(1)

ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง

Factors Related to Treatment Adherence and Complementary Health Behaviors in Older Persons with Hypertension

ดาลมา ส าแดงสาร

Dalima Samdaengsarn

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the

Degree of Master of Nursing Science (Adult Nursing) Prince of Songkla University

2561 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(2)

ชอวทยานพนธ ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบ ผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ชอผเขยน นางสาวดาลมา ส าแดงสาร สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก

คณะกรรมการสอบ

........................................................…….......... ..................….....….……….…......ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) (ผชวยศาสตราจารย ดร.ขนษฐา นาคะ) ...................................…….......………....กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ......................................................................... ...................................…….......………....กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท) (ผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท) ...................................…….......………....กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.หทยรตน แสงจนทร) ...................................…….......………....กรรมการ (ดร.รจนา วรยะสมบต)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) ………………………………………………….……............ (ศาสตราจารย ดร. ด ารงศกด ฟารงสาง) คณบดบณฑตวทยาลย

(3)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว ลงชอ……………………………….…………….... (ผชวยศาสตราจารย ดร.ทพมาส ชณวงศ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ……………………………….…………….... (นางสาวดาลมา ส าแดงสาร) นกศกษา

(4)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน ลงชอ………………………………........ (นางสาวดาลมา ส าแดงสาร) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบ ผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ผเขยน นางสาวดาลมา ส าแดงสาร สาขาวชา พยาบาลศาสตร (การพยาบาลผใหญ) ปการศกษา 2560

บทคดยอ

ความดนโลหตสงเปนปญหาสขภาพทส าคญในผสงอาย การวจยเชงพรรณนานมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง กลมตวอยางเปนผสงอายโรคความดนโลหตสง จ านวน 197 คน ทมารบการรกษาทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช จงหวดนครศรธรรมราช ระหวางเดอนกมภาพนธ ถงเดอนพฤษภาคม 2560 เกบขอมลโดยการสมภาษณ เครองมอทใชรวบรวมขอมลแบงออกเปน 6 สวน ไดแก 1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล 2) แบบบนทกขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ 3) แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม 4) แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง 5) แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง และ 6) แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ค านวณหาคาความเชอมนของเคร องมอส วนท 2-6 โดยใชค าสมประสทธ อลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) เทากบ 0.81, 0.82 0.85, 0.85, และ 0.75 ตามล าดบ วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตไคสแควร (Chi-Square) และคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท .05

ผลการศกษาพบวา 1. ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยรวมอยในระดบสง (M = 1.63, SD = .29) 2. พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยรวมอยในระดบต า (M = .22, SD = .12) 3. อาชพ สถานภาพสมรส และการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผส งอายโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 4.77, p < .05, 2 = 5.34, p < .05 และ r = .27, p < .01 ตามล าดบ) และอาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 8.31, p < .05) ผลการศกษาสามารถน าไปเปนขอมลพนฐานในการสงเสรมใหผสงอายโรคความดนโลหตสงมความรวมมอในการรกษาตอไป

(6)

Thesis Title Factors Related to Treatment Adherence and Complementary Health Behaviors in Older Persons with Hypertension Author Ms. Dalima Samdaengsarn Major Program Nursing Science (Adult Nursing) Academic Year 2017

ABSTRACT Hypertension is a common problem in the elderly. This descriptive research aimed to identify factors related to treatment adherence and complementary health behaviors in older persons with hypertension. The sample were 197 older persons with hypertension who received treatment at the Outpatient Clinic, Maharaj Nakhon Si Thammarat Hospital, from February to May 2017. Data were collected by interview. Research instruments used for data collection were questionnaires consisting of 6 parts: 1) Personal information, 2) Health information and access to health service, 3) Social support, 4) Perceived severity and risk of complication from hypertension, 5) Treatment adherence to hypertension, and 6) Complementary health behaviors. The reliability of instruments part two to six were tested using Cronbach’s alpha coefficient, showed 0.81, 0.82, 0.85, 0.85 and 0.75 respectively. The statistics used for data analysis were frequency, percentage, mean, standard deviation, Chi-Square and Pearson’s product moment correlation coefficient. The test statistics were statistically significant at the .05 level. Results revealed the following: 1. Treatment adherence to hypertension of older persons was at a high level (M = 1.63, SD = .29). 2. Complementary health behaviors of older persons with hypertension was at a low level (M = .22, SD = .12). 3. Occupation, marital status and social support were related to treatment adherence in older persons with hypertension, and significant at .05 and .01, respectively (2 = 4.77, p < .05, 2 = 5.34, p < .05 and r = .27, p < .01) and occupation was related to complementary health behaviors, and significant at .05 (2 = 8.31, p < .05). The results of this study can be used as a basis data for encouraging older persons with hypertension to maintain treatment adherence.

(7)

กตตกรรมประกาศ วทยานพนธฉบบนลลวงไดดวยความกรณาและความชวยเหลอใหค าแนะน าเปนอยางยงจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คอ ผชวยศาสตราจารย ดร. ทพมาส ชณวงศ และผชวยศาสตราจารย ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ทไดใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ ชแนะแนวทาง ตลอดจนแกไขขอบกพรองตาง ๆ ดวยความเอาใจใสและเปนก าลงใจอยางดยงในทกขนตอนของการท าวทยานพนธดวยดเสมอมา ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของอาจารยเปนอยางยง จงใครขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน และขอขอบพระคณคณาจารย คณะพยาบาลทกทานทไดประสทธประสาทวชาความร ประสบการณการเรยนทมคณคายง ผวจยขอขอบพระคณผทรงคณวฒทกทานทไดสละเวลาในการตรวจสอบความตรงของเครองมอในการศกษาวจย คณะกรรมการสอบโครงร างวทยานพนธและคณะกรรมการสอบวทยานพนธทกทานทกรณาเสนอแนวคดทเปนประโยชนทชวยใหงานวจยครงนมความสมบรณมากยงขน ผวจยขอขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช ผบรหารกลมการพยาบาล หวหนาพยาบาลแผนกผปวยนอก ตลอดจนทมสขภาพทกรณาใหความอนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมลและเปนก าลงใจทดเสมอมา สดทายนขอกราบขอบพระคณบดา มารดา พนองและครอบครว ทคอยเปนก าลงใจและสนบสนนการศกษาตลอดมา ตลอดจนขอขอบพระคณพ ๆ นอง ๆ เพอน ๆ และทกทานทมไดกลาวนามไว ณ ทน ทใหความชวยเหลอและเปนก าลงใจโดยตลอด จนกระทงวทยานพนธฉบบนส าเรจดวยด คณประโยชนทเกดขนจากการวจยในครงนขอมอบแดทกทานทไดเอยนามมา ณ ทนและผสงอายโรคความดนโลหตสงทกทาน

ดาลมา ส าแดงสาร

(8)

สารบญ

หนา บทคดยอ ......................................................................................................................................... (5) ABSTRACT ..................................................................................................................................... (6) กตตกรรมประกาศ........................................................................................................................... (7) สารบญ ............................................................................................................................................ (8) รายการตาราง ............................................................................................................................... (10) รายการภาพประกอบ .................................................................................................................... (11) บทท 1 บทน า ................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ..................................................................................... 1

วตถประสงคการวจย .................................................................................................................. 5

ค าถามการวจย ........................................................................................................................... 6

สมมตฐานการวจย ...................................................................................................................... 6

กรอบแนวคด .............................................................................................................................. 6

นยามศพท .................................................................................................................................. 9

ขอบเขตของการวจย................................................................................................................. 10

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ........................................................................................................ 11

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ ............................................................................................................ 12

แนวคดเกยวกบภาวะความดนโลหตสงในผสงอาย .................................................................... 13

อบตการณของโรคความดนโลหตสง................................................................................... 13

ความหมายของโรคความดนโลหตสงในผสงอาย ................................................................ 14

การจ าแนกประเภทของความดนโลหตสง .......................................................................... 14

ผลกระทบจากโรคความดนโลหตสงตอผสงอาย ................................................................. 16

แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอาย ............................................................. 18

แนวคดการใชบรการสขภาพ ..................................................................................................... 23

แนวคดการใชบรการสภาพของแอนเดอรเซน..................................................................... 23

การใชบรการสขภาพในผสงอายโรคความดนโลหตสง ........................................................ 26

ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ...................................................... 27

ความหมายของความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง .......................................... 27

ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ............................................... 28

ปจจยทเกยวของกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ................ 29

แนวทางการประเมนความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ............... 33

พฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ............................. 36

ความหมายของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน .............................................................. 36

ชนดของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ......................................................................... 37

(9)

สารบญ (ตอ)

หนา พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ................................... 42

ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ....................................................... 44

แนวทางการประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ...................................................... 47

สรปการทบทวนวรรณกรรม ..................................................................................................... 50

บทท 3 วธด าเนนการวจย ................................................................................................................ 52

ประชากรและกลมตวอยาง ....................................................................................................... 52

ประชากร ........................................................................................................................... 52

กลมตวอยาง ...................................................................................................................... 52

การก าหนดขนาดกลมตวอยาง .................................................................................................. 52

เครองมอทใชในการวจย ........................................................................................................... 53

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ............................................................................................... 57

การเกบรวบรวมขอมล .............................................................................................................. 58

การพทกษสทธกลมตวอยาง...................................................................................................... 58

การวเคราะหขอมล ................................................................................................................... 59

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล ................................................................................................. 60

ผลการวจย ............................................................................................................................... 60

การอภปรายผล ........................................................................................................................ 74

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ........................................................................................ 83

สรปผลการวจย ......................................................................................................................... 83

ขอจ ากดในการศกษาวจย ......................................................................................................... 84

ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................. 84

เอกสารอางอง ................................................................................................................................. 86

ภาคผนวก........................................................................................................................................ 93

ภาคผนวก ก เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ..................................................................... 94

ภาคผนวก ข ผลการวจย ....................................................................................................... 105

ภาคผนวก ค แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง .................................................................. 108

ภาคผนวก ง เอกสารรบรองการพจารณาจรยธรรมในการวจย .............................................. 109

ภาคผนวก จ รายนามผทรงคณวฒ ........................................................................................ 110

ประวตผเขยน ................................................................................................................................ 111

(10)

รายการตาราง

ตาราง หนา 1 ระดบความดนโลหตสง (มลลเมตรปรอท) จ าแนกตามความรนแรงในผทมอาย 18 ป ขนไป..15 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลทวไป (N = 197) ............................... .61 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลดานสขภาพ (N = 197) ..................... .62 4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของการเขาถงบรการสขภาพของ

ผสงอายโรคความดนโลหตสง (N = 197).................................................................................65 5 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของการสนบสนนทางสงคมในผสงอาย

โรคความดนโลหตสง (N = 197)................................................................................... ...........65 6 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของความรนแรงของการเจบปวย

ของผสงอายโรคความดนโลหตสง (N = 197)........................................................................ . 66 7 ความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสงของผสงอายโรค

ความดนโลหตสง (N = 197) ................................................................................................. 67 8 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานและ

ความพงพอใจของผสงอายโรคความดนโลหตสง (n = 49).......................................................70 9 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของการเขาถงบรการสขภาพแบบผสมผสาน ของผสงอายโรคความดนโลหตสง (n = 49).............................................................................71 10 ความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยความตองการดานสขภาพกบ ความรวมมอในการรกษา........................................................................... ..............................73 11 ความสมพนธระหวางปจจยน า ปจจยความตองการดานสขภาพ กบพฤตกรรมสขภาพ แบบผสมผสาน ........................................................................................................ ..........73 12 ความสมพนธระหวางการสนบสนนทางสงคม การเขาถงบรการสขภาพ กบความรวมมอในการรกษา ...................................................................................................74 13 ความสมพนธระหวางความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษา และพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน......................................................................................74 14 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของการเขาถงบรการสขภาพ และความพงพอใจ

ของสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสงทเลอกใชการดแลสขภาพ แบบผสมผสาน (n = 49)...................................................................................................................106

(11)

รายการภาพประกอบ ภาพ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย ........................................................................................................ 8 2 แบบจ าลองพฤตกรรมการใชบรการสขภาพระยะหลงสดของแอนเดอรเซน ......................... 25

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ประชากรโลกมแนวโนมของสดสวนผสงอายเพมขน โดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนา ประกอบกบอตราการเกดของประเทศตาง ๆ ลดลง ท าใหโครงสรางประชากรเปลยนแปลงไป จากรายงานในป พ.ศ. 2558 จ านวนประชากรโลกทงหมด 7,349 ลานคน เปนประชากรทมอาย 60 ปขนไปประมาณ 901 ลานคน คดเปนสดสวนสงถงรอยละ 12 ส าหรบประเทศไทยในป พ.ศ. 2558 ประชากรสงวยทมอาย 60 ปขนไป มจ านวนมากถง 11 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 16 ของประชากรทงหมด ประเทศไทยไดกลายเปนสงคมสงวยมาตงแตป 2548 และก าลงจะกลายเปนสงคมสงวยอยางสมบรณเมอประชากรอาย 60 ปขนไปมมากถงรอยละ 20 ในป พ.ศ. 2564 (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2559) และเนองจากความกาวหนาทางการแพทยและการสาธารณสข ท าใหรปแบบของการเจบปวยของประชากรเปลยนไป ผสงอายสวนใหญสญเสยการมสขภาพดจากโรคเรอรงและความเสอมของรางกาย จากการส ารวจสขภาพประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ. 2557 (วชย, 2557) พบวาโรคและภาวะทมกพบในผสงอายทเปนปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอด ไดแก ความดนโลหตสง รอยละ 53.2 เบาหวาน รอยละ 18.1 โรคอวน รอยละ 35.4 ภาวะอวนลงพงรอยละ 49.4 และภาวะเมแทบอลกซนโดรม รอยละ 46.8 ผสงอายเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงมากเปนอนดบแรก (วชย, 2557) ซงถอเปนปญหาสาธารณสขทส าคญทวโลก เนองดวยสภาพสงคมปจจบนทมการเปลยนแปลงทงเศรษฐกจและสงคมท าใหวถการด าเนนชวตของประชากรเปลยนแปลงไป สงผลกระทบตอสขภาพโดยท าใหมจ านวนผปวยโรคความดนโลหตสงเพมขนทกป จากขอมลส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขตงแต ป พ.ศ. 2558 พบวามรายงานผปวยโรคความดนโลหตสงทขนทะเบยนเปนผปวยรวม 750,248 ราย อบตการณ 1,146.70 ตอประชากรแสนคน ซงผปวยโรคความดนโลหตสงทงหมดประกอบดวยผปวยโรคความดนโลหตสงอยางเดยว 482,359 ราย รอยละ 64.29 อตราปวย 737.25 ตอประชากรแสนคน ผปวยโรคความดนโลหตสงทมภาวะเบาหวานรวมดวย 267,889 ราย รอยละ 35.71 อตราปวย 409.45 ตอประชากรแสนคน ในจ านวนนเสยชวต 7,729 ราย อตราตาย 11.81 ตอประชากรแสนคน และผปวยอายมากกวา 60 ป มอตราปวยดวยโรคความดนโลหตสงสงสดเทากบ 3,446.83 ตอประชากรแสนคน (ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2558) ซงปญหาโรคความดนโลหตสงทเพมขนมแนวโนมสงผลกระทบระยะยาวตอคณภาพชวตของผสงอายและเศรษฐกจของประเทศ โรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงซงมกไมปรากฏอาการ แตหากไมไดรบการรกษาหรอไดรบการรกษาไมตอเนองกจะไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตและปองกนการเกดภาวะแทรกซอนได จากสถตพบวาผปวยความดนโลหตสงสวนใหญไมสามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมายได เครอขายวจยกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย (2557) รายงาน

2 ขอมลผปวยความดนโลหตสงทมคาความดนโลหตในระดบทควบคมได ซงหมายถงผทมคาความดนโลหตนอยกวา 140/90 มม.ปรอท หรอโรคเบาหวานรวมกบโรคความดนโลหตสงมระดบความดนโลหตนอยกวาหรอเทากบ 130/80 มม.ปรอท ในชวง 12 เดอนทผานมาพบวา กลมผปวยทควบคมความดนโลหตได 1 ครงลาสดรอยละ 65.3 ผปวยทควบคมความดนโลหตได 2 ครงตดตอกนรอยละ 42.7 และผปวยทควบคมความดนโลหตได 3 ครงตดตอกนรอยละ 30.5 หากผปวยไมสามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑอยางตอเนองไดอาจท าใหเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ตามมา และจากผลการศกษาพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงมภาวะแทรกซอนรอยละ 1.69 ซงภาวะแทรกซอนทพบสงสด ไดแก ภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดหวใจ รอยละ 50.95 และภาวะแทรกซอนทางไต รอยละ 40.36 สวนผปวยทมภาวะแทรกซอนหลายอยางรวมกนพบรอยละ 8.69 (ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข , 2558) ผปวยทไมไดรบการรกษาอยางถกตองและตอเนอง จะท าใหเกดภาวะแทรกซอนดงกลาวรนแรงขนและสงผลกระทบตอภาวะจตใจผปวย ครอบครว สงคมและเศรษฐกจของประเทศตามมา แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอายคอ การควบคมความดนโลหตใหต ากวา 150/90 มลลเมตรปรอท ในผทมอายมากกวา 60 ปขนไป เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ไดแก อมพาต โรคหลอดเลอดหวใจ โรคไต เปนตน (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558; Joint National Committee [JCN 8], 2014) โดยการรกษามทงการใชยาและการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต ไดแก การออกก าลงกาย การควบคมอาหาร การจดการกบความเครยด หลกเลยงพฤตกรรมเสยง ไดแก ไมดมแอลกอฮอล งดสบบหร การมาพบแพทยตามนด นอกจากการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตแลว การรบประทานยาตามแผนการรกษาอยางตอเนองและสม าเสมอ ชวยปองกนและชะลอการเกดภาวะแทรกซอน (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) และจากการศกษาของปญญา (2551) พบวาพฤตกรรมการดแลตนเองเปนปจจยทมความสมพนธกบการควบคมความดนโลหตในผปวยความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ดงนนจงตองอาศยความรวมมอในการรกษาของผปวยโรคความดนโลหตสงในการควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑเหมาะสมและปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ความรวมมอในการรกษา (treatment adherence) เปนปจจยส าคญทมผลตอการควบคมโรคความดนโลหตสงในผสงอาย องคการอนามยโลก (WHO, 2003) กลาววา ความรวมมอในการรกษาเปนพฤตกรรมความรวมมอของผปวยอยางตอเนองทงการใชยาตามแผนการรกษา การปฏบตตามค าแนะน าเรองอาหาร และการปรบพฤตกรรมการด าเนนชวตใหเหมาะสมกบโรค โดยพฤตกรรมทเกดขนตองเกดจากความตกลงรวมกนระหวางผปวยกบบคลากรทางการแพทย เพอควบคมระดบความดนโลหต ปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ซงประกอบดวยความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา และความรวมมอในการรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง หากผสงอายโรคความดนโลหตสงมความรวมมอในการรกษากจะสามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมายและลดการเกดภาวะแทรกซอนตามมา จากการศกษาความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงทผานมาพบวา ผสงอายยงไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตได เนองจากขาดความรวมมอในการรกษา มผสงอายบางสวนไมตระหนกถงการปรบพฤตกรรมสขภาพของตนเอง เชน ยงคงรบประทานอาหารตามปกต และคดวาการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารเปนเรองยาก เนองจาก

3 ความคนเคยทตนเองปฏบตมาเปนเวลานาน ผสงอายบางคนคดวาหากตองอยกบโรคนตลอดชวตกเลอกทจะใชชวตเหมอนเดม เชน การรบประทานอาหารประเภทไขมนทตนเองชอบ การรบประทานอาหารรสเคม (ปลวช และจนทรจรา, 2557) ดานการออกก าลงกาย พบวา ผสงอายสวนใหญขาดการออกก าลงกายหรอออกก าลงกายไมสม าเสมอ เน องจากรสกออนเพลยเพราะความสงอาย (วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550) ดานความเครยด พบวา ผสงอายสวนใหญมภาวะเครยดดานเศรษฐกจ ภาระหนสน (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553; วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550) ไมมลกหลานคอยดแลเอาใจใส การเปนภาระของครอบครว (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) และดานการรบประทานยาพบวา ผปวยมกลมรบประทานยาหรอรบประทานยาไมครบทกเมดตามทแพทยสง หยดรบประทานยาเนองจากยาหมดและไมสามารถไปรบยาได หยดรบประทานยาเมอพบวาระดบความดนโลหตปกต หยดรบประทานยาเมออาการดขน ปรบขนาดยาดวยตนเอง และรบประทานยาไมตรงตามเวลาเนองดวยปญหาดานสายตา การหลงลมตามวย (สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551; สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556) จะเหนไดวาพฤตกรรมดงกลาวของผปวยเปนพฤตกรรมทสงผลกระทบตอการรกษาทงสน ท าใหการรกษาไมมประสทธภาพ ผสงอายโรคความดนโลหตสงจงไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตได ท าใหมการแสวงหาการดแลสขภาพอน ๆ เพอแกไขหรอจดการอาการของโรคความดนโลหตสงรวมกบการรกษาปจจบน

พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานเปนรปแบบวธการสงเสรมสขภาพอยางหนงทใชการแพทยทางเลอกควบคกบการแพทยแผนปจจบน มผใหความหมายการแพทยทางเลอกคอ การแพทยทไมใชการแพทยกระแสหลก ไมใชการแพทยพนบานไทย หรอการแพทยแผนไทย หรอเปนวธการดแลรกษาสขภาพไดรบจากผอน นอกเหนอจากระบบวธการแพทยแผนปจจบน (อายพร, 2557) เทคนคการรกษาสวนใหญจะมลกษณะไมกระท าตอรางกายอยางรนแรง เปนการดแลเสรมทควบคกนไปกบการรกษาแพทยแผนปจจบน (complementary care) เพอชวยเสรมประสทธผลของการรกษาแผนปจจบน ซงการมพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานจะชวยใหผปวยผอนคลายลดความเครยด ลดความวตกกงวล เสรมสรางก าลงใจ สอดคลองกบคานยม ความเชอและศรทธาของผปวยและครอบครว และมการจดระบบการแพทยทางเลอกตามศนยการแพทยทางเลอกแหงชาตของสถาบนสาธารณสขแหงชาต ประเทศสหรฐอเมรกา (National Center for Complementary and Alternative Medicine: NCCAM) ออกเปน 5 ประเภท ไดแก 1) ระบบการแพทยทางเลอก (alternative medicine systems) เ ชน อาย ร เวท การแพทย แผนจ น 2) การบ าบดท เ น นความสมพนธระหวางจตกบกาย (mind-body interventions) เชน การท าสมาธ การสวดมนต การละหมาด การร ามวยจน ดนตร 3) การบ าบดโดยหลกทางชวภาพ (biologically-based therapies) เชน สมนไพร อาหารเสรม อาหารชวจต 4) วธการจดโครงสรางรางกาย (manipulative and body-based methods) เชน การนวด และ 5) การบ าบดโดยใชพลงงาน (energy therapies) เชน ชกง (NCCAM, 2008)

พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานจงเปนอกทางเลอกหนงส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสงควบคกบการรกษาแพทยแผนปจจบน เพอควบคมระดบความดนโลหต โดยมการบรรจการแพทยทางเลอกในแผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท 10 (2550-2554) มการก าหนดทศทางระบบสขภาพไทยโดยการสรางทางเลอกสขภาพทหลากหลายผสมผสานภมปญญาไทยและสากล ท า

4 ใหเกดแงมมของสขภาพทางเลอกหลากหลาย ซงมผลตอการตดสนใจของผปวยในการเลอกใชบรการสขภาพนน ๆ และเนองจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดได ผปวยตองใชเวลาในการรกษาโรคเปนระยะเวลานาน ท าใหเกดการแสวงหาและใชบรการสขภาพทางเลอกอน ๆ เพอรกษาโรครวมดวย (โกมาตร, 2553) ประกอบกบการแพทยทางเลอกมองสขภาพแบบองครวมทงดานรางกาย จตใจ สงคม และสงแวดลอม ไมไดจ ากดเฉพาะการรกษาเมอเจบปวย ท าใหพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานเรมเปนทยอมรบมากขน และจากการศกษาพบวาผปวยบางสวนใหเหตผลในการใชการแพทยแบบผสมผสานวาเมอใชแลวท าใหอาการดขน (ปทตตา และกฤช, 2558) จากการศกษาประสบการณชวตของผสงอายไทยทเปนโรคความดนโลหตสงพบวา ผสงอายเรมมการแสวงหาการรกษาเพมเตมตงแตรวาเปนโรคความดนโลหตสง เนองจากตองการใหระดบความดนโลหตคงทโดยใชการรกษาเสรมรวมกนกบการรกษาแผนปจจบน สวนใหญจะบ าบดดวยสมนไพร ซงสมนไพรทใชเปนชนดทท ากนเอง และยงมการใชหลกศาสนา เชน การสวดมนต การไปวดการท าบญตกบาตรหรอการท าสมาธ เพอความสบายใจและลดความตงเครยด (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) นอกจากนพบวามการดแลสขภาพแบบผสมผสานอน ๆ เพอควบคมโรคความดนโลหตสง ไดแก อาหารและสมนไพร (รอยละ 91.82) สมาธ (รอยละ 46.23) การนวด (รอยละ 35.53) โยคะ (รอยละ 17.92) ชวจต (รอยละ 17.30) การกดจด (รอยละ 4.40) ชกง (รอยละ 4.09) สคนธบ าบด (รอยละ 3.77) และฤๅษดดตน (รอยละ 0.63) และรปแบบทมผลจากการใชอยในระดบมาก ไดแก โยคะ ชวจต และชกง การดแลสขภาพแบบผสมผสานทผปวยน ามาใชในการจดการอาการ ไดแก การนวด (รอยละ 44.97) รองลงมาคอ สมาธ (รอยละ 38.36) และอาหารและสมนไพร (รอยละ18.55) (ทศนย, อมาพร, และไหมไทย, 2554) ดงนนความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานถอเปนพฤตกรรมสขภาพทส าคญในการควบคมระดบความดนโลหตของผสงอาย ซงสามารถอธบายดวยแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) วา ผสงอายสามารถเลอกใชบรการสขภาพไมวาจะเปนบรการทางการแพทยแผนปจจบนหรอการดแลสขภาพแบบผสมผสาน (complementary care) เพอควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมายและปองกนการเกดภาวะแทรกซอน โดยผสงอายจะประเมนผลลพธจากความพงพอใจในการเลอกใชบรการสขภาพนน ๆ เพอปรบเปลยนใหเกดผลลพธทดทสดในการรกษา และพฤตกรรมสขภาพดงกลาวขนอยกบปจจยส าคญ 3 ประการ คอ 1) ปจจยน า (predisposing factors) ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา 2) ปจจยสนบสนน (enabling factors) ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย ซงปจจยดงกลาวท าใหเกดความเปนไปไดในการใชบรการสขภาพของผปวย จากการศกษาทผานมาพบวาปจจยทเกยวของกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ไดแก 1) อาย (สมลกษณ, 2553; ปลวช และจนทรจรา, 2557) 2) ระดบการศกษา (อมากร, 2551) 3) ความเชอและทศนคต (สมลกษณ, 2553; สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556; อรญญา, 2558) 4) การรบรสมรรถนะในตน จากการศกษาของ อรญญา (2558) พบวา การรบรสมรรถนะแหงตนในความรวมมอในการรกษามความสมพนธทางบวกกบความรวมมอในการรกษา (p < .01) 5) ระยะเวลาการเจบปวย (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) ซงแตกตางจาก

5 การศกษาของ ปยนช (2549) ทพบวา ระยะเวลาทเปนโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาดวยการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 6) อาชพและสถานภาพสมรสมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง (ประนอม, 2555; ปฐญาภรณ, นภาพร และอนนต, 2554) แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 7) รายได (อมากร, 2551; สมลกษณ, 2553; ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต, 2554) 8) รปแบบการรกษา ความซบซอนของแผนก าหนดการใชยา (สมลกษณ, 2553) 9) การเขาถงบรการสขภาพ (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) 10) ความรนแรงของการเจบปวย (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) และ 11) การสนบสนนทางสงคม (social support) การไดรบความชวยเหลอจากครอบครว บคคลรอบขาง เพอน และบคลากรทางสขภาพ ท าใหผปวยมก าลงใจทจะดแลตนเองมากขน (ปลวชช และจนทรจรา, 2557; อมากร, 2551) แตกตางจากการศกษาของ ปยนช (2549) ทพบวา การมผดแลเรองการรบประทานยาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ส าหรบปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง และจากการศกษาของ ปวณา (2550) พบวา ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการแสวงหาการรกษาในแมชสงอาย ไดแก รายได ประสบการณการเจบปวย

ความเชอ เจตคต ทศนคตเกยวกบการรกษา การสนบสนนทางสงคม การเขาถงบรการสขภาพ ความรนแรงของความเจบปวย ความคาดหวงผลการรกษาและความพงพอใจตอบรการทไดรบ ซงปจจยเหลานอาจสงเสรมและสนบสนนรปแบบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความด นโลหตสงทเหมาะสม พฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมของผสงอายโรคความดนโลหตสงทงดานความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน จะชวยสงเสรมผลการรกษาใหมประสทธภาพ ปองกนการเกดภาวะแทรกซอนรนแรงตามมาได แตหากผสงอายมพฤตกรรมดงกลาวไมเหมาะสมกอาจสงผลเสยตอการรกษาและเกดภาวะแทรกซอนทอนตรายถงแกชวตไดเชนกน จากการศกษาทผานมายงไมพบการศกษาควบคทงความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง พบการศกษาเฉพาะในประเดนปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงเทานน ดงนนผวจยจงสนใจศกษาในประเดนปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง เพอเปนแนวทางในการดแลและสงเสรมรปแบบการดแลตนเองผสงอายโรคความดนโลหตสงทเหมาะสมตอไป

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาระดบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 2. เพอศกษาระดบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง 3. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวยกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง

6 4. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวยกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ค าถามการวจย

1. ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงอยในระดบใด

2. พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงอยในระดบใด 3. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย มความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงหรอไม 4. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย มความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสงหรอไม

สมมตฐานการวจย

1. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย มความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 2. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย มความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง กรอบแนวคด งานวจยนอาศยแนวคดพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง ไดแก 1) แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ซงใชอธบายความรวมมอในการรกษา ไดแก การรบประทานยาตามแผนการรกษา และการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต เชน การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยด และ 2) แนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) กลาวคอ การควบคมโรคความดนโลหตสงใหไดตามเกณฑและปองกนการเกดภาวะแทรกซอน จ าเปนตองอาศยความรวมมอในการรกษาของผสงอาย หากผสงอายมพฤตกรรมสขภาพดงกลาวถกตองและสม าเสมอกจะสามารถควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได ผสงอายจะมพฤตกรรมดงกลาวไดนนขนอยกบการรบร หากผสงอายรบรวาโรคความดนโลหตสงมความรนแรง มผลกระทบ

7 ตอการด าเนนชวตและอาจเปนอนตรายถงแกชวต ประกอบกบหากรบรวาการปรบเปลยนพฤตกรรมจะเกดผลดในแงของการลดโอกาสเสยงตอการเกดผลกระทบรนแรงตอชวต ผสงอายกจะใหความรวมมอในการรกษา ซงนอกจากจะรกษากบแพทยแผนปจจบนแลวผปวยบางรายมการแสวงหาการดแลสขภาพทางเลอกมาชวยในการควบคมโรค ซงการดแลสขภาพแบบผสมผสานกเปนอกทางเลอกหนงส าหรบผปวยโรคความดนโลหตสงในการรกษาควบคกบการรกษาการแพทยแผนปจจบน ผสงอายสามารถเลอกใชบรการสขภาพไดทงทางการแพทยแผนปจจบน ไดแก การรกษาโดยการรบประทานยาลดความดนโลหต การปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต หรอใชบรการสขภาพแบบผสมผสานควบคกนไปเพอควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต ซงกตองอาศยความรวมมอในการรกษาของผสงอายเพอใหการรกษามประสทธภาพมากขน แนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) กลาวถงปจจยก าหนดการเลอกแหลงบรการสขภาพของผปวยวา การตดสนใจในการแสวงหาการรกษาทางการแพทยและปรมาณการใชบรการจะมมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยตาง ๆ โดยผปวยจะประเมนผลลพธจากความพงพอใจในการเลอกใชบรการสขภาพนน ๆ เพอปรบเปลยนการใชบรการนน ๆ ใหเกดผลลพธทดทสดในการรกษาของตนเอง ปจจยส าคญทมผลตอการใชบรการสขภาพส าคญ 3 ประการ คอ 1) ปจจยน า (predisposing factors) ประกอบดวย อาย เพศ การศกษา อาชพ เชอชาต และความเชอดานสขภาพ ไดแก คานยม และเจตคต 2) ปจจยสนบสนน (enabling factors) ประกอบดวย การประกนสขภาพ รายได ครอบครว ชมชน การเขาถงบรการสขภาพ และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) เปนปจจยทท าใหบคคลรบรเมอเกดการเจบปวยขนวาจ าเปนตองใชบรการดานสขภาพ ประกอบดวย การรบรเกยวกบการเจบปวยและความรนแรงของการเจบปวย และการประเมนการเจบปวยจากแพทย ผวจยจงสนใจศกษาความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายในการรกษาโรคความดนโลหตสง ซงเปนพฤตกรรมสขภาพทชวยสงเสรมการรกษาใหมประสทธภาพมากขน ท าใหผปวยสามารถควบคมความดนโลหตไดตามเกณฑปกต และศกษาปจจยตาง ๆ ทมผลตอพฤตกรรมการใชบรการสขภาพทงทางการแพทยแผนปจจบนและแบบผสมผสานตามแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) ซงประกอบดวยปจจยส าคญ 3 ประการ ดงน 1) ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา 2) ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย ซงปจจยความตองการดานสขภาพเปนปจจยหลกทผลกดนใหเกดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพ ทงนเมอบคคลรบรและประเมนความรนแรงของการเจบปวยแลวจงตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพ และในการตดสนใจนนขนอยกบปจจยตาง ๆ ดงกลาวตามลกษณะพนฐานของแตละคน ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา นอกจากนยงมปจจยสนบสนนทจะสงเสรมใหผปวยสามารถใชบรการสขภาพนน ๆ เพอตอบสนองความตองการและความพงพอใจของตนเองในการแกปญหาหรอจดการกบภาวะสขภาพ และระบบบรการสขภาพยงเปนปจจยทท าใหเกดความเปนไปไดในการเขาถงบรการและการใชบรการสขภาพของผปวย ท าใหผวจยสนใจศกษาความสมพนธระหวางปจจยตาง ๆ ดงกลาวกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน แตเนองจากแบบประเมนการสนบสนนทางสงคมและการเขาถงบรการสขภาพทปรบปรงขนนนประเมนไดเฉพาะประเดนความ

8 รวมมอในการรกษา ประกอบกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานเปนเพยงทางเลอกเสรมจากการรกษาหลกเทานน ผวจยจงไมศกษาประเดนความสมพนธระหวางปจจยสนบสนนกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน แตจะพรรณนาในการเขาถงบรการสขภาพและความพงพอใจของผสงอายโรคความดนโลหตสงทมพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานแทน ดงนนผวจยจงศกษาประเดนความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง และศกษาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวยกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ดงภาพท 1

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

ความรวมมอในการรกษา (treatment adherence)

1. การรกษาโดยการใชยา - การรบประทานยาลดความดนโลหตอยางสม าเสมอ 2. การปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง - การควบคมอาหาร - การออกก าลงกาย - การจดการกบความเครยด

พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน (complementary health

behaviors)

ปจจยน า (predisposing factors) อาชพ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ระดบการศกษา ระยะเวลาการเจบปวย

ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors)

ระยะเวลาการเจบปวย ความรนแรงของการเจบปวย

ปจจยสนบสนน (enabling factors) การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม

9 นยามศพท 1. ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ประกอบดวย 1) ปจจยน า (predisposing factors) หมายถง ลกษณะทเปนขอมลพนฐานสวนบคคลของผสงอายโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ทมารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ประเมนโดยใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล โดยท อาชพ หมายถง การประกอบอาชพของผสงอายโรคความดนโลหตสงใน 2 ลกษณะ คอ ไมไดประกอบอาชพ และประกอบอาชพ ไดแก คาขาย รบจาง ขาราชการบ านาญ เกษตรกร เปนตน สถานภาพสมรส หมายถง ฐานะทางสงคมเกยวกบการใชชวตรวมกนแบบสาม ภรรยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงแบงเปน 2 กลม คอ สมรส และการอยคนเดยว ไดแก โสด หยาราง หมาย และแยกกนอย เปนตน ระดบการศกษา หมายถง วฒการศกษาสงสดของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ไมไดรบการศกษา และมการศกษาในระดบตาง ๆ ไดแก ประถมศกษา มธยมศกษา ปวช. ปวส. ปรญญาตร เปนตน 2) ปจจยสนบสนน (enabling factors) หมายถง ปจจยทบงบอกหรอเสรมความสามารถของแตละบคคลในการใชบรการสขภาพ ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ หมายถง ความสามารถในการเขาถงหรอการไปรบบรการทางสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงการใชบรการสขภาพขนอยกบระดบความพงพอใจในการใชบรการสขภาพ คณภาพการบรการ คาใชจาย ความสะดวกในการเดนทางมารบบรการสขภาพ และระยะเวลาในการรอคอยการบรการสขภาพ ประเมนโดยใชแบบสอบถามขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ ซงผวจยดดแปลงขอค าถามมาจากแบบสอบถามการเขาถงบรการสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงของ ปฐญาภรณ (2554) โดยคะแนนสง หมายถง การเขาถงบรการสขภาพอยในระดบมาก การสนบสนนทางสงคม หมายถง การไดรบความชวยเหลอของผสงอายโรคความดนโลหตสงจากครอบครว และบคลากรทางดานสขภาพ ทงดานวตถสงของ การเงน ขอมลขาวสาร อารมณและการยอมรบนบถอ ท าใหผสงอายเกดความรสกมนคงและรสกวาตนเปนสวนหนงของสงคม สามารถเผชญและตอบสนองตอความเจบปวยจากโรคความดนโลหตสงได ประเมนโดยใชแบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและดดแปลงขอค าถามมาจากแบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมของผปวยโรคความดนโลหตสงของ เนาวรตน (2554) โดยคะแนนสง หมายถง การไดรบสนบสนนทางสงคมอยในระดบสง

