Biotecth

171
wOHhk fmdÿ iy;sl m;% ^Wiia fm<& ffcj moaO;s ;dlaIKfõoh .=re w;afmd; 12 fY%aKsh ;dlaIK wOHdmk fomd¾;fïka;=j úoHd yd ;dlaIK mSGh cd;sl wOHdmk wdh;kh uyr.u Y%S ,xldj www.nie.lk

description

bio

Transcript of Biotecth

  • wOHhk fmd iy;sl m;% ^Wiia fm
  • ffcj moaO;s ;dlaIKfoh

    12 fY%aKsh

    .=re w;afmd;

    m%:u uqKh - 2014

    cd;sl wOHdmk wdh;kh

    ISBN :

    ;dlaIKsl wOHdmk fomd;fka;=joHd yd ;dlaIK mSGhcd;sl wOHdmk wdh;khY%S ,xldj

    fj wvh( www.nie.lkB-f,a( i n f o @ n i e . l k

    uqKh( uqKd,h

    cd;sl wOHdmk wdh;kh

    ii

  • iii

    wOHlaI ckrd,a;=udf.a mKsvh

    Y%S ,xldf wkd.; ixjOk ie,iq l%shd;aul lsf ;dlaIKsl Ys,amSkaf.a

    wjYH;dj bgq lsrSu wruqKq fldgf.k ;dlaIKfoh Ih Odrdj 2013 cQ,s udifha isg

    mdi,a moaO;shg ykajd fok ,'

    ;dlaIKfoh Ih Odrdf ffcj moaO;s ;dlaIKfoh yodrk isiq ore oehka

    yg lDIs dj" mirh yd iajNdl im;a" wdydr dj iy i;a;aj md,kh hk

    lafIa;%j,g wod< uQ,sl ixl,am kHdhd;aul j iy m%dfhda.sl j wOHhkh lsug wjia:d

    ie,fia' fuu.ska jev f,dalhg wjYH ;dlaIKsl oekqu m%dfhda.slj bf.k .ekSug

    wjia:dj ,nd u wruqK f'

    fuu ldhh mdi, ;=< id:l j bgq lsu i|yd .=rejrhdg u`. fmkaula

    jYfhka ilid we;s fuu .=re w;afmd;" udf.dmfoaYhla f,i i,lka isiq ore oehkaf.a

    NjH;dj;a" m%foaYfha wjYH;d;a ie,ls,a,g .kska kjH;djhlska iy O;ajhlska

    hq;= j mdv ie,iq lr .ekSug;a mka;s ldurh ;=< tajd id:l j bm;a lsug;a

    uy`.= w;aje,la jkq fkdwkqudk h'

    oekg isxy, NdIdfjka fuu Ih i|yd rpkd we;s .%ka: iSudiys; jk ksid

    b.ekau i|yd fuu .=re w;afmd;a Yd, msgqjy,la jkq we;'

    fuu .=re w;afmd; imdokfha iyh jQ ish fokdgu ia;+;sh m, lsug o fuh

    wjia:djla lr.kq leue;af;'

    uydpdh v,s't' wfr;ak nKavdrwOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh

  • iv

    ksfhdacH wOHlaI ckrd,a;=udf.a mKsvh

    2013 cQ,s udifha isg mdi,a 250 l l%shd;aul jk ;dlaIKfoh Ih

    Odrdf Ihhla jQ ffcj moaO;s ;dlaIKfoh Ih" isiq ore oehka ;= ld,hla ;=< h m%foaYhl by; ld,.=Ksl o;a; wOHhkh lr olajk idudkH

    mir ;;ajh foaY.=Kh f,i ykajhs'

    ld,.=Ksl idOl ms

  • 11

    u;aiH wNsckk rgd fjkia fuka wNsckk f.h wvq u

    ,jK idkaKh wvq u ksid lsjq,a h u;aiH ludka;hg ndOd we;s u

    jIdm;kh wvq fuka we;s jk n,mE ms

  • 12

    iq

  • 13

    ksmqK;d ugu 2'3 ( ld,.=Ksl o;a; jd;d lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 10 hs'

    bf.kq M, ( ld,.=Ksl uOHia:dkhla ia:dmkh lsf i,ld ne,sh

    hq;= lreKq ia;r lrhs'

    ld,.=Ksl o;a; ,nd .ekSu i|yd Nd; lrk WmlrK k

    lrhs'

    ld,.=Ksl WmlrK Nd; lr wod< o;a; ,nd .kshs'

    ,nd .;a ld,.=Ksl o;a; ksjer j igyka lrhs'

    ld,.=Ksl o;a;j,g wod< .Kkh ls is lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    myiqfjka imhd .; yels" ld,.=Ksl o;a; uekSug Nd; lrk WmlrKhla mka;shg

    m%oYkh lr" ta weiqfrka idlPdjla fufyhjka mdvug msfikak'

    "ld,.=Ksl uOHia:dkh" ykajkak'

    ld,.=K uOHia:dkhla msysgqug iqiq ia:dkhla f;af i,ld ne,sh hq;= lreKq

    ms

  • 14

    jdIamSlrKh - jdIamSlrK ;eh - ,sg ^mm&

    mdxY= WIaK;ajh - mdxY= WIaK;ajudkh ^fi,aishia wxYl&

    by; WmlrK uHia:dkh ;=< ia:dmkh lrk whqre rEm igyka wdOdrfhka fya;= iys; j

    idlcd lrkak' tys my; lreKq ms

  • 15

    ,nd .;a mdGdxl weiqka jIdm;kh Wila f,i oelau

    ,nd.;a o;a; Wmfhda.S lr f.k udisl yd jdIsl jIdm;kh m%ia;dr.; lsu

    WIaK;ajh uekSu

    idudkH WIAK;ajudkh Nd;fhka jdhq f.da,Sh WIaK;ajh uekSu i|yd isiqka

    fhduq lrjkak'

    fuu l%shdldrlu wjidkfha iEu isiqfjl= u w;a lr .; hq;= my; i|yka l=i,;d flfrys

    ie,ls,su;a jkak'

    WIaK;ajudkfha fldgia ykdf.k k lsu'

    WoEik 7'30 g yd iji 1'30 g mdGdxl ,ndf.k idudkH WIaK;ajh .Kkh lsu

    udisl WIaK;aj w.hhka m%ia;dr.; lsu

    idfmalaI wd;dj uekSu

    f;;a yd h

  • 16

    Wmu WIaK;ajudkh

    wju WIaK;ajudkh

    wks,udkh

    iq

  • 17

    ksmqK;dj 3 # fnda. ksIAmdokfha oS mfia yd mdxY= c,fha jeo.;alu uid n,hs'

    ksmqK;d ugu 3'1 # mfiys uQ,sl ix>gl ykd .kshs'

    ld,fo ixLHdj # 04 hs'

    bf.kq M, # mi ykajd mfiys uQ,sl ix>gl k lrhs'

    mdxY= Lksc yd ldnksl jHj, jeo.;alu ia;r lrhs'

    mdxY= c, wdldr ia;r lr mdxY= f;;uk m%udK ksKh lrhs'

    mdxY= jd;fha jeo.;alu ia;r lrhs'

    mdxY= ka j.SlrKh lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(

    mia ksheoshla mka;shg bosm;a lr th kslaIKh lsug wjia:dj ,nd oS tys

    wvx.= jH ykd .kska mdvug msfikak'

    mi i|yd ksjpkhla f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'

    mi hkq Lksc" ldnksl jH" O wdldr" jd;h iy c,fhka iuka;"

    mDh u;=msg msysgd we;s" f.dv u Ydl jOkhg wjYH udOHhla imhk .;sl

    jQ foayhls'

    mfiys wvx.= jk uQ,sl ix>gl yd tajdfha jeo.;alu idlPd lrkak'

