Socijalistika Federativna Republika JugoslavijaOSNOVNA GEOLOKA KARTA 1 :100 000TUMAza listBUGOJNOL 33-143BEOGRAD 1981.

REDAKCIJSKI ODBORMilorad Dimitrijevi Dragan Dragi Stevan Karamata Budimir Petrcvi Boris Sikoek Dobra VeselinoviIzdaje Savezni geoloki zavod, Beograd Izdanje od 665 primjeraka kao sastavni dio primjerka lista karte, sa kojim se pakuje u plastinu futrolutampa: NIGRO Privredni pregled", Beograd, M. Birjuzova 35.GEOLOKE KARTE I TUMA URADIOPREDUZEE GEOINENJERING" OOUR GEOLOKI INSTITUT1975.Autori karte: LAZAR VUJNOVI, JASENKO VRHOVI, RADOMIR JOVANOVI, MIROSLAV IVANOVI, JOVAN SOFILJ, ANTON AHAC, MILO ANDRIJAEVI, MILORAD GOVEDARICA, RADOMAN JOVI, RAJKO VELJOVI i PREDRAG MITROVIAutor tumaa: LAZAR VUJNOVI

SADRAJ

UVOD

5GEOGRAFSKI PREGLED

6PRIKAZ OPTE GRAE TERENA ......11OPIS KARTIRANIH JEDINICA

16PALEOZOIK

16Srednji devon

16Donji-srednji karbon

16Gornji perm

16Bojski filitoidi

17Belerofonski krenjaci .17Permotrijas

17Trijas

18Donji trijas

18Sajski potkat

18Kampilski potkat

19Travnika serija

19Pjeari i alevroliti donjeg trijasa ....20Aniziski kat

20Magmatske stijene

21Ladinski kat

24Ladinsko-karnijski kat

25Gornji trijas

25Jura

26Lij as

26Lijas-Doger

27Doger

27Gornja jura

28Oksford-kimerid 28Kimerid-portland 28Sprudni krenjaci malma 28Donja kreda

29Valendin-otriv

29Barem-apt

30Alb-cenoman

3oCenoman-turon

31Turon

31Senon

31KENOZOIK

32KVARTAR

34TEKTONIKA

36Strukturno-facijalna jedinica VitorogHr-bljina

36Strukturno-facijalna jedinica GerzovoJanjPlazenica

37Strukturno-facijalna jedinica GoricaLjuaBugojno

40Strukturno-facijalna jedinica OtomaljOb-orciKomar

41Strukturno-facijalna jedinica Vlai ....43PREGLED MINERALNIH SIROVINA ..44Gips

44Bentonit

46Ugalj

47Boksit

47Zelezo

48Kvare

48Graevinski i tehniki kamen

48ISTORIJA STVARANJA TERENA

50LITERATURA

53

UVODPrva istraivanja za Osnovnu geoloku kartu SFRJ, list Bugojno 1 : 100 000, poinju 1967. godine i kontinuirano traju do 1975. godine, kada je list finaliziran.Sinhrono terenskim radovima vrena su laboratorijska ispitivanja i finalna kabinetska obrada. Ekipa u sastavu Miroslav ivanovi, Jovan Sofilj i Milo Andrijaevi, 1967. godine poinju kartiranje lista Bugojno i to sekcije: Oborci 52/4 i Donji Vakuf 54/2. Ve slijedee 1968. godine list se kartira kroz region FojnicaJezero a obuhvaene su sekcije: ipovo 51/1, Gorica 51/2 i Babii 51/4, koje su iskartirali Radomir Jovanovi, Lazar Vujnovi i Milo Andrijaevi.Tokom 1969. godine kartiranje sekcije Ljua 52/3 i dio sekcije Babii 51/4 su izvrili Lazar Vujnovi i Radomir Jovanovi. Nastavkom kartiranja u 1970. godini obuhvaene su sekcije Vijenac 52/1 i Hamandii 52/2, a kartirala je ekipa u sastavu: Lazar Vujnovi, Radomir Jovanovi, Jovan Sofilj, Milorad Govedarica i Predrag Mitrovi. Kartiranje sekcije Podovi 51/3 i dio sekcije Semin 54/1 izvrili su Lazar Vujnovi i Milorad Govedarica u 1971. godini. Radovima u 1972. godini iskartirane su sekcije Kupreka Vrata 54/3, Bugojno 54/4 i dio sekcije Semin 54/1. Na ovim sekcijama radove su izveli Lazar Vujnovi, Jasenko Vrhovi, Radoman Jovi i Predrag Mitrovi. Nastavak kartiranja u 1973. godini obavila je ekipa u sastavu: Lazar Vujnovi, Jasenko Vrhovi, Anton Ahac i Rajko Veljovi, a obuhvaene su sekcije Pri- beljci 53/2 i Rastievo 53/4.Tokom 1974. godine kartirane su sekcije Vitorog 53/1 i Bajramovci 53/3, koje predstavljaju zavretak kartiranja lista Bugojno. Radove na ovim sekcijama obavili su: Lazar Vujnovi, Jasenko Vrhovi i Milo Andrijaevi.Paleontoloka ispitivanja paleozojske faune izvrio je Miroslav ivanovi, a palinoloka ispitivanja Olivera Jovanovi-Esih. Mikropaleontoloka ispitivanja mezozoika obavili su Ksenija Vlahini-eki i Nadeda Lauevi, koja je obradila i makrofaunu trijasa. Makrofaunu jure i krede obradila je Georgina Dutina, a analize konodonti mezozoika Ljiljana Jeli. Determinaciju miocenskih mikrofosila izvrila je Milica Maglov.Petroloka ispitivanja magmatskih i metamorfnih stijena izvrili su Ljiljana Pakvalin i Jakob Pami.Silikatno-hemijske analize obradila je Radmila Anti, a diferencijalno-termika ispitivanja Dunja Vujnovi. Determinaciju rudnih preparata i analize liha izvrio je Petar Jovanovi. Ostale mineraloke analize raene su u vie fakultetskih i privrednih institucija.Sedimentoloka ispitivanja karbonatnih i klastinih stijena obavili su: Jelena Gakovi, Ljiljana Pakvalin a dijelom i Radmila Kovacevi.Mineralne sirovine lista obradio je Radomir Jovanovi, kompletnu obradu i finalizaciju karte izvrio je Lazar Vujnovi.Tekst tumaa je redigovao D. Veselinovi, a struno-tehniku redakciju karte izvrio je B. Petrovi.

GEOGRAFSKI PREGLEDList Bugojno zahvata jugozapadne dijelove centralne Bosne, a zauzima povrinu od 1481 km2. Ogranien je koordinatama 1700'1730' istone geografske duine i 4400'4420' sjeverne geografske irine.Na podruju lista Bugojno jasno su izraeni morfoloki oblici, kako oni koji svojom visinom dominiraju terenom, tako i oni koji se nalaze izmeu planinskih masiva. Pored dominatnih morfolokih oblika postoji itav niz karstnih fenomena, poev od krapa, vrtaa, uvala, peina, jama do boginjavog kra" i karstnih pblja.I pored izvjesne slinosti morfolokih formi, mogu se jasno izdvojiti vie morfolokih cjelina. Na sjevernom i sjeveroistonom dijelu lista jasno se uoava planinski masiv Vlaia, koji je na listu Bugojno predstavljen svojim zapadnim nastavkom na Dnoluku planinu i Hum.Pored izrazitih vrhova i uzvienja: Orlovaa (1162 m), Medvednjak (1094 m), Hrae (1229 m), Pale (1259 m), Ukelj (1348 m) i dr., ova morfoloka jedinica predstavlja relativni plato koji ima pruanje istokzapad sa izvjesnim skretanjem prema sjeverozapadu (Hum). Idui prema sjeveru teren se postepeno sputa i diferencira u manje doline i bila pravca sjeversjeverozapad. Prema jugu strane su strme, sa estim odsjecima koji predstavljaju desnu obalu kanjona Rijeke. Relativne visinske razlike iznose do 800 m. Vei dio terena izgrauje karstifikovana kredna krenjaka podloga prekrivena umom.Istone dijelove lista izgrauju planine Komar, Rakovce (1217 m), Kik (1173 m), Radolje (1287 m) i Bukovica (1055 m), koje svojim poloajem i blagim oblicima i izraenim plastici- tetom ine sastavni dio Centralno-bosanskog kriljavog gorja. Ova morfoloka jedinica ima pravilan trouglasti oblik, iju sjevernu granicu predstavlja kanjon Rijeke i izvorini dijelovi rijeke Lave sa generalnim pravcem istokzapad. Donju, jugozapadnu granicu ini rijeka Vrbas cijelim tokom pravca sjeverozapadjugoistok.Pored doline Vrbasa i Rijeke ova morfoloka cjelina je dijelom razorena mnotvom manjih ali duboko usjeenih potonih dolina iji su tokovi gotovo redovno upravni na dinarski pravac. Od znaajnijih tokova, unutar ove morfoloke jedinice, istiu se doline Komarske rijeke, Obo- rake rijeke, Lave i dolina Sokolinskog potoka.Slijedea morfoloka jedinica zauzima centralne dijelove lista a izgraena je od vie planinskih masiva koji se nastavljaju jedan na drugi u nizu dinarskog pravca (sjeverozapadjugoistok). Od prethodne jedinice odvojena je dolinom Vrbasa, dok je sa jugozapadne strane odvojena Kuprekim poljem, dolinom rijeke Janj i Sokonicom. Idui od jugoistoka prema sjeverozapadu dominiraju slijedei planinski masivi: M. Stoer (1628 m), uljaga (1533 m), Crni Vrh (1403 m), Stolovac (1479 m), Kriva Jelika (1386 m), Ravna Gora (1428 m), Gorica (1234 m). Rod (1037 m) i Borovica (933 m). Za ovu morfoloku jedinicu karakteristino je mijeanje elemenata plastinog reljefa (podruje M. Stoera, dolina rijeke Plive a dijelom i Janja) i elemenata visokog reljefa sa strmim odsjecima, duboko usjeenim dolinama, i visoko streim uzvien jima figurama.U ovoj morfolokoj jedinici snano je izraeno korozivno i mehaniko razaranje stijenskih masa, koje je nesumnjivo predisponirao litoloki sastav, strukture i intenzivna tektonska aktivnost.

SI. 1. Geografski poloaj lista Bugojno. Geographic position of the Bugojno sheet. reorpa^H^ecKoe no-. Jio>KeHiie jniTa Eyroibro.Dolina rijeke Plive, Janja, Semenice, Prusake rijeke, Porunice, Prljanice i Duboke, su duboko usjeene u reljef na osnova ega su izdvojeni planinski masivi jedan od drugog. Pored ovih tokova postoji itav niz potonih dolina koje su u veini upravne na dinarski pravac a rjee orijentisane u pravcu istokzapad i sjeverozapadjugoistok. Terene izgrauju preteno karbonatne, magmatske i klastine stijene trijaske starosti.Jugozapadne dijelove terena izgrauju morfoloka jedinica VitorogHrbljina, koja ujedno predstavlja najizraeniji morfoloki oblik terena. Na sjeveroistonom dijelu dominiraju vrhovi: V. Vitorog (1907 m), M. Vitorog (1747 m), Crni Vrh (1761 m), Smiljevac (1647 m), ulet (1347 m), Kojinovac (1125 m), Zdraviki vrh (1411 m), Lisina (1264 m) i Mosor (1371 m). U podruju planine Hrbljina postoji vie manjih uzvienja koji predstavljaju erozione ostatke veeg planinskog masiva koji je tektonski dezintegrisan. Vea uzvienja su: Lisinjak (1416 m), Krunjaa (1500 m), Slavi (1518 m), Voloder (1504 m), Radina Kosa (1503 m), Crni Vrh (1509 m), Orlovaa (1509 m) i Bojna (1500 m).Nabrojani planinski masivi predstavljaju lanac dinarskog pravca, izmeu kojih su smjetene manje i vee intenzivno karstifikovane uvale i polja.Kada je rije o karstifikaciji mora se naglasiti da ova morfoloka jedinica pripada ljutom karstu" sa svim karstnim fenomenima, od kojih su najznaajniji boginjavi karst", karstna polja i uvale.Tipini boginjavi karst" razvijen je na platoima Dragni podova, Pljevskih podova, kadi- movca i na sjeverozapadnom dijelu Kuprekog polja. Izrazito velike vrtae nalaze se u Kup- rekom polju kod Rastievskog jezera. Promjer i dubina vrtaa iznose preko 100 m a formirane su u elipsaktinijskim krenjacima na samom kontaktu sa gornjotrijaskim dolomitom. Vrtae u dolomitima su rjee zastupljene.Tereni Dragni podova i Pljevskih podova predstavljaju veoma karstifikovane platoe na kojima je najizraeniji boginjavi karst", a prema svom obliku podsjeaju na monoklina" karstna polja. Sjeverne i sjeveroistone padine ovih platoa se strmo sputaju u doline rijeke Plive i Janja, dok na jugoistonom dijelu kaskadno prelaze u planinske masive Smiljevca i Vitoroga.Samo mali, sjeverozapadni dio Kuprekog polja zahvata list Bugojno. Izraena je veina karakteristika karstnih polja. Pored mnotva vrtaa, povremenog toka Mrtvice, vie ponora zastupljene su limnoglacijalne tvorevine i jezersko-barski sedimenti, koji su pokrili neogenske sedimente i time maskirali vodonepropusnu podlogu. Polje se nalazi na nadmorskoj visini izmeu 1100 i 1160 m.Sjeveroistone i jugozapadne dijelove terena izgrauju karstifikovani krenjaci jure i krede, to je razlog da su potpuno bezvodni. Atmosfersku vodu stanovnitvo akumulira u manje primitivne cisterne (atrnje) ili koristi vodu iz snjenica i zaglinjenih vrtaa u kojima se voda zadrava.Ove terene karakterie siromatvo vode na povrini a obilje u podzemlju.Ostali dijelovi terena predstavljaju vodonepropusnu podlogu to znai da se atmosferske vode ne zadravaju, ve mnogobrojnim potocima i jarugama bujino slivaju u postojee tokove. Karakteristino je da su izvorita ovih terena razbijena tj. sastavljena iz vie izvora manjih kapaciteta.Stalni vodeni tokovi su Vrbas sa pritokama Plive, Rijeke, Oborake i Prusake rijeke sa mnotvom potoka.Na sjeveroistonom dijelu lista, planine Karaula i Radolje predstavljaju vododelnicu tj. odvajaju sliv Vrbasa od sliva rijeke Lave i Bosne.Vrela i doline veine rijeka nalaze se na dislokacijama koje su predisponirale njihovo stvaranje. ira oblast istraivanog terena obiluje pojavama i leitima raznovrsnih mineralnih sirovina, to je jo od davnih vremena privlailo veliki broj istraivaa, koji su najveu panju posveivali leitima mineralnih sirovina dok su geoloke odnose prikazivali sasvim usputno.

