1

การเขยนกวนพนธ

กวนพนธ คอ งานเขยนประเภทรอยกรอง ซงงานประเภทนมบทบาทกบคนไทยมาตงแตอดต เพราะคนไทยมนสยรกในการกวหรอทเรยกกนวาคนไทยเปน “คนเจาบทเจากลอน” เมอพบสงใกลตวกมกจะพดเปนค าคลองจองและเรยงรอยถอยค าขนจนกลายเปนระเบยบแบบแผน ท าใหวรรณกรรมรอยกรองมอายยนยาวมาจนทกวนน แตรปแบบและเนอหาของงานเขยนรอยกรองในปจจบนจะแตกตางไปจากอดตคอ เปนบทสนๆไมใชเรองขนาดยาว ใชค าเขาใจงายแตมพลงและลกซงกนใจ สวนเนอหาสาระจากทเปนพธการหรอสดดพระเกยรต หรอเรองราวเกยวกบความรกทพลดพราก หรอเรองราวในแนวนทาน กกลายเปนรอยกรองทมงเนนถายทอดความคดและอารมณความรสกในสงคมและวฒนธรรมแหงยคสมยมากขน กวนพนธ อาจมชอเรยกไดหลายชอ เชน “บทกว” “ค าประพนธ” “บทรอยกรอง” ในอดตเรยก กลอนบาง กาพยบาง ความหมายของกวนพนธ กวนพนธ (poetry) ตามความหมายสากล หมายถง รปแบบตางๆของการเรยบเรยงถอยค าเพอใชแสดงออกถงความคดความเขาใจอนลกซง ซงเกดจากจนตนาการทเกยวกบโลกและมนษย ดวยการมจงหวะ การล าดบความ การเลอกสรรภาษาทจะสรางจนตภาพ และการใหความส าเรงอารมณ (ราชบณฑตยสถาน , 2545, น. 334) งานกวนพนธยงเปนงานเขยนทมรปแบบฉนทลกษณตามทก าหนดไวแตโบราณ และสามารถคดรปแบบขนใหมตามความคดสรางสรรคของผ เขยนหรอกวแตละยคสมย ซงสอดคลองกบความจรงของสงคม และวฒนธรรมทมความเคลอนไหวเปลยนแปลงและมพฒนาการอยตลอดเวลา หรอทเรยกวา “พลวต” งาน กวนพนธจงไดรบการพฒนาทงรปแบบ เนอหา และความคดอยตลอดเปนระยะเวลาอนยาวนาน ลกษณะบงคบของกวนพนธ ลกษณะบงคบของกวนพนธหรอบทรอยกรองคอ ขอก าหนดทบญญตไวเปนหลกในการแตง ซงบทกวหรอบทรอยกรองแตละประเภทมลกษณะบงคบหรอฉนทลกษณทแตกตางกน ดงน 1. คณะ คอ ขอก าหนดเรองจ านวนค า วรรค บาท บท เชน กาพยยาน 11 ก าหนดคณะไววา 1 บท จะม 2 บาท แตละบทจะประกอบดวย 2 วรรค วรรคแรก 5 ค า วรรคหลง 6 ค าเปนตน 2. สมผส คอ การก าหนดบงคบใหใชค าคลองจอง แบงเปน 4 อยาง คอ

2

2.1 สมผสสระ คอ ค าทใชสระตวเดยวกนหรอเสยงเดยวกน ถามตวสะกดตองอยในมาตราเดยวกน เชน รก-ศกด มด-จด เปนตน 2.2 สมผสอกษร (สมผสพยญชนะ) คอ ค าทใชพยญชนะตนตวเดยวกนหรอเสยงเดยวกน โดยไมค านงถงสระและวรรณยกต เชน เรยม-แรม-รอน, แกว-เกด-แกม เปนตน 2.3 สมผสนอก เปนสมผสทสงและรบสมผสกนนอกวรรค คอ สงจากค าสดทายของวรรคหนาไปยงค าใดค าหนงในวรรคตอๆไป สมผสนอกเปนสมผสบงคบในรอยกรองทกชนดจะขาดไมได และก าหนดใหใชแตสมผสสระเทานน 2.4 สมผสใน เปนสมผสทคลองจองกนอยภายในวรรคเดยวกน เปนสมผสไมบงคบ จะใชหรอไมใชกได ถาใชจะชวยเพมความไพเราะใหแกบทรอยกรองซงมทงสมผสสระและสมผสอกษร 3. ค าครและลห เปนค าทบงคบใชในการแตงรอยกรองประเภทฉนทเทานน คร คอ ค าทมเสยงหนก ไดแก ค าทกค าทมตวสะกด และค าทประสมกบสระเสยงยาว รวมทงสระอ า สระไอ สระเอา ซงถอวาเปนเสยงมตวสะกด ลห คอ ค าทมเสยงเบา ไดแก ค าทประสมกบสระเสยงสน ซงไมมตวสะกดและค าทใชพยญชนะตวเดยว เชน บ ณ ธ 4. ค าเอก-โท เปนค าทบงคบใชในการแตงโคลง ค าเอก หมายถง ค าหรอพยางคทมรปวรรณยกตเอก เชน วา กลาว ไม ใช และค าตายทงหมด เชน เจบ ตาย รก และหมายถงการใชเอกโทษดวย เชน หลา เปลยนเปน ลา, ถา เปลยนเปน ทา ค าโท หมายถง ค าหรอพยางคทมรปวรรณยกตโท เชน แจง แลว หนา และหมายรวมถงพยางคทใชโทโทษดวย เชน เลน เปลยนเปน เหลน 5. ค าเปนค าตาย ค าเปน หมายถง ค าทประสมดวยสระเสยงยาว เชน มา ลา ป รวมทงทประสม อ า ไอ เอา และค าทมตวสะกดในแม กง กน กม เกย เกอว เชน นารายณ จนทรแรม แพรว ค าตาย หมายถง ค าทประสมดวยสระเสยงสน เชน ขรขระ มะล รวมทงค าทมตวสะกดในแมกก กด กบ เชน มาศ เอก ภพ 6. เสยงวรรณยกต หมายถง เสยงวรรณยกตทง 5 เสยง ไดแก เสยงสามญ เสยงเอก เสยงโท เสยงตร เสยงจตวา เสยงวรรณยกตเปนเสยงส าคญทใชบงคบในกลอนและกาพยบางชนด

3

7. พยางค หมายถงเสยงทเปลงออกมาครงหนงอาจมความหมาย หรอไมมความหมายกได ในการแตงรอยกรองถอวาพยางคคอค านนเอง รอยกรองแตละชนดมการก าหนดพยางคไวแนนอนวาแตละวรรคจะมกพยางค 8. ค าน า หมายถง ค าทใชขนตนบทรอยกรองบางประเภท เพอบอกใหทราบวาข นเรองใหมตอนใหม หรอบอกชนดของบทรอยกรอง ในกลอนสกวาใชค าวา “สกวา” ขนตน กลอนดอกสรอยใชค าซ าโดยมค าวา “เอย” มาคน เชน “วงเอยวงเวง” กลอนบทละครใชวล เชน “เมอนน” “บดนน” 9. ค าสรอย เปนค าทใชตอทายวรรค ทายบาทหรอทายบทในรอยกรองประเภทโคลงและรายเพอเพมความไพเราะหรอท าใหความเตม เชน แลแม พเอย เรยมฤๅ การเรยนรลกษณะบงคบของกวนพนธหรอบทรอยกรองกเพอประโยชนในการเขยนบทกวประเภทตางๆใหถกตองเหมาะสมกบการสออารมณความรสกและความคดของผ เขยน ดงจะกลาวถงประเภทของกวนพนธตอไป ประเภทของกวนพนธ 1. กาพย เปนค าประพนธทก าหนดคณะ พยางค และสมผส มลกษณะคลายฉนทแตไมไดก าหนด คร-ลหเหมอนฉนท กาพยทนยมใช ไดแก กาพยยาน 11 และกาพยฉบง 16

ตวอยาง: จากบท “เฉลมจรรโลงโมล” ใน ในเวลา ของแรค า ประโดยค า วา เปลยนแปรเปลยนแปลง เหลองดวนส าแดง แซมใบระบาย เหมอนแซมเศราโศก วปโยคเหลอหลาย รวงฟากระจาย หมใหธรณ รวงไปรวงไป รวงรอยอาลย อดตเคยสดขจ รางสนสมทม ประชมโศก เทวษรอนทว ทนแลงระทม (ในเวลา, 2541, น. 93-94)

4

บทกวขางตน กวใชกาพยสรางคนางค 28 ทประกอบไปดวยวรรคสน ๆ วรรคละ 4 ค าเรอยไปจนครบ 7 วรรค มาพรรณนาถงการเปลยนแปลงหรอความเสอมสลายของธรรมชาตอยางรวดเรวเพอสอถงความผนผวนของชวตทน าไปสความทกขรอนใจ 2. กลอน เปนรอยกรองทบงคบคณะและสมผส ความไพเราะของกลอนอยทสมผสนอก สมผสใน ซงมทงสมผสสระและสมผสอกษร รวมทงเสยงของค าลงทายวรรคแตละวรรคในบทกลอน กลอนทนยมใช ไดแก กลอน 8, กลอน 6, กลอน 4

ตวอยาง ในบท ‚เดอนดบในดวงตา‛ ใน ค าหยาด ของเนาวรตน พงษไพบลย ความวา ใหคดถงเพยงใดใจจะขาด กมอาจไปตามความคดถง

หามมาหาแตอยาหามความคะนง จะดอดงโดยถอยรอยร าพน .............................................. . ....................................... รทงรวารกจกใหทกข ใจยงรกเราหลอกใหบอกเขา ชางไมเขดหรอไรนะใจเรา เขามเจาของแลวในแววตา (ค าหยาด, 2529, น. 66-67)

บทกวขางตน กวรกษาจ านวนค าในวรรคใหม 8 ค า ลงเสยงจงหวะเปน /3/ /2/ /3/ ยกเวนวรรคท 3 ของกลอนบทแรกทม 9 ค า ทลงเสยงจงหวะภายในวรรคเปน /3/ /3/ /3/ ในแตละวรรคกวจะเลนเสยงสมผสในทแพรวพราวทงสมผสสระและสมผสพยญชนะ ซงกวใชสมผสสระเพอเชอมกลมค าทแยกกนเมอแบงชวงอาน ไดแก ‚ใด-ใจ‛ ‚ตาม-ความ‛ ‚มาหา-อยาหาม-ความ‛ ‚ถอย-รอย‛ ‚รกจก‛ ‚หลอก-บอก‛ ‚ไร-ใจ‛ ‚แลว-แวว‛ และใชสมผสพยญชนะบอกความประสานของค าในชวงเดยวกน ไดแก ‚ดอดง-โดย‛ และ ‚รกเรา‛ การใชสมผสในนชวยสรางความตอเนองในการสอแสดงอารมณความรสกของกวคอการคดถงนางอนเปนทรกมากเสมอน ‚ใจจะขาด‛ แตกวไมสามารถไปหานางไดเพราะนางม ‚เจาของแลว‛ จงหามไมใหกวไปหา กวยงร าพงร าพนวาไมอาจ ‚หามความคะนง‛ ได แมรวารกนจะประสบกบความทกขโศก แตใจของกวกยง ‚ดอดง‛ หรอไมยอมฟงเหตผลใด ๆ อกทงอยากจะ ‚รกเรา‛ เปนค าทมเสยงรวถกระชนเพอจะสอถงอารมณความรสกของกวทใจระลกถงนางอยตลอดเวลาจนอยากจะบอกความรกแกนาง

3. โคลง เปนรอยกรองทมระเบยบเรยงถอยค าเขาคณะ โดยมก าหนดค าเอก ค าโท และสมผส เปน

ส าคญ โคลงทนยมใช ไดแก โคลงสสภาพ โคลงกระท และโคลงดนบาทกญชร

5 ตวอยาง ในบท ‚บนทก‛ ใน บางกอกแกวก าศรวล ขององคาร กลยาณพงศ ความวา วนหนงรบขาวสาร สลดจตร คอแมเสยชวต ปวยไข สอนใจเรงฉกคด ไตรลกษณ อนพระพทธเจาได เปลงไวสจจธรรม ฯ กรรมเกาเหตหามสราง ผลสนอง ไหลหลงอสสชลนอง ตราบมวย ชพกวนเปนของ นรกอน ดงฤๅ แรงแตพษรายดวย เรารอนผอนไฉน ฯ (บางกอกแกวก าศรวล, 2521, น. 223) บทกวขางตน กวใชโคลงสสภาพเพอสออารมณความรสกสะเทอนใจจากการสญเสยแมอนเปนทรก

โดยยงคงใหความส าคญกบขอบงคบวรรณยกตเอกโทและการรอยสงสมผสตามขนบ ตลอดจนค านงถงการจดวางองคประกอบของเสยงและค าเพอใหเกดผลทางดานอารมณความรสกทตอเนอง ดงโคลงบทแรก กวเลอกใชค าตายทมเสยงสระเปนเสยงสนวา ‚สลดจตร‛ ปรากฏในวรรคท 2 ของบาทแรก เพอบอกความรสกหวนไหวอยางรวดเรว ซงค าวา ‚จตร‛ มพยญชนะตนเสยงทใหความรสกปะทะรนแรง เมอกวเลอกค าวา ‚ชวต‛ หมายถง ความเปน มารบสมผสจงชวยใหผอานเขาใจอารมณความรสกของกวทเศราสลดใจเพราะแมไมมชวตอยแลว กวยงเลอกใชค าวา ‚คด‛ หมายถงเรองทเกดขนในใจมารบสมผสเพอสอความวา จากอารมณความรสกสญเสยทเกดขนในใจของกวนนท าใหเกดการใครครวญถงเรอง ‚ไตรลกษณ‛ คอลกษณะทเปนสามญทวไป 3 ประการ ไดแก ความไมเทยง ความเปนทกข ความมใชตวตน ซงพระพทธเจาไดกลาวไวเปนสจธรรมหรอความจรงของชวต

