AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KƏND

TƏSƏRRÜFATI NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

O.H.Məmmədov

İ.C.Kərimov

L.Ə.Hüseynov

Z.O.Məmmədov

“MATERİALŞÜNASLIQ, KONSTRUKSİYA

MATERİALLARI TEXNOLOGİYASI VƏ

ELEKTROREXNİKİ MATERİALLAR”

(Modul-2) fənninin sərbəst öyrənilməsi üçün

V Ə S A İ T

(Azərbaycan və rus dillərində)

BAKI - 2013

1

Dərs vəsaiti Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin

Elmi Şurasının qərarı (25.12.2012-ci il tarixli 05/3.5 saylı

protokolu) ilə nəşr olunması tövsiyə edilmiş, Azərbaycan

Respublikası Təhsil Nazirliyinin 27.02.2013-cü il tarixli 324

saylı əmri ilə qrif verilmişdir.

Müəlliflər: ADAU-nun Elektrik mühəndisliyi kafedrasının

professoru O.H.Məmmədov, Energetika kafedrasının müdiri

dosent İ.C.Kərimov, dosent L.Ə.Hüseynov və Gəncə Elektrik

şəbəkəsinin aparıcı mühəndis-elektriki Z.O.Məmmədov.

Rəy verənlər: AzTU-nun “Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizli-

yi” kafedrasının müdiri, dosent N.K.Davudov; ADAU-nun

“Energetika” kafedrasının dosenti Y.B.Orucov.

UOT 621.315.5/6 (75.8)

Məmmədov O.H., Kərimov İ.C., Hüseynov L.Ə., Məmmədov Z.O.

“Materialşünaslıq, konstruksiya materialları texnologiyası və

elektrotexniki materiallar” (Modul -2) fənninin sərbəst öyrənilməsi

üçün vəsait. Dərs vəsaiti,

2013, 93 səh.

Dərs vəsaiti “Materialşünaslıq, konstruksiya materialları texno-

logiyası və elektrotexniki materiallar” fənnini sərbəst öyrənmək üçün

suallar toplusundan ibarətdir. Bütün suallar müvafiq məntiqi cavab-

larla təmin olunmuşdur. Suallar toplusu göstərilən fənni öyrənən Aq-

rar mühəndislik ixtisası üzrə I kurs tələbələri üçün nəzərdə tutulub.

Dərs vəsaiti digər müvafiq mühəndislik ixtisasları üzrə hazırlanan

bakalavr və magistirlər üçün də yararlı ola bilər. Suallar toplusu

kompüter üçün müvafiq ixtisaslar üzrə imtahan suallarının hazırlan-

masında da müəllimlər tərəfindən istifadə oluna bilər.

2

Ö N S Ö Z

Ali məktəblərdə təlimin proqramlaşdırılmış metodları

hələ keçən əsrin 60-cı illərində yaradılıb tətbiq olunmağa başla-

mışdır. Təlimin belə proqramlaşdırılmış metodlarının istifadəsi

bir neçə istiqamətlərdə tətbiq olunurdu. Bu metodlardan biri tə-

ləbələrin bu və ya digər kursu cari mənimsəməsinə nəzarət

üçün tətbiq olunan “imtahan götürən” maşının tətbiqidir. Bu

metod müəyyən müddət Moskva Energetika İnstitutunda

müxtəlif ixtisaslardan bir sıra kursların öyrənilməsində istifadə

olunmuşdur. Bu metoddan respublikamızın bir neçə ali mək-

təblərində, o cümlədən Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu-

nun mexanikləşdirmə fakültəsinin avtotraktorların istismarı ka-

fedrasında da tətbiq olunmağa təşəbbüs göstərilmişdir.

Sonralar isə tədris prosesini intensivləşdirmək məqsədilə

OП-1 proqramlaşdırma qurğusunun tətbiqinə əsaslanan meto-

dun istifadə olunmasına başlanılmışdır.

Sadə konstruksiyaya malik olan OП-1 qurğusu hər birində

3 cavab müəyyən olunmuş 5 sual daxil olmaqla 24 ədəd proq-

ramdan ibarətdir. Beləliklə, OП-1 qurğusu vasitəsilə eyni za-

manda 24 nəfərdən ibarət tələbə qrupunda laboratoriya məşğə-

ləsi və ya praktiki məşğələ üzrə qısa müddətdə sorğu aparmaq

mümkündür.

ADAU-nun Elektroenergetika və informasiya texnologiya-

ları fakültəsinin kafedralarında uzun müddətdən bəri OП-1 qur-

ğusundan istifadə olunur.

Son illərdə insanların bilik və bacarığının test üsulu ilə qiy-

mətləndirilməsinə olduqca geniş yer verilir.

20 ildən artıq müddətdir ki, Avropada olduğu testləşdirmə

metodu Azərbaycanda da müvəffəqiyyətlə tətbiq olunmaqda-

dır. Biliyin yoxlanması və qiymətləndirilməsinin əsasını test

tapşırıqları təşkil edir. Buna görə də testlərin hazırlanması və

tərtibi metodikasının təkmilləşdirilməsi bu sahədə fəaliyyət

göstərən təşkilatların, ali və orta məktəb mütəxəssislərinin diq-

3

qət mərkəzində olur.

Orta və ali məktəblərdə mütəxəssis müəllimlər fənn proq-

ramları, dərslik və dərs vəsaitləri əsasında hər bölmə və ya fə-

silləri keçdikdən sonra tələbə və şagirdlərin biliyini həmin his-

sələrin məzmununa uyğun hazırlanan testlərlə yoxlayırlar.

Təqdim edilən vəsaitdən istifadənin aşağıdakı qayda üzrə

olması məqsədəuyğundur. Hər hansı fəsilə daxil olan suala ca-

vab verməzdən əvvəl dərsliyin müvafiq bölməsi öyrənilməlidir.

Qeyd olunan bölmənin müvafiq hissəsini tam mənimsədikdən

sonra suala cavab verilməlidir.

Vəsaitin sonunda təqdim olunan sualların cavablarının ve-

rilməməsinin səbəbi müəlliflərin fikrincə tələbələrin sualla əla-

qədar müvafiq bölməni daha dərindən öyrənmələrinin təmin

olunması və suallara heç bir hesabat aparmadan cavab verilmə

mümkünlüyü ilə əlaqədardır.

Vəsaitdə təqdim olunan suallar, əlbəttə onların bütün müm-

kün ola bilən müxtəlifliyini tam əhatə edə bilməz. Bununla ya-

naşı suallar elə seçilmişdir ki, onlarda olan materialların mə-

nimsənilməsi “Elektrotexniki materiallar” kursunun öyrənilmə-

si üçün kifayət ola bilər. Vəsaitdə tədqim olunan materiallar tə-

ləbələrin verilən fənnin müstəqil öyrənmələri üçün faydalı ol-

ması ilə yanaşı həm də müəllimlərin testlərin hazırlanmasında

və onların kompüterdə proqramlaşdırılması işlərində də əhə-

miyyətli ola bilər.

4

Fəsil 1

CİSİMLƏRİN QURULUŞU VƏ ELEKTROTEXNİKİ

MATERİALLARIN TƏSNİFATI

Bu fəslin məzmununa daxil olan məsələlərə elektrotexnika-

nın inkişafında materialların rolu, elektrotexniki materialların

təsnifatı, cisimlərin quruluşu və hissəciklər arasındakı əlaqə

növləri haqqında məlumatlar aiddir. Burada elektrotexniki ma-

terialların istifadə tarixi və onların istismar prosesində elektrik

qurğularının etibarlı işində rolu anlayışları yoxlanılır. Elektro-

texniki materialların təsnifatı, onların quruluşu və hissəcikləri

arasındakı əlaqə növlərinə daha çox diqqət yetirilir.

Bu fəsildə baxılan məsələlər fənnə aid olan dərs vəsaitinin

birinci fəslində və habelə ədəbiyyat siyahısı üzrə [1, 11, 13, 15,

19, 20, 21] ədəbiyyatların müvafiq bölmələrində şərh olunan

materiallara uyğundur.

1.1. Enerji mənbəyinin yaradılması üçün elektrotexniki ma-

teriallar ilk dəfə hansı alim tərəfindən istifadə olunub?

A) Lodıgin A.N.

B) Yabloçkov P.N.

C) Petrov V.V.

Ç) Şillinq P.A.

D) Dolivo-Dobrovolski

1.2. İstismar prosesində həyata keçrilən təşkilatı-texniki

tədbirlər ən çox hansı materialların saz saxlanmasına yönəldi-

lir?

A) konstruktiv

B) inşaat

C) konservasiyaedici

Ç) elektrik izolyasiya

D) yarımkeçirici

1.3. Elektrik avadanlığının etibarlılığı ən çox hansı mate-

rialların keyfiyyətindən asılıdır?

5

A) elektrotexniki

B) konservasiyaedici

C) korroziyadan mühafizə edən

Ç) zərərli kimyəvi mühitdən qoruyan

D) metal konstruksiyaların

1.4. Aqreqat vəziyyətinə görə elektrotexniki materiallar ne-

çə qrupa bölünür?

A) 2

B) 6

C) 5

Ç) 3

D) 4

1.5. Keçriciliyə görə elektrotexniki materiallar neçə qrupa

bölünür?

A) 7

B) 2

C) 4

Ç) 9

D) 3

1. 6. Keçriciliyə görə ən çox hansı materiallar tətbiq olu-

nur?

A) polad və alüminium

B) mis və alüminium

C) qızıl və gümüş

D) sink və qurğuşun

Ç) bürünc və tunc

1.7. Göstərilən qiymətlərdən hansı misin xüsusi keçriciliyi-

dir?

A) 58

B) 36

C) 62

Ç) 10

D) 17

1.8. Təyinatlarına görə elektrotexniki materiallar neçə qru-

6

pa bölünür?

A) 3

B) 7

C) 2

Ç) 4

D) 5

1.9. Bərk cismin zona nəzəriyyəsinə görə energetik dioq-

ram neçə zonaya bölünür?

A) 2

B)9

C) 3

Ç) 5

D) 4

1.10. Maqnit xüsusiyyətlərinə görə ən zəif material necə

adlanır?

A) ferromaqnit

B) diamaqnit

C) paramaqnit

Ç) yumşaq maqnit

D) bərk maqnit

1.11. Cismin hissəcikləri arasında neçə əlaqə növü vardır?

A) 1

B) 3

C) 2

Ç) 4

D) 7

7

Fəsil 2

ELEKTRİK İZOLYASİYA MATERİALLARI

2.1. Dielektriklərdə baş verən elektrofiziki proseslər

Bu fəslin məzmununa dielektriklərdə baş verən elektrofizi-

ki proseslər, elektrik izolyasiya materiallarının dielektrik, usti-

lik, fiziki- kimyəvi və mexaniki xarakteristikaları daxildir.

Bundan başqa buraya maye, qazşəkilli və bərk dielektriklər də

aiddir.

Bu fəsildə bütün elektrik qurğularının etibarlı işində əsas

rol oynamaqla elektrotexnikada ən geniş tətbiq olunan bərk

dielektriklərin öyrənilməsinə daha çox diqqət yetirilib.

Bu fəslin məzmununa praktikada ən geniş tətbiq olunan

polimerlər, plastik kütlələr, kauçuk, elektrokeramik və slüda ki-

mi dielektriklərin öyrənilməsi də daxil olunub.

Bu fəslə aid olan məsələlər fənn üzrə azərbaycan dilində

kafedrada hazırlanmış dərs vəsaitinin ikinci fəslində və digər

müvafiq ədəbiyyatlarda da [2, 4,6, 7, 9, 10, 12, 14, 18,22] veri-

lir.

2.1. Bütün dielektriklər işçi rejimdə nəyin mühiti olurlar?

A) istilik mühitinin

B) elektrik sahəsinin

C) nəm hava mühitinin

Ç) maqnit sahəsinin

D) elektrik yüklərinin

2.2. İdeal elektrik sahə mühitində hansı cərəyan müşahidə

olunur?

A) aktiv cərəyan

B) əlavə cərəyan

C) tam cərəyan

Ç) qısa qapanma cərəyanı

D) tutum cərəyanı

2.3. Real elektrik sahəsində hansı cərəyan müşahidə olu-

nur?

