GABİN(AŞIRI YARARLANMA)

• İki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde taraflardan birinin ,

• Zorda kalmasından,

• Düşüncesizliğinden,

• Tecrübesizliğinden,

• Yararlanarak edimler arasında yaratılan açık orantısızlıktır.

Kanunkoyucu tarafından irade bozukluğu halleri arasında sayılmamıştır.

Koşulları:

1. Objektif Koşul:Edimler arasındaki açık oransızlık

2. Subjektif Koşul:Karşı tarafın özel durumundan yararlanma

3. Sömürme Kastı:Objektif ve Subjektif koşul istenerek (farkında olunarak) yaratılmış olmalıdır.

GABİN HÜKÜMLERİ

1.ZARAR GÖRENE TANINAN HAKLAR:

1.Sözleşmeyi İptal Ederek Edimin Geri Verilmesini Talep Hakkı:

Bozucu Yenilik Doğuran Hak

2.Edimler Arasındaki Oransızlığın Giderilmesini Talep Hakkı:

Burada sözleşmeye bağlı kalınarak bir tadil istenir.

Değiştirici Yenilik Doğuran Hak

HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER:

Zarar gören seçimlik hakkını,

Düşüncesizlik veya Deneyimsizlik: Öğrenme’

Zor durumda kalma: Ortadan Kalkma’ 1 YIL içinde ve

her halde Sözleşme Kurulma’ 5 YIL içerisinde kullanabilir.

ZARAR GÖRENİN TAZMİNAT TALEBİ:

Kanunda açıkça öngörülmemekle birlikte, aşırı yararlanma durumunda zarar gören tarafın, karşı taraftan tazminat talep etme hakkı olduğu kabul edilmektedir.(Sözleşme görüşmeleri sırasındaki sorumluluk)

İRADE İLE BEYAN ARASINDAKİ UYGUNSUZLUK HALLERİ

1.İSTENİLEREK MEYDANA GETİRİLEN UYGUNSUZLUK HALLERİ:

A.Tek Tarafın İsteği İle Meydana Gelenler:

• Latife Beyanı:

• Zihni Kayıt:

B.İki Tarafın İsteği İle Meydana Gelenler:

• Muvazaa

2.İSTENİLMEYEREK MEYDANA GELEN UYGUNSUZLUK HALLERİ:

• Açıklamada(Beyanda) Yanılma:

MUVAZAA

Taraflar esasen arzu etmedikleri bir sözleşme yapmış gibi görünmeleri söz konusudur.*

1.MUTLAK(ADİ) MUVAZAA

Taraflar görünürde bir sözleşme yapmalarına karşın aralarında bu sözleşmenin hiç hüküm doğurmayacağı konusunda anlaşmışlardır.*

1.Görünürde işlem

2.Muvazaa anlaşması(aralarında bu sözleşmenin hiç hüküm doğurmayacağı )

3.Aldatma kastı

Yaptırımı: Kesin Hükümsüzlük (İtiraz söz konusu, hakim re’sen göz önünde bulundurur)

2.NISPİ MUVAZAA

1.Görünürde işlem

2.Muvazaa anlaşması

3.Aldatma kastı

4.Gizli işlem(mutlak muvazaadan farkı)

KISMİ MUVAZAA

• Sözleşmenin bazı kısımlarında muvazaa söz konusudur. Çoğunlukla «Bedelde Muvazaa» şeklinde ortaya çıkmaktadır.

MUVAZAALI EVLİLİKLER

• Evlilik muvazaalı olsa bile geçerlidir, butlanına karar verilemez.(Kanunda evliliğin butlanı sebepleri arasında yer verilmemiştir, Yargıtay görüşü de bu yöndedir.)

• Ancak bu evlilikle ulaşılmak istenen amaç(vatandaşlık kazanma vs.) gerçekleşmemiş sayılacaktır.

MUVAZAANIN İYİNİYETLİ 3. KİŞİLERE KARŞI İLERİ SÜRÜLEMEYECEĞİ HALLER

Kural: Muvazaanın 3. kişilere karşı da ileri sürülebilmesidir. İstisnalar:

1.Yolsuz tescile iyi niyetle güvenerek ayni hakkı kazanan 3. kişilere karşı

2.Taşınır bir mal üzerinde, emin sıfatıyla zilyetten, iyiniyetle ayni hak elde eden iyiniyetli 3.kişilere karşı

3.Yazılı bir borç tanınmasına güvenerek alacağı kazanmış olan 3.kişilere karşı

MUVAZAANIN İSPATI

• Muvazaa iddiasında bulunan bunu ispatla yükümlüdür.