ในโคลงบทท 2 กวกลาววาการสญเสยแมทสง ‚ผลสนอง‛ ใหตนมน าตานน มสาเหตมาจากกรรมเกาทตนไดสรางเอาไว กวไดเลอกใชค ารบสงสมผสวา ‚สนอง‛ เปนสระเสยงยาวและเปนเสยงพยญชนะตนประเภทเสยงนาสกมกใหความส าเรจในการสอความหมายทบอกความรสกนมนวล เนบนาบและคอยเปนคอยไป เมอกวเลอกค าวา ‚นอง‛ มารบสมผสจงชวยใหผอานเหนภาพน าตาของกวทคอย ๆ ไหลนองหนา และยงรบสมผสกบค าวา ‚ของ‛ ทเปนพยญชนะเสยงสง การวางเสยงสงในต าแหนงนชวยเนนความเปนเจาของหรอผครอบครอง ในทนคอกวเปนผครองความทกขและมแตน าตา ชวตของกวจงเปรยบเสมอนอยในนรก ในความบาทสดทาย กวเลอกใชพยญชนะเสยง /ร/ เปนจ านวนมาก ไดแก ค าวา ‚แรง‛ หมายถง ก าลง อ านาจ ค าวา

6

‚ราย‛ หมายถง ชว ไมด และค าวา ‚เรารอน‛ กลดกลมดวยรอนใจ เพอใหความรสกรวถกระชากกระชน พลงของเสยงและความหมายของค าทกวจดวางไวนจงชวยสรางความเขมขนทางอารมณของกวอนเปนความทกขใจทประดงเขามาอยางรวดเรวจากการสญเสยแมใหปรากฏเดนชดและใหผลทางอารมณแกผอานไดคลอยตามไปกบกวดวย

4. ฉนท เปนบทรอยกรองทมระเบยบบงคบ คร-ลห เปนส าคญและบงคบคณะ พยางค และสมผสดวย

ฉนทจงเปนรอยกรองทแตงยาก อานยาก ปจจบนไมปรากฏวามผ ใดแต.ฉนทเปนเรองราวเหมอนในอดต จะมเพยงบทสนๆ

ตวอยาง ใน วนวยในชวต ของคมทวน คนธน ความวา เดกนอยพเนจรขนด กลสตวกระเซงเดน เกดมาอนาถ(ะ)และเผชญ วปโยคบหยดเหน วยเรยนมเรยนเพราะธนะไร ผวจะไขวกล าเคญ เรยนหวและโหดประลประเดน อวชานะชมชม (วนวยในชวต, 2531, น. 49) บทกวขางตน กวใชลลาของวสนตดลกฉนท 14 ทเรมตนบทกบปดทายบทดวยค าคร แตระหวางวรรค

แทรกค าลหไวหลายต าแหนง การสลบต าแหนงของครลห ท าใหเกดผลตอการแสดงอารมณความรสกทไมเยนเยอแชมชาจนเกนไป จงเหมาะแกการพรรณนาคร าครวญดงความในบทท 1 บาทแรกกวพรรณนาถงชวต ‚เดกนอย‛ ทตอง ‚พเนจร‛ หรอรอนเรไปอยางไรจดหมาย ซงมเดกทตกอยในสภาพเชนนอยเปนจ านวนมากดงทกวเลอกใชค าวา ‚ขนด‛ แสดงถงความแออด เปนแถว เปนแนว กวจงขยายความสบตอมาโดยเปรยบเดกทรอนเรวาไมตางไปจาก ‚กลสตวกระเซงเดน‛ คอเหมอนสตวทมผมยงเหยง รงรงเดนอยทวไป ในบาทท 2 กวใชค าวา ‚อนาถ(ะ)‛ เปนค าบาลสนสกฤตเพอสอถงชวตของเดกวาเกดมากไรทพงพาทงยงตองเผชญกบความรสก ‚วปโยคบหยดเหน‛ ค าวา ‚วปโยค‛ เปนค าบาลหมายถงความเศราโศกและความพลดพรากจากบานไมมวนสนสด

ความในบทท 2 บาทแรกกวพรรณนาถงปญหาทเดกพเนจรตองทกขทนยงขนคอ ‚วยเรยนมเรยนเพราะธนะไร‛ คอในวยเดกเชนนกไมไดเรยนดวยสภาพชวตทขาดไรเงน ในวรรคตอมากวใชค าวา ‚ผว‛ เปนค าสนสกฤต หมายถง หากวา, แมนวาแลว ตามดวยความ ‚จะไขวกล าเคญ‛ เพอสอถงการตอสดนรนของเดกทแมนวาจะไขวควาหรอพยายามจะเรยนหนงสอมากเทาไรกประสบกบความล าบากอยด ในบาทท 2 กว

7

พรรณนาสภาพชวตของเดกพนจรตอไปวาไมใชแคเรยนไมไดเทานน หากเดกเหลานยงตอง ‚เรยนหวและโหด‛ คอเรยนรความหวโหยจากการขาดไรอาหารและเรยนรความโหดรายในสงคม จนรสกวาตนจะ ‚ประลประเดน‛ หรอรถงขอส าคญในชวต นนคอ ‚อวชานะชมชม‛ หรอรซงถงความไมรแจงไวตางการลองลมรสอาหาร

5. ราย เปนรอยกรองทบงคบคณะ สมผส พยางค ค าเอกและค าโทดวย การแตงรายจะแตงยาวเทาไร

กไดเพยงแตใหมสมผสทกวรรคและจบลงตามขอบงคบ รายมอย 4 ชนด คอรายโบราณ รายสภาพ รายดนและรายยาว ค าประพนธประเภทรายมกใชในการเลาเรองราวและใหรายละเอยดเปนส าคญ

ตวอยาง ในบท “มหามหรสพ” ใน ในเวลา ของแรค า ประโดยค า ความวา ยอดอาคารสงระดบ ใกลใกลกบโพยมกวาง ทาเวงวางโดยรอบ โดดเดนตอบหาวหน ทาลมบนทกกระแส ทาลมแปรรอนเยน วหคเหนสะดงปก รบบนหลกเตมตระหนก ดวยสะทกสะทานสถาน ยอดอาคารคงมน ไมประหวนเพลงอาทตย จวนเทยงฤทธรอนกลา อบอาวฟาคมหนค เทยงทงนนงสงบ ราวไมสยบยอมระยอ ทรหดตอรอนแสลง ส าแดงทรงเปนศร ตรงปฐพเสถยรสถต ราวรงสฤษฏมาพเศษ ใจกลางเขตนครเขรญ (ในเวลา) บทกวขางตน กวใชรายยาวมจ านวนค าในวรรคไมแนนอน สงสมผสตอๆกนไปทกวรรคจนจบเนอความ

ไมมก าหนดจ านวนวรรคในหนงบท เพอสอความถงการชมเมองมหานครซงมความแตกตางจากการชมเมองของกวในอดตทมกจะชมปราสาทราชวง แตแรค า ประโดยค า เนนใหเหนภาพตกสงระฟาทาลมทาแดด แมแตนกทบนกดตระหนกและตองบนหลบหลกหนอาคารทสง อนมนยยะเสยงสสงคมเมองในปจจบน

6. กลอนเปลา นอกจากบทกวทง 5 ประเภทแลว ปจจบนมบทกวทนยมใชในหมผ เขยนหรอกวรนใหม คอ กลอนเปลา

(Brank Verse) ซงเปนบทกวทไรสมผสและฉนทลกษณ มลกษณะคลายรอยแกว โดดเดนในดานเสยงของค าและจงหวะทลงตว โดยผอานทเปนหนมสาวนยมกลอนเปลา เพราะกลอนเปลาสามารถแสดงอารมณความรสก สอความคด และความหมายทแทจรงของชวตอยางไมมขอบเขตจ ากดซงเหมาะกบสภาพของโลกปจจบน

8 ขอสงเกต การเขยนกลอนเปลาจะเขยนเปนวรรคๆวรรคละบรรทด บทหนงจะมกวรรคกได โดยผ เขยน

จะเนนทความคด ค าทสอนนมกจะแฝงความหมายโดยนยไว เชน กลอนเปลาทชอวา “ลวงหนา” ของละไมมาด ค าฉว วา

ดอกไมโรยแลว รวงหลดจากกง ทงกลบกบใบหญา ดอกไมรเวลา ไมคอยทาใหใครบอก แมตนทผลดอก กไมออกปากถามใหเขลา

การสรางสรรคกวนพนธ: การปรงแตงเสยง ค า และความ กวนพนธหรอบทรอยกรองใชภาษาเปนวสดในการเขยน ผ เขยนจ าเปนตองเรยนรธรรมชาตของภาษาอยางถองแท เพอจะไดเลอกใชเสยง ค า และความซงเปนองคประกอบของภาษาเปนเครองมอในการถกรอยตวบทใหสมบรณถงพรอมซงความแจมชด ความประณต ความไพเราะ รวมทงสงสารทางอารมณและความนกคดอนเขมขน ดงจะอธบายตอไปน

1. การปรงแตงเสยง ผ เขยนตองใหความใสใจในเรองเสยงเปนพเศษ เพราะถอเปนหวใจของการสรางและการประเมนคากวนพนธ ซงวธการสรางความงามทางเสยงทนยมมากคอ การเลนเสยงสมผสในมทงสมผสสระและสมผสพยญชนะ อกทงนยมเลนเสยงวรรณยกตซงเปนการเลนเสยงสงๆต าๆคลายผนเสยงวรรณยกต ค าทเลนเสยงวรรณยกตตองม 2 หรอ 3 ค าและตองมเสยงสระและพยญชนะทายมาตราสะกดเดยวกน เชน ทองทองทอง ตวอยาง การเลนเสยงสมผสสระ แลวสอนวาอยาไวใจมนษย มนแสนสดลกล าเหลอก าหนด ถงเถาวลยพนเกยวทเลยวลด กไมคดเหมอนหนงในน าใจคน (พระอภยมณ)

9

ตวอยาง การเลนเสยงสมผสพยญชนะ สงคมชางเฟะฟอน เราราวรอนและลมหลง คนฆากนตรงตรง เราจงลงบญชตาย รนแรงและเรารอน ราวรอนเสยเหลอหลาย

เรอยเรอยและเรยงราย ไรรางกายรายลลา (แรค า: รวมบทกวมฉนทลกษณ)

2. การปรงแตงค า ผ เขยนตองใสใจปรงแตงถอยค าดวยความประณตพถพถน ซงตองผานกระบวนการคดกลนกรองเลอกเฟนและสรางสรรคมากเปนพเศษยงกวาภาษาสามญทใชกนอยในชวตประจ าวน แบงได 3 ประเดน ดงน 2.1 การสรรค า หมายถง การเลอกสรรค ามาเรยงรอยเปนบทกวเพอใหสอสารไดอยางมประสทธภาพสงสดตามจดมงหมายของกวหรอผ เขยน ค าแตละค าทผ เขยนเลอกใชควรเปนค าทมความหมาย มความสมบรณในแงของการสอสาร ทงการสอภาพและสออารมณ

ตวอยาง การสรรค า อรารานราวแยก ยลสยบ เอนพระองคลงทบ ทาวดน เหนอคอคชซรอนซรบ สงเวช วายชวาตมสดสน สฟาเสวยสวรรค (ลลตตะเลงพาย) บทกวขางตน บรรยายเหตการณทพระมหาอปราชาถกฟนขาดคอชาง เปนบทบรรยายทแสดง ฝพระหตถอนยอดเยยมในการเลอกสรรค า ชดค ากรยา “ราน” “ราว” “แยก” ใหภาพของการปรแตกของกลามเนอใหเหนอยางชดเจน เหนแมกระทงภาพพระสรระทกระตกเสอกดนในเฮอกสดทายของลมหายใจ สวนค าวา วายชวาตม กถอเปนการสรรค าทเหมาะสม “ชวาตม” เปนค าสมาส ประกอบศพทจาก ชว กบ อาตม แปลตามรปศพทไดท านองวา ตวตนทมชวต จะเหนไดวาการน าค าสมาสค านมาใช นอกจากจะถอเปนการใชภาษาอนสงสงแลวยงสอความหมายทลกซงอกดวย กลาวคอย าเนนใหเหนวาตวตนทมชวตอยเมอครของพระมหาอปราชา บดนได “วาย” หรอสนสดการมชวตนนแลว เปนการจบบทบาทของพระมหา - อปราชาลงอยางสมบรณ

10

2.2 การเลนค า หมายถงการน าค าทมรปหรอเสยงพองกนหรอใกลเคยงกนมาเลนในเชงเสยงและความหมาย การเลนค ามหลายวธ เชน การเลนค าพองรปพองเสยง การเลนค าหลายความหมาย เปนตน

ตวอยาง การเลนค าพองรปพองเสยง สายหยดหยดกลนฟ ง ยาวสาย สายบหยดเสนหหาย หางเศรา กคนกวนวาย วางเทวษ ราแม ถวลทกขวบค าเชา หยดไดฉนใด (ลลตตะเลงพาย)

โคลงบทน กวเลนเสยงเลนค าของดอก ‚สายหยด‛ ทเปนชอดอกไมกบค าวา ‚สาย‛ และ ‚หยด‛ ทมความหมายเกยวเนองกบเวลา เพอจะสอความรสกของตนวาความรกความคดถงนางอนเปนทรกนนไมมวนจดจางหรอยตลงไดเลย แมเวลาจะเปลยนจากเชาสายบายค าไปเชนใด ตางจากดอกสายหยดซงจะคลคลายความหอมไปเมอยามสาย

ตวอยาง การเลนค าหลายความหมาย ไมเมาเหลาแลวแตเรายงเมารก สดจะหามจตคดไฉน ถงเมาเหลาเชาสายกหายไป แตเมาใจนประจ าทกค าคน (นราศภเขาทอง)

บทกวขางตนเลนค าวา “เมา” 3 แหงคอ เมาเหลา เมารกและเมาใจ “เมาเหลา” คอดมสราเมามาย ไมไดสต สวน “เมารก” “เมาใจ” สอความหมายวา ลมหลงในความรก

2.3 การซ าค า คอ การใชค าเดยวกนกลาวซ าหลายแหงในบทกวหนงบทหรอหลายบท เพอย าความใหหนกแนนขน การซ าค าในแงวรรณศลปมกจะซ าค าทส าคญ ซงจะชวยสรางความชดเจนหนกแนนของสารทกวตองการสอ

ตวอยาง ในบท ‚ขอทาน‛ ใน เจานกกว ของไพวรนทร ขาวงาม ยามจน ทนชพใช อนาถา ขอเถด ยตธรรมา มอบบาง

