Biotecth
-
Upload
wangeesa-mihindupriya -
Category
Documents
-
view
235 -
download
15
description
Transcript of Biotecth
- wOHhk fmd iy;sl m;% ^Wiia fm
-
ffcj moaO;s ;dlaIKfoh
12 fY%aKsh
.=re w;afmd;
m%:u uqKh - 2014
cd;sl wOHdmk wdh;kh
ISBN :
;dlaIKsl wOHdmk fomd;fka;=joHd yd ;dlaIK mSGhcd;sl wOHdmk wdh;khY%S ,xldj
fj wvh( www.nie.lkB-f,a( i n f o @ n i e . l k
uqKh( uqKd,h
cd;sl wOHdmk wdh;kh
ii
-
iii
wOHlaI ckrd,a;=udf.a mKsvh
Y%S ,xldf wkd.; ixjOk ie,iq l%shd;aul lsf ;dlaIKsl Ys,amSkaf.a
wjYH;dj bgq lsrSu wruqKq fldgf.k ;dlaIKfoh Ih Odrdj 2013 cQ,s udifha isg
mdi,a moaO;shg ykajd fok ,'
;dlaIKfoh Ih Odrdf ffcj moaO;s ;dlaIKfoh yodrk isiq ore oehka
yg lDIs dj" mirh yd iajNdl im;a" wdydr dj iy i;a;aj md,kh hk
lafIa;%j,g wod< uQ,sl ixl,am kHdhd;aul j iy m%dfhda.sl j wOHhkh lsug wjia:d
ie,fia' fuu.ska jev f,dalhg wjYH ;dlaIKsl oekqu m%dfhda.slj bf.k .ekSug
wjia:dj ,nd u wruqK f'
fuu ldhh mdi, ;=< id:l j bgq lsu i|yd .=rejrhdg u`. fmkaula
jYfhka ilid we;s fuu .=re w;afmd;" udf.dmfoaYhla f,i i,lka isiq ore oehkaf.a
NjH;dj;a" m%foaYfha wjYH;d;a ie,ls,a,g .kska kjH;djhlska iy O;ajhlska
hq;= j mdv ie,iq lr .ekSug;a mka;s ldurh ;=< tajd id:l j bm;a lsug;a
uy`.= w;aje,la jkq fkdwkqudk h'
oekg isxy, NdIdfjka fuu Ih i|yd rpkd we;s .%ka: iSudiys; jk ksid
b.ekau i|yd fuu .=re w;afmd;a Yd, msgqjy,la jkq we;'
fuu .=re w;afmd; imdokfha iyh jQ ish fokdgu ia;+;sh m, lsug o fuh
wjia:djla lr.kq leue;af;'
uydpdh v,s't' wfr;ak nKavdrwOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh
-
iv
ksfhdacH wOHlaI ckrd,a;=udf.a mKsvh
2013 cQ,s udifha isg mdi,a 250 l l%shd;aul jk ;dlaIKfoh Ih
Odrdf Ihhla jQ ffcj moaO;s ;dlaIKfoh Ih" isiq ore oehka ;= ld,hla ;=< h m%foaYhl by; ld,.=Ksl o;a; wOHhkh lr olajk idudkH
mir ;;ajh foaY.=Kh f,i ykajhs'
ld,.=Ksl idOl ms
-
11
u;aiH wNsckk rgd fjkia fuka wNsckk f.h wvq u
,jK idkaKh wvq u ksid lsjq,a h u;aiH ludka;hg ndOd we;s u
jIdm;kh wvq fuka we;s jk n,mE ms
-
12
iq
-
13
ksmqK;d ugu 2'3 ( ld,.=Ksl o;a; jd;d lrhs'
ld,fo ixLHdj # 10 hs'
bf.kq M, ( ld,.=Ksl uOHia:dkhla ia:dmkh lsf i,ld ne,sh
hq;= lreKq ia;r lrhs'
ld,.=Ksl o;a; ,nd .ekSu i|yd Nd; lrk WmlrK k
lrhs'
ld,.=Ksl WmlrK Nd; lr wod< o;a; ,nd .kshs'
,nd .;a ld,.=Ksl o;a; ksjer j igyka lrhs'
ld,.=Ksl o;a;j,g wod< .Kkh ls is lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
myiqfjka imhd .; yels" ld,.=Ksl o;a; uekSug Nd; lrk WmlrKhla mka;shg
m%oYkh lr" ta weiqfrka idlPdjla fufyhjka mdvug msfikak'
"ld,.=Ksl uOHia:dkh" ykajkak'
ld,.=K uOHia:dkhla msysgqug iqiq ia:dkhla f;af i,ld ne,sh hq;= lreKq
ms
-
14
jdIamSlrKh - jdIamSlrK ;eh - ,sg ^mm&
mdxY= WIaK;ajh - mdxY= WIaK;ajudkh ^fi,aishia wxYl&
by; WmlrK uHia:dkh ;=< ia:dmkh lrk whqre rEm igyka wdOdrfhka fya;= iys; j
idlcd lrkak' tys my; lreKq ms
-
15
,nd .;a mdGdxl weiqka jIdm;kh Wila f,i oelau
,nd.;a o;a; Wmfhda.S lr f.k udisl yd jdIsl jIdm;kh m%ia;dr.; lsu
WIaK;ajh uekSu
idudkH WIAK;ajudkh Nd;fhka jdhq f.da,Sh WIaK;ajh uekSu i|yd isiqka
fhduq lrjkak'
fuu l%shdldrlu wjidkfha iEu isiqfjl= u w;a lr .; hq;= my; i|yka l=i,;d flfrys
ie,ls,su;a jkak'
WIaK;ajudkfha fldgia ykdf.k k lsu'
WoEik 7'30 g yd iji 1'30 g mdGdxl ,ndf.k idudkH WIaK;ajh .Kkh lsu
udisl WIaK;aj w.hhka m%ia;dr.; lsu
idfmalaI wd;dj uekSu
f;;a yd h
-
16
Wmu WIaK;ajudkh
wju WIaK;ajudkh
wks,udkh
iq
-
17
ksmqK;dj 3 # fnda. ksIAmdokfha oS mfia yd mdxY= c,fha jeo.;alu uid n,hs'
ksmqK;d ugu 3'1 # mfiys uQ,sl ix>gl ykd .kshs'
ld,fo ixLHdj # 04 hs'
bf.kq M, # mi ykajd mfiys uQ,sl ix>gl k lrhs'
mdxY= Lksc yd ldnksl jHj, jeo.;alu ia;r lrhs'
mdxY= c, wdldr ia;r lr mdxY= f;;uk m%udK ksKh lrhs'
mdxY= jd;fha jeo.;alu ia;r lrhs'
mdxY= ka j.SlrKh lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(
mia ksheoshla mka;shg bosm;a lr th kslaIKh lsug wjia:dj ,nd oS tys
wvx.= jH ykd .kska mdvug msfikak'
mi i|yd ksjpkhla f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'
mi hkq Lksc" ldnksl jH" O wdldr" jd;h iy c,fhka iuka;"
mDh u;=msg msysgd we;s" f.dv u Ydl jOkhg wjYH udOHhla imhk .;sl
jQ foayhls'
mfiys wvx.= jk uQ,sl ix>gl yd tajdfha jeo.;alu idlPd lrkak'
>k jH - mdxY+ Lksc yd ldnksl jH'
mdxY= Lksc - je,s" frdkauv yd ue wxY= f'
mdxY= Lkscj, jeo.;a lu
je,s" frdkauv yd ue
mfia fN!;sl .=Kdx. flfrys n,mdhs'
ue
ridhksl ,laIK flfrys m%Odk jYfhka n,mdhs'
c, wjfYdaIK yelshdj yd r|d .ekSf Od;dj je h'
mig tl;= jk O I iys; whk wjfYdaIKh lr tajdhska
