เบญจพร เสาวภาพยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน นครล าปาง

การพยาบาลผ ปวย

ทไดรบการตดแขน-ขา(AMPUTATION)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 1

Amputation

การตดสวนใดสวนหนง

ของแขน-ขาออกจากรางกาย

Amputee = บคคลทถกตดอวยวะ

สวนใดสวนหนง

Stump = สวนทเหลอจากการตดทง

ค าศพท

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 2

ขอบงชในการรกษาดวยการตดแขนขา

1.ไดรบบาดเจบทรนแรงมากๆ มการฉกขาดของหลอดเลอดและอาจเปนอนตรายตอชวต TRAUMA (severe tissue damage)

– traumatic amputation

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 3

2. การตดเชออยางเรอรงและรนแรง ไมสามารถควบคมได ( DM )

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 4

3. Vascular disease ท าใหเกดเนอเยอตายของอวยวะ

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 5

4. เปนการรกษา มะเรงของกระดก (MALIGNANT TUMOUR)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 6

5. เพอแกไขความพการแตก าเนด(CONGENIAL ANOMALY)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 7

6. เสนประสาทไดรบอนตราย ท าใหเปนอมพาตแขนขา

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 8

ชนดของการตดแขนขา

2.CLOSED

AMPUTATION1.OPENEDAMPUTATION

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 9

ระดบของการตดแขน-ขา

ขนอยกบพยาธสภาพทจ าเปนเชน การ

ไหลเวยนเลอด เนอเย อและอวยวะใกลเคยง ความเหมาะสมของการเตรยมตอแขนขาเพอใหไดประโยชนสงสดในการใสแขนขาเทยมในภายหลง

SkinSoft tissueStrengthSensationShapeSizeSteering property

-ขอควรค านงถง 7S

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 10

ระดบของการตดขา

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 11

1.การตดระดบนวเทา : Toe disarticulation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 12

2. การตดระดบขอเทา :Syme’s amputation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 13

3. การตดใตเขา : B-KBelow knee amputation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 14

4.การตดระดบเขา :Knee disarticulation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 15

5. การตดเหนอเขา : A-KAbove knee amputation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 16

6. การตดผานขอสะโพก :Hip disarticulation

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 17

ระดบของการตดแขน

1. การตดนวมอ : Ray amputation

2. การตดระดบขอมอ : Wrist disarticulation

3. การตดระดบขอศอก : Elbow disarticulation

4. การตดต ากวาขอศอก : Below elbow

amputation : B.E.

5. การตดเหนอขอศอก : Above elbow

amputation : A.E.

6. การตดระดบไหล : Shoulder disarticulation19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation18

ระดบการตดแขน-ขาเ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 19

1. การพยาบาลกอนผาตดการเตรยมทางดานรางกาย(เตรยมผาตด/MARK SITE)

การเตรยมทางดานจตใจ-ชอค2. การพยาบาลหลงผาตด

การพยาบาลผปวยทไดรบการตดแขนขา

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 20

การพยาบาลผปวยกอนการตดแขนขา

การประเมนภาวะสขภาพ และ

วางแผนการพยาบาลท งในดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม เนนในดานจตใจ เนองจากผปวยมกวตกกงวล เครยด และซมเศรา ไมยอมรบในการรกษา ทตองมการสญเสยขาหรอแขน ซงถอเปนอวยวะทส าคญในการด ารงชพ รวมถงดานภาพลกษณ