    >k jH - mdxY+ Lksc yd ldnksl jH'

    mdxY= Lksc - je,s" frdkauv yd ue wxY= f'

    mdxY= Lkscj, jeo.;a lu

    je,s" frdkauv yd ue

    mfia fN!;sl .=Kdx. flfrys n,mdhs'

    ue

    ridhksl ,laIK flfrys m%Odk jYfhka n,mdhs'

    c, wjfYdaIK yelshdj yd r|d .ekSf Od;dj je h'

    mig tl;= jk O I iys; whk wjfYdaIKh lr tajdhska

    is jk wys;lr n,mE wju lsu

    legdhk yqjudre Od;dj by< u

    mdxY= ldnksl jH

    Ydl yd i;a;aj fldgia Kh fuka mig tl;= jk jH f'

    mdxY= ldnksl jHj, jeo.;alu

    Ydl fmdaIl iemhSu

    ridhksl ,laIK oshqKq u

    legdhk yqjudre Od;dj by< u

    fN!;sl ,laIK oshqKq u

    mdxY= jHQyh oshqKq u

    ffch ,laIK oshqKq u

    laIq l%shdld;ajh je u

    mdxY= c,h - mdxY= wxY= w;r we;s wjldYj, yd mia wxY= jgd ;oska ne|S

    mj;sk c,h f'

  • 18

    mdxY= c,h my; whqre j.SlrKh l< yels nj mjid tu wdldr idlPd

    lrkak'

    fN!;sl j.SlrKh

    .=re;ajdlIK c,h

    flaYdlIK c,h

    c,dlIK c,h

    ffcj oHd;aul j.SlrKh

    Ydlhg ,nd .; yels c,h

    Ydlhg ,nd .; fkdyels c,h

    mdxY= c,fha jeo.;alu idlPd lrkak'

    mdxY= jd;h - mdxY= wxY= w;r we;s wjldYj, /|S mj;sk jd;h hs'

    mdxY= jd;fha jeo.;alu idlPd lrkak'

    mdxY= ka - mi ;=< fjfik O m%udKfha ka f'

    uyd ka - Yr mgl k lr ia;r lsu

    ta ta ix>glj, jeo.;alu ,shd oelau

  • 19

    ksmqK;d ugu 3'2 # mfiys fN!;sl .=Kdx. ia;r lrhs'

    ld,h # ld,fo 10hs'

    bf.kq M, # mfiys fN!;sl .=Kdx. k lr tla tla ,laIKh w: olajhs'

    tla tla fN!;sl .=Kdx.fha jeo.;alu olajhs'

    mia ksheosj, jHqyh yd jhkh ksKh lrhs'

    mia ksheosj, i;H yd oDYH >k;aj ksKh lrhs'

    mia ksheosj, mdxY= ijr;dj .Kkh lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(

    O ia;rj,ska yd ia:dkj,ska ,nd .;a mia ksheos lsysmhla isiqkag ,nd oS tajd

    kslaIKh lsug Tjqkag wjia:dj ,nd fokak' w;g oefkk yd weig fmfkk

    iajNdjh wkqj tajdfha ,laIK isiqkaf.ka uika mdvug msfikak'

    mfiys fN!;sl ,laIK w: l:khla oelaug isiqkag wjia:dj fokak'

    mil ndysr j kslaIKh l< yels ,laIK fN!;sl ,laIK f,i ykajhs'

    m%Odk fN!;sl ,laIK my; wdldr nj fmkajd fokak'

    mdxY= jhkh

    mdxY= jHQyh

    mdxY= >k;ajh

    mfiys ijr;dj

    mdxY= jhkh i|yd ksjpkhla f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'

    mil wvx.= je,s" frdkauv" ue wxY=j, idfmalaI wkqmd;h mdxY= jhkh f,i

    ykajhs'

    mdxY= jhkh fnda. j.df oS jeo.;a jk wdldrh isiqka iu. idlPd lrkak'

    mfia c,h r|d mej;Su yd bj;a u ms

  • 20

    bkamiq 5] le,a.ka djKh ^fidah fylaifugd fmdiafma& 50ml

    tl;= lr meh 12 la muK fm`.u' ^fmr kfha ilia lr ;eh yel'&

    by; ksheosh f,day nklg oud hdka;%sl l,;khla u.ska kdhlg jg

    16"000 l YS>%;dfjka kd 2la le,;Su

    ^mka;s ldur mlaIKj, oS re l+rlska kd 10la le,;Su m%udKj;a f'&

    djKh 1l Wia kq irdjlg oud 1 l la olajd wdi%e; c,h fhdokak'

    irdf lg jid lSm jrla Wvq hl=re lr fi,u

    fmK oS hdu i|yd tauhs,a uoHidr x 3la djKh u;= msgg tl;= lr

    judkh ^152 H& th ;

  • 21

    ue m%;sY;h }

    frdkauv m%;sY;h } ^ue+frdkauv m%;sY;h&- ue m%;sY;h

    fuys oS ,efnk je,s" ue yd frdkauv m%;sY; w.hka jhk ;%sfldaKhg

    fhdod mfia jhk ldKavh ksKhg isiqka fhduq lrkak'

    jhk ;%sfldaKh wdOdrfhka jhk mka;sh fiug my; mshjr wkq.ukh lrk

    f,i isiqka j oekqj;a lrkak'

    ,nd .;a je,s m%;sY; w.h je,s mdofhys i,l=Kq lsu

    tu mdofha isg frdkauv mdohg iudka;r fLdjla we|Su

    ,nd .;a frdkauv m%;sY; w.h frdkauv mdofhys ,l=Kq lsu

    tu ia:dkfha isg ue mdohg iudka;r fLdjla we|Su

    ,nd .;a ue m%;sY; w.h ue mdofhys ,l=Kq lsu

    tu ia:dkfha isg je,s mdohg iudka;r fLdjla we|Su

    ;%sfldaKfha fLd ;=k yuq jk ia:dkfha we;s mka;sh tu mig wh;a jhk

    mka;sh nj isiqka oekqj;a lrkak'

    fuu l%shdldrlu wjidkfha oS iEu isiqfjl=g u my; i|yka l=i,;d w;a lr

    .; hq;= nj i,lkak'

    mia ksheos ksjeros j lsrd .ekSu

    judkh Nd;fhka mdGdxl ,nd .ekSu

    ,nd .;a mdGdxl weiqfrka je,s" frdkauv" ue m%;sY;h .Kkh lsu

    jhk ;%sfldaKh Nd;fhka jhk mka;sh fiu

    mdxY= jHqyh i|yd w: oelaula f.dv ke.Sug isiqkag wjia:dj ,nd fokak'

    mfia mj;sk je,s" frdkauv" ue wxY= O nkaOk ldrl u.ska tlsfkl ne|S

    iEoS we;s mdxY= iuQykj, yevh mdxY= jHqyh f,i ykajhs'

    mdxY= jHqyh fnda. j.djg jeo.;a jk wdldrh my; lreKq biau;= jk fia

    idlPd lrkak'

    mdxY= f;;ukh yd mdxY= jd;kh ms

  • 22

    isr hk mia len,sj,g yevh wkqj mdxY= jHqyh ;SrKh lsu

    mdxY= >k;ajh" oDYH >k;ajh yd i;H >k;ajh f,i wdldr follg mj;sk nj

    isiqka iu. idlPd lrkak'

    oDYH >k;ajh w: olajkak'

    mfiys iajdNdl jHqyh tf,iska u mj;sk wjia:df oS mfia talSh mudjl

    mj;sk >k jHj, ialkaOh oDYH >k;ajh f,i ykajhs'

    mfia oDYH >k;ajh =

    oDYH >k;ajfha jeo.;alu idlPd lrkak'

    mi ;o we;s m%udKh msk;ajh je k mfia ;o nj jehs'