is jk wys;lr n,mE wju lsu
legdhk yqjudre Od;dj by< u
mdxY= ldnksl jH
Ydl yd i;a;aj fldgia Kh fuka mig tl;= jk jH f'
mdxY= ldnksl jHj, jeo.;alu
Ydl fmdaIl iemhSu
ridhksl ,laIK oshqKq u
legdhk yqjudre Od;dj by< u
fN!;sl ,laIK oshqKq u
mdxY= jHQyh oshqKq u
ffch ,laIK oshqKq u
laIq l%shdld;ajh je u
mdxY= c,h - mdxY= wxY= w;r we;s wjldYj, yd mia wxY= jgd ;oska ne|S
mj;sk c,h f'
-
18
mdxY= c,h my; whqre j.SlrKh l< yels nj mjid tu wdldr idlPd
lrkak'
fN!;sl j.SlrKh
.=re;ajdlIK c,h
flaYdlIK c,h
c,dlIK c,h
ffcj oHd;aul j.SlrKh
Ydlhg ,nd .; yels c,h
Ydlhg ,nd .; fkdyels c,h
mdxY= c,fha jeo.;alu idlPd lrkak'
mdxY= jd;h - mdxY= wxY= w;r we;s wjldYj, /|S mj;sk jd;h hs'
mdxY= jd;fha jeo.;alu idlPd lrkak'
mdxY= ka - mi ;=< fjfik O m%udKfha ka f'
uyd ka - Yr mgl k lr ia;r lsu
ta ta ix>glj, jeo.;alu ,shd oelau
-
19
ksmqK;d ugu 3'2 # mfiys fN!;sl .=Kdx. ia;r lrhs'
ld,h # ld,fo 10hs'
bf.kq M, # mfiys fN!;sl .=Kdx. k lr tla tla ,laIKh w: olajhs'
tla tla fN!;sl .=Kdx.fha jeo.;alu olajhs'
mia ksheosj, jHqyh yd jhkh ksKh lrhs'
mia ksheosj, i;H yd oDYH >k;aj ksKh lrhs'
mia ksheosj, mdxY= ijr;dj .Kkh lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(
O ia;rj,ska yd ia:dkj,ska ,nd .;a mia ksheos lsysmhla isiqkag ,nd oS tajd
kslaIKh lsug Tjqkag wjia:dj ,nd fokak' w;g oefkk yd weig fmfkk
iajNdjh wkqj tajdfha ,laIK isiqkaf.ka uika mdvug msfikak'
mfiys fN!;sl ,laIK w: l:khla oelaug isiqkag wjia:dj fokak'
mil ndysr j kslaIKh l< yels ,laIK fN!;sl ,laIK f,i ykajhs'
m%Odk fN!;sl ,laIK my; wdldr nj fmkajd fokak'
mdxY= jhkh
mdxY= jHQyh
mdxY= >k;ajh
mfiys ijr;dj
mdxY= jhkh i|yd ksjpkhla f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'
mil wvx.= je,s" frdkauv" ue wxY=j, idfmalaI wkqmd;h mdxY= jhkh f,i
ykajhs'
mdxY= jhkh fnda. j.df oS jeo.;a jk wdldrh isiqka iu. idlPd lrkak'
mfia c,h r|d mej;Su yd bj;a u ms
-
20
bkamiq 5] le,a.ka djKh ^fidah fylaifugd fmdiafma& 50ml
tl;= lr meh 12 la muK fm`.u' ^fmr kfha ilia lr ;eh yel'&
by; ksheosh f,day nklg oud hdka;%sl l,;khla u.ska kdhlg jg
16"000 l YS>%;dfjka kd 2la le,;Su
^mka;s ldur mlaIKj, oS re l+rlska kd 10la le,;Su m%udKj;a f'&
djKh 1l Wia kq irdjlg oud 1 l la olajd wdi%e; c,h fhdokak'
irdf lg jid lSm jrla Wvq hl=re lr fi,u
fmK oS hdu i|yd tauhs,a uoHidr x 3la djKh u;= msgg tl;= lr
judkh ^152 H& th ;
-
21
ue m%;sY;h }
frdkauv m%;sY;h } ^ue+frdkauv m%;sY;h&- ue m%;sY;h
fuys oS ,efnk je,s" ue yd frdkauv m%;sY; w.hka jhk ;%sfldaKhg
fhdod mfia jhk ldKavh ksKhg isiqka fhduq lrkak'
jhk ;%sfldaKh wdOdrfhka jhk mka;sh fiug my; mshjr wkq.ukh lrk
f,i isiqka j oekqj;a lrkak'
,nd .;a je,s m%;sY; w.h je,s mdofhys i,l=Kq lsu
tu mdofha isg frdkauv mdohg iudka;r fLdjla we|Su
,nd .;a frdkauv m%;sY; w.h frdkauv mdofhys ,l=Kq lsu
tu ia:dkfha isg ue mdohg iudka;r fLdjla we|Su
,nd .;a ue m%;sY; w.h ue mdofhys ,l=Kq lsu
tu ia:dkfha isg je,s mdohg iudka;r fLdjla we|Su
;%sfldaKfha fLd ;=k yuq jk ia:dkfha we;s mka;sh tu mig wh;a jhk
mka;sh nj isiqka oekqj;a lrkak'
fuu l%shdldrlu wjidkfha oS iEu isiqfjl=g u my; i|yka l=i,;d w;a lr
.; hq;= nj i,lkak'
mia ksheos ksjeros j lsrd .ekSu
judkh Nd;fhka mdGdxl ,nd .ekSu
,nd .;a mdGdxl weiqfrka je,s" frdkauv" ue m%;sY;h .Kkh lsu
jhk ;%sfldaKh Nd;fhka jhk mka;sh fiu
mdxY= jHqyh i|yd w: oelaula f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'
mfia mj;sk je,s" frdkauv" ue wxY= O nkaOk ldrl u.ska tlsfkl ne|S
iEoS we;s mdxY= iuQykj, yevh mdxY= jHqyh f,i ykajhs'
mdxY= jHqyh fnda. j.djg jeo.;a jk wdldrh my; lreKq biau;= jk fia
idlPd lrkak'
mdxY= f;;ukh yd mdxY= jd;kh ms
-
22
isr hk mia len,sj,g yevh wkqj mdxY= jHqyh ;SrKh lsu
mdxY= >k;ajh" oDYH >k;ajh yd i;H >k;ajh f,i wdldr follg mj;sk nj
isiqka iu. idlPd lrkak'
oDYH >k;ajh w: olajkak'
mfiys iajdNdl jHqyh tf,iska u mj;sk wjia:df oS mfia talSh mudjl
mj;sk >k jHj, ialkaOh oDYH >k;ajh f,i ykajhs'
mfia oDYH >k;ajh =
oDYH >k;ajfha jeo.;alu idlPd lrkak'
mi ;o we;s m%udKh msk;ajh je k mfia ;o nj jehs'
^ oDYH >k;ajh ue mil 1'4 g o je,s mil 1'6 go jvd
wvq h hq;= hs'&
mfiys ord ish yels c, m%udKh ms
-
23
.e,ajkhsia ng lene,af,a ialkaOh
.e,ajkhsia ng lene,a, + mia kshefha ialkaOh
.e,ajkhsia ng lene,a, ;=< we;s f;;a mfiys uq ialkaOh
.e,ajkhsia ngh ;=< we;s mfiys hk;ajh
mfia i;H >k;ajh w: olajkak'
mfia >k jHhkaf.a ialkaOh" >k jHj, mudjg olajk wkqmd;h i;H
>k;ajh f,i ykajhs'
>k jHhkaf.a ialkaOh ^Ms&
i;H >k;ajh ( ) } >k jHhkaf.a mudj ^V
s&
