវធែេសទនមនសស នងជយរទរទងធបសកកមមការងកររបស ម.ស.ម.ក។ ម.ស.ម.ក រេវបានរគបរគងរបចាាថងងធដឋយ គណៈកាម ការរគបរគងធរកាមការដការបសអបករសើ ចក សភាព យការបេបេថ។

១.៣ ទសនៈវយ

ទសសនៈវសយរបសធយើងគកមពជាោម នអាធពើែងោ មដលរបជាពលរដឌទទលបានសទនមលដឋឌ ន ានសទនធសមើោប នងរេវបានផថលសទនចលរមកបងលទនរបជាបធេយយ របជាពលរដឌទាងអសសទេធៅធរកាមនើេរដឌនងោម ននទណឍ ភាព ពលរដឌរគបរបរេវបានផថលសទនអាណាចឱយចលរមធដឋយធពញធលញកបងដាធណើ រការលទនរបជាបធេយយ ធែើយអាចទទលបានការមចករ ាមលកផលរបធោជនពើការអភវឌណរបធទសកមពជា។

១.៤ នមតររប

របសញជដ សាគ លរបស ម.ស.ម.ក គ របសេវសាល បពណសកាពងធែើរបាមបកធចញពើរងវងមលពណថផធធមមដលាននយថនគជាការទមទរធសរ ើភាពធៅកមពជា។5

១.៥ ពបកកមម

ម.ស.ម.ក ធវើការងករធដើមផើធលើកកមពស ការពារនងធោរពសទនមនសសនងលទនរបជាបធេយយជាពធសស សទនពលរដឌ នងសទននធោបាយធដើមផើ ាមកនវផលរបធោជនជនដលរបជាពលរដឌរគបរបធៅកមពជា។

១.៦ ទ ពៅ

ទសធៅរបស ម.ស.ម.ក បងកា ញលទនផលមដលសមលងធឆព ះធៅដលការសធរមចការងករែសពើរយៈធពលយរអមងវងរែេដលរយៈធពលថនមផនការយទនសាសតសថធនះធៅធទៀេ។ ធោលបាណងធៅមផបក ១.៧ ខាងធរកាមធលើកបងកា ញពើធោលបាណងមដល ម.ស.ម.ក ចងសធរមចឱយបានធៅរយៈធពលថនមផនការយទនសាសតសថធនះ។ ទសធៅរបស ម.ស.ម.ក ឆលះបញជច ាងពើធោលបាណងរបស ម.ស.ម.ក ានដចខាងធរកាម ៖ ១. ការធលើកកមពស នងការការពារសទនមនសសធៅរគបទដឌភាពធៅកមពជា

4 ធគែទាពរធសេវានសែរដឌអាធមរក ការោលយធលខាការទទលបនធកសារពេាន សនធរកថនរបសរបធាបេើធៅកមមវ ើផថចធផថើមសាកលគលើនេន ធៅថងងទើ២៣ មខវចឆកា ឆប ា២០១៤ អាចមសវងរកបានតតមរយៈ ៖ https://www.whitehouse.gov/the-press-

office/2014/09/23/remarks-president-clinton-global-initiative។ 5 សមធមើលធលើគរមបធៅទាពរមខថនមផនការយទនសាសតសថធនះ។

4

២. ការផលល សបថរទាងរសងនវវបផមមនធអើធពើចាធពាះការរ ាធលាភបាពានសទនមនសស នង/ឬទទលយក បញជា សទនមនសសទាងធះ

៣. ធោរពដលធសរ ើភាពជាមលដឋឌ ន រមានធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេ នងសទនបធចចកវទា ៤. យេថមសរាបជនរងធរោះធដឋយសារការរ ាធលាភសទនមនសសមដលជានាជរមះពើសាណាកេលាការធពញសមេទភាព នងឯករាជយ ៥. ឧេឋមភាពថននើេរដឌ នងោម ននទណឍ ភាពចាធពាះអបករ ាធលាភបាពានសទនមនសស

៦. ោម នការធរ ើសធអើងរគបទរមងទាងអស នងានសមភាពដលរកមជនងកយរងធរោះ ៧. សធរមចបាននវធសរ ើភាព លទនរបជាបធេយយ នងការចលរមមផបកនធោបាយសរាបរបជាពលរដឌរគបរប ជាពធសសរាបសតសថើ ៨. មនសសធកមងជានធរកាយមដលបានចលរមធដឋយធពញធលញ ានការយលដង នងយលរជេរជាបអាពើសទនមនសស ៩. ការផថលសទនអាណាចធពញធលញដលសែគមន នងរកមងកយរងធរោះទាងអសធដើមផើេសមេទម ទរសទនរបសខលន ១០. ការអភវឌណធសដឌកចចរបកបធដឋយចើរភាពមដលធោរពដលសទនមនសស នងផថលផលរបធោជនដលរបជាពលរដឌរគបរប។

១.៧ ពោលបាណខ

ធោលបាណងរបស ម.ស.ម.ក ធលើកធ ើងនវទសធៅមដលខលនានបាណងធដើមផើសធរមចធៅកបងរយៈធពល ២០១៦~២០២០។ មផនការយទនសាសតសថ នងកាមណសធងេបធនះដឋកធចញនវទសធៅសរាប ម.ស.ម.ក បនថដាធណើ រធឆព ះធៅសធរមចនវធោលបាណងទាងធះ។ ធោលបាណងទាង១០ មដលបានឯកភាពធដឋយគណៈ កាម ការរគបរគង បគគលក រកមរបកោភបាលរបស ម.ស.ម.ក ានដចខាងធរកាម ៖ ១. ផថលមេធោបលរបកបធដឋយធោលការណអាពើសទនមនសស នងធលើកបងកា ញធ ើងនវរបធានបទជាសារ

វនថ នងន ប ការ ២. ធលើកកមពសការយលដងអាពើការរ ាធលាភបាពានសទនមនសសធៅកមពជា នងទបសាក េអបករ ាធលាភបាពានសទន

មនសស ៣. ការពារធសរ ើភាពជាមលដឋឌ នរគបោង រមាន ធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេ នងសទនបធចចកវទា ៤. ការេសមេធដើមផើយេថមសរាបជនរងធរោះសទនមនសសតតមរយៈេលាការធពញសមេទភាព នងឯក

រាជយ ៥. ពរងង នើេរដឌ នងរបយទនរបឆាងធៅនងសាទ នភាពថននទណឍ ភាពទាងអស

5

៦. ធថនក លធទសការធរ ើសធអើងរគបទរមងទាងអស នងោារទោងធពញទាែងនវសមភាពធពញធលញមផបកសទនមនសស

៧. ធលើកកមពសធសរ ើភាព លទនរបជាបធេយយ នងការចលរមធពញធលញមផបកនធោបាយ ជាពធសសការចលរមរបសសតសថើ

៨. ជារញ នងធលើកទកចេថយវជនកបងការធលើកកមពស ការពារ ធោរព នងធវើការងករមផបកសទនមនសស ៩. ផថលអាណាចដលបគគល សែគមន នងរកមងកយរងធរោះកបងការេសមេធដើមផើសទនរបសខលន ១០. កាេបនទយផលបះពាលអវជជានមផបកសទនមនសស មដលធកើេានកបងការអភវឌណធសដឌកចច។

១.៨ គណតថមល

ម.ស.ម.ក រ ាពងថនបគគលករបសខលននងមចករ ាមលកនវគណេថមលជាកលាកមដលឆលះបញជច ាង នងបាធពញតតមចកេវសយ ធបសកកមម ទសធៅ នងធោលបាណងរបស ម.ស.ម.ក រមានដចខាងធរកាម ៖

សមភាព ~ ធយើងផថលគណេថមលដលការចលរមមបបចរមះ នងការយលដងវបផមធផសងោប សចចភាព ~ ធយើងផថលេថមលដលភាពមនលធមអៀង នងភាពធសាម ះរេងរសបតតមធោលការណ សចរេភាព ~ ធយើងផថលេថមលដលភាពធសាម ះរេង នងការធបឋជាញ ចេថ េាល ភាព ~ ធយើងផថលេថមលដលការធបើកចាែ នងទានលខសរេវ នង ភាពថចបរបឌេ ~ ធយើងផថលេថមលដលគានេថឆបរបឌេងមើ នងដាធណាះរសាយមដលានលកេណៈផលល សបថរ។

6

២. ចាណចខល ាខ ចាណចពែោយ ឱកា នខការគារាមកាផែខរាប ម..ម.ក

កបងបាណងវាយេថមលពើយទនសាសតសថរបធសើរបាផេមដលធវើឱយ ម.ស.ម.ក អាចសធរមចនវចកេវសយធជាគជយកបងធបសកកមម នងសធរមចនវធោលបាណងរបសខលន បគគលក ម.ស.ម.ក បានធវើការវភាគសើជធរៅធៅធលើចាណចសាខានចាននបើោងគ (១) កតតថ ខាងធរៅ ជាពធសសសទនមនសសនងសាទ នភាពនធោបាយធៅកមពជាធពលបចចបផនប នងធៅរយៈធពលពើរបើឆប ាប ធ បធទៀេ (២) អងគការសទនមនសសធៅកមពជា នង (៣) ម.ស.ម.ក មដលជាអងគការមយ។ ធដើមផើធវើការវាយេថមលធៅធលើចាណចទាងធនះ ម.ស.ម.ក វភាគធដឋយធរបើ “SWOT” ធដើមផើពនេយធមើលធៅធលើចាណចខាល ាង ចាណចធខោយ ឱកាស នងការគារាមកាមែង មដលបចចបផនបធនះជាឧបករណធរៀបចាមផនការយទនសាសតសថោងសាមចដធៅតតមវសយ។ ការវភាគអាពើ SWOT ជយអងគការឱយរកធើញបញជារបឈម ទាងកតតថ ខាងកបង នងកតតថ ខាងធរៅ រពមទាងជយឱយសធរមចនវទសធៅយទនសាសតសថរបសពកធគ។ មផបក ៤.១ ថនមផនការយទនសាសតសថធនះបងកា ញពើការវភាគធលើកាលានវេថភាព នងការគារាមកាមែងអាពើកតតថ ខាងធរៅ ចាមណក មផបក ៤.២ នង ៤.៣ ថនមផនការយទនសាសតសថធនះវភាគអាពើ SWOT ជាវញចាណចខាល ាង ចាណចធខោយ ឱកាស នងការគារាមកាមែងធៅធលើអងគការសទនមនសសធៅកមពជា នងសរាប ម.ស.ម.ក។ ការវភាគធលើកតតថ ានដចខាងធរកាម ៖