    ^ oDYH >k;ajh ue mil 1'4 g o je,s mil 1'6 go jvd

    wvq h hq;= hs'&

    mfiys ord ish yels c, m%udKh ms

  • 23

    .e,ajkhsia ng lene,af,a ialkaOh

    .e,ajkhsia ng lene,a, + mia kshefha ialkaOh

    .e,ajkhsia ng lene,a, ;=< we;s f;;a mfiys uq ialkaOh

    .e,ajkhsia ngh ;=< we;s mfiys hk;ajh

    mfia i;H >k;ajh w: olajkak'

    mfia >k jHhkaf.a ialkaOh" >k jHj, mudjg olajk wkqmd;h i;H

    >k;ajh f,i ykajhs'

    >k jHhkaf.a ialkaOh ^Ms&

    i;H >k;ajh ( ) } >k jHhkaf.a mudj ^V

    s&

    i;H >k;ajfha jeo.;alu isiqka iu. idlPd lrkak'

    bosls lghq;=j, oS mfiys iajNdjh msk;ajh fiug my; l%shdldrlu i|yd isiqka fhduq lrkak'

    wjYH ia:dkfhka mia ksheoshla ,nd .ekSu

    mia idm,h jd;fha h

  • 24

    YsIag .=re;aj l=mamsh imQK c,fhka

    ms we;s g tys we;s c,fha ialkaOh

    YsIag .=re;aj l=mamsfha we;s c, mudj

    c,fha >k;ajh ^ f,ig ie,lsh yels h'&

    c,fha >k;ajh c,fha WIaK;ajh wkqj fjkia f' ksjer .Kkhla i|yd

    c,fha WIaK;ajh uek thg wod< >k;ajh fhdod .; hq;= h'

    YsIaG .=re;aj l=mamsfhys mia we;s g tys c,fha ialkaOh

    YsIaG .=re;aj l=mamsfhys mia we;s g tys c,fha mudj

    YsIaG .=re;aj l=mamsfhys miaj, we;s mudj

    i;H >k;ajh mfia hk jHj, mudjg

    mfia i;H >k;ajhYaIaG .=re;ajh

    c,fha >k;ajh

    fuu l%shdldrlf oS my; lreKq i|yd wjOdkh fhduq lrkak'

    ksjeros j mdGdxl ,nd .ekSu

    YsIag .=re;aj l=mamsh ksjeros j myrKh

    ksjeros j .Kkh lsu

    mdxY= ijr;dj w: olajkak'

    mil uq mudjg wjldY mudj ork wkqmd;fha m%;sY;h mdxY= ijr;dj

    f,i ykajhs'

    wjldY l,dmfha mudj 100

    mfia uq mudj

    mil ijr;dj oDYH >k;ajh u; fjkia jk nj isiqkag wjOdrKh lrkak'

    oDYH >k;ajh yd i;H >k;ajh w;r inkaO;dj my; wdldrhg fiug

    isiqka fhduq lrkak'

    ijr;dj PE 1 - 100 ( oDYH >k;ajh

    i;H >k;ajh

    ijr;dj PE

    )

  • 25

    ijr;df jeo.;alu isiqka iu. idlPd lrkak'

    mfia jd;kh ms

  • 26

    ksmqK;d ugu 3'3 ( mfiys c,h r|jd .ekSf Od;dj ms

  • 27

    uQ,sl joka (Key Words)(

    mdxY= c, Od;dj - Soil Water Capacity

    lafIa;% Od;dj - Field Capacity

    ixila; wdila; n, - Adhesion and cohesion forces

    mDIal wd;;sh - Surface Tension

    c,fha O%eh;dj - Polarity of water

    .=Kd;aul fhojq(

    mia iys; nka

    c, nka

    fmd,s;Ska lene,a,la

    rn mhla

    nr lsrk ;rdh

    Wk

    fm% ish

    .e,ajkhsia ngh fyda m;=, bj;a l< ka tlla

    fmryka lvodishla

    l=vd ,S lene,a,la

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(

    fuys oS my; i|yka lafIa;% flfrys ie,ls,su;a jkak'

    mdxY= c, Od;dj ye|skau

    mdxY= c, Od;df jeo.;alu ia;r lsu

    mdxY= c, Od;djg n,mdk idOl k lsu

    mdxY= c, Od;dj flfrys n,mdk ixisoa ia;r lsu

  • 28

    ksmqK;d ugu 3'4 ( N+ c,fha jeo.;alu uYkh lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 04 hs'

    bf.kq M, ( N+.; c,h ykajd jeo.;alu ia;r lrhs'

    N+.; c,h j.SlrKh lr fmkajhs'

    c, ixpdhl ykajd tajd j.SlrKh lrhs'

    N+.; c,h mqkrdfrdamKh ykajd tys jeo.;alu

    ia;r lrhs'

    mqkrdfrdamK l%u ia;r lrhs'

    mqkrdfrdamKh je oshqKq lsf l%u ia;r lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(

    c, pl%fha yd tys ixrpl isiqkag wdjckh lrka jId c,h fmdfk jH 10"000 mg/l g je h'

    c, ixpdhl ^c, Or& hkak ykajd fokak'

    c,h tla /ia jk" fmdf

  • 29

    IV. W,e`.s - iqfYaIS wkjysr c,Orhls'

    (Perched aquifer) - c,h iS; m%foaYhl muKla ys mj;S'

    - fuys we;s c,h N+ c, ugug by

  • 30

    ksmqK;d ugu 3'5 ( mdxY= ixrlaIK l%u w;ayod n,hs'

    ld,fo ixLHdj # 09 hs'

    bf.kq M, ( mdxY= ydhkh hkak ksjpkh lr thg n,mdk idOl

    ia;r lrhs'

    mdxY= m%;sl%shdj mlaIKd;aul j ks.ukh lrhs'

    mdxY= mqkre;a:dmkh ksjpkh lrhs'

    mdxY= mqkre;a:dmk l%u wkq.ukh lrhs'

    ld,h ( ld,fo 6 hs'

    bf.kq b.eka l%shdj,sh (

    mdxY= ydhkh ykajd f,dalfha mdxY= ydhkhg ,la jQ m%foaY oelafjk is;shula

    mka;shg bosm;a lr tys wys;lr m%;sM, idlPd lrkak'

    mdxY= ydhkhg n,mdk idOl ms

  • 31

    YIH oHd;aul l%u rEmigyka weiqfrka ykajd " tu l%u wkq.ukh lsug isiqka

    j fhduq lrkak'

    my; l%shdldrl wjOdrKh jk m mdi,a j;af;a fyda fjk;a nEjq iys; ia:dkhl

    SALT l%uh w;ayod ne,Sug isiqkag u. fmkajkak'

    ifudap fLd ,l=Kq lsu

    ta i|yd wjYH jk A rduqj ieliSug isiqkag u. fmkajkak'

    nyq jdIsl rks, Ydl oa;aj je isgqu

    rks, Ydl grhla muK jevqKq miq lmamd lr je w;r jiqkl f,i lmamd

    fldgia fhoSu

    rks, Ydl fma

  • 32

    .=Kd;aul fhojq (

    mdxY= ixrlaIK l%uj, ksrEmKh flfrk rEmigyka$ixhqla; ;e

    A rduqj

    yqKquh jH

    mai

    pH grh

    oHq;a ikakdhl;d grh

    ldnksl jH

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(

    fuys oS my; i|yka lreKq ms

  • 33

    ksmqK;d ugu 3'6 ( mdxY= c, ixrlaIK l%u w;ayod n,hs'