PREGLED DOSADANJIH ISTRAIVANJAVrijedni geoloki podaci i Pregledna geoloka karta BiH 1 : 576 000 potiu od E. Mojsisovicsa, E. Tietzea i A. Bittnera (1880) koji daju informativne podatke o geolokoj grai ove oblasti. Znatan napredak u shvatanju stratigrafskih odnosa na terenima juno od Jajca uinio je . Pilar (1882). Unutar paleozojskih tvorevina izdvaja razne kriljce, a magmatske stijene usine odreuje kao kvarcdiorite.Poetkom 20. stoljea intenzivira se istraivaka djelatnost i javlja se mnotvo geolokih radova o terenima BiH. F. Katzer (1903, 1906, 1921, 1924, 1925) svojim radovima postavlja temelje geologije Bosne i Hercegovine.Na relaciji Donji VakufTravnikJajce F. Katzer izdvaja karbonsku klastinu seriju" kao najstariju, zatim klastite donjeg trijasa, dolomite srednjeg i gornjeg trijasa te melafirsku masu u dolini Vrbasa (izmeu Donjeg Vakufa i Jajca) za koju tvrdi da je rezultat snane vulkanske aktivnosti u ladiniku (vengen) (Katzer, 1903, 1906). Za podruje juno od Jajca dao je podatke o stratigrafiji paleozojskih, mezozojskih i kenozojskih tvorevina.Vei broj slatkovodnih makrofosila iz tercijarnog basena u podruju Jajca i ipova odredio je S. Brusina (1904).Podatke o melafirima istog podruja daju C. V. John (1880) i Rucker (1896). Velike mela- firske mase, koje se javljaju jugozapadno od Centralno-bosanskog kriljavog gorja oznaavaju kao dijabazne porfirite.M. utura (1918) pored mikroskopskih analiza dao je hemijsku analizu dijabaznog porfirita iz okoline Babinog Sela. Uz navedene dijabazne porfirite naglasio je prisustvo i obinih ofit- skih dijabaza s feldspatima.*Optu ralambu trijaskog sistema na serije" i paleozoika u podruju JezeroSinjakovo, dao je F. Katzer (1903, 1921). Nekoliko godina kasnije M. Milojkovi (1929) je tretirao iste tvorevine, tj. izvrio je dopunu podataka F. Katzera. Isto podruje istraivao je i . elebi (1956) koji je odredio poloaj i stratigrafske odnose tvorevina trijasa na sjeveroistonim padinama Debele kose i Rastovae.Detaljan opis vulkanskih stijena u podruju Sinjakova i Alinovca dali su I. Jurkovi i V. Majer (1954).Prikaz mezozojskih tvorevina BiH i niz novih podataka o stratigrafiji i tektonici dao je R. Jo- vanovi (1957).Najznaajnija istraivanja ire oblasti doline Vrbasa vezana su za izradu Osnovne geoloke karte SFRJ, kada se dobijaju detaljniji podaci o geologiji ovih terena. U tom periodu J. Pami i M. Juri (1962) prikazuju starost efuzivnih masa u dolini Vrbasa. Naime, u podruju potoka edinca unutar sedimentnog dijela odreena je Posidonia zoengensis na osnovu koje se itava efuzivna masa tretira ladinikom.Podatke o sastavu i vrsti efuziva doline Vrbasa nalazimo u radovima F. Trubelje. M. ibenik- -Studen (1965) i M. ibenik-Studen i F. Trubelje (1967) u kojima se navodi prisustvo: bazalta (dijabaz-porfirita), spilita, andezita, keratofira, trahita i dacito-andezita (kvarcnih porfirita). Autori su pored ostalog naglasili raznovrstan stepen izmjene vulkanskih stijena.Geoloko-petroloke karakteristike vulkanita u dolini Vrbasa, uz detaljno ralanjavanje jednog dijela efuzivne mase izmeu Donjeg Vakufa i Jajca, dali su J. Pami, L. Vujnovi & Lj. Pakvalin (1975). Rezultati istraivanja ukazuju na najmanje tri faze efuzija izmeu kojih su smjeteni tufovi.Detaljnije stratigrafsko-tektonske odnose za podruje sjeverno od Jajca dali su D. Puizina, R. Vasiljevi & A. Kuukovi (1969). Ovim radom je prvi put paleontoloki dokumentovana stra- tigrafska pripadnost naslaga trijasa, donje jure i donje krede, to po njihovom miljenju omoguava djelominu korelativnu vezu s nekim podrujima mediteranske geosinklinale. V. Mud- renovi, S. Stojanovi-Kuzenko i V. Paji (1969) su objavili saoptenje o nalazima konodontne faune u okolini Jezera.'*Metalogpfliju i geologiju paleozojskih tvorevina u podruju juno od Jajca prikazao je R. Vasiljevi,. (1972),Na lijevoj obali Vrbasa, kod sela Ljue, neposredno na efuzivnoj masi lee boksitna tijela, koja predstavljaju tvorevine kopnene faze vjerovatno gornjeg dijela ladinika i donjeg dijela karriika. P. Buri i L. Vujnovi (1971). prikazuju leita boksita, njihov stratigrafski poloaj, zatim mineraloki sastav i strukture.ire podruje od Splita i Omia do Banja Luke i Doboja zahvatio je profilom I. R. Blanchet (1975), kojim je obuhvaen i istraivani teren.O dekolmanskom navlaenju" jursko-krednog kompleksa jugozapadno od ofiolita! na Cen- tralno-bosiansko kriljavo gorje, nalazimo u radu (L. Vujnovi i J. Vrhovi, 1975). M. ivanovi (1963, 1969, 1974) prikazuje stratigrafske odnose paleozojskih i trijaskih tvorevina Centralno-bosanskog kriljavog gorja.Detaljno ralanjavanje zone paleozojskih kriljaca i mezozojskih krenjaka u podruju doline Vrbasa izmeu D. Vakufa i Jajca, prikazao je L. Vujnovi (1977). U istom podruju izdvojene su strukturno-facijalne jedinice razliitih sedimentacijskih prostora,Izdvajanje strukturno-faci.jalnih i geotektonskih jedinica u podruju Kuprekog polja izvrili su L. Vujnovi i J. Vrhovi (1978).Pored navedenih radova, posljednjih godina objavljeni su i tumai Osnovne geoloke karte listova: Livno, Glamo i Zenica, u kojima su detaljno prikazani geoloki odnosi ireg podruja istraivanog terena.PRIKAZ OPTE GRAE TERENATereni koje obuhvata list Bugojno pripadaju, na sjeveroistonom dijelu zoni paleozojskih kriljaca i mezozojskih krenjaka", a na jugu, spoljanjim Dinaridima, tj. zoni Visokog kra."Paleozojske, preteno klastine stijene zauzimaju manje dijelove na sjevernim i sjeveroistonim podrujima lista. Najvei dio terena izgrauju klastine, karbonatne i magmatske stijene mezozoika. Kenozoik je zastupljen miocenskim, pliocen-kvar- tarnim i kvartarnim naslagama.Srednjodevonski kvarcporfiri i krenjaci zauzimaju mali dio terena u podruju sela erkazovii.U podruju sela Komar izdvojeni su sericit-hloritski kriljci i metapjeari vjero- vatno donjeg i srednjeg karbona. Permski i permotrijaski sedimenti izgrauju sjeveroistone dijelove lista. To su najveim dijelom klastini i karbonatni sedimenti koji su stvarani u basenu sa tendencijom opliavanja i stvaranja laguna, u kojima se vrila evaporitna sedimentacija.Sedimenti donjeg trijasa zauzimaju veliki prostor, a izgrauju doline rijeke Vrbasa i rijeke Plive.Donji trijas tektonske jedinice Otomalj predstavljen je najveim dijelom liskunovitim pjearima i alevrolitima, dok je travnika serija" izgraena od karbonatnih kriljaca sa liskunovitim proslojcima i alevrolitima. Prelazne slojeve predstavljaju ale- vroliti i listasti krenjaci sa amonitima. Donji trijas strukturno-facijalne jedinice GoricaLjuaBugojno, izgrauju liskunoviti pjeari i ploasti do slojeviti krenjaci kampila sa amonitima.Sedimente anizika nalazimo kao erozione ostatke preko donjotrijaskih sedimenata ili kao sastavne dijelove struktura. Obino prate donjotrijaske sedimente. Jasno se razlikuju dva razvoja. U strukturno-faci jalnoj jedinici OtomaljOborciKomar anizik je zastupljen mermerisanim krenjaci ma i krenjako-dolomitnim breama, unutar kojih su pored konodonti determinisani mnogi primeric Meandrospira dinarica. Drugi razvoj je zastupljen eerastim" dolomitima, rjee krenjacima i breama (strukturno-facijalna jedinica GoricaLjuaBugojno).Nakon sedimentacije u aniziku dolazi do bitnih promjena u basenu. Dublji dijelovi basena su praeni intruzijama kvarc-diorita, efuzijama spilit-keratofira, kvarc- -keratofira te hipabisalnim utiskivanjem (silovi i dajkovi) dijabaza i dolerita u starije sedimente. Sedimenti ladinika su predstavljeni ploastim krenjacima, ronacima, tufovima i glincima, sa Posidonoia zoengensis.Dizanjem Centralno-bosanskog kriljavog gorja" krajem srednjeg trijasa, formirana je antiformna struktura. Neki dijelovi ove strukture egzistiraju kao kopno, kada se raspadanjem spilit-keratofira stvaraju boksiti (P. Buri i L. Vujnovi, 1970).Najvee prostore junog dijela lista i dalje prema sjeveru i sjeverozapadu izgrauju gornjotrijaski trakasti i slojeviti dolomiti sa rijetkim krenjakim ulocima u kojima se nau megalodoni. U gornjem trijasu jasno je izraena tendencija nadiranja mora preko jugozapadnog krila antiklinale" Centralno-bosanskog kriljavog gorja, to se odrazilo, s jedne strane kao transgresivni odnos prema starijim tvorevinama (sasvim lokalno), dok s druge strane postoji kontinuitet na relaciji srednji-gornji trijas. Vjerovatno lateralno, u dubljim dijelovima basena, stvarani su tamni ploasti, rjee slojeviti krenjaci sa laporovitim proslojcima, odreeni kao ladinik- -karnik (crna serija).Slojeviti krenjaci u alternaciji sa dolomitima izgrauju samo mali dio terena na jugu Kuprekog polja, a predstavljaju kontinuitet sedimentacije iz gornjeg trijasa u juru. Lijaski krenjaci su esto prepuni megalodusima a u viim dijelovima i pen- takrinusima.Organogeno-detritini krenjaci sa pentakrinusima lijas-dogera su otkriveni na malim prostorima u podruju izvora Plive i kod sela Vodice. Na junom dijelu Kuprekog polja, preko lijaskih sedimenata dolaze oolitini slojeviti krenjaci sa pentakrinusima i dolomiti dogera.Poetkom malma dolazi do ponovnog nadiranja mora oko kopna ,,Centralno-bo- sanskog kriljavog gorja", kada se stvaraju zoogeni sprudni krenjaci.Malmski sedimenti izgrauju terene sjeverozapadnog dijela Kuprekog polja i dalje prema Pljevskim podovima. Jasno se izdvajaju tri razvoja malmskih krenjaka. Na zapadnom dijelu Kuprekog polja razvijeni su pizolitini krenjaci sd kladoko- ropsisima preko kojih dolaze oolitini slojeviti krenjaci sa mnotvom klipeina. 'Manji dio terena, od Kuprekog polja na sjever do sela Vodice, izgrauju sprudni elipsaktinijski krenjaci, koji lee transgresivno preko lijas-dogerskih krenjaka i gornjotrijaskih dolomita. Podruje Crnog Vrha izgrauju krenjaci s mnotvom gastropoda i elipsaktinija.SI. 2. Pregledna geoloka karta lista Bugojno. Generalized geological map of the Bugojno sheet. O630pHareojioriMecKajl napTa jincra Ejtohho.Q Kvartar. Quaternary. KBapTep.Ng Miocen: slatkovodni sedimenti; Pliocen-kvartar: pijesak i gline. Miocene: Fresh-water sediments;Pliocene-Qvaternery: sends and clays. MnoijeH: npecH0B0,HHbie 0TJi0>KeHHsC; IIjiHoijeH-KBapTep: UcCKH H rjIHHBI.K| Smoa: Flini sedimenti. Senonian: Flysch sediments. CeHOH: 4uiHiiieBbie 0TJi0>KeHHtf. K.2 Cenoman-turon, turon: krenjaci sa hondrodontama i rudistima. Cenomanian-Turonian, Turonian: Limestones with Chondrodonta and Rudistes. CeH0MaH-Typ0H, TypoHi H3BecrHKKM c xoHflpofloa- Tawn H pyHcraMH.Ki,a Alb-Cenoman: krenjaci sa gastropodima i foraminiferama. Albian-Cenomanian: Limestones with Gastropods and Foraminifera. Ajii>6-ceHOMaH: H3BecnofKH c racrponbflaMH H 4>opaMHHH4>epai\tH. Ki Neokom, barem-apt: krenjaci sa algama i foraminiferama. Neocome, Barremian-Aptian: Limestones with Algae and Foraminifera. He0K0M, 6appeM-anT: H3BecTHKH c BOflopocjiKMH h 4>opaMHHHc|)epaittH. Ja Malm: sprudni krenjaci sa ttipsaktinijama, kladokoropsisima i klipeinama. Malm: reefly limestones with Ellipsactinia, Cladocoropsis and Clypeina. Majn>M: pmJjoBMe h3bccthkh c ajumncakthhhrthh, KJia^oKoponcHcaMH H KjraneHHaMH. Ji,2 Lijas-doger, doger; oolitini krenjaci i dolomiti. Liassic-Dogger, Dogger: oolithic limestones anddolomites. JleSac-florrep, florrep: oojihtobtie H3Becnfkh h aojiomhtm. Ta Gornji trijas: trakasti i slojeviti dolomiti. Upper Triassic: naded and stratified dolomites. Bep&mftTpHac: jieHTOTHbie h cjioHcrbie ^ojiomhtu. Ta.s Ladinik-karnik: ploasti krenjaci sa laporovitim proslojcima. Ladinian-Carnian: platy limestones with marly intercalations. JlaimHCKHH-KapHHHCKHii jjpycw: njiHTuaTtie H3BecraKH c Meprejm-CTblMH npOCJIO^MH.