សាខានខាល ាង សាខានខលះៗ មនសាខាន

របាកជាធកើេធ ើង

/ជាទធៅ

អាទភាពចមផងមផបកការរគបរគង

អាទភាពទើពើរមផបកការរគបរគង មនអាទភាព

អាចធក ើេធ ើង

ខលះ /ជាទធៅ

អាទភាពទើពើរមផបកការរគបរគង អាទភាពទើបើមផបកការរគបរគង មនអាទភាព

ម នធកើេធ ើង/

ម នទធៅ

មនអាទភាព6 មនអាទភាព មនអាទភាព

6 មេោងណាកថើកតតថ កបងមផបកធនះនងអារសយធៅតតម ម.ស.ម.ក របសនធបើអវើៗធផសងធទៀេានការផលល សបថរ ម.ស.ម.ក នងចាបធផថើមចាេទកកតតថ ធះថនជាអាទភាពទើពើរ នងានសកាថ នពល ចមផង អាទភាព នងចាេមចងនធានធៅតតមធះផងមដរ។

7

កបងការកាណេកតតថ ធផសងៗនងរេវបចច លកបងតតរាងវភាគអាពើ SWOT ទាងបើ បគគលក ម.ស.ម.ក បានធរបើរបាសឧបករណវភាគ PESTLE ធដើមផើជាធោលកបងការវភាគ ពកធគបានពចារណាធលើកតតថ ទាងធះថនអាចរេវបានផថលនយមនយោងទលាទលាយមផបក ៖ នធោបាយ ធសដឌកចច សងគម បធចចកវទា ចាប នងមផបកបរសាទន (PESTLE) ។ ធោលបាណងថនការវភាគធលើ PESTLE គធដើមផើផថលនយមនយទលាទលាយ សើជធរៅ នងចាសលាសដលការវភាគ SWOT នងធដើមផើធាថនការវភាគអាពើ SWOT រេវបានធវើធ ើងតតមមបបមផនយទនសាសតសថមដលអាចធវើធៅបាន។ មផបក ២.១ ដល ២.៤ ខាងធរកាមធលើកធ ើងរេមមេអាទភាពមផបកការរគបរគងបឋមតតមរបអបនើមយៗសទេធៅខាងធឆវងថដមផបកខាងធលើធគ ធដឋយសារការមបងមចក នងយទនសាសតសថសបល។ ករណើធនះនងចាាបាចកបងការពនេយធមើលធៅធលើមផនការយទនសាសតសថធពញធលញធដើមផើការវាយេថមលទលាទលាយធៅធលើតតរាងវភាគអាពើ SWOT បានធវើធ ើងធដឋយ ម.ស.ម.ក។

២.១ ចាណចខល ាខជាអាទពព

ជាអងគការឈានមខកបងការធលើកកមពសធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេនងធសរ ើភាពជាមលដឋឌ នធៅកមពជា បធចចញមេធដឋយមនញធញើេ នងរបកបធដឋយធោលការណធលើបញជា រធសើប ឧទែរណ ដចជា ការរបឆាងធៅនងការធរ ើសធអើងធលើជនជាេធវៀេណាមជាធដើម

ការវភាគមផបកចាប នងអបកជាញ ធោលនធោបាយ ការេសមេ ការធបាះពមភផោយតតមរបពននផសពវផោយពេាន ានធឈាម ះធៅធលើបណាឋ ញផសពវផោយពេានកបងរសក នងានទាកទានងលអ ានាច សជានយអនថរជាេ ថដគ នងរបពននផសពវផោយកបងេាបន ានការោារទ នងានទា កទានងលអ ានការចលរមពើយវជន នងសសស នសសេ ានសមេទភាពខពសមផបកពេាន គមគមន បធចចកវទា នងការបសតញជជ បពេាន ភាពរេមរេវតតមចាប ការទទលខសរេវ េាល ភាព គណធនយយភាព ទានកចេថ នងឯករាជយភាព បគគលកខមើឃមម េកបងការងករ ធឈលៀសវាងថវ នងានការធបថជាញ ចេថ

២.២ ចាណចពែោយជាចមបខ

ការរងសាព ធដឋយសារការបាពារបាពាននងអាណាចរដឋឌ ភបាល ានចាណចធខោយខាងយទនសាសតសថមផបកពេាន ទរគមគមន បធចចកវទានងបណាឋ ញផសពវផោយពេានសងគម

ការពងមផអកងវការធលើាច សជានយ េទើនងការរបារសយទកទងខាងកបងមនចាសលាស កងវះការអនវេថជាលកេណៈយទនសាសតសថដចជា ការវាយេថមលពើេរមវការគធរាងនងយទនសាសតសថថរអងកគ សមលន

8

កងវះទនបនយ េធលខ នងសចករសាខានៗពាកពនននងផលបះពាលធលើគធរាងនងបគគលកសបល កងវះការទទលបានពេានបានផលធ លពើកមនលងធកើេធែេ នងរេមរេវ ជាពធសសពេានមកពើេាបនជនបទ។

២.៣ ឱកាជាអាទពព

ការធបាះធឆប េា/សងកក េ ឆប ា២០១៧ នងការធបាះធឆប េថនប កជាេឆប ា២០១៨ ធវើការងករមផបកធលើកកមពសសទននធោបាយ

ការអនមេចាបមដលានលកេណៈរេេផេ ការោារទនងការការពារធលើអបកការពារសទនមនសស លទនភាពខពសមផបកពេាន ទាកទានង បធចចកវទានងការបសតញជជ បពេាន ការចលរមពើយវជន នងសសស នសសេ ាច សជានយអនថរជាេ ថដគ នងការរគបដណថ បធលើបណាថ ញពេានកបងេាបន ការោារទនងការទាកទានងលអ

ការវភាគមផបកចាបនងអបកជាញ ការបធចចញមេធដឋយមនញធញើេ នងរបកបធដឋយធោលការណធលើ បញជា រធសើប ឧទែរណ ដចជា អបកការពារសទនមនសស នងសទនបធចចកវទាជាធដើម។

២.៤ ការគារាមកាផែខជាអាទពព

ការរងសាព ធដឋយសារការបាពារបាពាន នងអាណាចរដឋឌ ភបាល ការអនមេចាបមដលានលកេណៈោបសងកេ ការោារទនងការការពារធលើអបកការពារសទនមនសស ការរេេផេធលើធសរ ើភាពមលដឋឌ ន នងលាែសរាបសងគមសើវល ការបសតងកក បធៅធលើធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ នងសទនបធចចកវទាតតមរយៈចាបសថើពើឧរកដឌកមមតតមរបពននបធចចកវទា

ការពងមផអកងវកាធលើាច សជានយ។

9

៣. វយការងារនល

ម.ស.ម.ក បានកាណេនវវសយការងករសបលរបសខលន មដលជាចាណចរេវអនវេថជាអាទភាពកបងរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប (វសយការងករសបល) ។ ជាមយោប ធនះ ការដឋកធឈាម ះថនវសយការងករសបលធនះរោនមេជាអេទនយពាកយ នងបញជា ចមផងមផបករគបរគងខាងកបងសាទ បន មដលបធងកើេធ ើងធដើមផើពនយលអាពើអេថសញជដ ណរបស ម.ស.ម.ក មដលបានបធងថើេនវវសយការងករសបលរបសខលន ធែើយតតមរយៈធនះជយសរមលធលើដាធណើ រការសាខានៗ ថនការចាេមចងការងករបគគលកកបងកមមវ ើ នងការធសបើសាមលនសរាបកមមវ ើពាកពនន ។ វសយការងករសបលធនះ ឆលះបញជច ាងមនរេមមេធៅធលើធោលបាណងរបស ម.ស.ម.ក បធណាត ះធទ បមនថមងមទាងបចច លធសចកថើសនបដឋឌ នបានមកពើការវភាគអាពើ SWOT ធវើធ ើងធដឋយបគគលករបស ម.ស.ម.ក កបងធះរមាន ៖ (១) គធរាងនើមយៗ (២) ម.ស.ម.ក ជាអងគការមយ (៣) សងគមសើវលធៅកមពជាទាងមល នង (៤) សាទ នភាពសទនមនសសធៅកបងរបធទស។ ធនះកានសារៈសាខានផងមដរចាធពាះការមសវងយលអាពើការងកររបសអងគការមនមមនរដឋឌ ភបាលធផសងៗធទៀេ នងអងគការសងគមសើវលមដលកាពងបាធពញការងករធៅកមពជា ធដើមផើបធចច ៀសការងករជានោប នងការរបកេរបមជងមនចាាបាចធៅធពលបធងកើេនវវសយការងករសបល។ វសយការងករសបលធនះនងរេវបានបធងកើេជា “ កមមវ ើ ” ាៗ ឬជាកមមវ ើប ធ បបនសា ជារចសមពននមយមដលធវើឱយកានមេានភាពបេមបន នងធដើមផើបធងកើននវកចចសែរបេបេថការរវាងកមមវ ើ នងកមមវ ើប ធ បបនសា ។ មាងវញធទៀេ វសយការងករសបលងមើធនះនងធលើកធ ើងនវយទនសាសតសថជាអាទភាពតតមលាដឋបលាធដឋយ ធរៅពើធនះធលើកធ ើងពើនធាន ទាងនធានមផបកងវកា នងនធានមនសស មដលនងរេវធរបើរបាសសរាបវសយការងករសបលមដលានធលើកធ ើងជាបនថប ធ បកបងតតរាង។ វសយការងករសបលទាងធះានដចខាងធរកាម ៖