8

A) yüksüz işləmə cərəyanı

B) q.q.cərəyanı

C) aktiv cərəyan

Ç) tam cərəyan

D) abcorbsiya cərəyanı

2.4. Tutum cərəyanı hansı ifadə ilə təyin olunur?

A) UG

B) sv II

C) ca II

Ç) CU

D) 22ca II

2.5. Dielektrikdə polyarizasiya nəticəsində nə baş verir?

A) təkcə müsbət hissəciklər sahə istiqamətində yerini

dəyişir

B) təkcə mənfi hissəciklər sahə istiqamətinin əksinə yerlə-

rini dəyişir

C) müsbət hissəciklər sahə istiqamətində, mənfilər isə sa-

hənin əksinə yerlərini dəyişirlər

Ç) heç bir hissəcik yerini dəyişmir

D) hissəciklər müəyyən müddətdən bir yerini dəyişir

2.6. Elektron polyarizasiyası nə ilə xarakterizə olunur?

A) təkcə elektronlar yerini dəyişir

B) atom nüvəsi və elektron yerini dəyişir

C) təkcə atom nüvəsi sahə istiqamətində yerini dəyişir

Ç) nüvə və elektronun yerdəyişməsi baş vermir

D) nüvə və elektronun yerdəyişməsi xarici sahənin təsiri ilə

düz mütənasib olur

2.7. Polyarizasiyanın neçə növü ən geniş istifadə olunur?

A) 2

B) 4

C) 3

Ç) 1

D) 5

9

2.8. Seqnetoelektriklərin hansı parametri temperaturdan

asılı olaraq kəskin dəyişir ?

A) elektrik möhkəmliyi

B) izolyasiya müqaviməti

C) dielektrik itgisi

Ç) dielektrik nüfuzluluğu

D) istilik keçiriciliyi

2.9. Seqnetoelektriklərdə hissəciklərin yerdəyişməsi elek-

trik sahəsinin gərginliyindən asılılığı hansı xarakterdədir?

A) tərs mütənasibdir

B) düz mütənasibdir

C) asılı deyil

Ç) qeyri-xətti asılıdır

D) dəyişən xarakterlidir

2.10. İon polyarizasiyası temperaturdan necə asılıdır?

A) temperatur artdıqca güclənir

B) əks mütənasibdir

C) qeyri-xətti asılıdır

Ç) asılı deyil

D) kəskin dəyişən xarakterlidir

2.2. Elektrik izolyasiya materiallarının dielektrik

xarakteristikaları

2.11. Dielektriklərin xarakteristikaları neçə qrupa bölü-

nür?

A) 2

B) 9

C) 4

Ç) 3

D) 5

2.12. Elektrik izolyasiya materiallarının dielektrik xarakte-

ristikaları neçə qrupa bölünür?

A) 4

10

B) 2

C) 7

Ç) 5

D) 3

2.13. Dielektriklərdə izolyasiya müqaviməti hansı metodla

təyin olunur?

A) sabit cərəyan körpüsü ilə

B) üç elektrod metodu ilə

C) dəyişən cərəyan körpüsü

Ç) testerlə

D) meqometrlə

2.14. Xüsusi həcmi müqavimətin ölçü vahidi hansıdır?

A) Om

B) MOm

C) KOm

Ç) smOm

D) M

mmOm 2

2.15. Elektrik qurğularında izolyasiya müqavimətinin bu-

raxıla bilən qiyməti hansı ifadə ilə yoxlanılır?

A) vI

U

B) sI

Uu

C) n

n

P

U

01,01000

Ç) S

D) 21

21

RR

RR

2.16. Müstəvi formalı elektrodlarda elektrik möhkəmliyi

11

hansı ifadə ilə təyin olunur?

A) h

Ud

B) h

Ud

C)

d

Dd

Ug

ln

2

Ç) APh

D) IR

2.17. Elektrik möhkəmliyinin ölçü vahidi hansıdır?

A) M

KV

B) MOm

C) KV

Ç) Om

1

D) Om

2.18. İzolyasiya materiallarının elektrik möhkəmliyi han-

sı cihazla ölçülə bilər?

A) meqometrlə

B) voltmetrlə

C) AИИ-70 aparatı ilə

Ç) sabit cərəyan körpüsü ilə

D) voltmetrlə

2.19. İzolyasiya materiallarında dielektrik itgisi hansı ifadə

ilə təyin olunur?

A) c

a

I

I

B) tgI c

C) R

U 2

12

Ç) CtgU 2

D)

2.20. Dielektrik nüfuzluluğunun ümumi ifadəsi hansıdır?

A) UC

B) o

k

Q

Q

C) o

x

C

C

Ç) EEo

D) EJE

2.21. Müstəvi lövhəli kondensatorlar üçün dielektrik nüfuz-

luluğu hansı ifadə ilə təyin olunur?

A) o

x

C

C

B) o

k

Q

Q

C) EEo

Ç) SE

hC

o

x

D) 3

40

R

RC

2.22. Nisbi dielektrik nüfuzluluğu hansı qurğu ilə təyin olu-

nur?

A) АИИ-70

B) P 333

C) MD-16

Ç) Vattmetrlə

D) Meqometrlə

13

2.3.Elektrik izolyasiya materiallarının istilik

xarakteristikaları

2.23. Dövlətlərarası Şuranın yeni standartına görə bütün

izolyasiya materialları qızmaya davamlılığa görə neçə sinfə

bölünür?

A) 2

B) 9

C) 4

Ç) 3

D) 5

2.24. Dielektriklərdə istiliyə davamlılıq hansı qurğu ilə

yoxlanılır?

A) kalorimetrlə

B) termometrlə

C) termostat

Ç) termokamera

D) Martens aparatı

2.25 Martens aparatı ilə materialın istililiyə davamlılığı ki-

mi göstəricinin neçə mm aşağı düşməsinə uyğun gələn tempe-

ratur qəbul olunur?

A) 10-12mm

B) 1-2 mm

C) 5-6 mm

Ç) 15-20 mm

D) 0,5-0,6 mm

2.26. Arrenius qanunu hansı ifadədə göstərilib?

A) CtgU 2

B) tgI c

C) SE

hC

o

x

Ç) hPA

D) T

BA

14

2.27. Montzinger qaydasına görə izolyasiyasının tempera-

turu 100C yuxarı olduqda onun xidmət müddəti neçə dəfə aza-

lır?

A) 3

B) 2

C) 5

Ç) 4

D) 7

2.28. Aşağıdakı ifadələrdən hansı dielektriklərin istilik ke-

çiriciliyinin ölçü vahididir?

A) M

kV

B) MOm

C) mOm

Ç) mKVt /

D) q

KOHmq

2.29. Materialın yumşalma temperaturu hansı üsulla təyin

olunur?

A) üç elektrod üsulu

B) kürə və üzük

C) termometrlə

Ç) Martens aparatı

D) vizkozimetrlə

2.30. Transformator yağının alışma temperaturu nə qədər

olmalıdır?

A) 135 oC

B) 40 oC

C) -45 oC

Ç) 95 oC

D) 20 oC

15

2.4. Elektrik izolyasiya materiallarının fiziki-kimyəvi və

mexaniki xarakteristikaları

2.31.Maye dielektriklərdə turşuluq ədədi hansı ifadə ilə tə-

yin olunur?

A) %100dm

m

B) 1001

G

GG

C) 1001

Ç) G

TV

D) o

d

S

P

2.32.Maye dielektriklərdə turşuluq ədədinin ölçü vahidi

hansı ifadə ilə göstərilib?

A) Km

Vt

B) st

C) uaz

Ç) q

KOHmq

D) m

kV

2.33. Maye dielektriklərdə dinamiki özlülük hansı ifadə ilə

göstərilib?

A) d

B) Vr

f

6

16

C) su

maye

t

t

Ç) G

TV

D) o

s

S

P

2.34. Maye dielektriklərdə özlülüyü ölçən cihaz necə adla-

nır?

A) termostat

B) kalorimetr

C) Martens aparatı

Ç) viskozimetr

D) qiqrometr

2.35. Transformator yağında normal temperaturda özlülük

neçə оЭ olmalıdır?

A) 1,6...1,8 оЭ

B) 4...5 оЭ

C) 7...8 оЭ

Ç) 15... 17 оЭ

D) 0,5...0,6 оЭ

2.36. Xüsusi zərbə özlülüyü hansı ifadə ilə təyin olunur?

A) ;)(

152hb

hPm

B) ;o

d

S

P

C) ;o

s

S

P

Ç)

D)

F

hHG

17

2.37. Aşağıdakı ifadələrdən hansı ilə kinematik özlülük tə-

yin olunur?

A) 1001

B) G

TV

C) d

Ç) r

f

6

D) dm

m 100

2.38. Dinamiki özlülüyün ölçü vahidi hansıdır?

A) yaz

B) оЭ

C) St

Ç) 3/ mq

D) 2sm

kq

2.39. Statik əyilmədə möhkəmlik həddi hansı ifadə ilə təyin

olunur?

A) su

maye

t

t

B) 2

5,1

bh

LP

C) o

s

S

P

Ç) Vr

f

6

18

D)

F

hHG

2.5. Maye və qaz şəkilli dielektriklər

2.40. Kimyəvi tərkibinə görə maye dielektriklər neçə yerə

bölünür?

A) 2

B) 9

C) 3

Ç) 4

D) 7

2.41. Tətbiq olunma xüsusiyyətlərinə görə maye dielektrik-

lər neçə qrupa bölünür?

A) 9

B) 4

C) 9

Ç) 2

D) 5

2.42. Yanma xüsusiyyətinə görə maye dielektriklər neçə

qrupa bölünür?

A) 9

B) 4

C) 9

Ç) 2

D) 5

2.43. Maye dielektriklər yuxarı temperaturun sərhəd qiy-

mətinə görə neçə yerə bölünür?

A) 7

B) 3

C) 4

Ç) 2

D) 9

2.44. Bitki yağları qurumalarına görə neçə yerə bölünür?

19

A) 9

B) 7

C) 3

Ç) 4

D) 2

2.45. Quruyan bitki yağlarına hansı yağlar daxildir?

A) kabel və kondensator

B) transformator və kabel

C) kondensator və kətan

Ç) kətan və tunqo

D) kətan və kondensator

2.46. Qurumayan bitki yağı hansıdır?

A) kətan

B) tunqo

C) gərcək

Ç) kabel

D) kondensator

2.47. Güc tarnsformatorlarında transformator yağının əsas

vəzifəsi nədən ibarətdir?

A) izolyasiyanı gücləndirmək

B) soyuma və izolyasiyanı yaxşılaşdırmaq

C) soyumanı yaxşılaşdırmaq

Ç) dielektrik itgisini azaltmaq

D) istilik ötürməsini yaxşılaşdırmaq

2.48. Transformator yağının donma temperaturu respubli-

kada nə qədər qəbul olunub?

A) -500C

B) -550C

C) -700C

Ç) -450C

D) -200C

2.49. Transformator yağını transformatorun istismarı za-

manı fasiləsiz təmizləmək üçün hansı qurğudan istifadə olu-

nur?

20

A) genişləndiricidən

B) termosifon süzgəcdən

C) yağ göstərici şüşədən

Ç) termosiqnallaşma qurğusundan

D) qaz relesindən

2.50.Neft transformator yağını əvəz edə bilən sintetik yağ

hansıdır?

A) sovol

B) kremniy üzvü

C) sovtol

Ç) frorüzvü

D) nitrobenzol

2.51. Qaz dielektriklərdə voltamper xarakteristikası neçə

xarakterik zonadan ibarətdir?

A) 1

B) 3

C) 2

Ç) 4

D) 7

2.52. Göstərilən ifadələrdən hansı Paşen formulasıdır?

A)

B)

C)

Ç)

D )

2.53. Göstərilənlərdən hansı süni qazşəkilli dielektrikdir?

A) azot

B) oksigen

C) eleqaz

Ç) helium

D) arqon

21

2.6.Bərkiyən dielektriklər

2.54. Mis məftillərin lehimlənməsi işində tətbiq olunan

elektrik izolyasiya qətranı hansıdır?

A) bitium

B) şellak

C) epoksid

Ç) konifol

D) poliefir

2.55. Kompaund lakdan nə ilə fərqlənir?

A) tərkibində qətranın olmaması ilə

B) tərkibində piqmentin olmaması ilə

C) tərkibində uçucu məhlulların olmaması ilə

Ç) tərkibində piqmentin olması ilə

D) istifadədən qabaq isidilməsi ilə

2.56. Lakın tərkibindəki plastifikatorun vəzifəsi nədən iba-

rətdir?