    ld,fo ixLHdj # 04 hs'

    bf.kq M, ( mfika c,h ydks jk l%u ia;r lrhs'

    mdxY= c,h ixrlaIKfha jeo.;alu meyeos,s lrhs'

    mdxY= c,h ixrlaIKh lsug l%shdud. wkq.ukh

    lrhs'

    bf.kq b.eka l%shdj,sh (

    fnda.j,g imdokh lrk c,hg is jk brKu isiqkaf.ka uid ta

    wdY%fhka mdvug msfikak'

    mfika c,h bj;a jk l%u ms

  • 34

    Y+kH ieliSu - wka; fma

  • 35

    ksmqK;dj 4 # uekSu yd ug .ekSu m%dfhda.sl j Nd; lrhs'

    ksmqK;d ugu 4'1 # uekSu yd ug .ekSu ykd .kshs'

    ld,fo ixLHdj # 03 hs'

    bf.kq M, # uekSu yd ug .ekSu ksjpkh lr tajdfha jeo.;aluia;r lrhs'

    uekSf yd ug .ekSf oS uQ,sl kq ,nd .ekSu i|ydNd; jk fuj, yd l%fudamdhhka ykd .kshs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia( lafIa;%M,h okakd mdi,a f.dfmd

  • 36

    1' mshjr uekSu ^ ^ ^ ^ ^Pacing&&&&&WmlrK Nd;hla is fkdjk l%uhls' laIKsl j is l< yels uq;a ,efnkafkao< w.hka h' ,laIH folla w;r we;s mshjr .Kk tl mshjrl r u.ska.=Kkh lr ;sria r ,nd .; yels h'mshjr wxl fYdaOkfha oS ^Calibrate&

    - mshjrl osf.ys idudkHh .ekSu fyda"- mshjrl okakd os.la ie,lSu l< yels h'

    fuu l%ufha oS ksrjoH;dj 1$50 ^50m g 1m fjkila oelsh yels h&

    2' iafhd l%uh ^ ^ ^ ^ ^Stadia Method&&&&&Stadia WmlrKh yd wod< j.= yd ilrK Nd;fhka ;sria r uekSuis lrhs' ksrjoH;dj m%udKj;a fkdf'

    3' kq m Nd;h ^ ^ ^ ^ ^Taping&&&&&nyq, j Nd; jk l%uhls' kq mj,g wu;r j Forked Plumb bob "fmgl m%udKhka Nd; l< yels h'

    ;s`.= ms 100] wvx.= >k fuda,S iaflda;= i|yd

    ;s`.= ms - lsf,da .%E 1

    iSks - .%E 200

    udcka - .%E 180

    .afldaia isrma - .%E 50

    foh rys; lsms - .%E 25

    flska mjqv - .%E 25

    jeks,d - .%E 25

    c,h - ,s ,Sg 250 ^ fuu m%udKh msj, iajNdjh

    wkqj fjkia h yels h'

    ;s`.= ms 75] iy iy,a $ fjk;a ms 25] Y%Khla fh >kfuda,S iaflda;=

    i|yd wjYH ix>gl m%udKhka jkqfha

    ;s`.= ms - .%E 750 fjk;a ms - .%E 250

    wksl=;a wuq jH ix>gl by; i|yka m%udKj,skau Nd; lrkak'

    >k fuda,sh iys; iaflda;= ksIamdokfha .e,Sf igyk

    iSks udcka Kq .afldaia isrma" tl;= lr Y%Kh l%S lsu^fuys oS Y%Kfha we;s ly meyeh" l%S meyeh jk ;=re Y% lsu l< hq;= h'&

    jeks,d tl;= lr Y% lsu

    ms flska mjqv lsms ish,a, tl;= lr Y% lsu

    ;j rg;a Y% lsu

    c,h tl;= lrka ms fuda,sh wkd .ekSu

    ;=kS lsu

    yev lmd .ekSu

    ;e u; weisu

  • 92

    ksh; WIaK;ajhg r;a lr .kakd ,o fl Wkl mqiaid .ekSu^Wfka WIaK;ajh 180-200 0c w;r h hq;= w;r ld,h kska;= 10-15 muK f'

    ie'hq' # ial m%udKh tajd wiqrd we;s l%uh iy ialj, >klu wkqj

    mqiaid .ekSf ld,h fjkia h yels h'&

    ldur WIaK;ajhg isis,a lsu

    weiqre lsu iy f,an,a lsu

    wjika ksIamdokh

    uQ,sl joka (Key Words)(

    fmdaIK ix>gl - Nutritive Component

    fmdaIK w.h - Nutritive Value

    .=Kd;aul fhojq(

    Y%K hka; %hl a ^Electric Bakery/Dough Mixer&

    u, fkdnef|k jdfka fyda f*dald mDIaGhla iys; fihla

    bf,lafg%dksl ;rdoshla

    wuqjHj, nr lsrd .ekSug iy Y%Kh ilid .ekSug W; ma,diala nka iy

    l=vd ye|s'

    ,Sg 1 la Od;dj we;s ma,diala kq irdj

    ffoksl fmdaIK wjYH;d igyk iy fmdaIK j.=j

    fuda,sh ;=kS lsf WmlrKhla ^Rolling Pin&

    O yeve;s ial wpq

    Wka ;e iy fl Wkla

    ;djld,slj ial .nvd lr ;nd .ekSu i|yd jdhqfrdaOl nka ^ bkash f.dapr

    mlaIKh i|yd&

    ial weisu i|yd iqiq weiqre jH

    fmd,s t;s,ska" fmd,s fm%dms,ska iy khsf,daka LDP weksh ia;rhla iys;

    oa;aj ia;r weiqre jH

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (

    fuys oS my; i|yka lreKq ms

  • 93

    weuqKqu 9'2'1

    Y%S ,dxlslhska i|yd ksfoaYs; ffoksl fmdaIl wjYH;d igyk

    wdydr j. lsysmhl fmdaIl ix>gl m%;sY; ^.%E 100 l&

  • 94

    ksmqK;d ugu 9'3 # wdydrhl bkaSh f.dapr;dj we.hSf ^Sensory Evaluation& l%u

    Ys,am uid n,hs'

    ld,fo ixLHdj # 07

    bf.kq M, # bkaSh f.dapr;dj ykajd bkaSh f.dapr ,laIK k lrhs'

    bkaSh f.dapr;dj we.hSf l%uYs,am i|yka lrhs

    o;a; Yaf,aIKh wkqj wdydrhl bkash f.dapr;dj w.hhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    kj wdydr ksIamdokhla fjf

  • 95

    wdydrhl mj;sk bkaSh f.dapr ,laIK u.ska tys .=Kdx. iy tys iajNdjh

    ykd .ekSug

    wdydr j. lsysmhl we;s bkaSh f.dapr ,laIK u.ska tys .=Kdx. iei|Sug

    wdydrfha ;;a;ajh" wdydrfha je oshqKq lsug wjYH .=Kdx. ykd .ekSug

    tu wdydrh ksIamdokhg iqiq$kqiqiq nj ;SrKhg

    wjYH;djg wkql+,j wdydrhla ksIAmdokh fo hkak ks.ukhg'

    wdydr ksIamdok wdh;khl bkaSh f.dapr;dj we.hSf mlaIKh Nd; jk

    wjia:djka ms

  • 96

    bkaSh f.dapr;dj uekSf mlaIK i|yd wjYH NdKAv" WmlrK iy

    wdydr ksheos bosm;a lrk whqre

    bkaSh f.dapr;dj we.hSu i|yd Nd; lrk mlaIK wdldr folla we;s nj

    idlPd lrkak'