៣.១ ការការពារពរពពមលដឋទ ន

ធពលបចចបផនបធនះ ម.ស.ម.ក កាពងអនវេថគធរាងការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ន មដលានធោលបាណងការពារ ធលើកកមពស ធោរពដលធសរ ើភាពមលដឋឌ នសាខានៗ ធពាលគ ធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេ នងគានេ ធសរ ើភាពខាងការបធងកើេសាគម នងធសរ ើភាពខាងការជបរបជា។ ម.ស.ម.ក របងមរបងបាធពញការងករធដើមផើធដឋះរសាយការរេេផេធៅធលើសទនធសរ ើភាពមដលកាពងធកើេានធពលបចចបផនប នងការរ ាធលាភធៅធលើធសរ ើភាពមលដឋឌ នមដលបានរបឈមជាខាល ាងធៅធលើអបកការពារសទនមនសស រមាន ធមដកាសែជើព សកមមជនសទនការងករ សកមមជនសែគមន សកមមជនអើនណេ សកមមជននធោបាយ អបកចាប នងអបកសារពេាន រពមទាងអបកេវាធដឋយសនថវ ើ។ ម.ស.ម.ក ធវើការងករការធលើកកមពសនវការយលដងអាពើសាទ នភាពធសរ ើភាពមលដឋឌ នមដលកាពងរងការរ ាធលាភបាពាន កបងបាណងចលរមជាមយអបកសធរមចធោលនធោបាយមផបកកាមណទរមងរបពនន យេថម តតមរយៈការេសមេជាទសនងចាបមដលានលកេណៈរេេផេមដលរេវបានធរបើរបាសរ ាធលាភធៅធលើធសរ ើភាពមលដឋឌ ន ជាពធសសចាបសថើពើសាគមនងអងគការ (“ចាបសាគម អងគការ”) នងចាបសថើពើសែ

10

ជើពមដលនងរេវអនមេធពលខាងមខ នងតតមរយៈបធងកើនការទមទរជាសាធារណៈធដើមផើឱយានការទទលសាគ លពើធសរ ើភាពមលដឋឌ នធៅកបងរបធទសកមពជា។

ការងករការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ នរបស ម.ស.ម.ក រេវបានធគចាេទកថនជា “ការងករសបល” មាងវញធទៀេ ការងករធនះបានធគទទលសាគ លកបងរយៈធពលជាងពើរបើឆប ាកនលងមកធនះ។ ជាការពេណាស ម.ស.ម.ក គជាសាជករបសអងគការអាយែវច មដលជាបណាថ ញសាកលានទសធៅការពារ នងធលើកកមពសធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេ ធែើយ ម.ស.ម.ក បានជយអងគការអាយែវចធរៀបចាសនបសើទ IFEX របចាាឆប ាកាលពើឆប ា២០១៣ កបងរាជធានើភបាធពញ។ តតមរយៈបទពធសានធពលបចចបផនបរបសខលន នងធដឋយានការយលចាសពើេរមវការមផបកការងករធនះកបងបរោកាសនធោបាយ នងសទនមនសសធពលបចចបផនបធៅកមពជា ម.ស.ម.ក នងបធងកើេការងករមផបកការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ នជាការងករអាទភាពចមផងរបសខលន ធរពាះដចធនះរេវធរបើរបាសនធានធរចើនបាផេធៅកបងការងករធនះ។ មេោងណា ធៅរយៈធពលជាងរបាាឆប ាប ធ ប គធរាងការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ នរបស ម.ស.ម.ក នងរេវពរងើកធៅជាកមមវ ើកានមេាតតមលទនភាពមដលអាចធវើធៅបាន មដលឆលះបញជច ាងពើសាទ នភាពមដល ម.ស.ម.ក អាចសរមបខលនធៅនងការងករធនះ។ កមមវ ើការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ននងបាធពញការងកររបសខលនកបងបរបទមដលលាែសរាបអងគការសងគមសើវលធៅកមពជាកាពងមេរមេចធដឋយធផលថ េសាខានធៅធលើការងករបចចបផនបរបសខលនជាបនថធដើមផើេសមេទមទរសទនធសរ ើភាពមលដឋឌ នរបសរបជាពលរដឌ។

បមនថធទះជាោងណា កមមវ ើប ធ បបនសាេចៗ ឬគធរាងមយចានននងសទេធៅធរកាមកមមវ ើធនះ។ កមមវ ើប ធ បបនសា ឬកមមវ ើនើមយ អាចនងរេវរគបរគងធដឋយមសតនថើគធរាងាប កៗ មដលអនវេថគធរាងធដឋយខលនឯង នងជយោារទការងករបមនទមដលកមមវ ើការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ន។ កមមវ ើទាងធះរមាន (១) យនថការការពារអបកការពារសទនមនសស នងមលនមដលានធោលបាណងផថលជានយមផបកចាប ែរចដវេទ សាភ រៈ ថនប ាពាបាល ឬជានយផលវចេថដលអបកការពារសទនមនសសតតមការចាាបាចកបងធោលបាណងជយពកធគអនវេថនវការងករសទនមនសសមដលរេមរេវតតមចាប នងរបកបធដឋយគណេថមល (២) យនថការការពាររបហាករបមែលមដលធផលថ េសាខានទាងរសងធៅធលើអបកការពារសទនមនសសជាសតសថើ នងការគារាមកាមែងជាកមសថងមដលពកធគរបឈម ានដចជា ការបាពារបាពាន នងការរ ាធលាភផលវធភទ ការធរ ើសធអើងធយនឌរ (ជាកមសថង ម.ស.ម.ក កាពងអនវេថគធរាងមយដចការបញជជ កធនះរចមកធែើយ) នង (៣) គធរាងមយមដលធផលថ េធៅធលើសទនបធចចកវទា នងធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ។

បគគលកខលះបានធលើកធ ើងថនធសរ ើភាពបធចចញមេធៅធលើអើនណេ រពមទាងការរ ើកចធរមើនជាលាដឋបមផបកបធចចកវទា គមគមន ងពេាន ពេជាានសារៈសាខានណាសមដលជាការមបងមចកនវបធចចកវទា គមគមន ងពេាន ឬសទនបធចចកវទា ឬកកមមវ ើធសរ ើភាពបធចចញមេធៅធលើអើនណេ។ ជធរមើសធនះអាចរេវបានយកមកពចារណាធៅរយៈធពលជាងបើឆប ាប ធ បរែេដលការវាយេថមលធលើលទនផលអនវេថធៅពាកកណាថ លឆប ា២០១៨ មដលធនះជាការវវឌណមយអាចធកើេធ ើងធឆលើយេបធៅនងកាលៈធទសៈ។ ធទះជាោងណាកថើរសបធពលជាមយោប គធរាងធនះនងជយោារទការងករ នងសែការោងជេសបទនជាមយរកមការងករមផបកការ

11

ពារធសរ ើភាពមលដឋឌ ន នងសទេកបងរចសមពននកមមវ ើការពារធសរ ើភាពមលដឋឌ នទាងរសង។ កមមវ ើធនះកនងានកចចសែរបេបេថការជាមយរកមអបកការពារសទនមនសសផងមដរ ធដឋយធែេថន អបកការពារសទនមនសសជាធរចើនបចចបផនបធនះកាពងរងការគារាមកាមែង នងការោយើមផបកេលាការ ការកាណេមខសញជដ ធលើសកមមជនអើនណេ មដលជាវធានការធឆលើយេបធៅនងការបធងកា ះមេធោបលរធសើបមផបកនធោបាយធៅធលើបណាថ ញសងគមធែវសបកនងវើេធទើ។ ានសកាថ នពលជាខាល ាងផងមដរចាធពាះគធរាងធនះមនរេមមេការេសមេជាទសធៅនងចាបសថើពើឧរកដឌកមមបធចចកវទាមដលជាការគរឱយរពយបារមភខាល ាងបានគារាមកាមែងងនងរដលលាែអើនណេធៅកមពជាបធណាត ះធទ បមនថមងមទាងធវើការបណថ ះបណាថ លដលសកមមជនធៅថនប កមលដឋឌ ន នងអបកការពារសទនមនសសពើរធបៀបធរបើរបាសឧបករណបធចចកវទា គមគមន ងពេាន នងពើការធផសងៗធទៀេផងមដរ។ ជធរមើសដថទធផសងធទៀេ មដលរេវបានគេជាយរមកធែើយធះគការបធងកើេ “មណឍ ល” មដលជាទើកមនលងជបជា ឬ ជាធវទការធលើអើនណេ(ឬទាងពើរ) មដលសកមមជនអាចមកជបជាោប ធដើមផើផលល សបថរគានេធោបល នងរកវ ើសាសតសថ បធងកើេទាកទានង នងធរៀបចារពេថការណធះធទៀេផង។