A) lakın əsasını təşkil edir

B) qurumanı sürətləndirir

C) quruma müddətini artırır

Ç) izolyasiya müqavimətini gücləndirir

D) lakın səthində yaranan nazik təbəqəyə plastiklik verir

2.57. Elektrik izolyasiya emalının tərkibindəki piqmentin

vəzifəsi nədən ibarətdir?

A) elektrik möhkəmliyini artırmaq

B) emalın əsasını təşkil edir

C) quruma prosesində izolyasiyada yüksək bərklik yaradır

Ç) qurumanı sürətləndirir

D) istilik keçiriciliyini artırır

2.58. Elektrik avadanlığının dolağı lakla hopdurulduqdan

sonra quruma zamanı əsas hansı parametrlərə nəzarət olunur?

A) quruma müddətinə

B) quruma zamanı temperaturaya, dolağın izolyasiya

müqavimətinə və quruma müddətinə

22

C) təkcə quruma temperaturuna

Ç) təkcə dolağın izolyasiya müqavimətinə

D) qurutma qurğusunun rejiminə

2.59. Dolaqların lakla hopdurulmasının ən səmərəli üsulu

hansıdır?

A) vakuum və təzyiqdən istifadə etməklə

B) təkcə vakkumdan istifadə etməklə

C) sintetik qətran əsaslı lakdan istifadə etməklə

Ç) bitium qətran əsaslı lakdan istifadə etməklə

D) qliftal qətran əsaslı lakdan istifadə etməklə

2.7.Lifli izolyasiya materialları və qatlı plastiklər

2.60. Lifli izolyasiya materialları tərkibinə görə neçə qru-

pa bölünür?

A) 3

B) 7

C) 4

Ç) 2

D) 9

2.61. Elektrotexniki kağız və kardonlar hansı materialdan

hazırlanılır?

A) adi ağacdan

B) pambıqdan

C) kətandan

Ç) sulfat sellulozundan

D) ipəkdən

2.62. Kabel kağızları harada tətbiq olunur?

A) alçaq gərginlikli kabel və məftillərin izolyasiya

olunmasında

B) telefon kabellərində

C) elektrik maşınlarının dolaqlarında

Ç) yüksək gərginlikli kabellərdə

D) transformatorun dolaqlarında

23

2.63. Kardonlar kağızlardan əsas nə ilə fərqlənir?

A) elektrik möhkəmliyinin yüksək olmaları ilə

B) dielektrik itgisinin çox olması ilə

C) qalınlıqlarının çox olması ilə

Ç) dielektrik nüfuzluluğunun çox olması ilə

D) xüsusi həcmi müqavimətinin böyük olması ilə

2.64. Laklı izolyasiya parçalar adi parçalardan əsasən nə

ilə fərqlənirlər?

A) qalınlıqları ilə

B) elektrik və mexaniki möhkəmliklərinin yüksək olmaları

ilə

C) dielektrik itgilərinin çox olmaları ilə

Ç) dielektrik nüfuzluluğunun yüksək olması ilə

D) xüsusi səthi müqavimətinin aşağı olması ilə

2.65. Qatlı plastiklərdən olan qetinaks hansı materiallar-

dan hazırlanır?

A) bitium lakı və hopdurulmuş parçadan

B) epoksid qətranı və kağızdan

C) qliftal lakı və kağızdan

Ç) bakelit lakı və kağızdan

D) epoksid qətranı və şüşə parçadan

2.8.Polimerlər, plastik kütlələr və kauçuk materialları

2.66. Yüksək molekulyar materiallar neçə sinfə bölünür?

A) 5

B) 2

C) 7

Ç) 4

D) 9

2.67. Polimerizasiya nəticəsində son mərhələdə cisim nə

vəziyyətdə olur?

A) qaz

B) maye

24

C) qatı

Ç) bərk

D) buxar

2.68. Termoplastik materiallar qızdırılarkən son mərhələdə

hansı vəziyyət alır?

A) bərk

B) yumşaq

C) maye

Ç) buxar

D) qaz

2.69. Termoreaktiv materiallar qızdırılarkən son mərhələ-

də hansı vəziyyətdə olur?

A) ərimiş

B) ərimə xüsusiyyətini itirməklə bərk

C) bərk

Ç) qaz

D) buxar

2.70. Hazırda termoplastik materiallar dünya elektrotexni-

ka sənayesinin tələb etdiyi polimer materiallarının neçə faizini

təşkil edir?

A) 25

B) 50

C) 75

Ç) 100

D) 15

2.71. Plastik kütlələrin plastikliyini artırmaq və kövrəkliyi-

ni azaltmaq üçün onun tərkibinə hansı material əlavə olunur?

A) qətran

B) benzol

C) spirt

Ç) tolnol

D) plastifikator.

2.72. Polivinilxlorid termoplastik polimeri əsasən hansı

elektrotexniki məmulatların hazırlanmasında tətbiq olunur?

25

A) dolaq məftillərinin

B) işıqlanma armaturlarının

C) məftil və kabellərin

Ç) konstruktiv elementlərin

D) maqnit materialların

2.73. Polivinilxlorid polimerinin işçi temperaturu nə qə-

dərdir?

A) 75...80 oC

B) 120...130 oC

C) 55...60 oC

Ç) 150...160 oC

D) 200...2100 oC

2.74. Aqrar istehsalatında polivinilxrlorid materialı hansı

qurğunun dolaqlarının hazırlanmasında istifadə olunur?

A) kənd təsərrüfatı seriyalı asinxron mühərriklərinin

B) güc transformatorlarının

C) subartezian elektrik mühərriklərinin

Ç) gərginlik transformatorlarının

D) elektrik aparatlarının

2.75. Polivinilxlorid izolyasiyalı dolaq məftili hansı mühit-

də etibarlı işləyə bilir?

A) duzlu

B) turşulu

C) qələvi

Ç) sulu

D) isti havada

2.76. Kauçuk materialı əmələ gəlmələrinə görə neçə qrupa

bölünür?

A) 3

B) 7

C) 5

Ç) 2

D) 9

2.77. Emal olunmamış kauçukun yumşalma temperturu nə

26

qədərdir?

A) 140 0C

B) 70 0C

C) 50 0C

Ç) 90 0C

D) 180 0C

2.78. Kauçukun vulkanizasiyası zamanı onun tərkibinə

hansı maddəni əlavə edirlər?

A) plastifikator

B) kükürd

C) sellüloz

Ç) spirt

D) karbon

2.79. Yumşaq rezin adlandırılan kauçukun tərkibindəki kü-

kürdün miqdarı nə qədər olur?

A) 35%

B) 20%

C) 3%

Ç) 10%

D) 25%

2.80. Bərk rezin (ebonit) adlanan kauçukun tərkibində kü-

kürdün miqdarı nə qədər olur ?

A) 5%

B) 50%

C) 15%

Ç) 25%

D) 35%

2.9. Elektrokeramik və slüda materialları

2.81. Elektrokeramik materialların istehsal texnologiyası

neçə mərhələdən ibarətdir?

A) 2

B) 3

27

C) 5

Ç) 7

D) 9

2.82. Keramik məmulatın hazırlanmasında onun bişirilmə

temperaturu nə qədər olur?

A) 710 oC

B) 1400 oC

C) 1700 oC

Ç) 2000 oC

D) 560 oC

2.83. Elektrofarforun elektrik möhkəmliyi nə qədər olur?

A) 25-30 kV/mm

B) 15-20 kV/mm

C) 10-15mm

kV

Ç) 40-50mm

kV

D) 30-35 kV/mm

2.84. Kondensator keramikası izolyator keramikasından

əsasən hansı xüsusiyyətinə görə fərqlənir?

A) xüsusi müqavimətinin çox böyük olmasına

B) elektrik möhkəmliyinin yüksək qiymətinə

C) dielektrik nüfuzluluğunun olduqca yüksək olmasına

Ç) dielektrik itkisinin az olmasına

D) işçi temperaturun az olmasına

2.85. Kondensator keramikasının dielektrik nüfuzluluğu nə

qədərdir?

A) 6-8

B) 10-12

C)500-600

Ç)14-250

D)2-4

2.86. Seqnetokeramika digər dielektriklərdən fərqli olaraq

yüksək temperaturda hansı qeyri-adi xüsusiyyətə malikdir?

28

A) elektrik möhkəmliyinin yüksək qiymətli olmasına

B) xüsusi həcmi müqavimətin böyük qiymətinə

C) dielektrik nüfuzluluğunun böyük qiymətinə

Ç) dielektrik itkisinin aşağı qiymətinə

D) ərimə temperaturunun yüksək olmasına

2.87.Yüksək dielektrik nüfuzluluğuna malik olduğuna görə

seqnetokeramikadan hansı qurğunun istehsalında istifadə olu-

nur?

A) yüksək gərginlikli izolyatorların

B) aşağı tezlikli izolyatorların

C) yüksək qızmaya davamlı izolyatorların

Ç) izolyator keramikasının

D) yüksək tutumlu kondensatorların

2.88. Elektrik izolyasiya texnikasında slüdanın neçə növü

tətbiq olunur?

A) 4

B) 7

C) 2

Ç) 9

D) 3

2.89. Muskovit hansı temperaturaya qədər öz xarakteris-

tikalarını saxlayır?

A) 500 oC

B) 100 oC

C) 150 oC

Ç) 200 oC

D) 250 oC

2.90.Flaqopit hansı temperaturaya qədər öz xarakteristika-

larını saxlayır?

A) 200 oC

B) 250 oC

C) 300 oC

Ç) 900 oC

D) 350 oC

29

2.91. Tətbiq olunan slüda materiallarının ərimə temperatu-

ru nə qədərdir?

A) 500-600 oC

B) 800-900 oC

C) 400-500 oC

Ç) 1200-1300 oC

D) 650-700 oC

30

Fəsil 3

ELEKTRİK KEÇİRİCİ VƏ YARIMKEÇİRİCİ

MATERİALLAR

Üçüncü fəslin məzmununa elektrotexnikada tətbiqi geniş

şərh olunmaqla elektrik keçirici materialların təsnifatı və əsas

xassələri, yüksək və ifrat keçiricilikli materiallar və keçirici

məmulatlar haqqında məlumatlar daxildir. Bu fəsilə həmçinin

yüksək müqavimətli keçirici materiallar, onların təsnifatı və

elektrotexnikada tətbiqi məsələləri də daxil edilmişdir. Burada

keçirici materialların tətbiqində istifadə olunan lehimlər, flüs-

lər, yapışqanlar, elektrotexniki kömür materialları və elektrolit-

lər haqqında məlumatlar da öz əksini tapmışdır.

Bu fəsildə həm də müasir şəraitdə informasiya texnologi-

yaları və sistemlərində və habelə elektrotexnikanın bir sıra sa-

hələrində geniş tətbiq olunan yarımkeçirici materialların öyrə-

nilməsi də nəzərdə tutulur.

Baxılan üçüncü fəsilin məsələləri fənnə aid olan dərs və-

saitinin üçüncü fəsilində və fənn üzrə nəzərdə tutulan digər

ədəbiyyatların müvafiq bölmələrindəki materiallara uyğundur

[1, 3, 5, 16, 17].

3.1.Keçiricilərdə xüsusi müqavimət hansı ifadə ilə təyin

olunur?

A) l

Rv

S

B) l

dRs

C) l

SR

Ç) 21

21

RR

RR

31

D) I

U

3.2.Misin xüsusi müqavimətinin temperaturdan asılılıq

qrafikində sıçrayış hissəsi nəyi göstərir?

A) uzun müddət işləmə temperaturunu

B) ərimə temperaturunu

C) ətraf mühit temperaturunun kəskin azalması

Ç) dövrədə qısa qapanmanı

D) məftilin xüsusi müqavimətinin artmasını

3.3. Göstərilən ifadələrdən hansı keçiricinin xüsusi müqa-

vimətinin temperaturdan asılılıq ifadəsidir?

A) l

SR

B)

1

C) l

qR

Ç) )(1 121 TT

D) dt

d

1

3.4. Termocütlərdə termoelektrik hərəkət qüvvəsi hansı ifa-

də ilə təyin olunur?

A) IR

B) )( pzi iiR

C) ctg

Pa

Ç) c

I c

D) )( 21 TTC

3.5.Aşağıdakı qiymətlərdən hansı misin xüsusi müqaviməti-

dir?