10 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) หมายถง ปจจยทผลกดนใหผสงอายโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต เกดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย หมายถง การแบงชวงระยะเวลาทผสงอายไดรบการวนจฉยวาเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงจนถงปจจบนออกเปน 2 ชวง คอ ระยะเวลา 1-5 ป และมากกวาหรอเทากบ 6 ปขนไป ความรนแรงของการเจบปวย หมายถง การรบรระดบความรนแรงและความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงในผสงอ าย ประเมนโดยใชแบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง ซงผวจยน ามาจากแบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงของ ปยนช (2549) โดยคะแนนสง หมายถง ความรนแรงของการเจบปวยอยในระดบสง 2. ความรวมมอในการรกษา หมายถง พฤตกรรมหรอการปฏบตกจวตรประจ าวนใด ๆ ของผสงอายโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ซงกระท าดวยความยนดและเตมใจในการดแลตนเองอยางถกตอง และกระท าอยางตอเนอง สอดคลองกบแผนการรกษาของแพทยในการควบคมระดบความดนโลหต ปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ประกอบดวย 1) ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา และ 2) ความรวมมอในการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ประเมนโดยใชแบบประเมนความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง ซงผวจยดดแปลงขอค าถามจากแบบสมภาษณพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงของ ยทธพงษ (2550) โดยคะแนนสง หมายถง ความรวมมอในการรกษาอยในระดบสง 3. พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน หมายถง การกระท าหรอการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ของผสงอายโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ในการสงเสรมสขภาพตนเองนอกเหนอจากการแพทยแผนปจจบน ประเมนโดยใชแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและดดแปลงมาจากแบบสอบถามการเลอกใช วตถประสงคของการใช ความยากงายของการเขาถงแหลงบรการ และความพงพอใจในผลท ไดรบในวธการดแลแบบผสมผสานในผสงอายโรคมะเรงในระหวางไดรบรงสของ สรพร (2550) โดยคะแนนสง หมายถง พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและ

พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยท าการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายทไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ทงเพศชายและเพศหญง ทมารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช ระหวาง เดอนกมภาพนธ 2560–พฤษภาคม 2560

11 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เพอใหพยาบาล บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขสามารถน าปจจยตาง ๆ ทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานมาใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมความรวมมอในการรกษาทงดานการรบประทานยาตามแผนการรกษา การปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต และพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานใหถกตอง เหมาะสม และสอดคลองกบแผนการรกษา 2. เปนแนวทางในการศกษาและพฒนาเปนรปแบบการเสรมสรางความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงทเหมาะสมตอไป

บทท 2 วรรณคดทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการศกษาเรองความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ดงน 1. แนวคดเกยวกบภาวะความดนโลหตสงในผสงอาย 1.1 อบตการณของโรคความดนโลหตสง 1.2 ความหมายของความดนโลหตสงในผสงอาย 1.3 การจ าแนกประเภทของความดนโลหตสง 1.4 ผลกระทบของโรคความดนโลหตสงในผสงอาย 1.5 แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอาย 2. แนวคดการใชบรการสขภาพ 2.1 แนวคดการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน 2.2 การใชบรการสขภาพในผสงอายโรคความดนโลหตสง 3. ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 3.1 ความหมายของความรวมมอในการรกษา 3.2 ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 3.3 ปจจยทเกยวของกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 3.4 แนวทางการประเมนความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 4. พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง 4.1 ความหมายของพฤตกรรมการสขภาพแบบผสมผสาน 4.2 ชนดของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน 4.3 พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง 4.4 ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความ ดนโลหตสง 4.5 แนวทางการประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง 5. สรปการทบทวนวรรณกรรม

13 แนวคดเกยวกบภาวะความดนโลหตสงในผสงอาย

ผสงอายเปนวยทมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย จตใจ และสงคมในทางทเสอมลงสงผลใหเกดภาวะเสยงและปญหาสขภาพ อาจมสาเหตมาจากพฤตกรรม สงแวดลอม และวถการด าเนนชวตทผานมา ประกอบกบปจจบนความกาวหนาทางการแพทยและการสาธารณสขท าใหรปแบบของการเจบปวยของประชากรเปลยนแปลงไป มแนวโนมเกดโรคไมตดตอและเรอรงเพมขน ผสงอายสวนใหญสญเสยการมสขภาพดจากโรคเร อรงและความเสอมของรางกาย โดยเฉพาะอยางยงโรคความดนโลหตสง ซงจากการส ารวจสขภาพประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ. 2557 พบวาความชกของโรคเพมขนตามอาย ท าใหโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทพบมากทสดในวยผสงอาย (วชย, 2557) นอกจากจะสงผลกระทบตอการด าเนนชวตแลว ยงเปนสาเหตส าคญของการเสยชวตของผสงอายอกดวย ซงมความสมพนธกบการปฏบตตวและแบบแผนการด าเนนชวตทไมเหมาะสม ถาผปวยมระดบความดนโลหตสงเปนเวลานาน กจะสงผลกระทบตอรางกายและเกดภาวะแทรกซอนทอาจเปนอนตรายถงแกชวตได เชน การเกดโรคหวใจลมเหลว โรคหลอดเลอดสมองและโรคไตวาย เปนตน และอาจสงผลตอภาวะจตใจ สงคมและเศรษฐกจตามมา (วไลวรรณ, 2554) โดยจะกลาวถงความดนโลหตสงในผสงอายดงตอไปน

อบตการณของโรคความดนโลหตสง

ความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทเปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญ มอตราการเกดเพมขนและอตราการควบคมโรคไดลดลง ประชากรอเมรกนประมาณ 1 ใน 4 คน หรอประมาณ 50ลานคน เปนโรคความดนโลหตสงและพบอตราทสงมากในผสงอาย และมเพยงรอยละ 25 ของผปวยความดนโลหตสงเทานนทสามารถควบคมความดนโลหตไดต ากวา 140/90 มลลเมตรปรอท และเชอวาปจจยทส าคญทท าใหไมสามารถควบคมความดนโลหตไดคอ ผปวยไมปฏบตตามแผนการรกษา (ผองพรรณ, 2552) ขอมลจากส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขตงแต ป พ.ศ. 2558 พบวา มรายงานผปวยโรคความดนโลหตสงทขนทะเบยนเปนผปวยรวม 750,248 ราย อบตการณ 1,146.70 ตอประชากรแสนคน ซงผปวยโรคความดนโลหตสงทงหมดนประกอบดวย ผปวยโรคความดนโลหตสงอยางเดยว 482,359 ราย รอยละ 64.29 อตราปวย 737.25 ตอประชากรแสนคน และผปวยโรคความดนโลหตสงทมภาวะเบาหวานรวมดวย 267,889 ราย รอยละ 35.71 อตราปวย 409.45 ตอประชากรแสนคน ในจ านวนนเสยชวต 7,729 ราย อตราตาย 11.81 ตอประชากรแสนคน พบผปวยเพศหญงมากกวาเพศชาย อตราเพศชายตอเพศหญง 1:1.3 ผปวยอายมากกวา 60 ป มอตราปวยสงสด เทากบ 3,446.83 ตอประชากรแสนคน ผปวยโรคความดนโลหตสงมภาวะแทรกซอนจ านวน 12,697 ราย รอยละ 1.69 ภาวะแทรกซอนทพบสงสดไดแก ภาวะแทรกซอนหลอดเลอดหวใจ 6,469 ราย (รอยละ 50.95) ภาวะแทรกซอนทางไต 5,124 ราย (รอยละ 40.36) สวนผป วยท มภาวะแทรกซอนหลายอยางรวมกนพบ 1,104 ราย (รอยละ8.69) (ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2558) จากอบตการณดงกลาวท าใหทราบถงปญหาความดนโลหตสงในผสงอายทมแนวโนมสงขนในอนาคต และเปนเหตใหเกดผลกระทบระยะยาวตอสงคมและเศรษฐกจของประเทศชาต

14 ดงนนจงควรใหความส าคญในการควบคมโรคความดนโลหตสงใหอยในเกณฑปกต เพอลดหรอชะลอการเกดภาวะแทรกซอน ชวยใหผสงอายมชวตยนยาวและคงไวซงคณภาพชวตทดตอไป

ความหมายของโรคความดนโลหตสงในผสงอาย

ความดนโลหต (blood pressure) เปนแรงดนเลอดทกระทบตอผนงหลอดเลอด ซงเกดจากการสบฉดเลอดของหวใจไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย ประกอบดวย คาความดนโลหตซสโตลค (systolic blood pressure) ซงเปนแรงดนเลอดทวดไดขณะทหวใจบบตว อาจจะสงตามอาย และมคาเปลยนแปลงตามทาทางของรางกาย การเปลยนแปลงของอารมณและปรมาณการออกก าลงกาย และคาความดนโลหตไดแอสโตลค (diastolic blood pressure) เปนแรงดนเลอดขณะทหวใจคลายตว ในคนปกตความดนโลหตไมควรเกน 130/85 มลลเมตรปรอท หนวยทใชวดความดนโลหตคอ มลลเมตรปรอท (วไลวรรณ, 2558) โรคความดนโลหตสง (hypertension) ในผสงอาย เกดจากการเปลยนแปลงของระบบไหลเวยนเลอดทเกดขนตามปกตในผสงอาย จากการมภาวะผนงหลอดเลอดแดงแขงตว (atherosclerosis) ความยดหยนของผนงหลอดเลอดแดงลดลง ท าใหกลามเนอหวใจโตขน ปรมาณเลอดทออกจากหวใจขณะทบบตวลดลง สงผลใหคาความดนโลหตซสโตลคมากกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอท และคาความดนโลหตไดแอสโตลคมากกวาหรอเทากบ 90 มลลเมตรปรอท (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558; Joint National Committee [JCN 8], 2014; วไลวรรณ, 2558) ความดนโลหตสงในผสงอายพบไดทงชนดทมความดนโลหตซสโตลคสงรวมกบความดนไดแอสโตลคสง และชนดความดนโลหตสงเฉพาะคาซสโตลค (Isolated systolic hypertension) ซงเปนภาวะทระดบความดนโลหตซสโตลคมากกวาหรอเทากบ 140 มลลเมตรปรอท แตระดบความดนโลหตไดแอสโตลคต ากวา 90 มลลเมตรปรอท ท าใหม pulse pressure กวางขน และหากกวางมากกวา 90 มลลเมตรปรอทในผสงอาย อาจเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด นอกจากนยงพบวาความดนโลหตสงเฉพาะคาซสโตลคเปนชนดทพบไดบอยในผสงอาย (วไลวรรณ, 2558) เนองจากมผนงหลอดเลอดแดงแขงตว (atherosclerosis) ท าใหมการสญเสยความยดหยน (elasticity) ของหลอดเลอดและความตานทานสวนปลายของหลอดเลอด (peripheral vascular resistance)

การจ าแนกประเภทของความดนโลหตสง สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (2558) ไดจ าแนกประเภทของความดนโลหตสง ดงน

1. จ าแนกตามระดบความรนแรงของภาวะความดนโลหตสง โดยแบงระดบความรนแรงในผทมอายมากวา 18 ปขนไป ระดบความดนโลหตนจะตองเปนคาทวดเมอผปวยผอนคลายหรอนงพกแลวอยางนอย 5 นาท และไมไดสบบหรหรอดมเครองดมทมคาเฟอนมากอนอยางนอย 30 นาท และไดวดซ าในการตรวจครงตอมามากกวา 2 ครงขนไป และแตละครงควรหางกนหลายสปดาห

15 และระดบตาง ๆ ตองใชคาเฉลยจากการตรวจวดความดนโลหตซ ามากกวาหรอเทากบ 2 ครง โดยแบงระดบความดนโลหตเปน 3 ระดบ ดงแสดงในตาราง 1

ตาราง 1 ระดบความดนโลหตสง (มลลเมตรปรอท) จ าแนกตามความรนแรงในผทมอาย18 ป ขนไป

ระดบความดนโลหต คาความดน Systolic

คาความดน Diastolic

ระดบทเหมาะสม (optimal) < 120 และ < 80 ระดบปกต (normal) 120-129 และ/หรอ 80-84 ระดบคอนขางสง (High normal) 130-139 และ 85-89 ความดนโลหตสงระดบ 1 (mild) 140-159 และ/หรอ 90-99 ความดนโลหตสงระดบ 2 (moderate) 160-179 และ/หรอ 100-109 ความดนโลหตสงระดบ 3 (severe) ≥180 และ/หรอ ≥110 Isolate systolic hypertension ≥140 และ <90

หมายเหต เมอความรนแรงของ คาความดน Systolic และคาความดน Diastolic อยตางระดบกน ใหถอระดบทรนแรงกวาเปนเกณฑ ส าหรบ Isolate systolic hypertension กแบงระดบ ความรนแรงเหมอนกน โดยใชแต คาความดน Systolic ทมา: สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (ปรบปรง 2558)

2. จ าแนกตามสาเหต แบงออกเปน 2 สาเหตใหญ ๆ ไดแก 2.1 ความดนโลหตสงททราบสาเหต (secondary hypertension) พบไดนอยประมาณรอยละ 10 ของผปวยความดนโลหตสงทงหมด แตมความส าคญเพราะบางสาเหตอาจรกษาใหหายขาดได (วไลวรรณ, 2558) ขอมลทบงชวาผปวยอาจเปนโรคความดนโลหตสงทตยภม เชน ระดบความดนโลหตขน ๆ ลง ๆ ในระยะเวลาอนสนรวมกบอาการปวดศรษะ ใจสน เหงอออกเปนพก ๆ ซงโรคความดนโลหตสงชนดนเกดจากสาเหตตาง ๆ แนนอน (วไลวรรณ, 2558) ไดแก 2.1.1 การไดรบยาบางชนด ไดแก ยาคมก าเนด สเตอรอยด (steroids) ยาตานการอกเสบทไมใชสเตอรอยด (Non-steroidal Anti-inflammatory drugs: NSAIDs) และยาแกคดจมก (decongestant) เปนตน 2.1.2 หญงตงครรภ 2.1.3 โรคไต เชน หนวยไตอกเสบ กรวยไตอกเสบเรอรง และหลอดเลอดทเลยงไตตบ เปนตน 2.2 ความดนโลหตสงทไมทราบสาเหต (primary hypertension) พบเปนสวนใหญประมาณรอยละ 90 ของผปวยความดนโลหตสงทงหมด (วไลวรรณ, 2558) เปนความดนโลหตสงทไมทราบสาเหตแนชด ซงมกจะมประวตความดนโลหตสงในครอบครวรวมดวย เชอวาเกยวของกบการรกษาสมดลของรางกาย ปจจบนมงานวจยและรายงานทบงชวาปจจยทท าใหเกดโรคความดนโลหตสงเกดจากรปแบบการด าเนนชวตไมเหมาะสม เชน การรบประทานอาหารรสเคม ไขมนสง สบบหร การดมเครองดมทมแอลกอฮอล พกผอนไมเพยงพอ ขาดการออกก าลงกาย เปนตน นอกจากนการม

16 ไขมนเกาะตามผนงหลอดเลอดและผนงทหนาขนตามอายทมากขนกเปนสาเหตอยางหนงทหลกเลยงไดยาก ท าใหผสงอายสวนใหญมภาวะความดนโลหตสงได

ผลกระทบจากโรคความดนโลหตสงตอผสงอาย

ความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทไมสามารถรกษาใหหายขาดได ไมคอยปรากฏอาการ แตหากไมไดรบการรกษาอยางถกตองและสม าเสมอ อาจท าใหเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ตามมา และสงผลกระทบตอผสงอายในดานตาง ๆ ดงน

1. ผลกระทบดานรางกาย พบวาการท าหนาทของอวยวะตาง ๆ ในวยสงอายนนเปลยนแปลงไปจากปกต โดยเฉพาะระบบหลอดเลอดและหวใจ หลอดเลอดแดงมการตบแขงเพมขน ท าใหตองเพมแรงดนในการสบฉดเลอดไปเลยงอวยวะตาง ๆ เพมมากขน หากผสงอายปลอยใหคาความดนโลหตสงขนโดยไมไดรบการรกษาทตอเนองหรอดแลตนเองไมเหมาะสม จะท าใหผสงอายเกดภาวะแทรกซอนตออวยวะตาง ๆ ดงตอไปน 1.1 หวใจ ภาวะความดนโลหตสงมผลท าใหหวใจหองลางซายโต (วไลวรรณ, 2558) เปนผลมาจากการทหวใจท างานหนกมากเกนไป ตองบบตวแรง ๆ เพอใหชนะแรงดนเลอดทสงขนในหลอดเลอดและพยายามสบฉดเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายใหเพยงพอเปนระยะเวลานาน และท าใหหลอดเลอดของหวใจหนาขนและแขงขน ท าใหเกดอาการเจบหนาอกจากภาวะหวใจขาดเลอดหรอหวใจท างานลมเหลวได ท าใหผปวยมอาการใจสน เหนอยหอบ นอนราบไมได หรอหวใจเตนผดจงหวะ 1.2 สมอง ภาวะความดนโลหตสงท าใหหลอดเลอดเลก ๆ อดตนหรอหลอดเลอดในสมองแตก ท าใหเกดอมพาต อมพฤกษได ซงเปนภาวะแทรกซอนทพบไดบอย (วไลวรรณ, 2558) อาการส าคญของโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก แขนขาออนแรง ปากเบยวขางใดขางหนง ปวดศรษะมาก พดไมชดหรอไมสามารถสอสารได ตามวลงทนทหรอตามดชวคราว ในรายทมเสนเลอดฝอยในสมองสวนส าคญแตกอาจเสยชวตอยางรวดเรว หากเปนเรอรงอาจท าใหเกดภาวะสมองเสอม สมาธลดลง ในรายทมความดนโลหตสงรนแรงและเกดอยางเฉยบพลนอาจท าใหเกดอาการชก หมดสต และเสยชวตได 1.3 ไต ภาวะความดนโลหตสงมผลตอหลอดเลอดทไตเชนเดยวกบหลอดเลอดทหวใจ สงผลใหเลอดไปเลยงไตไมพอ ท าใหไตหดตวเลกลงและรปรางเปลยนไป ไตจงเสอมสมรรถภาพ ไมสามารถกรองของเสยออกจากรางกายได (วไลวรรณ, 2558) อาจพบโปรตนในปสสาวะหรอระดบความเขมขนของครอะตนน (creatinine) ในเลอดสงขนได และหากการคงของของเสยอยในระดบสงจะท าใหเกดภาวะกรดในเลอด และเกดภาวะไตวายเรอรงตามมา และมผลท าใหความดนโลหตสงขนได อาการเรมแรกของภาวะไตวายเรอรงทพบคอ ปสสาวะบอยตอนกลางคน ขาบวม ในผปวยไตวายเรอรงจะมอาการออนเพลย ซด ไมคอยมแรง และมอาการคลนไส อาเจยน ซมลง เมอเขาสไตวายระยะสดทาย 1.4 ตา ภาวะความดนโลหตสงมผลท าใหมการเปลยนแปลงทจอรบภาพ (retina) ของตา เกดจากภาวะเสอมของหลอดเลอดแดงภายในลกตาอยางชา ๆ ในระยะแรกหลอดเลอดจะตบ

17 ตน ตอมาหลอดเลอดทจอรบภาพอาจแตกออกท าใหประสาทตาเสอม ตาพรามวลงและอาจท าใหตาบอดได (วไลวรรณ, 2558) 2. ผลกระทบดานจตใจ เนองจากความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทไมสามารถรกษา ใหหายขาดไดตองควบคมความดนโลหตไปตลอดชวต และพบวามโอกาสเกดภาวะแทรกซอนทท าให พการและเสยชวตได (วไลวรรณ, 2558) ในกรณทผสงอายปวยดวยโรคความดนโลหตสงเปนเวลานาน ไมสามารถควบคมคาความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมายได สงผลใหเกดภาวะซมเศรา (Rubio-Guerra et al., 2013) เมอผปวยรบรวาตนเองเปนโรคความดนโลหตสงกอใหเกดความเครยดความวตกกงวลเกยวกบภาวะสขภาพ บางครงผปวยอาจมอาการก าเรบของโรคหรอเกดภาวะแทรกซอนเปนระยะ ๆ ท าใหผปวยเกดความเครยด วตกกงวล บางรายอาจทอแท หมดก าลงใจเบอหนายในการรกษาและการปรบตวเพอควบคมระดบความดนโลหตใหปกต 3. ผลกระทบดานครอบครวและสงคม ผปวยทไมสามารถควบคมระดบความดนโลหตได ท าใหเกดภาวะแทรกซอนตามมา เชน โรคหลอดเลอดสมองหรออมพฤกษ อมพาต โรคหลอดเลอดหวใจ อาจท าใหผสงอายไมสามารถปฏบตกจกรรมตาง ๆ ไดดวยตนเอง หรอท าใหไมสามารถท างานไดเหมอนเดม ตองพงพาผอนและเปนภาระตอสมาชกในครอบครวในการดแลหรอใหการชวยเหลอ (ประเสรฐ, 2554) การทไมสามารถแสดงบทบาทไดเหมอนเดมท าใหผสงอายสญเสยภาพลกษณ การมคณคาในตนเอง ท าใหบางครงอาจเกดความรสกวาตนเองไรคา เปนภาระแกครอบครวและสงคม 4. ผลกระทบเศรษฐกจ ระดบความดนซสโตลคทเพมขนตามอายทงในเพศชายและเพศหญงสงผลใหเกดภาวะทพพลภาพ ท าใหผสงอายตองการการดแลจากญาตมากขน สญเสยคาใชจายในการดแลมากขน (ประเสรฐ, 2554) และการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลเปนระยะ ๆ อยางตอเนอง สงผลกระทบตอภาวะเศรษฐกจของครอบครวและประเทศชาต รฐตองใชงบประมาณจ านวนมากในการดแลรกษาอาการของโรคและภาวะแทรกซอนตาง ๆ ส าหรบประเทศไทย ในป 2554 กระทรวงสาธารณสขไดจดสรรเงนจ านวน 87,567.5 ลานบาท นอกจากนยงไดรบเงนกองทนหมนเวยนประกนสขภาพ จ านวน 101,057.9 ลานบาท รวมทงสน 188,625.4 ลานบาท คดเปนรอยละ 9.1 ของงบประมาณรายจายของประเทศ (ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2554) โรคความดนโลหตสงกอใหเกดผลกระทบตอผสงอายทงทางดานรางกาย จตใจสงคม ตลอดจนเศรษฐกจของบคคลในครอบครวและประเทศ ดงนนจงควรตระหนกถงความส าคญของการควบคมระดบความดนโลหตใหไดตามเกณฑ เพอปองกนภาวะแทรกซอนทจะสงผลกระทบในดานตาง ๆ ของผสงอายโรคความดนโลหตสง

18

แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอาย เปาหมายของการรกษาโรคความดนโลหตสงคอ ควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑ ลดอตราการเสยชวตและภาวะแทรกซอนทอาจจะเกดขน ไดแก โรคหลอดเลอดสมอง โรคไต หรอโรคหวใจ เปนตน (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ดงนนจงควรตระหนกถงความส าคญของการควบคมความดนโลหตใหอยในเกณฑปกต เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนและการสญเสยชวต คณะกรรมการแหงชาตเกยวกบการปองกนการวนจฉย การประเมนและรกษาโรคความดนโลหตสหรฐอเมรกาฉบบท 8 (Joint National Committee 8 [JNC 8], 2014) ไดเสนอระดบเปาหมายของการลดความโลหต ดงน 1. ผปวยทมอายตงแต 60 ปขนไป โดยมเปาหมายใหความดนโลหตซสโตลคต ากวา 150 มลลเมตรปรอท และความดนโลหตไดแอสโตลคต ากวา 90 มลลเมตรปรอท เรมใหยาเมอความดนโลหตซสโตลคมคาตงแต 150 มลลเมตรปรอทขนไป หรอความดนโลหตไดแอสโตลคมคาตงแต 90 มลลเมตรปรอทขนไป พบวาการตงเปาหมายระดบความดนโลหตนอยกวา 150/90 มลลเมตรปรอท สามารถลดอบตการณการเกดลมเลอดในสมองอดตน โรคหวใจวาย และโรคหลอดเลอดหวใจ (coronary heart disease) ได สมาคมความดนโลหตแหงประเทศไทย (2558) ไดก าหนดเปาหมายของระดบความดนโลหตในการรกษาคอ ในคนอายตงแต 60 ปแตอายไมถง 80 ป ก าหนดเปาหมายของระดบความดนโลหตในการรกษานอยกวา 140-150/90 มลลเมตรปรอท และคนอายมากกวา 80 ปก าหนดเปาหมายของระดบความดนโลหตในการรกษานอยกวา 150/90 มลลเมตรปรอท 2. ผปวยทอายนอยกวา 60 ป ก าหนดเปาหมายใหความดนโลหตซสโตลคนอยกวา 140 มลลเมตรปรอท และเรมใหยาเมอความดนโลหตซสโตลคมคาตงแต 140 มลลเมตรปรอทขนไป การรกษาโรคความดนโลหตสงในผสงอาย การควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมาย เพอปองกนไมใหเก ดภาวะแทรกซอนรนแรงตามมา มแนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสง 2 วธ คอ การรกษาโดยการไมใชยาหรอการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต และการรกษาโดยการใชยา (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ดงน 1. การรกษาโดยการไมใชยาหรอการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต เนนใหผปวยตระหนกและเหนความส าคญของการควบคมโรคความดนโลหตสง โดยการปรบเปลยนพฤตกรรม หากปฏบตตวถกตองและสม าเสมอกจะสามารถควบคมความดนโลหตได ซงสามารถปฏบตดงน 1.1 การควบคมอาหาร ไดแก 1.1.1 การจ ากดโซเดยม เชน งดหรอลดการเตมน าปลา ซอสหรอซอวในอาหารประจ าวน และงดเตมเพมอกในอาหารส าเรจรปเพราะสวนใหญจะมผงชรส เปนตน ลดอาหารซงถนอมดวยเกลอ เชน กงแหง ปลาเคม กนเชยง ไขเคม ไสกรอก กะป เปนตน ลดอาหารส าเรจรปทเปนกระปอง เชน เนอกระปอง ผกกาดกระปอง อาหารซอง เชน บะหมส าเรจรป หรอขนมกรบกรอบ เปนตน ลดอาหารทใสสารกนบด ผงฟ เชน อาหารหมกดอง เนองจากความดนโลหตทสงขนเปน

19 สดสวนกบปรมาณเกลอโซเดยมทไดรบ ทงนเพราะปรมาณโซเดยมทเพมขนจะท าใหกลามเนอเรยบของผนงหลอดเลอดมความตงตวมากขนและยงท าใหมการเพมปรมาตรเลอดทหวใจสบฉดใน 1 นาท สงผลใหเกดภาวะความดนโลหตสงขน และการจ ากดโซเดยมในอาหารนอยกวา 2,300 มลลกรมตอวน ท าใหความดนโลหตซสโตลคลดลง 2-8 มลลเมตรปรอท (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) 1.1.2 การจ ากดอาหารทมโคเลสเตอรอลสง เชน ไขมนสตว เครองในสตว สวนทเปนมนของอาหารทะเล ไขแดง เปนตน เพราะมไขมนอมตวสง อาหารทมโคเลสเตอรอลสงจะท าใหหลอดเลอดเสยความยดหยนเนองจากมการตกผลกของไขมนในหลอดเลอด ท าใหเกดแรงตานบรเวณหลอดเลอด สงผลใหการสบฉดเลอดไปเลยงอวยวะตาง ๆ ไดไมด แนะน าใหใชวธการประกอบอาหารดวยการตม นง ตน ซงเปนวธทชวยถนอมคณคาอาหารและไมมไขมนมาก ทดแทนการปรงอาหารดวยการผด การทอด ควรสงเสรมใหผสงอายรบประทานอาหารแบบ DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) โดยเนนอาหารประเภทผก 5 สวนตอวน ผลไม 4 สวนตอวน นมไขมนต าและผลตภณฑนมไขมนต า 2-3 สวนตอวน ธญพช ถวเปลอกแขง 7 สวนตอวน ซงรปแบบอาหารดงกลาวจะท าใหรางกายไดรบโพแทสเซยม แมกนเซยม แคลเซยมและใยอาหารในปรมาณสง ซงชวยสงเสรมประสทธภาพของการลดความดนโลหตจากการลดโซเดยมในอาหาร ท าใหความดนโลหตซสโตลคลดลง 8-14 มลลเมตรปรอท (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) การรบประทานผกและผลไมในปรมาณใหมากขน ถอเปนพฤตกรรมการบรโภคทมประโยชนตอสขภาพ มผลปองกนโรคเรอรงตาง ๆ โดยมการศกษาพบวา การรบประทานผกและผลไมรวมกนมากกวา 5 สวนตอวน สมพนธกบการลดอตราการเสยชวตจากสาเหตตาง ๆ โดยเฉพาะจากโรคหวใจและหลอดเลอด 1.2 การออกก าลงกาย เปนการท ากจกรรมทมการเคลอนไหวของอวยวะตาง ๆ เชน เอน กระดก ขอตอและกลามเนออยางตอเนอง ผสงอายสามารถออกก าลงกายไดเชนเดยวกบวยอน ๆ แตควรค านงถงความสามารถในการท าหนาทของรางกายทมนอยกวา ผสงอายสามารถออกก าลงกายได 3 ประเภท คอ การออกก าลงกายเพอเพมความทนทานของหวใจและหลอดเลอด การออกก าลงกายทมแรงตาน และการออกก าลงกายเพอเพมความยดหยน โดยการออกก าลงกายเพอสขภาพทเหมาะสมส าหรบผสงอาย ควรเปนการออกก าลงกายเพอเพมความทนทานของหวใจและหลอดเลอดแบบแอโรบค (วไล, 2549) การออกก าลงกายเพอเพมความทนทานของหวใจและหลอดเลอดแบบแอโรบค (aerobic cardiovascular endurance exercise) เปนการออกก าลงกายทใชกลามเนอกลมใหญอยางตอเนองและเปนจงหวะ ท าใหกลามเนอมการใชออกซเจน สงผลใหปอด หวใจ และหลอดเลอดท างานเพมขน เพอใหออกซเจนไปทกลามเนอนน ๆ มปรมาณเพยงพอ เชน การเดน การวงเหยาะ การขจกรยาน การวายน า (ปยะภทร, 2554) การออกก าลงกายแบบแอโรบก อยางสม าเสมออยางนอยวนละ 30 นาท สปดาหละ 5-6 วนขนไป จะสามารถลดความดนโลหตซสโตลคได 4-9 มลลเมตรปรอท ความดนโลหตไดแอสโตลคลดลงเฉลย 2.5 มลลเมตรปรอท (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) การเดนเปนการออกก าลงกายทงายทสด สามารถท าใหหวใจเตนไดตามเปาหมายทตองการ สามารถท าไดทกท ทกเวลา การเดนเพอควบคมน าหนกใหคงทควรเดนวนละประมาณ 45 นาท สปดาหละ 3-4 วน หรออาจแบงการเดนครงละ 15 นาท วนละ 3 ครง สวนการเดนเพอลดน าหนกตองเดนออกก าลงกายทกวน และถาเดนรวมกบการรบประทานอาหารไขมนต าจะสามารถลดน าหนกตวไดประมาณ 1 กโลกรมตอเดอน (ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอ

20 ผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2554) นอกจากผสงอายตองออกก าลงกายตามหลกการแลว ควรปฏบตตวใหถกตองตามแนวทางการออกก าลงกาย (Ebersole, Hess, Touhy, & Jett, 2005) เพอความปลอดภย ไดแก 1) ผสงอายโดยเฉพาะผทมขอจ ากดทางกาย มโรคประจ าตว ควรไดรบการตรวจสขภาพเพอแนะน าใหออกก าลงกายทเหมาะสม ผสงอายโรคหวใจควรไดรบการตรวจคลนไฟฟาหวใจหรอทดสอบการออกก าลงกาย หลกเลยงการออกก าลงกายทไมคนเคย และผสงอายโรคความดนโลหตสง ควรมความดนโลหตขณะพกไมเกน 200/100 มลลเมตรปรอท 2) ถาเปนไข ออนเพลย ไมควรออกก าลงกาย 3) การแตงกายขนอยกบอณหภมและสงแวดลอม อากาศหนาวเสอผาควรเพยงพอใหรางกาย อบอน อากาศรอนสวมใสเสอยดผาฝายธรรมดา ถาเดนออกก าลงกายหรอวงเหยาะควรสวมใสถงเทารองเทา รองเทาควรเปนรองเทาผาใบ กระชบ พนนมและยดหยน 4) เวลาทเหมาะสม สภาพอากาศไมรอนหรอเยนจนเกนไป เนองจากผสงอายมปรมาณสดสวนเนอเยอไขมนเพมขน ท าใหการระบายความรอนออกจากรางกายนอย ถาออกก าลงกายในอณหภมสงอาจเสยงตอการเกดภาวะลมแดด (heat stroke) และควรเปนเวลากอนหรอหลงรบประทานอาหาร 1-2 ชวโมง 5) การออกก าลงกายไมควรเปลยนทาทางหรอจงหวะกะทนหน อาจหนามดเปนลม และไมควรท าทาใดทาหนงอยางเดยวนานเกน 30 นาท อาจบาดเจบตอรางกาย 6) ขณะออกก าลงกายถารสกเหนอยผดปกต วงเวยนศรษะ หนามดจะเปนลม เจบหนาอก ปวดเจบบรเวณคอหรอขากรรไกร ใจสนผดปกต หายใจขด ปวดกลามเนอรนแรง คลนไส อาเจยน หรอออนเพลยผดปกต ควรหยดออกก าลงกาย ถาอาการหายไปหลงพกระยะหนงแสดงวาออกก าลงกายหนกไป ควรไปพบแพทยเพอประเมนสภาพรางกาย แตถาพกแลวอาการไมดขนตองรบไปพบแพทย 7) สามารถดมน าไดทงกอน ขณะ และหลงออกก าลงกาย ระยะกอนและขณะออกก าลงกายไมควรดมมากเกนไป อาจท าใหจกแนนทอง ถาไมกระหายไมจ าเปนตองดม สวนระยะหลงออกก าลงกายควรนงพกใหหายเหนอยแลวดมน าใหมากพอจนหายกระหาย เนองจากการออกก าลงกายท าใหสญเสยน าทางเหงอและการหายใจ ประกอบกบการเปลยนแปลงตามวยท าใหปรมาณน าในรางกายลดลงรอยละ 10-15 อาจเกดภาวะขาดน าไดงายขณะออกก าลงกาย 8) ไมควรอาบน าทนทหลงออกก าลงกาย รออยางนอย 5-10 นาท ใหอณหภมรางกายลดลงและไมควรใชน าทรอนเกนไป 1.3 การจดการกบความเครยด ภาวะเครยดมผลกระตนระบบประสาทอตโนมตและฮอรโมนจากตอมไรทอท าใหหลอดเลอดทวรางกายตบตน เพมความตานทานในหลอดเลอดสงผลใหความดนโลหตสงขน คนสวนมากไมสามารถหลกเลยงภาวะเครยดได จงจ าเปนตองหาวธในการจดการกบความเครยด เชน การใชเทคนคผอนคลายกลามเนอ การท าสมาธ เปนตน ซงวธการดงกลาวมผลตอการตอบสนองของระบบประสาทอตโนมตท าใหมการลดฮอรโมนทมผลตอระบบประสาท ลดปรมาณการใชออกซเจนในรางกาย อตราการเผาผลาญในรางกายต าลง ลดอตราการหายใจและการเตนของหวใจ สงผลใหความดนโลหตทงซสโตลคและไดแอสโตลคลดลง

21 1.4 หลกเลยงปจจยทสงเสรมใหเกดความรนแรงของโรค ไดแก 1.4.1 การงดเครองดมทมแอลกอฮอล เนองจากการดมแอลกอฮอลมากกวา 1-2 ออนซตอวน จะท าใหไขมนในเลอดสงขนเพราะแอลกอฮอลจะท าใหการออกซเดชน (oxidation) ของกรดไขมนลดลง อาจเปนปจจยท าใหหลอดเลอดแขงตวหรอแตกได และนอกจากนอาจเกดอนตรายจากการไปเสรมฤทธของยาได 14.2 การงดหรอลดเครองดมทมคาเฟอน ผลของคาเฟอนท าใหระดบความดนโลหตสงขน แตถาดมในขนาดปานกลางเปนเวลานานกไมมผลตอความดนโลหต หรอสามารถดมชา กาแฟไดแตไมควรเกนสองหรอสามถวยตอวน (ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2554) 1.4.3 การงดสบบหร เนองจากสารนโคตนในบหรท าใหการเตนของหวใจเพมขนและเพมการหดตวของหลอดเลอดสวนปลาย ถงแมการเลกบหรอาจไมไดมผลตอการลดความดนโลหตโดยตรงแตสามารถลดความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอดได 1.4.4 การควบคมน าหนก เนองจากน าหนกตวทเ พมขนมความสมพนธโดยตรงกบความดนโลหตทสงขน หากสามารถควบคมดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) อยท 18.5-24.9 kg/m2 จะสามารถลดความดนโลหตซสโตลคได 20-50 มลลเมตรปรอทตอน าหนกตวทลด 10 กโลกรม (สมาคมความดนโลหตสงแหงประทศไทย, 2558) การทน าหนกลดลงตงแตรอยละ 5 ของน าหนกตวขนไปจะสงผลใหระดบความดนโลหตลดลงเทยบเทากบยาลดความดนโลหต 1 ชนด (ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข, 2554) 2. การรกษาโดยการใชยา การรบประทานยาควบคมระดบความดนโลหตมผลดตอการปองกนภาวะแทรกซอนตาง ๆ เชน โรคหลอดเลอดสมอง โรคหลอดเลอดหวใจ เปนตน (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ดงนนควรท าใหผสงอายเขาใจวาโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทไมสามารถรกษาใหหายขาดไดและตองรกษาตอเนองตลอดชวต เพอปองกนการหยดยาของผปวย ยาทใชในการควบคมระดบความดนโลหต ไดแก 2.1 ยาขบปสสาวะ (diuretics) ท าหนาทในการขบน าและเกลอทไต เปนยาทไดรบความนยมในการรกษาความดนโลหตสงทไมรนแรง (ระดบท 1) และสามารถใชรวมกบยากลมอนเพอเพมประสทธภาพในการควบคมความดนโลหตไดเปนอยางด เชน ฟโรซไมด (Furosemide) และไฮโดรคลอโรไทอะไซด (Hydrochlorothiazide) ผปวยบางรายทรบประทานยานอาจมอาการขางเคยง เชน เวยนศรษะในขณะเปลยนอรยาบถ ยาในกลมนไมควรใชกบผปวยทเปนเบาหวานหรอมภาวะไขมนในเลอดสงรวมกบความดนโลหตสง เนองจากยาอาจท าใหเกดภาวะน าตาลและไขมนในเลอดสงได ควรแนะน าเรองเวลาทรบประทานยาโดยใหรบประทานในตอนเชาเพอไมใหเกดการรบกวนเวลานอนของผปวย การปรบเปลยนทาควรท าอยางชา ๆ เพอปองกนการเกดอบตเหตกบตวผปวย หากผปวยมอาการเวยนศรษะมากควรกลบมาพบแพทยเพอปรบยาหรอปรบเปลยนแผนการรกษาใหเหมาะสมกบผปวยตอไป นอกจากนการใชกลมยาขบปสสาวะอาจท าใหผปวยสญเสยโปแตสเซยม ควรเฝาระวงอาการของโปแตสเซยมต า เชน มอาการปวดกลามเนอ ไมสขสบาย กระสบกระสาย ออนเพลย และอาจเกดภาวะหวใจเตนผดจงหวะ (cardiac arrhythmia) ซงอาจเปนอนตรายกบผปวยได