    1' wdydr jH i|yd mdfNda.slhdf.a leue;a;$wlue;a; ;SrKh lrk mlaIK

    Wod( Preference, Acceptance-Hedonic tests

    2' bkaSh f.dapr mlaIK is lrk mqoa.,hdf.a ^Panelist& bkaSh f.dapr;dj

    wkqj ksIAmdokfha .=Kdx.j, we;s fjkial ;SrKh lrk mlaIK

    Wod# difference, Ranking for intensity, Sooring for intensity-Descriptive analysis tests

    ka Hedonic wdldrfha mlaIK wdydr ksIamdokfha oS jvd;a jeo.;a jk nj

    wjOdrKh lrkak'

    fuys oS wdydr idm, mlaIdjg ,la lsug wjia:dj i,id oS ;u jeu ukdmh

    m%ldY lsug bv i,ihs'

    my; oelafjk wdlD;sh wkqj ^weuqKqu 9'3'1& ieliq o;a; ,nd .ekSf m;%sldj

    mqrjd ,nd .;a o;a;hkaf.a tla tla bkash f.dapr ,laIK i|yd we;s idudkH

    w.hka fiu u.ska jvd;a fhda.H bkaSh f.dapr ,laIK wvx.= ksheosh ms

  • 97

    .=Kd;aul fhojq(

    wdydr ksheos

    c, nka

    wdydr ;nd mCIK i|yd bosm;a lsug wjYH l=vd Ndck

    jd;d ieliSug wjYH foa'

    mEkla $ mekai,la

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (

    fuys oS my; i|yka lreKq ms

  • 98

    ksmqK;d ugu 9'4 # ieliq wdydrhl wvx.= ix>gl m%udKhka ksKh lsf l%u

    uid n,hs'

    ld,fo ixLHdj # 08

    bf.kq M, # wdydrhl ix>gl m%udKhka ksKh lsf l%u bosm;a lrhs'

    wdydrhl wvx.= f;;ukh mlaIKd;aul j fidhd n,hs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    wdydrhla fjfglh jk nj

    th wdydrhl fmkqu" jHqyh iy tys .=Kd;aulNdjh flfrys n,mdk nj

    wdydrh ;=< we;s c,h ^f;;ukh& tys laIq cSkaf.a l%shdld;ajh" tkaihsu

    je l%shd iy wfkl=;a ridhksl l%shdj,ska is u i|yd fya;= jk nj

    f wkqj wdydrhl wvx.= c, m%;sY;h wdydr krlau i|yd n,mdk nj

    wdydrhla ;=< we;s c,h wdldr ;=klg wvx.= jk nj' tk wdydr ix>gl

  • 99

    osh we;s udOH f,i we;s ksoyia c,h ^Free Water&" wdydr ix>glj,g

    tla ia;rhla f,i neKq c,h ^Absorbed Water& iy ridhksl f,i wdydr

    ix>glj,g neKq c,h ^Bound Water&

    fuhska myiqfjka bj;a jk c,h jkqfha ksoyia c,h th laIQ cS l%shdld;ajh

    i|yd o n,mdk nj

    jdIamSlrKh fyda h

  • 100

    c, il%Sh;dj ^aw& = iu;=,s; idfmalaI wd;dj (ERH)

    100

    msis c,fha ERH w.h 100] ls'

    msis c,fha c, il%sh;d w.h 1 la o" ix;Dma; Kq djKfha w.h 0'755 la o f'

    wdydrhla ksIAmdokh i|yd weiqre jH f;af oS;a weiqreu ksudKh lsf

    oS;a" wdydr weiqre lsf oS;a ERH w.hka ms

  • 101

    ksmqK;d ugu 9'5 # wdydrhl wdhq ld,h ^Shelf life& ksKh lsf l%u ms

  • 102

    jl% l%uh hgf;a wdydrhla krla ug wjYH idOl lD;%su j ,nd oS ^Wod# je

    WIaK;ajhla 40 oC - 60 oC & tu wdydr krla f l%shdj,sh f.j;a lr tys wdhq

    ld,h by; i|yka l%u Wmfhda.S lr f.k ueksh yels nj idlPd lrkak'

    Rcq l%uh fhdod .kska ksIamd; wdydrhl wdhq ld,h uekSu i|yd isiqka fhduq

    lrkak' fuys bkash f.dapr;dj muKla ie,ls,a,g .ekSu m%udKj;a f'

    ie'hq - wdhq ld,h mlaId lsu i|yd bkaSh f.dapr ,laIK w;=ka ri

    ne,Sug fhduq fkdlr wfkl=;a bkaSh f.dapr ,laIK muKla

    mlaId lsug Wmfoia fokak'

    uQ,sl joka (Key Words)(

    wdhq ld,h - Shelf life

    .=Kd;aul fhojq (

    weiqrelrK jH ^fmd,s t;s,Ska" fmd,sfm%dms,Ska" weksh ia;rhla iys;

    weiqre jH" khsf,daka&

    ksIamdokh lrk wdydrh ^>k fuda,s iaflda;=&

    iS, hka;%h

    l;=r

    f;;ukh uksk WmlrKh

    wfOdarla; f;;udk udkh

    c, il%Sh;dj uksk WmlrKh

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(

    fuys oS my; i|yka lreKq ms

  • 103

    ksmqK;dj 10 # bf,lafg%daksl ;dlaIKh iy WmlrKSlrKh ffcj moaO;s

    ;dlaIKfoh i|yd Nd; lrhs'

    ksmqK;d ugu 10'1 # bf,lafg%daksl ;dlaIKfofha Nd; jk wl%Sh Wmdx. iuyrla

    ykd .kS'

    ld,fo ixLHdj # 04

    bf.kq M, # ,sh iy bf,lafg%daksl lafIa;%fha Nd; jk uQ,sl rdYSka

    w;r inkaO;dj olajhs'

    bf,lafg%daksl mm:j, Nd; jk wl%Sh Wmdx. wjfndaO lr

    .kshs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    ,sh .,d hdu i|yd uQ,sl wjYH;dj jk fjda,ah;dj;a" ta u`.ska .,d hk

    Odrdj;a ms

  • 104

    uQ,sl joka (Key Words)(

    m%;sfrdaOl - Resistors

    Od;%l - Capacitors

    fm%arl - Inductors

    oHq;a pqnl fm%arKh - Electro magnetic induction

    oHq;a lafIa;%h - Electric field

    pqnl lafIa;%h - Magnetic field

    ms

  • 105

    smqK;d ugu 10'2 # bf,lafg%daksl ;dlaIKfofha Nd; jk il%Sh Wmdx. lSmhla

    ykdf.k tu Wmdx. ixfol iy mdrkdhlj,g inkaO lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 09

    bf.kq M, # bf,lafg%daksl mm:j, Nd; jk ilS%h Wmdx. ms

  • 106

    Odrdj wkqj ix.%dylfha isg fudaplhg Yd, Odrdjla .,d hhs' fuu Odrd

    foflys wkqmd;h" g%dkaisiagrfha Odrd ,dNh f,i ye|skaf' fuu w.h o;a;

    m;%sldj, i|yka f' tfuka u tlu g%dkaisiagrhlg wfKsl ix.%dyl Odrdjla

    mj;S' tu Odrd m%udKh Ic f,i o;a; igyka m;%sldj, olajd we;' tfuka u

    fudaplfha isg ix.%dylhg fhosh yels fjda,ah;dfjys Wmu w.hla mj;S' tu

    w.h o VCE

    f,i o;a; igyka m;%sldj, i|yka f' fuu Odrd iy fjda,ah;d

    w.hka ksjeros j fhoSu i|yd wl%Sh Wmdx. Wmld f' fudaplfha isg mdou

    olajd fhosh yels Wmu fjda,ah;dj 0'7 la muK f'

    g%dkaisiagrhla fhdod .; yels uQ,sl wjia:d ykd .ekSug Wmldr lrkak'