32

A) 0,028

B) 0,059

C) 0,0170

Ç) 0,016

D) 0,073

3.6. Misin göstərilən markalarından hansının tərkibində

ən az qarışıq vardır?

A) M1

B) MO

C) MM

Ç) MT

D) AB00

3.7. Misin sinklə olan ərintisi hansıdır?

A) bürünc

B) aldrey

C) tunc

Ç) kadmiy tuncu

D) forfor tuncu

3.8. Göstərilən qiymətlərdən alüminiumun xüsusi müqavi-

məti hansıdır?

A) 0,073

B) 0,059

C) 0,028

Ç) 0,017

D) 0,016

3.9. Civə hansı temperaturda ifrat keçiriciliyə malik olur?

A)1,2 K

B) 9,4 K

C) 4,5 K

Ç) 4,2 K

D) 7,2 K

3.10. Metallarda ilk dəfə ifrat keçiriciliyi hansı alim müşa-

hidə etmişdir?

A) Petrov V.V.

33

B) Lodigin A.N.

C) Yabloçkov P.N.

Ç) Şillinq P.A.

D) Kamerlinq-Onnes

3.11. Göstərilən dolaq məftili markalarından hansı ikiqat

ipək izolyasiyalıdır?

A) ПБО

B) ПБД

C) ПЩД

Ç) ПКД

D) ПЛД

3.12.Göstərilən dolaq məftili markalarından hansı ikiqat

şüşə izolyasiyalıdır?

A) ПСДТ

B) ПСДК

C) ПСДЕ

Ç) ПСД

D) ПСДНТ

3.13. Aşağıdakı dolaq məftillərindən hansı subartezian qu-

yularının elektrik mühərrklərində tətbiq olunur?

A) ПЭВ-1

B) ПЭЛР-2

C) ПЭВТЛ-2

Ç) ПЭВВП

D) ПЭМ-2

3.14. Yüksək müqavimətli manqanın materialının tərkibin-

də ən çox hansı keçrici material istifadə olunur?

A) alüminium

B) gümüş

C) mis

Ç) sink

D) civə

3.15. Konstantan ərintisinin işçi temperaturu nə qədərdir?

A) 120 oC

34

B) 500 oC

C) 200 oC

Ç) 220 oC

D) 310 oC

3.16. Manqanın ərintisinin işçi temperaturu nə qədərdir?

A) 55 oC

B) 95 oC

C) 135 oC

Ç) 200 oC

D) 100 oC

3.17. Manqanın üçün xüsusi müqavimətin qiyməti nə qə-

dərdir?

A) 0,22 MkOm ∙ m

B) 0,12 MkOm ∙ m

C) 0,48 MkOm ∙ m

Ç) 0,30 MkOm ∙ m

D) 0,35 MkOm ∙ m

3.18. Nixrom ərintisinin işçi temperaturu nə qədərdir?

A) 450 oC

B) 1000 oC

C) 375 oC

Ç) 750 oC

D) 610 oC

3.19. Yumşaq lehimin ərimə temperaturu nə qədərdir?

A) 175 oC

B) 150 oC

C) 400 oC

Ç) 210 oC

D) 285 oC

3.20. Bərk lehimin ərimə temperaturu nə qədərdir?

A) 500 oC

B) 225 oC

C) 300 oC

Ç) 380 oC

35

D) 430 oC

3.21. Yumşaq lehimin markası hansıdır?

A) ПМЦ-36

B) ПОС-90

C) ПМЦ-54

Ç) СРМ-970

D) СРМ-500

3.22 Göstərilən qiymətlərdən hansı yarımkeçirici material-

ların xüsusi müqavimətidir?

A)1018

...1020

Om sm

B) 10-6

...1010

Om sm

C)108 ...10

10 Om sm

Ç)10-2

...10-5

Om sm

D) 10-3

...10-7

Om sm

3.23. Böyük temperatur intervalında yarımkeçiricinin xü-

susi müqaviməti necə dəyişir?

A) artır

B) dəyişmir

C) azalır

Ç) sıfra yaxınlaşır

D) sonsuzluğa yaxınlaşır

3.24. Yarımkeçiricilərdə qalonomaqnit effektləri hansı pa-

rametrlərin təsiri ilə baş verir?

A) mexaniki təsirlərin

B) ətraf mühitin nəmliyinin və temperaturunun

C) elektrik və maqnit sahələrinin

Ç) günəş şüalanmalarının

D) güclü küləyin

3.25. Yarımkeçiricilərdə elektrik keçiriciliyinin tipini təyin

etmək üçün hansı üsuldan istifadə olunur?

A) hər iki ucu qızdırılır

B) elektrik sahəısi ilə təsir olunur;

C) maqnit sahəsi ilə təsir olunur

Ç) bir ucu deformasiya olunur

36

D) uclarından biri qızdırılır

3.26. Yarımkeçirici termorezistorlarda müqavimətin tem-

peraturdan asılılığı necə dəyişir?

A) kəskin artır

B) az artır

C) dəyişmir

Ç) düz xətlə dəyişir

D) qeyri-xətti dəyişir.

3.27.Termorezistorda müqavimətin temperatur əmsalı

(TKC) hansı ifadə ilə təyin olunur?

A)

B)

C)

Ç)

D)

3.28.Pozistor hansı yarımkeçiricidən hazırlanılır?

A) Germanium

B) keramik

C) selen

Ç) sulfid kadmiy

D) sulfid vismut

3.29. Yarımkeçiricinin termohəssaslığı hansı ifadə ilə təyin

olunur?

A)

B)

C)

37

Ç)

D)

3.30. Yarımkeçirici ФСК-1A tipli fotorezistorun işıqlıq cə-

rəyanı neçə mKA olmalıdır?

A) 2000

B) 1000

C) 3000

Ç) 600

D) 1500

3.31. CT5-1 tipli yarımkeçirici pozistorun nominal müqa-

vimət sərhəddi nə qədər olmalıdır?

A) 40-400 kOm

B) 20-150 kOm

C) 1000-10000 kOm

Ç) 50-200 kOm

D) 500-2000 kOm

38

Fəsil 4

MAQNİT MATERİALLARI

Bu fəsilin məzmununa daxil olan məsələlərə maqnit mate-

riallarının təsnifatı, onların ən vacib xarakteristikaları, metalla-

rın maqnit xüsusiyyətləri, maqnitostriksiya prosesi, histerezis

itkisinin öyrənilməsi aid olmaqla yumşaq və bərk maqnit ma-

teriallarının əsas xassələri və elektrotexnikada tətbiqi məsələlə-

rinə geniş yer verilib. Bu fəsildə metal-keramik, metal-plastik

və informasiyaların maqnit daşıyıcıları kimi bərk maqnit mate-

rialları haqqında da geniş məlumatlar vardır.

Bu fəsilə aid olan məsələlər baxılan fənn üzrə mövcud dərs

vəsaitinin dördüncü fəsilində və bu sahədəki ədəbiyyatların

müvafiq bölmələrində də ətraflı verilir[2, 10, 15, 17, 21].

4.1.Göstərilən ifadələrdən hansı maqnit nüfuzluluğunun

temperatur əmsalıdır?

A) H

B

B) 0

C) H

B

0

1

Ç) dt

d

1

D) 22

MBfE

4.2. Tərkibinə və alınma üsuluna görə bərk maqnit mate-

riallarının neçə növü vardır?

A) 4

B) 7

C) 5

Ç) 3

D) 2

4.3. Yumşaq maqnit materiallarında burulğan cərəyanlar-

39

dan olan itkiləri azaltmaq üçün əsasən hansı tədbir görülür?

A) vərəqələrin qalınlığı azaldılır

B) vərəqələrin qalınlığı artırılır

C) vərəqələr bir-birindən izolyasiya olunur

Ç) poladın tərkibindəki silisium artırılır

D) poladın tərkibindəki silisium azaldılır

4.4. Yumşaq maqnit materialı kimi hansı material ən geniş

tətbiq olunur?

A) diamaqnitlər

B) paramaqnitlər

C) xüsusi təmiz dəmir

Ç) vərəqə şəkilli elektrotexniki polad

D) dəmir-nikel ərintisi

4.5. Poladın tərkibində silisiumun miqdarı normadan çox

olduqda onun hansı xüsusiyyəti dəyişir?

A) maqnit nüfuzluluğu artır

B) sahə gərginliyi artır

C) histerezis itkiləri artır

Ç) mexaniki xüsusiyyəti kifayət qədər yaxşı olur

D) kövrəkliyi azalır

4.6. Elektrotexniki poladın markalanmasında birinci rəqəm

nəyi göstərir?

A) silisiumun miqdarını

B) maqnit nüfuzluluğunu

C) sahə gərginliyini

Ç) histerezis itkisini

D) kövrəkliyi

4.7. Elektrotexniki poladın markalanmasında ikinci rəqəm

nəyi göstərir?

A) maqnit nüfuzluluğunu

B) sahə gərginliyini

C) elektrik və maqnit xüsusiyyətini

Ç) silisiumun miqdarını

D) histerezis itgisini

40

4.8. Ferromaqnitlərin maqnitlənməsi zamanı maqnitostrik-

siya hadisəsi nədir?

A) maqnit nüfuzluluğunun artması

B) sahə gərginliyinin dəyişməsi

C) maqnit enerjisinin dəyişməsini

Ç) ferromaqnit materiallarının xətti ölçülərinin dəyişməsi

D) elektrik xüsusiyyətinin dəyişməsi

4.9. Histerezis itkisi hansı ifadə ilə təyin olunur?

A) VBfE maks 22

B) VBf nmaks

C) )( ВТГ РРР

Ç) М0

D) 0

4.10. Alsifer poladı hansı xüsusiyyəti ilə fərqlənir?

A) yüksək bərkliyi

B) böyük kövrəkliyi

C) aşağı xüsusi müqaviməti

Ç) yüksək maqnit nüfuzluluğu

D) aşağı maqnit xüsusiyyəti

4.11. Transformator, polad vərəqəsinin izolyasiyasının

elektrik möhkəmliyi nə qədər olmalıdır?

A) 500V

B) 150V

C) 15V

Ç) 220V

D) 400V

4.12. Transformatorun maqnit nüvəsinin müqaviməti nə

qədər olmalıdır?

A) 0,5MOm

B) 0,0170m

mmOm 2

C) 50Om

41

Ç) 0,025m

mmOm 2

D) 150Om

4.13. Transformatorun poladının uzun müddətli qızma tem-

peraturu nə qədər olmalıdır?

A) 900C

B) 400C

C) 450C

Ç) 1050C

D) 600C

4.14. Hava aralığındakı maqnit enerjisi hansı ifadə ilə tə-

yin olunur?

A) VBfE m 22

B) H0

C) )( ВТГ РPP

Ç) 2

ee HB

D) 22 BmEf

4.15. Sabit maqnitlərdə maqnitin köhnəlməsi hansı proses-

lə əlaqədardır?

A) maqnit selinin azalması

B) vibrasiya

C) zərbə

Ç) temperaturun kəskin dəyişməsi

D) bərk maqnitdə struktur dəyişikliyi

4.16. Sabit maqnitin hazırlanması üçün ən sadə və əlve-

rişli material hansıdır?

A) tökmə bərk maqnit ərintiləri

B) aşqarlanmış və bərkidilmiş maqnit

C) bərk maqnit ərintiləri

Ç) metal keramik materiallar

D) metal plastik materiallar

42

4.17. Metal keramik və metal plastik maqnitlər hazırlanma-

sında ilkin xammal kimi hansı material istifadə olunur?

A) maqnit tozu

B) kobalt

C) silisium

Ç) titan

D) volfram

4.18. Nikel-sink ferritinin maqnit nüfuzluluğu əmsalı nə qə-

dərdir?

A) 100-200

B) 800-3000

C) 80-300

Ç) 500-700

D) 400-650

4.19. İnformasiyaların maqnit daşıyıcıları üçün hansı ma-

terialdan istifadə olunur?

A) bərk maqnit poladı

B) oksid maqnitləri

C) metal keramik maqnitlər

Ç) metal plastik maqnitlər

D) tökmə bərk maqnit ərintiləri

43

Fəsil 5

KONSERVASİYAEDİCİ VƏ KONSTRUKTİV

MATERİALLAR

Bu fəsilin tərkibinə konservasiyaedici və mühafizə mate-

rialları, metalların korroziyası və antikorroziya materialları, in-

qibitorlar və onların avadanlıqların korroziyadan mühafizəsin-

də tətbiqi, metalların təsnifatı və konstruktiv materiallar haq-

qında məlumatların öyrənilməsi daxildir. Burada metalların

korroziyadan mühafizə üsullarının mənimsənilməsinə ən çox

diqqət yetirilmişdir.