៣.២ កាផណទរមខរបពនធយតរធម នខចាប

វសយសាខានធផសងធទៀេរេវបានធលើកធ ើងថនជាមលដឋឌ នរគះចាធពាះរបេបេថការរបស ម.ស.ម.ក គការងករមផបកកាមណទរមងរបពននយេថម នងចាប មដលរេវបានគសបញជជ កថនជាចាណចខាល ាងពេរបាកដរបសអងគការ។ ម.ស.ម.ក រេវបានធគទទលសាគ លោងទលាទលាយចាធពាះជាញខាងការវភាគចាប ទាងមផបក សវការេលាការមដលានការរ ាធលាភបាពានជាបនថប ធ បធៅធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថម នងដាធណើ រនើេវ ើរេមរេវ នងការវភាគធៅធលើចាបងមើៗមដលានលកេណៈោបសងកេធៅធលើសទនមនសស។ មេោងណាកថើ ានការរា ាងសធះមដលអាចយលបានមយចានន ជាពធសសពាកពននធៅនងកងវះឆនធៈមផបកនធោបាយពើភាគើរដឋឌ ភបាលមដលាឱយានការបះពាលដលកាមណទរមងសាទ បនពេរបាកដ។ ដធចបះធែើយវសយេលាការកមពជាបាធពញការងករតតមឆនធៈរបសសាទ បននើេរបេបេថ មដលធវើឲយសាទ បនធនះរងការរះគនថនោម នរបសទនភាព នងពករលយ។ មេោងណាកថើ ានការធលើកធ ើងថន កាមណទរមងរបពននយេថមគជាចាណចសាខានមយ មដលអាចជះឥទនពលដលសាទ នភាពសទនមនសសទាងរសងធៅកមពជា នងធវើឱយបះពាលដលវសយដចជា ការរ ាធលាភធៅធលើធសរ ើភាពមលដឋឌ ន នទណឍ ភាពធដឋយសារការបាពានធៅធលើសទនដើលើ នងការរ ាធលាភបាពានធៅធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថមជាធដើម មដលបញជា ធនះមនរេវរពធងើយកធនថើយធះធ ើយ។ មាងវញធទៀេ របសនធបើ ម.ស.ម.ក ធបាះបងធចាលវសយធនះ ធេើនរណាជាអបកធវើកចចការធនះ?

គធរាងកាមណទរមងរបពននយេថម ានធោលបាណងចលរមជាមយនសសេវយធកមងកមពជាផងមដរកបងបញជា កាមណទរមងរបពននយេថ មនងធាោារទដលពកធគកបងការេសមេឲយានការមកទរមងរបពននយេថមតតមរយៈយទនការធលើបញជា ជាកលាក មដលគធរាងកាមណទរមងរបពននយេថមបានកាណេ។ ការកសាងសមេទភាព នងយទនវ ើអបរ ាមបបធនះអាចធវើឱយសធរមចបាននវកាមណទរមងរបពននយេថ មកានមេាននរនថរភាព

12

ធៅថនប កមលដឋឌ ន។ មាងធទៀេ គធរាងកាមណទរមងរបពននយេថមជយសរមល នងធរៀបចាសកាេ សាលាកសាងសមេទភាពធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថម នងវ ើសាសតសថសធងកេការណសវការដលអងគការ នសសេ នងភាគើពាកពននកបងវសយេលាការ។ គធរាងកាមណទរមងរបពននយេថមកបានចលរមកបងកចចសនធជាមយអបកពាកពនន នងសាទ បនយេថមសាខានៗមយចាននផងមដរ កបងធះានដចជាសាលាឧទនរណ នងរកសងយេថម ធដើមផើមចករ ាមលកគានេ នងធលើកកមពសការយលដងអាពើរបកគាធែើញរបសគធរាងកាមណទរមងរបពននយេថមពាកពននធៅនងសទនជានាជរមះធដឋយយេថម។ ជាចងធរកាយ គធរាងកាមណទរមងរបពននយេថមបានផលេខលមសារអេទបទមយចានន រមាន ការវភាគធៅធលើចាបងមើៗ ការវភាគមផបកេលាការ នងសារណា កាណេរតតសធងេប ធសចកថើមងលងការណ សលាកបរេពេាន ការវភាគមផបកចាបធឆលើយេបធៅនងការវវេថ កបងវសយយេថ ម។

ម.ស.ម.ក នងបនថការងករសធងកេការណរបសខលនធៅធលើសវការរពែមទណឍ ធៅកបងេលាការកមពជា ធដឋយានបាណងធវើរបាយការណ នងធវើការេសមេធៅនងការរ ាធលាភបាពានធៅធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថមរបសជនជាបធចាទ។ ដរាបណានធានាន នងដរាបណា ម.ស.ម.ក អាចបងកា ញពេានមផអកធលើមលដឋឌ នមដលានរសាប មដលថនការឃមល ាធមើលសវការរបសខលនានលកេណៈមេចេ ានសពលភាព ធែើយពេជាានលទនផលជាកមសថង ដធចបះានទ ាើករណរងាាមយធលើកធ ើងថន ម.ស.ម.ក គរបនថការងករធនះ ធបើធទះជាធពលធនះ ម.ស.ម.ក ធផលថ េធៅធលើករណើ អបកការពារសទនមនសស នងធសរ ើភាពមលដឋឌ នកធដឋយ។ ជាពធសស ម.ស.ម.ក អាចពរងើកវសាលភាពធនះធដឋយធផលថ េធៅធលើការធលើកកមពសធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេមដលផោរភាជ បនវទាកទានងឱយកានមេលអរបធសើរជាមយចាណាបអារមមណជាខាល ាងធលើឧបករណបធចចកវទា គមគមន ងពេាន សទនបធចចកវទា នងធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ។ របសនធបើរបធទសមយចាននដចជា របធទសថង ធវៀេណាម ចន នងភា កបងសាទ នភាពបចចបផនបគកាពងមេឈានមខមនកមពជា នងជាពធសស របសនធបើចាបសថើពើឧរកដឌកមមតតមរបពននបធចចកវទារេវបានអនមេធះ នងអាចធកើេានករណើ ជាធរចើនធៅរយៈធពលរបាាឆប ាធៅមខធទៀេ ជាពធសសធៅមនធពលធបាះធឆប េធរជើសធរ ើសេាណាងរាសតសថឆប ា ២០១៨។

សកមមភាពធផសងធទៀេមដលនងបាធពញដលការឃមល ាធមើលសវការ នងការេសមេទធៅរបសគធរាងកាមណទរមងរបពននយេថម នងការវភាគពាកពននធៅនងបញជា េលាការ អាចជាការផថលការការពារមបបយទនសាសតសថធលើករណើ រធសើបៗ ជាពធសស ករណើ ពាកពនននងអបកការពារសទនមនសស។ ករណើ ធនះអាចពាកពនននងការមសវងរកធមធាវ ើការពារកថើជនជាបធចាទធៅធលើបណាថ ញសងគមធែវសបក នងធៅធលើវើេធទើ នងោារទធមធាវ ើទាងធះឱយានសាវតតរធលចធធាល ធែើយការពារកថើរបកបធដឋយធោលការណមផអកធលើចាបសទនមនសសជាេ នងអនថរ ជាេ។

ម.ស.ម.ក អាចចលរមកានមេទលាទលាយជាមយសាទ បនរដឌ មដលមនរេមមេធវើការេសមេជាមយេលាការកមពជានងរកសងយេថម បមនថមងមទាងជាមយរកមរបកោធដើមផើកាមណទរមងចាបនងរបពននយេថម

13

ផងមដរ មផអកតតមរបកគាធែើញនងអនសាសនសាខានៗរបមលបានកបងអា ងធពលសធងកេការណសវការរបសខលន។ ម.ស.ម.ក បានងកកមកធផលថ េធៅធលើសាលាឧទនរណ (ធរពាះខលនបានចាបអនវេថរចមកធែើយ) នងេលាការកាពលមដលជាសាទ បនរេវបចច បសាណា ធរឿងសាខានៗ។ ម.ស.ម.ក អាចធរបើរបាសវ ើសាសតសថានលកេណៈ ចាសលាសជាវញការសធងកេការណផងមដរមដលធលើកយកមកពចារណាធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថមឱយបានធរចើនរសបតតមនើេវ ើ។ មាងធទៀេ ម.ស.ម.ក អាចតតកមេងធោលនធោបាយសធងេបសើជធរៅធលើបញជា កាមណទរមងរបពននយេថ ម7 រពមទាងសទនជានាជរមះធដឋយយេថមនងធសចកថើរពាង ធែើយនងសារណាមផបកយេថមផលវចាបដចជាសារណាសធងេប នងសារណាមផបកយេថមដថទធទៀេធៅកានរកមការងករអងគការសែរបជាជាេទទលបនធកធលើការាខលនតតមអាធពើចេថ។ ធដើមផើសធរមចនវការងករធនះ ម.ស.ម.ក អាចសែការោងជេសបទនជាមយថដគអនថរជាេមដលានឯកធទសចាសលាសកបងវសយទាងធនះដចជាគណៈធមធាវ ើអនថរជាេ នងគណៈធមធាវ ើអាធមរក។ ជាចងធរកាយ ម.ស.ម.ក អាចពចារណាធលើការធលើកធ ើងពើបញជា នទណឍ ភាព ជាពធសសកបងបរបទថនការរ ាធលាភបាពានសទនដើលើ នងការបាពារបាពានសទនមនសសដថទធទៀេធដឋយរដឌ នងេអងគសាជើវកមម នងការងករជាមយរបពននេលាការកមពជាធដើមផើពរងងនើេរដឌ។ កបងទសធៅសធរមចបាននវលទន ផលរបធសើរបាផេធះគជារបធទសមយមដលោម នជនណាាប កធៅធលើចាប។