u a aia n i-ia a i-i-*5- -iea. -i,u

010 kmnaftts; p:

T, Ladinik: silifikovani krenjaci, ronaci, tufovi i glinci. Ladinian: silificed limestones, hornfels, tuffs and mudstones. JIa#HHCKHH Hpyc: oKpeMHeHHbie H3BecTHKH, itfivrbi, Tybi u rjiHHHCTbie nopoflbi.7} Keratofiri, spiliti, vulkanske bree i tufovi. Ceratophyres, spilites, volcanic breccias, and tuffs. Kepa- To4>HpiI, CltHJTHTBI, ByjIKaHHtieCKHe SpeKMHH H tybl.$ Tufovi, Tuffs. Ty4)bi.Sq Kvarcdioriti, Quarzidiorites. KBapijeBbie flHOpHTbi.(3(3 Dijabazi i doleriti. iabases and dolerites. jiMa6a3bi M flOJiepHTbi. Anizik: dolomiti,, mermerasti krenjaci i krenjake bree. Anisian: Dolomites, marbly limestones and calacareous breccias. Ahh3Mhckhh npyc: #ojioMim>i, Mpaiwopn3HpoBaHHbie H3BecTH*ma h H3Becr- KOBbie 6peK^oiH.Ti Skit: Klastiti i krenjaci. Scythian: Clastites and limestones. Ckh4>ckhh pyc: Knacrimj H H3Becr- hkh.P,T Gornji perm, Permotrijas: karbonatni kriljci, klastiti, mermeri i bree. Upper Permian, Permo-Trias- sic: Calacareous schists, clastites, marbles and breccias. Bepxaaa nepm>, flepMoipHac: H3BecTKOBbie CJiaHIJbl, KJiaCTHTbl, Mpamopbi u 6peKOiH,Ci,2 Donji i srednji karbon: sericitsko-hloritski kriljci. Lower and Middle Carboniferous: Sericitic-chlo- ritic schists and metasandstones. Hh>khhh h cpejjHHH Kap6on: cepHmrr0B0-XJi0pHT0Bbie cjiamjbi.n:K-ith m. les 01. les m,oduftles a-Da Srednji devon: kvarcporfiri, mermeri. Middle Devonian: Q\iartzporphyres, marbles. CpeflHHft fleBOH: KBapUfeBble Itop4>HpbI, MpaMOpbl.Kredni sedimenti izgrauju jugozapadne, centralne i sjeveroistone dijelove terena. U niim dijelovima zastupljeni su sprudnim organogeno-detritinim krenjacima i staklastim mikritskim i sparitskim krenjacima esto bez fosilnih ostataka. Krenjaci neokoma sadre preteno alge (Salpingoporella annulata) krupne tintinine a rjee gastropode. U barem-aptskim krenjacima prisutne su foraminifere (Orbi- tolina ex. grupa Cnoidea-discoidea) i alge (Salpingoporella dinarica). Prelazni alb-ce- nomanski krenjaci su u irem podruju planine Vitorog i Dnoluke planine. Zastupljeni su krenjacima s mnotvom gatropoda i krenjacima s miliolidama. Od krenjaka gornje krede zastupljeni su krenjaci sa hondrodontama (planina Vitorog) ikrenjake bree, koje jednim dijelom vjerovatno pripadaju i senonu, a predstavljaju podinu flia.Osim flinih sedimenata karbonatnog tipa, u senonu nisu dokazani drugi razvoji. U laporovitim mikritima senona determinisane su brojne globotrunkane i glo- bigerine.Nakon intenzivnog tektonskog djelovanja tokom paleogena dolazi do sputanja pojedinih blokova i stvaranja depresija. XJ ovim depresijama tokom miocena stvaraju se slatkovodni sedimenti.Na potezu BabiiGredaipovoGerzovo, postoje vea i manja izolirana podruja nekad jedinstvenog basena. Zastupljeni su konglomerati i pjeari, glinovito- -laporoviti paket s ugljem i bentonitom, te upljikavi bankoviti krenjaci i lapori sa ostacima kongerija i melanopsisa.:Na jugoistonom dijelu terena (depresija BugojnoDonji Vakuf) razvijeni su ta- kode miocenski slatkovodni sedimenti koji predstavljaju dio nastavak graani- kog ugljonosnog basena. Najvei dio laporovito-krenjakog paketa sa ugljem prekriven je glinovitim pjeskovima pliocen-kvartara i ljunkovitim terasama.Mali dio terenana krajnjem sjeveru izgrauju slojeviti slabo vezani konglomerati, ija debljina prelazi 300 m. S obziromnapoloaj vjerovatno se radi o bonoj faciji u kojoj su se najveim dijelom miocena deponovali ljunkovi.Kvartar je zastupljen morenskim, limnoglaci jalnim, fluvioglacijalnim, jezersko- -barskim, terasnim, ljunkovitim, izvorskim, deluvijalnim, proluvijalnim, aluvijalnim i siparinim tvorevinama.V: ! j vrNa ispitivanom terenu se izdvajaju slijedee strukturno-facijalne jedinice: A. Struk- turno-facijalna jedinica VlaiHrbljinespoljanji Dinaridi (dio Visokog kra); B. Strukturno-facijalna jedinica GerzovoJanjPlazenica (jedinica sprudova): C. Struk tur no-faci jalna jedinica GoricaLjuaBugojno (jugozapadno krilo antikli- nale" Centralno-bosanskog kriljavog gorja;( D. Strukturno-facijalna jedinica OtomaljOborciKomar (sjeverozapadni dio antiklinale" Centralno-bosanskog kriljavog gorja); E. Strukturno-facijalna jedinica Vlai (vjerovatno sjeveroistoni sprudovi" od Centralno-bosanskog kriljavog gorja).Navedene jedinice su u geolokoj prolosti predstavljale dijelove sedimentacionog basena s razliitim ili slinim sedimentacijskim ekvivalentima, dok su vrijeme ubiranja imali specifine autonomije. Danas su ove jedinice u navlanom odnosu u smjeru jugozapada.Sintezom prikupljenih podataka, na osnovu terenskih istraivanja, zatim na bazi literaturnih podataka i analizom geoloke grae, utvren je pojedinani znaaj svake od poznatih mineralnih sirovina. Obzirom na postojea leita i preraivake kapacitete (Volari kod ipova i Donji Vakuf) u daljim planovima razvoja prvo mjesto zauzimaju leita gipsa, zatim boksita, bevtonitskih glina, eljeza kvarca, te graevinskog i tehnikog kamena.Analizom i sintezom faktografskog materijala dobijeni su slijedei rezultati:Dokumentovana je starost kartiranih jedinica i determinisane litofacijalne karakteristike.Odreeni su superpozicioni odnosi paleozojskih, mezozojskih i kenozojskih tvorevina.Izdvojene su strukturno-facijalne jedinice koje su u geolokoj prolosti imale specifine se- dimentacijske i druge uslove, tj. izvreno je izdvajanje i rekonstrukcija geotektonskih cjelina i jedinica unutar njih.Rekonstruisana je vjerovatna evolucija i dinamika terena.Sintetizirani su elementi za djelominu paleogeografsku rekonstrukciju.Pored velikog broja novih rezultata, ostali su i nerijeeni problemi, koji po svojoj. kompleksnosti zahtijevaju detaljnija istraivanja. Devonske, karboriske i permske tvorevine niu dovoljno paleontoloki dokumentovane. Magmatizam i metamorfizam paleozojskih stijena ostao je i dalje problematian. Zbog izraenog dekolmanskog kretanja karbonatnog kompleksa Vlai, nije rekonstruisano sjeveroistono krilo antiklinale Centralno-bosanskog gorja", kao i pripadnost veoj geotektonskoj cjelini. Nije odreeno distribuciono podruje sedimenata flia. Paleogeografska rekonstrukcija i evolucija terena baziraju se jednim dijelom na hipotetikim postavkama.Pripadnost tektonske jedinice Podine nije precizno dokumentovana.OPIS KARTIRANIH JEDINICATerene, koje obuhvata lista Bugojno 1 : 100 000 izgrauju paleozojske, mezozojske i keno- zojske tvorevine.paleozoikPaleozojske tvorevine zauzimaju male dijelove terena, a zastupljene su srednjim devonom, donjim i srednjim karbonom, gornjim permom i prelaznim permotrijaskim sedimentima.SREDNJI DEVON (Dj)Devonske tvorevine zauzimaju mali dio terena na sjeverozapadnom dijelu kartiranog podruja. Smjetene su u dolini rijeke Plive izmeu sela Jezera i Stupne. Ove tvorevine su zastupljene zelenkastosivim kvarcporfirima sa krupnim kristalima kvarca (esto i do 5 mm). Laboratorijskim ispitivanjem utvreni su djelimino sericitisani feldspati i biotit. Pored ovih zastupljeni su i glinoviti karbonatni kvarc-sericitski kriljci takoe zelenkaste boje. Ipak, stratigrafski su najvanije partije sivih prekristalisalih krenjaka u kojima je konstatovana Styliolina sp., i odreena je srednjedevonska pripadnost ove serije. U graninom dijelu lista, od potoka Peruice prema selu Jezeru V. Mudrenovi, S. Stojanovi-Kuzenko, V. Paji (1969) su pored stiliolina odredili mnotvo konodonti, na osnovu' kojih su dokazali prisutnost cijelog devona.U devonskim tvorevinama koje obuhvata list Bugojno prevladavaju kriljave klastine i kar- bonatne stijene u koje su uloeni kvarcporfiri, koji zbog malih dimenzija nisu posebno izdvajani. Na listu Bugojno devonske tvorevine su u tektonskom odnosu prema trijaskim sedimentima. U irem podruju debljina devonskih tvorevina odreena je oko 700 m.DONJI-SREDNJI KARBON (Ci;2)Karbonski klastini sedimenti izgrauju mali dio terena na sjevernom dijelu podruja sela Komar.Najvei dio oznaenog terena izgrauju grauvakni metapjeari, hlorit-sericitski kriljci a rjee su zastupljene filitine bree.Stratigrafska pripadnost ovih tvorevina nije paleontoloki dokumentovana ve je odreena na osnovu superpozicije odgovarajuih tvorevina u blizini Zgonova (list Zenica).Debljina karbonskih sedimenata iznosi preko 400 m.GORNJI PERMGornjopermski sedimenti zauzimaju istone dijelove terena u podruju sela Podine, Komar i planine Radolje. Prema zapadu, ine zone koje isklinjavaju na rasjedu uljagaPrusac Oborci.Najvei dio gornjopermskih sedimenata izgrauje terene u podruju Bojske (list Zenica), gdje su detaljno ralanjeni na bojske filitoide i seriju" belerofonskih krenjaka.S obzirom da se opisani tereni ove oblasti direktno vezuju na list Zenicu i da nisu pronaeni nikakvi paleontoloki podaci, osim palinolokih ispitivanja koja ukazuju na gornjopermsku starost u oblasti lista Bugojno, prihvaena je naznaena podjela.U podruju lista Bugojno gornjopermski sedimenti su takoe ralanjeni na dva superpoziciona paketa.Bojski filitoidi ^pj)Donji paket, koji lei preko karbonskih sedimenata izgrauju najveim dijelom kvarcno-lisku- noviti-karbonatni kriljci, karbonatni kriljci, filitine bree, alevroliti i pjeari. Unutar opisanih nalaze se manje ice (vjerovatno hidrotermalnog porijekla) kvarca i gvoa.Zbog velike tektonske poremeenosti debljina ovog paketa nije tano odreena, ve se cijeni izmeu 600 i 800 m.Belerofonski krenjaci (2P3)Gornji paket zastupljen je karbonatnim kriljcima, alevrolitima i pjearima subgrauvaknog tipa, unutar kojih dolaze ploasti do slojeviti mermerisani krenjaci i mermeri sa belerofo- nima. Cijela serija zavrava se karbonatnim kriljcima sa upljikavim breastim krenjacima.Debljina ovog paketa iznosi 600 m.Gornjopermska pripadnost ovih sedimenata nije paleontoloki dokazana u ovoj oblasti, ve je odreena na osnovu korelacije sa odgovarajuim sedimentima u podruju Bojske (list Zenica).PERMOTRIJAS (P,T)Permotrijaski sedimenti zauzimaju istone dijelove terena, od Donjeg Vakufa dolinom Obo- rake rijeke, zahvataju prostor okoline sela Komara, planine Radolje i na jugu do sela Podine.Najvei dio ove serije izgrauju alevroliti i pjeari zelene boje, koji u okolini Travnika zauzimaju vee prostore, na osnovu ega je i oznaena kao travnika serija".Nakon izvrenih korelativnih ispitivanja travnike serije podruja Travnika i sedimenata koji izgrauju terene izmeu D. Vakufa i Jajca, utvreno je da se radi o istim sedimentima. Vano je istai da je pripadnost sedimenata travnike serije na relaciji D. VakufJajce odreena kao donjotrijaska. Naime, najvei dio travnike serije pripada donjem trijasu, koja predstavlja dublje sedimentacijske ekvivalente u odnosu na gruboklastine tvorevine istog vremenskog razdoblja.U podrujima, gdje je bilo mogue, permotrijaski sedimenti su izdvojeni u pakete.Donji paket OPjT)Ovaj paket izdvojen je samo lokalno u podruju Kik, istono od Donjeg Vakufa.Zastupljen je pjeskovitim alevrolitima, pjearima i upljikavim breastim krenjacima. Se- dimentolokim ispitivanjem utvreno je da su pjeari najee tipa grauvaka, masivne teksture, dok im je struktura odreena izmeu sitno i srednjozrne sa veliinom zrna 0,05 i 0,45 mm. Bitni sastojci su kvare, muskoviti, feldspati (ortoklas i plagioklasi), biotit, hloritisani biotit, hlorit i sericit. Od sporednih prisutni su turmalin, cirkon, pirit i dr. Pored navedenog odreene su subgrauvake, feldspatske grauvake i subarkoze. Osim pjeara prisustvuju alevroliti i pjeskoviti alevroliti.Unutar navedenih sedimenata javljaju se dijabazi i doleriti i amfibolski kvarcidoriti. Pored vie beznaajnih pojava, unutar ovih sedimenata otkriveno je i leite gipsa D. Vakuf.Gornji paket (2P,T)Izdvajanje ovog paketa izvreno je na osnovu sujperpozicije u jpodruju Kika, gdje preteno klatini sedimenti donjeg paketa, preko izmjene s krenjacima, postepeno prelaze u ploaste i slojevite mermerisane krenjake sa gotovo obaveznim liskunovitim proslojcima i pelitskom materijom. Pored krenjaka sasvim lokalno dolaze i krenjake bree.Unutar navedenih krenjaka kod Donjeg Vakufa (profil upinac) determinisane su slijedee kondontske vrste: Lonchodina mulleri, Ozarkodina cf. fisticulata koje se javljaju u srednjem i gornjem trijasu.Uzimajui u obzir navedene konodontne vrste, moe se predpostaviti da jedan dio navedenih krenjaka pripada i srednjem trijasu a da predstavljaju dijelom metamorfisane krenjakeani- zika. Zbog pomanjkanja ireg faunistikog spektra, navedeni krenjaci ostaju determinisani kao 2P, T.Slian sluaj je i sa izdvojenim breastim krenjacima i drobljivim breama. Naime, gledajui gradu ireg podruja, ove bree imaju daleko veu slinost sa anizikim breama doline Plive i Vrbasa, nego sa paleozojskim tvorevinama istonog dijela lista Bugojno, i lista Zenica.TRIJASTrijaske tvorevine istraivanog podruja zauzimaju najvei prostor centralnog dijela terena u kome dominiraju planinski masivi M. Stoera, uljage, M. i V. Plazenice, Crnog Vrha3 Ravne Gore, Stolovca, Krive Jelike, Vranovine, Bukovice i Gorice. Nabrojane planine se nadovezuju u lanac dinarskog pruanja.DONJI TRIJASDonjotrijaski sedimenti izgrauju veliki dio terena. Izdvojena su tri razvoja koji ulaze u sastav strukturno-facijalnih jedinica s razliitim litofacijalnim karakteristikama.Najvei dio donjotrijaskih sedimenata ne sadri fosilne ostatke,! to je oteavalo ralanjavanje na potkatove./Sajski potkat (Tj)Sasvim mali dio tereha u podruju Lanita (izvorini dio potoka edinca) i kod sela Vodice, izgrauju crveni i ljubiasti pjearijtipa feldspatske grauvake i feldspatske subgrauvake, rjee su zastupljeni grauvakni, subgrauvakni i subarkozni pjeari. Sporedno dolaze crveni alevroliti i kriljavi krenjaci.Detaljna sedimentoloka ispitivanja vrena su na profilu u podruju Lanita. Na osnovu strukture i drugih karakteristika zakljuuje se da su navedeni litoloki lanovi stvarani u mirnijoj plitkovOdnoj sedimentacijskoj sredini. Asocijacije tekih minerala za pojedine litoloke lanove, su razliite. Interesantna je asocijacija feldspatskih grauvaknih pjeara, to je turmalin-rutil- -titanit. Asocijacija vodi porijeklo iz magmatskih i metaniorfnih stijena; Naime, i kod drugih litolokih lanova asocijacije ukazuju na magmatsko-metamorfno porijeklo.Unutar ovih sedimenata dolazi mnotvo otisaka anodontfora, na osnovu kojih je odreena starost. U odabranim primjercima odreeni su: Anodontphora fassaensis i Pseudomonotis sp. U podruju Lanita debljinu nije mogue odrediti zbog tektonske poremeenosti, ali je odreena u neposrednoj blizini (list Jajce) kod sela Jezera gdje iznosi oko 300 m. Ovi sedimenti pri-