Bu fəsildə baxılan məsələlər fənnə aid olan əsas dərs və-

saitinin beşinci və altıncı fəsillərində və habelə bu dərs vəsaiti-

nə əlavə olunan ədəbiyyatların müvafiq bölmələrində də verilir

[23, 24, 25].

5.1. Korroziyadan təmizlənən metal borunun (texniki qur-

ğunun) üzərinə hansı materialdan örtük çəkilir?

A) emal

B) bitum lakı

C) yapışqan lakı

Ç) yağlı lak

D) termoreaktiv lak

5.2. Texniki qurğu konservasiya üçün bitum lakında nə qə-

dər saxlanılır?

A 1-2 saniyə

B) 10 saniyə

C) 3-4 saniyə

Ç) 2-8 saniyə

D) 15 saniyə

5.3. Materialların korroziyadan qorunması üçün ən mütə-

rəqqi və qənaətli üsul hansıdır?

A) emaldan istifadə etmək

B) lakdan istifadə etmək

44

C) inqibitorlardan istifadə etmək

Ç) örtük lakından istifadə etmək

D) yapışqan lakından istifadə etmək

5.4. Metal konstruksiyaların korroziyadan mühafizəsində

hər kvadrat metrə neçə qram uçucu inqibitor sərf olunur?

A) 1-2

B) 3-7

C) 5-20

Ç) 4-15

D) 5-16

5.5. İnşaat qurğuları və maşınların atmosfer korroziyasın-

dan qorunması üçün hansı örtüklərdən istifadə olunur?

A) lak-boya

B) inqibitor

C) emal

Ç) epoksid

D) plastik

5.6. Metal səthinin termiki üsulla təmizlənməsinin ən səmə-

rəli üsulu hansıdır?

A) qaz qaynağı alovundan istifadə etmək

B) ГAO-55 tipli qaz alovu lampasından istifadə etmək

C) mexaniki üsuldan istifadə etmək

Ç) yüksək tezlikli induksion qızdırıcıdan istifadə etmək

D) yanacaqdan istifadə etməklə adi qayda ilə yandırmaqla

5.7. Metal səthinin təmizlənməsində tətbiq olunan yüksək

tezlikli qurğunun tezliyi nə qədər olur?

A) 50 Hs

B) 60 Hs

C) 250 Hs

Ç) 1000 Hs

D) 500 Hs

5.8. Yüksək tezlikli induksion üsulla metal səth təmizləndik-

də qızma temperaturu nə qədər olur?

A) 400C

45

B) 1770C

C) 950C

Ç) 1050C

D) 1300C

46

Глава 1

СТРОЕНИЕ ВЕЩЕСТВ И КЛАССИФИКАЦИЯ

ЭЛЕКТРОТЕХНИЧЕСКИХ МАТЕРИАЛОВ

К вопросам, содержащимся в настоящей главе от-

носятся: роль электротехнических материалов в развитии

электротехники и их классификация, структура веществ и

виды связи между частицами. Здесь проверяется исполь-

зование электротехнических материалов и понимание

роли надежной работы электрооборудования в процессе их

эксплуатации.

Значительное внимание уделяется классификации

электротехнических материалов, их структуре и видам свя-

зи между частицами.

Вопросы настоящей главы соответствуют материалу,

изложенному в первой главе учебного пособия, разрабо-

танного кафедрой (автор проф. О.Г.Мамедов) по данной

дисциплине, а так же в соответствующих главах других ли-

тератур [1, 11, 13, 15, 19, 20, 21].

1.1. Каким ученым впервые были использованы элек-

тротехнические материалы для создания источника элек-

трической энергии?

А) Лодыгин А.Н.;

Б)Яблочков П.Н.;

В) Петров В.В.;

Г) Шиллинг П.А.;

Д) Д.Добровольский М.О.

1.2. На сохранение в исправном состоянии в основном

какой конструкционной части электрооборудования нап-

равлены все организационно-технические мероприятия в

процессе эксплуатации?

А) консервирующей;

Б) строительной;

В) электроизоляционной;

Г) полупроводниковой;

47

Д) металлической конструкции.

1.3. От качества каких материалов в основном зави-

сит надежность электрооборудования?

А) электротехнических;

Б) консервационных;

В) защищающих от коррозии;

Г) защищающих от химической среды;

Д) металлических конструкций.

1.4. На сколько групп подразделяются электротехни-

ческие материалы по агрегатному состоянию?

А) 2 ;

Б) 6 ;

В) 5;

Г) 3;

Д) 4

1.5. На сколько групп подразделяются электротехни-

ческие материалы по проводимости?

А) 7 ;

Б) 2 ;

В) 4;

Г) 9;

Д) 3

1.6. Какие из указанных материалов наиболее исполь-

зуются по проводимости?

А) сталь и алюминий;

Б) медь и алюминий;

В) золото и серебро;

Г) бронза и латунь;

Д) цинк и железо

1.7. Какое из этих чисел является удельной проводи-

мостью меди?

А) 58;

Б) 36 ;

В) 62 ;

48

Г) 10;

Д) 17

1.8. На сколько групп подразделяются электротехни-

ческие материалы по назначению?

А) 3;

Б) 7;

В) 2;

Г) 4;

Д) 5

1.9. Согласно зонной теории твердых тел на сколько

зон делится энергетическая диаграмма?

А) 2;

Б) 9;

В) 3;

Г) 5;

Д) 4

1.10. Как называется самый слабый материал по маг-

нитному свойству?

А) ферромагнит;

Б) диамагнит;

В) парамагнит;

Г) магнито-мягкий;

Д) магнито-твердый

1.11. Сколько видов связи имеются между частицами

вещества?

А) 1;

Б) 3 ;

В) 2;

Г) 4;

Д) 7

49

Глава 2

ЭЛЕКТРОИЗОЛЯЦИОННЫЕ МАТЕРИАЛЫ

2.1. Электрофизические процессы, происходящие

в диэлектриках

Настоящая глава содержит вопросы, связанные с элек-

трофизическими процессами, происходящими в диэлек-

триках, а также диэлектрическими, тепловыми, физико-

химическими и механическими характеристиками электро-

изоляционных материалов. Сюда относится и изучение

жидких, газообразных и твердых диэлектриков.

В этой главе особое внимание уделяется изучению

твердых диэлектриков, которые играют основную роль в

повышении надежности работы электрооборудования.

В содержание данной главы также входит изучение та-

ких материалов, как полимеры, пластические массы, кау-

чук, слюда и электрокерамические твердые материалы.

Вопросы настоящей главы соответствуют материалу

изложенному в главе 2 учебного пособия, а также соответ-

ствующих разделах других литератур [2, 4, 6, 7, 9, 12, 14,

18, 22].

2.1. Средой чего являются все диэлектрики в рабочем

режиме?

А) тепловой средой;

Б) электрического поля;

В) влажнoй воздушной средой;

Г) магнитного поля;

Д) электрических зарядов

2.2. Какой ток наблюдается в идеальном электричес-

ком поле?

А) активный ток;

Б) дополнительный ток;

В) полный ток;

Г) ток к.з.;

Д)емкостной ток.

50

2.3. Какой ток наблюдается в реальном электричес-

ком поле?

А) ток холостого хода;

Б) ток короткого замыкания;

В) активный ток;

Г) полный ток;

Д) ток абсорбции

2.4. Каким выражением определяется емкостной ток?

А)UG ;

Б) sv II ;

В) .... сэоэ II ;

Г) CU ;

Д) 22ca II

2.5. Что происходит в результате поляризации ди-

электриков?

А) только положительные частицы смещаются по нап-

равлению поля;

Б) только отрицательные частицы смещаются против

направления поля;

В) положительные частицы смещаются по направле-

нию, а отрицательные против направления поля.;

Г) частицы не смещаются;

Д) частицы смещаются периодически

2.6. Чем характеризуется электронная поляризация?

А) смещаются только электроны;

Б) смещаются электроны и протоны;

В) смещаются только протоны;

Г) не происходит смещение электронов и протонов;

Д) смешение электронов и протонов не зависит от

внешнего поля

2.7. Сколько видов поляризации широко используются?

51

А) 2;

Б) 4;

В) 3;

Г) 1;

Д) 5

2.8. Какой особенностью обладают сегнетоэлектри-

ки?

А) высокой электрической прочностью;

Б) большим значением сопротивления изоляции;

В) низкой диэлектрической потерей;

Г) высокой диэлектрической проницаемостью;

Д) низкой теплопроводностью

2.9. Характер зависимости смешения частиц в сегне-

тоэлектриках от напряженности электрического поля?

А) обратно пропорционально;

Б) прямо пропорционально;

В) не зависит;

Г) нелинейная зависимость;

Д) переменный

2.10. Как зависит ионная поляризация от температу-

ры?

А) усиливается с повышением температуры;

Б) обратно пропорционально;

В) нелинейная зависимость;

Г) не зависит;

Д) резко переменный

2.2.Диэлектрические характеристики

электроизоляционных

материалов

2.11. На сколько групп подразделяются характерис-

тики диэлектриков?

А) 2;

Б) 9;

52

В) 4;

Г) 3;

Д) 5

2.12. На сколько групп подразделяются диэлектричес-

кие характеристики электроизоляционных материалов?

А) 4;

Б) 2;

В) 7;

Г) 5;

Д) 3

2.13. Каким методом определяется удельное сопро-

тивление изоляции диэлектриков?

А) мостом постоянного тока;

Б) методом 3-х электродов;

В) мостом переменного тока;

Г) при помощи тестера;

Д) мегомметром

2.14. Какое из этих обозначений является единицей из-

мерения удельного объемного сопротивления?

А) Ом ;

Б) М Ом ;

В) КОм ;

Г) Ом см ;

Д) м

ммOм 2

2.15.Каким выражением проверяется допустимое зна-

чение сопротивления изоляции электроустановок?

А)vI

U;

Б) sI

U;

53

В) H

n

P

U

01,01000 ;

Г) S

;

Д) 21

21

RR

RR

2.16. Каким выражением определяется электрическая

прочность плоских электродов?

А)h

Uпр;

Б) h

U пр ;

В)

d

Dnd

Uпр

2;

Г) hPA ;

Д) RI

2.17. Какое из этих обозначений является единицей

измерения электрической прочности?

А) м

kV;

Б) МОм;

В) кV ;

Г) Oм

1;

Д) Ом

2.18. Каким прибором можно измерить электричес-

кую прочность изоляционных материалов?

А) мегомметром;

Б) вольтметром ;

В) аппаратом АИИ- 70;

54

Г) мостом постоянного тока;

Д) ваттметром

2.19. Каким выражением определяется диэлектричес-

кие потери в изоляционных материалах?

А)c

a

I

I;

Б) tgIc ;

В) R

U 2

;

Г) tgCU 2;

Д) IU

2.20. Каким выражением определяется диэлектричес-

кая проницаемость?

А) CU ;

Б) o

x

Q

Q;

В) o

x

C

C;

Г) o ;

Д) j

2.21. Каким выражением определяется диэлектричес-

кая проницаемость конденсатора с плоскими пластинка-

ми?

А) o

x

C

C ;

Б) o

x

Q

Q;

В) o ;

55

Г) S

hC

o

x

;

Д) 3

4

R

RCo

2.22. Каким устройством определяется относитель-

ная диэлектрическая проницаемость?

А) АИИ-70;

Б) Р333 ;

В) МД – 16;

Г) ваттметр;

Д) мегомметр

2.3.Тепловые характеристики

электроизоляционных материалов

2.23. Согласно новым стандартам межгосударствен-

ного Совета на сколько классов подразделяются все изол-

яционные материалы по нагревостойкости?

А) 2;

Б) 9;

В) 4

Г) 3 ;

Д) 5

2.24. Каким устройством проверяется теплостой-

кость диэлектриков?

А) калориметром;

Б) термометром;

В) термостатом;

Г) термокамерой;

Д) аппаратом Мартенса

2.25. Какое положение указателя температуры по

термометру принимают за теплостойкость по аппара-

ту Мартенса?