11

ขอความปลอดภยครา ครองชพ ขอศกด ขอศรสราง สทธบางเถดหนอ ขอเถด อสรภาพใช ชวต ขอพบสนตภาพสถต ทวหลา ขอ ขอ ยงขอคด ขอทกข เทวษฤๅ เหนแตเงา เฝาควา คว าควางกะลาเหงา ฯ (เจานกกว) บทกวขางตน กวซ าค าวา ‚ขอ‛ หลายแหงเกอบทกวรรค ทงนเพอเนนย าถงการวงวอนรองขอในฐานะคนยากจนทงความยตธรรม ความปลอดภย ศกดศร อสรภาพ และสนตภาพ ซงยง ‚ขอ‛ สงเหลาน กลบยงพบความวางเปลา ‚เหนแตเงา เฝาควา‛ อนน าไปสความรสก ‚ทกขเทวษ‛ มากขนเพราะไมไดในสงทมนษยคนหนงพงมไดเลย 3. การปรงแตงความ การเขยนกวนพนธยงตองค านงถงการปรงแตงเนอความใหมความลกซงซงสารและอารมณ โดยอาศยเครองมอส าคญคอการใชภาพพจน และการใชสญลกษณ

3.1 ภาพพจน (figure of speeh) คอ ‚ส านวนภาษารปแบบหนง เกดจากการเรยบเรยงถอยค าดวย วธการตางๆใหผดแผกไปจากการเรยงล าดบค าหรอความหมายของค าตามปรกต เพอใหเกดภาพหรอใหมความหมายพเศษ‛ (ราชบณฑตยสถาน, 2539, น. 109) ภาพพจนจงเปนวธการส าคญประการหนงทผ เขยนควรน ามาสรางสรรคกวนพนธ เพราะกวนพนธมความส าคญอยทอารมณความรสกทลกซงและความคดทซบซอน การแสดงออกถงสงทเปนนามธรรมเหลาน ผ เขยนกวนพนธจงตองอาศยการใชภาพพจนเปนสอถายทอดอารมณและความคดใหเปนรปธรรม อนจะท าใหเกดภาพในใจและเกดอารมณสะเทอนใจแกผอาน ตลอดจนน าไปสการเขาใจในสารทกวตองการน าเสนอไดอยางเดนชดยงขน ภาพพจนมหลายประเภทซงจะอธบายพรอมยกตวอยางภาพพจนทนยมใชเขยนกวนพนธ ดงน

อปมา (Simile) การเปรยบเทยบสงหนงเหมอนอกสงหนง โดยมค าเชอมโยง เชน เหมอน ดจ ดง เชน ปาน ประหนง เพยง ฯลฯ

12

ตวอยาง จากเรองลลตพระลอ ครนวางพระโอษฐน า เวยนวน อยนา เหนแกตาแดงกล ชาดยอม หฤทยระทดทน ทกขใหญ หลวงนา ถนดดงไมรอยออม ทาวทาวทบทรวง โคลงบทนเลาความตอนพระลอเสยงน า ตงจตอธษฐานวาหากปลอดภยกลบเมองสรวงได ขอใหแมน ากาหลงไหลเรอยตามน าเปนปกต แตเมอสนค าอธฐาน สายน ากลบไหลทวนและแปรเปลยนเปนสแดง กวเปรยบเทยบสายน าสแดงฉานนเหมอนชาดตามขนบนยม แตบทอปมาทแสดงความลกซงคอการเปรยบสภาพพระทยอนทกขตรอมของพระลอในขณะนนวาเสมอนตนไมขนาดรอยคนโอบลมทบพระทรวง ซงเปนความเปรยบทชวยขยายภาพอารมณโศกใหเดนชดขน อปลกษณ (metaphor) คอ การน าเอาสงทตางกน 2 สงหรอมากกวา แตมคณสมบตบางประการรวมกนมาเปรยบเทยบกน โดยเปรยบเทยบวาสงหนงเปนอกสงหนงโดยตรง มกมค าเชอมวา คอ เปน ตวอยาง ในบท ‚บพการ‛ ใน ปณธานกว ของเนาวรตน พงษไพบลย ความวา ใครแทนพอแมได ไปมเลยทาน คอคจนทรสรยศร สวางหลา สนทานทวปฐพ มดหมน หมองมงขวญซอนหนา นงน าตาไหล ฯ (ปณธานกว, 2533, น. 19) บทกวขางตน กวใชวธการเปรยบเทยบดวยอปลกษณซงมสงทตองการกลาวถงคอ พอแม และมสงทเปนตวเปรยบหรอภาพทเกดจากความนกคด คอ พระจนทรพระอาทตย ตลอดจนมค าทแสดงความเปรยบวา “คอ” การเปรยบเทยบวาเปนสงเดยวกนหรอเปนอนหนงอนเดยวกนนจงสอถงความสงสงของบพการหรอเปนบคคลพเศษ เพราะมใชเพยงพอแมเหมอนพระจนทรพระอาทตย แตเปนพระจนทรพระอาทตยทคอยใหแสงสวางในชวตแกลก เมอสนพอแมไปกสงผลให ‚ทวปฐพมดหมน‛ รวมทงกวทหมองเศราไดแต ‚นงน าตาไหล‛

13

อตพจน (hypobole) คอ การกลาวทเกนจรง ภาพพจนประเภทนมไดมงใหเหนภาพทเปนจรงตามตวหนงสอ แตตองการใหผอานไดรสก ฉะนน การเกนจรงหรอผดความจรงเปนเอกสทธของผแตง เพราะมไดมจดประสงคเพอบดเบอนความจรง แตตองการสรางพลงแหงอารมณความรสกทอยเหนอเหตผล ซงผอานกยอมรบไดเพราะเขาใจและเขาถงวาสงนนเปนกลศลปอยางหนง ตวอยาง จากเรองนราศนรนทร ตราบขนครขน ขาดสลาย ลงแม รกบหายตราบหาย หกฟา สรยจนทรขจาย จากโลก ไปฤๅ ไฟแลนลางสหลา หอนลางอาลย กวใชภาพพจนประเภทอตพจนประเภทอตพจนแสดงความรกความอาลยทมทวมทนตอนาง โดยกลาวอางวาแมขนคร คอเขาพระสเมรจะเปอยสลายลง แมสวรรคทงหกชนคอฉกามาพจรจะมลายหายไป แมพระอาทตย พระจนทรจะจากโลก และแมไฟบรรลยกลปจะลางทวปทงสจนสน ความรก ความอาลยของกวทมตอนางกมไดมลายลาง คงอยนรนดร บคคลวตหรอบคลาธษฐาน (personification) คอ การสมมตสงไมมชวต ความคด นามธรรม หรอสตวใหมสตปญญา อารมณ หรอกรยาอาการเยยงมนษย ทงนเพอสรางความกระทบอารมณความรสกและความคดใหแกผอาน

ตวอยาง ในบท ‚วมานน าคาง‛ ใน ปณธานกว ขององคาร กลยาณพงศ ความวา น าคางดงดกดนสะอนโศก ชลเนตรโลกวปโยคหรอไฉน หมมนษยนอยอหงการฆาใคร ฆาพภพสบสมยสดสมานยฯ ไมรกทะนถนอมคณคาโลก จะทกขโศกไปตราบฟาอวสาน ยคมนษยจะสดสนมชามนาน เปนพยานเถอะสายธารทจาบลย (ปณธาน, 2533, น. 84)

14

บทกวขางตน กวใชภาพพจนบคลวตใหธรรมชาตอยางน าคางยามดกแสดงกรยาอาการและความรสกเชนเดยวกบมนษยโดยก าหนดให ‚สะอนโศก‛ รวมไปกบกวดวย เพอสอความเศราโศกทหมมนษย ‚ไมรกทะนถนอมคณคาโลก‛ อนจะน าไปสความวบตในไมชา ปฏพจน (oxymoron) หมายถง การน าเอาค าทมความหมายไมสอดคลองกนและดเหมอนจะขดแยงกนมารวมไวดวยกนเพอใหเกดผลเปนพเศษ

ตวอยาง ในบท ‚จารกไวในหนผา‛ ใน กวนพนธ ขององคาร กลยาณพงศ วา แจมจนทรเจาเขาเมฆ วเวกหวนใจไปรหาย โลกรางเอวบางนางไม จนหมนไหมในใจเรา ฯ จะโดดเดยวเปลยวจตร มผดไมดงพงเขา ตายทงยนซบเซา หงอยเหงาเปลาสนวญญาณ ฯ (กวนพนธขององคาร กลยาณพงศ, 2529, น. 101-102) บทกวขางตน กวใชค าทมนยขดแยงกนระหวาง ‚ตาย‛ กบ ‚ทงยน‛ มาใชควบคกน ซงการตายคอการสนสภาพการมชวต มอาจยนอยไดแลว การใชค าทไมสอดคลองกนนเพอเนนอารมณความทกขใจของกวทขาดไรนางทปรารถนา การอยอยางโดดเดยวจงไมตางกบการตายไปแลวทงทยงยนอย ปฏทรรศน (paradox) หมายถง ขอความทมองอยางผวเผนแลวจะขดกนเอง หรอไมนาจะเปนไปได แตถาพจารณาใหด จะเปนขอความทมความหมายลกซงและเปนไปได

ตวอยาง ในบท ‚พนธนาการใหม‛ ใน ฤดกาล ของไพวรนทร ขาวงาม ความวา ยงกาวยงยาวนาน ยงเหมอนยงอยจ านน พรอมพรอมทขาร เรยนไปสการเรมตน ยงรยงอบจน ยงอบใจในทศทาง พรอมพรอมทขาคด วาชวตจะปลอยวาง ยงวางยงอางวาง ยงผกมด ยงรดใจ ขามเสรหนง เพอจะถงพนธะใหม วงวนมพนไป จากขอบเขตแหงเสร

15

ขาเปนขาเจบปวด ขาราวรวดในชว ทนไดโดยดษณ ตอความเปนทจะเปน (ฤดกาล, 2532, น. 130-131)

บทกวขางตน กวใชขอความวา ‚ยงกาวยงยาวนาน ยงเหมอนนงอยจ านน‛ ‚ยงรยงอบจน ยงอบใจในทศทาง‛ และ ‚ยงวางยงอางวาง ยงผกมด ยงรดใจ‛ ซงเปนการสรางความขดแยงกนซงไมนาจะเปนไปได แตเมอพจารณาแลวกเปนไปไดวาเมอกวมความรพรอมทจะกาวเดนไปสเสรหรอความวางเปลา จนพบกบเสรทตงเอาไว แตยงรและกาวไปขางหนากลบพบพนธนาการใหมทผกมดชวตของกวไวใหหยดนงและไรทศทาง ซงกวตระหนกถงเงอนไขของชวตท ‚วงวนไมพนไป‛ จงรสกเจบปวดรวดราว เมอตองทนยอมรบกบความเปนไปน อยางไมอาจหลกเลยงได

ภาวะแยง (antithesis) หมายถง กลการประพนธทใชค าหรอขอความทมความหมายตรงกนขาม

หรอแตกตางกนมาเทยบกนเพอใหความหมายคมชดขน ตวอยาง ในบท ‚บนบาประสาใบ‛ ใน วเคราะหวรรณกรรม วจารณวรรณกร ของคมทวน คนธน

ความวา โลกนรายนกดวย ความด พบพายจนผดผ ผดเสน ใครมทรพยยอมม มอมาก มายเฮย ใครขาดถกบบเคน บบคนบนแขน (วเคราะหวรรณกรรม วจารณวรรณกร, 2530, น. 199) บทกวขางตน กวใชค าทมความหมายตรงกนขามระหวาง ‚ม‛ กบ ‚ขาด‛ มาสอความตรงขามกน

วา คนมทรพยสนเงนทองนนจะมคนคบหาและชวยเหลอมากเพอผลประโยชน ในขณะทคนทขาดทรพยสนจะถกบบคนทงรางกายและจตใจ ทงนเพอชวยเสนอทศนะให เดนชดขนเกยวกบยคสมยทคนในสงคมมจตวญญาณทตกต า มองขามความด และมองคาของคนททรพยสนเทานน

*** การใชภาพพจน ปฏพจน ปฏทรรศน และภาวะแยงมลกษณะใกลเคยงกนมาก พอจะสรปเปนตารางเพอใหเขาใจไดงายขน ดงน

16

ปฏพจน (oxymoron) การใชค าทมความหมายขดแยงกนน ามาคกนไดอยางกลมกลน ปฏทรรศน (paradox) การใชขอความทดขดแยงกนมาประสานกลมกลน ภาวะแยง (antithesis) การใชค าหรอขอความทมความหมายตรงกนขามหรอแตกตางกนมาเทยบกน

3.2 การใชสญลกษณ การใชสงหนงแทนอกสงหนง เปนการสรางจนตภาพซงใชรปธรรมชกน าไปสความหมายอก

ชนหนง สวนใหญมกจะเปนทเขาใจในสงคม เชน ใชดอกไมแทนผหญง เพราะมคณสมบตรวมกน คอความสวยงามและบอบบาง ใชราชสหแทนผอ านาจ เพราะราชสหและผ มอ านาจตางมคณสมบตรวมกนคอความเกรงขาม

ในหนงสอเจมจนทนกงสดาล ภาษาวรรณศลปในวรรณคดไทย ของสจตรา จงสถตยวฒนา (2549, น. 47) อธบายวาสญลกษณเปนกลวธทางวรรณศลปทอาจจะมความสมพนธเชอมโยงกบภาพพจน แตมใชประเภทหนงของภาพพจน สญลกษณหลายอยางอาจจะพฒนามาจากการใชภาพพจนเปรยบเทยบ เชน การเปรยบเทยบความงามของนางทรกกบดอกไม เมอมการเปรยบเทยบจนเกดเปนความเขาใจรวมกนใน “ขนบ” วรรณศลปอยางใดอยางหนง หรอชนชาตใดชาตหนง หรอวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนง ภาพพจนเหลานนกจะกลายเปนสญลกษณ

สญลกษณมลกษณะทเปนทงลกษณะสากลและลกษณะเฉพาะ - สญลกษณทเปนลกษณะสากล ปรากฏในภาษาศลปะทกแขนงและในภาษาทวไป เชน