៣.៣ មពព នខការពរ ើ ពអើខ

ម.ស.ម.ក រេវបានធគសាគ លតតមរយៈការងករមផបកន ប ការធភទនងអេថសញជដ នធយនឌរនងការបងកា ញនវទាធធយនឌរផងមដរ។ របាកដណាសធដឋយានការោារទនវជានយដរងាាពើសាគមអបរ ាធយនឌរថនរបធទសសយមអេ (RFSU) អសរយៈធពលជាធរចើនឆប ាកនលងមក មដលបចចបផនបធនះ ម.ស.ម.ក កាពងអនវេថគធរាងន ប ការធភទនងអេថសញជដ ណធយនឌរ របកបធដឋយរបសទនភាពខពស មដលធលើកកមពសនងការពារសទនរបសរកមអបករសលាញធភទដចោប ធៅរបធទសកមពជាមដលបចចបផនបធនះរបឈមនងការធរ ើសធអើងខាល ាង។ គធរាងធនះោារទធៅធលើសកមមជនជាអបករសលាញធភទដចោប នងជនរងធរោះ នងពរងងអាណាចឱយធចះេសមេធដើមផើទមទរសទនមនសសរបសខលនធដើមផើផលរបធោជនដលសែគមនអបករសលាញធភទដចោប នងជនរងធរោះជាអបករសលាញធភទដចោប ធដឋយសារការបាពារបាពាននងការធរ ើសធអើង។ ម.ស.ម.ក ានបាណងបនថគធរាងន ប ការធភទ នងអេថសញជដ ណធយនឌរសរាបរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប ធដឋយទទលបានការោារទែរចដវេទពើអងគការអបរ ាពើបញជា ធយនឌររបសរបធទសសយមអេ RFSU នងាច សជានយធផសងៗធទៀេ នងរេវធវើការវាយេថមលធៅធលើរបសទនភាព លទនភាព នងនរនថរភាពរបសគធរាងសជើ។ មេោងណា ានធលើកធ ើងថនការបាពារបាពាននងការធរ ើសធអើងធៅធលើរកមអបករសលាញធភទដចោប គមនមមនជាបញជា ាមយកបងចាធណាមបញជា សទនមនសសាៗធះធទ ខណៈមដលសាទ នភាពអបករសលាញធភទដចោប

7 ឧទែរណ សមធមើល កាណេរតតសធងេបរបស ម.ស.ម.ក “ កាមណទរមងយេថម ” មខកមភៈ ឆប ា២០១៣ រាជធានើភបាធពញ អាចមសវងរកបានតតមរយៈ ៖ www.cchrcambodia.org/index_old.php?url=media/media.php&p=analysis_detail.php&anid=29&id=5។

14

កបងរបធទសកមពជាលអរបធសើរជាងបណាថ របធទសមយចាននធៅធលើពភពធលាក។ ករណើ ធនះអាចជាការពេខលះ ខណៈមដលវបផមកមពជាានការធរ ើសធអើងពើបរាណកាលមកធៅធលើអបករសលាញធភទដចោប ធែើយធៅមេានគានេគេធដឋយរសពចរសពលធៅធលើពកធគ ធែើយអបកខលះធឆមើងថឆម ោងណាកថើមសតនថើរដឋឌ ភបាលបានោារទជាខាល ាងដលកចចរបងមរបងរបស ម.ស.ម.ក មដលធនះជាការសបញជជ កថនម.ស.ម.ក កាពងមេធវើដាធណើ ររសបតតមទសធៅ។ មាងវញធទៀេ ករណើ ទាងធះហាកានភាពរបធសើរ ធដឋយការធរ ើសធអើងបានធាល កចះធៅកបងរយៈធពលប ម នឆប ាចងធរកាយធនះ។ មេោងណាធៅានកចចការងករជាធរចើនមដលរេវធវើបនថធទៀេ ខណៈមដលសកមមជនអបករសលាញធភទដចោប នងរបជាពលរដឌធៅមេបនថរងធរោះធដឋយសារការបាពារបាពាន នងការធរ ើសធអើងរគបទរមងនងធៅរគបទើកមនលង។ ធដឋយសារមេ ម.ស.ម.ក ជាសាទ បនធវើការធៅធលើវសយងមើធនះ (សរាបកមពជា) ដធចបះ ម.ស.ម.ក បនថអនវេថនវការងករដានេថមលរបសខលនធនះបនថធទៀេ ធដឋយសងឃមថននងានបគគលកចាននពើរក (ជាជាងាប ក) ធដើមផើបធងកើនសមេទភាពគធរាងសជើ។ មាងធទៀេ គធរាងសជើនងធវើឱយានការផលល សបថរនវសកមមភាពការងករជាវជជានមយចាននដចជា(១) បនថការងករជាលកេណៈយទនសាសតសថធលើករណើ ពាកពនននងសកមមភាពរបសសកមមជនអបករសលាញធភទដចោប ឬ រកមជនរងធរោះកបងធោលបាណងធលើកកមពសសទនរបសអបករសលាញធភទដចោប (២) បធងកើននវកចចអនថរាគមនរបសខលនតតមរយៈការផថលនវជានយមផបកចាបដលសកមមជនអបករសលាញធភទដចោប មដលជាមផបកថនយនថការការពារអបកការពារសទនមនសស មដលធរបើរបាសនធានធមធាវ ើមដលធាល បទទលបានការបណថ ះបណាថ លមផបកចាបនងមផបកយទនសាសតសថរចធែើយពាកពនននងករណើ ាៗ មផបកសជើ (៣) ធវើការរបកោធោបលបមនទមធទៀេជាមយសកមមជនអបករសលាញធភទដចោប នងាច សសទនធៅធពលានកចចអនថរាគមនមផបកសទនមនសស ឬធចញធសចកថើមងលងការណធលើបញជា សជើ (៤) ធរេៀមលកេណៈចលរមជាមយរកមអបករសលាញធភទដចោប អងគការ សកមមជន នងសែគមនអបករសលាញធភទដចោប ធៅកមពជាទាងមលធដើមផើបធងកើេនវបណាថ ញអបករសលាញធភទដចោប នងធដើមផើបធងកើននវភាពាច សការ ការចលរម ទានលខសរេវ នងការពរងងសទនអាណាចដលសែគមនអបករសលាញធភទដចោប (៥) ធវើការរសាវរជាវនងការេសមេករមេខពសពាកពននធៅនងសាទ នភាពសទនមនសសរបសអបករសលាញធភទដចោប ធៅកមពជានងផថលនវអនសាសនជាធោលនធោបាយមដលពាកពនន (៦)ផថចធផថើមឱយានយទនការេសមេមដលានឥទនពលខាល ាងធៅធលើអបករសលាញធភទដចោប ដចជាយទនការ“រកា ” ឥននន មដលទទលធជាគជយបាផេរបស ម.ស.ម.ក (រការបថពណើ មខមរ) កបងរយៈធពលពើរបើឆប ាកនលងមក នង (៧) ជយសរមបសរមលរពេថការណអបករសលាញធភទដចោប ធៅកមពជា ដចជាសបាថ ែធាទនៈភាពសកលធលាករបចាាឆប ាជាមយរកមអបករសលាញធភទដចោប នងអងគការធៅកមពជាដថទធទៀេ ដចជាសែគមនឥនធនកមពជា នងអងគការអគេយវជនកមពជាអាសានជាធដើម។ ជាងធនះធៅធទៀេ ម.ស.ម.ក នងបនថកចចរបងមរបងមដលធផលថ េការងករសាខានធៅធលើទានលខសរេវចមផងរបសខលន គការេសមេទមទរឱយានការការពារដលសទនរបសរកមអបករសលាញធភទដចោប ជាជាងធវើការងករកបងវសយសខភាពនងអបរ ាមដលអងគការនងសាទ បនធផសងៗបានអនវេថោងានរបសទនភាពរចធៅធែើយ

15

ធះ។ ជាចងធរកាយ នងសាខានបាផេធះ ម.ស.ម.ក នងពចារណាដឋកបចច លគធរាងសជើជាយនថការមយធៅកបងការងករសទនមនសសទាងអសតតមរយៈអនថរាគមន នងការធបាះពមពផោយ រពមទាងទាធរធយនឌរធៅរគបកមមវ ើ នងគធរាងធផសងៗរបសខលន។ មាងធទៀេ គធរាងន ប ការធភទនងអេថសញជដ ណធយនឌរមនរេមមេចាេទកកបងវសយការងករសបល ឬកមមវ ើសបលធះធទ បមនថគជាយនថការមយជយោារទនវរគបការងករមផបកសទនមនសសទាងអសរបសម.ស.ម.ក ។ ម.ស.ម.ក នងធវើការបណឋ ះបណាឋ លដលមសតនថើសរមបសរមលគធរាងធផសងៗរបសខលនធដើមផើឱយពកធគានការយលដងចាសលាស ធវើការវភាគ នងធឆលើយេបធៅនងបញជា ន ប ការធភទកបងគធរាងផលធ លខលនរបសពកធគ។ ឧទែរណដចជាការតតមដឋនរបសគធរាងរកចច នងសទនមនសសថនធេើកមមការនើកាេធដរជាសតសថើរសលាញសតសថើរងការធរ ើសធអើងមផបកសជើោងណា ធែើយប ធ បមកធវើកចចសែការជាមយគធរាងសជើ ធៅធពលានករណើ រ ាធលាភបាពានមបបធនះធកើេធ ើង។ តតមចាណច ៤ ដចបានធលើកធ ើងខាងធលើ គធរាងរកចចនងសទនមនសសនងានទាកទានងឱយកានមេជេសបទនជាមយកមមការនើកាេធដរជាសតសថើរសលាញសតសថើសរាបគធរាងសជើកបងធោលបាណងបធងកើននវទាកទានង ការោារទបណាថ ញនងយនថការការពារដលពកធគ។ ការផលល សបថររចសមពននដថទធផសងធទៀេមដល ម.ស.ម.ក នងអនវេថធៅរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ បធទៀេធះគការធរៀបចារចសមពននគធរាងសជើធ ើងវញឱយសទេធៅធរកាមកមមវ ើសមភាពនងការធរ ើសធអើង។ កមមវ ើធនះកនងធវើឱយ ម.ស.ម.ក ធផលថ េការងករសាខានមយចាននធៅធលើ (១) សទនរបសសតសថើមដលទកទងទាងរសងជាមយអនសញជដ សថើពើការលបបាបាេរាលទរមងថនការធរ ើសធអើងរបឆាងរ ើធភទ មដលកមពជាជារដឌែេទធលខើថនអនសញជដ ធនះ ឬអាពើសទនរបសសតសថើកបងបរបទការចលរមមផបកនធោបាយ ជាមផបកមយមដល ម.ស.ម.ក ានបទពធសានចាសលាស នងានទាកទានងការងកររបសខលនោងលអធលើការចលរមកបងវសយនធោបាយទធៅ នង (២) សទនជនជាេធដើមភាគេច នងជនជាេភាគេច ធដឋយធផលថ េជាពធសសធៅធលើការបាផសន ប ការធរ ើសធអើងរបឆាងនងជនជាេធវៀេណាម នងការធរ ើសធអើងជាេសាសនមដលជះរសធាលធៅធលើរបធទសកមពជាចាបតតាងពើការចាបធផថើមយទន ការធឃមសធបាះធឆប េសរាបការធបាះធឆប េធរជើសតតាងេាណាងរាសតសថធៅឆប ា២០១៣ មដលជាធែេាឲយ ម.ស.ម.ក ធចញធសចកឋើមងលងការណធលើកធ ើងអាពើករណើ ធះកបងអា ងធពលយទនការធបាះធឆប េឆប ា២០១៣ រពមទាងធលើកធ ើងអាពើសទនរបសមខមរកមពជាធរកាម។ កមមវ ើសមភាព នងការធរ ើសធអើងធនះសទេធៅកបងមផបកទើពើរថនវសយការងករសបល របស ម.ស.ម.ក ដធចាប ះធែើយនងរេវចាេមចងអនវេថឲយរសបធៅតតមទាែា នធានែរចដវេទនងនធានមនសស។