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 21

ปญหาการพยาบาลกอนผาตดแขนขา

* มความวตกกงวลเกยวกบการผาตด* ขาดความรเก ยวกบการเตรยมความพรอมกอนผาตด

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 22

การพยาบาลกอนผาตด

สรางสมพนธภาพทด

เปดโอกาสใหผปวยพดระบายความรสก

อาจใชเทคนคกลมบ าบด

แนะน าการออกก าลงกายกอนผาตด

เตรยมความพรอมเพอการระงบความรสก

ดแลบรเวณแผล /ผวหนงทมพยาธสภาพ

อธบายการเตรยมความพรอมตางๆ

กอนการผาตดเ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 23

ปญหาการพยาบาลหลงผาตด

- เสยงตอภาวะตกเลอดจากการผาตดแขนขา

- มอาการปวด บวมบรเวณแผลหลงผาตด

- เสยงตอการตดเชอแผลผาตด

- เสยงตอการเกดอปสรรคในการใสอวยวะเทยม

- อาจเกดความวตกกงวลกบสภาพความเจบปวยและปรบตว

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 24

เส ยงตอภาวะตกเลอดจากการผาตดแขนขา

• ประเมนอาการและอาการแสดงของการตกเลอด

• ดแลการท างานของขวดระบาย

• การสงเกตการไหลเวยน บรเวณแผลผาตด

• ดแลพนผายดและยกขา

• ดแลใหไดรบสารน าทางหลอดเลอดด า

• ดแลบนทกสารน าเขาและออก Urine output

• ดแลการใหเลอดตามแผนการรกษา

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 25

มอาการปวด บวมบรเวณแผลหลงผาตด

การประเมนความปวด ตองแยกใหออกวาปวดแผลผาตดทเยบหรอ Neuroma

ปวดจาก Phantom pain ลกษณะปวดแปลบคลายเขมแทง บบรด ปวดแสบปวดรอน ไมแนนอน บางรายม Phantom sensation หรอ ความรสกหลอนวาอวยวะหดเขามาหา stump รสกชา รสกแขนขาทตดไปเคลอนไหวหรอแกวงลอย

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 26

มผต งทฤษฎไว 3 กลมคอ 1. Peripheral theory ทฤษฎเหตประสาทสวนปลาย

การไมพงพอใจกบสงท เกดข น

2. Central theory ทฤษฎเชอมโยงระบบประสาท

สวนกลางของสมองและไขสนหลง

การจดจ าของระบบประสาทกอนการถกตด

3. Psychogenic theory ทฤษฎทางจต

ความรสกท พยายามตอสกบความจรงทจะรกษาภาพลกษณ จงปฏเสธการสญเสย

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 27

PHANTOM LIMB SENSATION

- คดวาอวยวะทถกตดน นคงอย 70-84 %

นาน 6 เดอน 90 %

- อวยวะทขาดหายไปหรอถกตดไปน นตดอยและเคลอนไหว

- คดวามนส นลงกวาปกต อยในทาทางท

ผดรปและเจบปวด

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 28

อาการเจบปวดในสวนของแขนขาทถกตดไปโดยหาสาเหตไมไดลกษณะเปน

- ตะครว(cramping)

- บบรด (crushing)

- ปวดแสบปวดรอน (burning)

- ปวดคลายเขมแทง (shooting pain)

อาจปวดตลอดเวลาหรอเปนระยะๆ หรอเฉพาะเมอไปกระตนถกจด (trigger point) ตามสวนตางๆของรางกาย อาจมอาการขณะถายอจจาระปสสาวะ หรอแมขณะรวมเพศ มกพบในผปวยทมความเจบปวดในแขนขาน นๆ กอนการผาตด สาเหตยงไมทราบ

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 29

มอาการปวด บวมบรเวณแผลหลงผาตด(ตอ)

• ดแลใหพกตอแขนขาในระยะ 24-48ช วโมงแรกหลงผาตด

• ยกตอขาใหสง หรอวางบนหมอน

จดทายกปลายเทาเตยงใหสง

เพอชวยลดบวม ลดปวด

• ดแลทางดานจตใจ และใหความร

และกระตนใหผปวยออกก าลงกลามเนอ

• การดแลใหไดรบยาตามแผนการรกษา เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 30

ในระยะหลง 48 ช วโมงไปแลวอาจมการตดเชอทแผล- ดแลประเมนบรเวณแผลผาตดโดยเฉพาะในราย ทผาตด Opened stump

- ท าแผลผาตดดวยหลกAseptic technique- ควรประเมนสญญาณชพโดยเฉพาะอณหภมในรางกาย

มการตดเชอแผลผาตด

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 31

TISSUE NECROSIS DEVELOPING ON A STUMP WOUND CAUSING WOUND BREAKDOWN.

EXTENSIVE TISSUE NECROSIS TOA STUMP EXTENDING BELOW THESUTURE LINE CHARACTERISEDBY DISCOLORED, CYANOSED

BLISTERINGCONTACT DERMATITIS TO THEDISTAL END OF A STUMP CAUSEDBY THE APPLICATION OF TAPE.

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 32

A DEHISCED ABOVE-KNEE AMPUTATION WOUND EXPOSING THE FEMUR.

STUMP SINUS MASKING UNDERLYING OSTEOMYELITIS.