“นกพราบ” แทนสนตภาพ “รง” แทนความหวง ก าลงใจ “หมอก” แทน มายา อปสรรค “ฤดใบไมผล” แทนการเรมตนหรอความเบกบาน

- สญลกษณทเปนลกษณะเฉพาะตว กวหรอผ เขยนตองอาศยบรบทในการตความ ตวอยาง ในบท “โลก” ใน กวนพนธ ของ องคาร กลยาณพงศ ความวา โลกนมอยดวย มณ เดยวนา ทรายและสงอนม สวนสราง ปวงธาตต ากลางด ดลยภาพ ภาคจกรพาลมราง เพราะน าแรงไหน ฯ

17 ภพนมใชหลา หงสทอง เดยวเลย กากเจาของครอง ชพดวย เมาสมมตจองหอง หนชาต น ามตรแลงโลกมวย หมดสนสขศานต (กวนพนธขององคาร กลยาณพงศ) บทกวขางตน กวใชสญลกษณทงทเปนสากล คอ “หงส” อนหมายถงผสงศกด และ “กา” หมายถง

ผต าศกด สวนสญลกษณใหมทกวพยายามสรางขน คอ “มณ” กบ “ทราย” แทนผสงศกดและต าศกด เปนแนวเทยบจากหงสและกา

จะเหนไดวาการปรงแตงเสยง ค า และความ ถอเปนหวใจของการเขยนกวนพนธ หากผ เขยน มความสามารถในการเลนทงเสยง ค า และความ จะแสดงใหเหนวาผ เขยนนนมฝมอในการใชวสดคอภาษาอนรมรวยของไทยมาเรยงรอยใหเกดรปแบบและลลาอนวบซอนและหลากหลาย

ขอควรค านงถงการเขยนกวนพนธ

การเขยนกวนพนธนน ผ เขยนจ าเปนตองค านงถงองคประกอบหลายอยาง ดงน 1. ผ เขยนควรค านงถงลกษณะบงคบทางฉนทลกษณ รจกประเภทของกวนพนธ ทราบวธการแตง

ค าประพนธประเภทตางๆ เชน ตองรวาบทหนงมกบาท กวรรค สงสมผสอยางไร และควรสงสมผสดวยเสยงใด 2. ผ เขยนควรค านงถงจดมงหมายในการแตงวาจะใหอะไรแกผอาน เชน มงใหความเพลดเพลน หรอ

มงใหสาระความร แงคดตางๆ 3. ผ เขยนตองวางโครงเรอง ซงประกอบไปดวย การเรมเรอง การด าเนนเรอง และการจบเรอง

เชนเดยวกบการเขยนงานทวๆไป ไมวาบทกวนนจะสนหรอยาว การเรมเรองและการจบเรอง ถอวาเปนสวนหนงของการวางโครงเรองทส าคญมาก ผ เขยนจ าเปนตอง

รจกหาแงมมหรอวธเปดเรอง-ปดเรองใหเหมาะสม โดยถอหลกวาการเปดเรองตองเปดใหนาสนใจเพอเราความสนใจใหผอานอยากตดตามอานตอไป สวนการปดเรองตองท าใหผอานประทบใจ รวมทงกระตนเราใหเกดขอคดในแงมมใดมมหนง จงควรจบดวยค าหรอความทหนกแนนและลกซงกนใจ

4. ผ เขยนตองค านงถงลกษณะทางเนอหา ดงน - เนอหาเปนสากล - เนอหาเสนอมมมองแปลกใหม หรอลกซงกวาธรรมดา

18 - เนอหาสอสะทอนความจรงอยางเทยงธรรม - เนอหาตองสรางความงอกงามในจตวญญาณของผอาน - เนอหานนตองไมลอกเลยนใคร

การตงชอเรองกวนพนธ ผ เขยนตองค านงถงการตงชอเรอง ซงมแนวคดในการตงชอ ดงน - ชอเปนปรศนา เปนการตงชอเพอกระตนความอยากรอยากเหน อนเปนธรรมชาตของมนษย ตวอยาง การตงชอเรองวา “ใหมไมรสด” ในงานของแรค า ประโดยค า ซงท าใหผอานอยากรวาอะไรใหม

และเรองทไมรจกสนสดนนคออะไร อนเปนการตงชอทเหมาะกบเนอความในบทกวทกลาวถงเรองชวตของมนษยทเปนเหมอนนองใหมในสงคมอยตลอดเวลา แมจะฝาฟนอปสรรคทางดานการศกษามาแลวกยงตองเรยนรการใชชวตใหมอยไมรสนสด

การตงชอเรอง “อยน! อยไหน!” ในงานของไพวรนทร ขาวงาม ซงท าใหผอานอยากรวาผ เขยนตองการคนหาสงใดอย ซงสอดคลองกบเนอความของบทกวทผ เขยนตองการถามหาสนตภาพ เสรภาพ และสนทรยภาพ

- ชอทฟงดหวานและคม การตงชอดวยถอยค าทใหความรสกทงหวาน และคมคายเปนเสนห

ชวนใหคดวา บทกวนนคงจะหวานไพเราะและคมคายดจชอ ตวอยาง การตงชอเรองวา “ขอรก” ในงานของเนาวรตน พงษไพบลย ซงเหมาะสมกบเนอความทกวกลาว

วาชวตของตนอาจอยไดไมนานจงแสดงค ารองขอความรกจากนางเพอใหหวไดมวนรนรมย และกวพรอมจะสละชวตใหแกนางอนเปนทรกนน

การตงชอเรองวา “ลมพดรวงขาว” ในงานของไพวรนทร ขาวงาม ซงเหมาะกบเนอความทกวกลาวถงภาพบรรยากาศของทงนาทมลมหนาวพดรวงขาวจนเหนเปนคลนสทองเตมผนนา และใหรายละเอยดเพอสอผสสะของกลนขาวหอม เสยงปซงขาวทเดกนอยน ามาเลนกนในชวงทผ ใหญก าลงเกบเกยว ตลอดจนภาพของชาวนาก าลงกมเกยวขาว แตภาพบรรยากาศนกลบเปนภาพของทงนาทงสดทายทจะเปลยนแปลงไป ซงเปนผลจากการความแปรเปลยนของระบบเศรษฐกจ กวทมความผกพนกบวถชนบทจงพรรณนาดวยความรสกเศราและอาลยรกในทงรวงทองทจะกลายเปนสสานกวางใหญ

19 - ชอประชดประชน การประชดประชนอยางมศลปะเปนสงทาทายผ อาน ซงกวนพนธแนว

การเมองและสงคมมกจะตงชอในเชงเสยดส ประชดประชนเพอกระตนเราอารมณและความคดของผอาน ตวอยาง การตงชอเรองวา “สนดานดบ” ในงานของแรค า ประโดยค า เพอจะสอความถงการประชดประชน

เสยดสพฤตกรรมของมนษยทมงหวงแตเสวยสข มความเหนแกตวเกนจะหยดได การตงชอเรองวา “ขาวยากหมากแพง” ในงานของสจตต วงษเทศ เพอจะสอความถงปญหาของ

ชาวนาทตองตกอยในชวงขาวยากหมากแพง แมขาวสารจะขายราคาแพงแตชาวนากลบไดรายไดจากการขายขาวในราคาถก และยงตองทกขยากล าบากไมมอาหารทดกนเพราะหม ปลา ไก และผกมราคาแพงไปหมด ชาวนาจงหมดสทธจะซอไดแกกนผกบงรมทางกบเกลอ

- ชอมความสงาอลงการ ความสงาความอลงการนนท าใหเกดความเกรงขาม ขลง และศกดสทธ

ตวอยางการตงชอ “แกวมณแหงชวต” “พทธารมณ” “เจยระไน” ในงานขององคาร กลยาณพงศ *** การตงชอกวนพนธไมวาจะเลอกแนววธใดกตาม ชอนนไมควรบอกความกระจางชดของ

เนอหาจนหมด การหยบยกเอาวลหรอความในวรรคใดวรรคหนงของบทกวนนมาเปนชอกเปนการชวยใหการตงชองายขน และชอทดตองเปนเสมอนแกนหรอหวใจของเรองเสมอ

แนวคดส าคญในกวนพนธ กวนพนธเกดขนจากผสรางงานทเรยกวากวหรอนกประพนธ ซงมคณสมบตคอ เปนผ มความรอบรจาก

การสงเกต คนควา ศกษาเรยนรหรอเปนผ ทสงสมประสบการณชวตจนสามารถใชภาษามาถายทอดความร ความคด และอารมณความรสกทลกซงของตนทมตอโลกและชวตไดอยางมชนเชงทางศลปะ กวนพนธจง เปนงานประพนธทแสดงออกถงความเขมขนของอารมณ ความรสก และความลกซงทางปญญาของกว

กวจะท าใหผ อานมองเหนสภาพของสงคมทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลาบนพนฐานความสมพนธกบบรบททางสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ และวฒนธรรมทเปนปจจยภายใน รวมทงปจจยภายนอกทมความพยายามจะท าใหมนษยทงโลกกลายเปนประชาคมเดยวกน ตลอดจนกระแสแหงการพฒนาบานเมองและการสรางความเจรญทเขามาก าหนดสถานะของสงคมไทย อนกอใหเกดการเปลยนแปลงของสงคมและวถชวตความเปนอยอยางรวดเรว รวมถงสงผลตอระบบคดของคนในสงคมไทย และกวในฐานะเปนสวนหนงของสงคมยอมไดรบอทธพลในการรบรตความปรากฏการณตางๆ และสอ ‚สาร‛ ความคดผสานกบ

20

การถายทอดอารมณความรสกสะเทอนใจเพอชใหเหนปญหาของมนษยและสงคมทเปลยนแปลงไปตามบรบทแหงยคสมย การอานกวนพนธจงท าใหผ อานเขาใจความคดของกวและ เขาใจอารมณความรสกของมนษย ตลอดจนมองเหนปญหาหรอสภาพการณของสงคมทเปลยนแปลงไป

แนวคดส าคญในกวนพนธสามารถจ าแนกได 4 ประเดนคอ แนวคดเกยวกบสงคมและสงแวดลอม แนวคดเกยวกบธรรมชาต แนวคดเกยวกบการเมองการปกครอง และแนวคดเกยวกบพทธธรรม

1. แนวคดเกยวกบสงคมและวฒนธรรม ในการสอแนวคดของกวสวนใหญพบวา กวจะตความปรากฏการณเกยวกบการเปลยนแปลงทางสงคม

และวฒนธรรมในบรบทของการพฒนา ซงความเปลยนแปลงอนเกดจากการมงเนนพฒนาบานเมองและเศรษฐกจแบบอตสาหกรรมนสงผลใหเกดความเหลอมล าทางสงคม และกอใหเกดความตกต าทางจตวญญาณของมนษย โดยเฉพาะระบบเศรษฐกจแบบทนนยมทน าพามนษยไปสความลมหลงในวตถเงนทอง และมโลภจรตเปนพลงขบเคลอนจนน าไปสการแยงชงและเอารดเอาเปรยบซงกนและกน ดงจะอภปรายตอไปน

1.1 ความเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมไทยในบรบทของการพฒนา สงคมและวฒนธรรมไมเคยหยดนงหากแตเคลอนไหวเปลยนแปลงและมพฒนาการอยตลอดเวลา ไม

วาในแนวทางทเปนความเจรญขนหรอเสอมลง โดยนยน ทกสงคม-วฒนธรรมยอมม พลวต (daynamism) อนเปนผลมาจากการทมนษยเรยนรจากธรรมชาตและจากสงคมมนษยดวยกน แลวสงสมประสบการณทเรยนรนนไวปรบตวถายทอดและปรบเปลยนไปตามเหตปจจย (เอกวทย ณ ถลาง, 2536, น. 73)

การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมหลายปทผานมาคอการรบอทธพลอนยงใหญจากโลกตะวนตกทง เศรษฐกจ การเมอง วทยาศาสตรเทคโนโลย และแบบอยางการครองชพแบบสงคมอตสาหกรรมกไดแผคลมครอบง าประเทศไทยมากเชนเดยวกบประเทศทงหลายทวโลก ไทยตองปรบเปลยนตามโดยอะไรทมอยเดมกไดพยายามน ามาปรบใชเปลยนแปลงวถชวตของเรา และอะไรทแตกตางไปจากโลกตะวนตกกมกจะถกดแคลนวาต าตอยดอยพฒนา ไทยจงมงน าประเทศให ‚ทนสมย‛ โดยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตออกมาอยางตอเนองกนหลายแผน ซงแผนพฒนาแตละฉบบไดใหความส าคญในการพฒนาอตสาหกรรมเปนอนดบหนงเพอสนบสนนความเตบโตทางเศรษฐกจ สวนนโยบายดานเมองและสงแวดลอมไดใหความส าคญในอนดบรองลงไปเสมอ อยางไรกตาม การพฒนาประเทศใหทนสมยเพอใหเปนทยอมรบนบถอนนเปนปจจยหนงทน าไปสการเปลยนแปลงของสงคม และไดสงผลกระทบตอระบบคณคาของวฒนธรรมไทยดงเดม ซงปรากฏการณดงกลาวยงคงเกดขนในปจจบน ดงทกวไดถายทอดมมมองความคดของตนออกมาใน ขางคลองคนนายาว กระบวนท 1 ของเนาวรตน พงษไพบลย วา

21 สนแมใหญนาใหญกยายแยก ทละแปลงเปลยนแปลกเปนรนรน คนใหมใหมมากมายชลมน ทงโรงงานควนกรนกตงโรง บานจดสรรรานคากมาถง รถตะบงแลวตะบนควนโขมง พอกบแมจากนามาอยโยง ชวตโคลงเคลงเคลอนเหมอนเรอลอย

(ขางคลองคนนายาว กระบวนท 1, 2533, น. 96) กวกลาวถงการสน ‚แมใหญ‛ เพอสอแนวคดถงการเปลยนแปลงของสงคมรนพอแมทแตกตางไป

จากเดม รวมทงการสญสน ‚นาใหญ‛ อนเกดจากความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทเขามารกร าพนทท ากนและสงแวดลอม เกดโรงงานอตสาหกรรม บานจดสรร รานคา ถนนหนทาง และเกดความชลมนวนวายขนในสงคมชนบท อนสงผลใหคนรนพอแมตองละทงถนฐานเดมไปท างานและอาศยอยในทอนอยางล าบากยากแคนดงทกวกลาวเปรยบเทยบวา ‚ชวตโคลงเคลงเคลอนเหมอนเรอลอย‛