i;H >k;ajfha jeo.;alu isiqka iu. idlPd lrkak'
bosls lghq;=j, oS mfiys iajNdjh msk;ajh fiug my; l%shdldrlu i|yd isiqka fhduq lrkak'
wjYH ia:dkfhka mia ksheoshla ,nd .ekSu
mia idm,h jd;fha h
-
24
YsIag .=re;aj l=mamsh imQK c,fhka
ms we;s g tys we;s c,fha ialkaOh
YsIag .=re;aj l=mamsfha we;s c, mudj
c,fha >k;ajh ^ f,ig ie,lsh yels h'&
c,fha >k;ajh c,fha WIaK;ajh wkqj fjkia f' ksjer .Kkhla i|yd
c,fha WIaK;ajh uek thg wod< >k;ajh fhdod .; hq;= h'
YsIaG .=re;aj l=mamsfhys mia we;s g tys c,fha ialkaOh
YsIaG .=re;aj l=mamsfhys mia we;s g tys c,fha mudj
YsIaG .=re;aj l=mamsfhys miaj, we;s mudj
i;H >k;ajh mfia hk jHj, mudjg
mfia i;H >k;ajhYaIaG .=re;ajh
c,fha >k;ajh
fuu l%shdldrlf oS my; lreKq i|yd wjOdkh fhduq lrkak'
ksjeros j mdGdxl ,nd .ekSu
YsIag .=re;aj l=mamsh ksjeros j myrKh
ksjeros j .Kkh lsu
mdxY= ijr;dj w: olajkak'
mil uq mudjg wjldY mudj ork wkqmd;fha m%;sY;h mdxY= ijr;dj
f,i ykajhs'
wjldY l,dmfha mudj 100
mfia uq mudj
mil ijr;dj oDYH >k;ajh u; fjkia jk nj isiqkag wjOdrKh lrkak'
oDYH >k;ajh yd i;H >k;ajh w;r inkaO;dj my; wdldrhg fiug
isiqka fhduq lrkak'
ijr;dj PE 1 - 100 ( oDYH >k;ajh
i;H >k;ajh
ijr;dj PE
)
-
25
ijr;df jeo.;alu isiqka iu. idlPd lrkak'
mfia jd;kh ms
-
26
ksmqK;d ugu 3'3 ( mfiys c,h r|jd .ekSf Od;dj ms
-
27
uQ,sl joka (Key Words)(
mdxY= c, Od;dj - Soil Water Capacity
lafIa;% Od;dj - Field Capacity
ixila; wdila; n, - Adhesion and cohesion forces
mDIal wd;;sh - Surface Tension
c,fha O%eh;dj - Polarity of water
.=Kd;aul fhojq(
mia iys; nka
c, nka
fmd,s;Ska lene,a,la
rn mhla
nr lsrk ;rdh
Wk
fm% ish
.e,ajkhsia ngh fyda m;=, bj;a l< ka tlla
fmryka lvodishla
l=vd ,S lene,a,la
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(
fuys oS my; i|yka lafIa;% flfrys ie,ls,su;a jkak'
mdxY= c, Od;dj ye|skau
mdxY= c, Od;df jeo.;alu ia;r lsu
mdxY= c, Od;djg n,mdk idOl k lsu
mdxY= c, Od;dj flfrys n,mdk ixisoa ia;r lsu
-
28
ksmqK;d ugu 3'4 ( N+ c,fha jeo.;alu uYkh lrhs'
ld,fo ixLHdj # 04 hs'
bf.kq M, ( N+.; c,h ykajd jeo.;alu ia;r lrhs'
N+.; c,h j.SlrKh lr fmkajhs'
c, ixpdhl ykajd tajd j.SlrKh lrhs'
N+.; c,h mqkrdfrdamKh ykajd tys jeo.;alu
ia;r lrhs'
mqkrdfrdamK l%u ia;r lrhs'
mqkrdfrdamKh je oshqKq lsf l%u ia;r lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(
c, pl%fha yd tys ixrpl isiqkag wdjckh lrka jId c,h fmdfk jH 10"000 mg/l g je h'
c, ixpdhl ^c, Or& hkak ykajd fokak'
c,h tla /ia jk" fmdf
-
29
IV. W,e`.s - iqfYaIS wkjysr c,Orhls'
(Perched aquifer) - c,h iS; m%foaYhl muKla ys mj;S'
- fuys we;s c,h N+ c, ugug by
-
30
ksmqK;d ugu 3'5 ( mdxY= ixrlaIK l%u w;ayod n,hs'
ld,fo ixLHdj # 09 hs'
bf.kq M, ( mdxY= ydhkh hkak ksjpkh lr thg n,mdk idOl
ia;r lrhs'
mdxY= m%;sl%shdj mlaIKd;aul j ks.ukh lrhs'
mdxY= mqkre;a:dmkh ksjpkh lrhs'
mdxY= mqkre;a:dmk l%u wkq.ukh lrhs'
ld,h ( ld,fo 6 hs'
bf.kq b.eka l%shdj,sh (
mdxY= ydhkh ykajd f,dalfha mdxY= ydhkhg ,la jQ m%foaY oelafjk is;shula
mka;shg bosm;a lr tys wys;lr m%;sM, idlPd lrkak'
mdxY= ydhkhg n,mdk idOl ms
-
31
YIH oHd;aul l%u rEmigyka weiqfrka ykajd " tu l%u wkq.ukh lsug isiqka
j fhduq lrkak'
my; l%shdldrl wjOdrKh jk m mdi,a j;af;a fyda fjk;a nEjq iys; ia:dkhl
SALT l%uh w;ayod ne,Sug isiqkag u. fmkajkak'
ifudap fLd ,l=Kq lsu
ta i|yd wjYH jk A rduqj ieliSug isiqkag u. fmkajkak'
nyq jdIsl rks, Ydl oa;aj je isgqu
rks, Ydl grhla muK jevqKq miq lmamd lr je w;r jiqkl f,i lmamd
fldgia fhoSu
rks, Ydl fma
-
32
.=Kd;aul fhojq (
mdxY= ixrlaIK l%uj, ksrEmKh flfrk rEmigyka$ixhqla; ;e
A rduqj
yqKquh jH
mai
pH grh
oHq;a ikakdhl;d grh
ldnksl jH
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(
fuys oS my; i|yka lreKq ms
-
33
ksmqK;d ugu 3'6 ( mdxY= c, ixrlaIK l%u w;ayod n,hs'
ld,fo ixLHdj # 04 hs'
bf.kq M, ( mfika c,h ydks jk l%u ia;r lrhs'
mdxY= c,h ixrlaIKfha jeo.;alu meyeos,s lrhs'
mdxY= c,h ixrlaIKh lsug l%shdud. wkq.ukh
lrhs'
bf.kq b.eka l%shdj,sh (
fnda.j,g imdokh lrk c,hg is jk brKu isiqkaf.ka uid ta
wdY%fhka mdvug msfikak'
mfika c,h bj;a jk l%u ms
-
34
Y+kH ieliSu - wka; fma
-
35
ksmqK;dj 4 # uekSu yd ug .ekSu m%dfhda.sl j Nd; lrhs'
ksmqK;d ugu 4'1 # uekSu yd ug .ekSu ykd .kshs'
ld,fo ixLHdj # 03 hs'
bf.kq M, # uekSu yd ug .ekSu ksjpkh lr tajdfha jeo.;aluia;r lrhs'
uekSf yd ug .ekSf oS uQ,sl kq ,nd .ekSu i|ydNd; jk fuj, yd l%fudamdhhka ykd .kshs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia( lafIa;%M,h okakd mdi,a f.dfmd
-
36