56

А) когда указатель опускается по шкале на 12 мм;

Б) когда указатель опускается по шкале на 10 мм;

В) когда указатель опускается по шкале на 7 мм;

Г) когда указатель опускается по шкале на 6 мм;

Д) когда указатель опускается по шкале на 2 мм

2.26. Какой формулой выражается закон Аррениуса?

А) tgcu 2 ;

Б) tgI c ;

В)S

hC

o

x

;

Г) hPA ;

Д) T

BA

2.27. Согласно правиле Монтзингера во сколько раз

уменьшается срок службы изоляции при повышении ее

температуры на 10°С?

А) 3;

Б) 2;

В) 5;

Г) 4;

Д) 7

2.28. Какое из этих обозначений является единицей из-

мерения удельной теплопроводности диэлектриков?

А)м

kV;

Б) МОм;

В) Ом.м ;

Г) kм

tk

;

Д) q

kOHмq

57

2.29. Каким способом определяется температура раз-

мягчения материала?

А) трех электродов;

Б) «Кольцо и шар»;

В) термометром;

Г) аппаратом Мартенса;

Д) вискозиметром

2.30. Чему равняется температура вспышки транс-

форматорного масла?

А) 135°С;

Б) 40°С;

В) -45°С ;

Г) 95°С ;

Д) 20°С

2.4.Физико-химические и механические

характеристики электроизоляционных материалов

2.31. Каким выражением определяется кислотность

жидких диэлектриков?

А) %100m

m ;

Б) 1001

G

GG;

В)

1

Г) G

TV ;

Д) oS

P

2.32. Какое из этих обозначений является единицей

кислотности жидких диэлектриков?

58

А) q

KOHmq ;

Б) Ст;

В) пуаз ;

Г) в

ж

t

t ;

Д) °Э

2.33. Каким выражением определяется динамическая

вязкость жидких диэлектриков?

А)d

;

Б) Vr

f

6 ;

В) в

ж

t

t;

Г) G

TV ;

Д) o

c

S

P

2.34. Как называется прибор, измеряющий вязкость

жидких диэлектриков?

А) термостат;

Б) калориметр;

В) Аппарт Мартенса;

Г) вискозиметр;

Д) гигрометр

2.35. Чему равняется величина вязкости в °Э транс-

форматорного масла при нормальной температуре?

А) 1,6 – 1,8°Э;

Б) 4 – 5°Э;

В) 7 – 8°Э;

Г) 15 – 17°Э ;

59

Д) 0,5 – 0,6°Э

2.36. Каким выражением определяется удельная удар-

ная вязкость?

А) 2)(

5,1

bh

LP ;

Б) o

c

S

P ;

В) o

y

S

P;

Г)

;

Д) F

hHG )(

2.37. Каким выражением определяется кинематичес-

кая вязкость жидких диэлектриков?

А) %1001

;

Б) G

TV ;

В) a

;

Г) r

f

6;

Д) m

m 100

2.38. Какое из этих обозначений является единицей

измерения динамической вязкости?

А) Пуаз;

Б) °Э;

В) См ;

Г) г/м3 ;

60

Д) 2cм

kг

2.39. Каким выражением определяется предел

прочности при статическом изгибе?

А) So

Pd ;

Б) 2)(

5,1

bh

LP ;

В) o

c

S

P;

Г) Vr

f

6;

Д) F

hHG )(

2.5. Жидкие и газообразные диэлектрики

2.40. На сколько групп подразделяются жидкие ди-

электрики по химическому

составу?

А) 2;

Б) 9;

В) 3;

Г) 4;

Д) 7

2.41. На сколько групп подразделяются жидкие ди-

электрики по назначению?

А) 9;

Б) 4;

В) 3;

Г) 2;

Д) 5

61

2.42. На сколько групп подразделяются жидкие ди-

электрики по степени горючести?

А) 4;

Б) 7;

В) 2;

Г) 3;

Д) 7

2.43. На сколько групп подразделяются жидкие ди-

электрики по значению верхней предельной температу-

ры?

А) 7 ;

Б) 3 ;

В) 4 ;

Г) 2;

Д) 9

2.44. На сколько групп подразделяются растительные

масла по степени высыхания?

А) 9;

Б) 7 ;

В) 3;

Г) 4;

Д) 2

2.45. Какие масла относятся к высыхающим?

А) кабельное и конденсаторное;

Б) трансформаторное и кабельное;

В) конденсаторное и льняное;

Г) льняное и тунговое;

Д) льняное и конденсаторное

2.46. Какое масло относится к невысыхающим?

А) льняное;

Б) тунговое;

В) касторовое;

Г) кабельное;

Д) конденсаторное

62

2.47. В чем заключается основное назначение транс-

форматорного масла в силовых трансформаторах?

А) только для усиления изоляции;

Б) улучшения охлаждения и изоляции;

В) только для охлаждения;

Г) уменьшение диэлектрических потерь;

Д) улучшение теплопроводности

2.48. Какое из этих чисел является величиной темпе-

ратуры застывания трансформаторного масла?

А) - 50°С;

Б) - 55°С;

В) - 70°С;

Г) - 45°С ;

Д) - 20°С

2.49. Каким устройством обеспечивается непрерыв-

ная очистка трансформаторного масла?

A) расширителем;

Б) термосифонным фильтром;

В) маслоуказателем;

Г) устройством термосигнализации;

Д) газовым реле.

2.50. Какое из этих синтетических масел может за-

менить трансформаторное масло?

А) совол;

Б) кремнийорганический ;

В) фторорганический ;

Г) совтол;

Д) нитробензол

2.51. Из скольких характерных зон состоит вольтам-

перная характеристика газообразных диэлектриков?

А) 1;

Б) 3;

В) 2;

Г) 4;

63

Д) 7

2.52. Какое из этих выражений является формулой

Пашена?

А) h

U;

Б) o

x

C

C;

В) tgcU 2 ;

Г) hPA ;

Д) T

BA

2.53. Какое из этих элементов является искусствен-

ным газообразным диэлектриком?

А) азот;

Б) кислород;

В) элегаз;

Г) гелий;

Д) аргон

2.6.Твердеющие диэлектрики

2.54. Какое из этих материалов является электроизол-

яционной смолой, применяемой при пайке медных прово-

дов?

А) битиум;

Б) шеллак;

В) эпоксид;

Г) конифол;

Д) полиефир

2.55. Чем отличается компаунд от лака?

А) отсутствием в составе смолы;

Б) отсутствием в составе пигментов;

В) отсутствием в составе растворителей;

Г) наличием в составе пигментов;

64

Д) наличием в составе растворителей

2.56. В чем заключается назначение пластификатора

в составе лака?

А) составляет основу лака;

Б) ускоряет сушку;

В) увеличивает время сушки ;

Г) усиливает сопротивление изоляции;

Д) для обеспечения пластичности лаковых пленок

2.57. В чем заключается назначение пигмента в сос-

таве электроизоляционных эмалей?

А) повышает электрическую прочность;

Б) составляет основу лака;

В) обеспечивает высокую твердость изоляции;

Г) увеличивает теплопроводность;

Д) ускоряет сушку

2.58. Какие параметры контролируются во время суш-

ки обмоток электрооборудования после их пропитки ла-

ком?

А) время сушки;

Б) температура и сопротивление изоляции;

В) только температура сушки;

Г) только сопротивление изоляции;

Д) режим сушильной установки

2.59 Какое из этих способов является самым эффек-

тивным при пропитке обмотки лаком?

А) использованием вакуума и давления;

Б) использованием только давления;

В) использованием только вакуума;

Г) использованием лака на основе синтетических смол;

Д) использованием лака на основе битумных смол.

2.7. Валокнистые электроизоляционные материалы

слоистые пластики

2.60. На сколько групп подразделяются волокнистые

65

изоляционные материалы по составу?

А) 3;

Б) 7;

В) 4;

Г) 2 ;

Д) 9

2.61. Из какого материала изготавливаются электро-

технические бумаги и картоны?

А) из обычного дерева;

Б) из хлопка;

В) из льна;

Г) сульфатной целлюлозы;

Д) из шелка

2.62. Где применяются кабельные бумаги?

А) для изоляции низковольтных кабелей и проводов;

Б) в телефонных кабелях;

В) в обмотках электрических машин;

Г) в высоковольтных кабелях;

Д) в обмотках трансформаторов

2.63. Чем отличается картон от бумаги?

А) высокой электрической прочностью;

Б) высокими диэлектрическими потерями;

В) большей тольшиной;

Г) высокой диэлектрической проницаемостью;

Д) большим удельным сопротивлением

2.64. Основное отличие изоляционных лакотканей от

обычных тканей?

А) тольшиной;

Б) высокой механической и электрической проч-

ностью;

В) низкими диэлектрическими потерями;

Г) высокой диэлектрической проницаемостью;

Д) высоким удельным сопротивлением

2.65. Из какого материала изготавливается слоистый

66

пластик типа гетинакс?

А) битумного лака и тканей;

Б) из эпоксидной смолы и бумаги;

В) из глифталового лака и бумаги;

Г) из бакелитового лака и бумаги;

Д) из эпоксидной смолы и стеклолакоткани

2.8. Полимеры, пластические массы и каучук

2.66. На сколько классов подразделяются высокомо-

лекулярные материалы?

А) 5;

Б) 2 ;

В) 7 ;

Г) 4 ;

Д) 9

2.67. В каком состоянии находится материал в конеч-

ной стадии полимеризации?

А) в газообразным;

Б) в жидком;

В) в густой;

Г) в твердом

Д) в парообразном

2.68. Какое состояние приобретают термопластич-

ные материалы при нагреве в конечной стадии?

А) твердое;

Б) мягкое;

В) жидкое;

Г) парообразное;

Д) газообразное

2.69. Какое состояние приобретают термореактив-

ные материалы при нагреве в конечной стадии?

А) плавленное;

Б) твердое с потерей способности плавления;

67

В) газообразное;

Г) парообразное;

Д) жидкое

2.70.В настоящее время сколько процентов полимер-

ных материалов, потребляемых мировой электрической

промышленностью, приходится на долю термопластичес-

ких материалов?

А)25;

Б)50;

В)75;

Г)100;

Д)15

2.71. Какой материал добавляется в состав пласти-

ческих масс для увеличения их пластичности и уменьшения

хрупкости?

А) смола;

Б) бензол;

В) спирт;

Г) толуол;

Д) пластификатор

2.72.Поливинилхлоридные термопластичные полимеры

применяются при изготовлении в основном каких электро-

технических изделий?

А)обмоточных проводов;

Б)проводов и кабелей;

В)осветительных арматур;

Г)магнитных материалов;

Д)конструктивных элементов.

2.73.Сколько градусов составляет рабочая темпера-

тура поливинилхлоридного полимера?

А) 75…80°С;

Б) 120-130°С;

В) 55 - 60°С;

Г) 150 - 160°С;

68

Д) 200 - 210°С

2.74.В аграрном производстве при изготовлении обмо-

ток каких устройств используются поливинилхлоридные

материалы?

А)асинхронных двигателей сельскохозяйственного

назначения;

Б)силовых трансформаторов;

В)субартезианских электрических двигателей;

Г) трансформаторов напряжения;

Д) электрических аппаратов.

2.75.Обмоточные провода с поливинилхлоридной изол-

яцией в какой среде могут надежно работать?

А)соленной;

Б)кислой;

В)щелочной;

Г)в воде;

Д)под солнцем.

2.76.На сколько групп делятся материалы из каучука

по образованию?

А)3;

Б)7;

В)5;

Г)2;

Д)9

2.77.Сколько градусов составляет температура раз-

мягчения натурального каучука?

А)140°С;

Б)70°С;

В) 50°С;

Г) 90°С;

Д)180°С

2.78.Какое вещество добавляется в состав каучука во

время его вулканизации?

А)пластификатор;

69

Б)сера;

В)целлюлоза;

Г)спирт;

Д)карбон

2.79. Сколько процентов составляет сера в составе

каучука, называемого мягкой резиной ?

А) 35 %;

Б) 20 %;

В) 3 %;

Г) 10 %;

Д) 25 %

2.80.Какое количество серы находится в составе

каучука, называемого твердой резиной (эбонит)?

А)5%;

Б)50%;

В)15%;

Г)25%;

Д) 35%.

2.9.Электрокерамика и слюда

2.81.Из скольких этапов состоит технология произ-

водства электрокерамических материалов?