เมอมการเรงพฒนาประเทศไทยใหทดเทยมตามโลกตะวนตก วฒนธรรมจงตองมพลวตของตวเองอยตลอดเวลา โดยเฉพาะกระแสอ านาจอทธพลของวฒนธรรมตะวนตกทเขามาครอบง าสงคมไทย ไดสงผลตอการกระท าของคนในสงคมไทยทพรอมใจยกยองและยอมรบเอาอยางธรรมเนยมตะวนตกโดยไมค านงถงผลกระทบในชวตความเปนอยดงเดมของไทย ดงทกวสอแนวคดถงการเอาอยางวฒนธรรมตะวนตกในเทศกาลขน ปใหม ปรากฏในบท ‚มกราคม: ซมซานสงความสข‛ ใน นราศ 12 เดอน ของสจตต วงษเทศ วา

เถลงศกมกราคมมาถง เปนเดอนซงสรางรสนยมสญ ทรพยทสะสมไวไดมากมน เอามาทนทงขวางอยางมากมาย ทงทจนขนแคนถงแสนเขญ กมาเนนกนปปนจนเสยหาย ตางซอหาสาระพนอนตราย เศรษฐกจกรอบตายกนเดอนน แยงกนสง ส.ค.ส. ขอความสข แตคนสงแสนทกขเพราะเปนหน ครนไมสงกไมไดเหมอนไมด ธรรมเนยมสรางมาอยางนจงท าไป ......................................... ............................................... ธรรมเนยมสอนงสมมานมนาน ตองซมซานเสรมตามสงคม เอาฝรงเขามาเนนกนเปนฝรง ไมยบยงสบเสาะความเหมาะสม (นราศ 12 เดอน, 2524, น. 88-89)

22 บทกวขางตน กวใชวธการเคลอนทของเวลาตามขนบเมอถงชวง ‚เถลงศกมกราคม‛ วาเปนเดอนทคน

ไทยใหคานยมกบการซอของมาสงมอบใหแกกนโดยมการสง ‚ส.ค.ส.‛ ยอมาจาก สงความสข เปนบตรอวยพรทสงใหกนเนองในโอกาสวนขนปใหม แตวา ‚คนสงแสนทกข‛ เพราะ ‚จนขนแคนถงแสนเขญ‛ อกทงเปนหนสนจากการการสญทรพยซอสงของมาใหคนอน ครนจะไมสงกไมไดเพราะคนไทยถอเปนธรรมเนยมปฏบตกนมานมนาน กวจงแสดงแนวคดวาการเอาอยางฝรงนเปนธรรมเนยมทท าใหคนไทยตกอยในสภาวะททกขยากล าบากเพราะเงนทสะสมมาถกน ามาใชอยาง ‚ไมยบยงสบเสาะความเหมาะสม‛ หรอไมคดใครครวญใหดจงน าไปสความทกขมากกวาการไดรบความสข

1.2 ความเหลอมล าทางสงคมในกระแสการพฒนา นบตงแตมการจดตงแผนพฒนาประเทศแตละแผนนน ลวนแตเปนการพฒนาเศรษฐกจทงสน จงเปน

เรองของความพยายามทจะใหไดมาซงรายไดทเปนเงนทอง เพราะเชอวาเปนหนทางเดยวทส าคญ ในการทจะยกระดบความเปนอยของผคนในสงคมใหดได ผลของการทรฐเนนการพฒนาเพอกอใหเกดความเจรญทางเศรษฐกจ ซงเปนเรองของวตถเชนน ท าใหเกดกลมคนทมทงขาราชการ ทหารพอคา นายทน รวมทงบรรดานกวชาการดานสงคมศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา ทตางใหการสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจเพอท าใหประเทศไทยกลายเปนประเทศอตสาหกรรม บคคลเหลานมโลกทศน คานยม และทศนคตทเนนความตองการทางวตถเงนทอง เพราะเปนสงทจะท าใหเกดความมงคงและอ านาจไดในเวลาเดยวกนจงสะทอนออกมาใหเหนพฤตกรรมในการด ารงชวตทนยมความโออา ฟ มเฟอย เพอแสดงออกในเรองความเปนชนชนทางสงคม (ศรศกร วลลโภดม, 2536, น. 17-18) ในสงคมไทยจงอยในขนวกฤตเพราะคนสวนใหญในสงคมไดถกกลอมและมอมเมาจากลทธความเชอเศรษฐกจแบบทนนยมเสร ใหกลายเปนบคคลทมองอะไรเพอตนเอง เพอพวกพองตนเอง จนกลายเปนการพฒนาทไมไดดลยภาพของความเปนมนษยไป ดงเหนไดจากชองวางและความเหลอมล าทางสงคมทอาจน าไปสความขดแยงนนกคอ ความแตกตางกนระหวางคนจนและคนรวย (ศรศกร วลลโภดม, 2536, น. 61)

กวอาจไดรบรและตความปรากฏการณดงกลาวจงมกถายทอดความคดผานบทกวเกยวกบปญหาความเหลอมล าทางสงคมอนเปนผลมาจากกระแสพฒนาทมงเนนสนบสนนการพฒนาอตสาหกรรมมากกวาเกษตรกรรม ซงมแนวโนมใหผ ทมทนรอนหรอกลมคนทเขาถงแหลงทน รวมถงผ ทมการศกษาไดรบผลประโยชนอยางรวดเรว แตส าหรบผ ทขาดทนรอน และผ ทมการศกษานอยหรอไรการศกษาอยางกลมผ ใชแรงงานหรอชาวนาชาวไรตองตกอยในฐานะเสยเปรยบ ดงตวอยางใน พอสอนลก ของเนาวรตน พงษไพบลย วา

23 ทคนท าตร าตรากอยดกดาน ไมอาจตงมาตรฐานการขายได เปนผ ซอก าหนดทกบทไป ชาวนาไรไรหลกจกประกน คนก ารวงแตมไดก าไรดวย กนขาวสวยแตไมชวยใหสวยสวรรค ขาวเปลอกปอนปากยกษตกตวงตน ยกษมารมนก าชะตาผนาชน ................................................. . ............................................ จงทกนถนเกาเคยเคราครอง เขาเอาเงนมากองกตองขาย ทตกบเปลยนเปนทตกอลฟกราย บานจดสรรเรยงรายขยายเมอง เคยก ารวงกรานกร ามาก าเหลก โรงงานใหญใจเลกมนเศกเครอง เอาคนเปนสายพานเปนฟนเฟอง นคอเรองขนขมสงคมไทย (พอสอนลก, 2542, น. 40-42) กวแสดงแนวคดเกยวกบความเหลอมล าทางสงคม โดยเขยนบทกวเสมอนเปนตวแทนของชาวนาทตอง

ตรากตร าท างานหนกเพอผลตขาวใหไดก าไร แต ‚คนก ารวง‛ กลบมไดก าไร เนองมาจากการก าหนดราคาขาวขนอยกบนายทน ‚ขาวเปลอก‛ ทเปนผลผลตของชาวนาจงถกปอนเขา ‚ปากยกษมาร‛ อนสอถงนายทนทมงเอารดเอาเปรยบชาวนาเพอผลก าไร ชาวนาจงตกอยในฐานะเสยเปรยบ เมอชาวนาไมมผลก าไรจากการผลตขาวและตองเผชญกบความกดดน บบคนจากนายทนทเขามากวาดซอทดนเพอสรางโรงงานอตสาหกรรมและใชพนทเกษตรกรรมมาสรางเปนท ‚ตกอลฟ‛ และสราง ‚บานจดสรร‛ แทน ชาวนาจงตองจ าใจยอมขายทดนเพอใหไดเงนมาประทงชวต ผลสดทายชาวนากไมมสทธท ากนในทนาเดมไดเพราะกลายเปน ‚โรงงานใหญ‛ ทผกขาดโดยนายทน จากท ‚เคยก ารวง‛ กตองมา ‚ก าเหลก‛ หรอเปนผขายแรงงานแทนตามการเปลยนแปลงของกระแสการพฒนาแบบอตสาหกรรม ซงกวไดแสดงอารมณความรสก ‚ขนขม‛ หรอทกขระทมใจแทนชาวนาทไมมสทธเทาเทยมกบนายทนทมทงอ านาจและและความร ารวยเพมมากยงขน

1.3 ความตกต าทางจตวญญาณของมนษย การก าหนดใหมแผนพฒนาเศรษฐกจ โดยเนนความส าคญทางเศรษฐกจเปนการกระตนใหเกดความ

ตองการทางวตถจนกลายเปนวตถนยมไป ซงเปนเหตแหงการทอดทงมตทางจตหรอเกดความตกต าทางจตวญญาณของมนษย กลาวคอ มนษยปรบเปลยนวธคดจากการกนนอยใชนอยและมแตการแบงปนชวยเหลอเกอกลกนมาเปนการมงแสวงหาวตถเงนทองเพอตอบสนองความตองการใหแกตนเองอยางไรขอบเขต และมนษยตางยกยองคนทมเงนตรา เงนจงกลายเปนสญลกษณแหงความเจรญและความส าเรจในชวต ซงการ

24

มงหวงแตวตถเงนตราเปนสรณะนกลายเปนจตโลภทเปนพลงขบเคลอนใหมนษยใชความรนแรง แยงชงและเอารดเอาเปรยบกนอนแสดงถงความเหนแกตวของมนษยทเพมมากขนในยคแหงการพฒนาเศรษฐกจ

กวตระหนกถงความตกต าทางจตวญญาณของมนษยอนมสาเหตสวนหนงมาจากกระแสแหงการพฒนาประเทศใหทนสมยดวยการมงเนนความเตบโตทางเศรษฐกจจงแสดงทศนะผานบทกวเพอกระตนเราใหเหนวามนษยก าลงตกเปนทาสวตถเงนทองโดยพยายามแสวงหาความพรงพรอมและความมงคงทางวตถ ตลอดจนมงหวงแตเงนตราเปนเปาหมายหลกในการด าเนนชวต กอใหเกดการเอารดเอาเปรยบผ อนใหทกขยากเดอดรอน ดงปรากฏในบท ‚โฉนดของฉนอยปรโลก‛ ใน บางกอกแกวก าศรวล ขององคาร กลยาณพงศ วา

วหคเหนหาวบเชาซอฟา มจฉามเชาน าอยาสงสย แตมนษยสามญในเมองไทย นายทนใหญขดเลอดทกนาท ฯ ตองเชาดนกนเดนเชนหม คดค รยงจงหรดผ ยายบานแสบแทบทกเดอนป ไมมทดนทรพยสนตนเอง ฯ คานยมยงใหญคอเงนทอง หยงผยองยดเงนชวโฉงเฉง รอนพษเศรษฐกจหมนอลเวง ขมเหงชวตอยนจนรนดร ฯ สะดงตนขนขมบรมอปสรรค ทกขหนกทงตนและหลบฝน โลกนมโฉนดทานทงนน โฉนดฉนอยปรโลกโชคทมฬ ฯ (บางกอกแกวก าศรวล, 2521, น. 221) กวสอแนวคดเกยวกบความต าต าทางจตวญญาณของมนษย โดยกลาวถงสตวในธรรมชาตอยาง

‚วหค‛ และ ‚มจฉา‛ ไมตองเชาซอทอยอาศยซงแตกตางกบ ‚มนษยสามญ‛ ทตองเชาทดนอยอาศยและท ามาหากนอยางยากล าบากคอ ‚คดค รยงจงหรดผ‛ อนเปนผลพวงมาจากการพฒนาเศรษฐกจทท าใหเกดกลม ‚นายทนใหญ‛ กวาดซอทดนใหคนมาเชาอาศยอยหรอท ากน กลมคนเหลานมคานยมหรอเนนความตองการในเรอง ‚เงนทอง‛ เพราะเปนสงทท าใหเกดความมงคงและมอ านาจจงสะทอนออกมาผานพฤตกรรมทเปนความโลภและลมหลงดวยการ ‚ขดเลอดทกนาท‛ หรอเอารดเอาเปรยบผ เชาทดน กวจงแสดงอารมณความรสก ‚ขมขน‛ และ ‚ทกขหนกทงตนและหลบฝน‛ เมอกวไมมทดนและทรพยสนเปนของตนเองเชนเดยวกบนายทน

จะเหนไดวา กวแสดงแนวคดเกยวกบสงคมและวฒนธรรม โดยชใหเหนวาการมงพฒนาสงคมและเศรษฐกจใหกาวหนาและทนสมยตามแบบตะวนตกนนไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมทเสอมโทรมลง และน าไปสปญหาการหลงลมและทอดทงคณคาของวฒนธรรมไทย นอกจากนกวไทยสมยใหมยงสอแสดง

25

ทศนะเกยวกบปญหาความเหลอมล าทเกดขนในสงคม เนองจากความตกต าทางจตวญญาณของมนษยทมความโลภและความลมหลงยดถอ ‚เงนตรา‛ เปนเปาหมายชวตและมงแสวงหาความเจรญและความมนคงทางดานวตถโดยพยายามท าทกวถทางเพอผลประโยชน โดยไมค านงวาการกระท าของตนไดน าไปสการท าลายชวตและสรรพสงบนโลกอยางเหนแกตว

2.แนวคดเกยวกบธรรมชาต

ในกวนพนธสวนใหญกวจะสอแนวคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในฐานะทมนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต โดยจะสอสารวาธรรมชาตมความยงใหญและมอทธพลตอการด ารงชวตของมนษย มนษยตองอาศยธรรมชาตเปนเครองหลอเลยงชวต หากธรรมชาตเกดความเปลยนแปลงหรอผดปกตไป มนษยยอมด ารงชวตอยอยางทกขยากล าบาก สงผลใหเกดความตระหนกในขอจ ากดของมนษยเมอเทยบกบความยงใหญของธรรมชาตทมนษยไมสามารถเขาไปควบคมหรอหยดยงได กว ยงชใหเหนวาเมอสงคมเปลยนแปลงไปตามกระแสแหงการพฒนาทมงเนนเศรษฐกจและใหความส าคญกบความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการผลตและการบรโภค จะกอใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาตอยางฟ มเฟอยและสรางผลกระทบตอธรรมชาตและระบบนเวศนอยางรนแรง นอกจากนกวยงสอสารความคดแกผ อานถงความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในแงของการเปนสอแสดงความจรงใหมนษยไดเรยนรถงกฎธรรมชาตผานความเสอมสลายของธรรมชาตทเปลยนแปลงไปอยางปกตธรรมดา ดงน

2.1 ธรรมชาตมอ านาจเหนอมนษย ระบบคดของมนษยทงในระดบปจเจกบคคลและระดบสงคมตางสมพนธกบความเชอทเกยวกบสง

นอกเหนอธรรมชาต ซงสาระส าคญในความเชอนกคอ ความเชอในพลงแหงอ านาจทจะดลบนดาลใหเกดการเปลยนแปลงอะไรกไดในจกรวาลและพลงอ านาจนคอสงทควบคมทกสงทกอยางในจกรวาล (ศรศกร วลลโภดม, 2536, น. 28-29) เมอมนษยไดพบเหตการณทางธรรมชาตทผดไปจากปกตธรรมดา อาท น าทวม ฟาผา พายกระหน า แผนดนไหว กเกดความคดวาอาจมสงใดสงหนงซงทรงอ านาจบงการอยเบองหลง (กอบกาญจน ภญโญมารค, 2554, น. 32) ความคดความเชอนน าไปสความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตทมนษยเกดความเกรงกลวในความยงใหญของธรรมชาต ไมกลาท าลายหรอละเมดเพราะกลวภยพบตทเชอวามอยในธรรมชาตและสามารถท าลายชวตมนษยได ซงความคดความเชอนไดปรากฏในกวนพนธจ านวนมากทกวจะสอใหเหนถงความยงใหญของธรรมชาตทมอทธพลตอการด ารงชวตของมนษยหรอสรางภยพบตภยนตราย รวมถงสรางความรสกหวาดวตกและความทกขรอนใจแกมนษย ดงตวอยางในบท ‚บทเพลงแหงปศาจ‛ ใน ค าหยาด ของเนาวรตน พงษไพบลย วา

26 เสยงโหยเสยงไหม คอเสยงผทวโหวย สมโภชองโอดโอย ลอลมหนาวระราวรก นครจะไดยาก และบางจากจะไดทกข ปากพนงจะสนก ตะลมพกจะเปนวง ลมบาทรหวล ชะเลครวญสะพดคลง เพลงพลานบนดาลดง ประเลงฟาและฟากดน พนองผองเพอนเอย แลสเหวยดาวทกษณ ละโหยละไหยน ประหนงเปรตทเรศไทย (ค าหยาด, 2529, น. 116) กวสอแนวคดถงความโหดรายของธรรมชาตทเกดมหาวาตภยในภาคใตทแหลมตะลมพก อ าเภอ

ปากพนง จงหวดนครศรธรรมราช โดยสอภาพของคลนลมทะเลทพดอยางปนปวนรนแรงและมเสยงดงลนไปทวทองฟาและผนดน ซงภยธรรมชาตครงนไดสรางความเสยหายแกบานเรอนและท าลายชวตผคนเปนจ านวนมาก อกทงมอทธพลนอมน าอารมณความรสกของผ ทไดรบผลกระทบใหเกดความโศกเศราทกขทรมานใจและหวาดกลวภยธรรมชาต ดงทกวสอผานเสยงการร ารองและร าไหของมนษยทไดรบความเดอดรอนวา ‚เสยงโหยเสยงไหม คอเสยงผทวโหวย‛ และ ‚ละโหยละไหยน ประหนงเปรตทเรศไทย‛ เพอบงบอกวาธรรมชาตมอ านาจเหนอมนษยในฐานะทเปนผท าลายลางสรรพสงและน าความทกขยากมาสมนษย

ในการสอความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต กวไทยสมยใหมยงสอแนวคดวาธรรมชาตมอทธพลตอการด ารงชวตของมนษยโดยเฉพาะภยแลงซงมนษยไมสามารถเขาไปควบคมได ดงความในบท ‚พฤษภาคม: วสาขะอนจจาวสาขะ‛ ใน นราศ 12 เดอน ฉบบไพร ของสจตต วงษเทศ ความวา

ครนเขาพฤษภาคมลมยงรอน บางทอดถอนหวใจนกหนายแหนง ไมมน าในนามาพลกแพลง โลกจะแลงไปอยางนอกกเดอน ถาขาดน านกอาจขาดชวต ยอมขาดหายโลหตไมขบเคลอน (นราศ 12 เดอน ฉบบไพร, 2524, น. 109) กวใชวธการเคลอนทของเวลาชวงเดอน ‚พฤษภาคม‛ ตามขนบนยม เพอสอแนวคดเกยวกบอ านาจ

ของธรรมชาตทเกดความแหงแลง ‚ไมมน าในนามาพลกแพลง‛ ซงสงผลตอการด ารงชวตของมนษยเพราะหาก

27

โลกขาดน ามนษยกมอาจมชวตอยไดดงความวา ‚ถาขาดน านกอาจขาดชวต ยอมขาดหายโลหตไมขบเคลอน‛ ความเปลยนแปลงของธรรมชาตดงกลาวจงเปนปรากฏการณทบงชถงอทธพลของธรรมชาตทสามารถใหโทษและสรางความวตกกงวลใหแกมนษย เนองจากมนษยมอาจบงคบควบคมไดและไมรวาความแหงแลงนจะสนสดลงเมอไร ดงทกวกลาวเปนค าถามเชงวาทศลปวา ‚โลกจะแลงไปอยางนอกกเดอน‛

2.2 ธรรมชาตถกท าลายจากโลภจรตของมนษย กวไทยสมยใหมมเพยงสอแนวคดถงอทธพลของธรรมชาตทมอ านาจเหนอมนษยเทานน หากยง

ชใหเหนวถแหงการพฒนาประเทศใหทนสมยทเนนความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไดสงผลกระทบตอธรรมชาต เนองจาก ‚มนษยไดใชทรพยากรธรรมชาตไมวาจะเปน ปาไม แรธาต ทรพยในดนสนในน าอยาง ลางผลาญจนท าใหระบบนเวศวทยาเสยดลไปเปนอนมาก เกดความขาดแคลนทางวตถดบทเคยอดมสมบรณ มการเสยเนอทปาทท าใหระบบนเวศวทยาเปลยนแปลงไป ซงเกดจากการไปรบคานยมทมนษยจะตองเอาเปรยบธรรมชาต เพราะเชอวาทรพยากรธรรมชาตเปนสงไดเปลา จะตองรบไขวความาปรนเปรอความสขของมนษยโดยมความโลภและความเหนแกตวเปนเหตปจจยส าคญ ในอดตสอนใหมนษยอยอยางเรยบงาย ไมโลภ ไมเหนแกตว กไดเปลยนไปมาก เปนการสะสมไวกนไวใชไดหลายชวคน ความเปลยนแปลงคานยมเชนนเปนการสนองเศรษฐกจแบบทนนยมและวตถนยมอกดวย‛ (เอกวทย ณ ถลาง, 2534, น. 39) ความคดความเชอเชนนถกถายทอดเปนผลงานของกวนพนธเปนจ านวนมาก ดงตวอยางในบท ‚ตากบยาย‛ ใน เพยงความเคลอนไหว ของเนาวรตน พงษไพบลย วา

เรองจรงไมองนยาย ตากบยายอยชายปา ท าไรและไถนา ตามประสาอยอยางไทย ตายายไมมลก แกปลกเรอนหลงไมใหญ ชายปานนมไม แกเลอยมาท าฝากระดาน ปลกขาวพอไดขาว ถวฝกยาวเลอยบนราน ดอกบวบชะอวบบาน สขสบายสองยายตา อยมาไมชานาน เกดเหตการณธรรมดา รถยนตพาคนมา ตดตนไมเขาในเมอง ปาเหยนเตยนโลงหมด ไปจนจรดเขาหวเหลอง แดดรอนราวไฟเรอง ลกลามไหมไรนาแลง

28 ฝนตกซกซกไหล น าบาไปในทกแหง นาลมแลวนาแลง น านองหนาสองตายาย (เพยงความเคลอนไหว, 2544, น. 67) กวบอกเลาถงวถชวตของ ‚ตา‛ กบ ‚ยาย‛ ทอาศยอยชายปา ใชชวตอยางเรยบงายดวยการ ‚ปลกขาว‛

ปลกพชผกสวนครวมาทานกนเอง แมการสรางบานกอาศยตนไมในชายปามาท า ‚ฝากระดาน‛ เพอปลกเรอนไมมาก แสดงใหเหนถงการไมคดท าลายธรรมชาต แตตากบยายอยมาไมนานกเกดเหตทคนในเมองเ ขามาบกรกท าลายปา ‚ตดตนไม‛ ดวยการใชเทคโนโลยเขามาเปลยนแปลงและควบคมธรรมชาตจน ‚เตยนโลง‛ สงผลใหอากาศแปรปรวนทง ‚แดดรอน‛ จน ‚ไรนาแลง‛ อกทง ‚ฝนตก‛ หนกจนน าไหลบาทวมนา ตากบยายจงมแตน าตานองหนาเพราะแหลงท ามาหากนและแหลงทอยอาศยถกท าลายจนสญสน

โลกใบนมทรพยากรดน น า ลม ไฟ ไมเพยงพอทจะตอบสนองความโลภไมรจบสนของมนษยทเปนแรงขบเคลอนเศรษฐกจกระแสหลก คอ ทนนยม และบรโภคนยม จงเกดสภาวะการเอารดเอาเปรยบอยางล าลก และเกดการท าลายระบบนเวศนอยางไรขอบเขต (เอกวทย ณ ถลาง, 2545, น. 87) ดงทกวสอถงการกระท าของมนษยทพยายามเขามาควบคมและครอบครองธรรมชาตเพอตอบสนองความโลภของตนจนสงผลใหเกดความเสอมโทรมของธรรมชาต ปรากฏใน ซบทรวงเปนสรวงสรอย ของคมทวน คนธน

เหมอมองแลวหมองหมน ทวคนทวคณ โลกสวยพลนมวนสญ มหอมหวานเชนวานวน ถอสขใยถกสาป ใหเหนภาพแหงเผาพนธ พฤกษ – สตวโดนคดสรร สงเวยคนเพอผลคาว หมอกมวสลวเมอง ทกราวเรองมเรองราว ใจเหนบจงเจบหนาว แลหดหมรหาย (ซบทรวงเปนสรวงสรอย, 2541, น. 73-74) บทกวขางตน กวสอแนวคดถงความ ‚หมองหมน‛ ของธรรมชาต ทเคยสวยงาม ‚หอมหวาน‛ กลบตอง

‚มวยสญ‛ เนองจากมนษยมงท าลาย ‚พฤกษ-สตวโดนคดสรร‛ เพอผลประโยชน แสดงใหเหนถงการถอความโลภและความสขสวนตนของมนษยจนสรางความเดอดรอนแกธรรมชาตและสรางมลพษเกด ‚หมอกมว‛ ไปทวเมอง กวจงแสดงความรสกสลด ‚หดห‛ ใจไมรหายเมอเหนผลกระทบของธรรมชาตอนเกดจากมนษยน

29 2.3 ธรรมชาตสอความจรงแทของชวต กวยงสอแนวคดเกยวกบธรรมชาตในฐานะทธรรมชาตเปนสอแสดงความจรงของชวตมนษยโดยเฉพาะ

ความเปนอนจจงหรอความไมเทยงของชวตทยอมแปรเปลยนไปตามกาลเวลา ซงกวเปรยบชวตมนษยผานความเสอสลายของใบไม ดงค าคร าครวญในบท ‚เกวยนคร า‛ ใน น าพรง ของ แรค า ประโดยค า ความวา

บางกซดจางตางจากหม บางเหลองพอดอยเปนหยอม บางกเหลองเขมเหลองเตมตรอม บางเกอบจะพรอมยอมน าตาล เรยรายรารางอยอยางนน หมแสงตะวนอนออนหวาน เงยบจนหงอยเหงาเงยบราวราน นงในหมอกมานหวานละไม อากาศยงชมยงอมชน เงาไมพลกฟนยงตนไหว น าคางพรางระยบยงวบไว แตไมรวงทกใบไมไหวตง (น าพรง, 2538, น.16) บทกวขางตน กวสอภาพของใบไมทรวงโรยลงบนพน ซงมสสนแตกตางกนทง ‚ซดจาง ‚เหลอง

เปนหยอม‛ ‚เหลองเขม‛ ‚เหลองเตมใบ‛ และส ‚น าตาล‛ อนบงบอกถงความเปลยนแปลงและเสอมสลายของธรรมชาต ภาพธรรมชาตเหลานชวยเราอารมณของกวใหรสก ‚หงอยเหงา‛ และ ‚ราวราน‛ และแมจะอยทามกลางอากาศทชมชน ความเคลอนไหวของ ‚เงาไม‛ และแสงสของ ‚น าคาง‛ เปลงประกราย ซงเปนภาพ ทนารนรมย แตกลบท าใหกวรสกตระหนกถงชวตของมนษยทไมอาจพนจากความเปลยนแปลงหรออยบนโลกน ตลอดไปได ในเมอสดทายชวตมนษยกเหมอน ‚ไมรวงทกใบไมไหวตง‛

จะเหนไดวา กวสอแนวคดวาเกยวกบธรรมชาต ไดแก ธรรมชาตมอทธพลเหนอชวตมนษย โดยชใหเหนวาธรรมชาตสามารถดลบนดาลใหเกดโทษและสรางภยพบตแกมนษยได ตลอดจนสรางความทกขเดอดรอนใจเมอตองเผชญกบความแปรปรวนผดปกตของธรรมชาต กวยงสอใหเหนวาธรรมชาตเสอมโทรมลงจากการกระท าของมนษยทมโลภจรตจนแปรเปลยนระบบคดจากการเคารพและส านกในคณคาของธรรมชาตมาเปนการท าลายธรรมชาตดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอชวยทนแรงและเพมผลผลตตอบสนองความเจรญทางเศรษฐกจ ระบบความสมพนธของมนษยกบธรรมชาตทฝงรากลกในวฒนธรรมไทยมาแตโบราณจงกลายเปนปฏปกษตอกน อกทงกวยงสอแนวคดผานบทกวนพนธโดยชใหเหนวาธรรมชาตเปนสอแสดงความ