៣.៤ គពរាខធរកចចនខទធមន ស

គធរាងរកចចនងសទនមនសសកាពងរានធនះានធោលបាណងសធរមចនវកាធណើ នតតមការទមទររបសសាធារណៈជនធៅកមពជានងធៅបរធទស ធដើមផើឱយានការធោរពសទនមនសសពើសាណាកធរាងចរកកាេធដរកាពងធវើរបេបេថការធៅកមពជានងការដឋកបចច លនវធោលការណមណាសថើពើរកចច នងសទនមនសសរបសអងគ

16

ការសែរបជាជាេធៅកបងធោលនធោបាយ នងរបេបេថការរបចាាថងងរបសធរាងចរកកាេធដរ។ ម.ស.ម.ក យលធើញថន ខណៈមដលគធរាងរកចចនងសទនមនសសគជាវសយសបលមផបកសទនមនសសធៅកមពជា នងកបងេាបន គធរាងមដលធផលថ េធលើការងករជាកលាកនងចាសលាសមបបធនះ មនធផលថ េធៅធលើបញជា ទលាទលាយធពកធះធទ គរោនមេផថលឱកាសដលវសយឯកជនចលរមធៅកបងកចចសនធអាពើសទនមនសសរសបធពលមដលការវនធោគកបងរសក នងអនថរជាេ នងការអភវឌណកាពងរ ើកលេលាសធៅកបងរបធទសកមពជាមដលជារបធទសកាពងខវះនើេរដឌខាល ាង។ ធៅកបងរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប ម.ស.ម.ក ានធោលបាណងពរងើកបមនទមនវរបភពមលន របសខលននងធផលថ េការងករសបលធៅធលើផលបះពាលទាងមលធៅធលើរកចច នងវនធោគកបងទដឌភាពសទនមនសសធៅកមពជា។ ម.ស.ម.ក នងធវើការរសាវរជាវនងការេសមេមផបកធោលនធោបាយកបងលកេណៈរទងរទយា រពមទាងចលរមកបងនយសាទ បជាមយវសយឯកជន រពមទាងរកសងរបសរដឋឌ ភបាល អាជាញ រមលដឋឌ ន អងគការសងគមសើវល នងបគគលរងផលបះពាលធដឋយសារការរ ាធលាភបាពានសទនមនសសតតមរយៈការរបកបរកចចធទៀេផង។ ម.ស.ម.ក មនានបាណងកាែេការងកររបសខលនធៅធលើមេវសយកាេធដរមេមាងធះធទ បមនថនងបចច លនវ វសយធផសងៗដថទធទៀេ រសបតតមសាម រេើថនការវភាគ នងការចលរមរបសខលនដចជា កបងវសយកសឧសោែកមម ធសវាកមម ធទសចរណ អចលនៈរទពយ ែរចដវេទ នងការវនធោគជាធដើម។ បមនទមធលើធនះ ម.ស.ម.ក នងឃមល ាធមើលធៅធលើធសវាកាសានថ នងការងករមផបកធសវាផលវធភទ មដលនងជយោារទដលការងករមផបកន ប ការធភទ នងអេថសញជដ ណធយនឌរ សមភាព នងការធរ ើសធអើង។ ម.ស.ម.ក ានមផនការបនថការងករធផលថ េសាខានធៅធលើកាមណទរមងដើលើធៅកបងរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប ធដឋយសារមេវបេថដើលើរពមទាងការរ ាធលាភសទនមនសសកាពងធកើេានធ ើងងនងរ មេោងណាានការធលើកធ ើងជាធរចើនថន ធនះមនមមនជាចាណចខាល ាងរបស ម.ស.ម.ក ធះធទ។ ធបើធទះជាានការធលើកធ ើងធៅតតមកចចពភាកោេមល ធវទកាពភាកោពើធោលនធោបាយ នង “កមមវ ើពភាកោ” ដថទធផសងធទៀេ មដលកាណេរបភពរទរទងគធរាងពើមនោងណាកធដឋយ កគធរាងកាមណទរមងដើលើរបស ម.ស.ម.ក ជបរបទះនងកងវះខាេមផបក (១) ែរចដវេទ នងនធានមនសស (២) ជាញមផបកចាបភមបាល (៣) បទពធសាន នងលទនភាពសាទ បនខាងការឃមល ាធមើលធៅធលើករណើ បាពានសទនដើលើ នង (៤) ការចះធៅកានសែគមន នងកងវះពេានធដើមដាបងមកពើបណាថ ធខេថ មដលានករណើ រ ាធលាភបាពានសទនដើលើធកើេធ ើងធរចើនជាងធគ។ ដាធណាះរសាយប ធ នគដឋកគធរាងកាមណទរមងដើលើរបស ម.ស.ម.ក ឱយសទេធៅធរកាមកមមវ ើរកចច នងសទនមនសស។ ធះាននយថនគធរាងកាមណទរមងដើលើនងបឋររទងរទយោងធរចើនមដលធផលថ េការងករជាចមផងធៅធលើការវនធោគ នងកចចរបេបេថការមផបកឯកជន នងសាជើវកមម ជាពធសសអាពើទធងវើមដលវនធោគធវើឱយបះពាលដលសទនដើលើរបសរបជាពលរដឌ។ យនថការធនះសមរសបធៅនងចាណចខាល ាងរបស ម.ស.ម.ក ធពាលគការេសមេ ការរសាវរជាវនងសមេទភាពមផបកធោលនធោបាយ។ ឧទែរណ ម.ស.ម.ក អាចធផលថ េធលើការ

17

េសមេធដើមផើកាមណទរមងធៅធលើចាបភមបាលមដលានរសាប រកបខណឍ សាទ បននងធោលនធោបាយជាេ។8 របការធនះកនងពរងងកមមវ ើរកចចនងសទនមនសសផងមដរ មដលធវើឱយកេថសពធរបស ម.ស.ម.ក ានសាធ ងកានមេលផើរនធធដឋយធចញធសចកឋើមងលងការណកបងកាលៈធទសៈសមរសបអាពើទដឌភាពទលាទលាយមផបករកចចនងសទនមនសស។ បមនថ ធនះរេវបានបញជជ កថនកមមវ ើរកចចនងសទនមនសសមនសទេធៅកបងទានលខសរេវដចបានមចងធដឋយ ម.ស.ម.ក មផបកសទនពលរដឌនងសទននធោបាយធះធទ ធទះជាោងណាកមមវ ើធនះជយឱយសធរមចនវធោលបាណងរបស ម.ស.ម.ក ពាកពននធៅនងការកាេបនទយនវផលបះពាលសទនមនសសជាអវជជានមដលអាចធកើេានធ ើងកបងការអភវឌណធសដឌកចច។ ានការធលើកធ ើងថន រសបធពលមដល ម.ស.ម.ក ានបាណងធពញធលញកបងការបនថនវលទនភាពការងករមផបកធនះ របសនធបើនធានែរចដវេទឬនធានមនសសេរមវធៅកបងដាណាកកាលណាមយធះ ម.ស.ម.កនងកាែេនវវសយការងករសបលទើ៣របសខលន ធះកមមវ ើរកចចនងសទនមនសសអាចនងរេវបចឈប។ របសនធបើនធានអាធណាយផលនងានការធរៀបចារចសមពននធ ើងវញរេមរេវដចបានធលើកធ ើងខាងធលើ ម.ស.ម.ក ធជឿថនកមមវ ើរកចចនងសទនមនសសអាចទទលធជាគជយនងានរបសទនភាពខពសនងអាចសធរមចបានតតមមផនការធៅកបងរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប។ កបងករណើ មដលកមមវ ើធនះមនបនថកបងដាណាកកាលណាមយធៅរយៈធពលរបាាឆប ាប ធ ប របាកដណាស ម.ស.ម.កនងកាេបនទយនវការងកររបសខលនជាធរចើនកបងចាណចធះ មដលនងធផលថ េធលើការងករជាញរបសខលនជានសវញគការោារទសទនដើលើ នងសកមមជនធផសងៗមដលបានរងការរ ាធលាភបាពានសទនមនសសរសបតតមយទនសាសតសថអបកការពារសទនមនសសរបស ម.ស.ម.ក ជាពធសសយនថការការពារអបកការពារសទនមនសសនងការោារទងវកា។ មាងវញធទៀេ ម.ស.ម.ក នងធវើការេសមេតតមរយៈកមមវ ើកាមណទរមងរបពននេលាការធដើមផើការពារសកមមជន ឬអបកការពារសទនមនសសមដលទទលរងការោយើ ចាបខលន ាខលន កាេធទស ឬដឋកពននោរ។