А) 2;

Б) 3;

В) 5;

Г)7;

Д)9.

2.82.Сколько градусов составляет температура от-

жига при изготовлении керамических изделий?

А)710ºС;

Б) 1400ºС;

В) 1700ºС;

Г) 2000ºС;

70

Д) 560ºС.

2.83.Величина электрической прочности электрофар-

фора?

А) 25 – 30 мм

kV;

Б) 15 – 20 мм

kV;

В) 10 -15 мм

kV;

Г) 30 – 35 мм

kV;

Д) 40 – 50 мм

kV.

2.84.В основном по какой особенности отличается

конденсаторная керамика от изоляторной?

А) большой величиной удельного сопротивления;

Б) высоким значением электрической прочности;

В) очень высоким значением диэлектрической прони-

цаемости;

Г)малым значением диэлектрических потерь;

Д)малым значением рабочей температуры.

2.85.Чему равняется диэлектрическая проницаемость

конденсаторной керамики?

А) 6 – 8;

Б) 10 – 12;

В) 500 – 600;

Г) 14 – 250;

Д) 2 – 4

2.86.Какой особенностью обладает сегнето-керамика

в отличии от других диэлектриков при высокой темпера-

туре?

71

А) высоким значением электрической прочности;

Б) высоким значением удельного объемного сопротив-

ления;

В) высоким значением диэлектрической проницаемос-

ти;

Г) низким значением диэлектрических потерь;

Д) высоким значением температуры плавления.

2.87.При производстве какого устройства использует-

ся сегнетокерамика, имеющая высокую диэлектрическую

проницаемость?

А) высоковольтных изоляторов;

Б) низкочастотных изоляторов;

В) термостойких изоляторов;

Г) изоляторной керамики;

Д) конденсаторов высокой емкости.

2.88.Сколько видов слюды применяются в электро-

изоляционной технике?

А)4;

Б)7;

В)2;

Г) 9;

Д)3

2.89. До какой температуры сохраняет свои характе-

ристики мусковит?

А) 500°С;

Б) 100°С;

В) 150°С;

Г) 200°С;

Д) 25°С

2.90. До какой температуры сохраняет свои характе-

ристики флогопит?

А) 200°С;

Б) 250°С;

В) 300°С;

72

Г) 900°С;

Д) 350°С.

2.91. Чему равна температура плавления материалов

из слюды?

А) 500-600°С;

Б) 800-900°С;

В) 400-500°С;

Г) 1200-1300°С;

Д) 650-700°С;

73

Глава 3

ЭЛЕКТРОПРОВОДНИКОВЫЕ И

ПОЛУПРОВОДНИКОВЫЕ

МАТЕРИАЛЫ

В состав третьей глава входят сведения о классифи-

кации, широко применяемых в электротехнике, проводни-

ковых материалов, их основных свойствах, материалах вы-

сокой и сверхвысокой проводимости и проводниковых из-

делиях. В эту главу также входят проводниковые материа-

лы высокого сопротивления, их классификация и вопросы

применения в электротехнике. Здесь нашли свое отраже-

ние и сведения о материалах, используемых при примене-

нии проводниковых материалов: припой и флюсы, клейи,

материалы из электротехнического угля и электроплиты.

Кроме этого в этой главе предусмотрено изучение по-

лупроводниковых материалов, широко применяемых в ря-

де областей электротехники и информационной техноло-

гии.

Вопросы настоящей главы соответствуют материалу,

изложенному в главе 3 учебного пособия, подготовленно-

го кафедрой, а также в соответствующих разделах других

литератур [1, 3, 5, 16, 17].

3.1.Каким выражением определяется удельное сопро-

тивление проводников?

А) l

SvR ;

Б)

В) l

SR ;

Г)

;

Д)

3.2.Что показывает часть скачка на графике зависи-

74

мости удельного сопротивления меди от температуры?

А)длительную рабочую температуру;

Б)температуру плавления;

В)резкое снижение температуры окружающей среды;

Г)короткое замыкание в цепи;

Д)увеличение удельного сопротивления провода.

3.3. Какое из указанных выражений является зависи-

мостью удельного сопротивления проводника от темпе-

ратуры?

А) l

SR ;

Б)

1;

В) l

qR ;

Г) 121 1 TT ;

Д) dt

d

1

3.4.Каким выражением определяется термо э.д.с. в

термопарах?

А) Б) piz EiiR ;

В)

Г) 21 TTC ;

Д)

3.5.Какое из указанных чисел является удельным соп-

ротивлением меди?

А) 0,028;

Б) 0,059;

В) 0,0170;

75

Г) 0,016;

Д) 0,073

3.6. В составе какого из указанных марок меди име-

ются наименьшие примеси?

А)М1;

Б)МО;

В)ММ;

Г)МТ;

Д)АВОО

3.7.Который из этих материалов является сплавом

меди и цинка?

А)бронза;

Б)алдрей;

В)латун;

Г)кадмиевый латун;

Д) фарфоровый латун.

3.8.Который из указанных чисел является удельным

сопротивлением алюминия?

А)0,073;

Б)0,059;

В)0,028;

Г)0,017;

Д)0,016.

3.9. При какой температуре ртуть обладает сверх-

проводимостью?

А) 12 К;

Б) 9,4 К;

В) 4,5 К;

Г) 4,2 К;

Д) 7,2 К

3.10. Какой ученый впервые наблюдал сверхпроводи-

мость металлов?

А) Петров В.В.;

Б) Лодыгин А.Н.;

76

В) Яблочков П.Н.;

Г) Шиллинг П.А.;

Д) К. Оннес

3.11.Который из указанных обмоточных проводов

имеет двухслойную шелковую изоляцию?

А)ПБО;

Б)ПБД;

В)ПШД;

Г)ПКД;

Д)ПЛД

3.12. Какой из указанных марок обмоточных проводов

является двухслойной стеклянной изоляцией?

А) ПБО;

Б) ПСД;

В) ПШД;

Г) ПКД;

Д) ПЛД

3.13.Который из этих проводов применяется в элек-

тродвигателях субартезианских скважин?

А)ПЭВ-1;

Б)ПЭЛР-2;

В)ПЭВТЛ-2;

Г)ПЭВВП;

Д)ПЭМ-2

3.14.Который из этих проводниковых материалов наи-

более используется в составе материала высокого сопро-

тивления манганина?

А)алюминий;

Б)серебро;

В)медь;

Г) цинк;

Д)ртуть.

3.15.Чему равняется рабочая температура сплава

константана?

77

А)120ºС;

Б) 500ºС;

В) 200ºС;

Г) 220ºС;

Д)310ºС.

3.16.Чему равняется рабочая температура мангани-

на?

А) 55ºС;

Б) 95ºС;

В) 135ºС;

Г) 200ºС;

Д) 100ºС.

3.17.Чему равняется удельное сопротивление мангани-

на?

А)0,22 Мк Ом.м;

Б)0,12 Мк Ом.м;

В) 0,48 Мк Ом.м;

Г) 0,30 Мк Ом.м;

Д) 0,35 Мк Ом.м.

3.18.Чему равняется температура сплава нихрома?

А) 450ºС;

Б) 1000ºС;

В) 375ºС;

Г) 750ºС;

Д) 610ºС.

3.19.Чему равняется температура плавления мягкого

припоя?

А) 175ºС;

Б) 150ºС;

В) 400ºС;

Г) 210ºС;

Д) 285ºС.

3.20. Сколько градусов составляет температура

плавления твердого припоя?

78

А) 500°С;

Б) 225°С;

В) 300°С;

Г) 430°С;

Д) 470°С.

3.21.Который из этих марок является мягким припо-

ем?

А)ПМЦ-36;

Б)ПОС-90;

В)ПМЦ-54;

Г)СРМ-970;

Д)СРМ-500.

3.22.Который из указанных значений является удель-

ным сопротивлением полупроводника?

А) 1018…10

20 Ом.см;

Б) 10-6…9

20 Ом.см;

В) 1018…10

20 Ом.см;

Г) 10-2…

1010

Ом.см;

Д) 10-3…

107 Ом.см;

3.23.Как изменяется удельное сопротивление полупро-

водника в большом интервале температур?

А)увеличивается;

Б)не изменяется;

В)уменьшается;

Г)приближается к нулю;

Д)приближается к бесконечности.

3.24.В результате воздействия каких параметров в

полупроводниках возникает гальванометрический эф-

фект?

А)механических воздействий;

Б)влажности и температуры окружающей среды;

В)солнечных лучей;

Г)электрических и магнитных полей;

Д)сильных ветров.

79

3.25.Какой способ используется для определения типа

электрической проводимости полупроводника?

А)нагревается оба конца;

Б)воздействием электрического поля;

В)воздействием магнитного поля;

Г)деформируется один конец;

Д)нагревается один из концов.

3.26. Как изменяется сопротивление полупроводнико-

вого терморезистора в зависимости от температуры?

А) резко уменьшается;

Б) незначителью увеличивается;

В) не изменяется;

Г) изменяется прямолинейно;

Д) изменяется нелинейно.

3.27.Каким выражением определяется температур-

ный коэффициент (ТКС)полупроводника?

А)

Б)

В)

;

Г)

;

Д)

.

3.28.Из какого полупроводника изготовляется позис-

тор?

А)германия;

Б)керамики;

В)селена;

Г)сульфид кадмия;

Д)сульфид- вистита.

3.29.Каким выражением определяется тензочувстви-

тельность полупроводника?

80

А)

Б)

;

B)

;

Г)

;

Д) 12 T-T

3.30.Чему равняется световой ток (мкА) полупровод-

никового фоторезистора типа ФСК-1А?

А)2000;

Б)1000;

В)3000;

Г)600;

Д)1500.

3.31.Чему равняется предел номинального сопротивле-

ния полупроводникового позистора типа СТБ-1?

А)40-400 кОм;

Б)1000 кОм;

В)1020-1000 кОм;

Г)50-200 кОм;

Д)500-1000 кОм.

81

Глава 4

МАГНИТНЫЕ МАТЕРИАЛЫ

В эту главу входит изучение классификации магнит-

ных материалов, их самых важных характеристик, магнит-

ных свойств материалов, процесса магнитострикции и по-

тери гистерезиса. Здесь особое внимание обращено на ос-

новные свойства мягких и твердых магнитных материа-

лов и на вопросы применения их в электротехнике.

В этой главе также приведены сведения по металлоке-

рамическим, металлопластическим и твердым магнитным

материалам как магнитных носителей информации.

Вопросы настоящей главы соответствуют материалу,

изложенному в главе 4 учебного пособия подготовленного

кафедрой, а также в соответствующих разделах других ли-

тератур [2, 10, 15, 17, 21].

4.1.Который из этих выражений является темпера-

турным коэффициентом относительной магнитной про-

ницаемости?

А)

Б)

В)

;

Г)

;

Д) .

4.2.На сколько видов делятся твердые магнитные ма-

териалы по составу и способу получения?

А)4;

Б) 7;

В) 5;

Г)3;

Д) 2.

4.3. Какая в основном действенная мера принимается

82

для уменьшения потерь от вихревых токов в магнитомяг-

ких материалах?

А)уменшают толшину листов;

Б)увеличивают толшину листов;

В)изолируют отдельные листы;

Г)увеличивают количество кремния в составе стали;

Д)уменьшают количества кремня в стали.

4.4. Какой материал наиболее широко применяется в

качестве магнитомягких материалов?

А)диамагниты;

Б)парамагниты;

В)особо чистое железо;

Г)листовая электротехническая сталь;

Д) железа с никелем сплав.

4.5. Какое свойство стали улучшается при превыше-

нии в его составе нормы кремния?

А)увеличивается магнитная проницаемость;

Б)повышается напряженность поля;

В)увеличиваются потери гистерезиса;

Г)улучшаются механические свойства;

Д)уменьшается хрупкость.

4.6. Что означает первая цифра в маркировке элек-

тротехнической стали?

А)количество кремния;

Б)магнитную проницаемость;

В)напряженность поля;

Г)потери на гистерезис;

Д)хрупкость.

4.7. Что означает вторая цифра в маркировке элек-

тротехнической стали?

А)магнитную проницаемость;

Б)напряженность поля;

В)электрическое и магнитное свойства;

Г)количество кремния;

83

Д)потери на гистерезис.

4.8. Что такое явление магнитострикции при намаг-

ничивании ферромагнитов?

А)увеличение магнитной проницаемости;

Б)изменение напряженности поля;

В)изменение магнитной энергии;

Г)изменения линейных размеров ферромагнитных

материалов;

Д)изменение электрического свойства.

4.9. Каким выражением определяется потери гисте-

резиса?

А) VBfE maks 22;

Б) VBf maksn ;

В) )( Bтr PРР ;

Г) Íî ;

Д) о

4.10. Какой особенностью отличается альсферная

сталь?

А)высокой твердостью и большой хрупкостью;

Б)высоким удельным сопротивлением;

В)низким удельным сопротивлением;

Г)высокой магнитной проницаемостью;

Д)низким магнитным свойством.

4.11. Чему равна электрическая прочность изоляции

листов стали трансформатора?

А)500 В;

Б)150 В;

В)15 В;

Г) 220 В;

Д)400В.

4.12. Чему равняется величина сопротивления магни-

топровода трансформатора?

84

А) 0,5 МОм;

Б) 0,0170м

ммOм 2;

В) 50 Ом;

Г) 0,025м

ммOм 2

Д) 150 Ом.

4.13. Чему равна длительная температура нагрева

стали трансформатора?

А)90ºС;

Б) 40ºС;

В) 45ºС;

Г) 105ºС;

Д) 60ºС.

4.14. Каким выражением определяется магнитная

энергия воздушного зазора?

А) 22fE mB ;

Б) H 0 ;

В) ВТP ГPP ;

Г) 2

B ee H;

Д) 22fE Bm .

4.15. Каким процессом связано старение постоянных

магнитов?

А) уменьшением магнитного потока;

Б) вибрацией;

В)деформацией;

Г) резким изменением температуры;

Д) структурным изменением твердых магнитов.

4.16. Который из этих материалов самый простой и

удобный для изготовления постоянного магнита?

85

А)литой твердый магнитный сплав;

Б) легированный магнит;

В)магнитотвердые материалы;

Г)металлокерамические материалы;

Д)металлопластические материалы.

4.17. Какой материал используется в качестве сырья

для изготовления металлокерамических и металлопласти-

ческих магнитов?

А)магнитный порошок;

Б)кобальт;

В)кремний;

Г)титан;

Д)вольфрам.

4.18. Чему равняется коэффициент магнитной прони-

цаемости никельцинкового феррита?

А)100-200;

Б)800-3000;

В)80-300;

Г)500-700;

Д)400-650.

4.19. Который из этих материалов используется для

магнитоносителей информации?

А)твердая магнитная сталь, покрытая железными

оксидами;

Б)оксидные магниты;

В)металлокерамические магниты;

Г)металлопластические магниты;

Д)литые твердые магнитные сплавы.

86

Глава 5

КОНСЕРВИРУЮЩИЕ И КОНСТРУКТИВНЫЕ

МАТЕРИАЛЫ

В состав данной главы входят сведения о консерви-

рующих и защитных материалах, коррозии металлов, инги-

биторах и применения их для защиты оборудования от

коррозии, классификации металлов и конструктивных ма-

териалах. Здесь наибольшее внимание уделено освоению

способов защиты металлов от коррозии.

Вопросы настоящей главы соответствуют материалу,

изложенному в главе 5 и 6 учебного пособия, разработан-

ного кафедрой, а также в соответствующих разделах

других литератур [23, 24, 25].

5.1. Из какого материала наносится покрытие на ме-

таллическую трубу (техническое устройство), очищенное

от коррозии?

А)Эмаль;

Б)битумный лак;

В)клеящий лак;

Г)масляной лак;

Д)термореактивный лак.

5.2. Сколько времени нужно держать в битумном лаке

техническое устройство для консервации?

А)1-2 секунды;

Б)10 секунд;

В)3-4 секунды;

Г) 2-8 секунд;

Д) 15 секунд.

5.3. Какое из указанных способов является самым

прогрессивным и экономичным для защиты металлов от

коррозии?

А) использованием эмалей;

Б) использованием лаков;

В) использованием ингибиторов ;

87

Г) использованием покровных лаков;

Д) использованием клеящих лаков.

5.4. Сколько граммов летучего ингибитора расходует-

ся на каждый квадратный метр при защите от коррозии

металлических конструкций?

А)1-2;

Б)3-7;

В)5-20;

Г)4-15;

Д)5-16.

5.5. Какие покрытия используются для защиты от

атмосферной коррозии строительных устройств и ма-

шин?

А)лакокраска;

Б)ингибитор;

В)эмаль;

Г)эпоксид;

Д)пластиковые.

5.6. Который из этих способов самый эффективный

при термической очистке металлических поверхностей?

А)использование пламени газовой сварки;

Б)использование газопламенной лампы типа ГАО-55;

В)использование механических способов;

Г)использование высокочастотного индукционного

нагревателя;

Д)обжиг с использованием горючего.

5.7. Чему равняется частота высокочастотной уста-

новки, используемой для очищения поверхности металлов?

А) 50 Гц;

Б) 60 Гц;

В) 250 Гц;

Г) 1000 Гц;

Д) 500 Гц.

5.8. Чему равняется температура нагрева при очист-

88

ке металлических поверхностей методом высокочастот-

ного индукционного нагрева?

А)40ºС;

Б) 177ºС;

В) 95ºС;

Г) 105ºС;

Д) 130ºС.

89

ƏDƏBİYYAT

1. Бернштейн Л.М. Изоляция электрических машин об-

щего назначения. М.: Энергоиздат, 1987, 376 с.

2. Богоридицкий Н.П. Электротехнические материалы.

Л.:Электроатомиздат, 1985, 304 с.

3. Бородулин В.Н. и др. Электротехнические и

конструкционные материалы, М.: Издательский центр

«Академия», 2010, 280 с.

4. Джуварлы Ч.М.Электроизоляционные масла.

М.:Гостехиздат, 1983, 92 с.

5. Ерошенко Г.П. и др. Эксплуатация электрооборудо-

вания. М.: Колос. 2005, 344 с.

6. Казарновский Д.М., Тареев Б.М. Испытание электро-

изоляционных материалов и изделий. Л.: Энергия, 1980,

226 с.

7. Казарновский Д.М., Яманов С.А. Радиотехнические

материалы. М. «Высшая школа», 1992, 312 с.

8.Карягин А.Г. Материалы для электромонтажных

работ. М.:Энергоиздат, 1981, 63 с.

9. Корицкий Ю.В. Основы физики диэлектриков,М.:

Энергия, 248 с.

10. Колесов С.Н. Материаловедение и технология

конструктивных материалов. М.: Высшая школа, 2007, 535

с.

11. Колесов С.Н., Колесов И.С. Электротехнические и

конструкционные материалы- Киев. Транспорт – 2003, 384

с.

12. Майофис И.М. Химия диэлектриков. М.: Высшая

школа, 1980, 320 с.

13. Мамедов О.Г. Научные основы повышения

эксплуатационной надежности погружных электродвигате-

лей. (Монография) Баку, Издательство. «Элм». 2011, 184 с.

14. Мамедов О.Г., Нуриев Р.М. Методика ускоренного

90

испытания конструкции изоляции проводов типа ПЭВВП,

применяемых в погружных электродвигателях. Научные

труды АзСХИ. Вопросы электрификации с/х-го производ-

ства в Азерб.ССР, 1982, 17-23 с.

15. Məmmədov O.H. Elektrotexniki materiallar. Dərs

vəsaiti. Gəncə, ADAU-nun nəşriyyatı, 2011, 140 səh.

16. Никулин Н.В. Электроматериаловедение. М.:

Высшая школа, 1989, 192 с.

17. Пястолов А.А. и др. Монтаж, эксплуатация и

ремонт электрооборудования. М. “Колос”. 1981 г, 335 с.

18. Пястолов А.А. и др. Практикум по технологии

монтажа и ремонтa электрооборудования. М.: «Колос»,

1990, 140 с.

19. Райkлин И.В. Научно-технический прогресс и

эффективность новых материалов. «Наука», 1983, 349 с.

20. Səidov R.Ə., Məmmədov O.H., Kərimov İ.C. və b.

Elektrik avadanlığının etibarlılığı və təmiri fənnindən

praktikum. Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 2011, 252 c.

21. Справочник по электротехническим материалам.

Под.ред. Ю.В.Корицкого, В.В.Пасынкова, Б.М.Тареева.

Энергоатомиздат (в 3-х томах), 1988, 716 с.

22. Электрические свойства полимеров. Под.ред.

Б.Н.Сажина. Л.: Химия, 1996, 224 с.

23. Жук Н.П. Курс теории коррозии и защиты метал-

лов. М.: «Металлургия», 1986, 472 с.

24. Qasımzadə N.H. Metallar və konstruksiya materialları

texnologiyası. Bakı, “Maarif”, 1985, 44 c.

25. Голяницкий О.И., Пястолов А.А. Зaщита сельско-

хозяйственной техники от коррозии. Челябинск, Юж.-

Урал. КН.изд-во, 1998, 80 с.

91

Авторы учебного пособия для самостоятельного

изучения дисциплины «Электрические материалы» -

сотрудники Азербайджанского Государственного

Аграрного Университета: профессор кафедры

«Электроинженерия» Мамедов Октай Гусейн оглы,

заведующий кафедрой «Энергетика» Керимов Ильгам

Джамиль оглы, доцент Гусейнов Лятиф Акбер оглы и

ведущий инженер-электрик Мамедов Заур Октай оглы.

92

MÜNDƏRİCAT

Ö N S Ö Z……………………………………………….. 3

Fəsil 1. CİSİMLƏRİN QURULUŞU VƏ

ELEKTROTEXNİKİ MATERİALLARIN

TƏSNİFATI…………………………………….

5

Fəsil 2.

ELEKTRİK İZOLYASİYA

MATERİALLARI……………………………….

8

2.1. Dielektriklərdə baş verən elektrofiziki

proseslər…………………………………………

8

2.2. Elektrik izolyasiya materiallarının dielektrik

xarakteristikaları………………………………..

10

2.3. Elektrik izolyasiya materiallarının istilik

xarakteristikaları………………………………..

14

2.4. Elektrik izolyasiya materiallarının fiziki-kimyəvi

və mexaniki xarakteristikaları………………….

16

2.5 Maye və qaz şəkilli dielektriklər……………….

19

2.6. Bərkiyən dielektriklər………………………….. 22

2.7 Lifli izolyasiya materialları və qatlı plastiklər…. 23

2.8. Polimerlər, plastik kütlələr və kauçuk

materialları……………………………………..

24

2.9. Elektrokeramik və slüda materialları………… 27

Fəsil 3. ELEKTRİK KEÇİRİCİ VƏ

YARIMKEÇİRİCİ MATERİALLAR…………..

31

Fəsil 4. MAQNİT MATERİALLARI………………… 39

Fəsil 5. KONSERVASİYAEDİCİ VƏ KONSTRUKTİV

MATERİALLAR………………………………..

44

Глава 1. СТРОЕНИЕ ВЕЩЕСТВ И

КЛАССИФИКАЦИЯ…………………………..

ЭЛЕКТРОТЕХНИЧЕСКИХ МАТЕРИАЛОВ...

47

Глава 2. ЭЛЕКТРОИЗОЛЯЦИОННЫЕ

МАТЕРИАЛЫ………………………………….

50

2.1. Электрофизические процессы, происходящие

в диэлектриках…………………………………

50

93

2.2. Диэлектрические характеристики

электроизоляционных материалов……………

52

2.3. Тепловые характеристики

электроизоляционных материалов……………

56

2.4. Физико-химические и механические

характеристики электроизоляционных

материалов……………………………………..

58

2.5. Жидкие и газообразные диэлектрики……….. 61

2.6. Твердеющие диэлектрики……………………. 64

2.7. Валокнистые электроизоляционные

материалы, слоистые пластики……………….

65

2.8. Полимеры, пластические массы и каучук…… 67

2.9. Электрокерамика и слюда……………………. 70

Глава 3 ЭЛЕКТРОПРОВОДНИКОВЫЕ И

ПОЛУПРОВОДНИКОВЫЕ

МАТЕРИАЛЫ……………………………..

74

Глава 4. МАГНИТНЫЕ МАТЕРИАЛЫ………………. 82

Глава 5 КОНСЕРВИРУЮЩИЕ И

КОНСТРУКТИВНЫЕМАТЕРИАЛЫ………...

87

ƏDƏBİYYAT………………………………….. 90