30

จรงของชวตมนษย ซงมนษยสามารถเรยนรความไมเทยงแทของชวตผานความเสอมสลายของธรรมชาตทด ารงอยตามปกตธรรมดาได

3. แนวคดเกยวกบการเมองการปกครอง

การเมองการปกครองเปนสถาบนทมความส าคญส าหรบมนษยและความมนคงของสงคมเปนอยางมากเพราะทกสงคมจะตองมการจดระเบยบระบบการเมองและการปกครองเพออ านวยประโยชนในดานการรกษาความสงบเรยบรอยและเพอควบคมใหเกดสนตสข องคกรทจะท าหนาทและรบผดชอบในการด าเนนงานเพอรกษาความยตธรรมและควบคมสงคมใหเปนระเบยบกคอรฐบาล โดยมหนวยงานตลอดจนเจาหนาทระดบตางๆเปนผปฏบตการ (สธารตน พงษแกว, 2535, น. 95) แตจากการศกษาบทกวนพนธสวนใหญพบวา กวพยายามชใหเหนความบกพรองของระบบการเมองการปกครองทไรประสทธภาพในการบรหารประเทศ พรอมทงชใหเหนวารฐบาลมนโยบายทไมเออประโยชนตอประชาชนสวนใหญในสงคม อกทงเจาหนาทของรฐหรอนกการเมองขาดศลธรรมในการปฏบตหนาทเหนแกอ านาจและประโยชนสขสวนตวและพวกพองมากกวาค านงถงประโยชนสขสวนรวมอนน าไปสความทกขยากเดอดรอนของประชาชนสนสด ดงตวอยางในบท ‚การเมองเลนการเมอง‛ ใน เลนค าอ านาจ ของไพวรนทร ขาวงาม ความวา

การเมองคอ ชงตอรอง ผลประโยชน? การเมองคอ โลภหลงโทษ โกรธแคนเขญ? การเมองคอ ความชวราย ทจ าเปน? การเมองคอ แขงคดเหน เลนเลอดเนอ? ประชาธปไตย แบบไทยไทย หลายทศวรรษ อ านาจรฐ อ านาจราษฎร รายกาจเหลอ ประวตศาสตร ชนะ-พาย ตายเปนเบอ ประชาชน ยงเปนเหยอ เพอกลกน เพอกลโกง เพอกลก สอ านาจ อดมการณ เพอชาต อาจเดอดดน เพอบานเมอง เพอประชา เพอฟาดน ค าขวญสวย อาจเพอสน แผนดนไทย (เลนค าอ านาจ, 2555, น. 25-26) บทกวขางตน กวสออารมณสะเทอนใจในฐานะประชาชนคนหนงทอยในระบอบการเมองการ

ปกครองแบบประชาธปไตย แตกลบตกเปน ‚เหยอเพอกลกน‛ เพราะตนไมไดรบผลประโยชนจากอ านาจรฐ ทงทรฐพยายามสรางอดมการณเพอชาตเพอบานเมองและเพอแผนดนไทย กวยงแสดงทศนะตอการเมองดวยการขยายความในเชงลบวาการเมองเปนเรองของ ‚ผลประโยชน‛ ‚ความโลภ‛ ‚ความชวราย‛ และ ‚แขงคดเหน‛ หรอแสดงความคดเหนทแตกตางกนจนน าไปสการสญเสย ‚เลอดเนอ‛ ระบบการเมองการปกครองของไทยจง

31

สะทอนถงความเหนแกตวของผ มอ านาจ ทไมวาประชาธปไตยจะผานมาหลายทศวรรษ ประชาชนกยงคง ‚เดอดดน‛ หรอไมไดรบผลประโยชนจากการใชเลหกลโกงของอ านาจรฐอยเชนเดม

ในกวนพนธยงสอความคดเกยวกบการเมองการปกครองในแงทประชาชนชาวไทยไมมสทธและเสรภาพตามระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง หากสทธอนพงมพงไดของประชาชนกลบตกไปอยกบคนทมอ านาจทางการเมอง ดงความในบท ‚มถนายน: 2547 ร าลก‛ ใน นราศ 12 เดอน ฉบบไพร ของสจตต วงษเทศ วา

โอประชาธปไตยเมองไทเอย ยงไมเคยรรสความสดชน ชางไมมจรงไมยงยน เพราะวาคนถอปนเขาไมยอม ประชาชนคนไทกใจหาย ตองถกคนสนตะพายเหมอนควายผอม บางทถกลงโทษจนโตรดตรอม ถกกนลอมความคดถกปดตา (นราศ 12 เดอน ฉบบไพร, 2524, น. 115-116) บทกวขางตน กวสอแสดงอารมณความรสกและความคดถงการเปลยนแปลงการปกครองจาก

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบประชาธปไตยในวนท 24 มถนายน 2475 อนมพระมหากษตรยเปนประมข ระบอบนประชาชนมอ านาจตดสนใจเกยวกบบานเมองโดยมนายกรฐมนตรเปนผ ไดรบมอบความไววางใจใหเปนผ ใชอ านาจตดสนใจแทนประชาชน ในนามของประชาชนหรอในนามของประเทศชาตทงหมด แตกวชใหเหนวาประชาชนไมไดรบสทธหรออ านาจในการตดสนใจเกยวกบเรองของบานเมองโดยสวนรวมอยางแทจรง หรอยง ‚ไมเคยรรสความสดชน‛ ของค าวาประชาธปไตยเลย เพราะอ านาจอยท ‚คนถอปน‛ อนสอนยถงผ ถออ านาจรฐหรอนกการเมองทคอยปดตาและปดกนความคดเหนใดๆของประชาชนทจะขดกบผลประโยชนของตน กวในฐานะประชาชนคนหนงในสงคมจงถายทอดอารมณความรสกทกขใจเมอระบบการเมองการปกครองมระบอบประชาธปไตยทไมสมบรณและจ ากดสทธเสรภาพทางดานความคด ดงการการใชจนตภาพวา ‚ถกคนสนตะพายเหมอนควายผอม‛ และ ‚ถกลงโทษจนโตรดตรอม‛ อนเปนจนตภาพเปรยบเทยบกบทกขทางกายเพอสอแสดงอาการหรอความทกขในลกษณะเจบปวดรวดราว และสนหวงกบระบอบประชาธปไตยทไมธรรมแกประชาชน

จะเหนไดวา กวสอแนวคดเกยวกบการเมองการปกครองโดยชใหเหนวาระบบการเมองของไทยไรประสทธภาพ อนเนองมาจากรฐบาลทมผน าประเทศและมหนวยงานตางๆตลอดจนเจาหนาทรฐไมไดรวมมอกนบรหารงานเพอประโยชนสขของคนสวนใหญในประเทศ หากท างานโดยมงหวงอ านาจและผลประโยชนสวนตวและพวกพอง อกทงการเอารดเอาเปรยบดวยการฉอโกงและทจรตตอหนาทยงสงผลกระทบตอ

32

ประชาชนใหไดรบความทกข ไรสทธและเสรภาพในการเรยกรองความเปนธรรมและประโยชนสขเพอสวนรวม กวทเปนสวนหนงของสงคมจงสออารมณสะเทอนใจเสมอนเปนตวแทนของประชาชนคนหนงทอยในระบอบประชาธปไตย แตกลบรสกสนหวงกบระบอบประชาธปไตยทยงไมเปนเปนธรรมแกประชาชนอยางแทจรง

4. แนวคดเกยวกบพทธธรรม

กวหรอผ แตงจะใชธรรมะหรอหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจามาเปนกรอบความคดเพอสอแสดง ‚สาร‛ ส าคญผานบทกว พรอมทงกระตนเตอน ชน า และแนะแนวทางใหมนษยทกคนเรยนรและเขาใจจนน าหลกธรรมค าสอนนนมาใชในทางปฏบตดวยตนเองเพอเปนประโยชนในการด าเนนชวตทงแกตนเองและผ อน

ในกวนพนธสวนใหญ กวจะสอแนวคดเกยวกบพทธธรรมในแงของมนษยเขาไปสมพนธกบโลกและชวตดวยกเลสตณหาและอปทานจนกอใหเกดความทกขโศก ค าวา กเลส หมายถง สงทท าใหจตใจเศราหมอง ประกอบไปดวย ความโลภ ความโกรธ และความหลง สวนค าวา ตณหา หมายถงความอยากได อยากม อยากเปน หรอทะยานอยากในสงทอ านวยสข ตลอดจนอยากใหตวตนพนไปจากสงทไมปรารถนา ดงตวอยางในบท ‚สนทรยแหงชวตของมนษย‛ ใน ปณธานกว ขององคาร กลยาณพงศ ความวา

กระจรดมรแจงธลผง คอองคอตตาตณหามหาศาล หลงใหลตดพษอวชชาชานาน อดมการณไมมทหมายใด อนจจานหรอคอชวต ธลนอยนดวายสายน าตาไหล จะจอมจมวนเวรมดมามดไป ไมพบพทธเจาเศราโศกนก (ปณธานกว, 2533, น. 48) บทกวขางตน กวสอใหเหนมนษยมชวต ‚กระจรด‛ เมอเทยบกบความยงใหญของธรรมชาต มนษยเปน

เพยง ‚ธลผง‛ แตกลบไมตระหนกรถงความเปนจรงของชวตหรอ หลงตดอยในอวชชา ปลอยใหตณหาหรอความอยากไดอยากมครอบง าจตใจ ตลอดจนยดมนถอมนในอตตาหรอตวตน อนสงผลใหชวตของมนษยทไมรแจงแหงธรรมยงคง ‚วายสายน าตาไหล‛ หรอวนเวยนอยในวฏฏะแหงความโศกเศรา และไมอาจพบ ‚พทธเจา‛ หรอพบคณคาแทของชวตได

ในกวนพนธยงพบวากวสอทศนะถงเรองกเลสตณหาทท าใหโลกมนษยตองตกอยในหวงแหงความทกขโศก ดงความใน ซบทรวงเปนสรวงสรอย ของคมทวน คนธน วา

33 โลก ‚เยน‛ นนเหนยาก เพราะแรงอยากคนแผลงยง ความเศราจงเขาสง- สถตรมแสนรมรอน ดวยในหวใจนน มแรงฝนคอไฟฟอน ตณหาอทาหรณ ดงฟนเสรมใสเตมซ า (ซบทรวงเปนสรวงสรอย, 2541, น. 105) บทกวขางตน กวสอแนวคดถงความไมสงบสขทเกดขนบนโลกดงความวา ‚โลก ‘เยน’ นนเหนยาก‛ อน

เนองมาจากมนษยมความอยากไดอยากมซงกวเปรยบความอยากหรอตณหานเหมอนกบไฟทมฟนเปนเชอไฟคอยเผาไหมใจของมนษยใหยอยยบ มนษยจงเกดความทกขโศกเศราทเปนความ ‚รมรอน‛ กระวนกระวายใจไมรจดสนสดเพราะยงม ‚แรงอยาก‛ เปนทตงของชวต

จากการศกษากวนพนธ กวสวนใหญจะสอแนวคดเกยวกบพทธธรรมดวยความเขาใจในแกนแทของหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจาจงสามารถถายทอดใหผอานหรอเพอนมนษยไดขบคดถงปญหาของมนษยทมกเลสตณหาและอปทานหรอความยดมนถอมนจนกอใหเกดการเบยดเบยนผ อน รวมท งท ารายตนเองใหเกดความทกข พรอมทงชน าใหเพอนมนษยขดเกลาจตใจดวยการละทงกเลสตณหาและอตตาของตนเอง ตลอดจนปลกเราใหมนษยเรยนรเทาทนความเปนจรงของชวตเพอกาวไปสหนทางทพนจากความทกขโศกเศรา อนเปนจดมงหมายสงสดของศาสนาพทธ

คณสมบตของผเขยนกวนพนธ

ค าวา “กว” ใชเรยกนกเขยนบทกวหรอบทรอยกรองทมฝมอสรางผลงานจนเปนทยอมรบ เชน กวในอดตเขยนเปนเรองยาว เชน สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระปรมานชตชโนรส สนทรภ ฯลฯ ส าหรบนกเขยนปจจบนทเรยกขานวากว ไดแก องคาร กลยาณพงศ เนาวรตน พงษไพบลย คมทวน คนธน ศกดสร มสมสบ ซงกวหรอผ เขยนบทกวเหลานกลาวไดวา เปนผ มพรสวรรคหรอมหวทางการประพนธมาตงแตครงเยาววย มความรกในภาษา เปนผ ชนชมวรรณคดเกาๆหลายทานยอมรบวาความสามารถของทานสวนหนงเกดจากการอานวรรณคดชนเอก เชน ขนชางขนแผน ลลตพระลอ หรออยในแวดวงวรรณกรรมพนบาน จงรบรเรองเสยง วงศพทและลลาแหงกาพยกลอนโดยไมรตว ส าหรบผ มนสยรกการเขยนกว แมวาจะไมมพรสวรรคมาตงแตเกด กสามารถฝกฝนไดโดยอาศยแนวทางจากกวรนคร ทงนสามารถสรปคณสมบตของนกประพนธกวนพนธไว ดงน

34 1. มความคดรเรมสรางสรรค คอ สามารถเขยนหรอแสดงออกทางการประพนธไดแตกตางจากกว

ในอดต รวมถงน างานประพนธในอดตมาสรางสรรคใหมใหเขากบบรบทงานของตน ตวอยาง ในบท “บนทกปาแกว” ใน บางกอกแกวก าศรวล ขององคาร กลยาณพงศ ทน าโคลงสยาม

มานสต สอความถงอานภาพความเปนสยามวาจะ “ยนยง” หรอ “พนาศ” ขนอยกบพลงของประเทศหรอประชาชนมาดดแปลงเปนการสอถงวถไทยทกลายเปน “ทาส” ของวฒนธรรมตะวนตกจนสญสนความเปนไทย ดงเปรยบเทยบเปนตาราง

โคลงสยามมานสต บางกอกแกวก าศรวล

หากสยามยงอยยง ยนยง เรากเหมอนอยคง ชพดวย หากสยามพนาศลง เราอย ไดฤๅ เรากเหมอนมอดมวย หมดสนสกลไทย