22 2.2 ยาตานแคลเซยม (Calcium Channel Blockers: CCBs) มฤทธขยายหลอดเลอดเนองจากยาไปยบยงการเคลอนทเขาของประจแคลเซยมในเซลล ท าใหกลามเนอผนงหลอดเลอดคลายตว เกดการขยายตวของหลอดเลอดสวนปลาย หลอดเลอดโคโรนารและหลอดเลอดทไต ท าใหสามารถลดความดนโลหตไดแตอาจท าใหอตราการเตนของหวใจชาลง ผลจากฤทธการขยายหลอดเลอดแดงท าใหผปวยอาจมอาการปวดศรษะ หนาแดง เทาบวมและใจสนได เชน เวอราพามล (verapamil) หรอไนเฟดดปน (nifedipine) 2.3 ยาทออกฤทธยบยงการท างานของระบบแองจโอเทนซน (Angiotensin- Converting Enzyme inhibitors: ACE inhibitors) ยานมคณสมบตในการยบยงเอนไซมทชอวา angiotensin converting enzyme ทท าหนาทเปลยน angiotensin I เปน angiotensin II โดยท angiotensin II จะมคณสมบตเปนเอนไซมทท าใหหลอดเลอดหดตว การยบยงเอนไซมนจงท าใหความดนโลหตลดลง นอกจากนการลดลงของ angiotensin II ยงท าใหลดการสรางฮอรโมนอลโดสเตอโรน สงผลใหลดการดดซมกลบของโซเดยมและปรมาณน าในระบบไหลเวยนท าใหไตเสยหนาท จงไมใชยากลมนในผปวยทมภาวะไตวายเรอรง เชน แคพโตพรล (captopril) อนาลาพรล (enalapril) ผปวยบางรายทรบประทานยานอาจพบอาการขางเคยง เชน ไอแหง ๆ มผนขน เปนตน 2.4 ยาทออกฤทธจบกบแองจโอเทนซนรเซฟเตอร (angiotensin II receptor blockers: ARBs) มฤทธท าใหหลอดเลอดขยายตวท าใหความดนโลหตลดลง ยากลมนใชในผปวยทไมสามารถทนฤทธขางเคยงของยากลม ACE inhibitors ซงท าใหมอาการไอแหง ๆ เชน ลอซารแทน (Losartan) เออบซารแทน (Irbesartan) เปนตน (เกสร, 2555) 2.5 ยาตานเบตา (bata-adrenagic blocking agents) ใชรกษาความดนโลหตสงชนดปานกลางและรนแรง ใชเปนยาล าดบท 2 เมอใชยาล าดบแรกไมไดผล โดยใชรวมกบยาขบปสสาวะหรอยาลดความดนโลหตชนดอน ๆ และสามารถใชกบหญงตงครรภไดโดยไมมผลตอทารก (เกสร, 2555) ยามฤทธยบยงระบบประสาทซมพาธตค กดการท างานของหวใจ ยบยงการหลงเรนนนและมผลตอการควบคมหลอดเลอดในสมองสวนกลาง ท าใหความดนโลหตลดลง ฤทธขางเคยงของยาท าใหหลอดลมตบแคบ หายใจล าบาก ออนเพลย นอนไมหลบ หวใจเตนชาลง เชน โพรพาโนลอล (propanolol) อะทโนลอล (atenolol) เปนตน ไมควรใชยากลมนในผปวยโรคหอบหด โรคหวใจ 2.6 ยาขยายหลอดเลอด (vasodilators) เปนยาทท าใหกลามเนอเรยบคลายตว ท าใหหลอดเลอดขยายออก ลดแรงตานทานของหลอดเลอดสวนปลาย ใชลดความดนโลหตชนดรนแรงปานกลางและรนแรงมาก (เกสร, 2555) ควรใชรวมกบยาขบปสสาวะเพอปองกนการคงของน าและควรใชรวมกบยาตานเบตา เ พอปองกนภาวะหวใจเตนเรวผดปกต เชน ไฮดราลาซน (hydralazine) มโนซดล (minoxidil) เปนตน (ผองพรรณ, 2552) ผใชตองระมดระวงเนองจากยาอาจท าใหเปนลม งวงนอนหรอออนเพลยได และตองระวงในผปวยทมอาการทางสมองหรอไตเสยหนาท ยาทใชรกษาความดนโลหตสงส าหรบผสงอายม 4 กลม (สมาคมความดนโลหตสงแหงประทศไทย, 2558) คอ ยาตานแคลเซยม (CCBs), ยาขบปสสาวะ (diuretics) ชนดไทอะไซด (thiazide), ยาทออกฤทธยบยงการท างานของระบบแองจโอเทนซน (ACEIs) และยาทออกฤทธจบกบแองจโอเทนซนรเซฟเตอร (ARBs) เหมอนของประชากรโรคความดนโลหตทวไป ยาตวแรกทนยมใชรกษาคอ CCBs หรอยาขบปสสาวะชนด thiazide หากยงควบคมความดนโลหตไมไดตามเปาหมาย ใหเพมยา ACEIs หรอ ARBs กรณทยงคมความดนโลหตไมได ใหใช CCBs รวมกบ thiazide และ

23 ACEIs (หรอ ARBs) หากยงควบคมความดนโลหตไมได จะถอวาผปวยมความดนโลหตสงทดอตอการรกษา (resistant hypertension) แพทยควรตรวจสอบเหตทท าใหคมความดนโลหตไมได และหากพบวาการรกษาเหมาะสมแลว ใหพจารณาเพมยากลม alpha blockers เชน doxazosin หรอยาขยายหลอดเลอดแดงโดยตรง (direct vasodilator) เชน ไฮดราลาซน (hydralazine) ส าหรบผสงอายจะไวตอยากลม BBs จงควรใชอยางระมดระวง (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ซงนอกจากการรบประทานยาตามแผนการรกษาอยางสม าเสมอแลว ผสงอายตองปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย การจดการกบความเครยด และการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตาง ๆ ควบคกนไปดวย เพอเพมประสทธภาพในการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมาย

แนวคดการใชบรการสขภาพ เนองจากปจจบนระบบบรการสขภาพในประเทศไทยมหลากหลาย ประกอบกบการทคนไทยปวยเปนโรคไมตดตอ เรอรงมากขน โดยเฉพาะผสงอายมกมโรคประจ าตวอยางนอย 1 โรคหรอมากกวา (วไลวรรณ, 2554) ซงโรคทพบมากเปนอนดบแรกคอ โรคความดนโลหตสง (วชย, 2557)ซงเปนโรคทไมหายขาดและผสงอายตองรบการรกษาเปนระยะเวลานานอยางตอเนอง จงเกดพฤตกรรมการแสวงหาการรกษาทางเลอกอน ๆ เพมเพอเยยวยารกษาใหตนเองหายหรออาการดขน

แนวคดการใชบรการสภาพของแอนเดอรเซน แนวคดเกยวกบการใชบรการสขภาพ ซงผวจยพจารณาวาสามารถใชอธบายปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานได คอ แนวคดหรอแบบจ าลองพฤตกรรมการใชบรการสขภาพ (Health Service Utilization model) ของแอนเดอรเซน (Andersen) ซ ง ไดรบการพฒนาขนคร งแรกในปค.ศ. 1960 โดยมวตถประสงค เ พออธบายปรากฏการณการใชบรการสขภาพของครอบครว ใหค านยามและวดการเขาถงบรการสขภาพ และชวยสรางนโยบายเพอสรางเสรมการใชบรการสขภาพของประชาชนในประเทศสหรฐอเมรกา (Andersen, 1995) แบบจ าลองนในระยะแรกไดใหความส าคญตอครอบครวเปนหนวยในการวเคราะห เนองจากการใชบรการสขภาพระดบบคคลไดรบอทธพลมาจากคณลกษณะประชากร สงคม และเศรษฐกจในครอบครว จากการทบทวนแนวคดแบบจ าลองพฤตกรรมการใชบรการสขภาพพบวา แบบจ าลองนไดพฒนาขนเพออธบายพฤตกรรมการใชบรการสขภาพใหมความสมบรณมากยงขน จนในระยะสดทายแบบจ าลองนกไดรบการพฒนาจนสมบรณดงแบบจ าลองพฤตกรรมการใชบรการสขภาพระยะหลงสดของแอนเดอรเซนในภาพท 2 ซงเปนแนวคดทใชในการอธบายพฤตกรรมการใชบรการสขภาพอยางแพรหลาย สาระส าคญของแนวคดนกลาวไววา บคคลจะตดสนใจไปใชบรการสขภาพหรอไมนนขนกบปจจยทส าคญ 3 สวน (Andersen, 1995) คอ

24 1. ปจจยดานประชาชน ประกอบดวย 3 ปจจยยอย ไดแก 1.1 ปจจยน า (predisposing factors) ไดแก ปจจยทางดานประชากร (demographic) เชน อาย เพศ เปนตน ซงเปนคณสมบตทางชวภาพในการก าหนดความจ าเปนทางสขภาพ ปจจยโครงสรางทางสงคม (social structure) จะสะทอนความสามารถของบคคลในชนชนตาง ๆ ตอความสามารถในการแกปญหาสขภาพของตน โดยมปจจยทสะทอนโครงสรางทางสงคม คอ ระดบการศกษา อาชพ เปนตน ปจจยความร ความเชอ และทศนคตทประชาชนมตอบรการสขภาพ ซงเปนปจจยทมผลตอการตดสนใจใชบรการสขภาพ 1.2 ปจจยสนบสนน (enabling factors) เปนปจจยสนบสนนท าใหประชาชนสามารถเขาใชบรการได โดยแบงเปนทรพยากรสวนบคคลหรอครอบครว และทรพยากรของชมชน โดยทรพยากรสวนบคคลหรอครอบครว (family resources) ทส าคญ ไดแก รายได การมประกนสขภาพ ความสามารถในการจายคาบรการหรอคาใชจายตาง ๆ ทเกดขนเมอตองไปใชบรการเปนคาเดนทาง คาเสยโอกาสตาง ๆ สวนทรพยากรของชมชน (community resources) ไดแก การมสถานพยาบาลและบคลากรผใหบรการอยางพอเพยงและทวถง 1.3 ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) ความตองการทางสขภาพนบเปนปจจยหลกทผลกดนใหเกดการใชบรการสขภาพ ทงนบคคลหรอครอบครวนนจะตองรบรวาเรองการเจบปวยเปนเรองทเกดขนไดกบทกคน และเมอเจบปวยแลวตองใหความส าคญกบการใชบรการทเหมาะสม ความตองการนอาจมองไดเปน 2 สวน ไดแก 1.3.1ความตองการในมมมองของประชาชน โดยทความตองการในมมมองของประชาชนขนกบการรบรถงภาวะสขภาพของตนเอง (perceived needs) และการรบรถงความรนแรงของโรคทตนเองเปนอยและการด าเนนของโรค 1.3.2 ความตองการทก าหนดโดยผใหบรการ ซงความตองการของประชาชนอาจเหมอนหรอแตกตางจากความตองการทประเมนโดยบคลากรทางการแพทย (evaluated needs) 2. ปจจยทางสงแวดลอม ไดแก ปจจยทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ทสงผลตอการใชบรการสขภาพ 3. ปจจยดานพฤตกรรมสขภาพ สภาวะสขภาพสวนหนงเปนผลมาจากพฤตกรรมของประชาชน ดงนนพฤตกรรมสขภาพจงมผลตอการเขาใชบรการสขภาพดวยเชนกน โดยทพฤตกรรมของประชาชน เชน การออกก าลงกาย การสบบหร การรกษาตนเองเบองตน เปนปจจยทก าหนดการเขาใชบรการสขภาพอกประการหนงดวย จะเหนวาปจจยแตละปจจยดงกลาวขางตนตางมความเกยวของซงกนและกน และสามารถสงผลกระทบตอกลวธตาง ๆ ในทกวฒนธรรมของการดแลตนเอง นอกจากนยงมปจจยดานระบบบรการสขภาพทก าหนดการใชบรการสขภาพของแตละคน ซงปจจยดงกลาวท าใหเกดความเปนไปไดในการเขาถงบรการ รวมทงความพอใจของผรบบรการในเรองความสะดวกสบาย การมบรการทตองการ คาใชจาย ลกษณะของผใหบรการและคณภาพบรการ กอใหเกดการเขาถงและการใชบรการสขภาพ ดงแสดงในภาพท 2

25

ภาพท 2 แบบจ าลองพฤตกรรมการใชบรการสขภาพระยะหลงสดของแอนเดอรเซน

สาระส าคญของแนวคดแบบจ าลองน เสนอวา การใชบรการสขภาพของประชาชนขนอยกบปจจย 3 ประการ ไดแก 1) ปจจยน า 2) ปจจยสนบสนน และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ แบบจ าลองนสามารถท านายและอธบายการใชบรการสขภาพไดพรอมกน กลาวคอ ในแตละองคประกอบของแตละปจจยสามารถเปนตวแปร ซงสามารถท านายการใชบรการสขภาพได ในขณะเดยวกนแบบจ าลองกสามารถอธบายกระบวนการหรอความเปนเหตเปนผล ซงปจจยน าจะเปนตวแปรภายนอกโดยเฉพาะตวแปรประชากรและโครงสรางทางสงคม สวนปจจยสนบสนนบางตวกมความจ าเปน แตกไมเพยงพอทจะอธบายการใชบรการสขภาพได ตองใชปจจยความตองการดานสขภาพรวมดวย ดงนนจากแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) สรปไดวา บคคลสามารถเลอกใชบรการสขภาพไมวาจะเปนบรการทางการแพทยแผนปจจบน การแพทยทางเลอก หรอเลอกใชบรการสขภาพทงการแพทยแผนปจจบนรวมกบการดแลสขภาพทางเลอก (complementary care) ซงเปนพฤตกรรมสขภาพอยางหนงของบคคลในการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมายและปองกนการเกดภาวะแทรกซอน โดยบคคลจะประเมนผลลพธจากการเลอกใชบรการสขภาพนน ๆ เพอปรบเปลยนใหเกดผลลพธทดทสดในการรกษา ส าหรบผลลพธดานสขภาพนอกจากจะวดความพงพอใจของผบรการแลวยงสามารถวดไดจากการรบรสถานะสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ และในการศกษาครงนพฤตกรรมสขภาพคอ ความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ซงปจจยส าคญทมผลตอการใชบรการสขภาพ 3 ประการ ไดแก

26 1. ปจจยน า (predisposing factors) จะเปนตวแทนของลกษณะทางชวภาพทมแนวโนมวาจะสรางเสรมใหประชาชนมความตองการบรการสขภาพ และสถานภาพของบคคลในชมชนบงบอกถงความสามารถในการแกปญหาและหาแหลงสนบสนนเพอแกปญหา ไดแก อาย เพศ เชอชาต อาชพ ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ความร ความเชอ ทศนคตทประชาชนมตอบรการสขภาพ เปนตน ซงเปนปจจยทมผลตอการตดสนใจใชบรการ 2. ปจจยสนบสนน (enabling factors) เปนปจจยสนบสนนท าใหประชาชนสามารถเขาใชบรการสขภาพ ไดแก รายได การมประกนสขภาพ การเดนทาง ระยะเวลาทรอรบบรการ การสนบสนนทางสงคม ครอบครว การมสถานพยาบาลและบคลากรผใหบรการอยางพอเพยงและทวถง เปนตน 3. ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) เปนปจจยทท าใหบคคลรบรเมอเกดการเจบปวยขนจ าเปนจะตองใชบรการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย

การใชบรการสขภาพในผสงอายโรคความดนโลหตสง

เมอเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงท าใหผสงอายตองรกษาอยางตอเนองตลอดชวต เนองจากเปนโรคเรอรงไมสามารถรกษาใหหายขาดได ซงหากควบคมโรคความดนโลหตสงไมไดกจะเกดภาวะแทรกซอนตามมา ไดแก ภาวะแทรกซอนทางไต ภาวะแทรกซอนทางตา ภาวะแทรกซอนทางสมอง และภาวะแทรกซอนทางหลอดเลอดและหวใจ เปนตน และยงพบวาโรคความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจทมอตราการตายสง (วชย, 2557) อยางไรกตามโรคความดนโลหตสงสามารถควบคมได โดยการใหความรวมมอในการรกษาอยางตอเนอง (สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย, 2558) ไดแก การรกษาโดยการใชยา และการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยด และเนองดวยระบบบรการสขภาพในปจจบนมหลากหลาย ไดแก การแพทยแผนปจจบน การแพทยพนบาน การแพทยทางเลอก เปนตน ดงนนนอกเหนอจากการเลอกใชบรการสขภาพแผนปจจบนแลว ผสงอายโรคความดนโลหตสงบางรายยงมการแสวงหาการดแลสขภาพทางเลอกอน ๆ ควบคกน เพอตอบสนองความตองการหรอบรรเทาอาการเจบปวยใหทเลาหรอหายขาด ซงการตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพข นอย ก บปจจยตาง ๆ โดยปจจยสงเสรมไดแก การเขาถงบรการสขภาพ จากการศกษาของ ปลวชและจนทรจรา (2557) พบวาผสงอายโรคความดนโลหตสงมการเลอกใชบรการสขภาพเพอการดแลตนเองโดยค านงถงความสะดวกในการเดนทาง สวนใหญจงไปรบบรการสขภาพทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล นอกจากนคณภาพและความรวดเรวของบรการ กเปนปจจยหนงทมผลตอการรบบรการสขภาพของผสงอาย โดยผสงอายใหขอมลวาจะไมไปใชบรการสขภาพของโรงพยาบาลประจ าจงหวด เนองจากตองใชเวลาในการรอพบแพทยนาน มผรบบรการจ านวนมาก และนอกจากนความเปนกนเองและความเอาใจใสของผใหบรการกมผลตอการตดสนใจของผสงอายโรคความดนโลหตสงในการเลอกใชบรการสขภาพ ซงการตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพของแตละคนแตกตางกนออกไป ขนอยกบบรบทและลกษณะของแตละบคคล แตเปาหมายในการเลอกใชบรการ

27 สขภาพคอ สามารถจดการกบโรคทตนเองเปนอย และใชชวตเหมอนคนปกตในขณะทตนเองปวยเปนโรคความดนโลหตสง ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง การปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตและการรบประทานยาตามแผนการรกษาของแพทยอยางเครงครดและสม าเสมอของผสงอายโรคความดนโลหตสง เพอควบคมระดบความดนโลหต เปนพฤตกรรมทบงชใหเหนถงความรวมมอในการรกษาของผปวยทสงผลใหเกดประสทธภาพในการรกษาและลดการเกดภาวะแทรกซอนรนแรงตามมาในผสงอายโรคความดนโลหตสง

ความหมายของความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง ความรวมมอ (adherence) เดมใชค าว า การยอมตาม (compliance) ซ งมความหมายคลายคลงกน แตค าวา compliance หมายถง การเชอฟงของผปวยตอการรกษาของแพทย นกวชาการหลายคนมองวา การใชค านไมเหมาะสม มองวาบคคลมบทบาทยอมตาม ซงมนยของอ านาจ (authority) ของบคลากรทางการแพทยทเหนอกวาผปวยในเชงผปกครองและการเชอฟง (Kontz, 1989) ดงนนจงมการเสนอใหใชค าวา adherence แทน compliance ซงเปนค ารวมระหวางการประสานงานและการท างานรวมกนระหวางบคลากรทางการแพทยกบผปวย (Vermeire, Hearnshaw, Van Royen, Denekens, 2001) โดยมความหมายทางบวก และบคคลจะตองมความยนดและเตมใจในการปฏบตกจกรรมตามค าแนะน าของแพทย ซงบคคลนนตองมสวนรวม เปนการสอถงความรบผดชอบของบคลากรทางการแพทยในการสรางความสมพนธกบผปวยเพอสงเสรมผลลพธทางการรกษา (Vivian, 1996) ดงนน Adherence กคอความรวมมอในการรกษา เนองจากมความหมายครอบคลมเหมาะสมกบบรบทของการรกษา และจากการศกษามผใหความหมายของความรวมมอไว ดงน กลาสเบอรเกน (Glasbergen, 1998) กลาววา ความรวมมอในการรกษาเปนการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของผปวย เพอลดภาวะแทรกซอนจากปญหาสขภาพ องคการอนามยโลก (WHO, 2003) ไดใหความหมายของความรวมมอ (Adherence) วา เปนพฤตกรรมความรวมมอของผปวยอยางตอเนองทงการใชยาตามสง การปฏบตตามค าแนะน าเรองอาหาร และการปรบพฤตกรรมการด าเนนชวตใหเหมาะสมกบโรค โดยพฤตกรรมทเกดขนตองเกดจากความตกลงรวมกนระหวางผปวยกบบคลากรทางการแพทย จะเหนไดวา ความรวมมอในการรกษาสอดคลองกบพฤตกรรมสขภาพของผปวย ซงพฤตกรรมสขภาพ หมายถง การกระท าหรอการปฏบตกจวตรประจ าวนใด ๆ ทสมพนธหรอสงผลกระทบตอสขภาวะของบคคล (พานทพย, 2554) เปนกจกรรมทบคคลกระท าเพอปองกนและสงเสรมสขภาพเพอคงไวซงสขภาพด และปฏบตเมอเกดการเจบปวยแลว ซงอาจเปนการกระท าหรอไมกระท าทสงผลดหรอผลเสยตอสขภาพของบคคลนน ๆ (จระศกด และเฉลมพล, 2550) โดยอาศยความร ความเขาใจ ความเชอ เจตคต และการปฏบตตนทางดานสขภาพตาง ๆ (ถนอมรตน, 2551)

28 ดงนน ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง หมายถง การกระท าหรอการปฏบตกจวตรประจ าวนใด ๆ ของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงกระท าดวยความยนดและเตมใจในการดแลตนเองอยางถกตองและตอเนองสอดคลองกบแผนการรกษาของแพทย เพอควบคมระดบความดนโลหตปองกนการเกดภาวะแทรกซอน ไดแก ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา และความรวมมอในการรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต ซงความรวมมอในการรกษาเปนปจจยส าคญอยางหนงในควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมาย และปองกนการเกดภาวะแทรกซอนรนแรงตามมาได

ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง การศกษาความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวาผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมการดแลตนเองหรอความรวมมอในการรกษาไมเหมาะสม ผสงอายบางรายมความคดวาหากตองอยกบโรคความดนโลหตนไปตลอดชวตกขอใชชวตเหมอนเดม ท าใหไมมการปรบเปลยนพฤตกรรมตามแผนการรกษา (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) นอกจากนยงพบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงทงทางดานการรกษาโดยการใชยา และดานการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนองแตกตางกนออกไป ดงน 1. ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา คอ การรบประทานยาลดความดนโลหตอยางสม าเสมอ จากการศกษาพบวา ผสงอายเปนกลมทรบประทานยาไมตอเนองตามแผนการรกษา (medication non-adherence) มากทสด (40-86%) (Butler et al., 2011) สอดคลองกบการศกษาของ อรทย (2556) พบวาผสงอายมปญหาดานความรวมมอในการใชยาในระดบสง คดเปนรอยละ 70 เนองจากผสงอายเปนกลมทมปญหาโรคเรอรงและมการใชยามากทสดในสงคม จากความซบซอนของการรกษาโดยยาท าใหเกดความล าบากกบผสงอายทจะรบรเกยวกบขอมลของยาทใชอยไดครบถวนเพยงพอ และจากการศกษาพบปญหาดานพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงทพบไดบอย ไดแก ลมรบประทานยาหรอรบประทานยาไมครบทกเมดตามทแพทยสง รบประทานยาไมตรงตามเวลา หยดรบประทานยาเนองจากยาหมดและไมสามารถไปรบยาได หยดรบประทานยาเมอพบวาระดบความดนโลหตปกต หยดรบประทานยาเมออาการดขนและปรบขนาดยาดวยตนเองตามล าดบ (ปยนช, 2549; สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551; วาสนา, 2553; สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556) และจากการตดตามเยยมบานพบวา มผปวยความดนโลหตสงบางรายถงแมมารบการรกษาและรบยา แตเมออยทบานไมรบประทานยา รบประทานยาไมสม าเสมอหรอรบประทานยาไมถกตองตามแผนการรกษา (สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551) ซงสาเหตสวนใหญเกดจากการเขาใจผดคดวาโรคความดนโลหตสงเปนโรคทสามารถรกษาใหหายขาดได ไมจ าเปนตองรบประทานยาอยางตอเนอง เมอไมมอาการผดปกตผปวยจงไมรบประทานยา และจากความไมเขาใจวธการรบประทานยาพบวา ผปวยรบประทานยาลดความดนโลหตกอนอาหารในขณะทแพทยใหรบประทานหลงอาหาร (สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556) 2. ความรวมมอในการรกษาดานการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง จากการศกษาเกยวกบพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา ผสงอายสวนใหญยงขาดความรวมมอในการรกษา ดงน

29 2.1 ดานการควบคมอาหารพบวา สวนใหญไมไดควบคมอาหารเลย มผสงอายสวนนอยทคดวาจะควบคมอาหารแตกไมสามารถควบคมอาหารไดตลอด ยงเลอกรบประทานอาหารตามความชอบของตนเองและครอบครว และผสงอายเขาใจผดวาความเคมคอ น าปลาและเกลอเทานน จงไมสามารถควบคมอาหารโดยการลดเคมได (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) สอดคลองกบการศกษาเรอง ประสบการณชวตของผสงอายโรคความดนโลหตสงทพบวา ผสงอายบางคนเลอกทจะใชชวตเหมอนเดม ไมคดทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร เชน รบประทานอาหารประเภทไขมนทตนเองชอบ การรบประทานอาหารรสเคม (ปลวช และจนทรจรา, 2557) ซงผสงอายสวนหนงใหเหตผลของการไมปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารวาเกดจากความเคยชนของการรบประทานอาหารและการปรงอาหาร การทตองรบประทานอาหารรวมกบผอนและเกรงใจผทท าอาหารให จงไมไดแยกอาหารเฉพาะโรค 2.2 ดานการออกก าลงกาย ผสงอายสวนใหญไมออกก าลงกาย เน องจากตองท างานหาเลยงครอบครวท าใหเหนดเหนอย และจากความสงอาย (วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550) และพบวาผสงอายสวนใหญทออกก าลงกายจะออกแรงเลกนอยถงปานกลาง ซงไมมรปแบบและวธการชดเจน นอกจากนคดวาการท างานกคอการออกก าลงกาย (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) 2.3 ดานการจดการกบความเครยด สวนใหญผสงอายมภาวะเครยดดานเศรษฐกจเนองจากภาระหนสน (วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550; จรยา, รงทพย, นาตยา, และเบจวรรณ, 2553) ไมมลกหลานคอยดแลเอาใจใส การเปนภาระของครอบครว (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) จากพฤตกรรมดงกลาวของผสงอายทงทางดานการรกษาโดยการใชยา และการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ท าใหเหนแนวโนมของความลมเหลวในการควบคมระดบความดนโลหตในผสงอาย อาจท าใหผสงอายมโอกาสเกดภาวะแทรกซอนทรนแรงตามมาได

ปจจยทเกยวของกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง โรคความดนโลหตสงสามารถควบคมใหอยในเกณฑเปาหมาย เพอปองกนการเกดภาวะแทรกซอนอน ๆ ตามมาได จ าเปนตองอาศยความรวมมอในการรกษาโดยการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเอง ดงเชนการศกษาปจจยท านายการควบคมความดนโลหตของผเปนความดนโลหตสงทมารบการรกษาทโรงพยาบาลชมชนแหงหนงของ น าออย และวารนทร (2557) พบวา รอยละ 53.2 ของกลมตวอยางสามารถควบคมความดนโลหตไดตามเกณฑ พฤตกรรมสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพ การรบประทานอาหาร การออกก าลงกายและการจดการกบความเครยดมความสมพนธกบการควบคมความดนโลหตอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) สอดคลองกบแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen) ทกลาววา ผลลพธทางสขภาพเกดจากพฤตกรรมสขภาพของบคคล (Andersen, 1995) จากการศกษาและทบทวนวรรณกรรม สามารถสรปปจจยทมผลตอการควบคมโรคความดนโลหตสงของผสงอาย มดงน

30 1. ปจจยน า (predisposing factors) ความสามารถในการดแลตนเองของผปวย ขนอยกบปจจยพนฐานของผปวยโดยตรง ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ สถานภาพสมรส ความเชอ ทศนคต ความร การรบรสมรรถนะแหงตน ซงปจจยเหลานสงผลตอความรวมมอในการรกษาทแตกตางกน โดยปวยความดนโลหตสงสวนใหญเปนผสงอาย ดงน 1.1 เพศ ลกษณะของเพศชายและเพศหญง ไมมผลตอการดแลสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง จากการศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา เพศไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง (ปยนช, 2549) สอดคลองกบการศกษาของ ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต (2554), วาสนา (2553), พรเพญ (2550), และศกดนรนทร (2549) ซงแตกตางจากการศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมอง จงหวดชมพรทพบวา เพศตางกนพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (เนาวรตน, บษราคม, และววฒน, 2554) 1.2 อาย ความสามารถในการจดการและการดแลตนเองในวยผสงอายลดลง เนองจากความเสอมของโครงสรางและการท าหนาทของรางกาย ความเสอมตามวยและความสามารถในการท ากจกรรมดวยตนเองมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาโดยการรบประทานยา เชน ความจ า การมองเหน การไดยน (รกษชนก, 2554) มกมขอจ ากดทางกายภาพ อวยวะตาง ๆ ท างานลดลง จากการศกษาแบบจ าลองเชงสาเหตของพฤตกรรมความรวมมอในการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา อายมอทธพลทางออมตอความสม าเสมอในการรบประทานยา (สมลกษณ, 2553) และนอกจากนยงพบวาผอายอาจมพฤตกรรมทท าตามความตองการของตนเองสง บางรายมความรสกวาไมตองการพงยา ไมอยากใชยาประจ า สงตาง ๆ เหลานลวนสงผลตอพฤตกรรมการรกษาโดยการรบประทานยาทงสน (ปลวช และจนทรจรา, 2557) 1.3 ระดบการศกษา ระดบการศกษามผลตอความสามารถในการเขาใจและการจดการกบขอมลทางสขภาพทไดรบ (Health literacy) ในผสงอาย จากการศกษาพบวา ระดบการศกษามความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง (อมากร, 2551; ภสราวลย, อรณวรรณ, และจารวรรณ, 2556; ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต, 2554) 1.4 อาชพ จากการศกษาพบวาอาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง (ประนอม, 2555; ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต, 2554) ซงยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.5 สถานภาพสมรส การมสถานภาพสมรสค หรอมการสนบสนนจากครอบครวคอยชวยเตอนใหปฏบตตนในการควบคมระดบความดนโลหต จากการศกษาพบวา สถานภาพสมรสมความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาในผปวยโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (p<.001) (อรณ และทววรรณ, 2558) ซงยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.6 ความร ความเขาใจของผปวยเกยวกบความเจบปวยและการรกษา เปนปจจยทท าใหเกดความรวมมอในการรกษาพบวา ผสงอายโรคความดนโลหตสงทมระดบความดนโลหตสงกวาปกตเนองจากไมไปรบการรกษาอยางตอเนอง เพราะคดวาตนเองหายเปนปกตแลว ซงสาเหตจากการขาดความรความเขาใจเรองการด าเนนของโรคและการรกษา และจากการศกษาของ

31 ศกดนรนทร (2549) พบวาความรมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการรบประทานยา สอดคลองกบการศกษาของ ภสราวลย, อรณวรรณ, และจารวรรณ (2556) ทพบวาความรเกยวกบโรคและการรกษามความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองในระดบปานกลาง 1.7 ความเชอของผปวยเกยวกบความเจบปวยและการรกษา เปนปจจยทท าใหเกดความรวมมอในการรกษา พบวา ผสงอายหลายรายมความเชอและทศนคตวาหากมอาการดขนแลวไมจ าเปนตองรบประทานยาตอเนองกได จงท าใหผปวยขาดยา (สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556) จากการศกษาพบวา ความเชอดานสขภาพมความสมพนธกบความสม าเสมอในการรบประทานยา (สมลกษณ, 2553) และจากการศกษาเรองปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา การรบรอปสรรค การรบรความรนแรงและการรบรประโยชนมความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยา (สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551; อญชล, 2556) และยงพบวา การรบรอปสรรคเปนตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการรบประทานยาในผปวยความดนโลหตสงไดอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) (สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551) 1.8 การรบรสมรรถนะแหงตน จากการศกษาของ อรญญา (2558) พบวาการรบรสมรรถนะแหงตนในความรวมมอในการรกษามความสมพนธทางบวกกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถตท .01 ซงสอดคลองกบการศกษาของ ภสราวลย, อรณวรรณ, และจารวรรณ (2556) ทพบวาการรบรความสามารถในตนเองมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต (p < .01) การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยน าไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผปวยโรคความดนโลหตสง แตยงไมมการศกษาชดเจนในประเดนความรวมมอในการรกษาทง 2 ดาน ไดแก ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา และการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตทง 3 ดาน ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการปรบตวกบความเครยดโดยเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 2. ปจจยสนบสนน (enabling factors) ทมผลตอความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ดงน 2.1 รายได รายไดเปนแหลงอ านวยความสะดวกในการจดการของบคคล เอออ านวยใหบคคลสามารถหาอาหารทมประโยชนมารบประทาน และอาจเปนเหตผลของการขาดการรกษาและการดแลสขภาพของผปวยความดนโลหตสง จากการศกษาพบวารายไดมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสง (อมากร, 2551; ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต, 2554) สอดคลองกบการศกษาของ สมลกษณ (2553) ทพบวา รายไดครอบครวมอทธพลทางออมตอพฤตกรรมความรวมมอในการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 2.2 การสนบสนนทางสงคม (social support) การไดรบความชวยเหลอจากครอบครว บคคลรอบขาง เพอน และบคลากรทางสขภาพ ท าใหผปวยมก าลงใจทจะดแลตนเองและตองการมชวตอยเพอครอบครว การชวยเหลอจากทมสขภาพท าใหผปวยมก าลงใจทจะดแลตนเองมากขน (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) จากการศกษาพบวา แรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเองในระดบสงอยางมนยส าคญทางสถต (p < .01) (ภสราวลย, อรณวรรณ, และจารวรรณ, 2556) และจากการศกษาพบวา การสนบสนนทางสงคมมอทธพลโดยตรง

32 ทางบวกตอพฤตกรรมความสม าเสมอในการรบประทานยา (สมลกษณ, 2553) สอดคลองกบการศกษาของ อมากร (2551) ทพบวา การรบรการสนบสนนของครอบครวมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง และสามารถท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผสงอายโรคความดนลตสงไดมากทสด (p < .001) การมผดแลมความสมพนธตอพฤตกรรมการดแลตนเองอยางมนยส าคญทางสถต (p < .05) ซงแตกตางจากการศกษาของ ปยนช (2549) ทพบวาการมผดแลเรองการรบประทานยาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง เนองจากกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอายตอนตน ยงสามารถชวยเหลอตวเองไดดและไมจ าเปนตองพงพาบคคลอน 2.3 รปแบบการรกษา ลกษณะของการรกษาดวยยา ไดแก ความยงยากซบซอนในการบรหารยา ฤทธขางเคยงของยา ระยะเวลาในการรกษา จ านวนยาทรบประทานในแตละครง การรบประทานวนละหลายครง ครงละหลายเมด ท าใหพฤตกรรมการรบประทานยาแตกตางกน สอดคลองกบการศกษาของ อรทย (2556) ทพบวา ผสงอายไดรบยาหลายขนานท าใหตองกลบเขามารบการรกษาตวทโรงพยาบาลเนองจากการใชยาไมถกตอง สวนอาการขางเคยงของยาเปนอกสาเหตทท าใหผปวยหยดยาเพราะผปวยทนอาการทเกดขนไมได จากการศกษาความซบซอนของแผนก าหนดการใชยามอทธพลโดยตรงทางบวกกบความเชอดานสขภาพ และมอทธพลทางออมกบพฤตกรรมความสม าเสมอในการรบประทานยา (สมลกษณ, 2553) และจากการศกษาของ ศกดนรนทร (2549) และสมาล, ชตมา, และปราณ (2551) พบวา ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการรบประทานยาไดแก ระยะเวลาการรกษา จ านวนมอและเมดยา อาการขางเคยงของยา มความสมพนธทางลบกบพฤตกรรมการรบประทานยาของผปวยโรคความดนโลหตสง 2.4 สทธการรกษา ผปวยสวนใหญจะเลอกไปรบการรกษาทโรงพยาบาลตามสทธในการใชบรการ เชน สามารถเบกคารกษาพยาบาลจากสทธขาราชการ สทธประกนสขภาพถวนหนา 30 บาท จากการศกษาพบวา สทธการรกษามความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาในผปวยความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) (อรณ และทววรรณ, 2558) 2.5 การเขาถงบรการสขภาพ การเลอกใชบรการของผปวยแตละคนแตกตางกน แตเปาหมายในการเลอกใชบรการสขภาพกเพอใหสามารถจดการกบโรคของตนเองได และใชชวตไดอยางปกตตามโรคทเปนอย ระบบบรการทมคณภาพจงเปนปจจยหนงในการตดสนใจใชบรการสขภาพของบคคล ไดแก ระบบสขภาพทผปวยเขาถงไดงาย รวดเรว สามารถเขารบบรการไดสะดวก ไมมขนตอนการรบบรการทซบซอนยงยาก คาใชจายนอย ผใหบรการใหบรการไดทวถง และสมพนธภาพระหวางเจาหนาททมสขภาพและผปวย มการดแลตดตาม ซงมผลตอการรบบรการของผปวย (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) จากการศกษาของ ศกดนรนทร (2549) พบวา ปจจยดานการเขาถงบรการสขภาพมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ไดแก ระยะเวลาทรบการบรการ ระยะเวลาในการเดนทางจากบาน และหากแพทยหรอบคลากรทางสขภาพเปนมตรและเปดโอกาสใหผสงอายถามค าถามเกยวกบโรคและยา พรอมทงใหผปวยมสวนในการตดสนใจและมการใหค าแนะน าทผสงอายสามารถเขาใจ ชวยใหผปวยเกดความรวมมอในการรกษาทดตามไปดวย การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพและการสนบสนนทางสงคม เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผปวยโรคความดนโลหตสง แตยงไมมการศกษาชดเจนในประเดนความรวมมอในการ