    ^g%dkaisiagrhla m%Odk jYfhka iaphla" jOlhla fyda foda,lhla f,i Nd;

    l< yels h'&

    g%dkaisiag iaphl;a" hdka;%sl iaphl;a we;s m%Odk fjkialu wjfndaO lrjkak'

    ^g%dkaisiagr iaph ( b;d f.fhka l%shd;aul l< yels h' w.% w;r mq,s`.= mekSula

    is fkdf' l=vd fjda,ah;djlska md,kh l< yels h'&

    ir, g%dkaisiag iaphla tl,ia lsug Wmldr lrkak'

    ^fudaplhg idfmalaI j mdofuys fjd,ah;dj 0'6V g jvd je jk g ix.%dylh

    iy fudaplh yryd Odrdjla .,d hhs' th iaphla ixjD; lsu yd iudk h'

    fudaplhg idfmalaI j mdofuys fjda,ah;dj 0V jk g ix.%dyl iy fudapl

    Odrdj Y+kH f' th iaph jD; lsu yd iudk h&

    wdf,dal ixfol f,i wdf,dal ixfoS m%;sfrdaO ^LDR&o WIaK;aj ixfol

    f,i RK WIaK;aj ix.=Kl olajk m%;sfrdaO ^NTC& o" c, ixfol Nd;

    lrka g%dkaisiag iaph m%dfhda.sl ldhhka i|yd Nd; lsug Wmfoia fokak'

    ^LDR j,g m;s; jk wdf,dal ;Sj%;dj u; tys m%;sfrdaOh fjkia jk w;r NTC

    j, WIaK;ajh je jk g m%;sfrdaOh wvq f'&

    g%dkaisiag iapfha m%;sodkh u.ska ,s mykla jeks by< Odrd iy fjda,ah;d

    u.ska md,kh jk nrla inkaO lsu i|yd ix.%dylhg ms,shjkhla inkaO

    lrk wdldrh meyeos,s lr mss,shjkh inkaO lsug Wmldr lrkak'

    ^ms,shjk o`.rhg b;d l=vd Odrdjla fh g ms,shjkfha we;s iap l%shd;aul

    f' ms,shjkh wjYH fjda,ah;dj iemhq fjda,ah;djg iudk h hq;= w;r

    ms,shjkh ;=

  • 107

    6V, 12V ms,shjk

    ir, Odrd iemhqu

    NTC, LDR, LED

    C828, D400 g%dkaisiag

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (

    fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'

    g%dkaisiagrhla il%Sh ;;ajhg m;a lsu i|yd keUqre lrk wdldrh

    g%dkaisiagrh Nd; l< yels wjia:d

    g%dkaisiagr iaphl ,laIK

    bf,lafg%daksl mm:j, Nd; l< yels ixfol

    ixfol g%dkaisiag iaj,g inkaO lsu

    ms,shjkhla u`.ska m%;sodkh md,kh lsu

  • 108

    ksmqK;d ugu 10'3 # ixfolj, ixfoS;dj je lsu i|yd ldrl jOl Nd; lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 05

    bf.kq M, # ldrl jOlj, m%Odk ,dlaIKsl i|yka lrhs'

    wmj;l jOlhla f,i iy ikaikaolhla f,i ldrl jOl

    fhdod .kshs'

    by; Nd;hka" ixfolj, ixfoS;dj jOkh lr .ekSug

    fhdod .kshs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    ldrl jOlhl mmQK ,laIK iy m%dfhda.sl ,dlaIKsl igyka lr .ekSug

    i,iajkak'

    ^mmQK ,dlaIKsl # m%odk iNdOkh wkka; hs'

    m%;sodk iNdOkh Y+kHh hs'

    m%dfhda.sl ,dlaIKsl # m%odk iNdOkh 2M muKm%;sodk iNdOkh 200 g myk fldgia i|yd jk msh lsug heu

    c,fha ;;a;aj mlaId lsu

    msmy c,fha Nd; wkqj ;sh hq;= ;;a;aj fjkia nj wjOdrKh lrkak'

    m%d:l msh lsf oS tl;= jQ uKa ^Primary Sludge& iy oa;Shsl msh lsf

    oS tl;= jQ uKa ^Secondary Sludge& >k wmjH msh lsu idlPd lrkak'

    tajd ;jrg;a msh lsu

    ffcj bkaOk ,nd .ekSu

    fmdfydr f,i Nd; lsu

  • 117

    uQ,sl joka (Key Words):

    mdkSh c, m;%Kh - Drinking Water purification

    wm c,h m;%Kh - Waste water purification

    .=Kd;aul fhojq (

    c, msmyj oelafjk fhda oYk

    wm c, msmyj oelafjk .e,S igykla

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(

    fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'

    mdkSh c,fha ;sh hq;= ;;a;aj ^SLS& i|yka lsu

    mdkSh c, m;%K l%shdj,sfha m%Odk mshjr ia;r lsu

    wm c, m;%K l%shdj,sfha jeo.;alu oelau

    O wm c, ud.j, we;s m%Odk wmjH k lsu

    wm c, m;%K l%shdj,sh ia;r lsu

  • 118

    ksmqK;dj 12 # ldhh yd wjYH;dj wkqj iqiq c, fmdm f;dard .kshs'

    ksmqK;d ugu 12'1 # im%odhsl yd kk c, tijq l%u ia;r lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 06

    bf.kq M, # c,h tiu ykajhs'

    idm%odhsl c, tijq l%u ia;r lrhs'

    O c, tijq l%uj, jdis yd wjdis ii|hs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia(

    c, fmdmhla fyda tys rEmhla isiqkag bosm;a lr thska is lrk ldhh isiqka

    iu. idlPd lr c,h tiu ms

  • 119

    yyyye~e~e~e~,h,h,h,h

    Outlet Valve

    msgdr msgdr msgdr msgdr lmdghlmdghlmdghlmdgh

    msiagkhmsiagkhmsiagkhmsiagkh

    is,is,is,is,skavrhskavrhskavrhskavrh

    Inlet Valve

    pQIK lmdghpQIK lmdghpQIK lmdghpQIK lmdgh

    c,c,c,c,h msg h msg h msg h msg

    lrk jrhlrk jrhlrk jrhlrk jrh

    wdrNfha is,skavrh ;=< lsisu jhla fkdue;s hehs Wml,amkh lrkak'

    m

  • 120

    N%uK pd,l fmdm ^ Roto Dynamic pumps& w;ka flakadmid fmdm nyq, j

    Nd; lrk nj oekqj;a lrka" rEmigykla fyda wdlD;shla weiqka tys uQ,sl

    fldgia yd l%shdld;ajh ms

  • 121

    ksmqK;d ugu 12'2 # c, tijqu yd inkaO O .Kkh ls is lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 04

    bf.kq M, # ick YS>%;dj w: olajhs'

    pQIK ysi yd ick ysi ia;r lrhs'

    >IK ysi ia;r lrhs'

    c, tijqu yd inkaO .Kkh ls is lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    c, fmdmhla wdOdrfhka Wia ia:dkhl msys gexlshlg c,h msru msIK ydksh iq >IKh ydkshla ^mSvk ydkshla& nj;a meye,s lrkak'

    uq >IKh" >IK ysi ^ Friction Head& f,i ykajk nj;a thg m%Odk >IK

    ydksh yd iq >IK ydksh hk folu wh;a jk nj;a isiqkag ;yjqre lrkak'

    by; >IK wjia:d ue`vf.k c,h fmdm lsu fmdmh iska l< hq;= nj

    idlPd lrkak'

    c, fmdmj,g wod< .Kkh ls my; WodyrK weiqka idlPd lrkak'