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 33

เส ยงตอการเกดอปสรรคในการใสอวยวะเทยมจากการผดรปของตอขา (STUMP)

• ผปวย A.K. amputation ใหนอนคว าหมนขาเขาขางในไมวางหมอนระหวางขา

• ผปวย B.K. amputation หลกเลยงการอยในทางอตอขา หามหนนหมอน

• แนะน าทาตางๆ ทควรหลกเลยง

• ดแลพนผาทตอแขนขาใหไดรป ลดอาการบวม พนอวยวะใหไดรปโคนใหญปลายเลก

• ระวงการเกด Flexion contracture

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 34

อาจเกดความวตกกงวลกบสภาพความเจบปวยและปรบตว

สรางสมพนธภาพกบผปวย เปดโอกาสใหผปวยระบายความรสกตลอดจนปญหาและความตองการ

พยาบาลปลอบโยนและใหก าลงใจแกผปวยดแลผปวยอยางใกลชด แนะน าเกยวกบเทคนคผอนคลายความวตกกงวล

ใหค าแนะน าเกยวกบการดแลตอแขนขาเพอใหผปวยสามารถสวมแขนขาเทยมไดเรวทสด

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 35

ขาดความรเก ยวกบการปฏบตตนเมอกลบไปอยบาน

- แนะน าการท าความสะอาดตอแขนขา

- ไมแช Stump นวดเบาๆ เพอกระตนใหมการไหลเวยนเลอด

- บอกวตถประสงคและวธการพน Stump

สอนหลกท วไปในการพนผา

- แนะน าการออกก าลงกายแขนขาขางทถกตด

- ใหผปวยมาพบแพทย หากพบอาการผดปกต

- แนะน าผปวยทมโรคประจ าตว ในการดแลขาขางทด

- แนะน าเกยวกบทาทถกตองเ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 36

ภาวะแทรกซอนภายหลงการตดแขนขา

1. Reactionary hemorrhage 2. Secondary haemorrhage3. Infection4. Blood clot5. Tissue necrosis6. Flexion deformity or Contracture7. Neuroma8. Phantom pain and Phantom limb sensation

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 37

COMPLICATIONS

HAEMATOMA

DEHISCENCE

/WOUND

BREAKDOWN

PROBLEMS

ASSOCIATED

WITH THE

SURROUNDING

SKIN

BONE EROSION/

OSTEOMYELITIS

INFECTIONTISSUE

NECROSIS

STUMP

OEDEMA.

PAIN

(Wound healing complications associated with lower limb amputation

29-Sep-2006 15:28:16 BST)เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 38

เทคนคการพนผา

พน stump ใหมคณภาพ

- พนผายดไปทางเดยวกน

- พนแบบทะแยงมม ไมพน circular

- พนสงถงระดบเหนอขอทตดมากทสด

- พนตลอด 24 ช วโมงและแกพนใหม

เมอหลวม วนละ 2 - 3 คร ง

- ใหมความสม าเสมอในการพน

สวนปลายกระชบ

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 39

เทคนคการพนผา

- กรณ BKA :พนใหมรปรางทรงกระบอก(cylindrical)

- กรณ AKA : พนใหเปน รปโคน(conical)

ใชผายดกวาง 4 และ 6 นว ส าหรบตอระดบ BKA และ AKA

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 40

การพนผาเหนอเขา AK

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 41

การพนผาใตเขา BK

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 42

วดโอพนผา

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 43

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 44

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 45

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 46

Stump Exercise

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 47

การออกก าลงกายส าหรบผปวยทถกตดขาระดบเหนอเขา (AK)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 48

การออกก าลงกายส าหรบผปวยทถกตดขาในระดบใตเขา (BK)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 49

Short arc quadriceps

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 50

Straight Leg Raise

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 51

Ankle Pumps

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 52

Side Lying Hip Abduction - Modified

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 53

Side Lying Hip Abduction - Advanced

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 54

Prone Hip Extension

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 55

Prone Hip Extension (Sound Limb)

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 56

Prone Adductor Squeeze

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 57

Prone Knee Flexion

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 58

Push-ups

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 59

Quadruped Leg Lift

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 60

Abdominal Curl-up

เ บ ญ จ พ ร เ ส า ว ภ า A M P U T A T I O N 61

19/06/59 เบญจพร เสาวภา Amputation 62