33 รกษาทง 2 ดาน ไดแก ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยาและการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตทง 3 ดาน ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการปรบตวกบความเครยดโดยเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 3. ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) ความตองการทางสขภาพนบเปนปจจยหลกทผลกดนใหเกดความรวมมอในการรกษา ไดแก 3.1 ระยะเวลาการเจบปวย การเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงตองใชระยะเวลานานในการรกษา จากการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงมาหลายป ท าใหผปวยมขอมลการปฏบตตวเพอดแลตนเองดกวาระยะแรก ๆ ทเปนโรคความดนโลหต สงผลใหผปวยเกดการเรยนรทจะด าเนนชวตอยกบโรคความดนโลหตสงไดดมากขน (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) ซงแตกตางจากการศกษาของ ปยนช (2549) ทพบวา ระยะเวลาทเปนโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาดวยการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง 3.2 ความรนแรงของการเจบปวย แสดงใหเหนถงสภาวะของโรคกบความ กาวหนาของการรกษา เนองจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคทไมแสดงอาการท าใหผปวยคดวาตนเองหายเปนปกต สงผลใหพฤตกรรมการรกษาของผปวยลดลง แตถาผปวยรบรวาการเจบปวยของตนนนรนแรงหรอเหนผอนเกดภาวะแทรกซอนกจะท าใหผปวยตระหนกถงอนตรายของโรค ท าใหผปวยเกดความรวมมอในการรกษา (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) ความรนแรงของโรคจงเปนปจจยทสงผลตอการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสง การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผปวยโรคความดนโลหตสง แตยงไมมการศกษาชดเจนในประเดนความรวมมอในการรกษาทง 2 ดาน ไดแก ความรวมมอในการรกษาโดยการใชยาและการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตทง 3 ดาน ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการปรบตวกบความเครยดโดยเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง

แนวทางการประเมนความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง

การประเมนความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา แบงเปน 2 ลกษณะ คอ 1. วธการประเมนทางตรง ประกอบดวย 1.1 การเฝาสงเกตพฤตกรรมของผปวย เปนการสงเกตการใชยาของผปวยโดยตรงซงคอนขางแมนย า แตมขอเสยทไมสามารถปฏบตไดตลอดเวลาและผปวยอาจซอนยาไวในปากแทนทจะกลนตามปกต 1.2 การดปรมาณยาในรางกาย โดยการเจาะเลอด เกบปสสาวะหรอน าลาย แลวน าสงวเคราะหหาปรมาณยา หรอการตรวจวด Biological marker ตาง ๆ ลกษณะการวเคราะหเชนนขนกบความไวของการทดสอบและยงขนอยกบตวแปรหลายชนด เชน สตรต ารบยา ระบบการดดซม การยอย ระบบเมตาบอลซม การขบถาย ประสทธภาพการท างานของไตในผปวย และสงทควรค านงถงคอภาวะทผปวยใหความรวมมอในการใชยา หรอปฏบตตามค าแนะน าของแพทยเพยงระยะเวลาสน ๆ (White coat adherence) เชน 3 วน กอนหรอหลงจากพบแพทย ซงท าใหสรป

34 ขอมลความรวมมอในการรกษาคลาดเคลอน นอกจากนยงไมสามารถท าไดในยาทกตวเนองจากขอจ ากดในการวเคราะห มราคาแพงและผปวยอาจจะตองเจบตวจากการเจาะเลอด (นนทลกษณ, 2555) 2. วธการประเมนทางออม เปนวธทปฏบตจรงไดมากกวาวธสบหาทางตรง ประกอบดวย 2.1 การดปรมาณยาทใชหรอยาทเหลอ เปนวธการประเมนอยางหนงทชวยประเมนวาผสงอายรบประทานยาตามทแพทยสงหรอไม เปนวธทท าไดงายและเปนทนยมอกวธหนง ท าไดโดยการวดปรมาณยาทเหลอโดยการนบ การตวง โดยใหผปวยน ายาทเหลอมาแสดงหรอตดตามเยยมผปวยทบาน ขอจ ากดของวธนคอ ยาทผปวยน ามานบอาจไมใชยาทเหลอทงหมดจรง ๆ (นนทลกษณ, 2555) หากใชวธน เพยงอยางเดยวอาจไมนาเชอถอมากนก เพราะการนบจ านวนเมดยาทเหลออยสามารถวดไดเพยงแคผปวยหยบยาใชแตบอกไมไดวาผปวยไดรบประทานยาหรอเปลา 2.2 การใหผปวยบนทกวนและเวลาทใชยาเอง เชน ใหผปวยบนทกเวลาทรบประทานยาทกครงลงในตารางบนทกการใชยา วธนยงไมนาเชอถอนกเพราะผปวยอาจไมลงบนทกหรอบนทกไมตรงกบความเปนจรง ซงอาจไมเหมาะในการน ามาใชกบผสงอาย 2.3 การตรวจสอบการมาตามนดเพอรบยาในวนนดครงตอไป เปนขอมลทเกบไดงาย ใชในกรณผปวยเปนโรคเรอรงและตองใชยาตดตอกนเปนเวลานาน ๆ เชน ผปวยความดนโลหตสง ผปวยเบาหวาน แตกไมสามารถยนยนไดวาผปวยทมาตามนดทกครงจะใหความรวมมอในการใชยา หรอผทไมมาตามนดจะไมใหความรวมมอในการใชยา (นนทลกษณ, 2555) เชน หากผปวยบอกวายงมยารบประทานเหลออยซงหมายความวาผปวยรบประทานยาไมถกตอง การใชวธนวธเดยวอาจยงขาดความนาเชอถอในการประเมนพฤตกรรมการรบประทานยาของผปวย (รกษชนก, 2554) 2.4 การวดผลการรกษา ใชส าหรบวธการรกษาทสามารถวดผลการรกษาไดชดเจน เชน คาน าตาลในเลอด การวดความดนโลหตในผปวยทไดรบยาลดความดนโลหต เปนตน วธนท าไดงายแตคาพารามเตอรตาง ๆ เหลานมความสมพนธทซบซอน ผลของยาทเกดขนเกยวของกบการเปลยนแปลงยาและภาวะของรางกายในขณะนน ๆ จงไมอาจน าผลมาสรปทนทวาผลการรกษานนเกดจากความรวมมอในการใชยาของผปวย (นนทลกษณ, 2555)

2.5 การส มภาษณ โ ดยตร งหร อกา ร ใช แบบสอบถาม (interview หร อ questionnaires) สามารถวดไดโดยตรงกบตวผปวยหรอผเกยวของ เชน ญาต ผปกครอง ซงเปนวธทสะดวก ใชเวลาไมมากและคาใชจายนอย ขอจ ากดของวธการนคอ ผสมภาษณจะตองมความช านาญในการใชค าถาม ควรระมดระวงการทผใหสมภาษณไมตอบขอเทจจรง หรอเกดเบอหนายถามขอค าถามมากเกนไป กท าใหไดขอมลทไมตรงกบความเปนจรง (นนทลกษณ, 2555) การศกษาครงนใชวธการประเมนโดยออม โดยการใชแบบสอบถาม เพอประเมนความรวมมอในการรกษาโดยการใชยา

35 แบบประเมนความรวมมอในการรกษา

จากการศกษาพบวามแบบประเมนทใชในการประเมนเกยวกบความรวมมอในการ

รกษาทงดานการใชยาและการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยด ดงตอไปน 1. แบบสมภาษณพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงของ ยทธพงษ (2550) สรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ โดยแบงออกเปน 6 ดาน ประกอบดวย ดานการรบประทานยา ดานการควบคมอาหาร ดานกจกรรมและการออกก าลงกาย ดานการจดการกบความเครยด ดานการควบคมปจจยเสยง ดานการมาตรวจตามนด ขอค าถามมจ านวนทงหมด 30 ขอ ขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ม 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง ไมปฏบต มคาความเทยง .85 2. แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผปวยโรคความโลหตสงของ เนาวรตน, บษราคม, และววฒน (2554) ซงลกษณะแบบสมภาษณเปนแบบมาตราสวนประมาณคา มทงหมด 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตบางครง และไมเคยปฏบต ขอค าถามมจ านวนทงหมด 20 ขอ มคาความเชอมนเทากบ .77 3. แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสงของ ปฐญาภรณ (2554) มขอค าถามทงหมด 24 ขอ แบงเปน 3 ดาน ไดแก ดานการรบประทานอาหาร ดานการออกก าลงกาย และดานการจดการกบความเครยด ขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (rating scale) ม 3 ระดบ ไดแก ปฏบตเปนประจ า ปฏบตบางครง และไมปฏบต ลกษณะขอค าถามมทงทางบวกและทางลบ มคาความเชอมนเทากบ .82 ดงนน ในการประเมนความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผวจยเลอกใชแบบสมภาษณพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงของ ยทธพงษ (2550) โดยน ามาดดแปลงเพอใหเหมาะกบกลมตวอยางทจะศกษา ซงเปนการศกษาในกลมผสงอาย ในการศกษาครงนผวจยจะประเมนความรวมมอในการรกษา 4 ดาน ไดแก ดานการรบประทานยา ดานการควบคมอาหาร ดานการออกก าลงกาย และดานการจดการกบความเครยด จ านวนขอค าถามทงหมด 24 ขอ

36 พฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ปจจบนการน าการแพทยทางเลอกมาใชมจ านวนมากขน เนองจากการประกาศนโยบายสขภาพดถวนหนา ในป พ.ศ. 2521 ขององคการอนามยโลก สงผลใหประเทศไทยประกาศนโยบายสาธารณสขมลฐานในแผนสขภาพแหงชาตตงแตป พ.ศ. 2524 ท าใหกระแสการยอมรบสมนไพร การแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอก ไดเกดขนอยางกวางขวาง จนกระทงป พ.ศ. 2546 ไดมการจดตงกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกในปพ.ศ. 2552 สมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 2 มต 7 “การพฒนาการแพทยแผนไทย การแพทยพนบาน และการแพทยทางเลอก ใหเปนระบบบรการสขภาพหลกของประเทศคขนานกบการแพทยแผนปจจบน” และกระทรวงสาธารณสขไดเพมสาขาการแพทยแผนไทยและการแพทยผสมผสานเขาในการพฒนาระบบบรการของประเทศ ในป พ.ศ. 2558 โดยมเปาหมายหลกเพอน าการแพทยแผนไทยทโดดเดนและมขอมลวชาการสนบสนนการใชรวมกบการแพทยแผนปจจบน และทมสหวชาชพ (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 2559) ท าใหเกดแงมมของการแพทยทางเลอกหรอสขภาพแบบผสมผสานจากหลายแหลงขอมลทมผลตอการตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพนน ๆ เพอตอบสนองปญหาสขภาพโรคเรอรงทไมอาจการรกษาใหหายขาดดวยการแพทยแผนปจจบนเพยงอยางเดยว เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน เปนตน และการทผปวยตองรบการรกษาโรคเรอรงดงกลาวอยางตอเนอง จงมพฤตกรรมการแสวงหาทางเลอกอน ๆ มาใชในการแกปญหาสขภาพเหลานน

ความหมายของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน

การแพทยทางเลอก เปนการรกษาอกรปแบบหนงแตกตางไปจากการแพทยแผนปจจบน (conventional medicine) เปนวทยาการผสมผสานใหใกลเคยงกบการด ารงชวตของมนษยไมใชการแพทยทใหการรกษาโดยใชยาแผนปจจบน ผใหการรกษาไมจ าเปนตองจบวฒทางการแพทยแผนปจจบน แตตองเปนผทผานการอบรมและไดรบการฝกฝนจนเปนทช านาญในแตละสาขา (ชนนทร, 2548) และกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก (2559) ไดใหความหมายของการแพทยแบบผสมผสาน (complementary medicine) ไววาเปนศาสตรเพอการวนจฉย รกษาและปองกนโรค นอกเหนอจากศาสตรการแพทยแผนปจจบนทน าไปใชเสรมหรอใชรวมกบการแพทยแผนปจจบน พฤตกรรมสขภาพ หมายถง พฤตกรรมของบคคลทเกดขนอยางจงใจ โดยมเปาหมายเพอรกษาอาการผดปกตของรางกายดวยตนเองหรอแสวงหาค าแนะน าหรอการรกษาจากครอบครว คนรอบขาง เครอขายสงคม ตลอดจนบคลากรสาธารณสข ดงนนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน (complementary care) จงเปนรปแบบวธการสงเสรมสขภาพ ซงมใชการแพทยหลกทบคคลปฏบตเพอควบคมโรคหรอจดการกบความผดปกตของรางกาย โดยการรกษาเสรมควบคไปกบการรกษาแพทยแผนปจจบน (อายพร, 2557) สรปไดวา พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง หมายถง การกระท ากจกรรมตาง ๆ ของผสงอายโรคความดนโลหตสงในการสงเสรมสขภาพตนเองซง

37 ไมใชการรกษาแผนปจจบน โดยปฏบตควบคไปกบการรกษาแพทยแผนปจจบนเพอควบคมระดบความดนโลหตและปองกนภาวะแทรกซอน

ชนดของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน

ปจจบนศาสตรการดแลสขภาพมมากมายหลายประเภท ศนยการแพทยทางเลอกแห งชาตของสถาบนสาธารณสขแห งชาต ประเทศสหรฐอเมร กา (National Center for Complementary and Alternative Medicine: NCCAM) ไดจ าแนกกลมการแพทยทางเลอกออกเปน 5 กลม (NCCAM, 2008) ดงน 1. ระบบการแพทยทางเลอก (alternative medical systems) เปนการแพทยทางเลอกทมวธการตรวจรกษา วนจฉย และการบ าบดรกษาทมหลากหลายวธการทงดานการใหยา การใชเครองมอมาชวยในการบ าบดรกษาและหตถการตาง ๆ เปนวธปฏบตทเปนเอกลกษณเฉพาะตวชดเจนและมกพบวามววฒนาการมากอนการแพทยแผนปจจบน เชน ระบบการแพทยตะวนออก ไดแก การแพทยแผนไทย การแพทยแผนจน อายรเวท และระบบการแพทยตะวนตก ไดแก การบ าบดแบบโฮมโอพาธ (Homeopathy) ธรรมชาตบ าบด ซงระบบดงกลาวมวธการรกษาแตกตางกนออกไป โดยมรายละเอยดดงน 1.1 การแพทยแผนจน มการแพรหลายเขามาในประเทศไทยตงแตศตวรรษท 3 โดยพอคาชาวจน และในปจจบนกระทรวงสาธารณสขไดรบรองการแพทยแผนจนใหเปนสวนหนงของการประกอบโรคศลปะทตองมการรบรองการขนทะเบยนและการรบใบอนญาตในการประกอบวชาชพ โดยมจดเนนทการจดการความสมดลของหยน-หยาง มพนฐานมาจากปรชญาโบราณของลทธเตา ใชแนวคดความเปนคกน คอ หยน-หยาง ซงเปนฝายตรงขาม แตควบคมซงกนและกน การแพทยแผนโบราณของจนจงใชแนวคดดงกลาวมาอธบายความสมพนธทางกายวภาคของรางกาย ตลอดจนความสมพนธระหวางชวตมนษยกบสงแวดลอมและสงคม ดงนนเมอความสมดลระหวางหยน-หยาง ในรางกายเปลยนแปลงกจะท าใหรางกายเกดโรคภยไขเจบขน ทางการแพทยจงใชหลกความสมดลระหวางหยน–หยาง เปนพนฐานของการรกษาความเจบปวยของรางกายมนษย (ส านกการแพทยทางเลอก, 2556) ไดแก ฝงเขม การใชยาสมนไพร การนวดทยนา ชกงและอาหารทเปนยา เปนตน การฝงเขม (acupuncture) สามารถจดการกบความผดปกตทเรอรง บรรเทาความเจบปวด และสงเสรมสขภาพดวยการปองกนโรคและบ ารงรกษาสขภาพ การฝงเขมสามารถน ามาใชแกไขปญหาไดทงในดานสรระอารมณและจตวทยา ทฤษฎการฝงเขมไดน ามาใชรกษาโรคตาง ๆ มากมาย เชน การอกเสบเรอรงหรอการบาดเจบเฉยบพลนของกลามเนอ โรคของเอนและขอตอ โรคระบบทางเดนหายใจ ระบบยอยอาหารและปญหาของระบบขบถาย รวมทงใชในการรกษาโรคทเกดจากความผดปกตของอารมณ เชน ซมเศรา เปนตน คนทมความดนโลหตสงมกมอาการปวดศรษะ วงเวยน หนาแดง นอนหลบไมสนท ชพจรเตนเรว อาการเหลานทางการแพทยแผนจนแสดงถงธาตไฟเกน ดงนนการแพทยแผนจนจงเนนรกษาโดยการลดธาตไฟลงมา การฝงเขมจงมจดทใชเพอลดธาตไฟ เชน จด “จซานหล” บรเวณหนาแขงดานนอก เปนตน (สมภพ, 2558) มการใชการฝงเขมในการกษาโรคอมพาต โดยใชเขมปกลงไปยงจดปลายประสาท เพอกระตนระบบประสาทและระบบฮอรโมน ท าใหสามารถกระตนเซลลสมอง

38 ทเสยหายฟนตวคนมา ผปวยอมพาตทมาฝงเขมรกษาภายใน 1 เดอนแรกนบตงแตเปนอมพาตจะไดผลรอยละ 80 ขนไป หากมารกษาในภายหลงจะไดผลลดลงไป เนองจากสมองและระบบประสาทเสยหายมากเกนไป (โสภาพรรณ, 2555) และทางองคการอนามยโลกไดจดใหการฝงเขมในการรกษาภาวะความดนโลหตสงแบบปฐมภม 1.2 การแพทยอายรเวทของอนเดย เปนศาสตรของการท าใหชวตยนยาวโดยเนนการปองกนสขภาพ ใชหลกความสมดลของกาย จต จตวญญาณ การออกก าลงแบบตาง ๆ ทเหมาะสมกบสขภาพ ส าหรบวธการรกษาในหลกของการแพทยอายรเวท ประกอบดวย การใชสมนไพร ซงมหลากหลายรปแบบ ไดแก การนวด (massage) การประคบ (sudation) การผาตด (surgery) การใชโลหะ (metallic compounds) โยคะ เปนตน โยคะ เปนวธการพฒนาสรระ ความคด จตใจ และจตวญญาณ โดยการน าค าสอนในคมภรพระเวทยของอนเดยโบราณมาประยกตใชในทางปฏบต เทคนคของศาสตรและศลปนคอ พยายามสรางความสมดลใหแกทกสวนของรางกาย ประกอบดวย กาย ความคด จตใจ และจตวญญาณทประสานรวมกนอยางกลมกลน เทคนคการหายใจถอเปนเรองส าคญส าหรบโยคะ (โสภาพรรณ, 2555) ท าใหผฝกโยคะสามารถควบคมทงรางกาย ความคด และจตใจ ท าใหผอนคลาย ลดความหงดหงด มสมาธดขน 1.3 การแพทยแผนไทย เปนศาสตรทใชในการดแลสขภาพของคนไทยแบบองครวมมาชานาน เดมการแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานจดเปนการแพทยกระแสหลกของชมชนและสงคมไทย ตอมามการยอมรบการแพทยตะวนตกแทนทการแพทยดงเดมเพอทดแทนสวนทการแพทยดงเดมไมม เชน การผาตด การปองกนโรคตดตอ ยาปฏชวนะ เปนตน ดวยความเจรญของการแพทยตะวนตก ท าใหการแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานไทยถกละเลย ปจจบนไดมพลกฟนใหภมปญญาการแพทยแผนไทยและการแพทยพนบานไทยใหกลบมามบทบาทส าคญตอการดแลสขภาพของคนไทย การแพทยแผนไทยสามารถน ามาประยกตใชรวมกบการแพทยแผนปจจบนไดครบทกมตของความเปนมนษย โดยเฉพาะดานการปองกนการเกดขนของโรคไมตดตอเรอรงทมสาเหตมาจากวถชวตทมการเปลยนแปลงไป (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 2559) ไดแก การนวด การกดจดแกอาการ การประคบสมนไพร การเหยยบเหลก และการใชยาสมนไพร เปนตน 2. การบ าบดทเนนความสมพนธระหวางใจกบกาย (mind-body interventions) เปนวธบ าบดหลากหลายวธเพอเพมศกยภาพของจตใจทมผลตอรางกาย การบ าบดแนวนเชอวาจตมอทธพลตอกาย ในทางกลบกนกายกสงผลตอจตดวยเชนกน โดยใชความสมพนธระหวางจตใจ รางกาย และจตวญญาณในการท าใหสขภาพด แบงการรกษาแนวนเปน 3 กลม ไดแก กลมวธทางจต เชน การสะกดจต ดนตรบ าบด จนตนาการบ าบด ศลปะบ าบด กลมวธทางกาย เชน โยคะ (Yoga) ไทเกก เตนร าบ าบด การฝกผอนคลายกลามเนอ และกลมวธเกยวกบศาสนาและจตวญญาณ เชน ใชสมาธ การสวดมนต และการบ าบดทางจตวญญาณ โดยมรายละเอยด ดงน 2.1 การท าสมาธ แนวคดสมาธบ าบดประกอบดวยกายและจตทมความเกยวของพงพงอาศยซงกนและกน และสมพนธเกยวเนองกบสงแวดลอม จกรวาล เปนวธการหนเหความเอาใจใสไปสแงมมทกระจางชดของธรรมชาตภายในตวเองดวยความตงใจ การนงสมาธท าใหจตใจสงบ ชวยรกษาโรคทางกายได (แพทยพงษ, 2551) โดยเพมการไหลเวยนเลอดดวยการกระตนของระบบ

39 ประสาทพาราซมพาเธตก กระตนระบบภมคมกนผานสมองและฮอรโมน ซงเปนผลใหฮอรโมนเอนโดรฟน (endorphins) หลง สารนเปนสารแหงความสขชวยใหรางกายสดชน (สมภพ, 2558) นอกจากนการท าสมาธยงชวยใหเกดการผอนคลาย เกดคลนสมองแบบแอลฟาเพมขน (สมภพ, 2558) ซงจะชวยลดอตราการเตนของหวใจและชวยลดภาวะความดนโลหตสงได 2.2 การสวดมนต ถอเปนกจกรรมส าหรบพฒนาจตวญญาณ ในศาสนาตาง ๆ จะมการสวดมนตเปนประจ า เปนวธการทชกน าใหเกดความสงบขนมาไดจนสามารถเขาสระดบจตทเปนสมาธ ท าใหรสกผอนคลาย จตใจสงบและเกดความสงบสบาย ชวยบรรเทาหรอระงบอาการเจบปวดทางรางกายได (แพทยพงษ, 2551) การสวดมนตสม าเสมอมผลท าใหอาการเจบปวดทางรางกายลดลงและเกดความสงบ ซงเปนผลมาจากก าลงใจและก าลงสมาธนนเอง 2.3 ดนตรบ าบด เปนการใชวธการทางดนตรในการชวยฟนฟ รกษาและพฒนาดานอารมณ รางกายและจตใจเพอใหมสภาพทดขน ระดบเสยง ธรรมชาตของเสยงและความเขมของเสยงเปนปจจยส าคญในการสรางอารมณทเกดจากการรบรในรสของดนตรใหแกทวงท านองเพลง ในเรองจงหวะของเพลงมงานวจยพบวา จงหวะทมความเหมาะสมแกการรบฟงของมนษยควรเปนจงหวะทมความเรวไมเกนอตราการเตนของหวใจของผนน (บษกร, 2556) หากผใดรบฟงดนตรทมความเรวเกนกวาอตราการเตนของหวใจ อาจท าใหเกดอาการไมสบาย ตงเครยด ซงอาจสงผลทไมดตอสขภาพได นอกจากการใชดนตรในการบ าบดทางจตแลวยงสามารถใชดนตรบ าบดกบผปวยไดทกโรค ส าหรบระดบเสยงดนตรนนไมควรใชเสยงทมความแหลมสงหรอทมต าจนเกนไป (บษกร, 2556) เพราะจะเขาไปมผลตอการบบรดตวและการเตนของหวใจ ควรเปนเสยงในระดบปานกลาง และควรเปนเพลงบรรเลงมากกวาเพลงรอง เพราะผปวยมงจ ากดความคดไปตามเนอรองของดนตรทไดยน 2.4 ไทเกก หรอการร ามวยจน ชวยรกษาสมดลยภาพของรางกายทงรางกายและจตใจ เหมาะส าหรบผสงอายซงไดทงความแขงแรง ความยดหยนและการทรงตวของรางกาย (โสภาพรรณ, 2555) หลกการฝกประกอบดวย 3 ประการ ไดแก 1) ฝกกาย เรมจากการยนทถกตอง 2) ฝกการหายใจ คอการหายใจเขา-ออกตามธรรมชาตใหลกและยาว และ 3) ฝกจต ใหมงสมาธไปทกสวนของรางกายและผอนคลายบรเวณนน ๆ การผอนคลายควรท าตงแตศรษะจรดปลายเทา 3. การบ าบด โดยหลกทางช วภาพ (biologically based therapies) คอ ว ธบ าบดรกษาโดยใชสารจากธรรมชาตประเภทสมนไพร พชชนดตาง ๆ อาหารและวตามน สคนธบ าบด เชน การใชผลตภณฑจากสมนไพร อาหารเสรม วตามน มรายละเอยดดงน 3.1 สมนไพร คอสารทกชนดในธรรมชาตทสามารถน ามาเปนยารกษาโรคได พชสมนไพรหรอผลตภณฑจากสมนไพรทน ามาใชในการดแลรกษาสขภาพในไทยเปนสงทด ารงอยคกบสงคมมนษยมาชานาน ลกษณะการน าไปใชแบงเปน 2 ประเภท คอ การใชภายนอกรางกาย และการใชภายในรางกาย การใชสมนไพรภายในรางกายทพบ คอ การน าสมนไพรมารบประทาน ซงรปแบบของการน ามารบประทานมหลายอยางดวยกน เชน ยาตม ยาชง ยาดอง ยาลกกลอน รปแบบการใชภายนอกรางกายมหลายวธ เชน การประคบ การอบสมนไพร ซงสมนไพรทมฤทธในการลดความดนโลหต (จไรรตน, 2556) ไดแก กระเจยบแดง เกกฮวย ขง แพงพวยฝรง เปนตน จากการศกษาพบวา การดมชากระเจยบวนละ 2-3 ครง สามารถลดความดนโลหตไดแอสโตลคลงได รอยละ 7.2 ถงรอยละ 13 (สมภพ, 2558) สารส าคญของกระเจยบแดง คอ anthocyanin มสวนชวยในการท างานและสรางความยดหยนแกหลอดเลอด (จไรรตน, 2556) สวน

40 บวบกมสรรพคณในการรกษาโรคความดนโลหตสง เนองจากบวบกมสวนชวยในการไหลเวยนเลอดทงในหลอดเลอดด าและหลอดเลอดฝอย โดยมฤทธขยายหลอดเลอดจงสามารถชวยลดความดนโลหตได (สมภพ, 2558) นอกจากนบวบกยงมฤทธตอระบบประสาท ชวยใหการเรยนรดขน มฤทธคลายเครยด ซงเปนผลดตอผปวยความดนโลหตสง และจากการศกษาโดยใชสารละลายเกกฮวยฉดพนใบชาแลวน าไปทดลองกบผปวยไขมนในเลอดสง โดยชงเปนชารบประทาน พบวาสามารถลดระดบความดนโลหตสงและไขมนในเลอดได (จไรรตน, 2556) 3.2 การรบประทานอาหารเสรม หมายถง ผลตภณฑทใชรบประทานโดยตรงนอกเหนอจากการรบประทานอาหารหลกตามปกต เพอเสรมอาหารบางอยาง ซงมกอยในรปผง เมด แคปซล ของเหลวพรอมดมหรอลกษณะอน ๆ จะเหนวาแนวโนมของการเกดโรคในปจจบนเปนผลมาจากการรบประทานอาหารไมถกสวนอนเนองมาจากรปแบบการด าเนนชวตทเรงรบ ท าใหไมมเวลาเพยงพอทจะรบประทานอาหารไดครบทกหม รวมทงการปนเปอนและตกคางของสารเคมในอาหารทรบประทาน สงผลใหผลตภณฑอาหารเสรมกลายเปนทางเลอกเพอสขภาพทางหนงทมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวตในปจจบน 4. วธการจดโครงสรางรางกาย (manipulative and body-based methods) คอ การบ าบดโดยใชหตถการตาง ๆ เนนทระบบและโครงสรางของรางกาย ใชการจดหรอเคลอนไหวสวนของรางกาย เชน การนวด การจดกระดกสนหลง (chiropractic) การจดกระดก (osteopathic manipulation) ซงในขณะนการนวดแผนไทยไดรบความนยมอยางแพรหลายทงในและตางประเทศ เนองจากมประโยชนในการนวดเพอสขภาพ การผอนคลาย รกษาและฟนฟสมรรถภาพ (ตวงพร, 2551) การนวดไทยแบงเปน 2 แบบ (ชชภาม, 2552) คอ การนวดไทยแบบเชลยศกด และการนวดไทยแบบราชส านก โดยเฉพาะการนวดไทยแบบราชส านกมการน ามาเปดเปนหลกสตรใหศกษา โดยใหความหมายการนวดไทยแบบราชส านกวา เปนการกระท าตอรางกายมนษยโดยการนวดดวยนวมอหรอมอตามศาสตรและศลปทสบทอดกนมาจากการแพทยแผนไทยทเคยปฏบตอยในราชส านก เพอบ าบดโรคและฟนฟสภาพผปวย มแบบแผนทมลกษณะเฉพาะ คอ แพทยแผนไทยผนวดตองมกรยามารยาททสภาพ เชน กอนลงมอนวดตองไหวเพอขอโทษผปวยทตองโดนตว มการตรวจวนจฉยโรคกอน เชน วดความดนโลหต จบชพจรทขอมอและหลงเทาเพอตรวจดลมเบองสงและลมเบองต าตามทฤษฎการแพทยแผนไทย เพอใหรก าลงเลอดและลมของผรบการบ าบด การนวดแบบราชส านกจะกระตนระบบการไหลเวยนเลอดและน าเหลอง และกระตนระบบประสาทใหท างานดขน ชวยใหกลามเนอคลายตว ไดผลดในการบ าบดรกษากลมอาการและโรคหรอความผดปกตทท าใหมอาการปวด ตง ลาตามสวนตาง ๆ ของรางกาย และยงชวยฟนฟสมรรถภาพของผปวยทเกดจากโรคหรอความผดปกต เชน โรคอมพฤกษ อมพาต หวไหลตด เปนตน (ชชภาม, 2552) ผไดรบการบ าบดดวยการนวดจะรสกผอนคลาย จตใจแจมใสเบกบาน จงไดน าการนวดไทยแบบราชส านกมาใชในการสงเสรมสขภาพ และไดรบความนยมสง ซงลกษณะของการนวด (โครงการฟนฟการนวดไทย, 2551) มดงตอไปน 4.1 การกด ใชนวหวแมมอกดลงทสวนของรางกาย เพอใหกลามเนอคลายตว ท าใหเลอดถกขบออกจากหลอดเลอดบรเวณนน และเมอลดแรงกดลงเลอดกจะพงมาเลยงบรเวณนนมากขนท าใหระบบไหลเวยนท าหนาทไดด

41 การนวดกดจด (Acupressure) มหลายจดทสามารถชวยลดความดนโลหตใหต าลงได ขอควรระวง คอ ส าหรบผทมความดนโลหตเกน 200/100 มลลเมตรปรอท หามใชการนวดกดจดเพอลดความดนโลหตโดยเดดขาด จดทสามารถกดหรอนวดเพอลดความดนโลหตไดดวยตนเอง คอ จดหลงศรษะในระนาบเดยวกบห โดยการเอานวโปงจบหสวนลางเอาไว คอย ๆ เลอนนวไปทตรงกลางดานหลงคอ ใหนวอยเหนอแนวทายทอย 1 นว ออกแรงปานกลางหรอถงขนแนน ๆ ลงบนจดทงสองดวยนวโปง กดทงไวนาน 1 นาท หรอมากกวานน หายใจเขาและออกใหลก ๆ และอาจเพมหรอลดความแรงตามความเหมาะสม เปนการบรรเทาอาการปวดหวทสามารถเกดขนไดกบผทมภาวะความดนโลหตสง (โครงการฟนฟการนวดไทย, 2551) 4.2 การคลง โดยใชนวหวแมมอ นวมอหรอสนมอออกแรงกดใหลกถงกลามเนอ ใหเคลอนไปมาหรอคลงเปนลกษณะวงกลม 4.3 การบบ เปนการจบกลามเนอเตมฝามอแลวออกแรงบบทกลามเนอ เปนการเพมการไหลเวยนของเลอดมายงกลามเนอ ชวยคลายอาการเมอยลา การบบยงชวยลดอาการเกรงของกลามเนอไดดวย 4.4 การดง เปนการออกแรงเพอยดเสนเอนของกลามเนอหรอพงผดของขอตอทหดสนเขาไปออก เพอใหสวนนนท าหนาทไดเปนปกต ในการดงขอตอมกไดยนเสยงลนในขอ ซงแสดงวาการดงนนไดผลและไมควรดงตอไปอก 4.5 การดด เปนการออกแรงเพอใหขอตอทตดขดเคลอนไหวไดตามปกตการดดตองออกแรงมากและคอนขางรนแรง กอนดดตองค านงถงการเคลอนของขอเพราะอาจเกดอนตรายไดมาก 4.6 การบด เปนการออกแรงเพอหมนขอตอหรอกลามเนอเสนเอนใหยดออกทางดานขวาง 4.7 การทบ การสบ เปนการออกแรงกระตนกลามเนออยางเปนจงหวะเพอชวยอาการปวดหลง ปวดคอ หรอชวยในการขบเสมหะเวลาไอ 4.8 การเหยยบ เปนการใหผ อนขนไปเหยยบหรอเดนบนสะโพก ตนขา การเหยยบเปนทาทอนตรายเพราะอาจท าใหหลงหกได 5. การบ าบดโดยใชพลงงาน (energy therapies) เปนการบ าบดรกษาโดยใชพลงงาน แบงไดเปน 2 แบบ (ชนนทร, 2548) ไดแก 5.1 สนามชวพลง (biofield) เปนการบ าบดรกษาโดยอาศยพลงแหงชวต ซงเชอวาอยในรางกายของมนษย เชน ชกง (Qigong) ลมปราณหรอพลงทถายทอดจากธรรมชาตผานรางกายมนษย เชน เรก (Reiki) พลงจกรวาล ซงพลงดงกลาวยงไมสามารถพสจนวามอยจรงในทางวทยาศาสตร ผบ าบดอาจใชฝามอกดหรอสมผสเบา ๆ บรเวณรางกายของผปวยหรออาจจะยกมออยหางจากตวผปวยกได ชกง หมายถง การฝกกาย-ใจ เพอบ ารงรกษาสขภาพ โดยมรากศพทมาจากค าวา ช หมายถง พลงชวตซงมอยในรางกายมนษยและสงมชวตทกอยางในรปแบบของประจไฟฟาและคลนความรอน กง หมายถง การกระท าหรอการท างานเพอใหไดพลงงาน ชกงประกอบดวยทาเคลอนไหวแบบชา ๆ ทตอเนองกนเปนชดคลายกบการรายร า ชวยใหคนทฝกตระหนกถงภาวะกลมกลนของจตใจ อารมณและรางกายของตนเอง โดยเชอวาเมอเกดความไมสงบทางอารมณหรอ

42 จตใจจะเกดความเจบปวยขน เนองจากความไมสมดลของพลงงาน (ทเรยกวา ช) ท าใหพลงงานไหลไปตามสวนตาง ๆ ของรางกายชาหรอเรวไปหรอมพลงงานขงอยทเดยวมากเกนไป สามารถแกไขไดดวยทวงทาการเคลอนไหว ดงนนปจจยหลก ๆ ของการออกก าลงกายแบบชกง คอ การวางระเบยบรางกาย (จดทาการทรงตว) การวางระเบยบความคดจตใจ และการวางระเบยบการหายใจ ซงทงสามปจจยสงผลซงกนและกน ท าใหเกดการผอนคลาย การเสรมสรางความแขงแกรงและเปนการฝกตนภายใน มการเคลอนไหวเปนจงหวะหมนวนอยางนมนวล ชวยใหมสมาธ ลดความดนโลหตสงไดอยางมประสทธภาพ การฝกชกงในขณะทอยในภาวะสงบนง ผอนคลาย จะท าใหอตราการเตนของห วใจลดลง ความถในการหายใจลดลง และรางกายใชออกซเจนนอยลง เรก หรอพลงจกรวาล เปนการฟนฟพลงชวตธรรมชาต และสรางความสมดลของพลงงานในรางกาย เปนระบบการดแลสขภาพแบบองครวมตามแนวธรรมชาต เรกจะปรบสมดลและแปรเปลยนสถานการณชวตทเปนลบหรอไมสงผลด เรยกวาการเยยวยารกษา (ธอม, 2554)ใชเทคนคโดยการเอามอของผใหการบ าบดวางลงทรางกายผรบการบ าบดเฉย ๆ และสงพลงผานมอไปสตวผเขารบการบ าบดทงทรางกาย ความคด และจตวญญาณ โดยจะรสกถงความรอนทแผออกมาจากมอผบ าบด 5.2 ชวแมเหลกไฟฟา (bioeletromagnetic) เปนการใชพลงงานแมเหลกไฟฟาเพอบ าบดรกษาอาการตาง ๆ เชน ปวด บวม บาดแผล เครองมอทอาศยพลงงานแมเหลกไฟฟา แพทยอายรเวชศาสตรฟนฟไดใชรกษาผปวยเปนคลนทถกเปลยนเปนพลงงานความรอน สวนการใชแมเหลกไฟฟาลกษณะอน ๆ เชน ทนอนแมเหลกหรอก าไลแมเหลก ซงไมไดน ามาใชทางการแพทย (ชนนทร, 2548)

พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผสงอายเรมมการแสวงหาการรกษาอน ๆ เพมเตมตงแตรวาเปนโรคความดนโลหตสงเนองจากตองการใหระดบความดนโลหตคงท โดยใชการรกษาเสรมรวมกบการรกษาแผนปจจบน (ปลวชชและจนทรจรา, 2557) จากการศกษาพบวาผสงอายโรคความดนโลหตสง มการใชการดแลแบบผสมผสานรปแบบตาง ๆ เพอควบคมโรคความดนโลหตสง ดงน 1. สมนไพร ผลการวจยทคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (จไรรตน, 2556) พบวา สมนไพรหลายชนด เชน การรบประทานกระเทยมรวมกบหญาหวาน อาจชวยลดความดนโลหตซสโตลกไดเฉลย 4.9 มลลเมตรปรอท และผเชยวชาญสมนไพร โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศ ไดแนะน าสมนไพรทมผลชวยลดความดนโลหตสงทมในทองถนไทย 13 ชนด ไดแก กระเจยบแดง คนไฉ บวบก พลคาว มะรม ใบกระเพรา หญาหนวดแมว แปะต าปงหรอสมนไพรจกรนารายณ ตะไคร ฟาทะลายโจร ขง มะกรด และกระเทยม และจากการศกษาประสบการณชวตของผสงอายไทยทเปนโรคความดนโลหตสงของ ปลวชชและจนทรจรา (2557) พบวา สวนใหญผปวยมการแสวงหาการรกษาดวยการใชสมนไพรมทงชนดทท ากนเองและซอ ผปวยเชอวาสมนไพรเปนยาทใชกนมาตงแตโบราณนาจะปลอดภยและมประโยชน สอดคลองกบการศกษาเรองพฤตกรรมการดแลสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวามการทดลองใชยาสมนไพร ยาบ ารงตาง ๆ โดยเปลยนแปลงไปเรอย ๆ ตามค าบอกตอและโฆษณา แตกรบประทานยาไมขาด (จรยา, รงทพย, นาตยา,