Tarafların İspat Şekli

Muvazaalı işlem yazılı veya resmi şekilde yapılmışsa taraflar muvazaa iddialarını tanıkla ispatlayamazlar.

3.Kişilerin İspat Şekli

Tanıkla ispatlayabilirler,yazılı veya resmi şekilde olması bunu değiştirmez.

MUVAZAA-İNANÇLI İŞLEM FARKI

İNANÇLI İŞLEM

1.Hakkın inanılana devrini gerçekten istemektedirler. İrade-Beyan arasında uygunsuzluk yoktur.

2.İnançlı işlem geçerlidir. Bu nedenle tarafların inanç anlaşmasına uygun olarak edimlerini ifa yükümlülüğü vardır.

3.Yalnızca tasarruf işlemlerinde yapılabilir.

MUVAZAALI İŞLEM

1.Taraflar işlemin sonuç doğurmasını istemez, iradeleri ile beyanları arasında kasten uygunsuzluk yaratırlar.

2.Muvazalı işlem geçersizdir.

3.Hem borçlandırıcı hem tasarruf işleminde söz konusu olabilir.

MUVAZAA-NAMI-I MÜSTEAR

Müvekkilin adını gizleyerek, kendi adına, fakat başkası hesabına hareket eden kişidir. Muvazaada taraflar işlemin sonuç doğurmasını arzu etmezken, namı-müstear halinde taraflar hakkın nam-ı müsteara devrini istemektedir.

MUVAZAA-KANUNA KARŞI HİLE

• Hukuk düzeni tarafından yasaklanan bir sonuca,

• Kanunun verdiği başka bir yolu kullanarak ulaşma hali kanuna karşı hiledir.

Muvazaada taraflar işlemin hukuki sonuç doğurmasını istemezken, kanuna karşı hilede taraflar amaçlarına ulaşmak için yaptıkları sözleşmenin sonuç doğurmasını arzu ederler.

İRADE BOZUKLUKLARI

1.YANILMA 3.KORKUTMA

• Esaslı Yanılma Halleri Kişinin kendisi veya yakınlarından birine yönelik

Sözleşmenin niteliğinde yanılma Ciddi nitelikte

Konuda yanılma Ağır ve Yakın Tehlike oluşturan

Karşı tarafın kimliğinde yanılma Hukuka aykırı

Önemli miktarda yanılma Korkutma-Sözleşmenin yapılması uygun illiyet bağı

• Sailkte Esasli Yanılma

2.ALDATMA

Aldatma

Aldatma kastı

Aldatma ile sözleşmenin kurulması arasında illiyet bağı

YANILMA1.Açıklamada Yanılma(Beyanda Yanılma)

Yanılma,irade beyanının iradeye uygun olmamasından kaynaklanır.Özellikle

şu haller esaslı yanılma teşkil eder(sınırlı sayıda değildir)*:

Sözleşmenin niteliğinde yanılma

Konuda yanılma

Karşı tarafın kimliğinde yanılma

Önemli miktarda yanılma

2.Saikte Yanılma

Yanılmanın,iradenin meydana gelmesinde etkili olgularda gerçekleştiği hallerdir.Saikte yanılma esaslı yanılma sayılmaz ancak;*

1.Yanılanın, yanıldığı saiki sözleşmenin temeli(sübjektif esaslı unsuru)sayması(sübjektif unsur) ve

2.Bunun iş ilişkilerindeki dürüstlük kuralına uyarınca haklı görülmesi,(objektif unsur)ayrıca

3.Bu husus karşı tarafça bilinebilir olması gerekir.

YANILMANIN SÖZLEŞMEYE ETKİSİ

İPTAL EDİLEBİLİRLİK YAPTIRIMI*

1.Yanılma anılan şartlar uyarınca esaslı yanılma niteliğinde ise;

2.yanılan taraf yanılmayı öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde (h.d.s) (süre geçmesi sözleşme onay sayılır)

3.Tek taraflı irade beyanıyla (y.d.h.) sözleşmeyi iptal edebilir.