padaju strukturno-facijalnoj jedinici GoricaLjuaBugojno, koja obuhvata i ire podruje lista Bugojno.- .710Kampilski potkat (T*)te>m Kampilski sedimenti su izdvojeni u potoku ediricu, na Bukovoj Ravni, Kuprekoj rijeci i kod sela Vodice. , :e U podini strukturno-facijalne jedinice GoricaLjuaBugojno dolaze ploasti i slojeviti sivi i i i crveni, esto oolitini krenjaci s laporovitim proslojcima.Sedimentolokim ispitivanjima najvei dio ovih krenjaka determinisan je kao alevrolitski ih mikrit. Veoma lijepo otkriveni i pristupani ispitivanjima su kampilski vapnenci u potoku li- edincu (Drenov doi).. Na ovom lokalitetu vrena su paleontoloka ispitivanja i odreena je ini slijedea fosilna zajednica: Naticetla costata, Myophoria costata, Dinarites sp, i Gervillea sp.U neporemeenom dijelu istog lokaliteta izmjerena debljina naslaga iznosi 200 m, a konti- ii nuirano prelazi u drobljive kristalinine dolomite anizika. veNa sedimentima navedenog razvoja u selu Braviuce dolaze takoer kampilski sedimenti struk- turno-facijalne jedinice OtomaljBukovicaOborci. To u presovani listasti, odnosno bobi- asti esto fukoidni krenjaci s Uskunovito-alevrolitskim proslojcima, tako da itava krenjaka masa djeluje kao pjearska. Zbog navedenih karakteristika nije bilo mogue detaljnije deter- minisati, inae brojne primjerke roda Dinarites sp.TRAVNIKA SERIJA" (T.)UClJu U trouglu to ga zatvaraju rijeka Vrbas i Rijeka, teren u apsolutnoj dominaciji izgrauju sivi i sivozeleni karbonatni kriljci, krenjaci i alevroliti, koji su u irem podruju oznaeni kao travnika serija" (M. ivanovi, 1964, 1967). Pored navedenog podruja sedimente travnike serije" nalazimo jugozapadno od Donjeg Vakufa, na planinama uljage, M. Stoeru.U oblasti lista Bugojno travnika serija" je pristupana ispitivanju na gotovo itavoj duini av ceste Donji VakufJajce.Sedimentolokim ispitivanjima u podruju Starog Sela, Vinca i Rijeke odreeni su kvarcno- lJe -liskunovito-karbonatni kriljci, karbonatni kriljci, listasti i bobiasti mikriti, tankoploasti mikriti u alternaciji s alevrolitirha, rjee sericitski kriljci, pjeskoviti metaalevroliti, te ub- grauvakni i alevrolitski pieari.i)Karakteristino je da se navedeni klastiti alterniraju sa listastim do tankoploastim mikritskim ;e, krenjaima. U superpoziciono niim dijelovima dominira finozrna klastina komponenta, e dok se listasti krenjaci sasvim rijetko nalaze. Idui prema viim, dijelovima poveava se uee iti listastih i bobiastih krenjaka, gdje u kampilu dominiraju.; U toku izvoenja radova nastojali smo da travniku seriju" ralanimo na potkatove. Osim k- I konstatacije da se u superpoziciono niim dijelovima poveava klastina komponenta, nismo joj uoili nita vie na osnovu ega bi izvrili detaljnije ralanjavanje. Naime, na detaljno snim- re, Ijen im profilima, mogue je aproksimativno lociranje granice saj-kampil, ali se profili meu- il- sobno teko povezuju. jh sU na ri-Ispitivanje modalnih analiza tekih frakcija, superpoziciono niih nivoa serije, dobivena je slijedea mineralna asocijacija: turmalin, sfen, epidot, zoizit, klorit, cirkon, rutU, biotit, apatit, :a- metalini minerali, hematit i limonit, te eljezoviti minerali.Pored opisanog fosilnog nalazita u selu Bravnice, odreeno je vie primjeraka anodontofora u Potoku, Sokolinskom potoku i dr., te Dinarites sp. u dolini Rijeke (Rika i Dubrave).Unutar nabrojanih sedimenata postoji itav niz silova i dajkova dijabaza i dolerita, koji se javljaju u vidu malih izdanaka paralelnih slojevitosti ili du pukotina. Uz njih dolaze i mineraloke pojave gvoa. Pored dijabaza evidentirani su i ini tipovi kvarc-diorita u podruju e- mernikovca. U istim sedimentima pronaeno je i leite gipsa u potoku Glasinac.Kontinuirani prelaz u anizike krenjake i bree vidljiv je u podruju Selita, Rijeke kose, Starog Sela, Vinca (desna obala Vrbasa) i u podruju sela Vodice. Debljina travnike serije" iznosi izmeu 500800 m.PJEARI I ALEVROLITI DONJEG TRIJASA (TjOvaj razvoj dolazi u podini anizikih mermerisanih krenjaka Otomalja, kvarcdioritske mase usine, zatim kao alohton na strukturno-faijalnim jedinicama jugozapadnog dijela terena (Stupna, Volari, ipovo, Greda, Mujdii i MaljeVac).Navedene terene izgrauju crveni i ljubiasti liskunoviti pjeari u vie tipova, zatim grauVake, subgrauvake, alevroliti, dok u superpoziciono najviim dijelovima dolaze tamni ploasti mik- ritski krenjaci. Krenjaci se javljaju samo mjestimino, u vidu uskih zona male debljine, redovno u podini anizikih krenjaka (Otomalj).Najzastupljeniji litoloki lan su pjeari tipa Feldspatske grauvake i feldspatske subgrauvake. Rjee dolaze grauvakni, subgrauvakni i subarkozni pjearski tipovi.Detaljna sedimentoloka ispitivanja vrena su u podruju sela Stupne. Asocijacija tekih minerala kod feldspatskih grauvaka i subgrauvaka predstavljena je cirkon-turmalin-rutilom, a rjee granat-epidotom. Mineralna asocijacija ukazuje na magmatsko i metamorfno porijeklo minerala u sedimentnim stijenama ovog razvoja.Magmatske stijene dolaze analogno kao u opisanoj travnikoj seriji".Vano je napomenuti veliki broj pojava i dva leita (Volari i Doii) gips-anhidrita. Strukturna mjerenja vrena u leitu kod Volara ukazuju na dijapirsko probijanje gips-anhidritske mase kroz navedene klastite. Ako se k tome doda injenica da je leite smjeteno ispod anizikih krenjaka i brea, eleminirana je svaka sumnja o dijapirskom utiskivanju gips-anhidrita u ovom dijelu terena.Donjotrijaska pripadnost odreena je na osnovu slabo ouvanih anodontofora i superpozicije. Navedene sedimente nalazimo samo kao erozione ostatke ili delove navlaka te im debljina nije odredljiva.ANIZIK (Ti)Sedimenti anizika gotovo redovno prate donjotrijaske tvorevine, tj. zastupljeni su u svim lokalitetima koje izgrauju donjotrijaski sedimenti.Anizik je zastupljen slojevitim i masivnim, svijetlosivim mermerastim krenjacima, krenja- kim breama, a sporedno dolaze dolomiti. Izgrauju desnu obalu doline Rijeke, lijevu i desnu obalu Vrbasa, planinski masiv Otomalj, zatim klipe jugoistonih podruja Volara, dolinu rijeke Janj kod ipova, podruje sela Grede i Babia, te na jugu lista planinski masiv uljaga.Sedimentolokim ispitivanjima determinisani su kao: mikrospariti, pseudospariti, pjeskoviti mikro i pseudospariti, intraspariti, intrapelmikriti i mikriti, esto prekristalisali.Odnos prema starijim donjotrijaskim sedimentima je kontinuiran, osim u intenzivno poremeenim dijelovima terena.Iz ovih sedimenata determinisani su: Meandrospira dinarica i Physoporella cf. varians, koje prate Endothyrnella sp., Erlandinita sp. i dr. i konotonta fauna: Enantiognatkus ziegleri, Gondolella