    Wod 1 # g 5 la .eUqre

  • 122

    Wod 2 # oskl c, wjYH;dj 4000 lit. la o fmdm l< hq;= meh .Kk 2 la o k

    fmdm Od;dj ^ick YS>%;dj& fidhkak'

    fmdm Od;dj ^ick YS>%;dj&

    uQ,sl joka (Key Words):

    pQIK ysi - Suction Head

    ick ysi - Delivery Head

    >IK ysi - Friction Head

    ick YS>%;dj - Discharge Rate

    mdo lmdgh - Foot Valve

    .=Kd;aul fhojq(

    c, iemhq moaO;shl mdo lmdgh" pQIK k

  • 123

    ksmqK;d ugu 12'3 # wjYH;dj wkqj iqiq c, fmdm f;dard i lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 04

    bf.kq M, # c, fmdm f;dard .ekSf oS i,ld ne,sh hq;= lreKQ ia;r

    lrhs'

    c, m%Njh yd Nd;h wkqj fhda.H c, fmdm j. k lrhs'

    c, fmdm i lsu yd kv;a;=j is lrk wdldr ia;r lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    .Dyia: wjYH;djka i|yd c,h fmdm lsug fhdod .kakd c, fmdm ms

  • 124

    c, m%Njh foig 1x wdk;shla iys; j weo .ekSf k

  • 125

    ksmqK;dj 13 # ffcj moaO;Ska ys c, Nd; ldhlaIu;dj by< kxjhs'

    ksmqK;d ugu 13'1 # Y%S ,xldf im%odhsl c, imdok ;dlaIKh uid n,hs'

    ld,fo ixLHdj # 01 hs'

    bf.kq M, # c, imdokh ykajd tys jeo.;alu uid n,hs'

    Y%S ,xldf im%odhsl jd ;dlaIKh uid n,hs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    Y%S ,xldf mQrdK jd ludka; lafIa;%fha ksoiqkla weiqka iqiq bf.kq

    m%fYhla fhdod .kak'

    Wod # wkqrdOmqr" fmdf

  • 126

    ck;dj jemqr j;a jQfha h

  • 127

    bka miq ta u; yrla rxpqjla yd wk;=rej w,ska ,jd mE.

    u'

    wjidkfha fi'' 30 l mia ;gqjla fi'' 2'5 Wilg wvq

    lsu is flrek nj b;sydifha i|yka f'

    je neu ksudKfha msys mdIKh ms

  • 128

    we< ud.hla nEjq m%foaYhla yryd .,k g f.h md,kh lsug .,ska

    ;kk ,o w;a;sjdr yd l=vd .,a lKq we

  • 129

    ksmqK;d ugu 13'2 # fnda.fha c, wjYH;dj .Kkh lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 04 hs'

    bf.kq M, # f;dard .;a fnda.hla i|yd c, wjYH;dj yd jd c, wjYH;dj

    .Kkh lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    fnda.fha wjYH;dj wkqj c,h fhfuka c,h kue;s im; wmf;a hdu j

  • 130

    fnda.hl c, wjYH;dj .Kkh lsf fnda.fha tla tla jOk wjj,

    jdIamSlrK W;aiafokh is jk c, m%udKh fih hq;= nj;a th my; m is

    l< hq;= nj;a wjOdrKh lrkak'

    fnda.hl jOk wj - c me< wjh

    jOl wjh

    mqIamSlrK wjh

    mK; wjh

    fnda.hl c, wjYH;dj ^klg ''& } fnda. jdIamSlrK W;aiafokh

    ^klg '&

    fnda. jdIamSlrKh .Kkh lsu i|yd tu fnda.h j.d lrk m%foaYfha

    ksfoaY$iuqoafoaY jdIamSlrK W;aiafokh (ET0) .Kkh l< hq;= h' ta i|yd

    jdIamSlrKudk jdIamSlrKh (Ep) fhdod .; yels h'

    Kp hkq jdIamSlrKudkfha ix.=Klhhs'

    ld,.=K o;a; we;s g fmkaudka" fmkaudka-fudkahka jeks ilrK

    fhdod f.k ET0 .Kkh l< yels h'

    ETo = Ep x Kp

    fnda.hl jdIamSlrK W;aiafokh" ksfoaY$iuqoafoaY jdIamSlrK W;aiafokh

    w;r inkaOh my; m f'

    fnda. jdIamSlrK W;aiafokh = ksfoaY$iuqoafoaY fnda. ix.=Klh

    jdIamSlrK W;aiafokh

    E T c r o p = ETo Kc

    iuqoafoaY $ ksfoaY jdIamSlrK W;aiafokh (ETo) - Reference Evapotranspira-

    t i o n

    ^g 0'12 l Wml,ams; Wilska hq;a grhg ;;a 70 l ia:djr mdIah m%;sfrdaaOhla

    we;s 0'23 la we,afvdajla iys; taldldr Wilska hq;=" il%Sh jOkhla we;s" ukdj

    c, imd; yd imQKfhka u N+h wdjrKh lrk ukdj ysKq y; ;DK

    mDIaGhla u.ska jk jdIamSlrK W;aiafokhg wdikak f,i iudk uk#l,ams;

    y; fnda.hlska h ld,hla ;=< jdIamSlrK W;aiafokh jk c, m%udKh&

    we,afvdaj - h jia;=jla u.ska iQhdf,dalh fldmuK m%udKhla mrdj;kh

    lrkjd o hkak'

    Kc - fnda. ix.=Klh

    fuh mfia f;;ukh fnda.fha Wi" fnda.fha jOk wjh" iq

  • 131

    jdIamSlrK W;aiafokh .Kkh lrkak' ^ fnda.fha tla tla wjia:dj,

    jdIamSlrKh ms

  • 132

    WR = ER + S + IR

    ER = iM, jIdm;kh - fnda.fha mdfNda.sl c, Nd;hg jIdm;kfhka

    odhl jk m%udKh f'

    ^jIdfjka fldgila u;=msg wmOdjh f,i;a uQ, uKav, l,dmfhka .eUqrg

    ldka N+.; c,h f,i;a mig m;s; ug fmr w;=relvkfha / jdIam

    fukq;a bj;a f' fuu fldgi yer mfia uQ, uKav, l,dmfha / fnda.fha

    mdfNda.sl c, Nd;hg odhl jk m%udKh iM, jIdm;khhs'&

    S = N+.; c,fhka flaIdlIK Woa.ukfhka uQ, l,dmhg ,efnk

    c, m%udKh

    IR = jd c, imdok wjYH;dj

    f wkqj jd c, imdok m%udKh my; ilrKfhka .Kkh l< yels h'

    IR = WR - (ER+S)

    IR = (Cu +AL+ SP) - (ER+S)

    uQ,sl joka (Key Words):

    jdIamSlrK W;aiafokh - Evapotrans piration

    fnda. c, wjYH;dj - Crop water requirement

    iM, jIdm;kh - Effective rainfall

    mdfNda.sl c, Nd;h - Consumption use of water

    jd c, imdok wjYH;dj- Irrigation requirement

    .=Kd;aul fhojq (

    O fnda. i|yd fnda. ix.=Kl w.hka oelafjk j.=j

    fnda. ix.=Klh wkqj fnda.hl ; ld,h fnod olajk m%ia;drh

    we.hSu yd ;lafiarelr Kh i|yd Wmfoia(

    fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'

    fnda. c, wjYH;dj yekau

    fnda.hl jdIamslrK W;aiafokh .Kkh lsu

    fnda.hl jd c, wjYH;dj .Kkh lsu

  • 133

    ksmqK;d ugu 13'3 # c, imdok wjYH;dj .Kkh lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 06

    bf.kq M, # Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;dj .%y lrhs'

    Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d ksjpkh lrhs'

    Y=oAO yd o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lsu i|yd wjYH

    ilrK f.dv k.hs'

    lafIa;%hla i|yd Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;dj .Kkh

    lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    lafIa;%hg imhk c,h Wmu j m%fhdackhg .ekSf jeo.;alu ms

  • 134

    FCv

    = lafIa;% Od;df mdud;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&

    WPv

    = u,dksl ix.=Klfha mud;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&

    D = W!k;dj wkqmd;hla f,i'

    WPw

    = u,dksl ix.=Klfha Ndr;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&

    FCw

    = lafIa;% Od;df Ndr;sl c,h ^wkqmd;hla f,i&

    Ndr;sl c, m%udKh mfia YsIaG .=re;ajfhka .=K lsu u.ska mud;sl c,h

    m%udKh njg yrjd .; yels h'

    fuys In hkak uQ, l,dmfha .eUqr ^d& i|yd fhdok tallfhkau ,efk nj

    fmkajd fokak'

    o< c, imdok wjYH;dj i|yd isiqka iu. ksjpkhla f.dv k.kak'

    c, imdok ldhlaIu;dj 100]la fkdjk ksid Y=oaO c, imdol wjYH;djg

    jvd jemqr c, m%udKhla lafIa;%hg iemhsh hq;= f' fuf,i iemhsh hq;= uq

    c, m%udKh o< c, imdok wjYH;dj hs'

    ksjpkh weiqka o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lsug ilrKhla f.dv

    ke.Sug isiqkag Wmfoia fokak'

    o< c, imdok } Y=oaO c, imdok imQK ydks jQ c, wjYH;dj wjYH;dj m%udKh

    my; ilrKh u.ska o" o< c, imdok wjYH;dj .Kkh l< yels nj isiqkag

    fmkajd fokak'

    o< c, imdok } Y=oaO c, imdok wjYH;dj

    wjYH;dj c,h fhf ldhlaIu;dj

    O fnda. i|yd o< yd Y=oaO c, imdok wjYH;d .Kkh ls i|yd isiqka j

    fhduq lrjkak'

    Wo# 1' tla;rd fnda.hl c, wjYH;dj 6'4 cm ls' c, fhf ldhlaIu;dj 80]

    k" lafIa;%fha o< c, imdok wjYH;dj .Kkh lrkak'

    = 6.4 cm = 8 cm

    0.8

    2' ngq j.d lr we;s lafIa;%hl lafIa;% Od;df we;s mfiys wvx.= Ndr;sl

    c, m%;sY;h 25] ls' tys uQ, uKav, l,dm .eUqr 100 cm yd mfia oDYH

    >k;ajh 1.5 g cm-3 f' mfiys u,dksl ix.=Klh 5] ls ^Ndr;sl&' 50] l

    W!ks; ugf c, imdokh l< hq;= j we;ak" mfia Y=oaO c,

    wjYH;dj .Kkh lrkak'

    } ^25 -5& 50 1'5 100

    100 100

    = 15 cm

    uQ,sl joka (Key Words)(

    Y=oaO c, imdok wjYH;dj - Net Water Requirement

    o< c, imdok wjYH;dj - Gross Water Requirement

  • 135

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia (

    fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'

    jd c, imdokfha wjYH;dj .%y lsu

    Y=oaO yd o< c, imdokh hkak ksjpkh lsu

    Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d .Kkh lsug wod< ilrK bm;a lsu

    Y=oaO yd o< c, imdok wjYH;d .Kkh lsu

  • 136

    ksmqK;d ugu 13'4 # lafIA;%hl c, imdok ldhlaIu;dj .Kkh lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 06

    bf.kq M, # c, imdok ldhlaIu;dj w: olajhs'

    c, imdok ldhlaIu;djg wod< O .Kkh ls ilrK

    wdY%fhka is lrhs'

    f;dard .;a ia:dk lsysmhl c,h f.k hdf ldhlaIu;dj

    .Kkh lrhs'

    c, ldhlaIu;dj by< kexu i|yd wjYH lghq;= is lrhs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    j.d lafIa;%fha c,h ydks h yels wjia:d ms

  • 137

    4& c, imdok fhdackd l%ufha ldhlaIu;dj ^Scheme irrigation efficiency& c,

    imdok fhdackd l%uhl c,h f.khdf ldhlaIu;dj yd c,h fhf

    ldhlaIu;dj wkqj c, imdok fhdackd l%ufha ldhlaIu;dj ;SrKh f'

    c,h f.khdf c,h fhf

    ldhlaIu;dj (%) ldhlaIu;dj (%)

    100

    ia:dk lsysmhl c,h f.k hdf ldhlaIu;dj .Kkh lsug isiqkag Wmfoia

    fokak'

    c, imdok ldhlaIu;dj by< kexug .; yels l%shdud. idlPd lrkak'

    Wod # iq

  • 138

    ksmqK;d ugu 13'5 # mDIah c, imdok l%u ie,iq lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 04

    bf.kq M, # mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'

    mDIah c, imdok l%u ii|hs'

    mdv ie,iqu i|yd Wmfoia (

    mDIAh c, imdok l%u oelafjk rEmigyka isiqkag bm;a lsu u.ska iqiq

    m%fYhla ,nd .kak'

    mDIah c, imdokh yekau i|yd idlPdjla fufyhjkak'

    mDIah c, imdokh hkq .=re;aj n,h u.ska mi u;=mska c,h fnodyef yd

    c,h fnod yef l%u Ys,am tl;=jls'

    c, imdok moaO;shl fldgia k lsug isiqka fhduq lrkak' c, iemhqu

    ^Water Supply&" c,h fnod yk moaO;sh ^Water Delivery System&" c,h Nd;

    lrk moaO;sh ^Water Use System& iy c,h bj;a lrk moaO;sh ^Water Removal

    System&

    c, imdokh lsu i|yd c,h ,efnk wdldrh ms

  • 139

    fokak'

    Gated pipe

    ihsmk

    head ditch

    Bankless system

    ifudap we,s fhdod .ekSf wjYH;dj meye,s lsug idlPdjla fufyhjkak'

    we,s ;=< c, myf f.h r|d mj;sk idOl ms

  • 140

    uQ,sl joka (Key Words):

    mDIah c, imdokh - Surface Irrigation

    msgdr c, imdokh - Flood Irrigation

    fi c, imdokh - Basin Irrigation

    we,s c, imdokh - Forrow Irrigation

    ;Sre c, imdokh - Border Irrigation

    .=Kd;aul fhojq (

    c, imdok l%uj, rEm igyka

    O mia j. j, f;;uk rgd oelafjk rEmigyka ^wetting Patterns&

    we.hSu yd ;lafiarelrKh i|yd Wmfoia(

    fuys my; i|yka lreKq flf ie,ls,su;a jkak'

    mDIah c, imdok l%u k lsu

    mDIAh c, imdok l%u ia;r lsu

    mDIAh c, imdok l%u ieiu

  • 141

    ksmqK;d ugu 13'6 # Wm mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'

    ld,fo ixLHdj # 02

    bf.kq M, # O Wm mDIah c, imdok l%u ia;r lrhs'

    bf.kq-b.eka l%shdj,sh (

    Wm mDIAh c, imdok l%uhla lafjk rEmigykla isiqkag fmkajd fyda Wm

    mDIah c, imdok l%u yekau i|yd iqiq msiqula fhdod .kak'

    Wm mDIah c, imdokfha wruqK meye,s lsu i|yd idlPdjla fufyhjkak'

    Wm mDIAh c, imdok l%u ,ehsia;=.; lsu i|yd iy tajdfha rEm igyka

    weug isiqka fhduq lrkak'

    jD; ldkq

    ijr k