43 และเบจวรรณ, 2553) และสอดคลองกบการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) พบวาผปวยสวนใหญใชสมนไพรในการจดการอาการของโรคความดนโลหตสงมากทสด (รอยละ 91.82) 2. อาหาร ไดแก การรบประทานอาหารทมประโยชน เนนจากธรรมชาต เชน อาหารเสรม ชวจต จากการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) พบวาผปวยความดนโลหตสงมการใชชวจตในการควบคมโรค รอยละ 17.3 และผลการใชอยในระดบมาก และจากการศกษาพบวาผสงอายสวนใหญตองการค าแนะน าเกยวกบการกนอาหารเพอปรบธาตใหสมดลเพอการสงเสรม ปองกน และรกษาโรคในระดบมาก (ชตมา, วรรณ, และไหมไทย, 2549) 3. สมาธและการสวดมนต การสวดมนตเปนวธการทชกน าใหเกดความสงบขนมาไดจนสามารถเขาสระดบจตทเปนสมาธ การศกษาประสบการณชวตของผสงอายไทยทเปนโรคความดนโลหตสงของ ปลวชชและจนทรจรา (2557) พบวา ผปวยมการใชหลกศาสนาในการควบคมอาการของโรคความดนโลหตสง 4. การนวด ผสงอายสวนใหญตองการใชบรการและผลตภณฑเพอการสงเสรม ปองกนและรกษาโรค ซงรอยละ 44.6 ของผสงอายมปญหาสขภาพ ไดแก การปวดเมอยสวนตาง ๆ ของรางกาย รองลงมาคอ การมโรคประจ าตว เชน ความดนโลหตสง กลมตวอยางตองการใชบรการดานการนวดในระดบมากเพอการรกษาและฟนฟสมรรถภาพ (ชตมา, วรรณ, และไหมไทย, 2549) สอดคลองกบการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) ทพบวา ผปวยใชการนวดเพอลดอาการเวยน/มนศรษะ ซงเปนอาการทพบบอยในผปวยโรคความดนโลหตสง 5. โยคะ เปนการเคลอนไหวรางกายโดยการควบคมการหายใจ ชวยลดความดนโลหตได จากการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) พบวา ผปวยมการใชโยคะในการควบคมอาการของโรคความดนโลหตสง รอยละ 17.92 และผลการใชอยในระดบมาก 6. ชกง เปนการออกก าลงกายอยางหนงของคนจนโบราณ ซงชวยสรางความสมดลและเพมพลงชวตในรางกาย ชวยใหผอนคลาย มสมาธ และลดความดนโลหต สอดคลองกบการศกษาของ ธตสดา (2553) เรองผลการปฏบตสมาธเคลอนไหวไทยชกงตอความดนโลหตในผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา หลงการปฏบตสมาธเคลอนไหวไทยชกงผสงอายโรคความดนโลหตสงมความดนโลหตซสโตลค และความดนโลหตไดแอสโตลคต ากวากอนการปฏบตสมาธเคลอนไหวไทยชกงอยางมนยส าคญทางสถต (p < .001) 7. สคนธบ าบด เปนศลปะและวทยาศาสตรของการใชน ามนหอมระเหยเพอสรางเสรมและปรบสมดลของรางกาย จตใจ อารมณ จตวญญาณ และความผาสก มาจากศพท aromatherapy ซงเปนการผสมของศพท 2 ค า คอ aroma ซงหมายถง กลนหอม และ therapy ซงหมายถง การบ าบด ค าวากลนหอมในทนหมายถงกลนของน ามนหอมระเหยทไดจากพช มศพททใชตามขอก าหนดของราชบณฑตยสถาน คอ คนธบ าบด และมค าอนทนยมใช เชน สวคนธบ าบด เปนตน เนองจากประโยชนอนมากมายของน ามนหอมระเหยตอสขภาพ ชวยในการรกษาโรคตาง ๆ ในรปแบบการใชทแตกตางกนไป เชน ผสมในน ามนนวด สดดม ใสในอางแช น ามนหอมระเหยจะชวยลดความเครยด และกระตนท าใหรสกสดชน มชวตชวา ชวยท าใหสงบ มสมาธ ลดอาการอกเสบ ลดอาการปวดศรษะ นอนไมหลบ และเครยด จากการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) พบวาผปวยความดนโลหตสงมการใชสคนธบ าบดในการควบคมโรคอยในระดบนอย แตผลการใชอยในระดบมาก

44 8. ฤๅษดดตน เปนการออกก าลงกายทเหมาะกบผสงอาย เพราะทาฤๅษดดตนสวนมากเปนทางาย ๆ ทสามารถท าไดทกคน เหมาะส าหรบคนทไมสามารถออกก าลงกายแบบหกโหมได ชวยใหเกดสมาธ การไหลเวยนโลหตด คลายความเครยด (จนตนา, 2552) และเปนวธทท าใหผสงอายมแนวโนมออกก าลงกายอยางตอเนองมากกวากลมเปรยบเทยบทออกก าลงกายโดยการเดนรอบบาน (ศรพร และพรรณ, 2557) และจากการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย (2554) พบวาผปวยความดนโลหตสงมการใชฤๅษดดตนในการควบคมโรคความดนโลหตสงอยในระดบนอย (รอยละ 0.63) แตผลการใชอยในระดบมาก ซงยงไมมการศกษาในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง ดงนน การแสวงหาการดแลสขภาพแบบผสมผสานอยางเหมาะสมกจะเปนผลดตอการควบคมโรค สามารถใชเปนแนวทางในการสงเสรมและจดระบบการดแลเสรมควบคกบการแพทยแผนปจจบนแกผสงอายโรคความดนโลหตสงไดอยางเหมะสม แตหากปฏบตไมเหมาะสมกอาจเกดผลเสยและภาวะแทรกซอนตอสขภาพได กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก (2559) เสนอแนวทางพจารณาในการเลอกใชการแพทยทางเลอกเพอประโยชนตอผใชบรการและไม เกดอนตราย 4 ประการ ดงน 1. ความนาเชอถอ (reliability) ตองตรวจสอบดจากวธการหรอองคความรดานการแพทยทางเลอกชนดนน ประเทศตนก าเนดใหการยอมรบหรอไม มการใชมาเปนเวลานานแคไหนหรอมการใชแพรหลายหรอไม และมการบนทกขอมลไวหรอไมอยางไร 2. ความปลอดภย (safety) เปนเรองส าคญมากในการเลอกใชการแพทยทางเลอก ตองมการพจารณาวามผลกบสขภาพของผใชอยางไร มพษแบบเฉยบพลนหรออาจมพษแบบเรอรงหรอไม หรอวธการนนท าใหเกดอนตรายตอรางกายหรอไม 3. ประสทธผลการรกษา/ปองกน (efficacy) เปนเรองทจะตองพสจนหรอมขอมลยนยนไดวาใชแลวไดผล ซงอาจตองมขอมลจ านวนมากพอหรอมการใชมาเปนเวลานานจนท าใหไดรบการยอมรบจากการศกษาวจยทหลากหลายวธการ 4. ความคมคาตอการน าไปใช (cost-effectiveness) โดยใหผใชเปรยบเทยบวาคาใชจายทเกดจากการใชบรการสขภาพนน ๆ คมคาส าหรบผปวยทตองทนทกขทรมานในโรคนน ๆ หรอไม ซงอาจเทยบกบฐานะทางเศรษฐกจของผปวยแตละคน

ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของบคคลแตกตางกน ขนอยกบปจจยตาง ๆ จากการศกษาของ ปวณา (2550) เรองภาวะสขภาพและพฤตกรรมการแสวงหาการดแลสขภาพของแมชไทยสงอายพบวา กลมตวอยางการเจบปวยเรอรงรอยละ 94.3 ภาวะสขภาพเรอรงทพบมากทสด คอ ปวดขอและกระดก ความดนโลหตสง เมอเจบปวยกลมตวอยางจะใชการดแลดวยตนเองกอนเปนอนดบแรกแลวจงแสวงหาการดแลสขภาพจากแหลงอน ๆ ไดแก การนวดไทย การใชยาสมนไพร เปนตน ซงมการใช 2-3 ระบบการรกษาพรอมกนหรอมการเปลยนไปมาระหวางการใชระบบการดแลสขภาพทงสามระบบ ไดแก ระบบการดแลสขภาพสวนประชาชน ระบบการดแลสขภาพสวนวชาชพ และระบบการดแลสขภาพสวนพนบาน ประกอบกบปจจบนมบรการสขภาพหลากหลายท าใหผปวย

45 สามารถเลอกใชบรการสขภาพได ทงนขนอยกบปจจยตาง ๆ และจากการทบทวนวรรณกรรมพบวามปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ดงน 1. ปจจยน า (predisposing factors) เปนปจจยส าคญประการแรกในการตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพแบบผสมผสานในการแกปญหาสขภาพของตน ไดแก 1.1 เพศ เพศหญงมบทบาทสงในดานการตดสนใจเลอกใชแหลงบรการสขภาพ ดแลเยยวยาคนในครอบครวมากวาเพศชาย สอดคลองกบการศกษาเรองการดแลแบบผสมผสานของผปวยโรคความดนโลหตสงของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย ศรแกว. (2554) พบวา กลมตวอยางสวนใหญทใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานเปนเพศหญง สอดคลองกบการศกษาของเนาวรตน , บษราคม, และววฒน (2554) พบวาเพศทแตกตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองทแตกตางกน ซงตางจากการศกษาของ ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต (2554) พบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงทมเพศตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน แตกยงไมมการศกษาเกยวกบปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.2 อาย ความสงอายมกสมพนธกบการมโรคประจ าตว ซงโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทพบมากทสดในผสงอาย (วชย, 2557) จากการศกษาของ ทศนย, อมาพร, และไหมไทย ศรแกว. (2554) พบวา กลมผปวยโรคความดนโลหตสงทใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานมอายเฉลย 62.78 ป แตจากการศกษาของเนาวรตน, บษราคม, และววฒน (2554) พบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงทมอายตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน แตยงไมมการศกษาเกยวกบปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.3 สถานภาพสมรส การมสถานภาพสมรสคหรอมการสนบสนนจากครอบครวคอยชวยเตอนใหปฏบตตนในการควบคมระดบความดนโลหต ตางจากการไมมคซงท าใหตองดแลล าพงอาจท าใหเกดการหลงลมตามความเสอมของวยสงอาย และขาดผใหความชวยเหลอในการกระตนเตอนใหปฏบตตนหรอหาแนวทางอนเพมในการดแลตนเอง แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.4 อาชพ เปนตวก าหนดใหเกดรายได ลกษณะอาชพแตกตางกนยอมท าใหมรายไดแตกตางกน ซงแสดงถงความสามารถในการใชบรการสขภาพ จากการทบทวนวรรณกรรมยงไมพบการศกษาเกยวกบปจจยทมความสมพนธพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.5 ระดบการศกษา เนองจากการศกษาท าใหมนษยมความเจรญงอกงามทางสตปญญา มความรอบร มเหตผลและใฝรขน สามารถตดสนใจหรอเลอกทจะปฏบตตนดานสขภาพไดด โดยเฉพาะอยางยงเมอเผชญกบความเจบปวยยอมตองการทจะคนควาหรอแสวงหาความร เพอให สามารถปฏบตตนไดถกตองเหมาะสม (Andersen, 1995) ตางจากผมการศกษาต าซงมขอจ ากดในการรบรตลอดจนการแสวงหาความรและประสบการณในการดแลตนเอง ระดบการศกษาจงชวยสะทอนความสามารถของบคคลตอความสามารถในการแกปญหาสขภาพของตนอง แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 1.6 ความเชอ เจตคต ทศนคตเกยวกบการรกษา ผปวยทมความเชอหรอประสบการณวาเคยไดรบการรกษาแลวอาการไมดขนกจะไมไปรบบรการสขภาพนนอกเลย จาก

46 การศกษาพบวาความเชอ เจตคต ทศนคตมความสมพนธกบการแสวงหาการรกษาและผลลพธในการรกษา (ปวณา, 2550) 1.7 ความคาดหวงผลการรกษาและความพงพอใจตอบรการทไดรบ เมอผปวยประเมนผลลพธจากการใชบรการนนแลววาท าใหอาการดขน พงพอใจในผลการรกษา ผปวยกจะกลบไปใชบรการสขภาพนนอกเพอตอบสนองความตองการดานสขภาพของตนเอง และจะหยดใชเมอประเมนและรบรวาอาการไมดขน ซงเปนการเรยนรและตดสนใจเลอกการรกษา (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) จากการศกษาพบวาความคาดหวงผลการรกษาและความพงพอใจตอบรการทไดรบ มความสมพนธกบการแสวงหาการรกษาและผลลพธในการรกษา (ปวณา, 2550) การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา แตยงไมมการศกษาชดเจนในพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 2. ปจจยสนบสนน (enabling factors) ชวยสงเสรมใหบคคลเลอกใชบรการสขภาพ ไดแก 2.1 รายได ความสามารถในการจายคารกษาพยาบาลเปนปจจยเสรมอ านาจการซอบรการสขภาพ เนองจากการรกษาทางเลอกอาจไมไดอยในสทธขนพนฐานครอบคลมทงหมดทผปวยจะไดรบจากระบบบรการสขภาพ จากรายงานการเขาถงการบรการการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกพบวา ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตไดมการจายเงนสมทบใหหนวยบรการทมการจดบรการการแพทยแผนไทยใหกบประชาชน ไดแก การนวดไทย เพอลดอาการปวด และเพอฟนฟผปวยอมพฤกษ/อมพาต ในกลมหลกประกนสขภาพถวนหนา (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 2559) และจากการศกษาพบวา รายไดมความสมพนธกบการแสวงหาการรกษา (ปวณา, 2550) 2.2 การสนบสนนทางสงคม จากการศกษาพบวาผใหบรการทเปนกนเอง มอธยาศยดในการใหบรการ และความเพยงพอของผใหบรการ เปนองคประกอบส าคญทท าใหผรบบรการมโอกาสเลอกแหลงบรการรกษาทตนเองพอใจเพมขน (ปวณา, 2550) 2.3 การเขาถงบรการสขภาพ เนองดวยสงคมไทยมระบบบรการสขภาพใหเลอกหลายวธ ท าใหประชาชนมทางเลอกในการเขารบบรการเมอเจบปวยตามความตองการหรอความเชอของตน การเลอกใชระบบบรการสขภาพตาง ๆ อยางเหมาะสมจะชวยสงเสรมใหอาการดขน ปจจยทส าคญในการเลอกใชบรการแบบใดขนอยกบความสามารถในการเขาถงระบบบรการทมอย ความเพยงพอของบรการทมอย ความสะดวกในการใชบรการ สงอ านวยความสะดวกของแหลงบรการ ระยะทางระหวางบานถงสถานบรการสขภาพ และคณภาพของระบบบรการ สวนดานผใหบรการ ผใหบรการทมความเปนกนเอง มอธยาศยดในการใหบรการและความเพยงพอของผใหบรการ (ปวณา, 2550) การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานแตไมไดศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง

47 3. ปจจยความตองการดานสขภาพ (need factors) ความตองการทางสขภาพนบเปนปจจยทผลกดนใหเกดพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ไดแก 3.1 ระยะเวลาการเจบปวย ธรรมชาตของมนษยตองอาศยระยะเวลาในการปรบตวตอสงใดสงหนง ระยะเวลาทยาวนานขนจะชวยใหผปวยพฒนาความรความสามารถในการจดการตนเอง ยอมรบสถานการณตาง ๆ ทเปลยนแปลงไดด จงท าใหเกดความมนใจในการดแลตนเองและจดการปญหาของตนเองไดมากขน ผสงอายทปวยดวยโรคความดนโลหตสง ซงเปนโรคเรอรงรกษาไมหายขาด ท าใหเกดการแสวงหาการรกษาเพมเตมในการดแลสขภาพ ซงจากการศกษาผสงอายสวนใหญเรมแสวงหาการรกษาตงแตรวาเปนโรคความดนโลหตสง เนองจากตองการใหระดบความดนโลหตคงท โดยใชการรกษาเสรมรวมกนกบการรกษาแผนปจจบน (ปลวชช และจนทรจรา, 2557) จากการศกษาพบวาระยะเวลาการเจบปวยมความสมพนธกบการแสวงหาการรกษา (ปวณา, 2550) แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 3.2 ความรนแรงของการเจบปวย การรบรและประเมนตดสนความเจบปวยตามความรนแรงของโรคแลวเลอกใชบรการสขภาพ เชน การรบรวาปวยเพยงเลกนอยหรอไมมากกจะไมไปรบบรการสขภาพทโรงพยาบาล อาจใชวธการดแลเบองตน จากการศกษาพบวาการรบรเกยวกบลกษณะความเจบปวย สาเหต อาการ ความรนแรง มความสมพนธกบการแสวงหาการรกษา และผลลพธในการรกษา (ปวณา, 2550) การศกษาครงนผวจยเลอกปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานแตไมไดศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง

แนวทางการประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน การประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานแบงเปน 2 ลกษณะ ไดแก 1. ประเมนเกยวกบชนดของพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน โดยการใชกรอบแนวคดของศนยการแพทยแบบผสมผสานและการแพทยทางเลอกแหงชาตของสหรฐอเมรกา รวมกบการทบทวนวรรณกรรม ซงแบงการแพทยทางเลอกออกเปน 5 ประเภท ไดแก 1) ระบบการแพทยทางเลอก (alternative medicine systems) 2) การบ าบดทเนนความสมพนธระหวางจตกบกาย (mind-body interventions) 3) การบ าบดโดยหลกทางชวภาพ (biologically - based therapies) 4) วธการจดโครงสรางรางกาย (manipulative and body - based methods) และ 5) การบ าบดโดยใชพลงงาน (energy therapies) (NCCAM, 2008) ไดเปนขอค าถามปลายปด ประกอบดวย ฝงเขม สมาธ สวดมนต ดนตร/ฟงเพลง สมนไพร นวด ร ามวยจน โยคะ อาหารเสรม เปนตน โดยใหผปวยเลอกวธทใชจากวธตาง ๆ เหลาน 2. สอบถามเกยวกบรายละเอยดของวธการดแลสขภาพแบบผสมผสาน เปนแบบสอบถามเพมเตมรายละเอยดของวธการดแลสขภาพแบบผสมผสาน สอบถามเกยวกบความถในการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานนน ๆ วตถประสงคของการใช ความยากงายของการเขาถงแหลงบรการ ไดแก ความสะดวกในการใชบรการ ความมากนอยของแหลงบรการ และความพงพอใจ

48 ในผลทไดรบในวธการดแลแบบผสมผสานนน ๆ (สรพร, 2550) เพอใหเขาใจรปแบบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผปวยมากขน แบบประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน จากการศกษาพบวามแบบประเมนทใชในการประเมนเกยวกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ไดแก 1. แบบสมภาษณพฤตกรรมแสวงหาการดแลสขภาพของแมชสงอายและปจจยทเกยวของกบการเลอกใชระบบการดแลสขภาพของ ปวณา (2550) ผวจยสรางขนเองจากการทบทวนวรรณกรรม ลกษณะของแบบสอบถามจะเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของแมชสงอายทงในภาวะไมเจบปวยและเจบปวย และปจจยทมสวนในการตดสนใจเลอกใชระบบการดแลสขภาพของแมชสงอาย จ านวน 6 ขอ เปนลกษณะขอค าถามปลายเปด โดยไดรบการตรวจสอบความตรงทางเนอหาจากผทรงคณวฒ 3 ทาน และน าไปทดลองเกบขอมลกบแมชสงอายทมคณสมบตเหมอนกลมตวอยาง จ านวน 10 รายเพอประเมนดความเขาใจ/ความหมายของเนอหา ความยากงายของภาษาทใชแลวน ามาปรบแกไขกอนน าไปใช 2. แบบสอบถามการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานระหวางไดรบรงสรกษาของ สรพร (2550) ประกอบดวย วตถประสงคของการใช ความยากงายของการเขาถงแหลงบรการ และความพงพอใจในผลทไดรบ ประกอบดวยขอค าถามจ านวน 2 ขอ ไดแก การดแลแบบผสมผสานทใช และอาการขางเคยงระหวางไดรบรงสรกษา โดยความมากนอยของแหลงบรการ แบงเปนมาตราสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ มแหลงบรการนอยมาก หาไดยาก มแหลงบรการปานกลาง พอหาไดบาง และมแหลงบรการมาก หาไดทวไป ความสะดวกในการไปใชบรการ แบงเปนมาตราสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ เดนทางล าบาก ไกลและไปเองไมได เดนทางไมล าบากแตไปเองไมได และเดนทางสะดวก ใกลและไปดวยตนเอง การประเมนความพงพอใจในผลทไดรบ แบงเปนมาตราสวนประมาณคา 3 ระดบ คอ รบรวาไดผลนอย พงพอใจนอย รบรวาไดผลปานกลาง มความพงพอใจปานกลาง และรบรวาไดผลมาก มความพงพอใจมาก และแบบสอบถามปลายเปดเกยวกบการดแลแบบผสมผสานทใช ในการจดการกบอาการขางเคยงทเกดขนระหวางไดรบรงสรกษาของ สรพร (2550) จ านวน 2 ขอ การแปลผลคะแนน พจารณาจากคาเฉลยของคะแนนแบบสอบถามโดยก าหนดระดบคะแนนเปน 3 ระดบ คอ มาก ปานกลาง และต า โดยน าแบบสอบถามทผานการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะไปทดลองใชกบผสงอายโรคมะเรงทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 20 ราย และน าคะแนนทไดมาหาคาความเทยงจากแบบสอบถามโดยใชวธทดสอบซ า ใชแบบสอบถามกบกลมตวอยางเดมจ านวน 2 ครง ในระยะเวลาหางกน 3 วน น าคะแนนทไดจากการวดทง 2 ครง มาหาคาความสมพนธโดยค านวณหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสนไดคาความเทยงเทากบ .86 3. แบบสอบถามวธการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสของสชาดา, เพลนพศ และพชรยา (2550) มลกษณะเปนแบบสอบถามปลายปด ผวจยใชกรอบแนวคดของศนยการแพทยแบบผสมผสานและการแพทยทางเลอกแหงชาตของสหรฐอเมรกา รวมกบการทบทวนวรรณกรรม ประกอบดวยขอค าถาม จ านวน 13 ขอ ไดแก ฝงเขม ออกก าลงกาย สมาธ สวดมนต ดนตร/ฟงเพลง สมนไพร นวด ร ามวยจน อานหนงสอธรรมะ โยคะ ท าบญ อาหารเสรม

49 และปลอยใหหายเอง โดยใหผปวยเลอกวธทใชมากทสดเพยงวธเดยวจากวธตาง ๆ เหลาน ในการดแลสขภาพแตละปญหา และแบบสอบถามเพมเตมถงรายละเอยดของวธการดแลสขภาพแบบผสมผสานและผลหลงจากใชวธการดแลสขภาพแบบผสมผสานตามปญหาสขภาพ แบบสอบถามมลกษณะเปนค าถามปลายเปดเปนแบบสอบถามทผวจยไดสรางขนภายหลงจากเกบขอมลสวนแรกในกลมตวอยางจ านวน 80 ราย แลวน ามาวเคราะหหาปญหาสขภาพทพบมากทสดในแตละดาน แนวค าถามประกอบดวย 1) การรบรสาเหตของปญหาสขภาพ 2) รายละเอยดของวธการดแลสขภาพแบบผสมผสานในแตละปญหา และ 3) ผลหลงจากใชวธการดแลสขภาพแบบผสมผสาน ไดคาความเทยงเทากบ 0.86 ดงนน ในการประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและดดแปลงมาจากแบบสอบถามการเลอกใช วตถประสงคของการใช ความยากงายของการเขาถงแหลงบรการ และความพงพอใจในผลทไดรบในวธการดแลแบบผสมผสานในผสงอายโรคมะเรงในระหวางไดรบรงสของ สรพร (2550) เนองจากเปนแบบประเมนทครอบคลมทงพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานและการเขาถงบรการสขภาพ และใชประเมนพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายเหมอนกน

50 สรปการทบทวนวรรณกรรม

โรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรงทพบมากในวยผสงอาย หากไมไดการรกษาและควบคมอยางตอเนองจะสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนตาง ๆ ตามมา เชน โรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง ไตวายเรอรง เปนตน การรกษาท าไดโดยการใชยาและการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต ไดแก การควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยด หากผสงอายมความรวมมอในการรกษากจะสามารถควบคมโรคความดนโลหตใหอยในเกณฑเปาหมาย และปองกนภาวะแทรกซอนได เนองดวยโรคความดนโลหตสงเปนโรคทรกษาไมหายขาด ท าใหผสงอายมพฤตกรรมสขภาพแบบอน ๆ รวมดวยเพอชวยควบคมระดบความดนโลหตรวมกบการรกษาหลก การศกษาครงนผวจยใชกรอบแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) โดยมงเนนอธบายพฤตกรรมการใชบรการสขภาพ จากการศกษาเรอง การใชการรกษาทางเลอกในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ในประเทศอนโดนเซย (Niswah, 2014) ซงใชกรอบแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของแอนเดอรเซน พบวาผปวยสวนใหญเลอกใชสมนไพร เหตผลในการใชการรกษาทางเลอกเนองจากเชอวาชวยลดน าตาลได ท าใหสขภาพดและชวยบรรเทาอาการของโรคเบาหวาน ซงปจจยทมผลตอการใช ไดแก ญาตสนทและเพอน สมาชกในครอบครว และความสะดวกในการเขาถงแหลง จากแนวคดของแอนเดอรเซน (Andersen, 1995) ท าใหเหนพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของผปวย กลาวคอ พฤตกรรมดงกลาวรวมถงความรวมมอในการรกษาในการใชบรการสขภาพทางแพทยแผนปจจบนและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน เกดจากปจจยตาง ๆ ทสงผลตอพฤตกรรมของผปวย ผวจยสนใจศกษาในประเดนปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง จากการศกษาทผานมายงไมพบการศกษาในประเดนดงกลาวอยางชดเจนและพบการศกษาในประเดนแยกสวน ดงน จากการทบทวนงานวจยและเอกสารทเกยวของพบวา ผสงอายสวนใหญมพฤตกรรมความรวมมอในการรกษาไมเหมาะสม จากการศกษาตามแนวคดพบวาปจจยทเกยวของกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง คอ 1) ปจจยน า ไดแก อาย อาชพ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ความเชอและทศนคต และการรบรสมรรถนะแหงตน แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง 2) ปจจยสนบสนน ไดแก รายได รปแบบการรกษา ความซบซอนของแผนก าหนดการใชยา ระบบบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย ความรนแรงของการเจบปวย ส าหรบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ศนยการแพทยทางเลอกแหงชาตของสถาบนสาธารณสขแหงชาต ประเทศสหรฐอเมรกา (National Center for Complementary and Alternative Medicine: NCCAM) ไดแบงการแพทยทางเลอกออกเปน 5 ประเภท ไดแก 1) ระบบการแพทยทางเลอก (alternative medicine systems) 2) การบ าบดทเนนความสมพนธระหวางจตกบกาย (mind-body interventions) 3) การบ าบ ด โดยหลกทางช วภาพ ( biologically-based therapies) 4) วธการจดโครงสรางรางกาย (manipulative and body-based methods) และ 5) การบ าบดโดยใชพลงงาน (energy therapies) (NCCAM, 2008) จากการศกษาพบวา ผปวยโรคความดนโลหตสงมการดแลสขภาพแบบผสมผสานในการควบคมโรค ไดแก อาหารและสมนไพร

51 สมาธ การนวด โยคะ ชวจต การกดจด ชกง สคนธบ าบด และฤๅษดดตน และรปแบบทมผลจากการใชอยในระดบมาก ไดแก โยคะ ชวจต และชกง แตยงไมมการศกษาเฉพาะในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานคอ 1) ปจจยน า ไดแก ความเชอ เจตคต ทศนคตเกยวกบการรกษา ความคาดหวงผลการรกษาและความพงพอใจตอบรการทไดรบ 2) ปจจยสนบสนน ไดแก รายได ระบบบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย ความรนแรงของการเจบปวย เปนตน ดงนนผวจยจงเลอกศกษาปจจยเพอหาความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ดงน 1) ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา 2) ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม และ 3) ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย เนองจากการศกษาทผานมาพบวาปจจยดงกลาวมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผปวยโรคความดนโลหตสง แตยงไมมการศกษาในประเดนรวมระหวางความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในกลมผสงอายโรคความดนโลหตสง ผวจยศกษาเพอเปนแนวทางสงเสรมในผสงอายโรคความดนโลหตสงตอไป

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) เพอศกษา

ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนกมภาพนธ 2560–พฤษภาคม 2560 ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงนเปนผสงอายทมอาย 60 ปขนไป ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ทงเพศชายและเพศหญง ทเขารบการรกษาในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช จงหวดนครศรธรรมราช

กลมตวอยาง

กลมตวอยางทใชในการวจยครงนคดเลอกจากผสงอาย ทมอาย 60 ปขนไป ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ทงเพศชายและเพศหญง ทมารบการรกษาทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช จงหวดนครศรธรรมราช โดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ซงมคณสมบต ดงน 1. เปนผสงอายทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต และไดรบการรกษาดวยยามาแลวไมนอยกวา 1 ป 2. มสตสมปชญญะด สามารถสอสารภาษาไทยเขาใจ 3. ยนดใหความรวมมอในการวจย

การก าหนดขนาดกลมตวอยาง

ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางโดยใชวธการเปดตารางการวเคราะหคาอ านาจในการทดสอบ (power analysis) ประมาณขนาดกลมตวอยางในการหาความสมพนธของ โคเฮน (Cohen, 1987 cited in Polit & Hungler, 1999) ก าหนดคาขนาดอทธพล (Effect size) เทากบ .20 คาอ านาจการทดสอบ (power of test) เทากบ .80 และระดบนยส าคญท .05 จงไดขนาดกลมตวอยางเทากบ 197 คน

53 เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชรวบรวมขอมลในการศกษาครงน แบงออกเปน 6 สวน ไดแก (1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล (2) แบบบนทกขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ (3) แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม (4) แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง (5) แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง (6) แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ซงมรายละเอยด ดงน 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล เปนขอมลพนฐานของบคคล ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ ความเพยงพอของรายได สทธการรกษา ซงผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบใหเตมค าตอบและแบบตรวจสอบรายการ (Check - List) จ านวนขอค าถามทงหมด 9 ขอ 2. แบบบนทกขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ ประกอบดวย 2 ตอน คอ (1) ขอมลดานสขภาพ และ (2) การเขาถงบรการสขภาพ ตอนท 1 ขอมลดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาในการปวย ระดบความดนโลหต โรครวมอน ๆ ยาทใชรกษาโรค พฤตกรรมสขภาพ ซงลกษณะแบบสอบถามเปนแบบใหเตมค าตอบ และแบบตรวจสอบรายการ จ านวนขอค าถามทงหมด 11 ขอ ตอนท 2 การเขาถงบรการสขภาพ คอ ความสามารถในการเขาถงหรอการไปรบบรการทางสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงผวจยดดแปลงขอค าถามมาจากแบบสอบถามการเขาถงบรการสขภาพของผปวยโรคความดนโลหตสงของ ปฐญาภรณ (2554) และปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต (2554) ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา จ านวนขอค าถามทงหมด 15 ขอ ผวจยดดแปลงขอค าถามเพอใหเหมาะสมกบงานวจยโดยตดขอค าถามขอท 2, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 15 เหลอจ านวนขอค าถามทงหมด 6 ขอ คะแนนเตม 12 คะแนน ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา โดยมเกณฑในการใหคะแนน ดงน

คะแนน มาก 2 ปานกลาง 1 นอย 0 การแปลความหมายของการเขารบบรการสขภาพ จากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ แบงออกเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 -2.00 การเขาถงบรการสขภาพอยในระดบมาก 0.67 -1.33 การเขาถงบรการสขภาพอยในระดบปานกลาง 0.00 -0.66 การเขาถงบรการสขภาพอยในระดบต า 3. แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม ซงผวจยดดแปลงมาจากแบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมของผปวยโรคความดนโลหตสงของ เนาวรตน , บษราคม, และววฒน (2554) ซงลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา จ านวนขอค าถามทงหมด 13 ขอ ผวจยได

54 ดดแปลงขอค าถามเพอใหเหมาะสมกบงานวจยโดยการตดขอค าถามขอ 2, 5, 6, 7, 9, 11, 12 และสรางขอค าถามจากการทบทวนวรรณกรรมเพมเตม ท าใหไดขอค าถามทงหมด 10 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา แบงเปน 3 ระดบ คอ เปนจรงมากทสด เปนจรงปานกลาง และไมเปนจรงเลย โดยมเกณฑในการใหคะแนน ดงน

คะแนน เปนจรงมากทสด 2 เปนจรงปานกลาง 1 ไมเปนจรงเลย 0 การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลความหมายของการไดรบสนบสนนทางสงคมจากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 -2.00 การไดรบสนบสนนทางสงคมอยในระดบสง 0.67 -1.33 การไดรบสนบสนนทางสงคมอยในระดบปานกลาง 0.00 -0.66 การไดรบสนบสนนทางสงคมอยในระดบต า

4. แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง ซงผวจยดดแปลงมาจากแบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงของ ปยนช (2549) ประกอบดวยขอค าถามทงหมด 9 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบอตราสวนประมาณคา ผวจยดดแปลงขอค าถามเพอใหเหมาะสมกบงานวจยโดยตดขอค าถามขอ 1 เหลอจ านวนขอค าถามทงหมด 8 ขอ ลกษณะแบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา โดยมเกณฑดงน เหนดวย หมายถง เหนดวยกบขอความนน ๆ ใหคะแนนเทากบ 2 คะแนน ไมแนใจ หมายถง ไมแนใจวาเหนดวยหรอไมเหนดวยกบขอความนน ๆ ให คะแนน 1 คะแนน ไมเหนดวย หมายถง ไมเหนดวยกบขอความนน ๆ ใหคะแนนเทากบ 0 คะแนน การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลความหมายของการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงจากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 - 2.00 การรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอน ของโรคความดนโลหตสงอยในระดบสง 0.67 - 1.33 การรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอน ของโรคความดนโลหตสงอยในระดบปานกลาง 0.00 - 0.66 การรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอน ของโรคความดนโลหตสงอยในระดบต า

55 5. แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง ผวจยดดแปลงมาจากแบบสมภาษณพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงของ ยทธพงษ (2550) ลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา จ านวนขอค าถามทงหมด 30 ขอ ประกอบดวย ดานการรบประทานยา 5 ขอ ดานการควบคมอาหาร 6 ขอ ดานการออกก าลงกาย 6 ขอ ดานการจดการกบความเครยด 5 ขอ ดานการควบคมปจจยเสยง 5 ขอ และดานการมาตรวจตามนด 3 ขอ ผวจยไดดดแปลงแบบสมภาษณเพอใหเหมาะกบกลมตวอยางทจะศกษา โดยเล อกประเมนความรวมมอในการรกษา ไดแก ดานการรบประทานยา ดานการควบคมอาหาร ดานการออกก าลงกาย และดานการจดการกบความเครยด จ านวนขอค าถามทงหมด 22 ขอ ลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา แบงเปน 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ า ปฏบตเปนบางครง และไมเคยปฏบต ซงม 2 ลกษณะ คอ ขอความทแสดงวาบคคลนนมความรวมมอในการรกษาทางบวกและขอความทแสดงวาบคคลนนมความรวมมอในการรกษาทางลบ เกณฑการใหคะแนนโดยใหคะแนนการตอบแบบสอบถามเปนรายขอ ดงน ขอความทางบวก ขอความทางลบ ปฏบตเปนประจ า 2 0 ปฏบตเปนบางครง 1 1 ไมปฏบตเลย 0 2 ความรวมมอในการรกษาทมขอความเชงบวก ไดแก ขอ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 19, 22 ความรวมมอในการรกษาทมขอความเชงลบ ไดแก ขอ 16, 17, 20, 21 การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลความหมายของความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง จากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 -2.00 ความรวมมอในการรกษาอยในระดบสง 0.67 -1.33 ความรวมมอในการรกษาอยในระดบปานกลาง 0.00 -0.66 ความรวมมอในการรกษาอยในระดบต า 6. แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน โดยผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและดดแปลงมาจากแบบสอบถามการเลอกใช วตถประสงคของการใช ความยากงายของการเขาถงแหลงบรการ และความพงพอใจในผลทไดรบในวธการดแลแบบผสมผสานในผสงอายโรคมะเรงในระหวางไดรบรงสของ สรพร (2550) ประกอบดวยค าถามจ านวน 2 ขอ ไดแก การดแลแบบผสมผสานทใช และอาการขางเคยงระหวางไดรบรงสรกษา ผวจยดดแปลงแบบสอบถามมาใช 1 ขอ คอ การดแลสขภาพแบบผสมผสานทใช ลกษณะขอค าถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา และแบบตรวจสอบรายการ จ านวนขอค าถาม 3 ขอ ซงจากการทบทวนวรรณกรรมชนดของการดแลสขภาพแบบผสมผสานทใช แบงออกเปน 5 ประเภท คอ 1) ระบบการแพทยทางเลอก ไดแก โยคะ 2) การบ าบดทเนนความสมพนธระหวางจตกบกาย ไดแก สมาธ การสวดมนต/ละหมาด ไทเกกหรอร ามวยจน 3) การบ าบดโดยหลกทางชวภาพ ไดแก สมนไพร อาหารเสรม/ชวจต

56 สคนธบ าบด 4) วธการจดโครงสรางรางกาย ไดแก การนวด และ 5) การบ าบดโดยใชพลงงาน ไดแก ชกง และอน ๆ ดงน 6.1 พฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสาน หมายถงความถในการใชบรการสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงตองมความถในการใชบรการสขภาพแบบผสมผสานตอเนองอยางนอย 3 เดอน โดยใชเกณฑการใหคะแนนตามเกณฑการวดพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยความดนโลหตสงของ ยทธพงษ (2550) ใชเปนประจ า หมายถง ทานใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานขอนนทก วนหรออยางนอย 4 ครง ใน 1 สปดาห ใชเปนบางครง หมายถง ทานใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานในขอนน 1-3 ครงใน 1 สปดาห ไมเคยใช หมายถง ทานไมเคยใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานใน ขอนนเลย การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลความหมายของพฤตกรรมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน จากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 - 2.00 พฤตกรรมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานอยใน ระดบมาก 0.67 - 1.33 พฤตกรรมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบ ปานกลาง 0.00 - 0.66 พฤตกรรมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานอยใน ระดบต า 6.2 การเขาถงบรการสขภาพ หมายถง ความมากนอยของแหลงบรการ และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยมเกณฑดงน 6.2.1 ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพ 0 หมายถง มแหลงบรการนอยมาก หาไดยาก 1 หมายถง มแหลงบรการปานกลาง พอหาไดบาง 2 หมายถง มแหลงบรการมาก หาไดทวไป 6.2.2 ความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ 0 หมายถง เดนทางล าบาก ไกล และไปเองไมได 1 หมายถง เดนทางไมล าบาก แตไปเองไมได 2 หมายถง เดนทางสะดวก ใกล และไปใชบรการไดดวย ตนเอง 6.3 ความพงพอใจในผลทไดรบ หมายถง ระดบความพงพอใจในผลทไดรบจากการใชบรการสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยมเกณฑดงน 0 หมายถง รบรวาไดผลนอย/มความพงพอใจนอย 1 หมายถง รบรวาไดผลปานกลาง/มความพงพอใจปานกลาง 2 หมายถง รบรวาไดผลมาก/มความพงพอใจมาก