av- navicula, Hindeodella triassica, Lonchodina latidentata, Prioniodina kocki, Prioniodella stenoides, ra- Prioniodella decrescens i Ozarkodina tortilis. Debljina iznosi 400 m.U drugom razvoju preovlauju eerasti" najee masivni dolomiti, koji najveim dijelom izgrauju prostor zapadno od Bugojna, dolinu Kupreke rijeke, a samo mjestimino su zastup- ta- ljeni i na lijevoj obali rijeke Vrbas, e"U potoku edincu konkordantno lee preko opisanih kampilskih slojeva.Sasvim sporedno dolaze krenjake partije i bree. Dolomiti anizika izgrauju jugozapadno Ti) krilo ranije homogene antiklinale Centralno-bosanskog kriljavog gorja.Mali dio dolomitinih krenjaka i brea prati donjotrijaske sedimente u navlaci" kod sela386 Vodice. ;naU krenjakim partijama, sjeverno od Plazenice, odreeno je vie primjeraka Meandrospira ,dinarica.Kv)ik- Debljina im prelazi 400 m. re-MAGMATSKE STIJENEke. U okviru srednjotrijaskog magmatizma na podruju lista Bugojno se javljaju raznovrsne mag- i matske stijene. Prema nivou ovravanja mogu se razlikovati tri osnovne grupe magmatita, i to: vulkanske stijene s piroklastitima, zatim hipabisalni derivati i intruzivne stijene.ni-r adoVulkanske stijene i piroklasdd (?])i Vulkanske stijene se javljaju u vidu veih ili manjih izlivnih tijela u trijaskim sedimentima. Najvea je vulkanska masa koja se prostire kod Donjeg Vakufa, na zapad, Babinog Sela i Tor- lakovca, na jugu. To najvee srednjotrijasko vulkansko tijelo u Bosni, pokriva povrinu od oko 36 km8. Pored toga postoje i brojne manje mase, naroito u iroj okolini Donjeg Vakufa, Vinca i Koprivnice.Na normalnim, neporemeenim profilima je utvreno da u podini vulkanskih stijena dolaze anizijski sedimenti, dok krovinu vulkanskim tijelima predstavljaju dolomiti i krenjaci gornjeg trijasa. Po tome se moe zakljuiti na ladinsku starost vulkanskih stijena, to potvruje i injenica da se u potoku edincu nailazi na izmjenu tufova sa ladinskim sedimentima ija je starost pouzdano odreena makrofaunistikim nalazima. esto izmjenjivanje piroklastita i ladinskih sedimenata ukazuje na injenicu' da je vulkanska aktivnost imala submarinski karakter.Meu vulkanitima su izdvojeni spiliti i keratofiri, s jedne strane, i kvarcni keratofiri, s druge strane.Spiliti i keratofiri (7j(3(3ab)Najee vulkanske stijene su spiliti i keratofiri koji se esto ne mogu meusobno razdvojiti; Spomenuta vulkanska masa Donji VakufTorlakovac izgraena je najveim dijelom od spi- lita i keratofira.U mineralni sastav ovih stijena ulaze ailbit, te augit i amfibol, zatim hlorit, epidot, kalcit, anke- rit, seladonit i razliiti akcesorai minerali. Karakteristino je da je feldspat skoro uvijek ispunjen navedenim sekundarnim mineralima- U rijetkim primjercima vulkanita je konstatovan i kalijski feldspat, izgleda sanidin. Karakteristino je da spiliti i keratofiri sadre redovno vee koliine mandula u ijem sastavu dominiraju kalcit, hlorit i kvare. Spiliti i keratofiri se meusobno nisu mogli odvojiti, jer bi za to trebalo veliki broj hemijskih analiza.Detaljna obrada vakufsko-torlakovake mase za koju ima vei broj hemijskih analiza (vidiTabelu, analize 1 do 5 i 7 do 10) pokazuje da u njoj dolaze i spiliti i keratofiri,. uz jasno dominiranje spilita. Zbog toga smo i sve druge vulkanske mase tako oznaili.Kvarcni keratofiri (vjq)Kvarcni keratofiri su utvreni samo u velikoj vakufsko-toakovakoj izlivnoj masi, u vidu kilometarske zone irine oko 500 m. Te stijene imaju izrazito porfirsku strukturu, s manjom koliinom utrusaka i dosta mikrogranitske osnove. U mineralni sastav ulaze albit, verovatno i kalijski feldspat, zatim kvare i hlorit. U nekih je-prisutna manja koliina kvarca i takvi Varijeteti idu prema prikazanim keratofirima. Kvarcni keratofiri sadre manje koliine mandula u iji sastav ulaze ankerit i kvare.Hemijski sastav kvajenog keratofira Uustnije hemiijska analiza 6, Tabela.'Po Nigglijevo j klasifikacij i, oni 'pripadaju sij^tsko-grahitskom tipu magmi feilijskog reda;Tufovi .'(#)Tufovi su takoe zapaeni u velikoj vakufsko-torlakovakoj efuzivnoj masi gdje su i izdvojeni, u njenim podinskim i krovinskim dijelovima, Makroskopski lie na okolne vulkanite i odreeni su samo mikroskopski. Zbog toga je veoma vjerovatno da i u drugim masama, gdje nisu vrena detaljnija petrolok istraivanja, takoe dolaze1 tufovi.Tufovi imaju psamitsku strukturu s odredljivom koliinom detritarnih sastojaka. Jasno se odvajaju kristalo-vitrofirni tufovi, koji po sastavu odgovaraju spilitima i keratofirima, te lito- kristalhi tufovi, koji su ei, i u ijem sastavu, pored odlomaka zamuenog albita, dolaze jo i odlomci spilita. i keratofira. Matriks tufova je, u prvom sluaju rekristalizirano staklo, a u drugom sluaju je matriks, ili sericit-kvarcni, ili kvarc-hlorit-kalcitski.Vulkanske bree (co&)Vulkanske bree se u pravilu nejasno mijeaju s litokristalnim tufovima. Izdvojena je samo jedna zona Vulkanskih brea kilometarske duine i hektametarske debljine, u najviim sjevernim dijelovima velike vakufsko-torlakovake efuzivne mase.To su psefitske stijene u kojima dolaze fragmenti spilita i keratofira, a oni su uloeni u rastresiti matriks litokristalnog rudfa. U sluaju kad je tufni matriks potisnut, ove stijene je teko od- vajati od breastih piliow lava.Hipabisaln stijeneDok se spiliti, keratofiri i kvarcni keratofiri javljaju u ladinskim sedimentima, dotle se u dubljim nivoima obino u skitskim sedimentima, nekad i na granici prema aniziku, javljaju manja ilna tijela ili mase. To su najee dajkovi ili silovi dekametarsko-hektametarskih dimenzija pa se zbog toga teko izdvajaju. Stoje u intruzivnom kontaktu prema okolnim donjotrijaskim sedimentima to. se manifetuje u pojavljivanju zamrznutih rubova. Kontaktno-metamorfne pojave nisu detaljnije studirane.Meu ilnim stijenania se odvajaju, s jfedne strane, dijabazi i doleriti, te ilni diferencijali kvare-: diorita, a-rjee i gabra. Dijabai 1 doleriti. (P0)Ove stijene se masovno pojavljuju u permotrijaskim i donjotrijaskim sedimentima u vidu silova i dajkova najee dekametarskih razmjera. Uz njih registrovane: su i mnoge mineraloke pojave eljeza spekulantskog sastava i milimetarske ilice azbesta.

TABELA HEMIJSKIH ANAUZA1. "(1)2.(2)3.(3)4.(4)5.6.7.8.9.10.(10) :

Si0246,0647,1742,7649,7041,4052,5144,9651,4554,2070,1849,5159,6245,1231,1842,00

TiOa0,560,570,600,690,580,730,780,890,880,201,120,721,060,941,25

AlzOs12,3412,6313,1816,0513,4917,1115,2517,4515,6515,4317,0716,7516,7517,0522,67

Fe2085,265,385,676,595,067,436,006,8610,760,704,714,095,514,065,40

FeO4,444,542,442,831,891,631,792,041,790,678,093,003,122,052,72.

MnO0,100,100,000,00 0,000,040,100,050,00tr.

MgO12,7613,064,515,243,404,313,524,022,480,904,141,487,723,064,07

CaO10,019,0217,3510,4017,246,7715,298,915,282,604,101,9310,4819,356,85

NaaO1,831,873,093,591,892,392,763,153,863,014,07 :7,876,113,294,37

k2o1,391,420,770,891,111,400,390,440,513,372,020,470,410,160,21

HaO+4,263,338,313,6113,395,069,664,303,532,304,693,303,U15,736,02

HaO~0,660,670,260,300,340,430,250,280,870,580,170,491,023,104,12

PaOs0,160,160,050,300,150,190,130,140,110,050,320,240,190,200,26

99,83%99,92%99,62%100,19%'100,14%100,06%100,78%99,93%99,92%100,03%100,14%100,01%100,50%100,58%99,94%

Magma po Niggliju1. Gabroidna (normalnogabroidna) ili (si-gabroidna)?2. Leukogabroidna (belugitska) ili teralitsgabroidna-normalnotera- litska)? 3. Teralitgabroidna(normalno teralitgabroidna) ili (gabrodioritska- -si gabroidna)?4. Leukogabroidna (belugitska)Si Gabrodioritska (si-gabrodioritska) 6. Sijenitgranitskai (si-sijenitgranitska)7. Natrogabroidna (beringitska)8. Fojaitska (laurdalitska) ili natrosijenitska (normalnonatrosije- nitska)9. Teralitgabroidna (normalnoteralitgabroidna) 10. Kvarcdioritska (peleitska)1 i 2 Spiliti; B i 4 spilit-keratofiri; 5 keratofir; 6 kvarcni keratofir; 7 spilit; 8 keratofir; 9 spilit; 10 spilit-meta- dijabaz.

Po strukturi, to su izrazito ofitske stijene, a u mineralni sastav im ulaze bazini plagioklas, koji je esto izmijenjen i s jasnim znakovima albitizacije dok kao bojeni sastojci dolaze augit, amfibol i klorit. Medu njima su veoma esti metadijabazi, tj. varijeteti u kojima su svi primarni sastojci izmijenjeni.Gabri (v)Konstatovani su samo mali izdanci unutar donjotrijaskih klastita, sjeveroistono od sela Volari. Imaju homogenu masivnu teksturu, a struktura im je krupnozrno-ofitska. Bitni sastojci su bazini plagioklasi, augit i hornblenda. Pored ovih gabrova javljaju se i amfiboliti u veoma zdrobljenim izdancima ija je primarnost problematina.Kvarcdiorit i (Sq7t; qam; Sq)Najvea magmatska masa odreena kao kvarcdiorit izgrauje sjeveroistoni dio sekcije Gorica (usinski masiv) gdje je utisnut u donjotrijaske klastite najvjerovatnije u obliku lakolita. Kvarc- dioriti su izvrili promjene na okolnim stijenama i to najee u smislu silifikacije. Geolokim kartiranjem i laboratorijskim ispitivanjem nije bilo mogue izvriti praenje tih promjena u kontaktnom pojasu.Kvarcdioriti usine su sivozelenkaste boje, masivne teksture i hipidiomorfne strukture. Bitni sastojci su feldspati, kvare i biotit, a rjee dolazi hornblenda.Pored usinskog kvaredioritskog masiva, u podruju Donjeg Vakufa izdvojen je takoe kvarc- dioritni masiv Kika, koji je prema svom poloaju, obliku i sastavu gotovo identian sa usin- skim. Naime, razlika je samo u poveanom ueu amfibola.U vrijeme i nakon magmatske aktivnosti tokom ladinika neki dijelovi Centralno-bosanskog kriljavog gorja" se diu iznad nivoa mora, kad poinje koroziono i mehaniko razaranje efuziva i stvaranje boksita.Laiaki kat (T*)Sedimenti ladinskog kata izgrauju terene sjeverno od sela Ljue u zoni irokoj 2 km i dugakoj 10 km. Manje mase su odreene u podruju Kuprekih vrata, potoka edinca i jugoistone padine planine Lisina.Izdvojeni su ploasti i slojeviti krenjaci sa uklopcima ronaca, krenjaka, ronaca, tufova, tufitinih brea i glinacaSamo mjestimino javljaju se i spilit-keratofiri u vidu izduenih tankih zona koje se ne mogu izdvojiti.Velika masa ovih sedimenata dolazi u krovini, vjerovatno prvih efuzivnih partija (jugozapadno od sela Vinca) a da naknadnim izlivima nije prekrivena.Zajedno sa efuzivima ine jugozapadno krilo nekad homogene antiklinale Centralno-bosanskog kriljavog gorja.Iz ovih sedimenata odreena je Posidonia zoengensis i konodontna fauna iz sedimenata kod sela Ljue: Hindeodella triassica, Lonchodina miilleri, L. spengleri, Neospatognathodus kockelli, Roundya sp. Gdndolella mombergensis itd.Debljina se kree najvie do 500 m.BoksitiLeite boksita nalazi se oko 2 km istono od sela Ljue, na lijevoj obali Vrbasa. 24