៣.៥ ការចលរម ទធ នខកាផណទរមខផផនកនពោបាយ

ម.ស.ម.ក មនានកមមវ ើធផលថ េកាងករជាកលាកធៅធលើ ការចលរម សទន នងកាមណទរមងនធោបាយធ ើយ ធលើកមលងមេគធរាងខលើៗ ដចជា គធរាងធលើកកមពសការចលរមរបសសតសថើកបងវសយនធោបាយនងគធរាងមយធទៀេគធលើកកមពសការធបាះធឆប េ នងលាែលទនរបជាបធេយយនងគធរាងធផលថ េធៅធលើកចចសនធរបសសែគមនអាពើសទនមនសស នងលទនរបជាបធេយយ។ មេោងណាកឋើធដឋយសារមេការធផលឋ េសាខានធលើការងករដចបានធលើកធ ើងមផបកលទនរបជាបធេយយនងសទនពលរដឌ នងសទននធោបាយជាទធៅ ធនះជាវសយមយមដល ម.ស.ម.ក គរអនវេថកបងរយៈធពលរបាាឆប ាខាងមខធនះ។ តតមពេ ធនះគជាវសយការងករសបលមយកបង

8 កាណេរតតសធងេបរបស ម.ស.ម.ក “កាមណទរមងដើ លើ” កាណេរតតសធងេប មខមើ ឆប ា២០១៣ រាជធានើភបាធពញ អាចមសវងរកបានតតម

រយៈ ៖ www.cchrcambodia.org/index_old.php?url=media/media.php&p=analysis_detail.php&anid=32&id=5។

18

ចាធណាមវសយសបលរបាាកបងមផនការយទនសាសតសថឆប ា២០១៣~២០១៥ របស ម.ស.ម.ក បមនថកបង វសយសបលធនះ ធយើងមនាននធានកបងការអនវេថការងករធនះកបងរយៈកាលបើឆប ាកនលងមកធនះ។ ធទះជាោងណាកថើ វសយការងករសបលធនះសទេធៅកបងចាណចអាទភាពទើបើ មដលនងរេវបានបធងកើេធ ើងរបសនធបើានការធាផថលមលនសមរមយ ធែើយទានងនងធៅជេការធបាះធឆប េធរជើសធរ ើសេាណាងរាសតសថកបងមខកកកដឋ ឆប ា២០១៨ អាចធៅធដើមឆប ា២០១៨ ឬធៅរយៈធពលមនការធបាះធឆប េធរជើសធរ ើសរកមរបកោាសងកក េឆប ា២០១៧។

៣.៦ ការរសាវរជាវ ការត មត នខពោលនពោបាយពផសខៗពទៀត

ជាចងធរកាយ ម.ស.ម.ក នងបនថអនវេថនវការងកររសាវរជាវ ការេសមេ នងកមមវ ើធោលនធោបាយធផសងៗធទៀេ។ យទនវ ើធនះអនញជដ េឲយ ម.ស.ម.ក ានភាពបេមបនធៅតតម (១) ធផលថ េសាខានធៅធលើបញជាសទនមនសស មដលមនសទេធៅធរកាមគធរាង ឬកមមវ ើរបស ម.ស.ម.ក (២) ជាការធឆលើយេបចាធពាះការវវឌណ ឬរពេថការណសាខានៗធដឋយមនរ ាពងទក (៣) ពនេយធៅធលើមផបកសាខាន ឬចាណចងមើៗ (៤) រសាវរជាវឱយកានមេសើជធរៅធៅកបងបញជា សទនមនសស ការពនេយធមើលធៅធលើបពវធែេ នងន ប ការជាជាងរោនមេនមមេរប នង (៥) រកោនវសាធលងរបកបធដឋយឯករាជយ នងធដឋយធោលការណចាសលាសអាពើបញជា សទនមនសសធៅកមពជា។ ធៅរយៈធពលប ម នឆប ាមកធនះ ម.ស.ម.ក បានធចញផោយនវធសចកថើមងលងការណ វចារណកថនពេាន ធសចកថើរបកាសពេាន សលាកបរេពេាន កាណេរតតសធងេប ការវភាគចាប នងរបាយការណរសាវរជាវធលើរបធានបទសទនមនសសធផសងៗធៅកមពជាជាធរចើន មដលមនពាកពននធៅនងការងករគធរាង ឬកមមវ ើ។

៤. យទធសាសតរ រាបឆន ា២០១៦-២០២០

19

មផអកតតមការវភាគអាពើ SWOT របស ម.ស.ម.ក ផោរភាជ បជាមយវសយការងករសបលមដលបានពភាកោកបងមផបក ៣ ខាងធលើ ម.ស.ម.ក ានបាណងបនថនវកចចរបងមរបងរបសខលនធដើមផើអភវឌណ ម.ស.ម.ក ធៅជាអងគការមដលពរងងធលើចាណចខាល ាង នងធដឋះរសាយនវចាណចធខោយរបសខលនតតមរយៈការធបាះបងធចាលនវយទនសាសតសថមដលមលងានរបធោជនឬមលងរេវការនងបធងកើេនវយទនសាសតសថងមើៗធដើមផើពរងងនវរបេបេថការរបសខលន នងធលើកកមពសសទនមនសសធៅរបធទសកមពជា។ ធយើងសងឃមថនអងគការធផសងធទៀេនងទទលសាគ លនវយទនសាសតសថរបស ម.ស.ម.ក នងសកោពើគារធនះ ដធចបះពកធគនងអាចបធងកើេនវគានេនងពរងងនវរបសទនភាពការងកររបសពកធគផងមដរ។ យទនសាសតសថងមើមដល ម.ស.ម.ក នងធរបើរបាសានដចខាងធរកាមធនះ ៖

១. ការទញយករបធោជនពើកាលានវេថភាព សារៈសាខាននងរបសទនភាពមផបកអើនណេនងឧបករណ ពេាន ទរគមគមន បធចចកវទា ដចជា កមមវ ើធលើបណាថ ញផសពវផោយពេានសងគម ទរសពធទាធនើប (Smart phone) នងធគែទាពរសទនមនសស “សទន ” របស ម.ស.ម.ក ធវើការេសមេមផបកសទនមនសស ធលើកកមពសការយលដងអាពើបញជា សទនមនសសនងរពេថការណសាខានៗ នងធលើកកមពសសទន បធចចកវទា នងធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ។ ២. បធងកើេ “សទនហាប” ធ ើងវញជាទើកមនលងសរាបនសសេកមពជា នងសកមមជនមកជបជាោប ធដើមផើបធងកើេទាកទានង ពរងើកបណាថ ញរបសពកធគ មចករ ាមលកគានេធោបល ពភាកោអាពើបញជា សទនមនសសឬធៅធលើរបធានបទ វ ើសាសតសថ បធងកើេមផនការ ការផថចធផថើមគានេ នងធវើសកមមភាពរមោប រពមទាងបធងកើេជាធវទការធលើអើនណេធដើមផើធលើកកមពសធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ នងសទនបធចចកវទា។ ៣. បធងកើេបណាថ ញយវជនកមពជា នសសេ អបកសរធសរបលក នងអបកដកាវយធកមងជាធដើម ជារកមធោលធៅមយថនការងករេសមេ នងការងករេសមេរបស ម.ស.ម.ក ធដឋយចលរមជាមយពកធគកបងយទនការេសមេ ការចលរមកបងបពវធែេជាកលាកនងធវើការពភាកោអាពើបញជា សទនមនសសទធៅ នង ផថលឱកាសដលពកធគធវើការងករមផបកសទនមនសស សកោធលើជាញចាាបាចមដលបងកា េបងកា ញធដឋយបគគលកមដលានបទពធសាន។ ៤. ផថលនវយនថការការពារដលអបកការពារសទនមនសស កបងទរមងថនការផថលជានយមផបកចាប ែរចដវេទ សាភ រៈ ថនប ាពាបាល នងចេថសាសតសថដលពលរដឌមដលរងហានភយ ឬបញជា របឈម អាធពើែងោ ការោយើផលវកាយ នងផលវេលាការ ការចាបខលន នងការដឋកពនន ោរ ជាមធាបាយមបបយទនសាសតសថ នងជានរនថរភាពធដើមផើលមអនវសាទ នភាពសទនមនសសតតមរយៈការពរងងសទនអាណាចដលរបជាពលរដឌធដើមផើេសមេទមទរសទនរបសខលន។