İptal Hakkını Kullanma Sonucunda; sözleşme yapıldığı andan itibaren hükümsüz hale gelir.

• Yanılanın kusurlu olması sözleşmeyi iptale engel olmaz fakat;

Kusurlu Yanılanın Tazminat Sorumluluğu vardır:

1.Sözleşmenin hükümsüzlüğünden doğan zararı(menfi zarar) gidermekle yükümlüdür.

2.+Eğer hakkaniyet gerektiriyorsa; hakim,ifadan beklenen zararı aşmamak kayıdıyla(müspet zararı),daha fazla tazminata hükmedebilir.

3.Ancak; tazminat istenemez: Diğer taraf yanılmayı biliyor veya bilmesi gerekiyorsa

İptal hakkı dürüstlük kuralına aykırı olarak kullanılamaz:

Özellikle diğer tarafın, sözleşmenin, yanılanın kastettiği anlamda kurulmasına razı olduğunu bildirmesi durumunda iptal edilemez.

ALDATMA(HİLE)

• Bir kimsenin yanıltılarak sözleşme yapmasının sağlanmasıdır.*

1.Aldatma 2.Aldatma kastı 3.Aldatma ile sözleşmenin kurulması arasında illiyet bağı

ALDATMANIN SÖZLEŞMEYE ETKİSİ-İPTAL EDİLEBİLİRLİK*

Aldatılan taraf kanuna göre sözleşmeyle bağlı değildir. Fakat;

aldatmayı öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde,(h.d.s) tek taraflı irade beyanıyla(y.d.h)

sözleşmeyle bağlı olmadığı bildirmez veya verdiği şeyi geri istemezse;sözleşmeyi onamış sayılır.

Sözleşme onanmış sayılsa dahi tazminat isteme hakkı saklıdır.

SÖZLEŞME GEÇERSİZ HALE GELİRSE,İPTAL EDEN TARAFIN TAZMİNAT TALEP HAKKI VARDIR*:

1.Sözleşmenin hükümsüzlüğünden doğan zararı(menfi zarar) talep edebilir.

2.+Eğer hakkaniyet gerektiriyorsa; hakim,ifadan beklenen zararı aşmamak kayıdıyla(müspet zararı),daha fazla tazminata hükmedebilir.

3.Karşı taraf gerçekleştirmişse karşı tarafa,3.kişi gerçekleşmişse 3.kişiye yöneltilir.

ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN ALDATMASI*

Bu durumda sözleşmenin iptal edilebilmesi için, aldatmadan yararlanan tarafın, sözleşmenin yapıldığı sırada 3.kişinin bu fiilini bilmesi veya bilebilecek durumda olması gerekir.

KORKUTMA

• Taraflardan biri, diğerinin veya 3.kişinin korkutması sonucu işlem yapmışsa, sözleşmeyle bağlı değildir.*

1. Kişinin kendisi veya yakınlarından birine yönelik 2. Ciddi nitelikte 3. Ağır ve Yakın Tehlike oluşturan

4. Hukuka aykırı 5. Korkutma-Sözleşmenin yapılması arasında uygun illiyet bağı

ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN KORKUTMASI*

Bu durumda sözleşmenin iptal edilebilmesi için, aldatmadan yararlanan tarafın, sözleşmenin yapıldığı sırada 3.kişinin bu fiilini bilmesE veya bilebilecek durumda olmasA BİLE sözleşmeyi iptal edebilir.

KORKUTMANIN SÖZLEŞMEYE ETKİSİ-İPTAL EDİLEBİLİRLİK*

Korkutulan taraf kanuna göre sözleşmeyle bağlı değildir. Fakat;

Korkutmanın ortadan kalktığı tarihten itibaren 1 yıl içerisinde,(h.d.s) tek taraflı irade beyanıyla(y.d.h)

sözleşmeyle bağlı olmadığı bildirmez veya verdiği şeyi geri istemezse;sözleşmeyi onamış sayılır.

Sözleşme onanmış sayılsa dahi tazminat isteme hakkı saklıdır.

SÖZLEŞME GEÇERSİZ HALE GELİRSE,İPTAL EDEN TARAFIN TAZMİNAT TALEP HAKKI VARDIR*:

1.Sözleşmenin hükümsüzlüğünden doğan zararı(menfi zarar) talep edebilir.