1' mshjr uekSu ^ ^ ^ ^ ^Pacing&&&&&WmlrK Nd;hla is fkdjk l%uhls' laIKsl j is l< yels uq;a ,efnkafkao< w.hka h' ,laIH folla w;r we;s mshjr .Kk tl mshjrl r u.ska.=Kkh lr ;sria r ,nd .; yels h'mshjr wxl fYdaOkfha oS ^Calibrate&
- mshjrl osf.ys idudkHh .ekSu fyda"- mshjrl okakd os.la ie,lSu l< yels h'
fuu l%ufha oS ksrjoH;dj 1$50 ^50m g 1m fjkila oelsh yels h&
2' iafhd l%uh ^ ^ ^ ^ ^Stadia Method&&&&&Stadia WmlrKh yd wod< j.= yd ilrK Nd;fhka ;sria r uekSuis lrhs' ksrjoH;dj m%udKj;a fkdf'
3' kq m Nd;h ^ ^ ^ ^ ^Taping&&&&&nyq, j Nd; jk l%uhls' kq mj,g wu;r j Forked Plumb bob "fmgl m%udKhka Nd; l< yels h'
;s`.= ms 100] wvx.= >k fuda,S iaflda;= i|yd
;s`.= ms - lsf,da .%E 1
iSks - .%E 200
udcka - .%E 180
.afldaia isrma - .%E 50
foh rys; lsms - .%E 25
flska mjqv - .%E 25
jeks,d - .%E 25
c,h - ,s ,Sg 250 ^ fuu m%udKh msj, iajNdjh
wkqj fjkia h yels h'
;s`.= ms 75] iy iy,a $ fjk;a ms 25] Y%Khla fh >kfuda,S iaflda;=
i|yd wjYH ix>gl m%udKhka jkqfha
;s`.= ms - .%E 750 fjk;a ms - .%E 250
wksl=;a wuq jH ix>gl by; i|yka m%udKj,skau Nd; lrkak'
>k fuda,sh iys; iaflda;= ksIamdokfha .e,Sf igyk
iSks udcka Kq .afldaia isrma" tl;= lr Y%Kh l%S lsu^fuys oS Y%Kfha we;s ly meyeh" l%S meyeh jk ;=re Y% lsu l< hq;= h'&
jeks,d tl;= lr Y% lsu
ms flska mjqv lsms ish,a, tl;= lr Y% lsu
;j rg;a Y% lsu
c,h tl;= lrka ms fuda,sh wkd .ekSu
;=kS lsu
yev lmd .ekSu
;e u; weisu
-
92
ksh; WIaK;ajhg r;a lr .kakd ,o fl Wkl mqiaid .ekSu^Wfka WIaK;ajh 180-200 0c w;r h hq;= w;r ld,h kska;= 10-15 muK f'
ie'hq' # ial m%udKh tajd wiqrd we;s l%uh iy ialj, >klu wkqj
mqiaid .ekSf ld,h fjkia h yels h'&
ldur WIaK;ajhg isis,a lsu
weiqre lsu iy f,an,a lsu
wjika ksIamdokh
uQ,sl joka (Key Words)(
fmdaIK ix>gl - Nutritive Component
fmdaIK w.h - Nutritive Value
.=Kd;aul fhojq(
Y%K hka; %hl a ^Electric Bakery/Dough Mixer&
u, fkdnef|k jdfka fyda f*dald mDIaGhla iys; fihla
bf,lafg%dksl ;rdoshla
wuqjHj, nr lsrd .ekSug iy Y%Kh ilid .ekSug W; ma,diala nka iy
l=vd ye|s'
,Sg 1 la Od;dj we;s ma,diala kq irdj
ffoksl fmdaIK wjYH;d igyk iy fmdaIK j.=j
fuda,sh ;=kS lsf WmlrKhla ^Rolling Pin&
O yeve;s ial wpq
Wka ;e iy fl Wkla
;djld,slj ial .nvd lr ;nd .ekSu i|yd jdhqfrdaOl nka ^ bkash f.dapr
mlaIKh i|yd&
ial weisu i|yd iqiq weiqre jH
fmd,s t;s,ska" fmd,s fm%dms,ska iy khsf,daka LDP weksh ia;rhla iys;
oa;aj ia;r weiqre jH
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (
fuys oS my; i|yka lreKq ms
-
93
weuqKqu 9'2'1
Y%S ,dxlslhska i|yd ksfoaYs; ffoksl fmdaIl wjYH;d igyk
wdydr j. lsysmhl fmdaIl ix>gl m%;sY; ^.%E 100 l&
-
94
ksmqK;d ugu 9'3 # wdydrhl bkaSh f.dapr;dj we.hSf ^Sensory Evaluation& l%u
Ys,am uid n,hs'
ld,fo ixLHdj # 07
bf.kq M, # bkaSh f.dapr;dj ykajd bkaSh f.dapr ,laIK k lrhs'
bkaSh f.dapr;dj we.hSf l%uYs,am i|yka lrhs
o;a; Yaf,aIKh wkqj wdydrhl bkash f.dapr;dj w.hhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
kj wdydr ksIamdokhla fjf
-
95
wdydrhl mj;sk bkaSh f.dapr ,laIK u.ska tys .=Kdx. iy tys iajNdjh
ykd .ekSug
wdydr j. lsysmhl we;s bkaSh f.dapr ,laIK u.ska tys .=Kdx. iei|Sug
wdydrfha ;;a;ajh" wdydrfha je oshqKq lsug wjYH .=Kdx. ykd .ekSug
tu wdydrh ksIamdokhg iqiq$kqiqiq nj ;SrKhg
wjYH;djg wkql+,j wdydrhla ksIAmdokh fo hkak ks.ukhg'
wdydr ksIamdok wdh;khl bkaSh f.dapr;dj we.hSf mlaIKh Nd; jk
wjia:djka ms
-
96
bkaSh f.dapr;dj uekSf mlaIK i|yd wjYH NdKAv" WmlrK iy
wdydr ksheos bosm;a lrk whqre
bkaSh f.dapr;dj we.hSu i|yd Nd; lrk mlaIK wdldr folla we;s nj
idlPd lrkak'
1' wdydr jH i|yd mdfNda.slhdf.a leue;a;$wlue;a; ;SrKh lrk mlaIK
Wod( Preference, Acceptance-Hedonic tests
2' bkaSh f.dapr mlaIK is lrk mqoa.,hdf.a ^Panelist& bkaSh f.dapr;dj
wkqj ksIAmdokfha .=Kdx.j, we;s fjkial ;SrKh lrk mlaIK
Wod# difference, Ranking for intensity, Sooring for intensity-Descriptive analysis tests
ka Hedonic wdldrfha mlaIK wdydr ksIamdokfha oS jvd;a jeo.;a jk nj
wjOdrKh lrkak'
fuys oS wdydr idm, mlaIdjg ,la lsug wjia:dj i,id oS ;u jeu ukdmh
m%ldY lsug bv i,ihs'
my; oelafjk wdlD;sh wkqj ^weuqKqu 9'3'1& ieliq o;a; ,nd .ekSf m;%sldj
mqrjd ,nd .;a o;a;hkaf.a tla tla bkash f.dapr ,laIK i|yd we;s idudkH
w.hka fiu u.ska jvd;a fhda.H bkaSh f.dapr ,laIK wvx.= ksheosh ms
-
97
.=Kd;aul fhojq(
wdydr ksheos
c, nka
wdydr ;nd mCIK i|yd bosm;a lsug wjYH l=vd Ndck
jd;d ieliSug wjYH foa'
mEkla $ mekai,la
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (
fuys oS my; i|yka lreKq ms
-
98
ksmqK;d ugu 9'4 # ieliq wdydrhl wvx.= ix>gl m%udKhka ksKh lsf l%u