57 การแบงเกณฑคะแนนเฉลยเพอแปลความหมายของการเขาถงบรการสขภาพ และความพงพอใจในผลทไดรบ จากคะแนนเตม 2 คะแนน ต าสด 0 คะแนน แบงเปน 3 ระดบ ดงน ชวงคะแนนเฉลย แปลผล 1.34 -2.00 มาก 0.67 -1.33 ปานกลาง 0.00 -0.66 ต า

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ความตรงของเนอหาเครองมอ การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) ผวจยน าแบบสอบถามแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง และแบบสอบถามพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสาน ใหผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ไดแก อาจารยพยาบาลทเชยวชาญดานผสงอายและการดแลสขภาพแบบผสมผสาน 2 ทาน และพยาบาลวชาชพทมประสบการณการท างานเกยวกบผสงอาย 1 ทาน พจารณาตรวจสอบความตรง ความเหมาะสมของภาษาทใช รวมทงความครอบคลมของขอค าถามตามวตถประสงคของการศกษา แลวน ามาปรบแกไขภายใตค าแนะน าของอาจารยทปรกษา กอนน าไปทดลองใชภาคสนาม (pilot study) กบผสงอายจ านวน 3 ราย เพอดความเขาใจของผสงอายตอขอความในขอค าถาม จากนนน าไปตรวจสอบและหาความเทยงของเครองมอ ความเทยงของเครองมอ ภายหลงจากแกไขปรบปรงเครองมอใหเหมาะสมกบกลมตวอยางตามค าแนะน าของผทรงคณวฒแลว ผวจยน าแบบสอบถามการเขาถงบรการสขภาพ แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง และแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน มาตรวจสอบความเทยง (Reliability) ของแบบสอบถามโดยการน าไปทดลองใช (try out) กบผสงอายโรคความดนโลหตสงทมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางจ านวน 30 คน ทมารบบรการทแผนกผปวยนอก คลนกโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช แลวน าขอมลทไดมาค านวณหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’ alpha coefficient) โดยแบบถามการเขาถงบรการสขภาพไดคาความเชอมน 0.81 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมไดคาความเชอมน 0.82 แบบแบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงไดคาความเชอมน 0.85 แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสงไดคาความเชอมน 0.85 และแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานไดคาความเชอมน 0.75

58 การเกบรวบรวมขอมล การศกษาวจยครงน ผวจยเปนผด าเนนการในเกบขอมลดวยตนเอง โดยมขนตอนในการเกบรวบรวมขอมล ดงน 1. ขนเตรยมการ 1.1 ผวจยด าเนนการวจยหลงโครงรางวทยานพนธผานการพจารณาจรยธรรมจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทศธ 0521.1.05/0793 และผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย โรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช เอกสารรบรองเลขท 11/2560 ผวจยท าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมลในการด าเนนการวจยถงผอ านวยการโรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช 1.2 เมอผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย และไดรบการอนญาตใหเกบขอมลทโรงพยาบาลมหาราช ผวจยตดตอหวหนาฝายการพยาบาล หวหนาพยาบาลแผนกผปวยนอก เพอแนะน าตว ชแจงวตถประสงคของการท าวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล ณ แผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช 2. ขนด าเนนการ 2.1 ผวจยเปนผเกบรวบรวมขอมลตงแตเดอนเดอนกมภาพนธถงพฤษภาคม 2560 โดยผวจยใหพยาบาลวชาชพประจ าแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช เปนผตดตอกลมตวอยางกอนผวจยเขาพบ เพอใหพยาบาลสอบถามความพรอมในการเขาพบและแนะน าผวจย หลงจากนนผวจยแนะน าตนเองกบกลมตวอยางเพอด าเนนการสรางสมพนธภาพ โดยชแจงวตถประสงคของการวจย และการด าเนนการวจย การพทกษสทธกลมตวอยาง พรอมทงขอความรวมมอในการใหขอมลจากกลมตวอยางเปนรายบคคล หากกลมตวอยางยนดเขารวมวจย และลงนามในใบเซนยนยอมเขารวมวจยแลว ผวจยจะนดหมายเพอตอบแบบสอบถาม โดยเปนสถานททกลมตวอยางสะดวกในการใหขอมล อาจเปนชวงขณะทรอการตรวจ รอรบยาหรอรอกลบบาน 2.2 ขณะท าแบบสอบถาม หากกลมตวอยางมขอสงสยหรอตองการขอมลเพมเตมสามารถถามผวจยไดตลอดเวลา และหากกลมตวอยางใดไมสามารถอานขอความไดผวจยจะชวยอานขอความใหแทน สถานทตอบแบบสอบถามจะเปนสถานทสวนตวในโรงพยาบาล/สถานทปลอดภยส าหรบผวจยและกลมตวอยาง และใชเวลาในการตอบแบบสอบถามประมาณ 20-30 นาท 2.3 กอนเกบแบบสอบถามคนหรอจบการสมภาษณ ผวจยน าขอมลทไดมาตรวจสอบความถกตอง และความสมบรณอกครงกอนน ามาวเคราะหตามวธทางสถ ต โดยไมมการเปดเผยชอกลมตวอยางใด ๆ และกลาวขอบคณกลมตวอยาง การพทกษสทธกลมตวอยาง ในการท าวจยครงนผวจยค านงถงจรยธรรม จรรยาบรรณนกวจย ผวจยพทกษสทธของกลมตวอยางตงแตเรมกระบวนการเกบรวบรวมขอมลจนกระทงการน าเสนอผลการวจย โดยท าการชแจงดวยวาจาดวยตนเองในรายละเอยดทเกยวกบวจย หวขอในการวจย วตถประสงคของการวจย ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย และขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถามโดยไมม

59 การบงคบใด ๆ รวมทงชแจงใหทราบวากลมตวอยางมสทธทจะตอบรบหรอปฏเสธไดตามทตองการ โดยไมมชอของกลมตวอยางในแบบสอบถาม แตใสรหสเลขทแบบสอบถามหรอรหสผใหสมภาษณแทน ผอนไมสามารถเขาถงขอมลจรงไดนอกจากผวจยเทานน การน าขอมลไปอภปรายหรอเผยแพรจะไมมชอของกลมตวอยาง และท าในภาพรวมของผลการวจยเทานน พรอมทงแนบเอกสารการพทกษสทธกลมตวอยางและแบบฟอรมใหกลมตวอยางเซนยนยอมเขารวมโครงการวจยในครงนดวย ทงนกลมตวอยางสามารถบอกยกเลกการเขารวมวจยไดตลอดชวงด า เนนการวจยโดยไมมผลตอการรกษาใด ๆ ทงสน ตลอดจนเปดโอกาสใหกลมตวอยางซกถามขอสงสย หากลมตวอยางยนดเขารวมการวจย แตไมประสงคจะเซนยนยอมเปนลายลกษณอกษรถอวากลมตวอยางยนยอมดวยวาจาแลวเชนกน การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชเครองคอมพวเตอร โปรแกรมส าเรจรป ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท .05 ดงน 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล น ามาวเคราะหโดยใชสถตพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ หาคารอยละ คาเฉลย 2. แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสงและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง น ามาวเคราะหขอมลโดยการหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3. ทดสอบสมมตฐานเพอหาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การสนบสนนทางสงคม การเขาถงบรการสขภาพ และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง และหาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย ความรนแรงของการเจบปวย กบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ดงน 3.1 วเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานโดยใชสถตทดสอบไคสแควร (Chi-Square) 3.2 วเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยสนบสนน ไดแก การสนบสนนทางสงคม และการเขาถงบรการสขภาพ ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยหาคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ซงตวแปรทง 2 ชด ตองเปนขอมลในมาตราอนตรภาคชนหรออตราสวน มการแจกแจงแบบปกต และมความสมพนธเชงเสนตรง 3.3 วเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ความรนแรงของการเจบปวย กบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานโดยคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ซงตวแปรทง 2 ชด ตองเปนขอมลในมาตราอนตรภาคชนหรออตราสวน มการแจกแจงแบบปกต และมความสมพนธเชงเสนตรง

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) เพอศกษาปจจย ทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง กลมตวอยางเปนผสงอายทมอาย 60 ปขนไป ไดรบการวนจฉยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต ทงเพศชายและเพศหญง ทมารบการรกษาทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช จงหวดนครศรธรรมราช โดยเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตามก าหนด 197 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม น าขอมลทไดมาวเคราะห ผลการวจยและอภปรายน าเสนอตามล าดบ ดงน ผลการวจย ผวจยน าเสนอผลการวจยเปน 6 สวน ตามล าดบ ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง สวนท 2 การเขาถงบรการสขภาพและการสนบสนนทางสงคมของผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 3 ความรนแรงของการเจบปวยของผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 4 ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 5 พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 6 ความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 7 ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคมกบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 8 ความสมพนธระหวางความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง สวนท 1 ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง ลกษณะขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมตวอยางเปนเพศหญงมากทสด คดเปนรอยละ 51.3 อายอยในชวง 60-70 ป คดเปนรอยละ 44.6 สถานภาพสมรสค คดเปนรอยละ 72.1 จบชนประถมศกษา คดเปนรอยละ 55.9 ไมไดประกอบอาชพ คดเปนรอยละ 62.4 มรายไดเพยงพอ คดเปนรอยละ 92.4 และใชสทธการรกษาบตรทอง คดเปนรอยละ 55.4 ดงรายละเอยดในตาราง 2

61 ตาราง 2 จ ำนวนและรอยละของกลมตวอยำงจ ำแนกตำมขอมลทวไป (N = 197)

ขอมลทวไป จ านวน (N) % เพศ หญง 101 51.3 ชาย 96 48.7 อาย (ป) 60-70 88 44.6 71-80 74 37.6 81 ปขนไป 35 17.8 สถานภาพสมรส โสด/หมาย/หยา/แยก 55 27.9 ค 142 72.1 ระดบการศกษา ไมไดรบการศกษา 18 9.1 ไดรบการศกษา 179 90.9 ประถมศกษา 110 55.9 มธยมศกษา/ปวช./ปวส. 30 15.2 ปรญญาตรขนไป 39 19.8 อาชพ ไมไดประกอบอาชพ

123

62.4

ประกอบอาชพ/ขาราชการ/รบจาง/เกษตรกร/คาขาย 74 37.6 ความเพยงพอของรายได เพยงพอ 182 92.4 ไมเพยงพอ 15 7.6 สทธการรกษาพยาบาล บตรทอง 109 55.4 สวสดการราชการ/จายตรง 80 40.6 ประกนสงคม 6 3.0 จายเอง 2 1.0

ขอมลดานสขภาพของกลมตวอยาง กลมตวอยางมสมาชกในครอบครวเปนโรคความดนโลหตสงมากทสด คดเปนรอยละ 60.4 ระยะเวลาปวยดวยโรคความดนโลหตสงมากกวาหรอเทากบ 6 ปขนไปมากทสด คดเปนรอยละ 78.1 กลมตวอยางทราบระดบความดนโลหตของตนเอง คดเปนรอยละ 69 ความดนโลหตตวบนและตวลาง ณ วนทสมภาษณของกลมตวอยางสวนใหญอยในระดบปกต คดเปนรอยละ 79.7 และ 83.3 ตามล าดบ สวนใหญมโรคอนรวมดวย คดเปนรอยละ 72.6 ซ งโรคแทรกซอนทพบมากคอ

62 โรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด คดเปนรอยละ 27.4 และรอยละ 24.9 ตามล าดบ กลมตวอยางใชยาในการรกษาโรคความดนโลหตจ านวน 1 เมด และ 1 มอ เปนสวนใหญ คดเปนรอยละ 69 และ 80.3 ตามล าดบ มการใชวธการดแลสขภาพแบบอน ๆ ในการรกษาโรคความดนโลหตสง นอกเหนอจากยาทไดรบจากโรงพยาบาล คดเปนรอยละ 24.9 โดยไดรบขอมลเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสานจากญาตและเพอน คดเปนรอยละ 39.18 รองลงมาคอ สอตาง ๆ ไดแก โทรทศน หนงสอพมพ วทย คดเปนรอยละ 24.74 ดงรายละเอยดในตาราง 3 ตาราง 3 จ ำนวนและรอยละของกลมตวอยำงจ ำแนกตำมขอมลดำนสขภำพ (N = 197)

ขอมลดานสขภาพ จ านวน (N) % สมาชกในครอบครวปวยเปนโรคความดนโลหตสง ม 119 60.4 ไมม 78 39.6 ระยะเวลาทปวยเปนโรคความดนโลหตสง 1-5 ป 43 21.9 ≥6 ปขนไป 154 78.1 การทราบคาความดนโลหตของตนเอง ทราบ 136 69 ไมทราบ 61 31 ระดบความดนโลหตครงลาสด ณ วนสมภาษณ ความดนโลหตตวบน 90-150 มม.ปรอท 157 79.7 151-160 มม.ปรอท 25 12.7 161 มม.ปรอทขนไป 15 7.6 ความดนโลหตตวลาง 60-90 164 83.3 91-100 32 16.2 101 ขนไป 1 0.5 การมโรครวมอนนอกจากโรคความดนโลหตสง ไมม 54 27.4 ม 143 72.6 โรคหลอดเลอดสมอง 35 17.8 โรคหวใจและหลอดเลอด 49 24.9 ภาวะแทรกซอนทางตา 1 0.5 โรคเบาหวาน 54 27.4 โรคไตวาย 35 17.8

63 ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลดานสขภาพ จ านวน (N) % ยาทใชรกษาความดนโลหตสง จ านวน (เมด) 4-5 10 5.1 1 136 69.0 2-3 51 25.9 จ านวนมอยา 1 158 80.3 2 32 16.2 3 5 2.5 4 2 1.0 ประวตการสบบหร/ใบจาก ไมเคย 130 66.0 เคย 52 26.4 ยงสบอย 15 7.6 ประวตการดมแอลกอฮอล ไมเคย 153 77.7 เคย 31 15.7 ยงดมอย 13 6.6 การออกก าลงกายในปจจบน ไมไดออกก าลงกาย 60 30.5 ออกก าลงกาย 137 69.5 ความเครยด ไมม 136 69.0 ม 61 31.0 วธการดแลสขภาพแบบอน ๆ ทใชรวมกบการรกษาโรคความดนโลหตสง นอกเหนอจากยาทไดรบจากโรงพยาบาล

ไมใช 148 75.1 ใช 49 24.9 ใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานเพอบรรเทาปญหาใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ความดนโลหตสง 35 17.8 รางกายออนเพลย 31 15.7 แขนขาออนแรง 9 4.6 เหนอยงาย 4 2.0 ปวดศรษะ มนศรษะ 3 1.5

64 ตาราง 3 (ตอ)

ขอมลดานสขภาพ จ านวน (N) % แหลงขอมลเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสาน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ญาตและเพอน 40 20.3 สอตาง ๆ ไดแก โทรทศน หนงสอพมพ วทย 24 12.2 สมาชกในครอบครว 17 8.6 ผปวยความดนโลหตสง 8 4.1 หมอบาน 7 3.6 แพทย พยาบาล 1 0.5 เชอวาการดแลสขภาพแบบผสมผสานมประโยชนคอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

บรรเทาอาการ 36 18.3 ท าใหมสขภาพด 25 12.7 ควบคมระดบความดนโลหต 24 12.2 ปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง 11 5.6 ลดผลขางเคยงจากการใชยาลดความดนโลหต 1 0.5

สวนท 2 การเขาถงบรการสขภาพและการสนบสนนทางสงคมของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา การเขาถงบรการสขภาพของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยภาพรวมอย ในระดบมาก (M = 1.76, SD = .23) เมอพจารณารายขอพบวา คาใชจายในการรกษาพยาบาลเหมาะสมมากทสด (M = 1.96, SD = .19) อยในระดบมาก รองลงมาคอ โรงพยาบาลใหบรการทมคณภาพมความนาเชอถอ (M = 1.92, SD = .27) อยในระดบมาก และระยะเวลาในการรอคอยการรบบรการมความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง (M = 1.33, SD = .56) ดงรายละเอยดในตาราง 4 ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการสนบสนนทางสงคมโดยภาพรวมอยในระดบสง (M = 1.54, SD = .29) เมอพจารณารายขอพบวา มการสนบสนนดานการเงนสงทสดคอ เมอผสงอายโรคความดนโลหตสงมปญหาดานการเงน คนในครอบครวคอยชวยเหลอ (M =1.89, SD = .38) รองลงมาคอ ผสงอายโรคความดนโลหตสงไดรบการเอาใจใส ชวยเหลอดแลจากทมสขภาพในเรองการรบประทานยาลดความดนโลหต (M = 1.85, SD = .36) และพบวา ผสงอายโรคความดนโลหตสงไดรบขอมลขาวสารเรองโรคความดนโลหตสงและการปฏบตตวจากบคคลในครอบครวหรอญาตอยในระดบปานกลาง (M = 1.06, SD = .70) ซงผลการวเคราะหน าเสนอคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความคดเหน ดงรายละเอยดในตาราง 5

65 ตาราง 4 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของกำรเขำถงบรกำรสขภำพของผสงอำยโรคควำมดน โลหตสง (N = 197)

ขอค าถาม M SD ระดบความคดเหน 1. คาใชจายในการรกษาพยาบาลเหมาะสม 1.96 .19 มาก 2. โรงพยาบาลใหบรการทมคณภาพมความนาเชอถอ

1.92 .27 มาก

3. ทานเดนทางสะดวกในการมารกษา 1.88 .37 มาก 4. ทานไดรบขอมลดานสขภาพจากแพทย พยาบาลและเจาหนาท

1.81 .42 มาก

5. ทานมความพงพอใจในการบรการของ โรงพยาบาล

1.63 .51 มาก

6. ระยะเวลาในการรอคอยการรบบรการมความ เหมาะสม

1.33 .56 ปานกลาง

รวม 1.76 .23 มาก ตาราง 5 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของกำรสนบสนนทำงสงคมในผสงอำยโรคควำมดน โลหตสง (N = 197)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน 1. เมอทานมปญหาดานการเงน คนในครอบครวคอยชวยเหลอ

1.89 .38 สง

2. ทานไดรบการเอาใจใส ชวยเหลอดแลจากทมสขภาพในเรองการรบประทานยาลดความดนโลหต

1.85 .36 สง

3. คนในครอบครวท าใหทานรสกอบอน มนใจและปลอดภย

1.84 .41 สง

4. คนในครอบครวคอยเตอนและพาทานไปตรวจตามนด 1.75 .55 สง

5. ทานไดรบขอมลขาวสารเกยวกบโรคความดนโลหตสงและการปฏบตตวจากบคคลากรทมสขภาพ

1.65 .52 สง

6. คนในครอบครวมสวนรวมในการควบคมอาหารและออกก าลงกายของทาน

1.43 .60 สง

7. คนในครอบครวสนบสนนใหทานออกก าลงกายทเหมาะสมกบสภาพรางกายของทาน

1.41 .71 สง

8. ทานไดรบค าชมเชย การยอมรบจากบคคลากรทมสขภาพเมอทานปฏบตตวทด เชน การออกก าลงกายสม าเสมอ การลดอาหารมน เคม

1.39 .67 สง

66 ตาราง 5 (ตอ)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน 9. ทานไดรบค าชมเชย การยอมรบจากคนในครอบครว ญาต เมอทานปฏบตตวทด เชน การออกก าลงกายสม าเสมอ การลดอาหารมน เคม

1.15 .70 ปานกลาง

10. ทานไดรบขอมลขาวสารเรองโรคความดนโลหตสงและการปฏบตตวจากบคคลในครอบครวหรอญาต

1.06 .70 ปานกลาง

รวม 1.54 .29 สง

สวนท 3 ความรนแรงของการเจบปวยของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสงโดยภาพรวมอยในระดบสง (M = 1.73, SD = .27) เมอพจารณารายขอพบวา มการรบรวาการเปนโรคความดนโลหตสงจะท าใหความดนโลหตขน ๆ ลง ๆ ไดสงทสด (M = 1.92, SD = .28) รองลงมาคอ รบรวาการเปนโรคความดนโลหตสงท าใหเปนโรคอมพาต (M = 1.90, SD = .30) และรบรวาการเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ เปนสาเหตใหการมองเหนลดลง ประสาทตาเสอมและมองไมเหนไดพบนอยทสด (M = 1.53, SD = .53) แตระดบการรบรยงอยในระดบสง ดงรายละเอยดในตาราง 6 ตาราง 6 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของควำมรนแรงของกำรเจบปวยของผสงอำยโรคควำม ดนโลหตสง (N = 197)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน 1. การเปนโรคความดนโลหตสง จะท าใหความดนโลหตขน ๆ ลง ๆ ได

1.92 .28 สง

2. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าใหเปนโรคอมพาต

1.90 .30 สง

3. โรคความดนโลหตสงเปนโรคทอนตราย 1.83 .45 สง

4. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ และควบคมไมได ท าใหถงแกความตายได

1.82 .40 สง

5. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ ท าใหความจ าเสอมได

1.65 .49 สง

6. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าใหเปนโรคไตได

1.61 .56 สง

67 ตาราง 6 (ตอ)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน 7. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าให เปนโรคหวใจได

1.59 .52 สง

8. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ เปนสาเหตใหการมองเหนลดลง ประสาทตาเสอมและมองไมเหนได

1.53 .53 สง

รวม 1.73 .27 สง

สวนท 4 ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยภาพรวมอยในระดบสง (M = 1.63, SD = .29) เมอพจารณารายดานพบวา ความรวมมอในการรกษาดานการรบประทานยาอยในระดบสงทสด (M = 1.95, SD = .12) รองลงมาคอ ความรวมมอดานการจดการความเครยด (M = 1.79, SD = .20) และพบวา ความรวมมอดานการออกก าลงกายอยในระดบปานกลาง (M = 1.29, SD = .85) ดงรายละเอยดในตาราง 7 ตาราง 7 ควำมรวมมอในกำรรกษำโรคควำมดนโลหตสงของผสงอำยโรคควำมดนโลหตสง (N = 197)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน ดานการรบประทานยา 1.95 .12 สง

1. เมอทานมอาการผดปกต ภายหลงจากการรบประทานยาลดความดนโลหตกบระหวางการรกษา เชน เวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ใจสน ทานแจงแพทยใหทราบทนท โดยไมหยดยาเอง

1.99 .07 สง

2. ทานรบประทานยาลดความดนโลหตครบตามจ านวนทแพทยสงทกครง ไมเพมยาหรอลดยาเอง

1.97 .17 สง

3. ทานรบประทานยาลดความดนโลหต ตรงตามเวลาทแพทยสงทกมอ

1.81 .39 สง

4. ทานหยดรบประทานยาลดความดนโลหตเองเมอรสกวาอาการดขน

0.05 .27 สง

5. ทานซอยาลดความดนโลหตตามรานขายยามารบประทานเอง

0.01 .07 สง

68 ตาราง 7 (ตอ)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน การปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวต 3 ดาน 1.54 0.35 สง

ดานการจดการกบความเครยด 1.79 .20 สง

6. เมอทานเครยด หงดหงด โกรธหรอโมโห ทานสามารถควบคมอารมณได

1.97 .17 สง

7. เมอมความเครยดทานมวธการผอนคลายความเครยด ไดแก รดน า ตนไม อานหนงสอ นงสมาธ สวดมนต ละหมาด ไปมสยด ไปวด หรอไปโบสถ เปนตน

1.81 .42 สง

8. เมอทานเครยดหรอมเรองไมสบายใจทานปรกษากบคนใกลชดหรอคนในครอบครว

1.22 .78 ปานกลาง

9. เมอทานเครยด มกผอนคลายโดยการสบบหรหรอดมสรา

0.03 .20 สง

10. เมอทานเครยด มกซอยาระงบประสาทมารบประทานเอง

.00 .00 สง

ดานการควบคมอาหาร 1.55 .37 สง

11. ทานเลอกใชน ามนพชแทนน ามนจากไขมนสตวในการปรงอาหาร

1.92 .33 สง

12. ทานรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ขาวซอมมอ ขาวกลอง ผกชนดตาง ๆ ยกเวนผลไมบางชนดทใหน าตาลและพลงงานสง เชน ทเรยน ล าไย

1.86 .37 สง

13. ทานหลกเลยงรบประทานอาหารจ าพวกแปงและน าตาลมาก เชน ขนมปง ขนมหวาน

1.56 .61 สง

14. ท านหล ก เล ย ง ร บประทานอาหารท มโคเลสเตอรอลสง เชน ไขแดง เครองในสตว อาหารทะเล กะท ของมน และของทอด

1.37 .64 สง

15. ทานหลกเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนสง เชน ขาวมนไก หนงไก หนงเปด เนอตดมน หมสามชน อาหารทมเนยหรอครมมาก

1.31 .63 ปานกลาง

16. ทานหลกเลยงการรบประทานอาหารทมรสเคม เชน ไขเคม ปลาเคม กะป แกงไตปลา ปลารา เตาเจยว ผกผลไมดอง อาหารทมผงชรส หรอขนมขบเคยว

1.29 .65 ปานกลาง

69 ตาราง 7 (ตอ)

ขอค าถาม M SD ระดบความ

คดเหน ดานการออกก าลงกาย 1.29 .85 ปานกลาง

17. ระหวางออกก าลงกายและหลงออกก าลงกาย หากมอาการผดปกต เชน ใจสน หายใจหอบเหนอย ชพจรเตนเรว เวยนศรษะ หนามด ทานหยดออกก าลงกายแลวรบไปพบแพทย

1.47 .85 สง

18. ทานแตงกายเหมาะสมกบการออกก าลงกาย คอ เสอผาหลวม ๆ และรองเทาทเหมาะสม

1.34 .92 สง

19. ทานออกก าลงกายกอนรบประทานอาหารอยางนอย 1 ชวโมงหรอหลงรบประทานอาหารอยางนอย 2 ชวโมง

1.32 .92 ปานกลาง

20. ทานเลอกออกก าลงกายทเหมาะกบวยและภาวะสขภาพของทาน เชน การเดน การร ามวยจน กายบรหาร เปนตน

1.22 .87 ปานกลาง

21. ทานมการอบอนรางกายกอนออกก าลงกายและท าการผอนคลายหลงออกก าลงกายเสรจเปนเวลา 5-10 นาท

1.21 .93 ปานกลาง

22. ทานออกก าลงกาย 3 ครงตอสปดาหโดยแตละครงอยางนอย 30 นาท

1.15 .87 ปานกลาง

รวม 1.63 .29 สง

สวนท 5 พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบต า (M = .22, SD = .12) โดยกลมตวอยางมการเลอกใชสมนไพรอยในระดบปานกลาง (M = 1.04, SD = .84) รองลงมาคอ การนวด (M = .38, SD = .69) และอาหารเสรม/ชวจต (M = .21, SD = .61) ตามล าดบ สวนการเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานทต าทสดคอ โยคะ (M = .02, SD = .14) และผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานมความพงพอใจในการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก (M = 1.79, SD = .46) พบวาการใชอาหารเสรมมความพงพอใจอยในระดบมากทสด (M = 1.88, SD = .35) รองลงมาคอ สมนไพร (M = 1.75, SD = .50) ดงรายละเอยดในตาราง 8

70 ตาราง 8 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของพฤตกรรมสขภำพแบบผสมผสำนและควำมพง พอใจของผสงอำยโรคควำมดนโลหตสง (n = 49)

การดแลสขภาพแบบผสมผสาน*

M SD ระดบความคดเหน

ความพงพอใจ

M SD ระดบความคดเหน

กา รบ า บ ด โ ดยหล กท า งชวภาพ

.63 .44 ต า 1.77 .48 มาก

สมนไพร (n = 35, 67.3%) 1.04 .84 ปานกลาง 1.75 .50 มาก อ า ห า ร เ ส ร ม /ช ว จ ต (n = 6, 11.5%)

.21 .61 ต า 1.88 .35 มาก

วธการจด โครงสรางของรางกาย

การนวด (n = 12, 26.9%) .38 .69 ต า 1.71 .73 มาก การบ าบดทเนนความสมพนธระหวางใจกบกาย

.05 .16 ต า 1.75 .61 มาก

การสวดมนต /ละหมาด (n = 2, 3.8%)

.08 .39 ต า 1.50 .71 มาก

ดนตร/วาดรป (n=2, 3.8%) .04 .19 ต า 2.00 0.00 มาก สมาธ (n = 1, 1.9%) .06 .31 ต า 1.00 1.41 ปานกลาง ไ ท เ ก ก ห ร อ ร า ม ว ย จ น (n = 1)

.04 .28 ต า 2.00 0.00 มาก

ระบบการแพทยทางเลอก .09 .28 ต า 1.80 .45 มาก ฝงเขม (n=4, 7.7%) .15 .54 ต า 1.75 .50 มาก โยคะ (n = 1, 1.9%) .02 .14 ต า 2.00 .00 มาก

รวม .22 .12 ต า 1.79 .46 มาก * เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน มการเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก โดยจ านวนความมากนอยของแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.68, SD = .45) และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.66, SD = .49) เมอพจารณารายขอพบวา การเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานทมากทสดคอ สมนไพร มความมากนอยของแหลงบรการสขภาพอยในระดบมาก (M = 1.67, SD = .48) และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพอยในระดบมาก (M = 1.67, SD = .54) ดงรายละเอยดในตาราง 9

71 ตาราง 9 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของกำรเขำถงบรกำรสขภำพแบบผสมผสำนในผสงอำย โรคควำมดนโลหตสง (n = 49)

การดแลสขภาพแบบผสมผสาน*

ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพ

ความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ

M SD ระดบความ

คดเหน M SD

ระดบความคดเหน

การบ าบ ด โดยหล กทางชวภาพ

1.66 .47 มาก 1.62 .53 มาก

สมนไพร (n = 35) 1.67 .48 มาก 1.67 .54 มาก อาหารเสรม/ชวจต (n = 6) 1.63 .52 มาก 1.38 0.52 มาก วธการจดโครงสรางของรางกาย

การนวด (n = 11) 1.57 .65 มาก 1.64 .63 มาก การบ าบดทสมพนธระหวางใจกบกาย

1.75 .61 มาก 1.58 .66 มาก

การสวดมนต/ละหมาด (n = 1)

1.50 .71 มาด 1.50 .71 มาก

ดนตร/วาดรป 2.00 0.00 มาก 1.50 .71 ปานกลาง สมาธ (n = 2) 1.00 1.41 ปานกลาง 1.00 1.41 ปานกลาง ไทเกกหรอร ามวยจน (n = 1)

2.00 0.00 มาก 2.00 0.00 มาก

ระบบการแพทยทางเลอก 1.80 .45 มาก 2.00 .00 มาก ฝงเขม (n=4) 1.75 .50 มาก 2.00 .00 มาก โยคะ (n = 1) 2.00 .00 มาก 2.00 .00 มาก

รวม 1.68 .45 มาก 1.66 .49 มาก * เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ ขอคนพบเพมเตม 1. สมนไพรทใช ไดแก ใบบวบก น าขง ตะไคร น าใบมะกรด โหระพา กระเทยม ใบขล กระชาย น ามะนาว ถวดาวอนคา เกษรดอกบว ออยแดง น าวานหางจระเข เหดหลนจอ หนานเฉาเหวย น าคลอโรฟลล ตงถงชาย ฮบบะตสเซาดาอ วานพญาลง น ามนมะพราวสกดเยน และใบกระทอม โดยกลมตวอยางหาขอมลจากสอตาง ๆ เชน อนเตอรเนต เพอนญาตพนอง และนอกจากนยงมยาตมและสมนไพรอน ๆ ซงกลมตวอยางใหขอมลวาไมทราบชอ เพอนแนะน าใหใชเพอบรรเทาอาการชา กลมตวอยางสวนใหญสามารถหาสมนไพรไดบรเวณบาน ปลกเองบาง หรอเพอนบานน ามาใหบาง หลงจากใชสมนไพรกลมตวอยางรสกวาอาการดขน สามารถควบคมความดนโลหตได

72 2. การนวด กลมตวอยางจะใชเพอบรรเทาอาการแขนขาออนแรงในผปวยทเปนโรคหลอดเลอดสมองมากทสด นอกจากนยงใชเพอบรรเทาอาการปวดมนศรษะ ผปวยสวนมากใชการนวดแลวอาการดขน และเมออาการออนแรงหรอปวด/มนศรษะดขนกจะหยดใชการนวด คงเหลอแตการรกษากบแพทยแผนปจจบน กลมตวอยางจะใชบรการการนวดทโรงพยาบาลเปนสวนใหญ 3. อาหารเสรม ไดแก อาหารเสรม nutrition protein drink อาหารเสรม ไอโอวน หลงจากใชอาหารเสรมรสกวาสขภาพดขน รสกแขงแรงขน การไหลเวยนเลอดด และนอกจากนยงรบประทานอาหาเสรมพวกโปรตนของยหอตาง ๆ เพอชวยใหสขภาพด โดยไมไดเจาะจงในการควบคมโรคความดนโลหตสง บตรจะซอมาใหรบประทาน การใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานอน ๆ กลมตวอยางมการใชนอยมาก ไดแก การสวดมนต /ละหมาด (3.8%) ดนตร /วาดรป (3.8%) สมาธ (1.9%) โยคะ (1.9%) ไทเกกหรอ ร ามวยจน (1.9%) โดยกลมตวอยางใหเหตผลวาไมทราบวาวธการเหลานเปนการดแลสขภาพชนดหนงทชวยสงเสรมในการควบคมระดบความดนโลหตใหอยในเกณฑปกตได และไมทราบวาการดแลสขภาพแบบผสมผสานเปนอยางไร สวนกลมตวอยางบางสวนทไมไดใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานใหขอมลวา “ไดยนมาเหมอนกนวามสมนไพรทชวยลดความดนโลหต แตแพทยหามไมให ใชสมนไพรและยาอนเพมเพราะอาจสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนตามมาได” ประกอบกบผสงอายสวนใหญเชอมนในแพทยทรกษา ตดใจแพทย จงรกษาโดยใชเฉพาะยาของแพทยเทานน ไมแสวงหาการรกษาอน ๆ เพม จากการศกษาการออกก าลงกายของกลมตวอยางพบวา รปแบบการออกก าลงกายทผสงอายโรคความดนโลหตเลอกใช ไดแก การเดน กายบรหาร ร าไมพลอง การเตนตาราง 9 ชอง แอโรบก ลลาศ เปนตน สวนท 6 ความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา สถานภาพสมรสและอาชพมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 5.34, p < .05 และ 2 = 4.77, p < .05) และอาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 8.31, p < .05) ดงรายละเอยดในตาราง 10 และตาราง 11

73 ตาราง 10 ควำมสมพนธระหวำงปจจยน ำ ปจจยควำมตองกำรดำนสขภำพกบควำมรวมมอในกำร รกษำ

ตาราง 11 ควำมสมพนธระหวำงปจจยน ำ ปจจยควำมตองกำรดำนสขภำพ กบพฤตกรรม สขภำพแบบผสมผสำน

สวนท 7 ความสมพนธระหวางปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคมกบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา การสนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถต (r = .27, p < .01) สวนการเขาถงบรการสขภาพไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ดงรายละเอยดในตาราง 12

ปจจย ความรวมมอในการรกษา

2 df P-value

ปจจยน า

อาชพ 4.77 1 .03

สถานภาพสมรส 5.34 1 .02

ระดบการศกษา .22 1 .64

ปจจยความตองการดานสขภาพ

ระยะเวลาการเจบปวย .55 2 .76

ปจจยน า พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน

2 df P-value

ปจจยน า

ระดบการศกษา 2.38 1 .12

สถานภาพสมรส 1.57 1 .21

อาชพ 8.31 1 .00

ปจจยความตองการดานสขภาพ

ระยะเวลาการเจบปวย .69 2 .71

74 ตาราง 12 ควำมสมพนธระหวำงกำรสนบสนนทำงสงคม กำรเขำถงบรกำรสขภำพ กบควำมรวมมอใน กำรรกษำ

ปจจยสนบสนน ความรวมมอในการรกษา r P-value

การเขาถงบรการสขภาพ -.02 .83

การสนบสนนทางสงคม .27** .00

** มนยส าคญทางสถตทระดบ .01 สวนท 8 ความสมพนธระหวางความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา ความรนแรงของการเจบปวยของผสงอายโรคความดนโลหตสงไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสาน ดงรายละเอยดในตาราง 13 ตาราง 13 ควำมสมพนธระหวำงควำมรนแรงของกำรเจบปวย กบควำมรวมมอในกำรรกษำและ พฤตกรรมสขภำพแบบผสมผสำน

ปจจยความตองการดานสขภาพ

ความรวมมอในการรกษา พฤตกรรมการดแลสขภาพ

แบบผสมผสาน r P-value r P-value

ความรนแรงของการเจบปวย .11 .13 .07 .33

การอภปรายผล ขอมลทวไปและขอมลดานสขภาพของกลมตวอยาง จากกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง และอายอยในชวง 60-70 ป สอดคลองกบการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-พ.ศ. 2583 พบวาสดสวนประชากรผสงอายเพศหญง เพมขนจากรอยละ 55.1 ในป 2553 เปนรอยละ 56.8 ในป 2583 อาจเนองมาจากเพศหญงจะมอายยนยาวกวาเพศชาย และสวนใหญแลวผสงอายของประเทศไทยจะมอายอยในชวงวยตน (60-69 ป) ถงรอยละ 56.5 ของผสงอายทงหมด (ส านกงานสถตแหงชาต, 2557) กลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรสค อาศยอยกบบตร จบการศกษาระดบชนประถมศกษา ไมไดประกอบอาชพ และมรายไดเพยงพอกบการด ารงชพ สอดคลองกบการส ารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2557 ทกลาววา ผสงอายสวนใหญรอยละ 62.9 เปนผทสมรส รอยละ 75.8 จบการศกษาในระดบ

75 ประถมศกษาและต ากวาประถมศกษา มเพยงรอยละ 12.6 ทจบสงกวาระดบประถมศกษา ผสงอายทไมไดรบการศกษาหรอไมเคยเรยนหนงสอ รอยละ 11.6 จากการถามถงความเพยงพอของรายไดทผสงอายไดรบจากทกแหลงตอการด ารงชพ โดยใหผสงอายตอบจากการประเมนความรสกของตนเองโดยไมไดนบจ านวนเงนรายไดมาใชเปนเกณฑในการวดความเพยงพอของรายไดพบวา เกนกวาครงหนงหรอรอยละ 62 ของผสงอายตอบวา มรายไดเพยงพอ รอยละ 21.3 เพยงพอเปนบางครง รอยละ 14.8 มรายไดไมเพยงพอ และมเพยงรอยละ 1.9 ทมรายไดเกนเพยงพอ (ส านกงานสถตแหงชาต, 2557) และกลมตวอยางใชสทธการรกษาบตรทองเปนสวนใหญ สอดคลองกบการทประเทศไทยมหลกประกนสขภาพ ท าใหประชาชนเขาถงบรการมากขน พบวาประชาชนสทธหลกประกนสขภาพแหงชาตสวนใหญเปนเดกอาย 0 - 19 ป และผสงอาย 60 ปขนไป (ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2560) นอกจากนกลาวไดวาสาเหตของความดนโลหตสงสวนหนงเกดจากกรรมพนธ เนองจากกลมตวอยางรอยละ 60.4 มสมาชกในครอบครวทปวยเปนความดนโลหตสง และจากพฤตกรรมการรบประทานอาหารทเปลยนแปลงไป ซงมกรบประทานอาหารทมไขมนสง ไมคอยไดออกก าลงกาย และเนองดวยระยะเวลาปวยดวยโรคความดนโลหตสงสวนใหญมากกวา 10 ปขนไป กลมตวอยางสวนใหญจงมโรคอนรวม (รอยละ 72.6) คอ โรคเบาหวาน โรคหวใจและหลอดเลอด และโรคหลอดเลอดสมอง ตามล าดบ ซงสอดคลองตามสมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย (2558) และถงแมวากลมตวอยางสวนใหญมภาวะแทรกซอน แตสามารถควบคมระดบความดนโลหตทงตวบนและตวลางใหอย ในเกณฑปกต (นอยกวา 150/90 มลลเมตรปรอท) รอยละ 79.7 และ 83.3 ตามล าดบ ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ผลการศกษาพบวา ความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยรวมอยในระดบสง (M = 1.63, SD = .29) สงผลใหการควบคมระดบความดนโลหตอยในเกณฑปกต จากการศกษาพบวา กลมตวอยาง รอยละ 79.7 มความดนโลหตตวบนอยในระดบปกต และรอยละ 83 มความดนโลหตตวลางอยในระดบปกต ซงความรวมมอในการรกษาประกอบดวยดานการรกษาโดยการใชยาและดานการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ดงน ผลจากการศกษาความรวมมอดานการรกษาโดยการใชยาของกลมตวอยางพบวา ความรวมมอในการรบประทานยาอยในระดบสง (M = 1.95, SD = .12) เนองจากกลมตวอยางสวนใหญใชยาในการรกษาปรมาณนอย ไมซบซอน ซงแตกตางจากการศกษาทผานมาพบวาผสงอายมปญหาดานความรวมมอในการใชยาในระดบสง คดเปนรอยละ 70 (อรทย, 2556) เนองจากผสงอายเปนกลมทมปญหาโรคเรอรงและมการใชยามาก ความซบซอนของการรกษาโดยยาท าใหเกดความล าบากกบผสงอายทจะรบรเกยวกบขอมลของยาทใชอยไดครบถวน เพยงพอ และจากการตอบแบบสอบถามพบวา มกลมตวอยางบางสวนลมรบประทานยา โดยเฉพาะวนทมาพบแพทยตามนดและหยดยาเมออาการดขน ซงจากการศกษาทผานมาพบปญหาดานพฤตกรรมการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสงทพบไดบอย ไดแก ลมรบประทานยาหรอรบประทานยาไมครบทกเมดตามทแพทยสง รบประทานยาไมตรงตามเวลา หยดรบประทานยาเนองจากยาหมดและไมสามารถไป

76 รบยาได หยดรบประทานยาเมอพบวาระดบความดนโลหตปกต หยดรบประทานยาเมออาการดขน (สมาล, ชตมา, และปราณ, 2551; วาสนา, 2553; สมณฑา, นพวรรณ, และจฬารกษ, 2556) ผลจากการศกษาพบวา ความรวมมอดานการปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตอยางตอเนอง ทง 3 ดาน ไดแก ดานการควบคมอาหาร การออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยดโดยภาพรวมอยในระดบสง (M = 1.54, SD = .35) ดงน การจดการกบความเครยด ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการจดการกบความเครยดโดยรวมอยในระดบสง (M = 1.79, SD = .20) เนองจากกลมตวอยางสวนใหญอาศยอยกบลก หลาน มรายไดเพยงพอ ไมคอยมความเครยด กลมตวอยางมความเครยดเพยงรอยละ 31 และหากผสงอายมความเครยดหรอเรองไมสบายใจจะเลอกใชวธการผอนคลายความเครยดดวยตนเอง (M = 1.81, SD = .42) มากกวาการปรกษากบคนใกลชดหรอคนในครอบครว ซงผลการศกษาพบวา การปรกษาคนใกลชดหรอคนในครอบครวอยในระดบปานกลาง (M = 1.22, SD = .78) โดยใหเหตผลวาไมอยากใหลกหลานเครยดหรอกงวล ผสงอายคดวาตนสามารถจดการปญหาดวยตนเองได ท าใหผสงอายสามารถจดการกบความเครยดอยในระดบสง และซงแตกตางจากการศกษาทผานมาพบวาสวนใหญผสงอายมภาวะเครยดดานเศรษฐกจ เนองจากภาระหนสน ซงจากขอมลพบวาผสงอายสวนใหญไมมอาชพและไมมรายไดเปนของตนเอง (วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550; จรยา, รงทพย, นาตยา, และเบจวรรณ (2553) ไมมลกหลานคอยดแลเอาใจใส การเปนภาระของครอบครว (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) แตกไมไดศกษาเชงลกถงระดบความรนแรงของความเครยด และจากการศกษาพบวา ความเครยดมผลตอความรนแรงของระดบความดนโลหต (วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550) การควบคมอาหาร ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการควบคมอาหารโดยรวมอยในระดบสง (M = 1.55, SD = .37) อาจเนองจากผสงอายสวนใหญมสถานภาพสมรส อาศยอยกบครอบครว และพบวาคนในครอบครวมสวนรวมในการควบคมอาหารอยในระดบสง เมอพจารณารายขอพบวา สวนใหญรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ขาวซอมมอ ขาวกลอง ผกชนดตาง ๆ เลอกใชน ามนพชแทนน ามนจากไขมนสตวในการปรงอาหาร และมการหลกเลยงอาหารทมรสเคมและอาหารทมไขมนสงอยในระดบปานกลาง อาจเพราะการรบรรสชาดอาหารเปลยนไปตามวย (วไลวรรณ, 2558) และความเคยชนท าใหยงคงรบประทานอาหารรสชาดทเขมหรอรสจด ซงสอดคลองกบการศกษาทผานมาพบวา ผสงอายบางคนเลอกทจะใชชวตเหมอนเดม ไมมการปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร เชน รบประทานอาหารประเภทไขมนทตนเองชอบ การรบประทานอาหารรสเคม (ปลวช และจนทรจรา, 2557) เพราะตองรบประทานอาหารรวมกน และความเกรงใจคนในครอบครวทท าอาหารใหรบประทาน ท าใหผสงอายไมสามารถควบคมอาหารตามค าแนะน าของแพทย(วมตชพรรณ และหทยรตน, 2550) การออกก าลงกาย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางมการออกก าลงกายโดยรวมอยในระดบปานกลาง (M = 1.29, SD = .85) ทงนเนองจากกลมตวอยางสวนใหญมโรครวมคอ โรคหวใจและหลอดเลอด ซงท าใหกลมตวอยางมอาการบวม และรสกเหนอยงายขนเมอออกก าลงกาย จงไมออกก าลงกายหรอออกก าลงกายเพยงเลกนอย นอกจากนเปนความเสอมตามวย เชน ปวดขอ สอดคลองกบรายงานการส ารวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ. 2557 ทพบผสงอายเจบปวยดวยโรคขอเสอม (1/4 ของผสงอาย) โรคเกาต (รอยละ 5.4) ท าใหผสงอายออก

77 ก าลงกายไดนอยลง และเมอถามถงการออกก าลงกายกลมตวอยางบางสวนบอกวาตนเองออกก าลงกายทกวนโดยการท างานบาน ถากหญาขางบาน ซงสอดคลองกบการศกษาทผานมาพบวา ผสงอายสวนใหญทออกก าลงกายจะออกแรงเลกนอยถงปานกลาง ซงไมมรปแบบและวธการชดเจนเนองจากผสงอายคดวาการท างานกคอการออกก าลงกายนนเอง (จรยา, รงทพย, นาตยา, เพญจมาศ, และเบจวรรณ, 2553) พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง 1. ผลการศกษาพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา กลมตวอยางมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานในภาพรวมอยในระดบต า (M = .22, SD = .12) ถงแมวาภาครฐ มนโยบายและทศทางการขบเคลอนกรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก มการสนบสนนการบรณาการแพทยแผนไทยและสมนไพรเขาสระบบบรการสขภาพอยางครบวงจร กลมตวอยางมการรบรขอมลขาวสารจากบคคล ไดแก ญาต และเพอน (20.3%) สมาชกใน ครอบครว (8.6%) ผปวยความดนโลหตสง (4.1%) หมอบาน (3.6%) และแพทย พยาบาล (0.5%) และมการรบรขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสานจากสอตาง ๆ ไดแก โทรทศน หนงสอพมพ วทย อนเตอรเนต (12.2%) สงผลใหแตละบคคลมพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานแตกตางกนไป โดยชนดของการดแลสขภาพแบบผสมผสานทกลมตวอยางสวนใหญเลอกใช ดงน 1.1 สมนไพร ผลการศกษาพบวา การใชสมนไพรอยระดบในปานกลาง (M = 1.04, SD = .84) ซงสมนไพรทกลมตวอยางเลอกใชในการดแลตนเอง ไดแก ใบบวบก น าขง ตะไคร น าใบมะกรด โหระพา กระเทยม ซงจากการศกษาพบวามผลชวยลดความดนโลหตสง (จไรรตน, 2556) สวนใบขล กระชาย น ามะนาว ถวดาวอนคา เกษรดอกบว ออยแดง น าวานหางจระเข เหดหลนจอ หนานเฉาเหวย น าคลอโรฟลล ตงถงชาย อบตสซอดะ วานพญาลง น ามนมะพราวสกดเยน ใบกระทอม ซงจากการศกษายงไมมวจยมาสนบสนนวาสมนไพรดงกลาวสามารถชวยลดความดนโลหตได และนอกจากนกลมตวอยางยงมการใชยาตมและสมนไพรอน ๆ ซงใหขอมลวาไมทราบชอใชเพอบรรเทาอาการชา กลมตวอยางมการเขาถงแหลงบรการสขภาพอยในระดบมากทงความหลากหลายของแหลงบรการและความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ เนองจากกลมตวอยางสวนใหญหาสมนไพรไดเองบรเวณบาน ปลกเองบาง และกลมตวอยางมความพงพอใจจากใชสมนไพรอยในระดบมาก เนองจากชวยบรรเทาอาการ ควบคมความดนโลหตได ท าใหมการใชสมนไพรในการควบคมโรคความดนโลหตสงอยางตอเนอง 1.2 การนวด ผลการศกษาพบวา การใชการนวดอย ในระดบต า (M = .38, SD = .69) ซงกลมตวอยางสวนใหญจะใชเพอบรรเทาอาการแขนขาออนแรงในผปวยทเปนโรคหลอดเลอดสมอง นอกจากนใชเพอบรรเทาอาการปวดมนศรษะ สวนใหญใชบรการสขภาพของโรคพยาบาลเนองจากมนใจในคณภาพการรกษา จากรายงานการเขาถงการบรการการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกพบวา มโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน จดคลนกบรการการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกแบบครบวงจร 4 กลมโรค ในแผนกผปวยนอกทกสทธ ไดแก โรคไมเกรน โรคขอเขาเสอม โรคอมพฤกษ/อมพาต โรคภมแพทางเดนหายใจสวนตน พบวาโรคขอเขาเสอมเปนโรคทพบมากทสด รองลงมาคอ อมพฤกษ/อมพาต และดวยส านกงาน

78 หลกประกนสขภาพแหงชาตไดมการจายเงนสมทบใหหนวยบรการทมการจดบรการการแพทยแผนไทยใหกบประชาชน ไดแก การนวดไทย เพอลดอาการปวด และเพอฟนฟผปวยอมพฤกษ/อมพาต ในกลมหลกประกนสขภาพถวนหนา (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 2559) ท าใหผปวยสามารถเขาถงบรการไดอยางทวถง และหลงจากการใชบรการการนวดกลมตวอยางรสกพอใจมาก เนองจากเมอใชแลวอาการออนแรง หรอปวด/มนศรษะดขน เนองดวยผปวยมการใชการนวดเพอบรรเทาอาการเทานน เมออาการดงกลาวดขนกจะหยดใช 1.3 อาหารเสรม/ชวจต ผลการศกษาพบวา การใชอาหารเสรมอยในระดบต า (M = .21, SD = .61) อาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญไมไดแสวงหาการรกษาดวยตนเอง บตรจะเปนคนซอใหรบประทานเปนสวนใหญ อาหารเสรมทกลมตวอยางรบประทาน ไดแก อาหารเสรม nutrition protein drink อาหารเสรม ไอโอวน เพอใหมสขภาพด การไหลเวยนเลอดด ลดการเกดโรค และนอกจากนยงรบประทานอาหาเสรมโปรตนของยหอตาง ๆ เพอชวยใหสขภาพด ซงไมไดเจาะจงในการควบคมโรคความดนโลหตสง ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพอยในระดบมาก แตความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพอยในระดบปานกลาง อาจเนองจากกลมตวอยางสวนใหญ ตองคอยใหบตรเปนคนซอใหรบประทาน และกลมตวอยางมความพงพอใจหลงจากใชอาหารเสรมอยในระดบมาก ท าใหมการรบประทานอาหารเสรมอยางตอเนอง สวนชนดของการดแลสขภาพแบบผสมผสานอน ๆ ไดแก การสวดมนต/ละหมาดสมาธ โยคะ ไทเกกหรอร ามวยจน ฝงเขม ดนตร/วาดรป ซงกลมตวอยางมการใชแตละชนดนอยมาก และกลมตวอยางสวนใหญไมทราบวาวธการเหลานเปนชนดของการดแลสขภาพแบบผสมผสาน อาจดวยเปนกจกรรมทปฏบตเปนประจ า เชน การสวดมนต/ละหมาด และไมทราบวาเมอปฏบตวธดงกลาวแลวสามารถชวยควบคมระดบความดนโลหตได 2. ผลการศกษาพบวากลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน มการเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก โดยจ านวนความมากนอยของแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.68, SD = .45) และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.66, SD = .49) เนองจากภาครฐจดใหโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน มคลนกบรการการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกแบบครบวงจร 4 กลมโรค ในแผนกผปวยนอกทกสทธ ไดแก โรคไมเกรน โรคขอเขาเสอม โรคอมพฤกษ/อมพาต โรคภมแพทางเดนหายใจสวนตน (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 2559) ในจงหวดนครศรธรรมราชมโรงพยาบาลหลายแหงทเปดใหบรการ และโรงพยาบาลมหาราช นครศรธรรมราช กมกลมงานการแพทยแผนไทยและแพทยทางเลอกเปดใหประชาชาชนใชบรการดวยเชนกน ท าใหผปวยเขาถงแหลงบรการไดงายและสะดวก เมอพจารณารายขอพบวา การเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานทมากทสดคอ สมนไพร เนองจากผสงอายโรคความดนโลหตสงเลอกใชสมนไพรในการควบคมระดบความดนโลหตมากทสด 3. ผลการศกษาพบวากลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานมความพงพอใจในการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก (M = 1.79, SD = .46) เนองจากกลมตวอยางทเลอกใชบรการสขภาพแบบผสมผสานใหเหตผลวาเมอใชแลวอาการดขน ท าใหรสกพงพอใจกบผลลพธทเกดขน และถงแมวาผสงอายโรคความดนโลหตสงจะเลอกใชสมนไพรมากทสด แตพบวาความพงพอใจจากการใชอาหารเสรมมอยในระดบมากทสด (M = 1.88, SD = .35)

79 รองลงมาคอ สมนไพร (M = 1.75, SD = .50) เนองจากดวยเปนวยทมปญหาเกยวกบการรบประทานอาหาร เมอไดรบประทานอาหารเสรมท าใหผสงอายรสกสขภาพด การไหลเวยนเลอดด จงมความรสกพงพอใจกบผลทไดรบมาก ความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ การสนบสนนทางสงคม และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย กบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง จากแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของ แอนเดอรเซน (Andersen, 1995) กลาวถงปจจยก าหนดการเลอกใชบรการสขภาพของผปวยวา การทผสงอายมพฤตกรรมการดแลสขภาพในการควบคมโรคความดนโลหตสงขนอยกบปจจยตาง ๆ ตอไปน 1. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ผลการศกษาปจจยน ากบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา ปจจยน าทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ไดแก อาชพ และสถานภาพ แตระดบการศกษาไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ดงน 1.1 อาชพ มความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 อาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอายและไมไดประกอบอาชพ ซงคดเปนรอยละ 62.4 ท าใหมเวลาในการดแลและเอาใจใสสขภาพของตนเองมากขน ซงสอดคลองกบการศกษาของ ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต (2554) พบวา อาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ซงกลมตวอยางสวนใหญไมไดประกอบอาชพ 1.2 สถานภาพสมรส มความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 กลาวไดวาการมสถานภาพสมรสค หรอมการสนบสนนจากครอบครวคอยชวยเตอนใหปฏบตตนท าใหผปวยมความรวมมอในการรกษา สอดคลองกบศกษาพบวาสถานภาพสมรสมความสมพนธกบพฤตกรรมการรบประทานยาในผ ปวยโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 (อรณ และทววรรณ, 2558) 1.3 ระดบการศกษา ไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา สอดคลองกบการศกษาของ เนาวรตน, บษราคม และววฒน (2554) พบวาระดบการศกษาทตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน อาจเนองดวยปจจบนมแหลงใหคนควาหาขอมลดานสขภาพหลากหลาย ไดแก สอตาง ๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ อนเตอรเนต เปนตน หรอการไดรบขอมลจากญาตและเพอน หรอขอมลจากผปวยโรคเดยวกน ท าใหผปวยสามารถเขาถงขอมลสขภาพไดมากขน เกดการเรยนร ท าใหมความรความเขาใจในการดแลตนเอง สงผลตอความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดน ซงจากการศกษาพบวาความรเกยวกบโรคและการรกษามความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลตนเอง (ภสราวลย, อรณวรรณ, และจารวรรณ, 2556)

80 2. ปจจยสนบสนน ไดแก การเขาถงบรการสขภาพ และการสนบสนนทางสงคม ผลการศกษาปจจยสนบสนนทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง ไดแก การสนบสนนทางสงคม สวนการเขาถงบรการสขภาพไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ดงน 2.1 การสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบความรวมมอในการรกษาอยางมนยส าคญทางสถต (r = .27, p < .01) เนองจากกลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรสค อาศยอยกบลกหลาน ไดรบความชวยเหลอจากครอบครว และบคลากรทางดานสขภาพ ทงดานวตถสงของ การเงน ขอมลขาวสาร อารมณ และการยอมรบนบถอ สอดคลองกบการศกษาของ ปลวชช และจนทรจรา (2557) และอมากร (2551) ท าใหผสงอายเกดความรสกมนคงและรสกวาตนเปนสวนหนงของสงคม สงผลใหความรวมมอในการรกษาอยในระดบสง 2.2 การเขาถงบรการสขภาพ ไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา แสดงใหเหนวาถงแมผสงอายสามารถเขาถงบรการสขภาพไดอยางทวถงมากขน กไมมผลตอความรวมมอในการรกษา ซงจากการด าเนนการตามนโยบายสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา สงผลใหประชาชนสามารถเขาถงและใชบรการในสถานพยาบาลเมอเจบปวยเพมมากขน จากสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2559 กลาววาสถตการเขาถงบรการของผสงอายสทธบตรทอง กรณคนไขนอกเพมขนจากรอยละ 5.8 เปนรอยละ 6.9 ในชวงป 2555-2559 อาจกลาวไดวาบรการคนไขนอกส าหรบผสงอายมความทวถงขน และจากความพยายามในการพฒนาบรการรกษาภาวะเรอรงไดเกดขนมานานกวาสบปทงในดานปรมาณและคณภาพ พบวาคนไทยทเปนความดนโลหตสงเขาถงบรการคดกรองรอยละ 70 ในป 2557 ซงเพมขนจากอดต (ประมาณรอยละ 50) (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2560) แตเนองดวยความคาดหวงของผรบบรการดานความสะดวก รวดเรวในการรบบรการ ท าใหการเขาถงบรการสขภาพไมไดมผลตอความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง ซงจากการศกษาพบวา ความเหมาะสมของระยะเวลาในการคอยรบบรการอยในระดบปานกลาง ( = 1.33, SD = .56) 3. ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย ผลการศกษาระยะเวลาของการเจบปวย ความรนแรงของการเจบปวยกบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวาไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ดงน 3.1 ระยะเวลาการเจบปวย ไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษา ซงสวนใหญปวยมากกวาหรอเทากบ 6 ปขนไป คดเปนรอยละ 78.1 ดวยระยะเวลาการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงมาหลายป ท าใหผปวยมขอมลและประสบการณในการปฏบตตวเพอดแลตนเองด สงผลใหพฤตกรรมความรวมมอในการรกษาอยในระดบสง แต ในขณะเดยวกนผทเจบปวยและตองรบประทานยาเปนเวลานานอาจเบอและหยดรบประทานยาได สอดคลองกบการศกษาของ ปยนช (2549) ทพบวา ระยะเวลาทเปนโรคไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการรกษาดวยการรบประทานยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง และจากการศกษาของ เนาวรตน, บษราคม และววฒน (2554) พบวาระยะเวลาการเจบปวยทตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน

81 3.2 ความรนแรงของการเจบปวย ไมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง แสดงใหเหนวาถงแมผสงอายสวนใหญทราบคาความดนโลหตของตนเอง และการรบรความรนแรงและความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคของความดนโลหตสงอยในระดบสงกไมมผลตอความรวมมอในการรกษา อาจเนองมาจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรง ทไมแสดงอาการ ประกอบกบผปวยสวนใหญมระดบความดนโลหตอยในเกณฑปกต ท าใหผสงอายดแลตวเองตามปกต สอดคลองกบการศกษาของ สกญญา และพกตรวภา (2556) พบวาผปวยสวนใหญเชอวาหากวดความดนโลหตแลว มความดนโลหตสงแสดงวาโรคมความรนแรงมาก แตในขณะทผปวยบางรายเชอวาแมความดนโลหตจะสงมากแคไหน แตถาไมแสดงอาการผดปกตใด ๆ กหมายความวาตนเองเปนโรคทไมรนแรง ความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา และปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย กบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง จากแนวคดพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของ แอนเดอรเซน (Andersen, 1995) กลาวถงปจจยก าหนดการเลอกใชบรการสขภาพของผปวยวา การทผสงอายมพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานทงการแพทยแผนปจจบนและการแพทยทางเลอกในการควบคมโรคความดนโลหตสงขนอยกบปจจยตาง ๆ ตอไปน 1. ปจจยน า ไดแก อาชพ สถานภาพสมรส และระดบการศกษา ผลการศกษาปจจยน ากบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงพบวา ปจจยน าทมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ไดแก อาชพ สวนสถานภาพสมรส และระดบการศกษาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ดงน 1.1 อาชพ มความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 อาจเนองมาจากกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอายและไมไดประกอบอาชพ ซงคดเปนรอยละ 62.4 ท าใหมเวลาในการดแลและเอาใจใสสขภาพของตนเองมากขน ซงสอดคลองกบการศกษาของ ปฐญาภรณ, นภาพร, และอนนต (2554) ทพบวา อาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความดนโลหตสง ซงกลมตวอยางสวนใหญเปนผสงอายและไมไดประกอบอาชพ 1.2 สถานภาพสมรส ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน อาจเนองดวยการแสวงหาการดแลสขภาพเกดจากตวบคคลทตองการทางเลอกอนเสรมจากการรกษาปจจบน โดยเฉพาะกบโรคความดนโลหตสง ซงเปนโรคเรอรงทไมสามารถรกษาใหหายขาดได 1.3 ระดบการศกษา ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน สอดคลองกบการศกษาของ เนาวรตน, บษราคม และววฒน (2554) พบวาระดบการศกษาทตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน อาจเนองดวยปจจบนมแหลงใหคนควาหาขอมลดานสขภาพหลากหลาย ไดแก สอตาง ๆ เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ อนเตอรเนต เปนตน หรอการไดรบขอมลจากญาตและเพอน หรอขอมลจากผปวยโรคเดยวกน ท าใหผปวยสามารถเขาถงขอมลสขภาพได

82 มากขน เกดการเรยนรผานกระบวนการคดพจารณา จงตดสนใจเลอกใชบรการสขภาพแบบผสมผสานเพอตอบสนองความตองการของตนเอง (ปวณา, 2550) 2. ปจจยความตองการดานสขภาพ ไดแก ระยะเวลาการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย ผลการศกษาระยะเวลาของการเจบปวย และความรนแรงของการเจบปวย กบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง พบวาไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ดงน 2.1 ระยะเวลาการเจบปวย ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ซงสวนใหญปวยมากกวาหรอเทากบ 6 ปขนไป คดเปนรอยละ 78.1 จากการเจบปวยดวยโรคความดนโลหตสงมาหลายป ท าใหผปวยมประสบการณในการปฏบตตวเพอดแลตนเองด สงผลใหพฤตกรรมความรวมมอในการรกษาอยในระดบสง และพยายามแสวงหาการรกษาอนเสรมเพอใหตนเองมสขภาพดและหายจากโรค แตในขณะเดยวกนผท เจบปวยและตองรบประทานยาเปนเวลานาน และบางครงผปวยอาจมอาการก าเรบของโรคหรอเกดภาวะแทรกซอนเปนระยะ ๆ ท าใหผปวยเกดความเครยด วตกกงวล บางรายอาจทอแท หมดก าลงใจเบอหนายในการรกษาและอาจสงผลใหเกดภาวะซมเศราได (Rubio-Guerra et al., 2013) ซงสอดคลองกบการศกษาของ เนาวรตน, บษราคม และววฒน (2554) พบวาระยะเวลาการเจบปวยทตางกนมพฤตกรรมการดแลตนเองไมแตกตางกน 2.2 ความรนแรงของการเจบปวย ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง แสดงใหเหนวาถงแมผสงอายสวนใหญทราบคาความดนโลหตของตนเอง และการรบรความรนแรงและความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของโรคของความดนโลหตสงอยในระดบสงกไมมผลตอพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน อาจเนองมาจากโรคความดนโลหตสงเปนโรคเรอรง ทไมแสดงอาการ ท าใหผปวยคดวาสามารถควบคมระดบความดนโลหตได จงไมมการแสวงหาการรกษาอนเพม สอดคลองกบการศกษาของ สกญญา และพกตรวภา (2556) พบวาผปวยสวนใหญเชอวาหากวดความดนโลหตแลว มความดนโลหตสงแสดงวาโรคมความรนแรงมาก แตในขณะทผปวยบางรายเชอวาแมความดนโลหตจะสงมากแคไหน แตถาไมแสดงอาการผดปกตใด ๆ กหมายความวาตนเองเปนโรคทไมรนแรง

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (descriptive research) เพอศกษาปจจย ทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอาย โรคความดนโลหตสง กลมตวอยางเปนผสงอายทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคความดนโลหตสง ชนดไมทราบสาเหต และไดรบการรกษาดวยยามาแลวไมนอยกวา 1 ป มสตสมปชญญะด สามารถสอสารภาษาไทยเขาใจ และยนดใหความรวมมอในการวจย การไดมาของกลมตวอยางก าหนดขนาดของกลมตวอยางโดยใชคาอ านาจในการทดสอบ (power analysis) ไดขนาดกลมตวอยางเทากบ 197 คน เกบขอมลโดยการสมภาษณในชวงเดอนกมภาพนธ 2560–พฤษภาคม 2560 เครองมอทใชรวบรวมขอมลในการศกษาครงน แบงออกเปน 6 สวน ไดแก (1) แบบ สอบถามขอมลสวนบคคล (2) แบบบนทกขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ (3) แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม (4) แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง (5) แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสง (6) แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ประเมนคณภาพของทกเครองมอดวยการหาความตรงเชงเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน แลวน ามาทดลองใชกบกลมตวอยาง 30 ราย ค านวณหาคาความเชอมนของเครองมอโดยใชคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) แบบถามการเขาถงบรการสขภาพไดคาความเชอมน 0.81 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคมไดคาความเชอมน 0.82 แบบแบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง ไดคาความเชอมน 0.85 แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาโรคความดนโลหตสงไดคาความเชอมน 0.85 และแบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานไดคาความเชอมน 0.75 วเคราะหขอมลโดยการแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน สถตไคสแควร (Chi-Square) และคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient ผลการศกษาพบวา 1. ผลการศกษาความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยรวมพบวา อยในระดบสง (M = 1.63, SD = .29) เมอพจารณารายดานพบวา ความรวมมอในการรกษาดานการรบประทานยาอยในระดบสงทสด (M = 1.95, SD = .12) รองลงมาคอ ความรวมมอดานการจดการความเครยด (M = 1.79, SD = .20) และความรวมมอในการรกษาทพบนอยทสด คอ ความรวมมอดานการออกก าลงกาย ซงอยในระดบปานกลาง (M = 1.29, SD = .85)

84 2. ผลการศกษาพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสงโดยรวมพบวา อยในระดบต า (M = .22, SD = .12) มการเลอกใชสมนไพรอยในระดบปานกลาง (M = 1.04, SD = .84) รองลงมาคอ การนวด (M = .38, SD = .69) และอาหารเสรม/ชวจต (M = .21, SD = .61) ตามล าดบ สวนการเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานทต าทสดคอ โยคะ (M = .02, SD = .14) 3. อาชพ สถานภาพสมรส และการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 4.77, p < .05, 2 = 5.34, p < .05 และ r = .27, p < .01 ตามล าดบ) และอาชพมความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสงอยางมนยส าคญทางสถต (2 = 8.31, p < .05) ขอจ ากดในการศกษาวจย 1. การศกษาครงนเปนศกษาเฉพาะผสงอายโรคความดนโลหตสงทมารบการรกษา ณ แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลมหาราช จงหวดนครศรธรรมราช หากไดศกษาจากหลากหลายพนท อาจจะมขอมลหรอแนวคดมาอธบายเรองพฤตกรรมสขภาพทงดานความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานทแตกตางไป 2. ขอจ ากดเรองเครองมอการเขาถงบรการสขภาพและการสนบสนนทางส งคมทผวจยปรบปรงขนมาไมสามารถน ามาใชในการหาความสมพนธกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานได ขอเสนอแนะ ผลจากการวจยปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน สามารถน าไปใชไดทงในดานการบรหารการพยาบาล การปฏบตการพยาบาล และการวจยทางการพยาบาล ดงน ดานบรหารการพยาบาล ผบรหารคลนกโรคเรอรงหรอโรคความดนโลหตสงควรพฒนาศกยภาพบคลากรใหมการสงเสรมความรวมมอในการรกษาของผสงอาย โดยจดโปรแกรมการออกก าลงกาย รณรงคการควบคมอาหารเคม ไขมนสง และเนนการสนบสนนจากครอบครว ชมชน เพอใหผสงอายสามารถควบคมความดนโลหตไดอยางตอเนอง ลดการเกดภาวะแทรกซอนและสงเสรมคณภาพชวตทดของผสงอายตอไป

85 ดานการปฏบตการพยาบาล 1. ควรสงเสรมและใหการสนบสนนในกลมผสงอายทตองประกอบอาชพใหสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการด าเนนชวตหรอใหความรวมมอในการรกษาอยางถกตองและเหมาะสม 2. ควรสนบสนนใหครอบครวหรอผดแลเขามามสวนรวมในการวางแผนการใหความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง เนนการควบคมอาหารและการออกก าลงกายและสงเสรมความรเกยวกบพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานทเหมาะสมในการจดการควบคมโรคความดนโลหตสงอยางมประสทธภาพ รวมถงการแนะน าแหลงบรการทสามารถเขาถงไดสะดวก เนองจากผปวยสวนใหญไมมขอมลทชดเจนเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสาน 3. ควรมการประเมนผลลพธระยะยาวของผสงอายโรคความดนโลหตสงทมความรวมมอในการรกษาและมการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานรวมดวย โดยเนนการมสวนรวมของครอบครว 4. จดใหมการแลกเปลยนประสบการณการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง เชน การใชสมนไพร การนวด อาหารเสรมทควบคกบการรวมมอในการรกษาในผสงอายโรคความดนโลหตสง พรอมทงสงเสรมความรทถกตองและเหมาะสมในการน าไปใชเนองจากผปวยสวนใหญไมมขอมลทชดเจนเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสาน ดานการวจย 1. จดท าโปรแกรมสงเสรมความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสงทเนนการสนบสนนใหครอบครวเขามามสวนรวม 2. ศกษาผลลพธของการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน โดยการใชสมนไพร การนวด หรอการใชอาหารเสรมทเหมาะสมควบคกบความรวมมอในการรกษาในการควบคมความดนโลหตสง 3. ควรมการศกษาวจยเชงคณภาพเกยวกบประสบการณการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยเนนความรวมมอในการรกษาและผลลพธจากการด แลสขภาพแบบผสมผสาน

เอกสารอางอง กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก. (2559). รำยงำนกำรสำธำรณสขไทยดำน กำรแพทยแผนไทย กำรแพทยพนบำน และกำรแพทยทำงเลอก 2557-2559. นนทบร: กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก ส านกงานขอมลและคลงความร กระทรวงสาธารณสข. เกสร นนทจต. (2555). เคมของยำ: ยำรกษำโรคหวใจและหลอดเลอด. พมพครงท 2. เชยงใหม: ประชากรธรกจ. โกมาตร จงเสถยรทรพย. (2553). กำรบ ำบดทำงเลอกและสขภำพองครวม. ส านกวจยสงคมและสขภาพ ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข . คนจาก http://www.shi.or.th/download/category/10/1/ เครอขายวจยกลมสถาบนแพทยศาสตรแหงประเทศไทย. (2557). รายงานการประเมนผลการดแล ผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสง ของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวง สาธารณสข และโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร ประจ าป 2557. คนจาก http://dmht.thaimedresnet.org/files_2558/ 57DMHT_2014_ALL_Ontour.pdf โครงการฟนฟการนวดไทย. (2551). คมอกำรนวดไทยในกำรสำธำรณสขมลฐำน. พมพครงท 7. กรงเทพมหานคร: โครงการฟนฟการนวดไทย. จรยา อนทนา, รงทพย ไชยโยยงยงค, นาตยา วงศยะรา, เพญจมาศ ค าธนะ, และเบญจวรรณ ศร โยธน. (2553). พฤตกรรมกำรดแลสขภำพของผสงอำยโรคควำมดนโลหตสง จงหวด รำชบร. รายงานวจยวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน ราชบร สถาบนพระบรมราชชนก ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. จนตนา สวทวส. (2552). การสงเสรมสขภาพของผสงอายดวยกายบรหารแบบไทยทาฤๅษดดตน. วำรสำรพยำบำลศำสตรและสขภำพ. 32(4), 84-92. จระศกด เจรญพนธ และเฉลมพล ตนสกล. (2550). พฤตกรรมสขภำพ (Health Behavior). พมพครงท 5. มหาสารคาม: โรงพมพคลงนาวทยา. จไรรตน เกดดอนแฝก. (2556). สมนไพรลดไขมนในเลอด 140 ชนด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพเซเวน พรนตง กรป จ ากด. ชนนทร ลวานนท. (2548). เวชศำสตรฟนฟส ำหรบเวชปฏบตทวไป. ใน กงแกว ปาจรย. บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร : งานต าราวารสารและสงพมพ สถานเทคโนโลยการศกษาแพทย ศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. 289-296. ชตมา หมวดสง, วรรณ จนทรสวาง, และไหมไทย ศรแกว. (2549). ความตองการการใชบรการ การแพทยแผนไทยของผสงอายในต าบลเขาชยสน จงหวดพทลง. วำรสำรกำรแพทยแผน ไทยและกำรแพทยทำงเลอก. 4(1), 44-53. ชชภาม จนทบตร. (2552). กำรแพทยแผนไทยในคณะแพทยศำสตรศรรำชพยำบำล.กรงเทพฯ: โรงเรยนอายรเวทธ ารง สถานการแพทยแผนไทยประยกต คณะแพทยศาสตรศรราช พยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

87 ตวงพร กตญญตานนท. (2551). การแพทยทางเลอก (Alternative Medicine). วำรสำรมหำวทยำลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต. 11(22), 68-78. ถนอมรตน ประสทธเมตต. (2551). พฒนำรปแบบสรำงเสรมพฤตกรรมกำรกน ลดหวำน มน เคม. สระบร: โรงพมพสระบร. ทศนย ศรญาณลกษณ, อมาพร ปญญโสพรรณ, และไหมไทย ศรแกว . (2554). การดแลแบบ ผสมผสานของผปวยโรคความดนโลหตสง. Principal. 3(1), 61-73. ธอม ราดเซยนดะ. (2554). เรก พลงธรรมชำต. กรงเทพฯ: ธอม ราดเซยนดะ. ธตสดา สมเวท. (2553). ผลของกำรปฏบตสมำธเคลอนไหวไทยชกงตอควำมดนโลหตในผสงอำยโรค ควำมดนโลหตส ง . วทยานพนธหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. นนทลกษณ สถาพรนานนท. (2555). ความไมรวมมอในการใชยา (Medication non adherence). วำรสำรไทยไภษชยนพนธ . 7 (ฉบบการศกษาตอเนองทางเภสชศาสตร), 1-18. น าออย ภกดวงศ และวารนทร บนโฮเซน. (2557). ปจจยท านายการควบคมความดนโลหตของผเปน ความดนโลหตสงทมารบการรกษาท โรงพยาบาลชมชนแหงหน ง . วำรสำรกำร พยำบำลและกำรดแลสขภำพ. 32(1), 23-30. เนาวรตน จนทานนท, บษราคม สงหชย, และววฒน วรวงษ. (2554). พฤตกรรมการดแลตนเองของ ผปวยโรคความดนโลหตสงในอ าเภอเมอง จงหวดชมพร. KKU Res J. 16(6), 749-758. บษกร บณฑสนต. (2556). ดนตรบ ำบด. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ปฐญาภรณ ลาลน. (2554). พฤตกรรมกำรดแลตนเองของผปวยโรคควำมดนโลหตสงทมำรบบรกำร แผนกผปวยนอกอำยรกรรม โรงพยำบำลศนยกำรแพทยสมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ . ปรญญานพนธหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, กรงเทพมหานคร. ปฐญาภรณ ลาลน, นภาพร มธยมางกร, และอนนต มาลารตน. (2554). พฤตกรรมการดแลตนเองของ ผปวยโรคความดนโลหตสงทมารบบรการแผนกผปวยนอกอายรกรรม โรงพยาบาลศนย การแพทยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร. วำรสำรกำรแพทยและ วทยำศำสตรสขภำพ. 18(3), 160-169. ปทตตา จารวรรณชย และกฤช จรนโท . (2558). คณลกษณะของผ ใชการแพทยทางเลอกใน โรงพยาบาลของรฐ. วำรสำรบณฑตศกษำ มหำวทยำลยรำชภฏวไลยอลงกรณ ในพระ บรมรำชปถมภ. 9(2), 73-84. ประนอม สงขวรรณ. (2555). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการรบประทานยาในผปวยโรคความดนโลหต สงในต าบลแมนาวาง อ าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม . วทยานพนธหลกสตรปรญญา สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยพะเยา, พะเยา. ประเสรฐ อสสนตชย. (บรรณาธการ). (2554). ปญหำสขภำพ ทพบบอยในผสงอำยและกำรปองกน (พมพครงท2). กรงเทพฯ: ยเนยนครเอชน.

88 ปวณา งามสงห. (2550). ภำวะสขภำพและพฤตกรรมกำรแสวงหำกำรดแลสขภำพของแมชไทย สงอำย . วทยานพนธหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ พยาบาลผใหญ มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร. ปญญา จตตพลกศล. (2551). ปจจยทสมพนธกบการควบคมแรงดนเลอดในผปวยโรคความดนโลหต สง โรงพยาบาลทบสะแก จงหวดประจวบครขนธ. วำรสำรวจยระบบสำธำรณสข . 2(3), 1,336-1,343. ปยนช เสาวภาคย. (2549). ปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมกำรรบประทำนยำของผสงอำยโรคควำมดน โลหตสง. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา. ปยะภทร เดชพระธรรม. (2554). การออกก าลงกายในผสงอาย . ใน ปญหำสขภำพทพบบอยใน ผสงอำยและกำรปองกน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ยเนยน ครเอชน. ปลวชช ทองแตง และจนทรจรา สสวาง. (2557). ประสบการณชวตของผสงอายไทยทเปนโรคความ ดนโลหตสง. วำรสำรพยำบำลทหำรบก. 15(3), 288-295. ผองพรรณ อรณแสง. (2552). กำรพยำบำลผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด. พมพครงท 6. ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา. พรเพญ ภทรากร (2550). ปจจยทมควำมสมพนธกบกำรดแลสขภำพของตนเองของผสงอำยทปวย ดวยโรคเรอรงใน อ ำเภอบำนบง จงหวดชลบร. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. พานทพย แสงประเสรฐ. (2554). กำรเสรมสรำงสขภำพและกำรปองกนโรคเรอรง: จำกแนวคดสกำร ปฏบต. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. พทธนนท พนศรกล. (2554). ปจจยทมผลตอกำรยอมรบกำรใชบรกำรทำงกำรแพทยแผนไทยประเภท นวดไทยของประชำชนในอ ำเภอเมอง จงหวดบรรมย. วทยานพนธหลกสตรปรญญา ศกษาศาตรมหาบณฑต สาขาพฒนศกษา มหาวทยาลยศลปากร, นครปฐม. แพทยพงษ วรพงศพเชษฐ. (2551). พทธธรรมบ ำบด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: กองแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข. ไพศาล พนทสบ, ชอทพย บรมธนรตน และวรางคณา จนทรคง. (2555). ปจจยทมอทธพลตอการ เลอกใชบรการสขภาพของผประกนตนทใชสทธประกนสงคมในสถานพยาบาล จงหวด ล าปาง. การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 2 The 2 nd STOU Graduate Research Conference. ภสราวลย ศตสาร , อรณวรรณ สวรรณรตน, และจารวรรณ ใจลงกา . (2556). ปจจยทมผลตอ พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยภาวะความดนโลหตสงทควบคมไมได โรงพยาบาลดอกค าใต อ าเภอดอกค าใต จงหวดพะเยา. วำรสำรสำธำรณสขลำนนำ. 9(2), 120-136. มลนธสถาบนวจ ยและพฒนาผส งอาย ไทย. (2559). สถำนกำรณผ ส งอำย ไทย พ.ศ.2558. กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตงแอนพบลชชง.

89 ยทธพงษ พรหมเสนา. (2550). พฤตกรรมกำรดแลตนเองของผปวยควำมดนโลหตสงทคลนกโรค ควำมดนโลหตสง โรงพยำบำลนครพงค จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธหลกสตร สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม รกษชนก ทองศลป. (2554). ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส าหรบสงเสรมความรวมมอ ในการรกษาดวยยาของผสงอายโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ พยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. วาสนา นยพฒน. (2553). ปญหาสขภาพ ปญหาการใชยาของพฤตกรรมการใชยาของผสงอายใน ชมชนบานพกขาราชการ โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. กำรพยำบำลและกำรศกษำ. 3(1), 2-14. วชย เอกพลกร. (บรรณาธการ). (2557). รำยงำนกำรส ำรวจสขภำพประชำชนไทยโดยกำรตรวจ รำงกำย ครงท 5 พ.ศ. 2557. นนทบร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข. วมตชพรรณ ไชยชนะ และหทยรตน นยมาศ. (2550). พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยโรคความ ดนโลหตสง ชมชนบานแมพง อ าเภอปาแดด จงหวดเชยงราย. วำรสำรวจยระบบ สำธำรณสข. 1(2), 92-98. วไล คปตนรตศยกล. (2549). Exercise in the elderly: What to recommend?. วพวส. 7(1), 50-7. วไลลกษณ สฤษฏกล. (2554). พฤตกรรมกำรแสวงหำกำรรกษำของผสงอำยในเขตอ ำเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการ พยาบาลผสงอาย มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. วไลวรรณ ทองเจรญ. (2554). ภาวะความเจบปวยและมโนทศนการพยาบาลผสงอาย. ใน ศำสตรและ ศลปกำรพยำบำลผสงอำย . หนา 23-31. กรงเทพฯ : โครงการต าราคณะพยาบาล ศาสตร มหาวทยาลยมหดล. วไลวรรณ ทองเจรญ. (2558). ศำสตรและศลปกำรพยำบำลผสงอำย . พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โครงการต าราคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. ศกดนรนทร หลมเจรญ. (2549). ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผปวยความ ดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. ศรพร สนทนตย และพรรณ บญชรหตถกจ. (2557). ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการออกก าลง กายแบบฤๅษดดตนในกลมผสงอายโดยการประยกตใชทฤษฏความสามารถตนเองและ แรงสนบสนนทางสงคมในอ าเภอน าพอง จงหวดขอนแกน. ศรนครนทรเวชสำร. 29(3), 304-310. ศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2554). คมอ กำรดแลตนเองเรอง โรคควำมดนโลหตสงในผสงอำย. ชลบร: บยอนด พบลชชง. สมภพ สอ าพน. (2558). การแพทยทางเลอกกบการรกษากลมโรคไมตดตอเรอรง. กำรประชมวชำกำร ศนยกำรแพทยกำญจนำภเษก ประจ ำป 2558, 33-45. คนจาก http://www.gj.mahidol.ac.th/tech/FileDownload/File/D150409113110.pdf.

90 สมลกษณ เทพสรยานนท. (2553). แบบจ ำลองเชงสำเหตของพฤตกรรมควำมสม ำเสมอในกำร รบประทำนยำของผสงอำยโรคควำมดนโลหตสง. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตร ดษฎบณฑต สาขาพยาบาลศาสตร (นา นาชาต ) จฬาลงกรณมหาวทยาล ย , กรงเทพมหานคร. สมาคมความดนโลหตสงแหงประเทศไทย. (2558). แนวทางการรกษาโรคความดนโลหตสงในเวชปฏบตทวไป พ.ศ. 2555. คนจาก http://www.thaihypertension.org/files/GL%20HT%202015.pdf ส านกการแพทยทางเลอก. (2556). การแพทยทางเลอก (Traditional Chinese Medicine). วำรสำรส ำนก กำรแพทยทำงเลอก. 6(1), 1-10. ส านกงานสถตแหงชาต. (2557). กำรส ำรวจประชำกรสงอำยในประเทศไทย พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ: ส านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. คนจาก http://www2.dop.go.th/upload/knowledge/knowledge_th_20162508144025_1.pdf ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2560). รำยงำนกำรสรำงระบบหลกประกนสขภำพแหงชำต ประจ ำปงบประมำณ 2560. กรงเพทฯ: ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. คนจาก https://www.nhso.go.th/frontend/page-about_result.aspx ส านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2554). สวทย วบลผลประเสรฐ. (บรรณาธการ). รายงานการสาธารณสขไทย พ.ศ. 2551-2553. คนจาก http://www.hiso.or.th/hiso5/report/tph2010th.php ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2558). สรปรายงานการเฝาระวงโรคประจ าป 2558. สบคนจาก http://www.boe.moph.go.th/Annual/AESR2015/aesr2558/ Part%201/11/hypertension.pdf สกญญา ลมรงสรรค และพกตรวภา สวรรณพรหม. (2556). แบบจ าลองการอธบายเรองโรคความดน โลหตสงและการใชยาลดความดนโลหตของผปวยโรงพยาบาลหางดง จงหวด เชยงใหม. วำรสำรไทยเภสชศำสตรและวทยำกำรสขภำพ. 8(2), 66-77. สชาดา คงแกว, เพลนพศ ฐานวฒนานนท และพชรยา ไชยลงกา. (2550). ปญหาสขภาพและวธการ ดแลสขภาพแบบผสมผสานของผตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสในโรงพยาบาลจงหวดสงขลา. สงขลำนครนทรเวชสำร. 25(4), 283-294. สมณฑา หวงทอง, นพวรรณ เปยซอ, และจฬารกษ กวววธชย. (2556). กรณศกษา: พฤตกรรม ปญหา และอปสรรคในการควบคมความดนโลหตของผทมความดนโลหตสงระดบรนแรงใน ชมชน. Rama Nurs J. 19(1), 129-141. สมาล วงธนากร, ชตมา ผาตด ารงสกล, และปราณ ค าจนทร. (2551). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการ รบประทานยาในผปวยความดนโลหตสง. สงขลำนครนทรเวชสำร. 26(6), 539-547. สรพร ชมแดง. (2550). กำรดแลแบบผสมผสำนในผสงอำยโรคมะเรงระหวำงไดรบรงสรกษำ . วทยานพนธหล กส ตรพยาบาลศาตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผ ใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา. โสภาพรรณ รตนย. (2555). คมอกำรดแลผสงอำย. กรงเทพฯ: แสงดาว.

91 อรทย รกษาภกด. (2556). กำรพฒนำแบบประเมนควำมรวมมอในกำรใชยำในผสงอำยทไดรบยำ หลำยขนำน โรงพยำบำลแกดำ จงหวดมหำสำรคำม . รายงานการศกษาอสระ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาล ศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. อรญญา นามวงศ. (2558). ความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบความรวมมอในการรกษาในผสงอาย โรคความดนโลหตสง. วำรสำรกำรพยำบำลและกำรศกษำ. 8(4), 78-93. อรณ หลาเขยว. ทววรรณ ชาลเครอ. (2558). ความฉลาดทางดานสขภาพและปจจยทมความสมพนธ ตอการรบประทานยาในผปวยโรคความดนโลหตสง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ต าบลบานเปยงหลวง จงหวดเชยงใหม . วำรสำรบทคดยอ กลมวทยำศำสตรและ เทคโนโลย. การประชมวชาการและน าเสนอผลงานวจยระดบชาตและนานาชาต ครงท 6, 635-649. อายพร ประสทธเวชชากร. (2557). สขภาพทางเลอกกบมมมองในการพจารณาเลอกใชทไมควร มองขาม. วำรสำรพยำบำลทหำรบก. 15(3), 38-43. อมากร ใจยงยน. (2551). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภำพผสงอำยโรคควำมดนโลหต สง . วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวช ปฏบตชมชน มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม. Andersen, R. M. (1995). Revisiting the Behavioral Model and Access to Medical Care: Does It Matter?. Health and Social Behavior. 36(1), 1-10. Butler, R. J., Davis, T. K., Johnson, W. G., & Gardner, H. H. (2011). Effects of Nonadherence with Prescription Drugs Among Older Adults. The American Journal of Manage Care, 17(2), 153-160. Ebersole, P., Hess, P., Touhy, T., & Jett, K. (2005). Gerontological Nursing & Healthy Aging (2 nd ed). United States of America: Elsevier Mosby. Glasbergen, R. (1998). Adherence. Department of Behavioral Science, University of Connecticut Health Center. Kontz, M. M. (1989). Compliance redefined and implication for home care. Holistic Nursing Practice. 3(2), 54-64. National Center for Complementary therapy and Alternative Medicine (NCCAM). (2008). What is Complementary therapy and Alternative Medicine (CAM). Retrieved from http://altmed.od.nih.gov/health/whatiscam/pfd/ Niswah. (2014). Therapies Among patients with Diabetes Mellitus. Nurse Media Journal of Nursing. 4(1), 671-687. Polit, D. F. & Hungler, B. P. (1999). Nursing research: Principle and Method. (6th ed). Philadelphia: Lippincott. Rubio-Guerra, A. F., et al. (2013). Depression increases the risk for uncontrolled hypertension. Experimental & Clinical Cardiology. 18(1), 10-12.

92 The Panel Members Appointed to the Eighth Joint National Committee (JNC 8). 2014 Evidence-Based Guideline for the Management of High Blood Pressure in Adul t s . JAMA 2014 ; 311 (5 ) : 507 -520 . Ret r ieved f rom http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1791497 Vermeire, E., Hearnshaw, H., Van Royen, P., & Denekens, J. (2001). Patient adherence to treatment: three decades of research A comprehensive review. Journal of clinical Pharmacy and Therapeutics. 26(5), 331-342. Vivain, B. G. (1996). Reconceptualizing Compliance in home health care. Nursing Forum. 31(2), 5-13. World Health Organization. (2003). Adherence to Long-Term Therapies: Evidence for Action. Switzerland: Sabate E, ed. Geneva.

ภาคผนวก

94

ภาคผนวก ก เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

เรอง ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล แบงเปน 6 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล สวนท 2 แบบบนทกขอมลสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ ตอนท 1 ขอมลดานสขภาพ ตอนท 2 การเขาถงบรการสขภาพ สวนท 3 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม สวนท 4 แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง สวนท 5 แบบสอบถามความรวมมอในการรกษา สวนท 6 แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน

95

แบบสอบถาม

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ค าชแจง กรณาตอบแบบสอบถามเกยวกบตวทาน โดยท าเครองหมาย / ลงในชอง ( ) หรอเตมรายละเอยดลงในชองวางใหตรงตามความเปนจรง 1. เพศ ( ) ชาย ( ) หญง 2. อาย .................. ป 3. สถานภาพสมรส ( ) โสด ( ) สมรส ( ) หมาย ( ) หยา ( ) แยกกนอย 4. ระดบการศกษา ( ) ไมไดรบการศกษา ( ) ประถมศกษา ( ) มธยมศกษา ( ) ปวช./ปวส. ( ) อนปรญญา ( ) ปรญญาตร ( ) อน ๆ ระบ .................................... 5. อาชพ ( ) ไมไดประกอบอาชพ ( ) เกษตรกร ( ) คาขาย ( ) รบจาง ( ) ขาราชการบ านาญ ( ) อน ๆ ระบ......................... 6. แหลงรายได ( ) บตร ( ) หลาน ( ) ตนเอง ( ) มรดก ( ) อน ๆ ระบ....................................... 7. รายได ( ) เพยงพอ ( ) ไมเพยงพอ 8. สทธการรกษา ( ) บตรทอง ( ) ประกนสงคม ( ) สวสดการราชการ/จายตรง ( ) ประกนชวต ( ) จายเอง ( ) อน ๆ 9. ทานอาศยอยกบใคร ( ) ภรรยา ( ) สาม ( ) บตร ( ) หลาน ( ) อยคนเดยว ( ) อน ๆ ระบ....................................... สวนท 2 แบบบนทกขอมลดานสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพ ตอนท 1 ขอมลดานสขภาพ 10. สมาชกในครอบครวของคณมใครปวยเปนโรคความดนโลหตสงหรอไม ( ) ไมม ( ) ม ระบ.................................. 11. ระยะเวลาททานเปนโรคความดนโลหตสง................ ป………..เดอน 12. ทานทราบความดนโลหตของตนเองหรอไม ( ) ไมทราบ ( ) ทราบ

96 13. ระดบความดนโลหตครงลาสด ณ วนทสมภาษณ SBP..................... มลลเมตรปรอท DBP..................... มลลเมตรปรอท 14. ทานมโรครวมอนนอกจากโรคความดนโลหตสงหรอไม ( ) ไมม ( ) ม ระบ (ไดมากวา 1 ขอ) ( ) โรคหลอดเลอดสมอง ( ) โรคหวใจและหลอดเลอด ( ) ภาวะแทรกซอนทางตา ( ) โรคเบาหวาน ( ) โรคไตวาย ( ) อน ๆ ระบ....................................... 15. ยาทใชรกษาความดนโลหตสง ระบจ านวน ชอยา ขนาดยา เวลา และวธใช (ดจากประวต ผปวย) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16. ทานใชวธการดแลสขภาพแบบอน ๆ ในการรกษาโรคความดนโลหตสง นอกเหนอจากยาทไดรบ จากโรงพยาบาลหรอไม ( ) ไมใช ( ) ใช ระบชนดของการดแลสขภาพทใช............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ................................................................ ............ 17. ประวตการสบบหร/ใบจาก ( ) ไมเคยสบ ( ) เคยสบ ประมาณ................ ป จ านวน.......... มวน/วน เลกแลวมาประมาณ.........ป ( ) ยงสบอย จ านวน............. มวน/วน 18. ประวตการดมแอลกอฮอล ( ) ไมเคยดม ( ) เคยดม ประมาณ................ ป จ านวน.......... แกว/วน เลกแลวมาประมาณ.........ป ( ) ยงดมอย จ านวน............. แกว/วน 19. การออกก าลงกายในปจจบน ( ) ไมไดออกก าลงกาย ( ) ออกก าลงกาย โดยวธการ....................... ความถ........................ครง/สปดาห ระยะเวลาทออกก าลงกายตอครง .............นาท

97 20. ความเครยด ( ) ไมม ( ) ม ระบระดบความเครยด ( ) มาก ( ) ปานกลาง ( ) นอย ตอนท 2 การเขาถงบรการสขภาพ ค าชแจง ขอใหทานท าเครองหมาย / ลงในชองหลงขอความทตรงกบความรสกทเปนจรงของทานมาก ทสด ในแตละขอความใหทานเลอกตอบเพยงค าตอบเดยว โดยมเกณฑดงน

มาก หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกหรอความเปนจรงทเกดขนมาก ปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกหรอความเปนจรงทเกดขนปานกลาง นอย หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกหรอความเปนจรงนอย

ขอท ขอค าถาม มาก ปานกลาง

นอย

1 ทานมความพงพอใจในการบรการของโรงพยาบาล

2 โรงพยาบาลใหบรการการตรวจรกษาทมคณภาพ มความนาเชอถอ

3 ทานเดนทางสะดวกในการมารบการรกษา

4 ทานไดรบขอมลดานสขภาพจากแพทย พยาบาลและเจาหนาท

5 คาใชจายในการรกษาพยาบาลมความเหมาะสม

6 ทานคดวาระยะเวลาในการรอคอยการรบบรการมความเหมาะสม

98 สวนท 3 แบบสอบถามการสนบสนนทางสงคม ค าชแจง กรณาตอบแบบสอบถามโดยท าเครองหมาย / ลงในชองหลงขอความทตรงกบความรสกทเปนจรงของทานมากทสด ในแตละขอความใหทานเลอกตอบเพยงค าตอบเดยว โดยมเกณฑดงน จรงมากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกหรอความเปนจรงทเกดขนมาก ทสด จรงปานกลาง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกหรอความเปนจรงทเกดขนปานกลาง ไมเปนจรงเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความรสกหรอความเปนจรงทเกดขน

ขอความ จรงมาก

ทสด จรงปานกลาง

ไมจรงเลย

1. คนในครอบครวท าใหทานรสกอบอน มนใจปลอดภย และมก าลงใจ

2. คนในครอบครวคอยเตอนหรอพาทานไปตรวจตามนด 3. คนในครอบครวสนบสนนใหทานออกก าลงกายทเหมาะสมกบสภาพรางกายของทาน

4. ทานไดรบขอมลขาวสารเรองโรคความดนโลหตสงและการปฏบตตวจากบคคลในครอบครวหรอญาต

5. ทานไดรบค าชมเชย การยอมรบจากคนในครอบครว ญาต เมอทานปฏบตตวด เชน การออกก าลงกายสม าเสมอ การลดอาหารมน เคม

6. เมอทานมปญหาดานการเงน คนในครอบครวหรอญาตคอยชวยเหลอ

7. คนในครอบครวหรอญาตมสวนรวมในการควบคมอาหารหรอออกก าลงกายของทาน

8. ทานไดรบขอมลขาวสารและการปฏบตตวเกยว กบโรคความดนโลหตสงจากบคลากรทมสขภาพ

9. ทานไดรบค าชมเชย การยอมรบจากบคคลากรทมสขภาพเมอทานปฏบตตวทด เชน การออกก าลงกายสม าเสมอ การลดอาหารมน เคม

10. ทานไดรบการเอาใจใส ชวยเหลอ ใหค าแนะน าในเรองการรบประทานยาลดความดนโลหตจากทมสขภาพ

99 สวนท 4 แบบสอบถามการรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหต สง ค าชแจง กรณาตอบแบบสอบถามโดยท าเครองหมาย / ลงในชองหลงขอความทตรงกบการรบรของทาน ในแตละขอความใหทานเลอกตอบเพยงค าตอบเดยว โดยมเกณฑดงน เหนดวย หมายถง เหนดวยกบขอความนน ๆ

ไมแนใจ หมายถง ไมแนใจวาเหนดวยหรอไมเหนดวยกบขอความนน ๆ ไมเหนดวย หมายถง ไมเหนดวยกบขอความนน ๆ

ขอความ เหนดวย

ไมแนใจ

ไมเหนดวย

1. โรคความดนโลหตสงเปนโรคทอนตราย

2. การเปนโรคความดนโลหตสง จะท าใหความดนโลหตขน ๆ ลง ๆ ได

3. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าใหเปนโรคหวใจได

4. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ เปนสาเหตใหการมองเหนลดลง ประสาทตาเสอมและมองไมเหนได

5. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าใหเปนโรคไตได

6. การเปนโรคความดนโลหตสง ท าใหเปนโรคอมพาต

7. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ ท าใหความจ าเสอมได

8. การเปนโรคความดนโลหตสงนาน ๆ และควบคมไมได ท าใหถงแกความตายได

100 สวนท 5 แบบสอบถามความรวมมอในการรกษา ค าชแจง ขอค าถามตอไปนเปนขอความทแสดงถงความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง กรณาตอบแบบสอบถามโดยท าเครองหมาย / ลงในชองทางขวามอทตรงกบพฤตกรรมของทานมากทสด โดยมเกณฑในการตอบค าถามดงน ปฏบตเปนประจ า หมายถง ทานปฏบตกจกรรมในขอนนทกวนหรออยางนอย 4 ครง ใน 1 สปดาห ปฏบตเปนบางครง หมายถง ทานปฏบตกจกรรมในขอนน 1-3 ครงใน 1 สปดาห ไมปฏบต หมายถง ทานไมปฏบตกจกรรมในขอนนเลย

ขอค าถาม ปฏบตเปน

ประจ า

ปฏบตเปน

บางครง ไมปฏบต

ดานการควบคมอาหาร 1. ทานหลกเลยงการรบประทานอาหารทมรสเคม เชน ไขเคม ปลาเคม กะป แกงไตปลา ปลารา เตาเจยว ผกผลไมดอง อาหารทมผงชรส หรอขนมขบเคยว

2. ทานหลกเลยงการรบประทานอาหารทมไขมนสง เชน ขาวมนไก หนงไก หนงเปด เนอตดมน หมสามชน อาหารทมเนยหรอครมมาก

3. ทานหลกเลยงรบประทานอาหารจ าพวกแปงและน าตาลมาก เชน ขนมปง ขนมหวาน น าหวาน น าอดลม

4. ทานหลกเลยงรบประทานอาหารทมโคเลสเตอรอลสงเชน ไขแดง เครองในสตว อาหารทะเล กะท ของมน และของทอด

5. ทานเลอกใชน ามนพชแทนน ามนจากไขมนสตวในการปรงอาหาร

6. ทานรบประทานอาหารทมกากใยสง เชน ขาวซอมมอ ขาวกลอง ผกชนดตาง ๆ ยกเวนผลไมบางชนดท ใหน าตาลและพลงงานสง เชน ทเรยน ล าไย

ดานการออกก าลงกาย 7. ทานเลอกออกก าลงกายทเหมาะกบวยและภาวะสขภาพของทาน เชน การเดน การร ามวยจน กายบรหาร เปนตน

8. ทานแตงกายเหมาะสมกบการออกก าลงกาย คอ เสอผาหลวม ๆ และรองเทาทเหมาะสม

101

ขอค าถาม ปฏบตเปน

ประจ า

ปฏบตเปน

บางครง ไมปฏบต

9. ทานมการอบอนรางกายกอนออกก าลงกายและท าการผอนคลายหลงออกก าลงกายเสรจเปนเวลา 5-10 นาท

10. ทานออกก าลงกาย 3 ครงตอสปดาหโดยแตละครงอยางนอย 30 นาท

11. ทานออกก าลงกายกอนรบประทานอาหารอยางนอย 1 ชวโมงหรอหลงรบประทานอาหารอยางนอย 2 ชวโมง

12. ระหวางออกก าลงกายและหลงออกก าลงกาย หากมอาการผดปกต เชน ใจสน หายใจหอบเหนอย ชพจรเตนเรว เวยนศรษะ หนามด ทานหยดออกก าลงกายแลวรบไปพบแพทย

ดานการจดการกบความเครยด 13. เมอมความเครยดทานมวธการผอนคลายความเครยด ไดแก รดน า ตนไม อานหนงสอ นงสมาธ สวดมนต ละหมาด ไปมสยด ไปวด หรอไปโบสถ เปนตน

14. เมอทานเครยดหรอมเรองไมสบายใจทานปรกษากบคนใกลชดหรอคนในครอบครว

15. เมอทานเครยด หงดหงด โกรธหรอโมโห ทานสามารถควบคมอารมณได

16. เมอทานเครยด มกผอนคลายโดยการสบบหรหรอดมสรา 17. เ ม อท าน เค ร ย ด ม ก ซ อ ย า ระ ง บปร ะส าทมารบประทานเอง

ดานการรบประทานยา 18. ทานรบประทานยาลดความดนโลหตครบตามจ านวนทแพทยสงทกครง ไมเพมยา หรอลดยาเอง

19. ทานรบประทานยาลดความดนโลหต ตรงตามเวลาทแพทยสงทกมอ

20. ทานหยดรบประทานยาลดความดนโลหตเองเมอรสกวาอาการดขน

21. ทานซอยาลดความดนโลหตมารบประทานเอง 22. เม อท านม อาการผ ดปกต ภ ายหล ง จ ากการรบประทานยาลดความดนโลหตกบระหวางการรกษา เชน เวยนศรษะ คลนไส อาเจยน ใจสน ทานแจงแพทยใหทราบทนท โดยไมหยดยาเอง

102 สวนท 6 แบบสอบถามพฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ค าชแจง กรณาตอบแบบสอบถามโดยท าเครองหมาย / ลงในชองหนาค าตอบทตรงกบประสบการณการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานของทาน 1. กรณาระบความถของการใช การเขาถงแหลงบรการ และความพงพอใจในผลทไดรบในชองทตรงกบประสบการณของทาน ดงเกณฑตอไปน 1.1 พฤตกรรมสขภาพแบบผสมผสาน ซงตองมความถในการน าวธการเหลานนมาใชในการดแลสขภาพอยางตอเนองมาแลวอยางนอย 3 เดอน โดยมเกณฑดงน ใชเปนประจ า หมายถง ทานใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานขอนนทกวน หรออยางนอย 4 ครง ใน 1 สปดาห ใชเปนบางครง หมายถง ทานใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานในขอนน 1 - 3 ครงใน 1 สปดาห ไมเคยใช หมายถง ทานไมเคยใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานในขอนนเลย 1.2 การเขาถงบรการสขภาพ หมายถง ความมากนอยของแหลงบรการและความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพแบบผสมผสาน โดยมเกณฑดงน 1.2.1 ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพ นอย หมายถง มแหลงบรการนอยมาก หาไดยาก ปานกลาง หมายถง มแหลงบรการปานกลาง พอหาไดบาง มาก หมายถง มแหลงบรการมาก หาไดทวไป 1.2.2 ความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ นอย หมายถง เดนทางล าบาก ไกล และไปเองไมได ปานกลาง หมายถง เดนทางไมล าบาก แตไปเองไมได มาก หมายถง เดนทางสะดวกใกล และไปใชบรการไดดวยตนเอง 1.3 ความพงพอใจในผลทไดรบ หมายถง ระดบความพงพอใจของทานจากผลทไดรบจากการดแลสขภาพแบบผสมผสาน โดยมเกณฑดงน นอย หมายถง รบรวาไดผลนอย/มความพงพอใจนอย ปานกลาง หมายถง รบรวาไดผลปานกลาง/มความพงพอใจปานกลาง มาก หมายถง รบรวาไดผลมาก/มความพงพอใจมาก

103

การดแลสขภาพแบบ

ผสมผสานทใช

พฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสาน

(ความถในการใช)

การเขาถงบรการสขภาพ

ความพงพอใจในผลทไดรบ

ความมากนอยของแหลงบรการ

สขภาพ

ความสะดวกในการไปใช

บรการสขภาพ ใช เปนประจ า

ใชเปนบางครง

ไมเคยใช

นอย

ปานกลาง

มาก

นอย

ปานกลาง

มาก

นอย

ปานกลาง

มาก

1. อาหารเสรม/ชวจต

2. สมนไพร ระบ.......................

3. ก า ร ส ว ดมนต/ละหมาด

4. สมาธ

5. โยคะ

6. สคนธบ าบดหรอน ามนหอมระเหย

7. การนวด

8. ไทเกกหรอร ามวยจน

9. ชกง

10. อน ๆ ระบ .......................

104 2. ทานใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน เนองจากมอาการใด ( ) มระดบความดนโลหตสง ( ) มอาการปวดศรษะ มนศรษะ ( ) แขนขาออนแรง ( ) รางกายออนเพลย ( ) เหนอยงาย ( ) อน ๆ ระบ...................................... 3. ทานไดรบขอมลเกยวกบการดแลสขภาพแบบผสมผสานจากแหลงใดบาง ( ) สอตาง ๆ ไดแก โทรทศน หนงสอพมพ วทย นตยสาร อนเตอรเนต ( ) สมาชกในครอบครว ( ) ญาตและเพอน ( ) แพทย พยาบาล ( ) หมอบาน ( ) ผปวยความดนโลหตสง ( ) อน ๆ ระบ........................................ 4. ทานเชอวาการดแลสขภาพแบบผสมผสานมประโยชนอยางไร ( ) บรรเทาอาการ ( ) ปองกนการเกดภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง ( ) ควบคมระดบความดนโลหต ( ) ลดผลขางเคยงจากการใชยาลดความดนโลหต ( ) ท าใหมสขภาพด ( ) อน ๆ ระบ……………………………… 5. ผลดทเกดกบทานหลงการใชวธการดแลสขภาพตามขอ 1 มอะไรบาง ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .................. 6. ผลเสยทเกดกบทานหลงการใชวธการดแลสขภาพตามขอ 1 มอะไรบาง .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................................................................

105

ภาคผนวก ข ผลการวจย

ผลการศกษาพบวากลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน มการเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก โดยจ านวนความมากนอยของแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.68, SD = .45) และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพแบบผสมผสานอยในระดบมาก (M = 1.66, SD = .49) เมอพจารณารายขอพบวา การเขาถงแหลงบรการสขภาพแบบผสมผสานทมากทสดคอ สมนไพร มความมากนอยของแหลงบรการสขภาพอยในระดบมาก (M = 1.67, SD = .48) และความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพอยในระดบมาก (M = 1.67, SD = .54) ดงรายละเอยดในตาราง 13 ผลการศกษาพบวากลมตวอยางทเลอกใชการดแลสขภาพแบบผสมผสาน มความพงพอใจในการใชการดแลสขภาพแบบผสมผสานโดยภาพรวมอยในระดบมาก (M = 1.79, SD = .46) พบวาการใชอาหารเสรมมความพงพอใจอยในระดบมากทสด (M = 1.88, SD = .35) รองลงมาคอ สมนไพร (M = 1.75, SD = .50) ดงรายละเอยดในตาราง 14

106 ตาราง 14 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนของกำรเขำถงบรกำรสขภำพ และควำมพงพอใจของพฤตกรรมสขภำพแบบผสมผสำนในผสงอำยโรคควำมดนโลหตสงท เลอกใชกำรดแลสขภำพแบบผสมผสำน (n = 49)

การดแลสขภาพแบบผสมผสาน*

ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพ

ความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ ความพงพอใจ

M SD ระดบความคดเหน M SD ระดบความ

คดเหน M SD ระดบความคดเหน

การบ าบ ด โดยหล กทางชวภาพ

1.66 .47 มาก 1.62 .53 มาก 1.77 .48 มาก

สมนไพร (n = 35) 1.67 .48 มาก 1.67 .54 มาก 1.75 .50 มาก อาหารเสรม/ชวจต (n = 6) 1.63 .52 มาก 1.38 0.52 มาก 1.88 .35 มาก วธการจดโครงสรางของรางกาย

การนวด (n = 11) 1.57 .65 มาก 1.64 .63 มาก 1.71 .73 มาก การบ าบดทสมพนธระหวางใจกบกาย

1.75 .61 มาก 1.58 .66 มาก 1.75 .61 มาก

การสวดมนต/ละหมาด (n = 1)

1.50 .71 มาด 1.50 .71 มาก 1.50 .71 มาก

ดนตร/วาดรป 2.00 0.00 มาก 1.50 .71 ปานกลาง 2.00 0.00 มาก สมาธ (n = 2) 1.00 1.41 ปานกลาง 1.00 1.41 ปานกลาง 1.00 1.41 ปานกลาง ไทเกกหรอร ามวยจน (n = 1)

2.00 0.00 มาก 2.00 0.00 มาก 2.00 0.00 มาก

107 ตาราง 13 (ตอ)

การดแลสขภาพแบบผสมผสาน*

ความมากนอยของแหลงบรการสขภาพ

ความสะดวกในการไปใชบรการสขภาพ ความพงพอใจ

M SD ระดบความคดเหน M SD ระดบความ

คดเหน M SD ระดบความคดเหน

ระบบการแพทยทางเลอก 1.80 .45 มาก 2.00 .00 มาก 1.80 .45 มาก ฝงเขม (n=4) 1.75 .50 มาก 2.00 .00 มาก 1.75 .50 มาก โยคะ (n = 1) 2.00 .00 มาก 2.00 .00 มาก 2.00 .00 มาก

รวม 1.68 .45 มาก 1.66 .49 มาก 1.79 .46 มาก * เลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ

108

ภาคผนวก ค แบบฟอรมพทกษสทธกลมตวอยาง

ค าชแจงส าหรบผเขารวมวจย สวสดคะ ดฉน นางสาวดาลมา ส าแดงสาร นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง โดยมวตถประสงคเพอศกษาระดบความรวมมอในการรกษา ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานของผสงอายโรคความดนโลหตสง และปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาและพฤตกรรมการดแลสขภาพแบบผสมผสานในผสงอายโรคความดนโลหตสง ขอมลทไดจะเปนประโยชนในการสงเสรมรปแบบพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายโรคความดนโลหตสงทเหมาะสมตอไป การวจยครงนไดผานความเหนชอบจากคณะกรรมการประเมนงานวจยดานจรยธรรมของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรแลว ดฉนจงใครขอความรวมมอจากทานในการเขารวมวจยครงน โดยดฉนจะใหทานตอบแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล การสนบสนนทางสงคม การรบรความรนแรงและความเสยงตอภาวะแทรกซอนของโรคความดนโลหตสง ความรวมมอในการรกษา และการดแลสขภาพแบบผสมผสาน จงใครขอความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม ซงจะใชเวลาประมาณ 15-30 นาท ซงขอมลทไดจะเปนความลบและน ามาใชเฉพาะการศกษาครงนเทานน โดยจะไมมการระบชอโดยเดดขาด และไมกอใหเกดอนตรายแกทานแตอยางใด หากทานมขอสงสยเกยวกบการศกษาวจย ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ทานสามารถซกถามจากผวจยไดโดยตรง หรอตดตอหมายเลขโทรศพท 091-8826164 อเมลล Dalima@bcnnakhon.ac.th หากทานยนดทจะเขารวมวจยในครงน ทานสามารถลงนามเขารวมการวจย ผวจยขอขอบคณทกทานทใหความรวมมอในการเขารวมการวจยครงน .........…………………………………… ….………………………………………… (………………………………………….) (นางสาวดาลมา ส าแดงสาร) ผเขารวมวจย ผวจย วนท.........เดอน.......................พ.ศ.......... วนท......เดอน....................พ.ศ............

109

ภาคผนวก ง เอกสารรบรองการพจารณาจรยธรรมในการวจย

110

ภาคผนวก จ รายนามผทรงคณวฒ

รายนาม สงกด 1. ผศ. ดร. ทพมาส ชณวงศ* ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. ดร. จารวรรณ กฤตยประชา ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3. นางสาวณชกานต ขนขาว พยาบาลวชาชพช านาญการ กล ม งานเวชกรรมส งคม

โรงพยาบาลมหาราชนครศรธรรมราช หมายเหต: มการเปลยนแปลงผทรงคณวฒล าดบท 1 เปนอาจารยทปรกษาภายหลง

111

ประวตผเขยน ชอ สกล นางสาวดาลมา ส าแดงสาร รหสประจ าตวนกศกษา 5610421103 วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน

นครศรธรรมราช 2554

ต าแหนงและสถานทท างาน พยาบาลวชาชพปฏบตการ ภาควชาการพยาบาลพนฐานและพนฐานวชาชพ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครศรธรรมราช การตพมพเผยแพรผลงาน ปจจยทมความสมพนธกบความรวมมอในการรกษาของผสงอายโรคความดนโลหตสง วารสารพยาบาลสงขลานครนทร (รอตพมพ)