2.+Eğer hakkaniyet gerektiriyorsa; hakim,ifadan beklenen zararı aşmamak kayıdıyla(müspet zararı),daha fazla tazminata hükmedebilir.

SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİ-GÖRÜNÜMLERİ

• Sözleşmenin karşı tarafını seçme özgürlüğü,

• Sözleşmenin tipini belirleme özgürlüğü,

• Sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğü,

• Şekil serbestisi,

• Sözleşmeyi değiştirme ve ortadan kaldırma özgürlüğü,

• Sözleşme yapıp-yapmama özgürlüğü

İSTİSNASI:SÖZLEŞME YAPMA ÖZGÜRLÜĞÜ

1.Kanun Gereği

Kamu hizmeti sunan kuruluşlar(elektrik,su,doğalgaz,haberleşme),rekabet ve tüketici hukuku kuralları gereği

2.Önsözleşme Gereği

Taşınmaz satış vaadi vs.

3.Dürüstlük Kuralı Gereği

Bir mal ve hizmeti satacağını kamuya duyuranlar özellikle Tekel konumundaki işletmeler

SÖZLEŞMENİN KONUSUNUN İMKANSIZ OLMASI DURUMU

• Maddi veya hukuki bir engel sebebiyle borcun ifasının gerçekleştirilememesi durumudur.

KESİN HÜKÜMSÜZLÜK HALİ

1.Sözleşmenin kurulduğu sırada imkansızlık olmalıdır,(başlangıçtaki imkansızlık)

Sonraki imkansızlık(objektif/sübjektif olması farketmez) sözleşme batıl sayılmaz:

1.Borçlu Kusurlu İSE: Alacaklı müspet zararın tazminini isteyebilir ancak sözleşmeden dönme hakkı yoktur.

2.Borçlu Kusursuz İSE:Borç son bulur, borçlu karşı taraftan aldıklarını sebepsiz zenginleşme uyarınca iade eder.

2.İmkansızlık Objektif nitelikte(herkes açısından) olmalıdır,

İmkansızlık sübjektif(borçlunun şahsına bağlı sebeplerden dolayı) olursa,sözleşme geçerlidir,borç ifa edilmezse alacaklı müspet zararın tazminini talep edebilir.

3.Maddi/Hukuki olabilir,

4.Kusura dayalı/Kusursuz olabilir.

SÖZLEŞME KONUSUNUN İMKANSIZLIK YAPTIRIMI: KESİN HÜKÜMSÜZLÜK

İyiniyetli taraf İmkansızlığı bilen/bilmesi gerek taraf

MENFİ(OLUMSUZ) ZARARLAR

(Sözleşmenin geçerliliğine olan güvenin boşa çıkması yüzünden uğradığı zararlar)

(KAYNAK:Sözleşme Görüşmeleri Sırasındaki Zarar, 10 YIL Z.A süresi)

1.FİİLİ ZARARLAR

• Sözleşmenin kurulması için yapılan giderler,

• Kişinin kendi edimini yapması için gerekli giderler ve varsa bu esnada uğradığı diğer zararlar,

• Geçersiz sözleşmenin tasviyesi için yapılan giderler,

• Alacağın geçerliliğine duyulan güven nedeniyle yapılan usuli giderler

• Başkalarına ödenmek zorunda kalınan tazminat veya ceza koşulu

2.DOLAYLI ZARARLAR

• Aynı veya daha elverişli koşullarla başkalarıyla sözleşme yapma fırsatının kaçırılması nedeniyle oluşan kar kaybı

ÖNSÖZLEŞME

• Taraflardan birini veya her ikisini asıl sözleşme yapma borcu altına sokan sözleşmedir.(sözleşme yapma vaadi)

Bir sözleşmenin ileride kurulmasına yönelik sözleşmeler geçerlidir.(TBK 29/1)

ÖZELLİKLERİ

1.Borç sözleşmesidir,

2.Borçlandırıcı işleme yönelik olabilir,

3.Tek tarafa/İki tarafa borç yükleyebilir,

4.Üçüncü kişi yararına yapılabilir,

5.Asıl sözleşmenin esaslı unsurlarını içeriyor olmalıdır,

6.Asıl sözleşmenin tabi olduğu şekle uygun olarak yapılmalıdır,

HÜKÜMLERİ

Ön sözleşmeye dayanılarak asıl sözleşmenin yapılması talep edilebilir.