uid n,hs'
ld,fo ixLHdj # 08
bf.kq M, # wdydrhl ix>gl m%udKhka ksKh lsf l%u bosm;a lrhs'
wdydrhl wvx.= f;;ukh mlaIKd;aul j fidhd n,hs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
wdydrhla fjfglh jk nj
th wdydrhl fmkqu" jHqyh iy tys .=Kd;aulNdjh flfrys n,mdk nj
wdydrh ;=< we;s c,h ^f;;ukh& tys laIq cSkaf.a l%shdld;ajh" tkaihsu
je l%shd iy wfkl=;a ridhksl l%shdj,ska is u i|yd fya;= jk nj
f wkqj wdydrhl wvx.= c, m%;sY;h wdydr krlau i|yd n,mdk nj
wdydrhla ;=< we;s c,h wdldr ;=klg wvx.= jk nj' tk wdydr ix>gl
-
99
osh we;s udOH f,i we;s ksoyia c,h ^Free Water&" wdydr ix>glj,g
tla ia;rhla f,i neKq c,h ^Absorbed Water& iy ridhksl f,i wdydr
ix>glj,g neKq c,h ^Bound Water&
fuhska myiqfjka bj;a jk c,h jkqfha ksoyia c,h th laIQ cS l%shdld;ajh
i|yd o n,mdk nj
jdIamSlrKh fyda h
-
100
c, il%Sh;dj ^aw& = iu;=,s; idfmalaI wd;dj (ERH)
100
msis c,fha ERH w.h 100] ls'
msis c,fha c, il%sh;d w.h 1 la o" ix;Dma; Kq djKfha w.h 0'755 la o f'
wdydrhla ksIAmdokh i|yd weiqre jH f;af oS;a weiqreu ksudKh lsf
oS;a" wdydr weiqre lsf oS;a ERH w.hka ms
-
101
ksmqK;d ugu 9'5 # wdydrhl wdhq ld,h ^Shelf life& ksKh lsf l%u ms
-
102
jl% l%uh hgf;a wdydrhla krla ug wjYH idOl lD;%su j ,nd oS ^Wod# je
WIaK;ajhla 40 oC - 60 oC & tu wdydr krla f l%shdj,sh f.j;a lr tys wdhq
ld,h by; i|yka l%u Wmfhda.S lr f.k ueksh yels nj idlPd lrkak'
Rcq l%uh fhdod .kska ksIamd; wdydrhl wdhq ld,h uekSu i|yd isiqka fhduq
lrkak' fuys bkash f.dapr;dj muKla ie,ls,a,g .ekSu m%udKj;a f'
ie'hq - wdhq ld,h mlaId lsu i|yd bkaSh f.dapr ,laIK w;=ka ri
ne,Sug fhduq fkdlr wfkl=;a bkaSh f.dapr ,laIK muKla
mlaId lsug Wmfoia fokak'
uQ,sl joka (Key Words)(
wdhq ld,h - Shelf life
.=Kd;aul fhojq (
weiqrelrK jH ^fmd,s t;s,Ska" fmd,sfm%dms,Ska" weksh ia;rhla iys;
weiqre jH" khsf,daka&
ksIamdokh lrk wdydrh ^>k fuda,s iaflda;=&
iS, hka;%h
l;=r
f;;ukh uksk WmlrKh
wfOdarla; f;;udk udkh
c, il%Sh;dj uksk WmlrKh
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(
fuys oS my; i|yka lreKq ms
-
103
ksmqK;dj 10 # bf,lafg%daksl ;dlaIKh iy WmlrKSlrKh ffcj moaO;s
;dlaIKfoh i|yd Nd; lrhs'
ksmqK;d ugu 10'1 # bf,lafg%daksl ;dlaIKfofha Nd; jk wl%Sh Wmdx. iuyrla
ykd .kS'
ld,fo ixLHdj # 04
bf.kq M, # ,sh iy bf,lafg%daksl lafIa;%fha Nd; jk uQ,sl rdYSka
w;r inkaO;dj olajhs'
bf,lafg%daksl mm:j, Nd; jk wl%Sh Wmdx. wjfndaO lr
.kshs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
,sh .,d hdu i|yd uQ,sl wjYH;dj jk fjda,ah;dj;a" ta u`.ska .,d hk
Odrdj;a ms
-
104
uQ,sl joka (Key Words)(
m%;sfrdaOl - Resistors
Od;%l - Capacitors
fm%arl - Inductors
oHq;a pqnl fm%arKh - Electro magnetic induction
oHq;a lafIa;%h - Electric field
pqnl lafIa;%h - Magnetic field
ms
-
105
smqK;d ugu 10'2 # bf,lafg%daksl ;dlaIKfofha Nd; jk il%Sh Wmdx. lSmhla
ykdf.k tu Wmdx. ixfol iy mdrkdhlj,g inkaO lrhs'
ld,fo ixLHdj # 09
bf.kq M, # bf,lafg%daksl mm:j, Nd; jk ilS%h Wmdx. ms
-
106
Odrdj wkqj ix.%dylfha isg fudaplhg Yd, Odrdjla .,d hhs' fuu Odrd
foflys wkqmd;h" g%dkaisiagrfha Odrd ,dNh f,i ye|skaf' fuu w.h o;a;
m;%sldj, i|yka f' tfuka u tlu g%dkaisiagrhlg wfKsl ix.%dyl Odrdjla
mj;S' tu Odrd m%udKh Ic f,i o;a; igyka m;%sldj, olajd we;' tfuka u
fudaplfha isg ix.%dylhg fhosh yels fjda,ah;dfjys Wmu w.hla mj;S' tu
w.h o VCE
f,i o;a; igyka m;%sldj, i|yka f' fuu Odrd iy fjda,ah;d
w.hka ksjeros j fhoSu i|yd wl%Sh Wmdx. Wmld f' fudaplfha isg mdou
olajd fhosh yels Wmu fjda,ah;dj 0'7 la muK f'
g%dkaisiagrhla fhdod .; yels uQ,sl wjia:d ykd .ekSug Wmldr lrkak'
^g%dkaisiagrhla m%Odk jYfhka iaphla" jOlhla fyda foda,lhla f,i Nd;
l< yels h'&
g%dkaisiag iaphl;a" hdka;%sl iaphl;a we;s m%Odk fjkialu wjfndaO lrjkak'
^g%dkaisiagr iaph ( b;d f.fhka l%shd;aul l< yels h' w.% w;r mq,s`.= mekSula
is fkdf' l=vd fjda,ah;djlska md,kh l< yels h'&
ir, g%dkaisiag iaphla tl,ia lsug Wmldr lrkak'
^fudaplhg idfmalaI j mdofuys fjd,ah;dj 0'6V g jvd je jk g ix.%dylh
iy fudaplh yryd Odrdjla .,d hhs' th iaphla ixjD; lsu yd iudk h'
fudaplhg idfmalaI j mdofuys fjda,ah;dj 0V jk g ix.%dyl iy fudapl
Odrdj Y+kH f' th iaph jD; lsu yd iudk h&
wdf,dal ixfol f,i wdf,dal ixfoS m%;sfrdaO ^LDR&o WIaK;aj ixfol
f,i RK WIaK;aj ix.=Kl olajk m%;sfrdaO ^NTC& o" c, ixfol Nd;
lrka g%dkaisiag iaph m%dfhda.sl ldhhka i|yd Nd; lsug Wmfoia fokak'
^LDR j,g m;s; jk wdf,dal ;Sj%;dj u; tys m%;sfrdaOh fjkia jk w;r NTC
j, WIaK;ajh je jk g m%;sfrdaOh wvq f'&