20

៥. ធរៀបចាយទនសាសតសថការពារធៅធលើករណើ ាៗ រធសើបៗ ឬករណើ បះពាលដលផលរបធោជនសាធារណៈ ដចជាករណើ ពាកពននធៅនងអបកការពារសទនមនសស ការរ ាធលាភបាពានធៅធលើធសរ ើភាពមលដឋឌ ន ឬការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ តតមរយៈការធលើកកមពសការយលដងធលើបញជា ទាងធះ ទញចាណាបអារមមណរបសសាធារណៈជន នងមសតនថើេលាការអាពើចាបសទនមនសសអនថរជាេ នងជរមញដាធណើ រការរបពននេលាការរបសរបធទសកមពជាជាមយករណើ ជាកមសថង។ ៦. ចលរមជាងមើ តតមរយៈការពរងងសទនអាណាចរបសសែគមន មដលជាការោារទដលយទនសាសតសថ (១) ធនះគជាការងករចើរភាព (២) ានេរមវការចាាបាចចាធពាះវគគបណថ ះបណាថ លអាពើការេសមេសរាបសែគមនធៅតតមមលដឋឌ ននងសកមមភាព (៣) ការអបរ ាមនសវជាចាាបាចដចជាការេសមេ នង (៤) ដធចបះធែើយ ម.ស.ម.ក អាចធលើកកមពសការយលដង នងពរងងទាកទានងជាមយ “ាច សធឆប េ” នងាច សសទនទធៅ។ ៧. ធលើកកមពសភាពឯកធទស នងកចចសែរបេបេថការ ធដឋយធាថន កមមវ ើរបស ម.ស.ម.ក ធៅធរបើរបាសសកាថ នពលឯកធទសធពាលគ ការេសមេ ការវភាគចាប នងការវភាគធោលនធោបាយ មដលធវើឱយ ម.ស.ម.ក កាល យជាសាទ បនជាញកបងវសយការងករសបលរបសខលន នងការបធងកើេនវកចចសែរបេបេថការជាមយអងគការសងគមសើវលជាថដគដថទធផសងធទៀេ ធៅធពលមដលជាញសបលរបស ម.ស.ម.ក អាចចលរមធរជាមមរជងសែការជាមយសាទ បនដថទ ។ ៨. ធវើការវភាគរបកបធដឋយធោលការណ ានលកេណៈសមរសប ឥេលធមអៀង របកបធដឋយគណេថមល របសខលន នងអនធលាមតតមធោលការណសទនមនសស នងការេសមេមផអកតតមមលដឋឌ នធះមេមាង ធដឋយមនលធមអៀងធៅធលើគណបកសនធោបាយ បគគល ឬចលណាមយធ ើយ ធដើមផើឲយានការទទលសាគ លថន ម.ស.ម.ក ជាសាទ បនមដលានសាធលងរបកបធដឋយធោលការណឯករាជយធលើសាទ នភាពសទនមនសសធៅកមពជា។ ៩. ផថចធផថើមឱយានការចលរមកបងនយសាទ បជាមយសាទ បនរបសរដឋឌ ភបាល នងវសយឯកជន ធរពាះធនះគជាវ ើរបធសើរបាផេធដើមផើផថចធផថើមឱយានកចចសនធ ធលើកធ ើងនវគានេ នងទ ាើករណ ការមសវងរកទានកចេថ នងការធោរពោប ធៅវញធៅមក ការកសាងទានកចេថ បធងកើននវអានភាព នងេអងគមដលានសកាថ នពល នងមសវងរកដាធណាះរសាយ តតមរយៈការផថលនវអនសាសនជាធោលនធោបាយធដឋយធសាម ះរេង នងការោារទោងរេមរេវ។ ១០.ធាឱយានការធរបើរបាសអេទបទធបាះពមភផោយជាលកេណៈយទនសាសតសថ ជាជាងរោនមេផោយធចាលនវឯកសារទាងធះ ធដឋយរេវធលើកធ ើងនវខលមសារថនអេទបទទាងធះបមនទមធទៀេធៅធពលានការសធាព ឬវចារណៈកថនពេានជាធដើម ធដើមផើឆលះបញជច ាងធ ើងវញពើធោលជាែរកបងអេទបទធបាះពមពផោយទាងធះ នងធវើការវាយេថមលពើគណេថមលជាលកេណៈយទនសាសតសថធៅធលើអេទបទធបាះពមពផោយនើមយៗធៅធពលសរធសរអេទបទទាងធះ ជាជាងរោនមេបធងកើេសរាបមេខលនឯង។

21

យទនសាសតសថចាសមដលឈបអនវេថានធលើកធ ើងដចខាងធរកាម ៖ ១. បចឈបការផោយផលធ លវ ើធដអ (video live streaming) កបងកមមវ ើវទយរបស ម.ស.ម.ក មដលទទលបាន

របជារបយភាព នងធជាគជយ រែេការភាជ បបណាថ ញអើនណេ នងធលផឿនទញយកឯកសារធៅធលើអើនណេធៅកមពជាខាល ាងនងធលឿនរគបរោនអាចធវើកចចការធនះបាន មេធៅធពលបចចបផនបធយើងធៅរកោការផោយបនថនវកមមវ ើវទយជាសាធ ងមដលធៅមេជាមធាបាយានរបសទនភាពខពសថនការបធងកើនការធរបើរបាសរបពននបធចចកវទា។

២. ពាោមមនធរបើរបាសវ ើ ើសាសតសថធលើកធ ើងចាធឈាម ះភាល មៗ (naming and shaming) ចាធពាះអបករ ាធលាភបាពានសទនមនសស ជាពធសសរកមែននងបគគលមសតនថើរដឋឌ ភបាល បមនថវ ើសាសតសថធៅមេជាជធរមើសរបសធយើង ធបើសនជាានករណើ រ ាធលាភសទនមនសសងនងរមដលរបរពេថធដឋយរដឋឌ ភបាល

សាទ បនរដឌ ។ ៣. លបធចាលការឃមល ាធមើលេលាការមដលមនចាាបាចនងធាថនសកមមភាពទទលបានលទនផល

ជាកមសថងនងាននរនថរភាព សាធៅដលការធលើកកមពសការអធងកេធៅធលើសទនជានាជរមះធដឋយយេថម នងដាធណើ រការរេមរេវកបងនើេវ ើរបសេលាការទាងអស នងជយធាឲយានកាមណទរមងមផបក

សាទ បនឲយបានទលាទលាយ នងសើជធរៅកបងរបពននយេថមកមពជាទាងមល នង

៤.បធចច ៀសនវការបនបងណាមយកបងការរបកេរបមជងជាមយអងគការដថទធផសងពាកពនននងការឃមល ាធមើលការរ ាធលាភសទនមនសសទធៅ ធដឋយសារ ម.ស.ម.ក ខវះខាេមផបក (១) នធានងវកា នងនធានមនសស (២) ខវះខាេជាញ បទពធសាន នងសមេទភាពសាទ បន នង (៣) កងវះការចះធៅកានសែគមននងការទទលបានពេានពើធដើមទើមកពើបណាថ ធខេថ មដលជាទើកមនលងមដលានករណើរ ាធលាភសទនមនសសជាធរចើនធកើេធ ើង។

22

៥. ពចករននដឋទ ន ផផនការយទធសាសតរអទពពទាខរបា ា

មផនការយទនសាសតសថអាទភាពទាងរបាាខាងធរកាមមដលបធងកើេធ ើងធដឋយមផអកធៅធលើការវភាគ SWOT

របសម.ស.ម.ក បានធផលថ េធៅធលើចាណចខាល ាង ចាណចធខោយរបស ម.ស.ម.ក នងវាយេថមលពើការគារាមកាមែង នងកាលានវេថភាពរបស ម.ស.ម.ក កបងមខលនជាអងគការសទនមនសសធៅកមពជា នងមផអកធលើសាទ នភាពសទនមនសសនងនធោបាយទាងមលធៅកបងរបធទស។ ការវាយេថមលទាងធនះានធោលបាណងសមលងធឆព ះរែេដលការធបាះធឆប េថនប កជាេឆប ា២០១៨ នងពចារណាធៅធលើរបភាពទលាយមវងឆង យ ។ ដធចបះ ទាងធនះធែើយមដលជាវសយ ម.ស.ម.ក នងធរបើធពលធវលា មលន នធានមនសស នងមផនការយទនសាសតសថសបលធៅកបងរយៈធពល ៣ ធៅ ៥ ឆប ាប ធ បធនះ។ បគគលក ម.ស.ម.ក ទាងអសបានចលរមបធងកើេនវមផនការយទនសាសតសថជាអាទភាពទាងរបាាធនះធ ើង រពមទាងានការឯកភាពោប មដលបានដឋកធចញនវកចចការទាង ៥ ធនះ មផនការយទនសាសតសថជាអាទភាពទាងរបាាធះានដចខាងធរកាម ៖ ១.ការអនវេថចាបសាគម អងគការ នងការរេេផេឱកាសសរាបសងគមសើវល អបកការពារសទនមនសស

នងនធោបាយជាទស ២.ឧបករណមផបកបធចចកវទា គមគមន ងពេានមដលានសកាថ នពល សទនបធចចកវទា សកមមជន

ធៅធលើរបពននអើនណេ នងធសរ ើភាពខាងការបធចចញមេធៅធលើអើនណេ ៣.ចាបសថើពើឧរកដឌតតមរបពននបធចចកវទា ចាបសថើពើសែជើព នងចាបធផសងៗមដលរេេផេធលើធសរ ើភាព

ជាមលដឋឌ ន ៤.ការធបាះធឆប េរកមរបកោា~សងកក េឆប ា២០១៧ នងការធបាះធឆប េធរជើសតតាងេាណាងរាសតសថធៅឆប ា

២០១៨ នងអាធពើែងោពាកពនននងនធោបាយ នង ៥.ន ប ការាច សជានយ នងការងករអាទភាពចរនថថនការផថលមលន នងកាលានវេថភាព។ សរាបពេានបមនទម សមទកទង អបករសើ ចក សភាព យការបេបេថថនម.ស.ម.ក តតមរយៈទរសពធ

+៨៨(០) ១១ ៩៤៣ ២១៣ ឬតតមរយៈអើមមល ៖chaksopheap@cchrcambodia.org។