ISU podini se nalaze tamnosivi i zelenosivi spilit-keratofiri. Ove stijene sa metadijabazima, koje 1 u ovom kraju imaju znatno prostranstvo, pripadaju sedimentno-vulkanogenom kompleksu nl srednjotrijaske starosti.U neposrednoj krovini boksita, u dolomitima je naena Worthenia solitaria i sferokodi karnijske y) starosti. Prema tome stratigrafski poloaj ovog leita u Ljui je dokazan (P. Buri i L. Vuj- novi 1970). Ono se nalazi izmeu spilit-keratofira ladinike starosti i dolomita karnijske sta- in* i rosti. Vrijeme stvaranja tog leita boksita vezano je za doba kontinentalne faze koja poihje negdje u ladinikom katu pa traje sve do taloenja karnijskih dolomita gornjeg trijasa.Mikroskopskim ispitivanjem sastava pojedinih primjeraka boksita utvreno je da se javlja uglavnom oolitno-pizolitna struktura sa zrnima zaobljenog, elipsoidnog i okruglog oblika, najee veliine oko 10 mikrona.Neki preparati pokazuju meusobno potiskivanje oolita usljed raenja. U pojedinim sluajevima vidi se da su ooliti i pizoliti najee predstavljeni koncentrinom graom, koja se manifestira u naizmjeninom smjenjivanju svijetlih i tamnih boja. U svijetloj masi jezgra zapaena su i neka okruglasta izdvajanja koja nisu determinirana. Cijela materija je izotropna. Javlja se i gel-struktura, kako kod oolita tako i kod njihovog veziva. Ooliti i pizoliti uvijek sadre dis- perzni hidroksid eljeza, kao i osnovna masa, ali u vrlo promjenljivom procentu. esta su i zrna hidrohematita koji nekada prelazi u hematit.Ladinik-karnik (T2 3)Sedimenti ladinika i karnika otkriveni su u podruju potoka edinca, sela erkazovii, Stupne, Lubova i Sokonice.Krajem srednjeg i poetkom gornjeg trijasa, u ovim podrujima se stvaraju tamni ploasti i slojeviti krenjaci sa proslojcima laporaca, i pojavama pirita, koji ukazuje na dublju ili re- duktivnu sredinu. Manje su zastupljeni tamni dolomitini krenjaci, laporci i ronaci. Zbog svog tamnog izgleda nazvana je crna serija", koja je otkrivena i u irem podruju lista Klju, od aavice prema Zgonu.Udaljujui se od spilit-keratofira doline Vrbasa prema sjeverozapadu sedimenti crne serije" su sve deblji, dok gornjotrijaska dolomitska krovina postaje tanja. U podruju Zablaa (list Klju) gornjotrijaski dolomiti u krovini crne serije" iznose svega nekoliko desetina metara.Potrebno je naglasiti da izdvajanja vengenskih i karnikih sedimenata nisu uvijek mogua. Naime, na veini profila nismo pronali paleontoloke elemente na osnovi kojih bi izdvajanja bila mogua, inae gotovo istovjetne litofacije. esto, u sluajevima kada su pronaene dao- nele a u viim dijelovima i megalodoni, izdvajanja nisu mogua zbog tektonske poremeenosti inae veoma borane serije.Sedimenti ladinik-karnika su sastavni dio strukturno-facijalne jedinice GoricaLjuaBugojno, a samo mali dio pripada i strukturno-faCijalnoj jedinici GerzovoJanjPlazenica.Unutar crne serije" odreena je Posidonia uoengensis i brojni sitni megalodoni.Debljina ovih sedimenata nije odreena.GORNJI TRIJAS (T3)Veliki dio junog, centralnog i sjeverozapadnog podruja lista Bugojno, izgrauje monotoni paket gornjotrijaskih dolomita. U navedenom podruju zauzima isturene planinske masive koji ine iroku dijagonalnu (jugoistoksjeverozapad) zonu preko cijelog lista.Najzastupljeniji su trakasti i slojeviti, dok rjee dolaze bankoviti i masivni dolomiti sive i svi- jetlosive boje. Unutar dolomitnog paketa uoavaju se manji krenjaki uloci* a u niim dijelovima dolaze ploasti, sivi i tamnosivi dolomitini krenjaci. Sasvim lokalno zastupljeni su i masivni krenjaci sa megalodonima.Sedimentolokim analizama, gornjotrijaki dolomiti odreeni su kao mikro, fino, sitno i srednje- kristalasti.Rezultat trakavosti kod dolomita je milimetarska izmjena mikritskog i sparitskog dolomita, koji su nastajali u veoma plitkoj sedimentacionoj sredini sa estim oscilacijama, (vjerovatno plima i oseka) to potvruje i blizina kopna. Diferencijalno-termikim analizama utvreno je da najvei dio dolomita sadri 85% : 10% minerala dolomita u odnosu na zastupljenost kal- cita, ostali dio otpada na glinovitu materiju i dr. Odnos prema starijim tvorevinama je kontinuiran.Gornjotrijaki dolomiti predstavljaju najmlae sedimente strukturno-facijalne jedinice Gorica LjuaBugojno. Manjim dijelom zastupljeni su i u strukturno-faci jalnoj jedinici Gerzovo JanjPlazenica, gdje ine podinu mlaim sedimentima.Pored megalodona, mikropaleontolokim ispitivanjima utvreni su: Aulotortus sinuosus, A. oscilens, Glomospirella sp., Neoendothyra sp., Thaumatoporella parvovesiulifera, Gyroporella vestculifera, Sphaeracodium bornematmi.Debljina dolomitnog paketa iznosi 800 m.JURAKarbonatni predsprudni i sprudni sedimenti jure izgrauju jugozapadne dijelove terena. Izdvojeni su u podruju Kuprekog polja, Mosora, sela Vodice, Crnog Vrha (Vitorog planina) i u izvorinom dijelu Plive.Sedimenti jure su zastupljeni u strukturno-facijalnoj jedinici VitorogHrbljina, gdje je utvren kontinuiran sedimentacijski slijed. U jedinici GerzovoJanjPlazenica evidentan je, prekid sedimentacije u najveem dijelu dogera a dijelom i u malmu, zatim transgresivan odnos velikog dijela sedimenata malma.LIJAS (h)Na malom prostoru junog dijela Kuprekog polja, nedaleko od Strabenice, su izdvojeni sedimenti lijasa. U najniim dijelovima, neposredno iznad gornjotrijaskih dolomita, dolaze slojeviti krenjaci u izmjeni s dolomitima.U viim dijelovima prevladavaju ploasti do slojeviti krenjaci.Unutar svijetlosmeih organogeno-detritinih krenjaka zapaaju se ooliti, krhotine brahio- poda, koralja i krinoida. Mjestimino su makrofosilne krhotine poredane u uske milimetarske zorie-lamine, paralelne slojevitou.Sedimentolokim ispitivanjima svijetlosmeih krenjakih partija odreeni su kao: intrapelspariti, oointraspariti, oospariti, fosilonosni oointraspariti, oointrapelspariti, instrasparuditi itd. Kao to se vidi izgraeni su preteno od alohemih sastojaka i sparikalcita, to ih uvrtava u alo- hemo-sparitski tip krenjaka. Sadraj kalcijum karbonata iznosi preko 99%.Donjem lijasu bi odgovarale naslage sa dasicladaceom Paleodasycladus mediterraneus, a u srednjem i gornjem lijasu javljaju se: Labyrinthina recoarensis, Labyrinthina sp. Haurania ex. gr. deserta-amiji, Natolocullina cf. oolithica, Vidalina sp., Dasycladacea i dr.Lijaski sedimenti ovoga dijela terena predstavljaju kontinuirani slijed sedimentacije iz gornjeg trijasa, a u viim dijelovima i prema dogeru. Pripadaju jedinici VitorogHrbljina.Debljina lijaskih sedimenata iznosi 400 m.LIJAS-DOGER (jt 2)Neralanjeni sedimenti lijas-dogera zastupljeni su na malim prostorima u podruju sela Vodice i kod izvora Plive. Izgraeni su od sivih i svijetlosivih ploastih i slojevitih organogeno- -detritinih krenjaka u kojima gotovo redovno dolazi mnotvo drki pentakrinusa, brahiopoda, megalodusa i komadi nejasnih fosila, preteno mekuaca.Unutar ovih, mjestimino dolaze, troni (djeluju higroskopno) dolomiti koji u podruju izvora Plive apsolutno dominiraju.Sedimentolokim analizama zahvaen je neznatan broj uzoraka, koji su determinisani kao fo- silonosni oointraspariti, biointraspariti i dr.Vrijedno je pomenuti nalaz foraminifera vrste Vidcdina martana (fosil esto citiran iz lijasa) te Labirintkina sp. kao i nalazi megalodusa, a u viim dijelovima ploice od pentakrinusa koje vjerojatno zalaze i u dogerske sedimente, te je ovaj paket debljine do 150 metara uvjetno izdvojen kao lijas-doger.U izvorinom podruju Plive unutar higroskopnih dolomita u rijetkim krenjakim ulocima takoe je odreena Vidalina martana. U viim dijelovima preovladavaju dolomiti bez fosilnih tragova.Vano je napomenuti da dolomiti izvora Plive nemaju nikakve prostorne i genetske veze s dolomitima dogera jedinice VitorogHrbljina.Sedimenti lijas-dogera u navedenim lokalitetima predstavljaju kontinuirani nastavak sedimen- tacije iz gornjeg trijasa i prestanak sedimentacije u dogeru to je karakteristino za ire podruje jedinice GerzovoJanjPlazenica, gdje elipsaktinijski krenjaci lee transgresivno preko gor- njotrijaskih i lijas-dogerskih sedimenata.Debljina lijas-dogera kree se do 150 m.DOGER (j2)Dogerski sedimenti zauzimaju male dijelove jugozapadno od Kuprekog polja, a prate lijaske naslage.Najvei dio dogerskih sedimenata predstavljaju krupnokristalasti i eerasti dolomiti ukaste boje. Unutar navedenih evidentne su krenjake" partije redovno prepune drkama, pentakrinusa.Sedimentolokim ispitivanjima krenjake partije, odreene su kao alohemo sparitski, a predstavljeni su oosparitima, fosilonosnim oosparitima, biointramikrosparitima, pseudopizoliti- nim intrasparitima itd. Alohemo-mikritski tipovi su podreeni. Procenat kalcijumkarbonata prelazi 99%.Pored prisustva mnogobrojnih drki pentakrinusa, iz ovih sedimenata odreene su: Laby~ rinthina recoarensis, L. sp. Haurania ex. grupa amiji, Nautolocullina cf. oolithica, Vidalina sp., Pseudocyclamina sp., Thaumatoporella parvovesiculifera, trohamine, glomospire i dr.Vano je napomenuti, da opisani dolomiti dogera imaju nepravilnu stratifikaciju, da nemaju izraenu slojevitost, da su esti nepravilni prelazi prema krenjacima. Na osnovu navedenog zakljuuje se da su vjerovatno metasomatskog postanka. Sedimenti dogera ine podinu anti- klinale Koevci, a sastavni su dio jedinice VitorogHrbljina.Debljina im se kree izmeu 300 i 400 m.GORNJA J URAVe je ranije napomenuto da su malmski sedimenti dijelom razvijeni u tri facijesa tj. sedimen- tacija je vrena u relativno velikom prostoru s razliitim sedimentacionim ekvivalentima.Prvo podruje (strukturno-facijalna jedinica GerzovoJanjPlazenica) je direktno vezano za dizanje centralno-bosanskog kriljavog gorja", tj. nakon sedimentacije gornjeg trijasa u nekim podrujima se zadrava i dalje sedimentacijski reim te se taloe sivi organogeno-de- tritini krenjaci lijas-dogera.Nakon sedimentacije lijas-dogera podruje se potpuno izdie te u sedimentacijskom smislu imamo hijatus do gornje jure, nakon kojeg se na velikom prostranstvu stvaraju sprudovi sa elipsaktinijama, a izgleda da se ovaj reim nastavlja i u donju kredu. U ovom podruju izdvojeni su krenjaci s elipsaktinijama i krenjaci u kojima pored elipsaktinija dolazi mnotvo gastro- poda i nejasnih nakupina organskog porijekla.Drugo podruje (strukturno-facijalna jedinica VitorogHrbljine) nema vidljivog sedimen- tacijskog prekida tokom jure, to znai da je sedimentacija kontinuirano trajala od gornjeg trijasa kroz juru i dalje tokom krede.Oksford-kimerid (j*-2)Sedimenti oksford-kimerida lee preko dogerskih sedimenata, a zastupljeni su u istim lokal- nostima.Izgraeni su, najveim dijelom, od pizolitinih drobljivih krenjaka sa estim organskim nakupinama.Sedimentolokim ispitivanjem utvreni su: peletonosni mikriti, srednjodolomitini intra-mik- riti, slabodolomitini mikriti i slabodolomitini oointraspariti. Karakteristino je da su skoro sve vrste zahvaene procesom dijagenetske dolomitizacije.Paleontolokim ispitivanjem odreeni su: Pseudocyclamina sp., Nautoloculina oolithica, Kur- nubia loelingsi Lituonella", zatim Cladocoropsis mirabilis i obilje codiacea.Sedimenti oksford-kimerida su sastavni dio antiklinale Koevci a u irem smislu i strukturno- -facijalne jedinice VitorogHrbljine.Debljina im iznosi 200 m.Kimerid-portland (j|>3)Nastavak sedimentacije u podruju VitorogHrbljina, obiljeen je stvaranjem oolitinih slojevitih i bankovitih svijetlosivih esto staklastih krenjaka. Zastupljeni su alohemo-mikritske i alohemo-sparitske vrste krenjaka, a najei su biomikritski i biosparitski varijeteti.Ovi krenjaci pripadaju strukturno-facijalnoj jedinici VitorogHrbljina, a najveim dijelom izgrauju antiklinalu Koevci.Iz ovih krenjaka odreen je veliki broj algi: Clypeina jurassica, C. catintda, C. cf, nanabatensis, zatim Solenopora jurassica, Macroporella sp., Salpingoporella cf. gigantea, S. armulata, Tro- cholina alpina, T. elongata, Pseudocyclammina liriua i dr.Debljina ovih krenjaka iznosi 450 m.Sprudni krenjaci malma (j3)Najvei dio jugozapadnog podruja izgrauju sprudni krenjaci malma. Zastupljeni su na sjeverozapadnim dijelovima Kuprekog polja i sjeveroistonim dijelovima planine Vitorog, a sastavni su dio jedinice GerzovoJanjPlazenica.

KeJie3o, bx 6ok- cht). 2. IIoBJieHH MeTanJiOB (Fe >KeJie30, bx 6okcht). 3. MecTopojK^ertriH HeMeiaJiJioB (bh 6eHTOHHT, giah rHnc-aHraflpHT). 4. IIoBJieHHfi HeMeTajiJioB (bn 6chtohht, gi thbc, ah aHraflpHT, q KBapij, d ^ojiomht). 5. Bbixoflbi yrjirt (U1 Jiurinrr, Um 6yptiii yrojib). 6. OTBan (Fe Htejie3o). 7. Kapbep CTpoHTeJibHoro KaMHH.