หากฝรงยงอยยง ยนยง ไทยถอยเสมอทาสคง ชพดวย หากฝรงไมวนาศลง ลอกกาก กนเยยวขฝรงมวย หมดสนโคตรสยาม

2. เปนตวของตวเอง ผ เขยนสามารถสรางสรรคบทกวโดยไมลอกเลยนหรอองรปแบบของผ อน ตวอยาง งานขององคาร กลยาณพงศ จะมลลาใชถอยค าทรนแรง มพลง เพอสะทอน เสยดส ประชด

ประชนดานมดของสงคมและพฤตกรรมอนเลวรายของคนในสงคม ดงความในบท ‚นวลทรายแกว‛ ใน บางกอกแกวก าศรวล ขององคาร กลยาณพงศ วา

เมาวตถทกค าเชา ชอบไฉน ลมแกนสจจธรรมไป หมดสน จกเปลยวเปลาเขลาใจ จอมทกข รเมอไรเจบดน ดงรอนไฟแสยง ฯ (บางกอกแกวก าศรวล) บทกวขางตน กวสอใหเหนวาคนในสงคมปจจบนตางลมหลงมวเมาในวตถอย ‚ทกค าเชา‛ จน ‚ลม

แกนสจจธรรม‛ หรอลมความจรงแทของชวต ซงจะสงผลใหคนททอดทงมตทางจตวญญาณรสกเปลาเปลยวใจและจมอยกบความทกขทเปนความเรารอนใจดงการใชจนตภาพเปรยบเทยบกบไฟ

35 อกตวอยางหนง คอ งานของเนาวรตน พงษไพบลย จะมลลาการใชถอยค าทออนหวาน นมนวล และ

ยดรปแบบฉนทลกษณตามขนบ นยมเลนเสยงสมผสใน เนอหาสวนใหญของบทกวจะเปนเรองเกยวกบความรก การเมอง ตลอดจนปรชญาทางพทธศาสนา ดงความในบท ‚หยด‛ ใน ไมรเลยวารก ของเนาวรตน พงษไพบลย วา

หยดเดอนดาวมใหพราวในราตร หยดรวมใหสองหองเวลา หยดคนวนมใหเลอนเคลอนเวลา หยดชวามใหมแมชวต หยดทกสรรพสงไดในจกรวาล หยดบนดาลทกขสข หยดถกผด แตมอาจหยดพกแมสกนด คอหยดคดถงเธอ...คดถงเธอ (ไมรเลยวารก) กวสอแสดงความคดถงนางอนเปนทรก โดยการซ าค าแบบกลบทบษบงแยมผกาคอ ซ าวา ‚หยด‛

หมายถง อยนง, พก, และเลก เพอเนนย าใหเหนวากวสามารถ ‚หยด‛ ธรรมชาตไมใหเคลอนไหวไดทง ‚หยด‛ ดวงดาว และดวงอาทตยไมใหสองแสง ‚หยด‛ วนเวลาไมใหเคลอนได ‚หยด‛ ชวตของตนเองและสรรพสงตางๆได ตลอดจน ‛หยด‛ ความทกข ความสข และ ‚หยด‛ ความถกผดได หรออาจหยดทกสงทกอยางไดแตไมอาจ ‚หยด‛ นกถงหญงคนรกดวยใจทผกพนไดเลย แมจะเปนการกลาวเนนย าทเกนจรงแตกชวยใหผอ านเขาถงอารมณทลกซงของกวไดชดเจนยงขน

3. สามารถถายทอดอารมณ คอ กวหรอผ เขยนสามารถถายทอดอารมณใหผอานเกดความสะเทอนใจหรอรวมรสกไปกบกวได

4. รจกถอยค า คอ ผ เขยนตองมความรมรวยทางภาษาหรอมคลงค าศพทมาก สามารถเลอกค ามาใชแตงกวนพนธใหตรงกบความหมายและความรสกไดเปนอยางด เชน ค าเรยก “ผหญง” กวสามารถเลอกใชค าเรยกวา เยาวมาลย ยอดสรอย นงราม ดวงสมร สายสวาท เนอนวล ได หรอค าวา “น า” กวสามารถเลอกใชค าเรยกวา ชลธาร มหรรณพ อทก สนธ ละหาน เปนตน สวนกวนพนธในปจจบนแมจะไมไดใชค าสงสง สงางาม แตผ เขยนจ าเปนตองเลอกค าอยางพถพถนเพอใหเกดผลทางอารมณและความคดของผอาน

5. รจกเลอกประเดนมาเขยน ผ เขยนหรอกวตองมมมมองภาพชวตทแปลกแตกตางไปจากคนธรรมดา สามารถเลอกน าเอาสงแวดลอมรอบตวทเกดจากการสงเกตมาเปนประเดนในการเขยนได

6. สามารถสรางความเปนเอกภาพในเนองาน ผ เขยนตองสรางสรรคงานกวใหมเอกภาพคอ ใหเกดความสอดคลองกลมกลนกนหรอเกดความเปนอนหนงอนเดยวกนของรปแบบและเนอหา

36 7. มประสาทสมผสทางเสยงทด ผ เขยนกวตองรจกจงหวะ รเสยงสงต าหรอเสยงวรรณยกต รน าหนก

เสยงของค า ซงการเขยนบทกวใหมความไพเราะสามารถฝกฝนไดจากการอานออกเสยงและสงเกตลลาจงหวะสมผสทสงและรบกนวาม “เสยงเสนาะ” หรอไม เพอจะไดขดเกลาถอยค าใหสละสลวยยงขน

คณคาของกวนพนธ แมในปจจบนกวนพนธจะไดรบความนยมนอยกวางานเขยนประเภทรอยแกว แตกวนพนธชนดกใหคณคาตอผอานหลายประการ คอ 1. ชวยใหเขาใจผอน การอานกวนพนธจะชวยใหผอานรบรอารมณความรสกของมนษยทมทงรก โกรธ เกลยดชง เศรา สงสาร เหนอกเหนใจ อนจะน าไปสความเขาใจตนเองและเขาใจปญหาของผ อนไดงาย 2. ชวยใหเกดความคด การอานกวนพนธจะท าใหผอานไดทราบวธคดของผแตงทสอผานบทกวซงไดรบอทธพลของสงคมและวฒนธรรมเปนกรอบของการสรางงาน จงท าใหผอานเหนสาระส าคญของเรองหรอความคดเหนของกวทมตอสงคม ธรรมชาต การเมอง ชวต ตลอดจนพทธธรรม กวนพนธจงชวยเสรมสรางสตปญญาใหกบผอานดวย 3. ชวยสรางจนตนาการ สงหนงทผแตงกวนพนธแสดงออกคอ จนตนาการ ซงผแตงจะวาดภาพทแจมชดดวยถอยค าอนประณต ดวยเสยงและความหมาย ถอยค าเพยงไมกค าในบทกวชวยชใหผอานสงเกตในสงทไมเคยเหนหรอมองขามไป และไดคดในสงทไมเคยนกถงมากอน บทกวจงชวยเสรมสรางจนตนาการและชวยยกระดบจตใจของผอานไดอยางด 4. ชวยใหเกดความเพลดเพลน กวนพนธท าใหผอานไดพบบรรยากาศทแปลกใหม ซงชวยใหเกดความเพลดเพลนและผอนคลายความตงเครยดภายในจตใจไดเปนอยางด 5. ชวยใหรคณคาของวรรณศลปไทย กวหรอผแตงมกจะแสดงฝมอในการสรางสรรคบทกวดวยกลวธทางวรรณศลปทงตามแบบแผนหรอขนบนยม และสรางสรรคผลงานอนเปนลกษณะเฉพาะตนแตยงไมทงรากเหงาทางวรรณศลปของไทย ทงการค านงการเลอกใชค ามาสรางความงามทางเสยง ค านงถงฉนทลกษณ ดงนนผอานจะไดเรยนรและซมซบกลวธทางวรรณศลปของไทยจนรคณคาและเกดความหวงแหนตอภมปญญาของกวไทยทสงสมมาอยางยาวนาน กวนพนธจะมคณคาตอผอานดงกลาว ตอเมอบทกวนนมจดมงหมายเพอสอความคด เลาเรอง แสดงคตชวต ใหจนตนาการดวยศลปะการใชถอยค า เสยง และสารประโยชน หรออาจสรปไดวากวนพนธทมคณคาตองมความสมบรณดวยหลก 3 ประการ คอ มความคดดคอมการแสดงความคดออกมาด กระตนเราอารมณความรสกของผอาน และมความไพเราะท าใหเกดผลทางสนทรยภาพ

37

กวนพนธในนตยสาร กวนพนธทน าเสนอผานนตยสารจะมขนาดสนไมเกน 8 บท และมงใหเปนบทกวทกระตนเราใหใชสมองพรอมกนกบเราอารมณอนประณต เพราะบทกวของไทยแตเดมนน มกจะเราอารมณเปนสวนใหญ ทเราใหใชสมองกมกถกละเลยไมมผสนใจนก ในดานรปแบบ จะมการดดแปลงรปแบบฉนทลกษณบาง ไมเครงครดฉนทลกษณ รวมทงมการคดฉนทลกษณขนมาใหม แตโดยสวนใหญยงคงรปแบบฉนทลกษณเดม เชน ผสมผสานระหวางกาพยกบกลอน บทกวบางบทบอกไมไดวาเปนกาพยยาน 11 หรอกลอนหก เพราะจ านวนค าก ากงกน บางบทมลกษณะกาพยยาน บางบทเปนกลอนหก สวนกลอนสภาพมค าอยระหวาง 7-9 ค า กอาจจะมค าในบางวรรค 6 ค า บางวรรค 10 ค า บางบทกวมการใชรปแบบเพลงพนบานหรอกลอนเปลา ความไมตายตวจงเปนเสนหของบทกวไมท าใหผอานเบอ ในดานเนอหา บทกวในนตยสารมเนอเรองกวางขวาง แตมกเกยวของกบชวตและสงคมเปนสวนใหญ เชน เรองเกยวกบปญหาของคนในสงคมไมวาจะเปนความไมเทาเทยมกน ความยากจน ความเหนแกตว ลมหลงในวตถเงนทองตามระบบกระแสพมนาและเศรษฐกจทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว เ รองเกยวกบการเมอง เรองเกยวกบศลปวฒนธรรมทเสอมสญไปเพราะถกครอบง าจากกระแสโลกตะวนตก เรองเกยวกบธรรมชาตทงภยแลง ฝนตก น าทวม เรองเกยวกบชวตหรอสภาพการณปจจบนทเกดขนในสงคม โดยจะจดบทกวเปนคอลมนทมชอตางๆกน บางครงมภาพประกอบบทกวเพอเพมความนาอานขนอก นตยสารบางฉบบสงเสรมการเขยนบทกว โดยจดหนาส าหรบบทกวดดยเฉพาะ เพอเปนสนามใหนกเขยนหนาใหมไดแสดงฝมอในเชงกาพยกลอนและยงสงเสรมใหคนไทยไดรวมกนรกษามรดกทางวฒนธรรมไทยสบไป ตวอยาง ชอเรอง “หรอขาวไมมยาง” ของจนทรเพญ จนทรา จากนตยสารศลปวฒนธรรม 15 (กรกฎาคม 2537): 125 เปนกระดกสนหลงจวนพงผ อยในกรนยายเศราใหเลาขาน เปนบคคลขนแคนมาแสนนาน และจะผานเปนอยางนอกกยค เลยงชาวโลกแตชาวโลกไมแลเหลยว มอก าเคยวดวยหวใจไมเคยสข ทงหนสนทวมทนตองทนทกข อยในคกเขตคามแหงความจน ผนนาแหงแลงฝนพอทนได แตคนแลงน าใจใหหมองหมน คนขายขาวคนขายควายคนขายคน ทนทกขทนจนน าตาจะแหงตา

38

ตองลงแรงจนแรงจะแหงเหอด หรอจะตองหลงเลอดชโลมหลา จงจะได ความเทาเทยม นนคนมา สรางคณคาชดเชยทเคยรอ ทานมเงนมเกยรตมอ านาจ มในสงทเขาขาดเสยทกขอ ทานมมากเทาไรไมเคยพอ เขาทนทอนอยเทาไรไมเคยม ยงคงเปนนยายเศราใหเลาซ า ถกเหยยบย าหยามหมนสนศกดศร ท าความด แตตอยต าไรความด หรอวาขาวทปลกนไมมยาง

รายการอางอง คมทวน คนธน. (2530). วเคราะหวรรณกรรม วจารณวรรณกร. กรงเทพฯ: ดอกหญา. คมทวน คนธน. (2531). วนวยในชวต. กรงเทพฯ: ตนออ. ธเนศ เวศรภาดา. (2549). หอมโลกวรรณศลป. กรงเทพฯ: ปาเจรา. นพวรรณ งามรงโรจน. (2559). บทคร าครวญในกวนพนธไทยสมยใหม: การสบสรรคกบแนวคดของกว. ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทยและภาษาวฒนธรรมตะวนออก คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. เนาวรตน พงษไพบลย. (2529). ค าหยาด (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: ก. ไก. ไพวรนทร ขาวงาม. (2532). ฤดกาล. กรงเทพฯ: ประพนธสาสน. ไพวรนทร ขาวงาม. (2541). เจานกกว. กรงเทพฯ: แพรวส านกพมพ. ปราณ สรสทธ. (2549). การเขยนสรางสรรคเชงวารสารศาสตร. กรงเทพฯ: แสงดาว. แรค า ประโดยค า. (2533). แรค า: รวมบทกวมฉนทลกษณ. กรงเทพฯ: คนวรรณกรรม. แรค า ประโดยค า. (2541). ในเวลา. กรงเทพฯ: รปจนทร. สจตรา จงสถตยวฒนา. (2549). เจมจนทนกงสดาล: ภาษาวรรณศลปในวรรณคดไทย. กรงเทพฯ : โครงการเผยแพรผลงานวชาการ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. องคาร กลยาณพงศ. (2521). บางกอกแกวก าศรวล. กรงเทพฯ: มลนธเสถยรโกเศศ-นาคะประทป. องคาร กลยาณพงศ. (2529). กวนพนธขององคาร กลยาณพงศ (พมพครงท 5) . กรงเทพฯ: เคลดไทย. องคาร กลยาณพงศ. (2533). ปณธานกว (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ศยาม.