emaa . eestjes

OE VOORKOM JE BESMETTING MET EEN PARASIET?

Heerlijk, zo'n vakantie in een ver, warm land, maar hoe houd je parasieten bu iten de deu r? Santé zet de vervelendste beestjes voor je op een rij.

De hitte te lijf met een zwempartij in een meertje, wandelen door het Afrikaanse struikgewas, in je korte rokje door Zuid-Amerika

struinen, zomaar van die dingen die je doet tijdens een vakantie

naar een ver, warm land. Het gevaar is wel dat je behalve vrolijke

vakantiefoto's nog wat anders mee terugneemt naar Nederland. Elk jaar lopen duizenden Nederlandse vakantiegangers een

besmetting met parasieten op in het buitenland. Zeker als je

ergens langerverblijft, neemt de kans op besmetting toe.

De lastige malariaparasiet Parasieten zijn ingenieus; ze gebruiken meestal een tussengast­

heer. Dat zijn andere dieren zoals een mug (malaria), een slak of

zoogdieren. Als ze eenmaal de weg naar jouw lichaam hebben gevonden, voeden de eitjes en larven zich met jouw bloed en

weefsel. Een van de bekendste parasieten is de malariaparasiet, die zich verspreidt via de malariamug. Die mug is eerst zelf geïn­

fecteerd met de parasiet, die in de maag van de mug leeft. Wan­

neer jij te grazen wordt genomen door deze mug komen de parasieten in je lichaam terecht. Daar nestelen ze zich in de lever­

cellen en vermenigvuldigen ze zich. Daarna komen ze in de bloed­

baan terechten doen zezich tegoed aan de rode bloedlichaampjes.

Het gevolg: hoge koorts, rillingen, griepachtige symptomen en

bloedarmoede. Je kunt voorkomen dat je malaria oploopt door malariatabletten te slikken voordat je naar de risicogebieden

afreist (Afrika, ten zuiden van de Sahara, Zuid-Amerika en Zuid­

oost-Azië). Verder is het dragen van lange mouwen en het gebruik

van Deet aan te raden om een beet te voorkomen. Ook als je braaf

antimalariapillen slikt, kun je de parasiet namelijk nog oplopen

doordat deze voor steeds meer middelen resistent raakt.

Slaperig door de tseetseevlieg Als je in het westen of oosten van Afrika over het platteland reist,

loop je het risico dat de tseetseevlieg je te pakken neemt. Deze

besmette vliegen komen vooral voor in

dicht met struiken en bomen begroeide

gebieden, langs rivieren en waterpoelen. Wanneer je besmet raakt met de parasiet

die de tseetseevlieg bij zich draagt, kun je

de slaapziekte oplopen. De parasieten dringen eerst in de bloedbaan door en ver­

spreiden zich daarna naar het centrale zenuwstelsel (de hersenen en het ruggen­

merg). Hoe weet je of een beet er eentje

van een besmette tseetseevlieg is? De beet

is pijnlijk en eromheen wordt het rood . Na

een dag of tien komt er een zwelling op de

plek van de beet. Een paar weken later

krijg je koorts, uitslag, zwellingen rond de ogen, gezwollen handen, hoofd-, spier- en

Kuskevers verrassen je ..ti' 's nachts in je slaap ,

gewrichtspijn, vermoeidheid en gewichts­

verlies. Als je dan niet snel wordt behan­

deld, verspreidt de infectie zich naar het centrale zenuwstelsel en kun je zelfs last

krijgen van hallucinaties en persoonlijk­

heidsveranderingen. Je raakt in de war,

wordt prikkelbaar, spreekt onduidelijk en

krijgt moeite met lopen en slapen. Mensen

die niet op tijd worden behandeld, worden overdag slaperig en kunnen 's nachts juist

niet slapen. Gelukkig zijn we er in Neder- >

58 Santé. augustus. 2011 Meer weten over gezondheid op reis? Check tropischeziekten.startpagina.nl.

~. '" ... 1-.:':;1,.... " , ,A.'

~,>:' --~ :';:,-':~r'(!~:·:< ~ " - ,- - ~~... j ,..:"" •

);" .. <:","'~, , .:. ,1\/.'1 . ~ . ,\'";'i . rop :

/I / 17 I} vf::{u k ~ cA: . / _-e ____ " 2 .