Jugoistono od Jajca, u izvorinom dijelu potoka Glasinca, otkrivene su, tokom izrade Osnovne geoloke karte znaajne naslage gipsa, koje se pojavljuju u obliku soiva duine preko 200 m i debljine do 80 m. Istraivanja su vrena samo u zoni izdanaka, te se ne znaju dubinski odnosi. Radi se o bijelom gipsu sa slijedeim sredinjim sadrajem: slobodna voda 0,04%, ukupna voda 19,39%, SiOa 0,28%, R2O3 0,10%,, CaO 33,55%, MgO 0,35%, SO3 5,77%, CaS04 x X 2H2O 92,45% i CaS04 4,71%. Prema iznetim podacima radi'se o vrlo kvalitetnim naslagama gipsa.Na oko 3 km sjeverno od Donjeg Vakufa u podruju sela Elezovii u permotrijaskim klastitima, upljikavim i grudvastim krenjacima smjeteno je leite gipsa. Stepen istraenosti ovog leita je vrlo visok; Sastoji se od dva izolovana rudna tijela, koja prate manje razbijene pojave, pa se slobodno moe rei da ima vrlo komplikovanu geoloku grau. Debljina produktivnog dijela je preko 40 m. Gips je vrlo ist i kvalitetan i pored toga to su mjestimino prisutni prosio jci terigenog materijala.Izmeu Bugojna i Kupresa u podruju Koprivnice otkriveno je manje leite gipsanih naslaga debljine 4 do 5 m. Radi se o sivobijelom gipsu visokog kvaliteta s obzirom da modalni sastav pokazuje stalno prisustvo gipsa izmeu 93 i 95%, te neto kalcita. Nizak stepen istraenosti ne omoguuje tanu ocjenu potencijalnosti.Ostale pojave gipsa registrovane oko ipova, Jajca, Donjeg Vakufa i dr. su slabo istraene i ne moe se nita rei o nainu pojavljivanja, kvalitetu i potencijalnosti.BENTONITU podruju ipova, Babia i Grede u okviru neogenskih tvorevina utvreno je prisustvo znaajnih naslaga bentonitskih glina montmorilonitskog sastava. Njihov nastanak se vezuje za istaloavanje najfinijeg pelitskog piroklastinog materijala koji je nastao u okviru miocenske vulkanske aktivnosti. U najveem dijelu ih izgrauje montmoriloniti. Sadre nizak postotak kvarca i kalcita, te sporadino prisustvo feldspata, liskuna, cirkona, turmalina i hidroksida eljeza/ Sadraj sporednih sastojaka vrlo brzo opada sa finoom frakcija, tako da kod 10 mikrona praktino odsustvuju ili se njihovo uee svodi na minimum. Istraivanja bentonitskih glina u navedenim nalazitima su izvoena u vie navrata, pri emu su najintenzivnija bila u periodu od 1967. do 1970. godine. Stepen istraenosti je veoma razliit, s tim to su nalazita u podruju ipova vrlo detaljno okonturena. Leite u Babiima je u dobrom dijelu eksploatisano za potrebe Energoinvesta" iz Sarajeva i Metana" iz Kutine.U podruju ipova izdvojena su dva rudna polja: Grabe i Sarii. U oba korisna supstanca nastupa u tri sloja od kojih povlatni predstavljaju sive bentonitske gline, debele do 5,5 m, zatim smee bentonitske gline debele oko 2 ni 1 na kraju slojevi u izmjeni s razliitim srednjo- miocenskim klastinim tvorevinama debeli 1 do 5 m. itav produktivni kompleks blago tone prema sjeveroistoku. Osnovni pokazatelji kvaliteta u leitu su: za SiO 46,30%, 51,13%, TiOa 0,150,39%, AI2O3 17,3925,06%, Fe203 3,466,73%, MgO 2,164,28%, CaO 1,363,46%, Na20 0,060,07%, K20 0,290,75% i HaO+ 0,7910,71%, zatim granulo- metrijskim sastavom pri emu je sadraj estica 48 mikrona bio oko 2% 48 +20 oko 14%, 20 +10 oko 13%,.10 +5 oko 18% 5 +2 oko 25% k2 oko 27%, te na kraju granica plastinosti se kretala izmeu 14,17 i, 109,00%. Prema tehnolokim ispitivanjima proizi- lazi da su bentonitske gline iz podinskog dijela ovog leita koje pripadaju zelenim varijetetima veoiiia pogodne i mogu nai primjenu u livarstvu, zatim u isplakama i injektiranju tla. Ostali predstavnici moraju se prije upotrebe oplemeniti i korigovati sa zelenim bentonitskim glinama.Prema poznatim podacima potencijalnost je znaajna.U reonu sela Babia otkrivene naslage se javljaju u dva relativno kontinuirana litoloki praktino homogena sloja bentonitskih glina, meusobno odvojena manjim proslojcima klastita. Prosjena debljina se kree oko 2,3 m. Modalni sastav glina pokazuje da je uee montmorilonita uvijek preko 95%, zatim da su prisutni kvare, feldspat i liskuni. Ispitivanja kvaliteta pokazuju da je srednji sadraj Si02 46,24%, A1203 18,32%, Fe203 3,28%, MgO 3,75% i CaO 10,05%.Granica plastinosti se kretala od 20,35 do 106,60%. Istranim radovima utvreno je kontinuirano prostiranje leita po pruanju na duini od oko 600 m, s tim da je sa majnim prekidima praena izdanaka zona na duini od 1,5 km. Stepen istraenosti je nizak, pa je u vezi s tim i potencijalnost leita neizvesna.Sjeverozapadno od Babia u predjelu sela Grede otkriveno je leite bentonitskih glina. U ovom dijelu izdvojena je rudonosna zona na potezu od oko 600 m, a istranim buenjem je utvreno dubinsko rasprostranjenje. Utvrena su dva sloja od kojih je gornji (prvi) debeo oko 1,3 m a drugi oko 8 m. Laboratorijskim ispitivanjem su dokazane njegove kvalitetne karakteristike koje ga istavljaju u istu grupu leita kao to su to u ipovu i Babiima. Stepen istraenosti je nizak, potencijalnost neodreena.UGALJKrajnji sjeverni dijelovi bugojanskog ugljenog basena zahvataju list Bugojno. Prije izrade Osnovne geoloke karte utvrena je izdanaka zona na nekoliko kilometara zapadno od grada Bugojna, generalnog pravca pruanja sjeverjug i tonjenja prema istoku. Prema podacima iz studije Mineralne sirovine BiH" ugljevi, proizilazi da su to ugljevi lignitskog sastava, koji su bili predmet istraivanja i eksploatacije jo prije drugog svjetskog rata na lokalitetu Rosulje, da bi na znaaju dobili odmah poslije rata, kada dolazi do otvaranja proizvodnog kapaciteta u Novoj jami gdje se dobija cjelokupna proizvodnja rudnika Graanica. Bazalna zona u istonom obodu basena nije utvrena, to je potvreno i u dijelu koji se prostire izmeu ipUlia i Jelike. Najvjerovatnije da na ovom dijelu nije prisutan glavni lignitski sloj, koji je razvijen u centralnom dijelu basena oko Graanice. Navedeni izdanci pripadaju tzv. prvom povlatnom sloju lignita. Prema podacima mjerenim na vie mjesta konsiatovana je debljina ovog produktivnog sloja izmeu 3 i 5 m. Unutar njega nalaze se tanji proslojci laporovitih glina i lapora, iji se broj i debljina esto mijenja. Odsustvo izdanaka u istonom dijelu basena tumai se stalnim tonjenjem koje je vreno du vrbaskog rasjeda, to je izazvalo pojavu pre- livne sedimentacije. Drugom sloju lignita pripada alternirajua serija glina i glinovitog lignita ija se ukupna debljina kree oko 45 m.Zavrni dio izgrauju sive gline, pijeskovi i konglomerati. Istraenost terena je niska, ali se cijeni da je potencijalnost velika.Prema orijentacionim podacima prvi povlatni sloj lignita sadri: ogrevnu mo 2.700 do 2.800 Kcal/kg, pepeo oko 9% i vlagu oko 40%. Prema iznetim podacima lignit je osrednjeg kvaliteta i mogao bi nai iru primjenu naroito kod termoelektrana.U sjeverozapadnom dijelu lista Bugojno, u podruju ipova, vrena su istraivanja uglja buenjem i raskopima. Utvreno je da su neogenski ugljonosni sedimenti rasprostranjeni na oko 15 km2. Predstavljeni su glinovito-pjeskovitim i krenjako-laporovitim tvorevinama, tako da je ukupna debljina limnikorterestrike serije oko 200 m. U okviru ove utvreno je postojanje dva arena ugljonosna sloja pri emu je prvi ukupne debljine oko 4 m, a drugi neto manje. Analize izvrene na istijim partijama uglja su pokazale da je sadraj vlage oko 25%, zatim pepela 27%, sumpora oko 4% i donji toplotni efekat od 2.750 Kcal/kg. Nema veeg ekonomskog znaaja. U krajnjem sjeveroistonom dijelu lista, U podruju sela Ponir registrovana je: manja pojava lignita, vezana takoe za neogene tvorevine koje predstavljaju krajnje istone dijelove jajakog neogenskog basena.BOKSIT

U centralnom dijelu lista Bugojno na lijevoj obali Vrbasa, a u podruju sela Ljue, otkrivene su znaajne naslage boksita lokalizovane u kontaktnoj zoni spilit-keratofira i gornjotrijaskih trakastih dolomita. Prema raspoloivim podacima proizilazi da je za vrijeme kontinentalne faze dolo do stvaranja kore raspadanja u uslovima tropske i subtropske klime na spilit-kera- tofirskoj masi. Ta kora raspadanja je posluila kao izvor za stvaranje boksitskog materijala. Ovo potvruje i glinoviti sastav najnieg horizonta kod leita u Ljui.Leite boksita ima oblik soiva, koga u podinskom dijelu izgrauju boksitne gline debele oko 1 m, sa sadrajem AI2O3 od 30 do 40% SiOa od 35 do 43%, Fe203 oko 10% TiOa oko 2%. Srednji horizont predstavljen je oolitno-pizolitnim boksitom crvene boje i debljine do 12 m. Odlikuje e veoma velikom tvrdinom. Hemizam mu je jako promenljiv tako da se sadraj A2IO3 kree od 40 do 60%, Si02 oko 15%, Fe203 do 24% i TiOa manje od 2%.,Gornji horizont uglavnom izgrauje sivobijeli boksit, debljine do 1 m. Slinog je kvaliteta kao i boksit iz srednjeg horizonta, s tim to je sadraj Fe203 daleko nii i kree se do 10%.U mineralokom pogledu boksit izgrauju bemit i dijaspor sa znatnim prisustvom kaolinita, ime se objanjava i relativno visoko uee Si02 u hemizmu boksita.ELJEZNE RUDENa terenima lista Bugojno otkriven je vei broj nalazita eljeznih mineralizaja razliitog sastava i veliine. Moe se slobodno rei da je stepen istraenosti svih nalazita relativno nizak. Najznaajnije leite nalazi se zapadno od Bugojna u podruju Nikolinog potoka. eljezna mineralizacija hematitskog sastava lokalizovana je na kontaktu spilit-keratofira i srednjotrijas- kih dolomita. U okviru rasprostranjen ja itave rudne zone Zastupljene su razliite facije hema- titske rude ija je osnovna karakteristika razlika u boji. Ispitivanja kvaliteta su pokazala da bogatijim vrstama pripada skoro ist ljuspasti hematit, gdje sadraj eljeza ide preko 50%, mangana oko 1,5% i silicije oko 15%. Najsiromaniji dijelovi leita izgrauju glinci sa hematitom, gdje je sadraj eljeza oko 20%, mangana oko 3% i silicije preko 40%.Zbog niskog stepena istraenosti ocjena potencijalnosti je neizvjesna. Izmeu Bugojna i Donjeg Vakufa u podruju sela Korenia otkrivene su pojave eljezne rude spekularitskog sastava. Mineralizacija je vezana za kriljce i klastite perma, permotrijasa. Ruda se pojavljuje u obliku ica i ilica, razliite orijentacije. Zona je debela oko 2 m, potpuno proeta ljuspastim i igliastim spekulantom. Ispitivanja kvaliteta su pokazala da sadraj eljeza ide uvek preko 50%. Potencijalnost je neznatna.Na zapadnim padinama planine Radalj na vie mjesta registrovane su pojave eljeznih ruda, spekularitsko-hematitskog sastava. Stepen istraenosti je nizak, no i pored toga ove pojave nemaju veeg znaaja s obzirom da su to mala hidrotermalna obrazovanja koja prate paleozojske terene i terene koji su izgraeni od razliitih magmatskih stijena.Slina situacija je i sa pojavama koje su locirane na terenima jugoistono od Jajca i sjeverozapadno od Donjeg Vakufa. Vei broj pojava inog spekulanta je otkriven oko Bilih Voda i Dobrog Brda, zatim juno od Sandaka u podruju Selita. Sve ove pojave su hidrotermalnog naina postanka i nemaju veeg ekonomskog znaaja.Pored ovih registrovane su pojave limonita na junim padinama planine Lisine i reonu sela Lubova.KVARCSjeveroistono od Donjeg Vakufa u podruju sela Laevia otkrivena je ina pojava bijelog kristalnog kvarca, debela do 0,5 m. Duina izdanake zone je oko 20 m. Nema veeg ekonomskog znaaja.GRAEVINSKI I TEHNIKI KAMENIzuavajui litoloku grau terena na listu Bugojno primeuje se da su prisutni takvi materijali koji su nali ili mogu nai iroku primjenu kao graevinski ili tehniki kamen. To se prvenstveno odnosi na znaajne naslage dolomita i dolomitske prine u podruju potoka edinac, gdje preduzee za komunalne poslove iz Jajca vri intenzivnu eksploataciju, a materijal koristi kod proizvodnje razliitih graevinskih elemenata, te za spravljanje maltera za fasadni dio objekata. Prisustvo znaajnih masa magmatskih stijena (dioriti, dijabazi), zatim krenjaci razliitog naina pojavljivanja (Prusac) i niz drugih materijala (glina, pijesak, ljunak) daju mogunosti za proizvodnju graevinskog i tehnikog kamena.ISTO RIJ A STVARANJA TERENATerene koje obuhvata list Bugojno izgrauju sedimentne, magmatske i metamorfne stijene, koje su stvarane u heroinskoj i alpskoj geosinklinali, mada, s obzirom na prisutnost tvorevina starijeg paleozoika treba istai mogunost i prehercinskih" struktura, koje zbog male otkri- venosti nisu dostupne detaljnom istraivanju i izdvajanju.Na istraivanom podruju tokom devona taloeni su krenjaci u alternaciji s finoklastinim sedimentima.Naglo opliavanje u irem sedimentacijskom prostoru uslovljava stvaranje sprudnih krenjaka i dolomita (Vrania). Navedena promjena izazvana je dizanjem morskog dna uz uestalu mag- matsku aktivnost, koja se u istraivanom podruju manifestira izlivima riolita.U donjem karbonu izraeno je produbljavanje i taloe se finoklastini sedimenti u izmjeni s krenjacima.U vremenskom intervalu srednji karbondonji perm, sedimentacijske prilike nisu sasvim jasne. Naime, osim izraenog izdizanja nita se pouzdano ne moe tvrditi.Tokom najveeg dijela perma u irem podruju, nekad sedimentacijskog basena, egzistiralo je kopno.Krajem srednjeg perma itavo podruje dananje centralne Bosne diferencijalno tone. Relativno izraen reljef ranijeg kopna postaje osnovom za novu sedimentaciju, kada se taloe gornjo- permski klastini sedimenti plieg i dubljeg mora.Tada dolazi do dezintegracije kopna i na irem prostoru. Praktino znaenje navedene dezintegracije, odrazilo se u stvaranju evaporitnih tvorevina.U donjem trijasu se nastavlja diferencirano sputanje pojedinih dijelova sedimentacijskog basena to se odrazilo u izvjesnim sedimentacijskim razlikama. Sjeveroistoni dijelovi ve diferenciranog basena su imali gruboklastinu sedimentaciju, taloe se preteno subarkozni i sub- grauvakni pjeari. Samo mjestimino u superpoziciono najviim dijelovima slijede oolitini i organogeno detritini krenjaci. Navedeni sedimenti su sastavni dio sjeveroistonog krila antiklinale Centralno-bosanskog kriljavog gorja. Zbog izraenog dekolmanskog kretanja kar- bonatnog kompleksa VlaiManjaa (Hum) nisu dostupni prouavanju na istraivanom terenu. Navedeni klastiti izgrauju terene u podruju aevice, Zmijanja, Kljua i dr. Gotovo identinu situaciju nalazimo na jugozapadnom krilu antiklinale Centralno-bosanskog kriljavog gorja (strukturno-facijalna jedinica GoricaLjuaBugojno).Izmeu pomenutih prostora egzistira dublje more u kome se vrila finoklastina sedimentacija iji rezultat su pelitski sedimenti u izmjeni s krenjacima. Takva sedimentacija se kontinuirano nastavlja iz perma u trijas travnika serija" (strukturno-facijalna jedinica OtomaljOborci Komar). Zbog velike tektonske poremeenosti, pogotovo navlanog karaktera, dimenzije basena nije mogue niti priblino odrediti.Krajem donjeg trijasa u najveem dijelu sedimentacionog basena taloili su se ploasti i slojeviti krenjaci. U dubljim dijelovima basena vrena je sedimentacija listastih i ploastih vapnenaca u alternaciji s finoklastinim-pelitskim materijalom (travnika serija").Anizik je oznaen velikim promjenama u irem sedimentacijskom prostoru. Nakon izraenih vertikalnih kolebanja morskog dna i preteno klastine sedimentacije tokom gornjeg perma i donjeg trijasa u aniziku dolazi do stabilizacije sedimentacijskog prostora, kada poinje dugotrajni ciklus karbonatne sedimentacije u najveem dijelu sedimentacijskog basena.Izraena morfologija dva basena tokom kampila egzistira i u aniziku. U neto dubljim dijelovima, na travniku seriju" taloe se ploasti do slojeviti krenjaci (strukturno-facijalna jedinica OtomaljOborciKomar). Na sjeveroistonom i jugozapadnom obodu dubljih dijelova basena stvarane su dolomitno-krenjake bree i dolomiti.Nakon sedimentacije u aniziku dolazi do promjena u basenu, koje su vjerovatno potencirane velikom magmatskom i vulkanskom aktivnou. Najdublji dijelovi basena se relativno naglo diu, uz uestale efuzije spilit-keratofira, intruzije kvarcdiorita i hipabisalno utiskivanje di- jabaza u starije permske i donjotrijaske sedimente. Karakteristino je da su efuzije bile u vie faza, izmeu kojih su se u relativno mirnom periodu stvarali tufovi.Krajem ladinika nastavlja se izdizanje najdubljih" dijelova basena, stvarajui antiformnu strukturu, koja se die iznad morskog nivoa. Stvoreno je kopno.Vulkanska aktivnost je oita i na novonastalom kopnu, a vulkanski produkti noeni vjetrom i morskim strujama stvaraju piroklastine tvorevine na relativno velikim udaljenostima, tj. na podmorskim krilima antiforme. U tim prostorima izraen je kontinuitet sedimentacije izmeu srednjeg i gornjeg trijasa.Nakon formiranja novonastalog kopna spilit-keratofirske grae, stvorena je kora raspadanja u uvjetima vjerovatno, tropske i suptropske klime. Ta kora raspadanja je predstavljala distri- buciono podruje za stvaranje boksitnog materijala, koji je u obliku sitnih estica noen povrinskim tokovima bujinog karaktera u sadanja leita boksita na Ljui (Buri & Vujnovi, 1970).ivot u srednjotrijaskom moru je bio slabo razvijen. U aniziku tragove ivota moemo rekonstruirati, na osnovi rijetkih nalaza algi i konodonti. Tokom ladinika vjerovatno zbog velike vulkanske aktivnosti, ne postoje ni tragovi ivota u neposrednoj blizini efuzivne mase. Idui dalje, javljaju se konodonte i koljkai.Posebno su vane vertikalne oscilacije kopna, koje su diktirale tip i poziciju u stvaranju sedimenata na svojim krilima.Poetkom gornjeg trijasa Centralno-bosansko kriljavo gorje neznatno tone, to se odraavalo u nadiranju mora preko krila blage antiforme i stvaranju platformi na kojima se u vrlo plitkoj sredini (supralitoral) taloe slojeviti dolomiti sa stromatolitima gornjeg trijasa. Na toj poziciji, sasvim lokalno izraen je transgresivni karakter.Udaljavajui se od efuzivne mase postoje dublji dijelovi basena, gdje se stvaraju tamni ploasti krenjaci i finOzrni klastiti u alternaciji (crna serija"). Tokom ladinika i karnika a vjerovatno i norika u najudaljenijim podrujima (Klju), sedimentacija kontinuirano traje.Krajem trijasa i poetkom jure Centralno-bosansko kriljavo gorje" se postepeno izdie, to uslovljava udaljavanje sedimentacionih prostora od centralnog dijela kopna", kada se stvaraju organogeno-detritini vapnenci lijasa. U najudaljenijem dijelu (VitorogHrbljina) u vrijeme dogera stvarani su slojeviti oolitini krenjaci, koji se prema sjeveroistonom sedimentacijskom prostoru isklinjavaju. Naime, tokom lijasa i dogera na irem prostoru Centralno- -bosanskog kriljavog gorja nema tragova sedimentacije.Malm je obiljeen velikim promjenama, kada dolazi do transgresije na Centralno-bosansko kriljavo gorje i stvaranje velikih grebena uz procvat hidrozoa i pueva.Utvreno je da je malmskom transgresijom prekriven vei dio Centralno-bosanskog kriljavog gorja, ali ne i potpuno, to znai da i pored malmske transgresije situacija u centralnim, dijelovima kopna" nije bitno izmijenjena. U jednom dijelu sedimentacijskog prostora stvaranje sprudova je evidentno i kroz kredu (jedinica GerzovoJanjPlazenica).Vano je napomenuti da na krajnjim jugozapadnim dijelovima (vanjski DinaridiZona visokog kra) iako plitka, sedimentacija kontinuirano traje i nakon trijasa a predstavljena je alternacijom vapnenaca i dolomita u lijasu, oolitinim i organogeno-detritinim krenjacima dogera, te pizolitinim i oolitinim krenjacima malma.Nakon malmske transgresije dolazi do stabilizacije morskih i kopnenih prostora. U donjoj kredi taloili su se alohemosparitski i mikritski varijeteti krenjaka, a sasvim rijetko evidentni su i biolititi (jedinice: VitorogHrbljina, GerzovoJanjPlazenica i Hum). Kopnene povrine tokom donje krede i kasnije predstavlja podruje dananjih jedinica OtomaljOborci Komar i GoricaLjuaBugojno.Nakon jakog razvoja hidrozoa, korala, briozoa, i algi tokom malma, u donjoj kredi je znatno siromanija ivotna zajednica. To su rijetke alge, foraminifere i puevi. Krajem donje krede dolazi do jaeg razvoja foraminifera, a mjestimino i pueva.Poetkom gornje krede nastaje diferencijacija sedimentacijskih prostora. Pojedini sedimenta- cijski prostori se postepeno diu do okopnjavanja. (To su tvorevine izmeu dananje pozicije flinih basena).Nasuprot navedenim, formiraju se sedimentacijska podruja s tendencijom tonjenja, stvarajui preduvjete za flinu sedimentaciju.Ovakva situacija se odrazila i na raznolikost ivotne zajednice. Naime, u sedimentacijskim base- nima s tendencijom opliavanja oituje se masovni razvoj pueva, koljkaa, koralja i hidrozoa. U dubljim dijelovima sedimentacijskog basena masovno se pojavljuju samo foraminifere- -miliolide.U senonu postoje sedimentacijski baseni sa turbiditnim karakteristikama (fli Janja i Ugra) i manji prostori u kojima se nastavlja sprudna sedimentacija. Ostali dijelovi istraivanog terena predstavljaju ve formirano kopno, tj. distribuciono podruje za flinu sedimentaciju.Krajem gornje krede i u paleogenu dolazi do najhitnijih tektonskih kretanja koja u potpunosti mijenjaju paleogeografske prilike.Nesumnjivo je da se radi o intervalu viefaznog djelovanja alpske^ orogeneze, ije se faze ne mogu posebno identifikovati, niti oznaiti njihov intenzitet.Krajem paleogena, nakon prestanka tangencijalnih pritisaka, nastala je situacija neravnomjernog optereenja pojedinih terena, koji pucaju i sputaju se du novonastalih rasjeda i rasjeda nastalih tokom boranja i navlaenja.Sputanjem pojedinih blokova, uz intenzivno djelovanje erozionih faktora na tektonski veoma dezintegrisanu stijensku masu, stvarane su depresije u kojima se krajem oligocena i tokom miocena formiraju slatkovodni baseni (GraanicaBugojno, jajaki i ipovaki basen). U jezerskim depresijama dolazi do sedimentacije debelih neogenskih naslaga.Konano oblikovanje terena izvreno je erozionim procesima i naglaenim neotektonskim djelovanjem.LITERATURAAnelkovi, M., (1976): TEKTONSKA REJONIZACIJA UNUTRANJIH I SREDINJIH plNARIDA JUGOSLAVIJE. Geol. anali. Balk. pol. knjg. XL, Beograd.Anelkovi, M., (1978): TEKTONSKA REJONIZACIJA JUGOSLAVIJE. Zbornik radova, IX Kongres geologa Jugoslavije, p. 1-13., Sarajevo.Aubouin, J., (1965): GEOSINCLINES, DEVELOPMENTS IN GEOTECTONICS. 1 Elseveier Publiching Company, p. XV + 335, Pari.BeSi, Z., (1951): NEKI NOVI POGLEDI I SHVATANJA U GEOTEKTONICI DINARIDA. Glasnik prir. muzeja Srpske zemlje, Serija A, knjiga 4., p. 112, Beograd.Blanchet, R., (1975): DE L'ADRIATIQUE AU BASSIN PANNONIQUES ESSAI D'UN MODELE DE AL- PINE, Mem. de la Soc. Geol. de France, Nouv. ser. LIII1974, Feull 1 a 11, Mem, 120, p. 1120Pl. IIV, Pari.Brusina, S., (1904): IPOVO I NJEGOVA TERCIJARNA FAUNA, Glasnik Zem. muzeja u Bosni i Hercegovini, XVI, p. 493498, Sarajevo.Buri, P. i Vujnovi, L., (1970): NEKI PODACI O LEITU BOKSITA U SELU LJUI IZMEU JAJCA I D. VAKUFA (BOSNA), Geoloki glasnik 14, p. 191195, Sarajevo.elebi, >., (1956): POLOAJNE PRILIKE TRIJASKIH SEDIMENATA NA SI PADINAMA DEBELE KOSE I RASTOVAESINJAKOVO. Geoloki glasnik 2, p. 9194, Sarajevo.utura, M., (1918): ERUPTIVNO KAMENJE U JUGOZAPADNOJ BOSNI. Glasnik Zem. muzeja u Bosni i Hercegovini, XXX, p. 1119, Sarajevo.iri, B., (1967): TEKTONSKI SKLOP DINARIDA. GEOLOKI PROBLEM DINARIDA. Vodi ekskurzi