g%dkaisiag iapfha m%;sodkh u.ska ,s mykla jeks by< Odrd iy fjda,ah;d
u.ska md,kh jk nrla inkaO lsu i|yd ix.%dylhg ms,shjkhla inkaO
lrk wdldrh meyeos,s lr mss,shjkh inkaO lsug Wmldr lrkak'
^ms,shjk o`.rhg b;d l=vd Odrdjla fh g ms,shjkfha we;s iap l%shd;aul
f' ms,shjkh wjYH fjda,ah;dj iemhq fjda,ah;djg iudk h hq;= w;r
ms,shjkh ;=
-
107
6V, 12V ms,shjk
ir, Odrd iemhqu
NTC, LDR, LED
C828, D400 g%dkaisiag
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (
fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'
g%dkaisiagrhla il%Sh ;;ajhg m;a lsu i|yd keUqre lrk wdldrh
g%dkaisiagrh Nd; l< yels wjia:d
g%dkaisiagr iaphl ,laIK
bf,lafg%daksl mm:j, Nd; l< yels ixfol
ixfol g%dkaisiag iaj,g inkaO lsu
ms,shjkhla u`.ska m%;sodkh md,kh lsu
-
108
ksmqK;d ugu 10'3 # ixfolj, ixfoS;dj je lsu i|yd ldrl jOl Nd; lrhs'
ld,fo ixLHdj # 05
bf.kq M, # ldrl jOlj, m%Odk ,dlaIKsl i|yka lrhs'
wmj;l jOlhla f,i iy ikaikaolhla f,i ldrl jOl
fhdod .kshs'
by; Nd;hka" ixfolj, ixfoS;dj jOkh lr .ekSug
fhdod .kshs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
ldrl jOlhl mmQK ,laIK iy m%dfhda.sl ,dlaIKsl igyka lr .ekSug
i,iajkak'
^mmQK ,dlaIKsl # m%odk iNdOkh wkka; hs'
m%;sodk iNdOkh Y+kHh hs'
m%dfhda.sl ,dlaIKsl # m%odk iNdOkh 2M muKm%;sodk iNdOkh 200 g myk fldgia i|yd jk msh lsug heu
c,fha ;;a;aj mlaId lsu
msmy c,fha Nd; wkqj ;sh hq;= ;;a;aj fjkia nj wjOdrKh lrkak'
m%d:l msh lsf oS tl;= jQ uKa ^Primary Sludge& iy oa;Shsl msh lsf
oS tl;= jQ uKa ^Secondary Sludge& >k wmjH msh lsu idlPd lrkak'
tajd ;jrg;a msh lsu
ffcj bkaOk ,nd .ekSu
fmdfydr f,i Nd; lsu
-
117
uQ,sl joka (Key Words):
mdkSh c, m;%Kh - Drinking Water purification
wm c,h m;%Kh - Waste water purification
.=Kd;aul fhojq (
c, msmyj oelafjk fhda oYk
wm c, msmyj oelafjk .e,S igykla
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(
fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'
mdkSh c,fha ;sh hq;= ;;a;aj ^SLS& i|yka lsu
mdkSh c, m;%K l%shdj,sfha m%Odk mshjr ia;r lsu
wm c, m;%K l%shdj,sfha jeo.;alu oelau
O wm c, ud.j, we;s m%Odk wmjH k lsu
wm c, m;%K l%shdj,sh ia;r lsu
-
118
ksmqK;dj 12 # ldhh yd wjYH;dj wkqj iqiq c, fmdm f;dard .kshs'
ksmqK;d ugu 12'1 # im%odhsl yd kk c, tijq l%u ia;r lrhs'
ld,fo ixLHdj # 06
bf.kq M, # c,h tiu ykajhs'
idm%odhsl c, tijq l%u ia;r lrhs'
O c, tijq l%uj, jdis yd wjdis ii|hs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(
c, fmdmhla fyda tys rEmhla isiqkag bosm;a lr thska is lrk ldhh isiqka
iu. idlPd lr c,h tiu ms
-
119
yyyye~e~e~e~,h,h,h,h
Outlet Valve
msgdr msgdr msgdr msgdr lmdghlmdghlmdghlmdgh
msiagkhmsiagkhmsiagkhmsiagkh
is,is,is,is,skavrhskavrhskavrhskavrh
Inlet Valve
pQIK lmdghpQIK lmdghpQIK lmdghpQIK lmdgh
c,c,c,c,h msg h msg h msg h msg
lrk jrhlrk jrhlrk jrhlrk jrh
wdrNfha is,skavrh ;=< lsisu jhla fkdue;s hehs Wml,amkh lrkak'
m
-
120
N%uK pd,l fmdm ^ Roto Dynamic pumps& w;ka flakadmid fmdm nyq, j
Nd; lrk nj oekqj;a lrka" rEmigykla fyda wdlD;shla weiqka tys uQ,sl
fldgia yd l%shdld;ajh ms
-
121
ksmqK;d ugu 12'2 # c, tijqu yd inkaO O .Kkh ls is lrhs'
ld,fo ixLHdj # 04
bf.kq M, # ick YS>%;dj w: olajhs'
pQIK ysi yd ick ysi ia;r lrhs'
>IK ysi ia;r lrhs'
c, tijqu yd inkaO .Kkh ls is lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
c, fmdmhla wdOdrfhka Wia ia:dkhl msys gexlshlg c,h msru msIK ydksh iq >IKh ydkshla ^mSvk ydkshla& nj;a meye,s lrkak'
uq >IKh" >IK ysi ^ Friction Head& f,i ykajk nj;a thg m%Odk >IK
ydksh yd iq >IK ydksh hk folu wh;a jk nj;a isiqkag ;yjqre lrkak'
by; >IK wjia:d ue`vf.k c,h fmdm lsu fmdmh iska l< hq;= nj
idlPd lrkak'
c, fmdmj,g wod< .Kkh ls my; WodyrK weiqka idlPd lrkak'
Wod 1 # g 5 la .eUqre
-
122
Wod 2 # oskl c, wjYH;dj 4000 lit. la o fmdm l< hq;= meh .Kk 2 la o k
fmdm Od;dj ^ick YS>%;dj& fidhkak'
fmdm Od;dj ^ick YS>%;dj&
uQ,sl joka (Key Words):
pQIK ysi - Suction Head
ick ysi - Delivery Head
>IK ysi - Friction Head
ick YS>%;dj - Discharge Rate
mdo lmdgh - Foot Valve
.=Kd;aul fhojq(
c, iemhq moaO;shl mdo lmdgh" pQIK k
-
123
ksmqK;d ugu 12'3 # wjYH;dj wkqj iqiq c, fmdm f;dard i lrhs'
ld,fo ixLHdj # 04
bf.kq M, # c, fmdm f;dard .ekSf oS i,ld ne,sh hq;= lreKQ ia;r
lrhs'
c, m%Njh yd Nd;h wkqj fhda.H c, fmdm j. k lrhs'
c, fmdm i lsu yd kv;a;=j is lrk wdldr ia;r lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
.Dyia: wjYH;djka i|yd c,h fmdm lsug fhdod .kakd c, fmdm ms
-
124
c, m%Njh foig 1x wdk;shla iys; j weo .ekSf k
-
125
ksmqK;dj 13 # ffcj moaO;Ska ys c, Nd; ldhlaIu;dj by< kxjhs'
ksmqK;d ugu 13'1 # Y%S ,xldf im%odhsl c, imdok ;dlaIKh uid n,hs'
ld,fo ixLHdj # 01 hs'
bf.kq M, # c, imdokh ykajd tys jeo.;alu uid n,hs'
Y%S ,xldf im%odhsl jd ;dlaIKh uid n,hs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
Y%S ,xldf mQrdK jd ludka; lafIa;%fha ksoiqkla weiqka iqiq bf.kq
m%fYhla fhdod .kak'
Wod # wkqrdOmqr" fmdf
-
126
ck;dj jemqr j;a jQfha h
-
127
bka miq ta u; yrla rxpqjla yd wk;=rej w,ska ,jd mE.
u'
wjidkfha fi'' 30 l mia ;gqjla fi'' 2'5 Wilg wvq
lsu is flrek nj b;sydifha i|yka f'
je neu ksudKfha msys mdIKh ms
-
128
we< ud.hla nEjq m%foaYhla yryd .,k g f.h md,kh lsug .,ska
;kk ,o w;a;sjdr yd l=vd .,a lKq we
-
129
ksmqK;d ugu 13'2 # fnda.fha c, wjYH;dj .Kkh lrhs'
ld,fo ixLHdj # 04 hs'
bf.kq M, # f;dard .;a fnda.hla i|yd c, wjYH;dj yd jd c, wjYH;dj
.Kkh lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
fnda.fha wjYH;dj wkqj c,h fhfuka c,h kue;s im; wmf;a hdu j
-
130
fnda.hl c, wjYH;dj .Kkh lsf fnda.fha tla tla jOk wjj,
jdIamSlrK W;aiafokh is jk c, m%udKh fih hq;= nj;a th my; m is
l< hq;= nj;a wjOdrKh lrkak'
fnda.hl jOk wj - c me< wjh
jOl wjh
mqIamSlrK wjh
mK; wjh
fnda.hl c, wjYH;dj ^klg ''& } fnda. jdIamSlrK W;aiafokh
^klg '&
fnda. jdIamSlrKh .Kkh lsu i|yd tu fnda.h j.d lrk m%foaYfha
ksfoaY$iuqoafoaY jdIamSlrK W;aiafokh (ET0) .Kkh l< hq;= h' ta i|yd
jdIamSlrKudk jdIamSlrKh (Ep) fhdod .; yels h'
Kp hkq jdIamSlrKudkfha ix.=Klhhs'
ld,.=K o;a; we;s g fmkaudka" fmkaudka-fudkahka jeks ilrK
fhdod f.k ET0 .Kkh l< yels h'
ETo = Ep x Kp
fnda.hl jdIamSlrK W;aiafokh" ksfoaY$iuqoafoaY jdIamSlrK W;aiafokh
w;r inkaOh my; m f'
fnda. jdIamSlrK W;aiafokh = ksfoaY$iuqoafoaY fnda. ix.=Klh
jdIamSlrK W;aiafokh
E T c r o p = ETo Kc
iuqoafoaY $ ksfoaY jdIamSlrK W;aiafokh (ETo) - Reference Evapotranspira-
t i o n
^g 0'12 l Wml,ams; Wilska hq;a grhg ;;a 70 l ia:djr mdIah m%;sfrdaaOhla
we;s 0'23 la we,afvdajla iys; taldldr Wilska hq;=" il%Sh jOkhla we;s" ukdj
c, imd; yd imQKfhka u N+h wdjrKh lrk ukdj ysKq y; ;DK
mDIaGhla u.ska jk jdIamSlrK W;aiafokhg wdikak f,i iudk uk#l,ams;
y; fnda.hlska h ld,hla ;=< jdIamSlrK W;aiafokh jk c, m%udKh&
we,afvdaj - h jia;=jla u.ska iQhdf,dalh fldmuK m%udKhla mrdj;kh
lrkjd o hkak'
Kc - fnda. ix.=Klh
fuh mfia f;;ukh fnda.fha Wi" fnda.fha jOk wjh" iq
-
131
jdIamSlrK W;aiafokh .Kkh lrkak' ^ fnda.fha tla tla wjia:dj,
jdIamSlrKh ms
-
132
WR = ER + S + IR
ER = iM, jIdm;kh - fnda.fha mdfNda.sl c, Nd;hg jIdm;kfhka
odhl jk m%udKh f'
^jIdfjka fldgila u;=msg wmOdjh f,i;a uQ, uKav, l,dmfhka .eUqrg
ldka N+.; c,h f,i;a mig m;s; ug fmr w;=relvkfha / jdIam
fukq;a bj;a f' fuu fldgi yer mfia uQ, uKav, l,dmfha / fnda.fha
mdfNda.sl c, Nd;hg odhl jk m%udKh iM, jIdm;khhs'&
S = N+.; c,fhka flaIdlIK Woa.ukfhka uQ, l,dmhg ,efnk
c, m%udKh
IR = jd c, imdok wjYH;dj
f wkqj jd c, imdok m%udKh my; ilrKfhka .Kkh l< yels h'
IR = WR - (ER+S)
IR = (Cu +AL+ SP) - (ER+S)
uQ,sl joka (Key Words):
jdIamSlrK W;aiafokh - Evapotrans piration
fnda. c, wjYH;dj - Crop water requirement
iM, jIdm;kh - Effective rainfall
mdfNda.sl c, Nd;h - Consumption use of water
jd c, imdok wjYH;dj- Irrigation requirement
.=Kd;aul fhojq (
O fnda. i|yd fnda. ix.=Kl w.hka oelafjk j.=j
fnda. ix.=Klh wkqj fnda.hl ; ld,h fnod olajk m%ia;drh
we.hSu yd ;lafiarelr Kh i|yd Wmfoia(
fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'
fnda. c, wjYH;dj yekau
fnda.hl jdIamslrK W;aiafokh .Kkh lsu
fnda.hl jd c, wjYH;dj .Kkh lsu
-
133
ksmqK;d ugu 13'3 # c, imdok wjYH;dj .Kkh lrhs'
ld,fo ixLHdj # 06
bf.kq M, # Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;dj .%y lrhs'
Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d ksjpkh lrhs'
Y=oAO yd o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lsu i|yd wjYH
ilrK f.dv k.hs'
lafIa;%hla i|yd Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;dj .Kkh
lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
lafIa;%hg imhk c,h Wmu j m%fhdackhg .ekSf jeo.;alu ms
-
134
FCv
= lafIa;% Od;df mdud;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&
WPv
= u,dksl ix.=Klfha mud;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&
D = W!k;dj wkqmd;hla f,i'
WPw
= u,dksl ix.=Klfha Ndr;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&
FCw
= lafIa;% Od;df Ndr;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&