'~ .. ~: . .,' ~

(~ -

Steeds meer teken zijn besmet met de bacterie borrelia, die Lyme veroorzaakt

land vrijwel altijd bij voordat het zover is. Als je koorts hebt gehad

in een gebied bent geweest waar de tseetseevlieg voorkomt, un je via de huisarts je bloed laten onderzoeken. Met medicijnen

van de parasiet afkomen.

kevers -Amerika kun je de parasiet trypanosoma cruzi oplopen,

via een insect dat de bijnaam ku ver heeft. Deze parasi de ziekte chagas veroorzaken. Kuskevers zitten . __ . ...: ___ .......

muren en komen's nachts als je ligt te slapen naar

zich vooral tegoed aan het gezicht van mensen, vand

naam. De besmette kevers komen vooral voor in Colom

zuela, Guatemala, Honduras en sommige delen van Nicaragua en EI Salvador. Als je besmet raakt met de parasiet krijg je hevige

koorts, bloedarmoede, zwellingen in je gezicht en net als bij de Afrikaanse slaapziekte krijg je last van slaperigheid . In de eerste

periode is de ziekte goed te behandelen, maar na een incubatie­

tijd van een paar maanden slaan medicijnen niet meer aan.

Waar kun je terecht? Verschillende Nederlandse ziekenhuizen heb­

ben een afdeling parasitologie of tropengenees­

kunde, waar je terecht kunt op het moment dat

het vermoeden bestaat dat je een parasiet bij je

draagt. De klassieke methode om bijvoorbeeld

darmparasieten aan te tonen, is de ontlasting

onder de microscoop controleren op eitjes

celligen en larven. Ook onderzoek wa ij het

wordt veel gedaan. Maar dat werkt niet voor

alle parasieten; eerst moeten de ongenode gas·

ten in het weefsel zitten. In het LUMC werken ze inmiddels met een nieuwe methode: polymera· se Chain Reaction (PCR). Met deze methode, die

veel gevoeliger is dan de andere diagnostiek,

wordt het DNA van een parasiet aangetoond.

Het iekenhuis biedt nu post·travel screening voor alle mensen die een risico lopen op

tijdens een verblijf in de tropen, zoals Icr .. i7i" .. rc of studenten die veldonderzoek

Romantische wormen Lekker in een meertje of beekje poedelen

is in sommige gebieden geen goed idee. In Azië, Zuid-Amerika en Afrika gedijen schis­

tosomen of platwormen namelijk in stil­

staand, zoet water. Denk aan landen als Suriname, Egypte (in de Nijl), Brazilië en

Japan. Deze parasiet gebruikt een zoetwa­terslak als tussengastheer. De eitjes van

de worm komen met menselijke uitwerp­

selen in het water terecht. In de slak krui­

pen de larf jes van de worm uit het ei en

daarna belanden ze in het water en gaan

ze weer op zoek naar badende mensen. Wereldwijd zijn ruim 200 miljoen mensen

met de worm besmet. De parasiet kan bloedarmoede en problemen met de spijs­

vertering veroorzaken. Bij kinderen remt

de parasiet de hersengroei. Er zijn vrouw­

tjes- en mannetjesplatwormen; in het

lichaam gaan ze naar elkaar op zoek, ze

raken met elkaar verstrengeld en blijven

zich zo jarenlang voeden aan het bloed

van hun gastheer of -vrouw. Ze zijn niet

alleen romantisch, maar ook hardnekkig:

ze kunnen dertig jaar in leven blijven. Soms

raakje besmet en heb je er tientallen jaren

geen last van. Dat kan het lastig maken om

de diagnose te stellen; meestal denk je bij

de symptomen (bloed in de urine, pijn bij

het plassen, diarree, bij pijn, lever- en milt­

vergroting) niet meteen aan dat reisje naar

de tropen van twintig jaar geleden.

Parasieten van eigen bodem In Nederland vormen besmette teken elk

jaar een grotere plaag. Deze beestjes laten

zich van bomen of struiken op je vallen en

zitten in gras. Ze doen zich tegoed aan je

bloed. Steeds meer teken zijn besmet met

de bacterie borrel ia die de ziekte van Lyme

kan veroorzaken. Je krijgt koorts, hoofd­

pijn, spierpijn. Soms is de ziekte chronisch.