Ndr;sl c, m%udKh mfia YsIaG .=re;ajfhka .=K lsu u.ska mud;sl c,h
m%udKh njg yrjd .; yels h'
fuys In hkak uQ, l,dmfha .eUqr ^d& i|yd fhdok tallfhkau ,efk nj
fmkajd fokak'
o< c, imdok wjYH;dj i|yd isiqka iu. ksjpkhla f.dv k.kak'
c, imdok ldhlaIu;dj 100]la fkdjk ksid Y=oaO c, imdol wjYH;djg
jvd jemqr c, m%udKhla lafIa;%hg iemhsh hq;= f' fuf,i iemhsh hq;= uq
c, m%udKh o< c, imdok wjYH;dj hs'
ksjpkh weiqka o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lsug ilrKhla f.dv
ke.Sug isiqkag Wmfoia fokak'
o< c, imdok } Y=oaO c, imdok imQK ydks jQ c, wjYH;dj wjYH;dj m%udKh
my; ilrKh u.ska o" o< c, imdok wjYH;dj .Kkh l< yels nj isiqkag
fmkajd fokak'
o< c, imdok } Y=oaO c, imdok wjYH;dj
wjYH;dj c,h fhf ldhlaIu;dj
O fnda. i|yd o< yd Y=oaO c, imdok wjYH;d .Kkh ls i|yd isiqka j
fhduq lrjkak'
Wo# 1' tla;rd fnda.hl c, wjYH;dj 6'4 cm ls' c, fhf ldhlaIu;dj 80]
k" lafIa;%fha o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lrkak'
= 6.4 cm = 8 cm
0.8
2' ngq j.d lr we;s lafIa;%hl lafIa;% Od;df we;s mfiys wvx.= Ndr;sl
c, m%;sY;h 25] ls' tys uQ, uKav, l,dm .eUqr 100 cm yd mfia oDYH
>k;ajh 1.5 g cm-3 f' mfiys u,dksl ix.=Klh 5] ls ^Ndr;sl&' 50] l
W!ks; ugf c, imdokh l< hq;= j we;ak" mfia Y=oaO c,
wjYH;dj .Kkh lrkak'
} ^25 -5& 50 1'5 100
100 100
= 15 cm
uQ,sl joka (Key Words)(
Y=oaO c, imdok wjYH;dj - Net Water Requirement
o< c, imdok wjYH;dj - Gross Water Requirement
-
135
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (
fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'
jd c, imdokfha wjYH;dj .%y lsu
Y=oaO yd o< c, imdokh hkak ksjpkh lsu
Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d .Kkh lsug wod< ilrK bm;a lsu
Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d .Kkh lsu
-
136
ksmqK;d ugu 13'4 # lafIA;%hl c, imdok ldhlaIu;dj .Kkh lrhs'
ld,fo ixLHdj # 06
bf.kq M, # c, imdok ldhlaIu;dj w: olajhs'
c, imdok ldhlaIu;djg wod< O .Kkh ls ilrK
wdY%fhka is lrhs'
f;dard .;a ia:dk lsysmhl c,h f.k hdf ldhlaIu;dj
.Kkh lrhs'
c, ldhlaIu;dj by< kexu i|yd wjYH lghq;= is lrhs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
j.d lafIa;%fha c,h ydks h yels wjia:d ms
-
137
4& c, imdok fhdackd l%ufha ldhlaIu;dj ^Scheme irrigation efficiency& c,
imdok fhdackd l%uhl c,h f.khdf ldhlaIu;dj yd c,h fhf
ldhlaIu;dj wkqj c, imdok fhdackd l%ufha ldhlaIu;dj ;SrKh f'
c,h f.khdf c,h fhf
ldhlaIu;dj (%) ldhlaIu;dj (%)
100
ia:dk lsysmhl c,h f.k hdf ldhlaIu;dj .Kkh lsug isiqkag Wmfoia
fokak'
c, imdok ldhlaIu;dj by< kexug .; yels l%shdud. idlPd lrkak'
Wod # iq
-
138
ksmqK;d ugu 13'5 # mDIah c, imdok l%u ie,iq lrhs'
ld,fo ixLHdj # 04
bf.kq M, # mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'
mDIah c, imdok l%u ii|hs'
mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (
mDIAh c, imdok l%u oelafjk rEmigyka isiqkag bm;a lsu u.ska iqiq
m%fYhla ,nd .kak'
mDIah c, imdokh yekau i|yd idlPdjla fufyhjkak'
mDIah c, imdokh hkq .=re;aj n,h u.ska mi u;=mska c,h fnodyef yd
c,h fnod yef l%u Ys,am tl;=jls'
c, imdok moaO;shl fldgia k lsug isiqka fhduq lrkak' c, iemhqu
^Water Supply&" c,h fnod yk moaO;sh ^Water Delivery System&" c,h Nd;
lrk moaO;sh ^Water Use System& iy c,h bj;a lrk moaO;sh ^Water Removal
System&
c, imdokh lsu i|yd c,h ,efnk wdldrh ms
-
139
fokak'
Gated pipe
ihsmk
head ditch
Bankless system
ifudap we,s fhdod .ekSf wjYH;dj meye,s lsug idlPdjla fufyhjkak'
we,s ;=< c, myf f.h r|d mj;sk idOl ms
-
140
uQ,sl joka (Key Words):
mDIah c, imdokh - Surface Irrigation
msgdr c, imdokh - Flood Irrigation
fi c, imdokh - Basin Irrigation
we,s c, imdokh - Forrow Irrigation
;Sre c, imdokh - Border Irrigation
.=Kd;aul fhojq (
c, imdok l%uj, rEm igyka
O mia j. j, f;;uk rgd oelafjk rEmigyka ^wetting Patterns&
we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(
fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'
mDIah c, imdok l%u k lsu
mDIAh c, imdok l%u ia;r lsu
mDIAh c, imdok l%u ieiu
-
141
ksmqK;d ugu 13'6 # Wm mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'
ld,fo ixLHdj # 02
bf.kq M, # O Wm mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'
bf.kq-b.eka l%shdj,sh (
Wm mDIAh c, imdok l%uhla lafjk rEmigykla isiqkag fmkajd fyda Wm
mDIah c, imdok l%u yekau i|yd iqiq msiqula fhdod .kak'
Wm mDIah c, imdokfha wruqK meye,s lsu i|yd idlPdjla fufyhjkak'
Wm mDIAh c, imdok l%u ,ehsia;=.; lsu i|yd iy tajdfha rEm igyka
weug isiqka fhduq lrkak'
jD; ldkq
ijr k