Het advies is om na een wandeling je lichaam goed te controleren. Bij besmet­

ting vormt zich een rode kring bij de beet,

maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. <

60 Santé. augustus. 2011 Gebeten door een teek? Als je hem niet binnen 24 uur hebt verwijderd, ga dan naar de huisarts.

STERKE PARASIETENVERHALEN

Wormenhandel Jasper Lawrence had sinds zijn twintigste last van ernstige astma. Hij begon - ondanks zijn hooikoorts - een hoveniersbedrijf en kreeg in het voorjaar en de zomer heftige astma-aanvallen. Het werd zo e dat hij een paar keer met spoed moest worden opgenomen in het ziekenhuis. Op een dag zag hij op tv een documentaire waarin werd verteld dat mensen in ontwikkelingslanden veel minder last hebben van astma en allergieën. De reden volgens parasitologen: de massale besmetting met de mijnworm in die landen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen die besmet zijn de mij nworm (een parasiet die zich in de darmen nestelt) vijftig procent minder kans lopen op het krijgen van astma. Lawrence besloot de gok te wagen, vertrok naar Kameroen, banjerde daar op blote voeten door de latrines buiten kleine dorpjes in de hoop besmet te raken. Eenmaal terug in de Verenigde Staten bleek het te werken. Hij kwam zonder rode ogen en astma·aanvallen het hooikoortsseizoen door. Nu handelt Lawrence in mijn· wormen; hij 'oogst' ze uit zijn ontlasting, reinigt ze en zorgt dat zijn klanten ze op de een of andere manier binnen krijgen. Lawrence beweert dat mensen met astma, verschillende allergieën en de ziekte van Crohn er baat bij kunnen hebben.

Mensen die besme IJn met de mijnworm, hebben vijftig procent minder kans op astma

Paardenvlieg in je hoofd Een vliegenlarve in je hoofd laten groeien en uit laten komen: een broodje-aapverhaal? Nee hoor, het kan. Sommige mensen ondergaan het zelfs vrijwillig. De Amerikaanse evolutiebioloog Jerry Coyne stu· deerde aan Harvard toen hij in de jaren zeventig naar het tropisch regenwoud vertrok voor onderzoek. Hij werd gestoken en ontdekte al snel dat er in het bultje een larve zat. De larve van de paardenvlieg heeft twee haakjes aan het einde, dus makkelijk is het niet om hem eruit te halen. De enige manier is vlees op de bult te binden, zodat het beestje daarnaartoe trekt. Maar het idee om in de tropische hitte met vlees op zijn hoofd rond te lopen, stond Coyne niet zo aan. Dus liet hij het beestje zitten, ook toen hij eenmaal terug was in zijn eigen land. Geen pretje; het beestje bewoog, vooral wanneer hij douchte omdat het dan geen zuurstof kreeg. Toch raakte hij eraan gehecht, zo vertelde hij aan het Amerikaanse radioprogramma Radiolab: "Ik kreeg bewondering voor het beestje, omdat hij zich met mijn vlees kon ontwikkelen tot een vlieg." Toen de bult op zijn hoofd was gegroeid tot een flinke ei, kroop er een paardenvlieg uit, die maar een paar dagen overleefde in het andere klimaat. <

Jasper Lawrence heeft een eigen blog over mijnwor

Parasieten zijn superslim Parasieten gaan heel slim te werk. Neem de sluipwesp, die de Amerikaanse kakkerlak in de buik steekt en daarna nogmaals in de buurt van de hersenen. De kakker· lak blijft wakker, maar is vervol· gens helemaal willoos. De wesp blijft boven op de kakkerlak zitten en stuurt hem door een van de antennes vast te houden naar een plek waar de wesp eerst een holletje heeft gemaakt, alwaar hij de kakkerlak installeert, eitjes onder zijn lijf legt en hem vervol· gens levend begraaft. De eitjes komen uit en de kakkerlak wordt van binnenuit opgegeten. De para· sieten doen dat zo slim, dat ze zijn vitale organen zo lang mogelijk heel houden, zodat ze binnen in de kakkerlak kunnen groeien. Wanneer ze volgroeid zijn, eten ze hun weg naar buiten.

Santé. au g us tus. 2011 61

o .J:: U

Ol ::;;: Ol

'" c: Ol ::;;: