บทท 2

ประวตความเปนมา แนวคด ทฤษฎ เกยวกบเครองหมายการคา

เครองหมายการคาเปนทรพยสนทางปญญาประเภทหนงซงมความส าคญในทางธรกจเปนอยางมาก เปนปจจยหนงทสาม ารถท าใหธรกจประสบความส าเรจ และมบทบาทส าคญทางการคาเศรษฐกจในยคปจจบน ในบทท 2 นจะกลาวถงความเปนมาของเครองหมายการคาทมประวตความเปนมาทยาวนานโดยแบงววฒนาการของการคมครองเครองหมายการคาทงของตางประเทศและในประเทศไทย ประโยชนของเครองหมายการคา การไดมาซงสทธในเครองหมายการคา แนวคดเกยวกบกรรมสทธ กรรมสทธรวม รวมถงแนวคด ทฤษฎเกยวกบทรพยสนทางปญญา

ประวตความเปนมาของกฎหมายเครองหมายการคา

กฎหมายเครองหมายการคามพฒนาการอยางตอเนองนบจากอดตถงปจจบน โดยมแนวคดพนฐานเพอตองการลดความสบสนหลงผดไมใหเกดแกผบรโภคเกยวกบเจาของหร อแหลงก าเนดสนคา จงมความเกยวของเชอมโยงกบสภาพสงคมและเศรษฐกจในแตละยคสมยและเขตประเทศ เมอเศรษฐกจการคา สภาพสงคมเปลยนแปลงไป กฎหมายเครองหมายการคาจงตองมววฒนาการเปลยนแปลงไปอยางไมหยดนง เพอใหสอดคลองกบปจจยดงกลาวเชนกน จากการศกษาประวตความเปนมาของกฎหมายเคร องหมายการคาในหวขอนผศกษา จงแบงแยกววฒนาการการคมครองเครองหมายการคาเปน 2 กลมววฒนาการทเราควรทราบ ไดแก 1.ววฒนาการการคมครองเครองหมายการคาในตางประเทศ และ 2. ววฒนาการการคมครองเครองหมายการคาในประเทศไทย ดงน

1. ววฒนาการการคมครองเครองหมายการคาในตางประเทศ ในยคแรกเรมสมยเขาสราวศตวรรษท 5-6 กอนครสตศกราช มการคนพบหลกฐานทางโบราณคดวา มการน าเอาเครองหมายมาหมายทภาชนะ เชน ไห ขวด เครองปนดนเผา พอคาจ าแนกสนคาโดยการท าเครองหมายบนสนคาของตนหลากหลายรปแบบ วธการดงกลาวมมาตงแต ยคสมยกรก โรมน (Marise Cremona, 2006, p. 83)

9

ตอมาในยคกลาง (Middle Ages) ชวงศตวรรษท 5-15 ไดมการใชเครองหมายการคาเพอหมายกบสนคาโดยมการใชอยางแพรหลายขน ยคนเปนยคทเครองหมายการคามการบงคบใช และมบทบาทเขามาท าหนาทบอกแหลงก าเนดของสนคา เปนการควบคมคณภาพกบผบรโภค และท า หนาทคมครองผผลตหรอเจาของเครองหมายการคาในเรองการแขงขนทางการคา โดยสามารถจ าแนกเครองหมายออกไดเปน 2 ประเภท ตามความมงหมาย คอ (ธชชย ศภผลศร, 2538, หนา 9) 1) Proprietary Mark เปนเครองหมายการคาซงเจาของสนคามกจะตดไวกบสนคาของตน เพอใหพวกเสมยนหรอกลทอานหนงสอไมออกไดรวาเปนสนคาของนายจางของตน หรอเพอสามารถระบตวเจาของสนคาไดในกรณทเรออบปางหรอถกโจรสลดปลนเอาสนคาไป เครองหมาย อยางนใชโดยพอคามากกวาพวกชางฝมอ และไมมหนาทเกยวกบการบงบอกถงแหลงการผลตแตอยางใด 2) Regulatory Production Mark เปนเครองหมายทตองตดกบสนคา โดยบทบญญตของกฎหมายและระเบยบของทางราชการ หรอขอบงคบของสมาคมพอคา วตถประสงคทบงคบใหตดเครองหมายกบสนคากเพอทวา ในกรณทมสนคาช ารดบกพรองออกสทองตลาด จะไดตามยอนกลบไปไดถงตนตอผผลตและลงโทษหรอเรยกคาเสยหายผผลตได หรอในกรณทมสนคาตางชาต หรอนอกเขตลกลอบเขามาขายในทองทใดทสมาคมพอคาหนงไดผกขาดอยกอนแลว จะไดทราบหรอยดเสยได เครองหมายประเภทนจงมหนาทบงบอกถงแหลงก าเนดสนคา จากประวตศาสตรในยคกลางน จงเหนไดวา เครองหมายการคามตนก าเนดเพอการคมครองผบรโภคมใหถกหลอกลวงถง คณภาพและแหลงก าเนดสนคาและเพอคมครองผผลตในแงการแขงขนในทองทหนง ๆ หลกกฎหมายทเกยวกบเครองหมายการคาเรมปรากฏเมอประมาณ ค.ศ.1601 ในประเทศเยอรมนไดมการก าหนดหามมใหผใดใชเครองหมายการคาของผอน แมจะเปนการน าเครองหมายนนมาดดแปลงโดยเพมเตมสวนประกอบบางสวนเขาไปกตาม ในสหราชอาณาจกร ในเวลาใกลเคยงกนไดมการประกาศหามมใหชางทองหรอชางเงนรายใดคาเครองเงน จนกวาจะไดรบอนญาตใหตดตราหวเสอดาวและเครองหมายรปคนงาน มฉะนนจะตองโทษปรบเปนสองเทาของราคาสนคานนและใน ค.ศ.1619 ไดมการอนญาตใหผผลตสนคารายหนงมสทธในการขายกากเพชรผเดยว โดยหามมใหพอคาผใดขายกากเพชร ถาไมมตราสงโตครงตวถอคทาพรอมกบตวอกษรวา “Scepters fovent artes” ใน ค.ศ.1591 มคดเกยวกบเครองหมายการคาทไดบนทกกนไวเ ปนหลกฐานเปนครงแรกในศาลองกฤษ คอคดเกยวกบพอคาผา พอคาผาผนไดขายผาทมคณภาพดอยางยงจนประชาชนใน

10

กรงลอนดอนเพยงแตไดเหนเครองหมายการคาของเขากจะซอผาชนนนทนท ดงนนศาลจงเหนวาเมอพอคาผาผใดน าเครองหมายการคาของเขาไปใ ชกบสนคาของตนโดยไมไดรบอนญาตจนประชาชนหลงผดคดวาสนคานนเปนของพอคาผาผนน ประชาชนทไดซอผาไปโดยหลงผดมสทธฟองรองตอศาล แตอยางไรกด คดไมเปนทแนชดวาพอคาผาผเสยหายหรอประชาชนทซอผาไปโดยหลงผดเปนผฟองรอง ใน ค.ศ.1783 คด Singleton v. Bolton ศาลองกฤษไดยกฟองของโจทกซงเปนบตรชายของ Dr. Johnson ผผลตยาชนดหนงเปนขผงสเหลอง โดยโจทกไดฟองหามมใหจ าเลยขายขผงโดย ใชชอ Dr. Johnson และศาลไดยกฟองเพราะไมปรากฏหลกฐานวาจ าเลยไดขายสนคาโดยแสดงใหเหนวาสนคานนผลตโดยโจทก ใน ค.ศ.1824 คด Sykes v. Sykee โจทกคดนประสบความส าเรจในการฟองผผลตซงน าเครองหมายการคาของโจทกไปใชกบสนคาของจ าเลยโดยไมไดรบอนญาตและน าสนคาทตดเครองหมายการคาดงกลาวไปขายใหกบพอคาปลกอกชนหนง ในคด Singer Manufacturing Co.V. Loog ผพพากษา Lord Blackburn ไดกลาวถงหลกการเบองตนของกฎหมายเกยวกบเครองหมายการคาวา เมอผใดขายสนคาโดยรอยวาสนคานนไมใชของเจาของทแทจรง แตผนนไดขายสนคานนราวกบวาเปนสนคาของเจาของ ผนนท าใหเจาของทแทจรงไดรบความเสยหาย ใน ค.ศ.1833 คด Millington v. Fox ศาลไดวางแนวไววา โจทกอาจรองขอใหมการคมครองชวคราวได ถาหากจ าเลยมพฤตกรรมทจะฉอฉล แมวาตามพฤตกรรมจ าเลยไดแสดงออกวา ตนบรสทธกตาม ซงหลกการดงกลาวประเทศสหรฐอเมรกาได น าเอาหลกการดงกลาวมาเปนแนวทางในการใหความคมครองเครองหมายการคาของประเทศสหรฐอเมรกา และไดมการบนทกในคดเกยวกบเครองหมายการคาซงตดสนโดยศาลมลรฐแมตซาชแซทส และ ค.ศ.1870 สภาคอง เกรสไดออกกฎหมายเครองหมายการคาฉบบแรกเพอใชบงคบ (Federal Trademark Statute) และใน ค.ศ.1881 ไดออกกฎหมายฉบบใหม และไดถกยกเลกโดยกฎหมายทออกใน ค.ศ.1905 และไดมการแกไขเพมเตมกฎหมายเมอ ค.ศ.1920 และมการแกไขเพมอกใน ค.ศ.1946 โดยออกเปนพระราชบญญตเครองหมายการคาทเรยกวา “Lanham Act” ซงมผลบงคบใชเมอวนท 5 มถนายน 1947 และบงคบใชทวสหรฐอเมรกา โดยมหลกการเกยวกบเครองหมายการคาทจะไดรบการจดทะเบยน และการกระท าอนเปนการละเมดสทธในเครองหมายการคาดวย (วรภทร ทรพยมาดกล , 2546, หนา 11)

11

สหราชอาณาจกร ไดตรา Trade Marks Registration Act ออกใชบงคบใน ค.ศ.1875 พระราชบญญตนเปนกฎหมายทเรมตนวางระบบการจดทะเบยนเครองหมายการคาและก าหนดวา เครองหมายการคาทจะจดทะเบยนตองมลกษณะบงเฉพาะและบญญตใหสทธเดดขาด (Exclusive Right) ในการใชเครองหมายการคาแกเจาของเคร องหมายการคาผน าเครองหมายการคามาจดทะเบยน ตอมาใน ค.ศ.1883 ประเทศองกฤษไดตราพระราชบญญ ต Trade Marks ออกมาใชบงคบและยกเลก Trade Marks Registration (1875) โดยพระราชบญญตฉบบใหมไดขยายบทบญญตเครองหมายการคาทจะจดทะเบยนได ใหครอบคลมถงถอย ค าทคดขน หรอถอยค าทไมใชค าสามญ แตวล “ถอยค าทคดขน ” (Fancy Word) ไดรบการแกไขเพมเตมใน ค.ศ.1888 ใหครอบคลมถง “ถอยค าทประดษฐขน ” (Invented Word) และใน ค.ศ.1905 ประเทศองกฤษไดออกกฎหมาย Trade Marks Act ออกมาอกฉบบหนง และวางหลกเกณฑเกยวกบเครองหมายการคาทจะขอจดทะเบยนวาจะตองเปนเครองหมายการคาทไมเหมอนคลายหรอลวงสาธารณชนใหสบสนหลงผดกบเครองหมายการคาของผอน รวมทงวางหลกเกณฑเกยวกบการจดทะเบยนเครองหมายการคาทจะตงใจใชเปนเครองหมายการคาใหสามารถจดทะ เบยนไดเชนเดยวกบเครองหมายการคาทไดใชมาแลว นอกจากนยงไดวางหลกเกณฑเกยวกบการเพกถอนการจดทะเบยนเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนไวแลวแตเจาของไมไดใช (Non-use) ภายใน 7 ป รวมทงการเพกถอนเครองหมายการคาทไมมลกษณะบงเฉพาะดวย และใน ค.ศ.1938 ไดมการตรา Trade Mark Act อกฉบบหนง (เสาวลกษณ จลพงศธร, 2530, หนา 5-8) การปฏวตทางอตสาหกรรมในยคตอมาท าใหการใชเครองหมายการคาแพรหลายยงขน ผผลตจงตองถกบงคบโดยปรยายใหตองพงเครองหมายในการแสดงทมาของผลตภณฑสนคาเพ ราะผผลตไมอาจตดตอกบผบรโภคไดโดยตรงดงแตกอน ตลอดจนบรรดาผบรโภคตองอาศยประสบการณมากขนในการจ าแนกเพอซอผลตทตนพอใจดวยการพจารณาเครองหมายการคาอนปรากฏทผลตภณฑ ดงเหนไดจากในประเทศสหรฐอเมรกาทมการเปลยนโฉมหนาธรกจอยางรวดเรว จาก ค.ศ.1871 ทมการจดทะเบยนเครองหมายการคาเพยง 121 รายเพมขนเปน 1, 000 ราย ใน ค.ศ.1875 และมากกวา 10, 000 รายใน ค.ศ.1906 ในยคสมยใหม นบตงแตชวงศตวรรษท 19 หลาย ๆ ประเทศเรมมการบญญตกฎหมายเครองหมายการคาขนมา มการขยายความคมครอง ในระดบระหวางประเทศ โดยอนสญญากรงปารส วาดวยความคมครองทรพยสนอตสาหกรรม ค.ศ.1883 และมการพฒนาเรอยมาจนกระทงตอมามการน าสทธในทรพยสนทางปญญา วาดวยทรพยสนอตสาหกรรม เขาไปเปดประเดนในการเจรจาการคาระหวางประเทศของแกตต และในทสดไดมข อตกลงวาดวยสทธทรพยสนทางปญญา

12

เครองหมายการคา ไดถกหยบยกมาเจรจาหารอระดบประเทศหมมวลสมาชกองคการการคาโลก (WTO) ไดมการขยายความคมครองเพอใหหมมวลสมาชกจะตองอนวตการตามความตกลง วาดวยสทธในทรพยสนทางปญญา ทเกยวกบการคา (Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights หรอ TRIPs) โดยบญญตกฎหมายใหสอดคลอง อนเปนววฒนาการของเครองหมายการคาในยคปจจบน (ปรญญา ศรเกต, ออนไลน, 2554)

2. ววฒนาการการคมครองเครองหมายการคาในประเทศไทย จากหลกฐานทางประวตศาสตร เครองหมายการคาเขามามบทบาทสมยกรงรตนโกสนทรตงแตสมยรชกาลท 3 เปนตนมา เนองจากการเจรญสมพนธไมตรทางการทตและทางดานการคาพาณชยกบตางประเทศเรมมมากขน การทเจาของธรกจการคาตางประเทศไดน าเอาสนคาทใชหรอประทบเครองหมายการคาเขามาจ าหนายในประเทศไทยกมมากขน การใหความคมครองสทธอนเกยวกบเครองหมายการคา ภายใตบทบญญตแหงกฎหมายของประเทศไทย ไดเรมขนใน พ.ศ.2452 ปรากฏบทบญญตวาดวยความผดฐานปลอม และเลยนเครองหมายการคารวมทงความผดในการน าเขา และจ าหนายส นคาทใชเครองหมายการคาปลอม และเลยนภายใตกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.127 อยางไรกตามกฎหมายอาญาบญญตความผดและโทษทางอาญาตอการกระท าทกฎหมายก าหนดไวเทานน หาไดบญญตกรณสทธทางแพงแตอยางใดไม (ชลธชา สมสอาด, 2542, หนา 12) รฐบาลไทยไดเรมเขามามบทบาททางดานเครองหมายการคาประมาณป พ.ศ.2453 โดยไดจดตง “หอทะเบยนเครองหมายการคา ” ขนในกระทรวงเกษตราธการ และออกกฎหมายเกยวกบเครองหมายสนคาเรยกเปนภาษาองกฤษวา “Law on Trade Marks and Trade Names of B.E. 2457: พระราชบญญตลกษณะเครองหมาย และยหอการคา พ.ศ.2457” ในเวลาตอมา แตกฎหมายนมไดมการบงคบใชกนมากนก ดงนนกจการทเปนอยในเวลานนสวนใหญคอ การรบจดทะเบยนเครองหมายการคาไวเทานน กรณพพาทระหวางเจาของสนคาภายในประเทศไมใครม จะมกแตรฐบาลตางชาตทประสงคใหรฐบาลไทยกวดขนดแลเกยวกบการใชเครองหมายการคาหรอสลากต ดกบสนคา ซงมกจะใหรฐบาลไทยใหการรบรองโดยสนธสญญาทางพระราชไมตรกบประเทศนน ๆ ในเวลาตอมา งานเกยวกบเครองหมายการคามความส าคญมากขน พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 จงมพระบรมราชโองการใหตงกรมทะเบยนการคาขนในกระทรวงพาณชย มหนาทแตเดมในการประกาศและรกษามาตราชง ตวง วด กบรบจดทะเบยนเครองหมายการคา ดงนนในสวนเกยวกบกจการเครองหมายการคาจงโอนงานจากกระทรวงเกษตราธการมาขนกบกรมทะเบยนการคา งานในชวงตน ๆ ยงเปนการรบจดทะเบยนการคาไวเฉย ๆ จนถง พ.ศ.

13

2474 จงไดตรากฎหมายใหมเรยกวา “พระราชบญญตเครองหมายการคา พทธศกราช 2474” (ธชชย ศภผลศร, 2536, หนา 2-4) กฎหมายเครองหมายการคาฉบบท 2 คอ พระราชบญญตเครองหมายการคา พทธศกราช 2474 ซงตราขนในสมยรชกาลท 7 โดยหลกการและบทบญญตในพระราชบญญตดงกลาวไดรางขนตามพระราชบญญตเครองหมายการคาของประเทศองกฤษทออกใน ค.ศ.1905 และไดยกเลกพระราชบญญตเครองหมายการคาและยหอการขาย พ.ศ.2457 โดยพระราชบญญตดงกลาวมผลใชบงคบเมอวนท 1 ตลาคม พ.ศ.2474 วตถประสงคเพอคมครองผลประโยชนของผประกอบการคาและประชาชนทวไปมใหมการใชสทธแขงขนในการคาโดยมชอบและไมยตธรรม ปองกนการหลอกลวงประชาชนใหหลงผดในตวผผลตและผจ าหนายสนคาและคณภาพของสนคา ประชาชนสามารถแยกความแตกตางของสนคาไดตามเครองหมายการคาแมวาจะเปนสนคาประเภทเดยวกน ผประกอบการกตองรกษาชอเสยงของตนโดยการผลตสนคาภายใตเครองหมายการคาของตนใหคณภาพคงเดม นอกจากนนยงปองกนการปลอมแปลงสนคาโดยใชเครองหมายการคาของผอน (สทน สทปตตะวนช, 2534, หนา 35) ตอมาไดมการปรบปรงแกไขอก 2 ครง ในป พ.ศ.2476 และ พ.ศ.2504 หลงจากบงคบใชอย 60 ป พระราชบญญตเครองหมายการคา พ .ศ .2474 กลาสมยและไมเหมาะสมแกการเปลยนแปลงอนรวดเรวของเศรษฐกจและการปฏบตในการคา รฐบาลจงตองยกรางกฎหมายใหม กฎหมายเครองหมายการคาฉบบตอมาคอ พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ.2534 ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 15 พฤศจกายน 2534 และมผลใชบงคบตงแตวนท 13 กมภาพนธ 2535 เปนตนมา “หลกการและเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนค อ โดยทพระราชบญญตเครองหมายการคา พทธศกราช 2474 ไดใชบงคบมาเปนเวลานานแลว บทบญญตตาง ๆ จงลาสมยและไมสามารถคมครองสทธของเจาของเครองหมายการคาไดเพยงพอ ประกอบทงในสวนทเกยวกบเครองหมายบรการ เครองหมายรบรอง และสญญาอนญาตให ใชเครองหมายการคา หรอเครองหมายบรการ ซงในปจจบนเปนทแพรหลายและไดรบความคมครองในกฎหมายของตางประเทศหลายประเทศแลว กยงไมไดรบความคมครองตามกฎหมายไทย นอกจากนน พระราชบญญตดงกลาวยงมบทบญญตบางประการทไมเหมาะสม เชน มไดก าหนดหนาทของนายทะเบยนและคณะกรรมการเครองหมายการคา ตลอดจนสทธของผขอจดทะเบยนไวใหชดเจน ท าใหเกดปญหาในทางปฏบตอยมาก สมควรปรบปรงพระราชบญญตดงกลาวเหมาะสมยงขน จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน” (พชย นลทองค า, 2552, หนา 190)

14

จงเหนไดวากฎห มายฉบบนไดเพมหลกการใหมเขามาหลายประการ เชน ขยายความคมครองถงเครองหมายบรการ เครองหมายรบรอง เครองหมายรวม การอนญาตใหใชเครองหมายตองอยภายใตการก ากบดแลของรฐ อ านาจของนายทะเบยนมมากขน โทษทางอาญากรณการละเมดถกปรบปรงใหม และหลกก ารใหมหลกการใหความคมครองเครองหมายการคาทมชอเสยงแพรหลายทวไป นอกเหนอจากการตรากฎหมายใหม ไดมการตงกรมใหมเพอดแลรบผดชอบในเรองทรพยสนทางปญญาโดยเฉพาะเจาะจง กรมทรพยสนทางปญญาไดถกตงขนในกระทรวงพาณชย เมอวนท 3 พฤษภาคม พ.ศ.2535 (ค.ศ.1992) นบแตนนมาภารกจในเรองทรพยสนทางปญญาซงแตเดมอยในความรบผดชอบของกรมทะเบยนการคากถกโอนมายงกรมใหม ตอมาอทธพลของความตกลง TRIPs เรมเขามามบทบาทตอการพฒนาการทางทรพยสนทางปญญาประเทศไทยจงจ าตองแกไขกฎหมายทรพยสนทางป ญญาตาง ๆ ทบงคบใชอยใหเปนไปตามแนวทางมาตรฐานเดยวกบหลกการทระบไวในขอตกลง TRIPs ดงกลาวซงประเทศไทยมพนธกรณตองปฏบตตาม จงตองมการแกไขกฎหมายเครองหมายการคาใน พ.ศ.2542 (ค.ศ.1999) กฎหมายเครองหมายการคาฉบบปจจบน คอ พระราชบญญต เครองหมายการคา พ.ศ.2543 ประกาศในราชกจจานเบกษา เลม 117 ตอนท 29 ก วนท 1 เมษายน 2543 เพอแกไขเพมเตมบทบญญตบางเรองในพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ.2534 เชน ความหมายของเครองหมาย เครองหมายการคาทมลกษณะเฉพาะ ลกษณะของเครองหมายกา รคาทมใหรบจดทะเบยน คณสมบตของผขอจดทะเบยนเครองหมายการคา และหลกเกณฑการยนค าขอจดทะเบยนเครองหมายการคา เปนตน (ไชยยศ เหมะรชตะ , 2550, หนา 296) เหนไดจากหลกการและเหตผล “เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทการเจรจาการคาพห ภาครอบอรกวยทนานาประเทศไดท าความตกลงวาดวย สทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวของกบการคาและจดตงองคการการคาโลกไดเสรจสนและมผลใชบงคบแลว ท าใหประเทศไทยซงเปนภาคสมาชกองคการการคาโลกมพนธกรณทจะตองออกกฎหมายอนวตการใหสอดคลองกบควา มตกลงดงกลาว เพอใหการคมครองทรพยสนทางปญญาเปนไปอยางมประสทธภาพ และโดยทเปนการสมควรปรบปรงหลกเกณฑเกยวกบการก าหนดลกษณะเครองหมายและเครองหมายทตองหามมใหรบจดทะเบยนเครองหมายการคา การสงเพกถอนการจดทะเบยนเครองหมายการคาและด าเ นนการทเกยวของการเกบคาธรรมเนยมในการโฆษณาค าขอจดทะเบยนเครองหมายการคา รวมทงเพมเตมใหมการแตงตงพนกงานเจาหนาทใหมอ านาจหนาทปฏบตการตามพระราชบญญตนกบเพมเตมอ านาจของนาย

15

ทะเบยนในสวนของการพจารณาค าคดคาน จงจ าเปนตองตราพระราช บญญตน”(ธชชย ศภผลศร , 2544, หนา 81) ตอมาในปเดยวกนไดมการแกไขเพมเตมอกเปนครงท 2 โดยเรยกยอวาพระราชบญญตเครองหมายการคา (ฉบบท 2) พ.ศ.2543 ซงสาระส าคญของพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 ซงถกแกไขเพมเตมโดยทพระราชบญญตเครองหมายการคา (ฉบบท 2) พ.ศ.2543 มดงน (วฒ-พงษ เวชยานนท, ออนไลน, 2543) 1) แกไขบทนยามค าวา “เครองหมาย ” ในมาตรา 4 เพอใหครอบคลมถงกลมของส (Combinations of Colours) รปรางหรอรปทรงของวตถ (Figurative Elements) ขอความ และยกเลกบทนยามความหมายของค าวา “อธบด” 2) ปรบปรงลกษณะอนเปนสาระส าคญของเครองหมายทจะถอวามลกษณะบงเฉพาะ ตามมาตรา 7(1) ใหชดเจนขนวาหมายความรวมถงชอเตมของนตบคคลตามกฎหมายวาดวยการนน อกทงชอทางการคาทแสดงโดยลกษณะพเศษซงถอวาม ลกษณะบงเฉพาะอยแลวนน ทงสองประการดงกลาวยงจะตองไมเปนการเลงถงลกษณะหรอคณสมบตของสนคาโดยตรง (Descriptive Terms) อกดวย และกลมของสทสามารถเปนเครองหมายการคาไดตามมาตรา 4 ตองเปนกลมของสทแสดงโดยลกษณะพเศษดวย ตามมาตรา 7(3) 3) ปรบปรงบทบญญตเกยวกบคณสมบตของเครองหมายการคาทตองหามมใหรบจดทะเบยน (มาตรา 8) โดยใหขยายรวมถงเครองหมายและธงขององคการระหวางประเทศทกองคการ และเครองหมายราชการ เครองหมายควบคมและรบรองคณภาพของสนคา ของรฐตางประเทศหรอองคการระหวางประเทศ ชอและชอยอของรฐตางประเทศหรอองคการระหวางประเทศ ตราประจ าประมขของรฐตางประเทศ ชอ ค า ขอความ หรอเครองหมายใดอนแสดงถงพระมหากษตรย พระราชน รชทายาท หรอพระราชวงศ สงบงชทางภมศาสตรทไดรบความคมครองตามกฎหมายวาดวยการนน นอกจากนยงไดกลาวถงหลกเกณฑในการพจารณาเครองหมายทมชอเสยงแพรหลายทวไป (Wellknown Marks) ใหชดเจนขนโดยใหเปนไปตามหลกเกณฑทรฐมนตรประกาศก าหนด 4) ก าหนดใหค าขอจดทะเบยนเครองหมายการคาทเปนไปตามเงอนไขทก าหนดในอนสญญาหรอความตกลงระ หวางประเทศเกยวกบการคมครองเครองหมายการคาทประเทศไทยเปนภาคอยดวย เปนค าขอจดทะเบยนเครองหมายการคาตามพระราชบญญตเครองหมายการคาดวย (มาตรา 11 วรรคสอง) เปนบทบญญตเพอรองรบการทประเทศไทยเขาเปนสมาชกความตกลงหรอความรวมมอระหวางประเทศเกยวกบเครองหมายการคา

16

5) ก าหนดใหมหลกปฏบตเยยงคนชาต โดยก าหนดใหคนทมสญชาตของประเทศสมาชกอนสญญาหรอความตกลงระหวางประเทศเกยวกบการคมครองเครองหมายการคาทประเทศไทยเปนสมาชกอยดวยม Right of Priority คอมสทธขอนบวนยนยอนหล งเชนเดยวกบคนไทย (มาตรา 28) และสทธท านองเดยวกนนยงใหแกเจาของเครองหมายการคาทน าสนคาออกแสดงในงานแสดงสนคาระหวางประเทศทจดขนในประเทศไทยหรอประเทศทเปนภาคแหงอนสญญาหรอความตกลงระหวางประเทศเกยวกบการคมครองเครองหมายการคาซงประ เทศไทยเปนภาคอยดวย (มาตรา 28 ทว) ซงเรยกวาเปนการใหความคมครองชวคราว (Temporary Protection) 6) ยกเลกคาธรรมเนยมการประกาศโฆษณา โดยยกเลกมาตรา 29 วรรคสอง เพอลดขนตอนการจดทะเบยนอนเปนการอ านวยประโยชนตอผยนขอจดทะเบยน และแกไขมาตรา 31 ใหรบกนในกรณทไมมการอทธรณค าสงนายทะเบยนทใหเพกถอนค าสงใหประกาศโฆษณาตามมาตรา 30 กไมตองมการคนเงนคาธรรมเนยมการประกาศโฆษณา 7) ปรบปรงกระบวนพจารณาของนายทะเบยนกรณมค าคดคานตามมาตรา 35 (มาตรา 33, 36) 8) ปรบปรงบทบญญตมาตรา 42 เพอใหครอบคลมถงกรณตามมาตรา 28 ทว ดวย โดยใหถอวาทงกรณตามมาตรา 28 และมาตรา 28 ทว วนทยนค าขอจดทะเบยนในราชอาณาจกร เปนวนทจดทะเบยนเครองหมายการคารายนน 9) เพมเตมบทบญญตมาตรา 61 ใหผมสวนไดเสยหรอนายทะเบยนสามารถทจะรองขอใหคณะกรรมการเครองหมายการคาเพกถอนการจดทะเบยนเครองหมายการคา ในกรณทเครองหมายนนเหมอนหรอคลายกบเครองหมายการคาของผอนทไดจดทะเบยนไวแลว เพอใหสอดคลองกบคณสมบตของเครองหมายการคาทสามารถจดทะเบยนได ตามมาตรา 6(3) และมาตรา 13 10) บญญตใหค าวนจฉยอทธรณของคณะกรรมการเครองหมายการคาในกรณนายทะเบยนมค าสงเกยวกบการขอใหเพกถอนสญญาอนญาตใหใชเครองหมายการคา ตามมาตรา 72 เปนทสด (มาตรา 74 วรรคสอง) 11) ปรบปรงองคประกอบ อ านาจหนาท และการปฏบตหนาทของคณะกรรมการเครองหมายการคาใหมความเหมาะสมและมความชดเจนยงขน (มาตรา 95, 96(2), 99) และใหอ านาจคณะกรรมการเครองหมายการคาในการแตงตงคณะกรรมการผเชยวชาญเพอชวยแบงเบาภาระของคณะกรรมการ (มาตรา 99 ทว)

17

12) เพมอ านาจของนายทะเบยนหรอพนกงานเจาหนาทในการปฏบ ตหนาท โดยใหมอ านาจเขาไปในสถานทท าการ สถานทเกบสนคา ยานพาหนะเพอตรวจสอบหรอตรวจคนเพอยดพยานหลกฐานหรอทรพยสนทอาจรบไดตามกฎหมาย หรอจบกมผกระท าผดโดยไมตองมหมายคน นอกจากนยงใหมอ านาจอายดหรอยดสนคา ยานพาหนะ เอกสาร หรอหลกฐานอนทเกยวกบการกระท าความผด (มาตรา 106 ทว) วธปฏบตกอนการปฏบตหนาท (มาตรา 106 ตร) และใหถอวาเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายอาญา (มาตรา 106 จตวา) ผใดขดขวางการปฏบตหนาทหรอไมอ านวยความสะดวกเปนความผดมโทษ (มาตรา 112 ทว, มาตรา 112 ตร) 13) ปรบปรงบทบญญตความรบผดของกรรมการ ผจดการ หรอบคคลผรบผดชอบในการด าเนนงานของนตบคคลใหชดเจนยงขน (มาตรา 114)

ประโยชนของเครองหมายการคา

การศกษาถงประโยชนของเครองหมายการคา จะท าใหเขาใจถงเหตผล และวตถประสงค ความส าคญในการบญญตกฎหมายคมครองเครองหมายการคามากยงขนและเหนไดวาเครองหมายการคามคณคาความส าคญทางธรกจอยางมาก เนองจากเครองหมายการคาอาจอยในรปลกษณะของค า วล สญลกษณ ภาพ ฯลฯ ทสามารถบงบอกถงแหลงทมาของสนคาหรอบรการ และจ าแนกแสดงความเปน เจาของสนคา เชน สญลกษณเครองหมาย Ford ทใชกบรถยนต IBM ทใชกบสนคาคอมพวเตอร ไมโครซอฟทแว เปนตน ประโยชนใน การจ าแนกและบงชลกษณะตวสนคา จงเปนประโยชนหลกของเครองหมายการคาในโลกธรกจ (Beth McKenna, 2001, p. 366) ประโยชนหลกของเครองหมายการคาอาจแบงแยกประโยชนในแตละดานไดดงน

1. บอกแหลงทมา (Indication) เครองหมายการคา มประโยชน ในการแสดงแหลงทมาของผลตภณฑน คอเพอแสดงวาสนคาทใชเครองหมายเปนของเจาของเครองหมายการคา รถงความเกยวพนระหวางสนคากบเจาของเครองหมายการคา ซงสามารถปองกนมใหเกดความสบสนกบเครองหมายและผลตภณฑของผอน เพราะเครองหมายการคาจะจ าแนกสนคาของผประกอบการรายหนงจากสนคาของผประกอบการคารายอนซงเปนคแขงทางการคา (ไชยยศ เหมะรชตะ, 2550, หนา 290) ประโยชนในข อนนมความใกลเคยงกบประโยชนในการบงชและแยกแยะตวสนคามากในแงทวาในขณะทเครองหมายการคาอนหนงสามารถบงชและแยกแยะตวสนคาวาแตกตางกนนน เครองหมายการคานนกไดสามารถบงบอกถงแหลงทมาของสนคาทใชเครองหมายการคานนดวย อยางไรกดการบงบอกแหลงทมาของสนคานนไมถงขนาดวา เครองหมายการคานนจะบอกขอมลท

18

ชดเจนแกผซอเสมอไปวา ใครเปนผผลตสนคาหรอเปนเจาของเครองหมายการคานน แตมประโยชนในแงทสามารถสอสารใหผอนเขาใจไดวา สนคาทใชเครองหมายการคาเด ยวกนยอมจะมาจากแหลงเดยวกน หรอมความหมายกวางวามทมาจากผผลตรายอนทไดรบอนญาตใหใชสทธในการผลตและใชเครองหมายการคานนดวย (ธชชย ศภผลศร, 2538, หนา15) มกเปนการใชชอผผลตหรอชอโรงงานเปนเครองหมายการคา ผบรโภคสามารถทจ ะรไดจากเครองหมายการคาไดในทนททเหน วาสนคานนมาจากทใด ตวอยางเชน FORD, PHILLIPS, แหนมปายน เปนตน (เสาวลกษณ จลพงศธร, 2530, หนา 14)

2. บอกความแตกตางของสนคา (Product Differentiation) เครองหมายการคามประโยชน สามารถบงบอกไดวาส นคาภายใตเครองหมายหนงแตกตางจากสนคาภายใตเครองหมายการคาอน บงชตวสนคานนและแยกแยะสนคานนวาแตกตางจากสนคาอนอยางไร จากลกษณะประโยชนในขอนท าใหกฎหมายเครองหมายการคาของทกประเทศมกจะระบไวเสมอวา เครองหมายการคาทจะน ามาจดทะเบ ยนเพอรบความคมครองตามกฎหมายตองมลกษณะบงเฉพาะ (Distinctiveness) ซงแสดงใหเหนวาสนคาภายใตเครองหมายการคาหนงแตกตางจากสนคาเครองหมายการคาของบคคลอน เชน เมอผบรโภคเหนเครองหมายการคาของ Sony กจะทราบวาเปนเครองหมายการคาทใช กบเครองหมายการคาทแตกตางจากเครองหมายการคา National ท าใหสาธารณชนผบรโภคสามารถเลอกซอหาสนคาบรการไดสะดวกถกตอง โดยไมเกดความสบสน เนองจากลกษณะบงเฉพาะจะเปนลกษณะทท าใหเครองหมายการคามความเดนชดแตกตางจากสนคาประเภทเดยวกนภายใต เครองหมายการคาอน (วรภทร ทรพยมาดกล , 2546, หนา 21) ซงเปนประโยชนโดยตรงตอเจาของสนคาทจะท าการคาขายสนคาโดยเฉพาะอยางยงส าหรบสนคาประเภทเดยวกนทมผผลตหรอผแขงขนจ านวนมาก เชน สบ ยาสฟน ฯลฯ และเปนประโยชนแกผซอทจะสามาร ถซอหาสนคาทตองการไดอยางสะดวก โดยดจากเครองหมายการคาของสนคานน

3. ประกนคณภาพของสนคา (Guarantee) ประโยชนในการบงบอกคณภาพของสนคาลกษณะทท าใหผซอรบรไดวาสนคาทใชเครองหมายการคาอนหนง ๆ นาจะมคณภาพไมตางไปจากสนคาช นอน ๆ ทใชเครองหมายการคาเดยวกน ดงนนไมวาผซอจะซอสนคานนจากรานใดหรอ ณ เวลาใด เขากจะไดสนคาทมคณภาพเหมอนกน ประโยชนในขอนจงไมใชการประกนคณภาพของสนคาวามคณภาพดหรอมมาตรฐานอยางไร (ซงเปนประโยชนของเครองหมายรบรอง Certification Mark มากกวา) แตอยางไรกตาม

19

มไดหมายความวาเจาของเครองหมายการคาหรอผผลตจะไมสามารถเปลยนแปลงหรอปรบปรงคณภาพของสนคาได แมจะมการเปลยนแปลงดานคณภาพหรอรปลกษณของสนคาเครองหมายการคากยงสามารถประกนคณภาพของสนคาไดอย ผซอยงสามารถเชอมนไดวา สนคาทเปลยนแปลงไปจะยงคงเปนสนคาทมคณภาพสม าเสมออยตลอดไป ตวอยางเชน น าอดลมทมสวนผสมจากน าตาลธรรมชาตเปลยนเปนสารสงเคราะหใหความหวานแทน เปนตน (ธชชย ศภผล- ศร, 2536, หนา 10) สรปประโยชนในการป ระกนคณภาพสนคาไดตามหลกการขางต น แตประโยชนของเครองหมายการคาในขอนยงคงเปนปญหาโตเถยงกนในกฎหมายวาดวยเครองหมายการคา ซงมทงฝายทสนบสนนถงประโยชนดงกลาวและมฝายทไมเหนดวยวาเครองหมายการคาจะมประโยชนในการประกนคณภาพสนคา ซงเหตผลของฝายทเหนวาเครองหมายการคาสามารถชใหเหนถงคณภาพของสนคาหรอบรการทใชเครองหมายการคานนได อาจกลาวโดยสรปไดวา เครองหมายการคาอนหนง มกไมไดใชเฉพาะกบกจการคาใดกจการคาหนงเทานน ทงนเนองจากเจาของเครองหมายการคาอาจอนญาตใหกจการคาอนใชเครองหมายการคาของตนอกกได ฉะนนผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายการคาของผอนจงจ าตองค านงถงมาตรฐานคณภาพสนคาของเจาของเครองหมายการคาดวย นอกจากนนผประกอบกจการคามกใชเครองหมายการคากบสนคา ซงไดมาจากแหลงผลตหลายแหง ดวยเหตนแมวาสนคาเหลานนจะมไดมาจากแหลงผลตแหงเดยวกน แตกควรอยางยงทจะตองก าหนดใหสนคาเหลานนมคณลกษณะโดยทวไป และมมาตรฐานคณภาพเชนเดยวกบสนคาของเจาของเครองหมายการคาดวย เจาของเครองหมายการคาจงต องรบประกนวาสนคาทจะใชเครองหมายการคาของตนไดจะตองเปนสนคาทมมาตรฐานและคณภาพตามทก าหนดไวเทานน ในกรณเชนนเจาของเครองหมายการคาจงไมใชผรบผดชอบในการผลตสนคา แตกลบเปนผรบผดชอบในการเลอกสนคาใหตรงกบมาตรฐานและคณภาพตามท ก าหนดไว ขอความจรงทสนบสนนในเรองนกคอ แมในกรณทเจาของเครองหมายการคาเปนผผลตสนคาชนดใดชนดหนง กรรมวธการผลตชนสวนประกอบตาง ๆ ของสนคานน เจาของเครองหมายการคากมกจะมไดเปนผคดประดษฐขนเอง หากแตเปนเพยงผเลอกกร รมวธนนเทานน ยกตวอยางเชน การผลตรถยนตภายใตเครองหมายการคาอนหนง อาจมชนสวนประกอบของรถยนตเปนจ านวนมากทเจาของเครองหมายการคามไดเปนผประดษฐขนเลยเปนตน ฉะนนจงนบไดวาเจาของเครองหมายการคาเปนผก าหนดมาตรฐานคณภาพสนคาดวยการเลอกชนสวนประกอบตาง ๆ ของสนคานนเอง ส าหรบเหตผลของฝายทไมเหนวาเครองหมายการคาท าหนาทรบประกนคณภาพของสนคาดวยนน อาจพอสรปไดดงน

20

หากการรบประกนคณภาพของสนคาจะตองมอยเสมอแลว เจาของเครองหมายการคากตองมหนาททจะตองรกษาคณภาพของสนคาใหเหมอนเดมคงเสนคงวาอยตลอดไปซงจะเหนไดวาในทางปฏบตคงเปนไปไมได เพราะสนคานนอาจเปลยนแปลงไดเสมอแตเครองหมายการคาจะคงเดม ยกตวอยางเชน ผผลตรถยนตจะไมเปลยนเครองหมายการคาทจะใชกบรถยนตรนใหมทผลตออกมา แตเหนไดชดวารถยนตรนใหมยอมตองมอะไรแตกตางไปจากรถยนตรนเกาเปนแน และกเปนการยากทจะบอกไดวารถรนใหมนนดหรอเลวกวาเดม ทงน เนองมาจากมเหตหลายประการทท าใหแตละคนมความเหนทแตกตางกน นอกจากนการทมการพฒนาทางเทคโนโลย ขอก าหนดตามบทบญญตของกฎหมายทเปลยนแปลงไป เชน บทบญญตทเกยวของกบเรองของความปลอดภย หรอการอนรกษสงแวดลอม การทรสนยมของผบรโภคเปลยนแปลงไป และสภาพการณของตลาดทเปลยนแปลงไป ลวนแตท าใหเจาของเครองหมายการคาจ าตองเปลยนแปลงปรบปร งรปแบบของสนคาทงสน (ปรญญา ดผดง, 2530, หนา 29-31)

4. การโฆษณาสนคา (Advertising) เครองหมายการคาเปนองคประกอบทส าคญอยางยงในการโฆษณา เพราะการโฆษณามวตถประสงคใหผบรโภคกลมเปาหมายไดรจกสนคา ทงยงกระตนใหเกดอปสงคในสนคานน ๆ เพอเปาหมายทตองการคอ การซอสนคา ดงนนจงจ าเปนทสอโฆษณาจะตองท าใหเครองหมายการคาส าหรบสนคาหนง ๆ ปรากฏแกกลมเปาหมายอยางชดเจนพอทจะรบรและจดจ าได ดวยเหตนเครองหมายการคาทปรากฏในสอโฆษณาตาง ๆ จะเหมอนกบเครองหมาย การคาทใชอยจรงกบสนคาในทองตลาดนนเอง (ธชชย ศภผลศร, 2538, หนา 16) ประชาชนสวนใหญสวนใหญนยมเรยกกนวา “ยหอ ” หรอ “แบรนดเนม ” เชน รถยนตยหอ BENZ โทรศพทยหอ Nokia ลวนเปนเครองหมายทใชกบสนคาตาง ๆ เพอใหผบรโภคจดจ าและแ ยกแยะไดวาสนคาดงกลาวแตกตางจากสนคาของบคคลอน ซงการโฆษณาสนคาเพอใหผซอสามารถจดจ าเครองหมายการคาของตนนบเปนการสงเสรมการขายอยางหนงสามารถท าใหผซอรจกคนเคยกบสนคาและทราบถงแหลงของผผลตรายนน ๆ อนจะท าใหไมเกดการหลงผดก บเครองหมายการคาของผผลตรายอนทอาจผลตสนคาชนดเดยวกนหรอใชเครองหมายทมลกษณะคลาย ๆ กนอนจะท าใหปองกนการสบสนหลงผดและการหลอกลวงขายสนคาไดอกทางหนง จากประโยชนในการโฆษณาสนคา จ าเปนอยางยงทจะตองมการเลอกสรรเครองหมายการคาอยางพถพถนตองมลกษณะแตะตาผบรโภค มลกษณะใหเกดความนาสนใจและใหผบรโภคเกดความมนใจในเครองหมายการคานน อยางไรกตาม เครองหมายการคาทเนนถงการเรยกรองความสนใจมากจนเกนไป อาจเสยงตอการท าใหผบรโภคเกดความเขาใจผดได ฉะนนในการเลอก

21

เครองหมายการคา จงตองระลกเสมอวาเครองหมายการคาทท าใหผบรโภคหลงผดไดนน จะไมไดรบความคมครองตามกฎหมาย (ปรญญา ดผดง, 2530, หนา 31) กลาวโดยสรปไดวาเครองหมายการคามประโยชนและความส าคญในทางธรกจอยางมาก สรปประโยชนหลก คอ ดานการบอกแหลงทมาของสนคาท าใหรถงความเกยวพนระหวางสนคากบเจาของเครองหมายการคา บอกความแตกตางของสนคาท าใหประชาชนสามารถเลอกซอสนคาไดตรงกบความตองการ ประกนคณภาพของสนคาหากสนคามคณภาพดและใชเครองหมายการคากบสนคานนจนเปนทนยมของประชาชนจะท าใหประชาชนเกดความเชอมนในเครองหมายการคาและเปนปจจยในการตดสนใจเลอกซอสนคานน นอกจากนเครองหมายการคายงมประโยชนในการโฆษณาสนคา เครองหมายการคาทดจงควรมลกษณะทตองตาตองใจผบรโภค เพอเชญชวนใหซอสนคาดวย จากประโยชนหลกทง 4 ท าใหเหนไดวาเครองหมายการคาเปนเครองมอส าคญในการประกอบธรกจการคาและเปนปจจยหนงทสามารถท าใหธรกจประสบความส าเรจไดจากประโยชนดงกลาวขางตน

การไดมาซงสทธในเครองหมายการคา

การไดมาซงสทธในเครองหมายการคาม 2 ลกษณะ ไดแก การไดมาซงสทธโดยการใชและโดยการจดทะเบยน สามารถพจารณาไดดงน

1. การไดมาซงสทธโดยการใช การไดมาซงสทธในเครองหมายการคาโดยการใช คอการทบคคลใดไดน าเครองหมายการคาของตนออกใชกบสนคาของตนกอนบคคลอนอนเปนผลใหบคคลผใช เครองหมายการคากอนดงกลาวมสทธดกวาบคคลอนผใชเครองหมายการคาทมลกษณะเหมอนหรอคลายคลงกนในภายหลงดวยการหามการใชอนถอเปนการละเมดสทธของตน ในบางประเทศโดยเฉพาะทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ดงเชนประเทศองกฤษและประเทศสหรฐอเมรกา ตางมหลกกฎหมายอนใหสทธในเครองหมายการคาทมไดจดทะเบยนแกเจาของเครองหมายการคาของตน ภายใตเงอนไขทวาตองการมใชเครองหมายการคานนอยางแทจรง ตลอดจนตองสามารถพสจนถงชอเสยงในสนคา อนกอใหเกดกดวลลในชอของเจาของเครองหมายการคาทตดอยกบสนคานน อยางไรกตาม แทบทกประเทศในโลกไดก าหนดใหความคมครองสทธในเครองหมายการคาอนไดจดทะเบยนไวเปนหลกพนฐาน สวนการใหความคมครองเครองหมายการคาทมไดจดทะเบยนแตเจาของไดใชกบสนคาของตนนน เปนทางเลอกรองลงมาเพอมงป องกนการกระท าอนม

22

ลกษณะฉอโกงและหลอกลวงผบรโภคในแหลงทมาแหงสนคา ซงเปนผลตามมาใหเกดความเสยหายแกเจาของสนคาทตดเครองหมายการคาดงกลาว พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ.2534 ไดก าหนดสทธของเจาของเครองหมายการคาจากการใชเครองหมายก ารคาของตนกบสนคาทน าออกจ าหนายในทองตลาด แมวาจะไมไดท าการจดทะเบยนเครองหมายการคาของตนไวตามกฎหมายกตาม โดยในมาตรา 46 วรรคสอง บญญตใหสทธแกเจาของเครองหมายการคาทไมไดจดทะเบยน ในอนทจะฟองคดบคคลใดซงเอาสนคาของตนไปลวงขายวา เปนสนคาของเจาของเครองหมายการคานน นอกจากน ผลของการใชเครองหมายการคาของตนอาจกอใหเกดสทธในอนทจะขอจดทะเบยนซอน ส าหรบเครองหมายการคาดงกลาวกได ดงทพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ.2534 มาตรา 27 ก าหนดไวในกรณทวา หากบคคลใดใชเครองหมายการคาของตนมาโดยสจรต และตอมาไดน าเครองหมายการคาของตนมาขอจดทะเบยนเครองหมายการคาตามกฎหมาย แตเครองหมายการคาของตนไปเหมอนหรอคลายกบเครองหมายการคาของบคคลอนทไดจดทะเบยนไวแลว หรอเครองหมายการคาของตนไปเหมอนหรอคลายกบเครองหมา ยการคาทบคคลอนก าลงขอจดทะเบยน ส าหรบสนคาจ าพวกเดยวกน หรอตางจ าพวกกนทนายทะเบยนเหนวามลกษณะอยางเดยวกน นายทะเบยนอาจเหนสมควรรบจดทะเบยนกได โดยใหมเงอนไขและขอจ ากดเกยวกบวธการใชและเขตแหงการใชเครองหมายการคานนหรอเงอนไขแ ละขอจ ากดอนตามทนายทะเบยนเหนสมควรก าหนดดวยกได ในกรณการขอจดทะเบยนอนเกดจากการใชเครองหมายการคาน ไดมก าหนดหลกการเปนมาตรฐานไวในความตกลง TRIP ขอ 15 (1) วา “...ในกรณเครองหมายทโดยลกษณะไมสามารถจ าแนกสนคา หรอบรการท เกยวของ บรรดาสมาชกอาจก าหนดใหมการจดทะเบยนได โดยขนอยกบความชดเจนทเกดจากการใช ... ” และในขอ 15 (3) วา “สมาชกอาจก าหนดให จดทะเบยนเครองหมายการคา โดยขนอยกบการใชได อยางไรกตาม การใชเค รองหมายการคาตามความเปนจรงจะไมเปนเงอนไขใชส าหรบการยนค า ขอจดทะเบยน ค าขอจดทะเบยนจะไมถกปฏเสธ ดวยเหตผลเพยงวามไดมการใชตามทตงใจไว กอนสนสดระยะเวลา 3 ป นบจากวนทยนขอจดทะเบยน ” (ไชยยศ เหมะรชตะ, 2550, หนา 296-298)

2. การไดมาซงสทธโดยการจดทะเบยน การไดมาซงสทธในเครองหมายการคาโดย การจดทะเบยนคอการทบคคลหนงบคคลใดไดน าเครองหมายการคาของตนไปจดทะเบยนไวกบหนวยงานของทางรฐบาล เมอไดรบจดทะเบยนเครองหมายการคาแลว เจาของเครองหมายการคายอมมสทธแตผเดยวในการใช

23

เครองหมายการคาของตนตามทกฎหมายรบรองสทธไว หากบคคลใดน าเครองหมายการคาดงกลาวไปใช กถอวาเปนการกระท าละเมดสทธนน กฎหมายวาดวยเครองหมายการคาของประเทศตาง ๆ สวนใหญก าหนดใหความคมครองเครองหมายการคาดวยการใหจดทะเบยนไวตามหลกเกณฑซงก าหนดไวในบทบญญตแหงกฎหมายนน ขอดของการจดทะเบยนเ ครองหมายการคา ไดแก ประการแรก การจดทะเบยนเปนขอสนนษฐานเบองตนในความเปนเจาของตามหนงสอส าคญแสดงการจดทะเบยนเครองหมายการคานน ๆ ประการทสอง ยอมไดรบความคมครองสทธในเครองหมายการคานบแตวนทจดทะเบยนตามกฎหมาย แมจะยงไมมการใชเครองหมายการคาดงกลาวนนเลย ประการทสาม การโอนเครองหมายการคาสามารถท าไดโดยไมรวมถงชอเสยงทางการคา (Business Goodwill) ของผโอน และ ประการสดทาย สทธในเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนถอวาเปนทรพยสน จงใชเปนสนทรพยของเจาของเครองหมายการคาอนเปนประโยชนในการพฒนาทางการคา พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ.2534 มาตรา 44 บญญตถงการไดมาซงสทธในเครองหมายการคาโดยการจดทะเบยนไว โดยเมอไดจดทะเบยนเครองหมายการคาแลว ผซงไดจดทะเบยนเปนเจาของเครองหมายการคา เปนผมสท ธแตผเดยว (Exclusive Right) ในอนทจะใชเครองหมายการคานนส าหรบสนคาทไดจดทะเบยนไว และมาตรา 46 วรรคแรก บญญตใหเจาของเครองหมายการคาสามารถฟองรองหรอเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากผกระท าละเมดสทธในเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนนน นอกจากน มาตรา 49 ก าหนดใหสามารถโอนสทธในเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนแลว ตลอดจนมาตรา 68 ไดบญญตใหเจาของเครองหมายการคามสทธในการอนญาตใหใชเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนแลวเชนกน (ไชยยศ เหมะรชตะ , 2550, หนา 298-299)

จากหลกเกณฑการไดมาซ งสทธในเครองหมายการคาขางตนเหนไดวามความเหมาะสมส าหรบการไดสทธและการไดรบความคมครองจากการไดสทธทแตกตางกน การไดสทธโดยการจดทะเบยนจะไดรบความคมครองและมสทธมากกวาเนองจากการจดทะเบยนการไดสทธนนมความชดเจนมากกวาการไดสทธโ ดยการใช และเพอเปนการกระตนใหเจาของเครองหมายการคาเขาสระบบการจดทะเบยนมากขนเพอใหงายตอการควบคมและการตรวจสอบความเปนเจาของเครองหมายการคา

24

แนวคดเกยวกบกรรมสทธ

กรรมสทธเปนสทธทมอยเหนอทรพยสน ซงถอเปนทรพยสทธ สามารถใชยนแกบคคลไดทวไป หลกปรชญาทอยเบองหลงหลกกรรมสทธ (วรยะ นามศรพงศพนธ , 2548, หนา 117-118) คอ หลกปรชญาของลทธปจเจกชนนยมทสบทอดความคดของอรสโตเตลทมตอทรพย ดร.ปรด เกษมทรพย อธบายความเหนของอรสโตเตลวา “ทรพยสมบตโดยเนอแทของมนแลวควรจะเปนทรพยสมบตสวนบคคลถาหากเอกชนมธรรมะสงพอทจะใชทรพยสวนบคคลเพอประโยชนสวนรวมแยกออกไดในสองลกษณะ คอ เศรษฐกจและศลธรรม ในแงเศรษฐกจ ทรพยสมบตสวนเอกชนเปนการน าไปส การผลตหรอเพมพนงอกงามทรพยสน เพราะม เครองกระตน (Motive)ใหมนษยท างานเพอเพมพนสมบต การทใหทรพยสมบตเปนของสวนรวมไดท าลาย Motive ไปอยางสนเชงเพราะของสวนรวมยอมหาคนทเสยสละทจะไปเพมพนงอกงามขนไดยากยงกวานนจะเกดปญหาเรองการแบงสนปนสวนทรพย ...” นอกจากนอรสโตเตลยงเหนวาระบบกรรมสทธรวมนจะท าใหคนพวพนใกลชดกนมากเกนไปเปนเหตใหเกดความขดแยงและความจงเกลยดจงชงกนไดมาก ในแงศลธรรม เหนวาระบบทรพยสนเอกชนเปนเครองค าจนใหบคคลเปนตวของตวเอง งไมตองพงพาคนอน ถาหากบคคลใดมทรพยสนเกนกวาทจะอปโภคแลวยงอาจใชสวนทเกนนนเปนเครองแสดงออกซงความใจกวางและความมเมตตาจตตอเพอนมนษย ซงถาหากเลกระบบทรพยสนสวนบคคล การแสดงออกซงความใจกวางและความเมตตากรณากจะเปนไปไมไดในทางดานทรพยสน อกทงคณธรรมทใหคนเปนตวของตวเองและรจกพงพาตวเองกจะพลอยหมดไปดวย ความคดของอรสโตเตลในแงน เปนตนตอของลทธเสรนยมทถอวาระบบทรพยสนสวนบคคลเปนองคประกอบสวนส าคญทจะขาดเสยไมไดทประกอบเปนสภาพบคคลหรอบคคลภาพ

1. ลกษณะความเปนเจาของกรรมสทธ กรรมสทธ เรยกอกอยางหนงวาสทธแหงความเปนเจาของ เปนอ านาจของบคคลทมอยเหนอทรพยสนโดยเดดขาดทจะกระการใด ๆ กบทรพยสนนนกได อ านาจแหงความเปนเจาของทรพยสน อนมอยในกรรมสทธนน ปรากฏในมาตรา 1336 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงน “มาตรา 1336 ภายในบงคบแหงกฎหมาย เจาของทรพยสนมสทธใชสอยและจ าหนายทรพยสนของตน และไดซงดอกผลแหงทรพยสนนน กบทงมสทธตดตามและเอาคน ซงทรพยสนของตนจากบคคลผไมมสทธจะยดถอไว และมสทธขดขวางมใหผอนสอดเขาเกยวของกบทรพยสนนนโดยมชอบดวยกฎหมาย”

25

ดงนพอจะจ าแนกไดวา กรรมสทธนนคอ ทรวมของสทธตาง ๆ ดงตอไปน คอ 1) สทธครอบครองและยดถอ 2) สทธใชสอยและไดซงดอกผล 3) สทธจะจ าหนายหรอโอน 4) สทธตดตามเอาคนจากบคคลผไมมสทธจะยดถอไว 5) สทธขดขวางมใหผอนสอดเขาเกยวของกบทรพยสนนนโดยมชอบดวยกฎหมาย 1.1 ลกษณะอ านาจเดดขาด (Absolute) พจารณาดตามสทธเหลานแลว เราจะเหนไดในเบองตนวา ลกษณะของกรรมสทธประการแรกทเหนเดนชดทสดเปนประการท 1 กคอ การทเจาของกรรมสทธจะ กระท าการบงคบตามสทธของตนไดโดยพลการ โดยมตองไปขอรองจากศาลใหบงคบบญชาให เชนในเรองตดตามเอาคนจากบคคลผไมมสทธจะยดถอไว หรอการขดขวางมใหผอนสอดเขาเกยวของโดยมชอบดวยกฎหมาย ในกรณทงสองนนผทรงกรรมสทธยอมกระท าการบงคบสทธข องตนไดดวยตนเอง แมถงจะตองใชก าลง ถาสมควรแกเหตกฎหมายกถอวาเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย เชนผรายลกทรพยของเราไป เราตามไปพบทรพยอยทผรายนน เรายอมแยงเอามาไดทนท ผรายนนจะใชก าลงขดขวางเพยงใด เรากมความชอบธรรมทจะใชก าลงเพมขนเพยงนน เพอทจะเอาคนซงทรพยของเราจนได การปองกนขดขวางมใหผอนสอดเขามาเกยวของกเชนเดยวกน เราทรงกรรมสทธในบานหลงหนง เรากมอ านาจทจะปองกนมใหบคคลอนทกคนบกรกเขามาเกยวของกบบานหลงนน ถาเขาใชก าลงดอดนเขา มาเพยงใด เรากใชก าลงผลกดนก าจดออกไปไดเพยงนน ฉะนนเรากลาวไดเปนประการตนวา กรรมสทธนนมลกษณะเปนสทธเดดขาด (Absolute) กลาวคอ ผทรงกรรมสทธชอบทจะใชอ านาจในกรรมสทธนนไดโดยพลการไมตองไปขออนญาตหรอขอรองใหศาลบงคบให 1.2 ลกษณะทกออ านาจหวงกน (Exclusive) ในประการทสอง ลกษณะของกรรมสทธคลายกบลกษณะทรพยสทธโดยทวไป คอกอใหเกดหนาทแกบคคลอนทกคนในโลกทจะตองไมมารบกวนขดขวางในสทธทเรามอย แตกรรมสทธมลกษณะเปนพเศษไปจากทรพยสนอนอยขอหนง คอ กรรมสทธทกอใหเกดอ านาจหวงกนโดยเฉพาะขน กลาวคอ ส าหรบทรพยสทธอน ในบางกรณผทรงทรพยสทธนนจะตองยอมใหผทรงทรพยสทธอนเขามาเกยวของกบทรพยสนนนได เชนผทรงสทธอาศยจะตองยอมแกผทรงสทธเกบกน หรอผทรงสทธในภาระจ ายอมใน ทดนอนเปนสามานยทรพยแปลงหนง กจะตองยอมแกผทรงสทธในภาระจ ายอมโดยสามานยทรพยอน ใหเขามาเสวยสทธในทรพยสนทเปนภารยทรพยเดยวกนได แตส าหรบกรรมสทธนน ผทรงกรรมสทธมอ านาจหวงกนโดยเฉพาะตนเทานน เวนแต

26

จะตกอยในความตดรอนกรรมสทธตามบทบงคบของกฎหมาย นอกจากนแลว ผทรงกรรมสทธหวงกนการเกยวของแกทรพยสนนนไวแกตนไดโดยเฉพาะ ลกษณะของกรรมสทธในประการทสองน จงเรยกกนวากรรมสทธกอใหเกดอ านาจหวงกนไวโดยเฉพาะ (Exclusive) 1.3 ลกษณะอนถาวร (Perpetual) ในประการทสาม กรรมสทธมลกษณะเปนสทธทถาวรโดยแท กลาวคอ แมเราจะพดไดวา ทรพยสทธเปนสทธถาวร คอไมสนไปโดยอายความกด แตส าหรบทรพยสทธโดยทวไปนน อาจมกฎหมายยกเวนไวไดเชน มาตรา 1399 วา “ภาระจ ายอมนน ถามไดใช 10 ป ทานวายอมสนไป” มาตรา 1403 วา “ถาใหสทธอาศยโดยมก าหนดเวลา ก าหนดนนทานมใหเกน 30 ป ถาก าหนดไวนานกวานน ใหลดลงมา 30 ป ฯลฯ” ดงนเปนตน แตส าหรบกรรมสทธนนเปนสทธทถาวรโดยแทจรง ไมมบทกฎหมายอนใดมาจ ากดใหกรรมสทธสนไปโดยกาลเวลาได ลกษณะของกรรมส ทธอกประการหนง จงไดชอวาเปน สทธทคงอยตลอดไป (Perpetual) หรอจะเรยกวา ลกษณะถาวรโดยแทกได (ประมล สวรรณศร, 2520, หนา 158-161)

2. สทธความเปนเจาของกรรมสทธรวม การเปนเจา ของ รวมนนอาจจะเกดขนตามสภาพ เชน กรณเอาสงของตาง ๆ ทเปนสงหารมทรพยมารวมกนตามมาตรา 1316 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จนเปนสวนควบหรอแบงแยกไมได บคคลเหลานนเปนเจาของรวมของทรพยทรวมเขาดวยกนนน โดยแตละคนมสวนตามคาแหงทรพยของตนในเวลาทรวมเขากบทรพยอนหรอรวมกนออกเงนซอของมาใชรวมกน เจาของรวมอาจเกดขนตามผลของกฎหมาย เชน กรณสามภรยาอยกนดวยกนรวมกนท ามาหากน ทรพยสนทเกดขนในระหวางสมรสนนยอมเปนของทงสองฝาย ทงสามและภรรยากเปนเจาของรวมของบรรดาสนสมรสทไดมขนหรองอกเงยขนในระหวางชวงเวลาของการสมรสน น หรอกรณทเจามรดกตายไมไดท าพนยกรรมไว ทรพยสนทเปนมรดกทงหลาย กยอมตกทอดไปยงทายาทในกองมรดก เมอยงไมมการแบงมรดก ทายาททกคนกยอมเปนเจาของรวมในบรรดาทรพยมรดกทมอย จนกวาจะมการแบงมรดกกนเสรจสน ทายาทแตละคนกไดรบสวนแบงกนไปตา มผลแหงกฎหมายลกษณะมรดก (ศรราชา เจรญพานช, 2549, หนา 233) นอกจากนกรรมสทธรวมอาจเกดขนไดโดยนตกรรม คอการทหลายคนตกลงถอกรรมสทธในทรพยสนรวมกน เชนเขาหนกนท ามาคาขายระดมทนจากบคคลอนมารวมทน (สถต เลงไธสง, 2550, หนา 90) ความหมายข องกรรมสทธรวมหรอเจาของรวม คอ การททรพยหรอทรพยสนนนมเจาของกรรมสทธหลายคนในขณะเดยวกน เจาของกรรมสทธรวมทกคนยอมมสทธของความเปน

27

เจาของรวมกนในทกสวนทกอณของทรพยสนนนอยางทไมอาจแยกสวนไดวาสวนใดเปนของใคร และตางคนกตางมส ทธตามมาตรา 1336 แตการใชสทธนนตองอยในขอจ ากด คอ ตองไมขดตอสทธแหงเจาของรวมคนอน ๆ (มาตรา 1360 วรรคแรก ) ดงนน เจาของรวม คนหนงกยอมมอ านาจเชนเดยวกบเจาของโดยทวไป กลาวคอ มสทธทจะใชสอยทรพยสนนนมสทธจะไดดอกผล มสทธตามเอาคนจากผทไมมสทธจะยดถอทรพยนนไว และมสทธขดขวางมใหผอนมาสอดเขาเกยวของกบทรพยสนนนโดยมชอบ สวนกรณจ าหนายทรพยนนอาจจะกระทบกบเจาของรวมคนอน เจาของรวมคนใดจะจ าหนายทรพยสนนนไดกดวยความยนยอมแหงเจาของรวมทกคน ตวอยางเชน นายฟากบนายชมพซอหนงสอต ารากฎหมายเลมหนงมาอานดวยกนทงสองคนตกลงกนออกเงนคนละครงและแบงกนใชคนละสปดาห ความเปนเจาของรวมนนท าใหทงนายฟาและนายชมพเปนเจาของหนงสอรวมกนในทก ๆ หนาทกสวนของหนงสออยางแยกกนไมไดวาใครเปนขาวของหนาใดสวนใด เพราะทงสองคนยอมเปนเจาของรวมกนในทก ๆ อณของหนงสอ อกตวอยางคอ นายแดง นายเขยว และนายเหลอง รวมกนซอทดนมโฉนดแปลงหนงเพอเอาไวขายเอาก าไร ทงสามคนยอมเปนเจาของรวมโดยจะแยกมไดวาผใดเปนเจาของทดนสวนใด แตถาไดจดทะเบยนระบสวนของแตละคน ซงจะมเทากนหรอไมเทากนตามแตจะระบ กเปนไปตามสดสวนทจดทะเบยนไวนน จะมความชดเจนวาทดนของใครอยตรงไหน มเนอทเทาใด ตามสดสวนทระบกตอเมอมการแบงแยกโฉนดโดยสมบรณเรยบรอยแลว ตราบใดทยงไมไดมการแบ งกรรมสทธรวมทกคนกยงมสทธรวมกนอยและมหนาทตองปฏบตรวมกนอย จนกวาจะมการแบงแยกกรรมสทธเรยบรอยแลวจงจะเปนอสระไมเกยวของกน ทดนหรอทรพยสงของกจะเปนของแตละเจาของโดยสมบรณในโอกาสตอไปตวอยางค าพพากษาฎกานาสนใจ มดงน ค าพพากษาฎกา 499/2500 วนจฉยวา ทรพยสนของหางหนสวนสามญไมจดทะเบยนเปนของผเปนหนสวนเสมอนเจาของรวม ค าพพากษาฎกา 941/2512 วนจฉยวา โจทกกบจ าเลยซงเปนสามภรยากนโดยไมไดจดทะเบยนสมรสไดรวมกนปลกเรอนในทดนของบดาจ าเลยระหวางอ ยกนเปนสามภรยากนยอมเปนเจาของเรอนรวมกน ค าพพากษาฎกา 4381/2539 วนจฉยวา โจทกกบจ าเลยจดทะเบยนหยากนแลว แตยงคงอยกนฉนสามภรยาตลอดมาโดยยงมไดแบงสนสมรสกน หลงจากนนจ าเลยน าทดนสนสมรสไปจ านองและซอทดน 3 แปลง และรวมกนท าประโย ชน จนกระทงตกลงเลกอยกนฉนสามภรยากน โจทกจ าเลยจงรวมกนเปนเจาของผครอบครองทดนทง 3 แปลงดงกลาว ตอมาจ าเลยขายทดนทง 3

28

แปลง แลวน าเงนไปซอทดนใหม 2 แปลงและรถยนต 2 คน พรอมดวยสทธการเดนรถ ดงนน โจทกจงมสทธฟองขอแบงทรพยสนดงกลาวพรอมสนสมรสทยงมไดแบงดวยกงหนง ค าพพากษาฎกา 6562/2541 วนจฉยวา เมอเจามรดกตาย โจทกและจ าเลยเปนทายาทรบมรดกทดนพพาทรวมกบบตรคนอน ๆ ของเจามรดกตราบใดทยงไมมการแบงทรพยมรดกเปนสวนสด กตองถอวาทกคนเปนเจาของรวม จ าเลยมสทธใชทดนพพาทในฐานะเจาของรวม จากความหมายและค าพพากษาฎกาดงกลาว สรปการไดมาซงกรรมสทธรวม อาจไดมาโดย 2 ทาง กลาวคอ การไดมาทางนตกรรม ซงเกดจากขอตกลงรวมกน และการไดมาโดยผลของกฎหมาย เชน ทรพยมรดกรวมกนของทายาทหลายคนซงยงมไดแบ งยอมเปนกรรมสทธรวมของทายาทเหลานน และผลของกรรมสทธรวมกอใหเกด ผลหลายประการ เชน มสทธจดการทรพยสน สทธตอสบคคลภายนอก สทธจ าหนายหรอกอภาระตดพน 2.1 สทธจดการทรพยสน มาตรา 1358 ไดบญญตถงการจดการทรพยสนของเจาของรวม ไวดงน “ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของรวมมสทธจดการทรพยสนรวมกน ในเรองจดการตามธรรมดา ทานวาพงตกลงโดยคะแนนขางมากแหงเจาของรวม แตเจาของรวมคนหนง ๆ อาจท าสงใดสงหนงในทางจดการตามธรรมดาได เวนแตฝายขางมากไดตกลงไวเปนอยางอน แตเจาของรวมคนหนง ๆ อาจท าการเพอรกษาทรพยสนไดเสมอ ในเรองจดการอนเปนสาระส าคญ ทานวาตองตกลงกนโดยคะแนนขางมากแหงเจาของรวม และคะแนนขางมากนนตองมสวนไมต ากวาครงหนงแหงคาทรพยสน การเปลยนแปลงวตถทประสงคนน ทานวาจะตกลงกนไดแต กเมอเจาของรวมเหนชอบทกคน” มาตรา 1358 วรรคแรก บญญตเปนขอสนนษฐานไวกอนวา เจาของรวมมสทธจดการทรพยสนรวมกน โดยปกตแลว เจาของรวมยอมมสทธในการจดการเทาเทยมกน จงรวมกนจดการทรพยสน เวนแตจะมขอตกลงระหวางกนเปนอยางอน เชน เจาของรวมคนทมสดสวนในความเปนเจาของมากกวามอ านาจตดสนใจในการจดการมากกวาเจาของรวมทมสดสวนในความเปนเจาของนอยกวา หรออาจมบทกฎหมายจ ากดสทธเจาของรวมบางคน เนองจากมปญหาบางประการเอาไวมใหเปนผจดการทรพยสนสวนรวมได เชน รวมกนลง ทนตงหางหนสวนจ ากด ผทเปนหนสวนประเภทจ ากดความรบผด กไมอาจเปนผจดการทรพยสนของหางได ดงนน ถาไมมความตกลงเปนอยางอนหรอมกฎหมายจ ากดสทธไวเจาของรวมทกคนยอมมสทธจดการทรพยสนรวมกน

29

การจดการทรพยสนของเจาของรวมนน ระบไวใน มาตรา 1358 วรรคสอง ถง วรรคส ซงอาจจะแยกกลาวเปนเรอง ๆ ไดดงตอไปน 2.1.1 การจดการเพอรกษาทรพยสน การจดการกรณนไมตอ งอาศยคะแนนขางมากของเจาของรวม เรองการจดการแตอยางใด เพราะกฎหมายถอวาการทเจาของรวมคนใดคนหนงจะเสนอต วขนมาเพอจดการอยางหนงอยางใด เพอเปนการรกษาทรพยสนททกคนมสวนเปนเจาของ เพอใหอยในสภาพดเชนเดมไมเสอมเสยหรอบบสลายไปนน ยอมเปนประโยชนตอเจาของรวมรวมกนทกคน หากจดการไปโดยคดวาจะเปนการดแลรกษาทรพยสนนนใหดยงขน แตการกลบเปนท าใหทรพยสนนนเสอมเสยหรอเสยหายลดมลคาลง เชนนผทจดการไปกควรจะตองรบผดในการทกอใหเกดความเสยหายขนตอเจาของรวมคนอน ๆ เพราะตนท าไปโดยพลการ มไดขอความเหนชอบจากเจาของรวมคนอน ๆ ตามมาตรา 1358 วรรคสอง การรกษา (Preservation) หมายถง การกระท าในการปองกนไวไมใหทรพยสนของเจาของรวมบบสลาย เสยหาย หรอเสอมราคาลง เชน น าทวมโรงงานตองท าท านบกนไวมใหน า เขาไปทวมเครองจกรในโรงงานใหไดรบความเสยหาย เปนตน (สหส สงหวรยะ, 2547, หนา 228) ค าพพากษาฎกา 3509/2524 วนจฉยวา โจทกซงเปนเจาของรวมคนหนงในตกแถวพพาทยอมมสทธบอกเลกการเชาตกแถวพพาท โดยมอบอ านาจใหทนายความกระท าแทนไดเพราะเปนการจดการอนเปนการท าการเพอรกษาทรพยสน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1358 วรรคแรก จากค าพพากษาฎกาเป นการปองกนมใหทรพยสนเสยหาย การยกเลกการใหเชาทรพยสน จงเปนการจดการเพอรกษาทรพยสนอยางหนง 2.1.2 การจดการตามธรรมดา เปนการจดการทรพยสนของเจาของรวมตามธรรมดา ซง มาตรา 1358 วรรคสอง ใหตกลงกนระหวางเจาของรวมดวยกน โดยคะแนนเส ยงขางมาก เมอลงคะแนนเสยงขางมากเปนอยางไรกใหจดการไ ปตามนน เชน เมอไดทดนม รดกมาและยงมไดแบงปนกนเปนแปลงยอย ๆ เจาของรวมทกคนตกลงกนใหใชทดนในการท านาขาวตอไป ดวยคะแนนเสยงขางมากกใชทดนนนท านาตอไป แตในการท านาขาวนนเจาของรวม ทไดรบมอบหมายใหเปนผจดการ หรอเจาของรวมคนหนงคนใดอาจจะท าสงหนงสงใดในทางจดการธรรมดาได เชน จางรถไถมาไถนา ยกระดบคนนาใหสงขน เปนตน แตการกระท าสงหนงสงใดนตองไมขดแยงหรอฝาฝนขอตกลงทเจาของรวมฝายขางมากไดตกลงกนไว เชน ในการปลกขาวหามใชปยเคมและหามใชยาฆาแมลง ดงนเจาของ

30

รวมคนทจดการกไมอาจจะท าการฝาฝนความตกลงทเจาของรวมขางมากไดมมตไว ตวอยางค าพพากษาฎกาในเรองนคอ ค าพพากษาฎกา 348 /2538 วนจฉยวา ทพพาทเปนสนสมรสระหวางโจทกกบจ าเลยผตาย โจทกยอมมกรรมสทธรวมในทพพาทในฐานะเจาของรวมและมสทธจดการทรพยสนนนได การทโจทกฟองขอใหจ าเลยในฐานะผจดการมรดกของผตายใสชอตนในโฉนดทดนทดนพพาทเปนการท าสงใดสงหนงในทางจดการตามธรรมดา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1358 เมอไมมขอตกลงระหวางเจาของรวมเปนอยางอนแลว โจทกยอมมสทธฟองบงคบจ าเลยไดแมผตายจะไดช าระหนไถถอนจ านองทดน ซงเปนหนอนเกยวกบทรพยสนรวมและเปนหนรวมระหวางโจทกกบผตายกเปนคนละกรณกน เพราะโจทกมไดฟองขอใหแบงทรพยสนระหวางเจาของรวม จงไมอาจน ามาใชยนหรอปฏเสธใหโจทกใสชอในโฉนดทพพาทได ซงเปนเรองทจ าเลยตองไปวากลาวเปนอกเรองหนงในเวลาทแบงทรพยสนรวม 2.1.3 การจดการอนเปนสาระส าคญ บทบญญตใน มาตรา 1358 วรรคสาม ใหตกลงกนในระหวางเจาของรวม ดวยคะแนนเสยงขางมากและคะแนนขางมากนนตองมสวนไมต ากวาครงหนงแหงคาทรพยสนนน เนองจากเรองทจดการเปนสาระส าคญ เพยงแตคะแนนเสยงขางมากกอาจจะยงไมพอ เพราะในกรณทเจาของรวมมสวนเทา ๆ กน คะแนนเสยงมากกยอมเกนกวาครงหนงของมลคาแหงทรพยสนทเปนเจาของรวมรวมกน แตในกรณทเจาของรวมมสวนในทรพยสนไมเทากน และเจาของรวมจ านวนมากมสวนในทรพยสนนอยเชนน เมอเวลาลงคะแนนเจาของรวมทมสวนในทรพยสนมากเปนหลก เพราะมสวนไดเสยในทรพยสนมากกวา จงบญญตใหแมมคะแน นขางมากกยงไมพอ ยงตองใหคะแนนเสยงของผลงคะแนนมสวนเปนเจาของไมต ากวาครงหนงของคาแหงทรพยสนนน เชนกรณจะเปลยนการจดการจากเดมซงใชทดนอนเปนกรรมสทธรวมนนท านาขาวโดยใชควายไถนา แตเจาของรวมสวนหนงเหนวาลาสมยควรเปลยนไปใช เครองไถนา เพราะใหผลประโยชนสงกวาและใชเวลาสนกวา แตกมเจาของรวมบางคนไมเหนดวย โดยคดคานวาถาไถนาดวยรถไถนาแลวตอไปทดนจะเสยใชท าการเพราะปลกอะไรไมไดอกเลย การจดการอนส าคญเชนนคงตองดวาคะแนนเสยงทจะเหนชอบใหใชรถไถมมากกวาหรอ ไม ถาฝายทเหนดวยทจะใหใชรถไถนนมคะแนนเสยงมากกวา กยงตองดอกทวาคะแนนทเจาของรวมฝายทเหนดวยกบใหใชรถไถนน รวมแลวมมลคาเกนกงหนงของทนาอนเปนกรรมสทธรวมของทกเจาของ จงจะถอวาเปนมตทปฏบตไดตามมาตรา 1358 วรรคสาม น

31

2.1.4 การจดการในทางเปลยนแปลงวตถประสงค บทบญญต มาตรา 1358 วรรคทาย ถอวา การจดการในทางเปลยนแปลงวตถประสงคเปนเรองใหญ จงตองใหเจาของรวมทกคนเหนชอบดวย มฉะนนจะเกดปญหาในภายหลง เนองจากการเปลยนแปลงวตถประสงคเปนการเปล ยนแปลงมาก และอาจจะมผลกระทบตอเจาของรวมทกคน ตวอยางเรองการจดการในทางเปลยนแปลงวตถประสงค เชน การเปลยนจากท านาไปเปนการใหเชาทดนหรอขายทดนนนเพอใหบรษทแหงหนงใชเปนทกอสรางโรงงานอตสาหกรรม จงเปนกรณทเปลยนแปลงวตถประสงคท เคยใชทดนเพอวตถประสงคหนงไปเปนอกอยางหนงซงตางกนโดยสนเชง จงอาจจะเกดผลกระทบสงตอประโยชนทจะไดจากทรพยสนทถอกรรมสทธรวมกนอย จงตองใหเจาของรวมทกคนเหนชอบกอน จงจะจดการไปในทางเปลยนแปลงวตถประสงคเชนนนได 2.2 สทธตอสบคคลภายนอก สทธในการตอสบคคลภายนอกน ไดบญญตไวใน มาตรา 1359 ดงนคอ “เจาของรวมคนหนง ๆ อาจใชสทธอนเกดแตกรรมสทธครอบไปถงทรพยสนทงหมดเพอตอสบคคลภายนอก แตในการเรยกรองเอาทรพยสนคนนน ทานวาตองอยในบงคบแหง เงอนไขทระบไวใน มาตรา 302 แหงประมวลกฎหมายน” เนองจากกรรมสทธรวมในทรพยสนใดเปนกรรมสทธทยงมไดมการแบงแยกวาเจาของกรรมสทธรวมคนใดเปนเจาของสวนใดของทรพยสน เจาของรวมแตละคนจงมกรรมสทธครอบไปถงทรพยสนนนทงหมด เมอมบคค ลภายนอกมาอางสทธประการใด ๆ เหนอทรพยสนดงกลาว เจาของรวมคนใดคนหนงกชอบทจะใชสทธทจะตอสกบบคคลภายนอกไดโดยล าพง เพอทจะรกษาสทธของตน รวมทงสทธของเจาของรวมคนอน ๆ ดวยพรอม ๆ กนไป ตวอยางเชน ในค าพพากษาฎกาท 298/2508 ซงวนจฉยวา เจาของรวมคนหนงอาจใชสทธครอบไปถงทรพยสนทงหมดเพอตอสบคคลภายนอกได ฉะนนผลแหงคดทแมเจาของรวมเพยงคนเดยวเปนโจทกฟอง กยอมตองผกพนถงเจาของรวมคนอน ๆ ดวย เหตนถาเจาของรวมคนอนมาฟองใหมอกจงเปนฟองซ า ค าพพากษาฎกาท 11/2509 วนจฉยวา เจาของรวมแตผเดยวยอมมอ านาจฟองเกยวกบทรพยซงตนมกรรมสทธรวมกบผอน ไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1359 โดยไมตองรบมอบอ านาจจากเจาของรวมคนอน ๆ (ค าพพากษาฎกาท 2604 /2540 กวนจฉยท านองเดยวกน)

32

การใชสทธตอบคคลภายนอกดงกลาวตามมาตรา 1359 น โดยปกตกจะใชสทธไดเปนการทวไป ไมมขอจ ากด เชน การใชสทธตามมาตรา 1336 เวนแตในกรณการทเจาของรวมคนหนงเรยกรองเอาทรพยสนซงตนมกรรมสทธรวมอยดวยนนคนจากบคคลภายนอกทจะตองตกอยในบงคบแหงเงอนไขทระบไวใน มาตรา 302 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กลาวคอ กรณทหนนนจะแบงช าระมไดและมเจาหนหลายคน ซงในทนหมายถง เจาของรวม ดงนน เจาของรวมแตละคนจะเรยกใหช าระหนได กแตเพอประโยชนของเจาของรวมดวยกนหมดทกคน และยงอาจเรยกใหลกหนวางทรพยทเปนหนนนไว ณ ส านกงานวางทรพยเพอประโยชนแกเจาของรวมทกคน หรอถาทรพยสนนนไมควรแกการวางทรพยกใหสงแกผพทกษทรพยซงศาลจะไดแตงตงขน เพอประโยชนแกเจาของรวมทกคนกได นอกจากนขอความจรงใดททา วถงเจาของรวมคนหนงเทานน หาเปนไปเพอคณหรอโทษแกเจาหนคนอน ๆ ดวยไม ตวอยางค าพพากษาฎกาในเรองน คอ ค าพพากษาฎกา ท 5836 /2537 วนจฉยวา โจทกซงเปนเจาของรวมคนหนงในทดนพพาทฟองขบไลจ าเลยเปนการใชสทธอนเกดแตกรรมสทธ เพ อตอสกบจ าเลยซงเปนบคคลภายนอกตามมาตรา 1359 สวนกรณตามมาตรา 302 นน หมายความวา เมอโจทกไดทรพยสนคนมาแลวตองเปนของเจาของกรรมสทธรวมรวมกน โจทกจะอางเอาเปนของตนแตผเดยวไมไดเทานน 2.3 สทธใชทรพยสนและไดดอกผล สทธใชทรพย สนทมกรรมสทธรวมนนได แตตองไมขดตอสทธของเจาของรวมคนอน ๆ และมสทธไดดอกผลตามสวน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1360 บญญตวา “เจาของรวมคนหนง ๆ มสทธใชทรพยสนได แตการใชนนตองไมขดตอสทธแหงเจาของรวมคนอน ๆ ทานวาใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของรวมคนหนง ๆ มสทธไดดอกผลตามสวนของตนทมในทรพยสนนน” สทธใชทรพยสนของเจาของรวมคนหนง ๆ จะมเพยงใดนน คงตองยอนกลบไปดสทธอนเกดจากการความเปนธรรมของกรรมสทธตามมาตรา 1336 โดยจะพจารณาไปตามล าดบคอ ประการแรก เจาของรวมมสทธใชสอยทรพยสนซงตนเปนเจาของรวมอยดวย แตการใชสอยนนตองไมขดตอสทธของเจาของรวมคนอน ๆ ซงเรองนคงตองดตามสภาพของทรพยสนแตละชนดหรอประเภท เชน การเปนเจาของรวมในทดนแปลงหนงรวมกบผอนอก 2 คน โดยไมระบสดสวนกฎหมายสนนษฐานวามสวนเทากนคนละหนงในสามสวน แมในขณะทยงมไดแบงแยกวาสวนของใครอยตรงไหน เจาของรวมทกคนยอมมสทธในทดนแปลงนนทงแปลง หากเจาของรวมคนหนง

33

ตองการปลกบานลงในทดนนน โดยใชเนอทดนไมเกนสวนทตนพงมสทธและเจ าของรวมคนอนกยนยอมไมขดของ เจาของรวมผนนกนาจะใชสทธปลกบานลงในทดนตามทตกลงยนยอมกนไวได แตถาเจาของรวมคนอน ๆ แมเพยงคนเดยวไมยนยอมใหปลกบานตรงนน กยอมไมอาจใชสทธในการปลกบานซงเปนการขดตอสทธแหงเจาของรวมคนอน ๆ เรองทเจาของรวมมสทธไดดอกผลนน มบทบญญต มาตรา 1360 วรรคสอง บญญตไวชดเจนดแลว คอ เจาของรวมคนหนง ๆ ยอมมสทธไดดอกผลตามสวนของตนทมในทรพยสนนน แตบทบญญตนกเปนพยงขอสนนษฐาน หากเจาของรวมจะตกลงกนทจะแบงดอกผลไมวาจะเปนดอกผลธรรมดาหรอดอกผลนตนยวา คนใดจะไดเทาใดหากตกลงกนไดตามนน กสามารถน าสบถงขอตกลงนนวาไมเปนไปตามขอสนนษฐานได ดงนน การมสทธใชทรพยสนทเปนของเจาของรวมตามมาตรา 1360 วรรคแรก จงนาจะหมายถงการใชสอยโดยการกระท าเพอเอาประโยชนจากทร พยสนนน สวนการมสทธไดดอกผลของทรพยสนนนตามสวนของตนตามมาตรา 1360 วรรคสอง ไดบญญตไวแลว ซงกเปนไปตามหลกการโดยทว ๆ ไปในเรองของความเปนธรรม และตวอยางค าพพากษาฎกาทเกยวกบมาตราน เชน ค าพพากษาฎกาท 267/2538 วนจฉยวา โจทกกบ ฉ. เปนเจาของบานพพาทรวมกน ฉ.ยนยอมใหจ าเลยอาศยอยในบานพพาท แตโจทกไมยนยอม ความยนยอมของ ฉ. กไมเปนการขดตอสทธของโจทกตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1360 วรรคแรก การทจ าเลยไมยอมออกไปจากบานพพาทจงไมเปนการโตแยงสทธของโจทก โจทกไมมสทธฟองขบไลจ าเลยได ค าพพากษาฎกาท 780/2538 วนจฉยวา จ าเลยชอบทจะใชสทธในทดนซงเปนเจาของกรรมสทธรวม แตตองไมขดตอสทธของโจทกซงเปนเจาของรวมเชนกน การทจ าเลยปลกบานครอมทางพพาททโจทกใชเดนเปนปกตจนไดรบความเดอด รอน ถอไดวาจ าเลยใชสทธของตนขดตอสทธของเจาของรวมคนอนแลว ทงเปนการใชสทธซงมแตจะเกดความเสยหายแกบคคลอนตามมาตรา 421 จงเปนการโตแยงสทธของโจทก โจทกจงมสทธฟองใหจ าเลยรอถอนบานทปลกครอมปดทางพพาทออกได 2.4 สทธจ าหนายทรพยสนในสวนของตน กฎหมายไดบญญตในเรองเจาของรวมคนหนง ๆ จะจ าหนาย จ านอง จ าน า หรอกอใหเกดภาระตดพน ทรพยสนในสวนของตนไดเพยงใดนน มาตรา 1361 ซงเกยวของกบเรองการจ าหนายทรพยสนของเจาของรวมไดบญญตไวดงน

34

มาตรา 1361 “เจาของรวม คนหนง ๆ จะจ าหนายสวนของตน หรอจ านอง หรอ กอใหเกดภาระตดพนกได แตตวทรพยสนนนจะจ าหนาย จ าน า จ านอง หรอกอใหเกดภาระตดพนได กแตดวยความยนยอมแหงเจาของรวมทกคน ถาเจาของรวมคนใดจ าหนาย จ าน า จ านอง หรอกอใหเกดภาระตดพนทรพยสนโดยมไดรบความยนยอมแหงเจาของรวมทกคน แตภายหลงเจาของรวมคนนนไดเปนเจาของทรพยสนแตผเดยวไซร ทานวานตกรรมนนเปนอนสมบรณ” ในวรรคแรกของ มาตรา 1361 นน ใหอ านาจเจาของรวมทจะจ าหนายทรพยสนสวนของตนในทรพยสนทเปนเจาของรวมรวมกนได กลาวคอ เจาของรวมคนใดมสวนรวมเทาใดในทรพยสนกยอมมอ านาจจ าหนายเฉพาะในสวนของตนไดเสมอ แตจะจ าหนายเกนเลยไปถงสวนของคนอนยอมไมได หรอจะจ าหนายตวทรพยสนทเปนเจาของรวมทกคนทงหมดกตองไดรบความยนยอมจากเจาของรวมดวยกนทกคน (ตามวรรคสองของ มาตรา 1361) และการจ าหนายในมาตรานใหรวมถง การจ าน า จ านอง หรอการกอใหเกดภาระตดพนในทรพยสนนนดวย ตวอยางค าพพากษาฎกาท 1980/2498 วนจฉยวา เจาของรวมคนหนงขายทดนโดยระบเฉพาะสวนของตนบอกจ านวนเนอทไวชดแจงไมเกนกวาสวนของตน แมเจาของรวมคนอนจะ ไมรเหนยนยอมการซอขายกสมบรณตามมาตรา 1361 วรรคสอง ในกรณทเจาของรวมไดจ าหนายทรพยสนเกนสวนของตนทพงมในทรพยสนทเปนเจาของรวมรวมกนนน ยอมไมอาจท าได เวนแตจะไดรบความยนยอมจากเจาของรวมทกคน หากด าเนนการจ าหนาย รวมทงจ าน า จ านอง หรอกอใหเกดภาระตดพนใด ๆ ในทรพยสนทเปนกรรมสทธรวมรวมกนโดยไมไดรบความยนยอมจากเจาของรวมทกคน กเปนการฝาฝน มาตรา 1361 วรรคสอง สวนทท าการโดยฝาฝนกฎหมายไปนนยอมไมผกพนเจาของรวมคนอน ๆ ดงในตวอยางค าพพากษาฎกาตอไปน ค าพพากษาฎกา ท 5569/2534 วนจฉยวา จ าเลยและ ส. เปนเจาของรวมในทดนและบานพพาท ซงเจาของรวมคนหนงจะจ าหนายทรพยสนโดยเจาของคนอนมไดยนยอมดวยไมได เมอไมปรากฏวาจ าเลยยอมให ส. ขายทดนและบานพพาทแกโจทกเพอช าระหนเงนก แมหน เงนกจะเปนหนรวมกนระหวางจ าเลยและ ส. สญญาขายทดนและบานพพาทกหาผกพนจ าเลยไม โจทกไมมอ านาจฟองขบไลจ าเลย แตโจทกมสทธเขาสวมสทธของ ส. เรยกรองใหแบงสวนได ค าพพากษาฎกา ท 1306/2538 วนจฉยวา ทดนพพาทตามโฉนดมชอของภรรยาจ าเลยเปนเจาของ แตภรรยาจ าเลยถงแกความตายแลว จ าเลยและบตรทกคนจงเปนเจาของรวมในทดน

35

พพาท การทจ าเลยแตผเดยวท าสญญาจะขายทดนพพาททงแปลงใหโจทก โดยไมปรากฏวาพวกบตรของจ าเลยยนยอมใหขาย จงขดตอประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1361 วรรคสอง สญญาจะซอจะขายไมผกพนบตรของจ าเลย โจทกจะฟองบงคบตามสญญามได มขอสงเกตวา ความยนยอมแหงเจาของรวมทกคน นนอาจจะแสดงออกโดยชดแจงหรอโดยปรยายกได เชน การทเจาของรวมรถงการท านตกรรมจ าหนายทรพยสนซงเปนกรรมสทธรวม แตกนงเสยไมคดคาน ดงนยอมถอวายนยอมโดยปรยาย ดงเชนในค าพพากษาฎกาท 591/2508 วนจฉยวา โจทกและจ าเลยเปนเจาของรวมในทนาพพาทอนเปนทดนมอเปลา จ าเลยไปแจงการครอบครองทพพาทเปนของจ าเลยแตผเดยว และยนค าขอรบรองท าประโยชนกบยนค าขอจดทะเบยนนตกรรมขายฝาก โจทกรแตกนงเสยไมคดคาน แสดงใหเหนวาโจทกไดใหจ าเลยแสดงตนเปนเจาของนาพพาทแตผเดยวโดยยนยอมใหจ าเลยขายฝากทพพาท การขายฝากจงผกพนโจทกตามมาตรา 1361 วรรคสอง ส าหรบกรณ วรรคทาย ของ มาตรา 1361 นน เปนกรณทเจาของรวมคนหนงซงไดท านตกรรมจ าหนาย จ าน า จ านอง หรอกอภาระตดพนในทรพยสนทเปนกรรมสทธรวม โดยไมไดรบความยนยอมจากเจาของรวมคนอน ๆ ซงเปนการท านตกรรมทฝาฝน มาตรา 1361 วรรคสอง อนจะเปนผลใหนตกรรมทท าไปนนไมผกพนเจาของรวมคนอน ๆ ตามกฎหมาย และอาจถกเพกถอนไ ดโดยเจาของรวมคนอน ๆ ทไมยนยอมดวยนนชอบทจะฟองตอศาลเพอขอใหเพกถอนนตกรรมทไดท าไปนน แตหากภายหลงจากนนเจาของรวมผซงไดท านตกรรมไป โดยไมไดรบความยนยอมจากเจาของรวมคนอน ๆ ไดเปนเจาของทรพยส นนนแตผเดยว เชน ไดซอหรอร บโอนมาจากเจาของรวมคนอน ๆ จนกลายเปนเจาของทรพยสนนนแตผเดยว กฎหมายกรบรองเจตนาของผทเขาท านตกรรมโดยใหนตกรรมทท าไปโดยฝาฝน มาตรา 1361 วรรคสอง นนเปนอนสมบรณ ใชบงคบไดโดยใหการจ าหนาย จ าน า จ านอง หรอภาระตดพนทกอใหเกดขนนน เปนอนมผลสมบรณตอไป โดยไมอาจฟองรองขอเพกถอนไดอกตอไป 2.5 สทธเรยกใหแบงทรพยสน การเปนเจาของรวมหรอมกรรมสทธรวมในทรพยสนนน สวนมากมกจะเปนไปตามกฎหมายทก าหนดใหบคคลเปนเจาของรวมในทรพยสนอยางหนงอยางใด เชน กรณการรบมรดกตามกฎหมายหรอตามพนยกรรมทเกดผลใหทายาทตองเปนเจาของทรพยมรดกรวมกน หรอกรณสนสมรสระหวางสามและภรรยากยอมเปนเจาของรวมรวมกน จนกวาจะแบงแยกทรพยสนกนไปตามสทธทางกฎหมาย แตในบางกรณเจาของรวมกอาจเกดขน โดยนตกรรม เชน รวมกนลงทนซอทรพยสนมาขายเพอแสวงหาก าไร ไมวาจะเปนในรปกจการรวมคา หรอหางหนสวน หรอบรษทก

36

ตาม แตในทายทสดเมอเสรจสนการด าเนนกจการแลว โดยสภาพการทวไปเจาของรวมแตละคนกมกจะตองการแบงแยกทรพยสนทเปนกรรมสทธรวมนน เพอใหเปนของแตละคนในทสด เพอเจาของแตละคนจะไดมอ านาจเตมทในการใชสอย จ าหนายจายโอนและจดการทรพยสนนน ๆ โดยมอ านาจสทธขาดของตนแตผเดยวไมตองขอความยนยอมเหนชอบจากผอนอกตอไป มาตรา 1363 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดบญญตวา “เจาของรวมคนหนง ๆ มสทธเ รยกใหแบงทรพยสนได เวนแตจะมนตกรรมขดอย หรอถาวตถทประสงคทเปนเจาของรวมกนนนมลกษณะเปนการถาวรกเรยกใหแบงไมได สทธเรยกใหแบงทรพยสนนน ทานวาจะตดโดยนตกรรมเกนคราวละสบปไมได ทานวาเจาของรวมจะเรยกใหแบงทรพยสนในเวลาทไมเปนโอกาสอนควรไมได” ใน มาตรา 1363 วรรคแรก ไดใหสทธแกเจาของรวมคนหนง ๆ มสทธเรยกใหแบงทรพยสน ในเวลาใด ๆ กไดโดยไมมอายความ (ค าพพากษาฎกาท 1367/2509 และค าพพากษาฎกาท 6246/2530) และหากไมสามารถตกลงแบงทรพยสนกนไดในระห วางเจาของรวมดวยกน กอาจจะตองฟองรองเปนคดเพอใหศาลเปนผไกลเกลย และหากตกลงกนไมไดกอาจจะตองด าเนนการแบงโดยน าทรพยสนนนออกขายโดยประมลราคากนระหวางเจาของรวม หรอน าออกขายทอดตลาด แลวน าเงนทไดจากการนนมาแบงกนตามสดสวนของความเปนเจาของกรรมสทธรวมมขอสงเกตวา เจาของรวมคนหนงมสทธเรยกใหเจาของ รวมคนใดคนหนงแบงทรพยสนได โดยไมตองฟองผเปนเจาของรวมคนอนทกคน (ค าพพากษาฎกา ท 8121 /2540) อยางไรกตาม การใชสทธเรยกใหแบงทรพยสนซงเปนกรรมสทธรวมน กยงมขอจ ากดในทางกฎหมายอย 3 กรณ คอ 2.5.1 กรณทมนตกรรมขดอย ตามทบญญตไวใน มาตรา 1363 วรรคแรก ซงอาจจะเกดจากความตกลงระหวางเจาของรวมดวยกนเองวาจะไมมการแบงทรพยสน หรอจะไมมการแบงทรพยสนในชวง 5 ปแรก เปนตน หรอกรณอาจเกดจากนตกรรมโอนทรพยสนใหแกเจาของรวมทกคนโดยมเง อนไขวาไมใหแบงทรพยสน แตกตองอยภายใตกรอบของ มาตรา 1363 วรรคสอง คอ การตดสทธการแบงทรพยสน โดยนตกรรมนนใหตดไดคราวละไมเกน 10 ป ซงกหมายความวา เมอพน 10 ปไปแลวกอาจจะท านตกรรมตดสท ธการแบงทรพยสนไดอกครงหนงแตตองไมเกน 10 ป ทกฎหมายบญญตไวเชนนกคงเพราะไมใหมขอจ ากดผกพนกนยาวนาน เพราะถาสมครใจทจะไมแบงทรพยสนกจะตอสญญาไปเรอย ๆ ทก ๆ 10 ป แตถาเมอใดไมเหนวาการเปนเจาของรวมนนจะเกดประโยชน กอาจจะเรยกใหแบงทรพยสนทเปนกรรมสทธรวมนนได

37

2.5.2 กรณทวตถประสงคทเปนเจาของรวมนนมลกษณะเปนการถาวร ตามทบญญตไวใน มาตรา 1363 วรรคแรก เชนเดยวกบกรณแรก เนองจากการเขามาเปนเจาของรวมในทรพยสนอยางหนงเปนเรองทมวตถ ประสงคพเศษรวมกน เชน กรณสมาชกตระกลหนงของชาวจนโพนทะเลออกเงนรวมกนซอทดนท าสสาน (ฮวงซย) ประจ าตระกล เพอใชเปนทฝงศพบรรพบรษ หรออกกรณหนง คอ ทายาทในตระกลเศรษฐตระกลหนงรวมกนยกบานและทดนใหจดท าเปนพพธภณฑประวตศาสตร เพอใหประชาชนไดเขาชมเพอเปนการใหความรและเผยแพรชอเสยงและเกยรตคณของบคคลผเปนตนตระกล เปนตน

2.5.3 กรณการเรยกใหแบงทรพยสนในเวลาทไมเปนโอกาสอนควร บญญตไวในมาตรา 1363 วรรคสาม ความส าคญคอ “ในเวลาทไมเปนโอกาสอนควร” นน มความหมายเพยงใด เนองจากเปนวลทมความหมายกวางมาก เหตการณอยางไรจงจะถอวาไมเปนโอกาสอนควร เชน กรณผตายท าพนยกรรมมอบมรดกไวใหลกหลาน ในขณะทท างานศพตามประเพณยงไมครบ 7 วน กมลกคนหนงขอใหแบงทรพยสนรวมทงทดนมรดกใหแกตนและทายาทอน ดงนนาจะไมเปนโอกาสอนควร เพราะยงอยในชวงเวลาจดการพธศพ ยงไมควรเรงรดใหจดการจนกวาจะผานพธศพของเจามรดกไปแลว หรอกรณรวมกน ลงทนซอทดนไวขายเอาก าไร หรอซอหนในตลาดหลกทรพย หากเจาของรวมผรวมลงทนคนหนงเรยกใหแบงกรร มสทธรวมในทรพยสนทรวมลงทนในชวงทเศรษฐกจตกต า ขายทรพยสนกคงไม ไดราคากอาจจะถอวาเปนชวงเวลาทไมเปนโอกาสอนควรทจะขายทรพยสนเพอมาแบงกน จงควรชะลอการขายทรพยสนรวมไวกอน จนกวาเศรษฐกจจะเรมฟนตวดขนแลวจงคอยขาย เพอแบงทรพยสนใหแกเจ าของรวมผรวมลงทนทกคน ตวอยาง ค าพพากษาฎกา ท 6781 /2545 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1363 เจาของรวมคนหนง ๆ มสทธเรยกใหแบงทรพยสนได แตจะเรยกใหแบงในเวลาไมเปนโอกาสอนควรไมได ทงนเพอปองกนมใหการแบงทรพ ยสนในเวลานนจะท าใหเกดความเสยหายแกเจาของรวมคนอน การทโจทกและจ าเลยถอกรรมสทธ รวมกนในทดนพพาท โดย หางหนสวนจ ากด อ. ทมโจทกและจ าเลยเปนหนสวนและไดเลกกจการไปแลวเปดด าเนนกจการอยในอาคารบนทดน ทงโจทกและจ าเลยมปญหากนถงขนา ดจ าเลยฟองโจทกเปนคดอาญา โจทกจงมไดเขาไปในทดนและอาคารพพาทอก แมจะปรากฏวาจ าเลยเปนผครอบครองทดนและอาคารพพาท แตกเปนไปเพอประโยชนของจ าเลยฝายเดยว มใชเพอผลประโยชนของเจาของกรรมสทธรวมคนอนดวย ดงนนการทโจทกฟองแบงกรรมสทธ รวมดงกลาว จะฟงวาโจทกฟองขอแบงในเวลาทไมเปนโอกาสอนควรไมได (ศรราชา เจรญพานช, 2549, หนา 233-246)

38

แนวคด ทฤษฎ หลกการเกยวกบทรพยสนทางปญญา

ทรพยสนทางปญญา หมายถง สทธเกยวกบผลงานสรางสรรคประเภทตาง ๆ อนเกดจากความคดของมนษย กฎหมายเหนความส าคญของผลงานสรางสรรคดงกลาววาเปนงานทใหประโยชนแกสงคมจงใหความคมครองแกผลงานนน (ปรญญา ดผดง , 2546, หนา 1) ทฤษฎทรองรบแนวคดการคมครองทรพยสนทางปญญาไดแก ทฤษฎสทธตามธรรมชาต และทฤษฎการใหรางวล ทฤษฎทรองรบแนวคดในการเปนเครองมอพฒนาเศรษฐกจ ไดแก ทฤษฎการเปนเครองจงใจ ทฤษฎการเปดเผยขอมลความรตอสงคม และทฤษฎการปองกนการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรมและการคมครองผบรโภค แนวคดทฤษฎดงกลาวเปนสงหนงทสามารถแสดงถงเหตทกฎหมายเขามาคมครองทรพยสนทางปญญา

1. แนวคดการคมครองทรพยสนทางปญญา ทรพยสนทางปญญาเกดจากความคดสรางสรรค ความสามารถของมนษย ซงมคณคาและความส าคญตอมนษยเปนอยางมาก กอใหเกดอาชพไมวาทางดานอตสาหกรรม พาณชกรรม การเกดทรพยสนทางปญญายอมมผประดษฐหรอผ สรางสรรคผลงานขน และเปนผทมสทธมความเปนเจาของในผลงานทสรางสรรค กอใหเกดแนวคดในการคมครองทรพยสนทางปญญาเพอเปนการรบรองสทธ โดยมทฤษฎทรองรบแนวคดการคมครองทรพยสนทางปญญา ดงน 1.1 ทฤษฎสทธตามธรรมชาต (Natural Right Theory) เหตผลประการหนงทรฐคมครองทรพยสนทางปญญากคอ เพอใหการรบรองสทธตามธรรมชาตของเจาของผลงานทางปญญา ทฤษฎสทธตามธรรมชาตเปนแนวคดทไดรบอ ทธพลมาจากการปฏวตใหญใน สาธารณรฐ ฝรงเศส และในทกวนนกยงคงไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในบ รรดานกกฎหมายในประเทศภาคพนยโรปทยดมนตอการเคารพสทธมนษยชน แนวคดวาดวยสทธตามธรรมชาตไดรบการยอมรบอยางแพรหลายในระบบการคมครองลขสทธดงจะเหนไดจากทมการรบรองธรรมสทธ (Moral Right) แตในระบบการคมครองทรพยสนทางปญญาอน ๆ ทฤษฎวาดวยสทธตามธรรมชาตน มไดเปนทยอมรบมากนก ภายใตทฤษฎการคมครองทรพยสนทางปญญาเกดขนจากความเชอพนฐานทวา การใหความคมครองโดยรฐเปนการรบรถงสทธทางศลธรรมทเจาของงานมอยเหนอผลงานทางปญญาของตน เมอบคคลใดไดสรางสรรคงานหรอท า การประดษฐคดคนสงใดขนมา ผลตผลทางความคดดงกลาวกควรจะตกเปนทรพยสนของบคคลนน ดวยเหตน การทบคคลใดน าเอาความคดของผประดษฐไปแสวงหาประโยชนโดยไมมอ านาจจงเปนการละเมดสทธของผอนอยางรายแรง

39

ผลงานการสรางสรรคทางปญญาหาไดรบการยอม รบวาเปนทรพยสนทางปญญาไปเสยทงหมดไม สงใดจะเปนทรพยสนทางปญญากตอเมอสงนนเปนสงทมกฎหมายใหการคมครอง ดงนนผลงานทางปญญาทไมมคณสมบตตามกฎหมาย ทอายการคมครองไดสนสดลงแลว หรอทกฎหมายก าหนดไวอยางชดแจงวาไมใหการคม ครอง ยอมไมมสถานภาพเปนทรพยสนทางปญญา (จกรกฤษ ควรพจน และคณะ, 2548, หนา 55) จากทฤษฎและความเหนดงกลาวผศกษา มความเหนแตกตางในบางสวน กลาวคอ ผศกษายอมรบในทฤษฎสทธตามธรรมชาตของผสรางสรรค แตมความเหนวาผลงานสรางสรรคทางปญญากคอท รพยสนทางปญญาซงอาจเปน ทรพยสนทางปญญา ในความหมายอยางกวางนอกเหนอจากหลกเกณฑของกฎหมาย การทจะมกฎหมายรบรองใหความคมครองหรอไมถอเปนอกเรองหนง ไมใชตวบงชวาสงทมนษยสรรคสรางหากกฎหมายไมใหความคมครอง ไมถอเปนทรพยสนทางปญญาเสมอไปไม 1.2 ทฤษฎการใหรางวล (Reward Theory) นอกจากการคมครองทรพยสนทางปญญาจะเปนการรบรองสทธตามธรรมชาตของปจเจกบคคลแลว สทธทางกฎหมายยงเปรยบเสมอนรางวลทรฐไดใหแกผประดษฐหรอผสรางสรรคผลงานทางปญญา เพอตอบแทนในการทบคคลดงก ลาวไดคดคนผลงานทางปญญาทมคณคาขนอกดวย เปนทยอมรบกนวา การใหรางวลตอบแทนการสรางสรรคผลงานนนมความจ าเปน และรางวลตอบแทนทนาจะมความเหมาะสมมากทสดกคอ การทรฐใหสทธเดดขาดในการแสวงหาประโยชนจากผลงานทางปญญานนในชวงระยะเวลาอนจ ากด ในประเดนนมขอนาคดวา การทกฎหมายใหการคมครองผลงานทางปญญาโดยไมค าถงวาผลงานนนไดถกสรางสรรคหรอพฒนาขนอยางไรนน ถอวาเปนการใหการตอบแทนการสรางสรรคผลงานทางปญญาทสอดคลองกบความเปนจรงหรอไม ทงนเพราะผลงานทางปญญาตาง ๆ ทไดมการสรางสรรคหรอพฒนาขนนน หาไดเปนสงทมคณคาไปเสยทงหมดไม จรงอยทวาผลงานหรอเทคโนโลยบางอยางเปนสงทมคณคาและมประโยชนตอสงคมและผลงานบางอยางกเกดจากการวจยและพฒนาทตองใชเวลาทยาวนานและใชเงนทนเปนจ านวนมาก แตกมผลงานทางปญญาจ านวนมากเชนกนทมไดมลกษณะดงกลาวหรอมไดเกดจากการวจยและพฒนาทใชเวลาทยาวนานและใชการลงทนเปนจ านวนมาก ในความเปนจรง ผลงานทางปญญาบางอยางเปนเพยงสงทเกดขนจากการดดแปลงองคความรเดมแตเพยงเลกนอย หรอเปนผลงานทเกดจากค วามคดฉบพลนทมไดอาศยการคดคนหรอพฒนาอยางเปนระบบ ซงหากรฐมเจตนารมณในการใหรางวลแกผประดษฐหรอผสรางสรรคผลงานทางปญญาจรง ๆ แลว เหตใดจงไมใหการคมครองตามความ

40

เหมาะสมกบลกษณะของผลงานทางปญญา โดยค านงถงคาใชจายและการลงทนทไดใช ไปในการสรางสรรคผลงานนน เชน ดวยการก าหนดอายสทธบตรใหมก าหนดเวลาทแตกตางกนไปตามประเภทของเทคโนโลย เปนตน การคมครองทรพยสนทางปญญาทใหสทธผกขาดทสมบรณดงเชนการคมครองโดยระบบสทธบตร ไดถกตงค าถามเปนอยางมากกวา การคมครองดงกล าวไดสรางภาระทเกนสมควรแกสงคมหรอไม และสมควรหรอไมทน าเอาระบบการคมครองแบบอนมาใช เพอทจะใหการตอบแทนแกผประดษฐหรอผสรางสรรค แทนทจะเปนการใหสทธผกขาดทกอใหเกดภาระแกสงคม วาไปแลวกเคยมบางประเทศทไดใชระบบตอบแทนการสรางส รรคผลงานทางปญญาในลกษณะอนทไมใชสทธบตร เชน ประเทศรสเซยและอดตประเทศคอมมวนสตในยโรปตะวนออกไดเคยใชระบบประกาศนยบตรของนกประดษฐ เปนเครองมอแสดงการรบรและตอบแทนผลงานการประดษฐคดคนของประชาชน โดยสทธในผลงานนนจะตกเปนของรฐ ผประดษฐจะไดรบประกาศนยบตรและไดรบคาตอบแทนจากการทรฐไดใชประโยชนจากการประดษฐนน อยางไรกด ระบบการใหคาตอบแทนการประดษฐในลกษณะนไดถกยกเลกไปพรอม ๆ กบการลมสลายของระบอบคอมมวนสต ในปจจบนประเทศรสเซยและอดตประเทศสงคมนยมตางกไดน าเอาก ฎหมายสทธบตรตามแนวทางของประเทศตะวนตกมาใชแทนระบบดงกลาวแลว จงอาจกลาวไดวา การคมครองทรพยสนทางปญญาเปนระบบเดยวในปจจบนทประเทศตาง ๆ ไดน ามาใชเพอตอบแทนการสรางสรรคและพฒนาผลงานทางปญญาของบคคล 1.3 ทฤษฎทเกยวของกบหลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญา สทธในทรพยสนทางปญญาเปนทรพยสนประเภทหนง ซงผทรงสทธอาจแสวงหาประโยชนโดยตนเองหรออนญาตใหผอนใชสทธนนโดยเรยกคาตอบแทนการใชสทธกได เพอปองกนการใชสทธโดยปราศจากขอบเขต กฎหมายของประเทศตาง ๆ จงมกก าหนดใหสท ธทผทรงสทธในผลตภณฑนนระงบสนไป เมอผทรงสทธไดจ าหนายสนคานนแลว บคคลผซอสนคาดงกลาวยอมสามารถใชประโยชนจากผลตภณฑนนไดโดยเสร รวมทงอาจจ าหนายสนคานนใหแกบคคลอนไดดวย หลกกฎหมายนเรยกวา “หลกการสนสทธในทรพยส นทางปญญา ” (Exhaustion Doctrine of Intellectual Property Rights) แนวคดในการจ ากดสทธในการจ าหนายผลตภณฑโดยผทรงสทธในทรพยสนทางปญญาไดเรมมขนตงแตเมอปลายครสตศตวรรษท 19 โดยแตเดมนนมกจะเปนกรณทผทรงสทธไดน าผลตภณฑภายใตสทธในทรพยสนทางปญญาออกจ าหนายและก าหนดเงอนไขการใชผลตภณฑทจ าหนายนนหรอก าหนดพนทการใช หรอก าหนดราคาขายปลกของสนคาดงกลาว ซงเปนกรณท

41

เกดขนมากในประเทศทมการปกครองในรปแบบสหพนธรฐ โดยผทรงสทธมกจะโอนสทธทตนมอยในมลรฐหนงให แกผประกอบการรายหนง และโอนสทธทมในอกมลรฐหนงใหแกผประกอบการอกรายหนง ผรบโอนสทธในแตละมลรฐกจะพยายามกดกนมใหผประกอบการในมลรฐอนน าผลตภณฑภายใตสทธในทรพยสนทางปญญานนเขามาจ าหนายในเขตพนทของตน ในเวลาตอมา ปญหาขางตนกไดพฒนาไปตามการเตบโต ของการคาระหวางประเทศ โดยการใชสทธในทรพยสนทางปญญาเพอกดกนการน าเขามไดจ ากดอยเพยงกรณการน าสนคามลรฐหนงไปจ าหนายในอกมลรฐหนงเทานน หากแตเปลยนเปนการน าสนคาเขาไปจ าหนายในอกประเทศหนง ซงผทรงสทธในทร พยสนทางปญญาในประเทศทมการน าเขากมกจะใชสทธเพอปองกนตลาดของตนใหปลอดจากการแขงขนของสนคาน าเขา เมอ ค.ศ.1873 ศาลสหรฐฯ ไดวางหลกการเรองนในคด Adams v. Burke ซงเปนคดเกยวกบการละเมดสทธบตร ซงเปนกรณทผรบโอนสทธบตรในมลร ฐหนง ไดฟองรองตอศาลเพอหามมใหผซอผลตภณฑภายใตสทธบตรในอกมลรฐหนง น าผลตภณฑนนเขามาจ าหนายในเขตพนททตนไดรบความคมครอง ศาลตดสนวา เมอผรบโอนสทธบตรไดน าผลตภณฑภายใตสทธบตรออกจ าหนายแลว ผทซอผลตภณฑดงกลา วยอมสามารถน าผลตภณฑนนออกจ าหนายตอไปไดโดยเสรไมวาจะเปนการจ าหนาย ณ ทแหงใดในประเทศสหรฐอเมรกา ตอมาใน ค.ศ.1902 ศาลสงสดของสหพนธสาธารณรฐ เยอรมนกไดมแนวความคดในการจ ากดสทธของผทรงสทธในทรพยสนทางปญญาเชนเดยวกบศาลสหรฐฯ โดยศาลไดวนจฉยในคดละเมดสทธบตรคดหนงวา แมผทรงสทธบตรจะสามารถบงคบใชสทธตามสทธบตรเพอปองกนการแขงขนจากผอนกตาม แตผทรงสทธกหาอาจใชสทธตามสทธบตรโดยปราศจากขอบเขตไม เมอผทรงสทธบตรไดผลตภณฑภายใตสทธบตรและไดจ าหนายผลตภ ณฑนนไปแลว สทธตามสทธบตรทมอยเหนอผลตภณฑนนยอมระงบสนไปดวย ทงนเพราะวาสทธบตรไมไดใหสทธในการก าหนดเงอนไขทางการคาภายหลงจากทผลตภณฑนนไดถกวางจ าหนายในตลาดแลว หลงจากทศาลสงของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดน าหลกการส นสทธในทรพยสนทางปญญามาใช หลกการนไดถกน าไปใชในกฎหมายของหลายประเทศและมไดจ ากดอยแตเฉพาะสทธตามสทธบตรเทานน หากแตน าไปใชกบสทธในทรพยสนทางปญญาประเภทอนดวย ไมวาจะเปนลขสทธ เครองหมายการคา การออกแบบผลตภณฑ ฯลฯ อยางไรกต าม หลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญานจะน าไปใชไดตอเมอการจ าหนายครงแรกกบการจ าหนายครงตอมานนเกดขนในดนแดนของประเทศเดยวกนเทานน ตวอยางเชน บรษท A ไดขายผลตภณฑนนใหแกบรษท B ในสหพนธสาธารณรฐ เยอรมนและขาย

42

ใหแกบรษท C ในสาธา รณรฐ ฝรงเศส ดงน บรษท B มสทธทจะใชและน าผลตภณฑนนออกจ าหนายตอไปในสหพนธสาธารณรฐ เยอรมนได เชนเดยวกบทบรษท C กสามารถทจะใชและจ าหนายผลตภณฑนนตอไปใน สาธารณรฐ ฝรงเศสไดเชนกน โดยไมถอวาบรษท B และบรษท C ละเมดสทธตามสทธ บตรของบรษท A เพราะวาสทธในการใชและจ าหนายสนคาทบรษท A มอยเหนอผลตภณฑนนไดระงบสนไปแลว แตบรษท B ไมสามารถน าผล ตภณฑนนเขามาจ าหนายในสาธารณรฐ ฝรงเศสได และในขณะเดยวกนบรษท C กไมอาจน าผล ตภณฑนนเขามาจ าหนายในสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดเชนเดยวกน เพราะวาสทธตามสทธบตรทระงบสนไปนนจะจ ากดอยเพยงภายในดนแดนของประเทศทน าสนคาออกจ าหนายเทานน ถงแมวาหลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญาจะไดรบการรบรองโดยกฎหมายของหลายประเทศ แตประเทศทใชกฎหมาย จารตประเพณ ของสหราชอาณาจกร กมไดรบเอาหลกการเชนนไปใช กฎหมายจารตประเพณ จะถอแตเพยงวาเมอผทรงสทธไดจ าหนายผลตภณฑภายใตทรพยสนทางปญญาแลว การจ าหนายนนมผลเทากบเปนการอนญาตโดยปรยายใหผซอแสวงหาประโยชนจากผลตภณฑนน กอเกดเปนหลกกฎหมายอ กหลกหนง แยกตางหากจากหลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญา ดวยเหตทกลาวขางตน จงอาจแบงแยกทฤษฎทเกยวของกบหลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญาออกเปน 2 ทฤษฎคอ ทฤษฎการอนญาตโดยปรยายและทฤษฎวาดวยการสนสทธในทรพยสนทางปญญา 1.3.1 ทฤษฎอนญาตโดยปรยาย (Implied License) ทฤษฎนใชกนอยในประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว เชน ออสเตรเลย แคนาดา นวซแลนด และสหราชอาณาจกร ทฤษฎนถอวาหากผทรงสทธไดจ าหนายผลตภณฑภายใตสทธในทรพยสนทางปญญา โดยไมไดก าหนดขอจ ากดหรอเงอนไขใ นการจ าหนาย ผซอกสามารถใชหรอน าผลตภณฑนนออกจ าหนายตอไปโดยปรยายแลว และหากตอมาผซอไดจ าหนายผลตภณฑนนใหแกบคคลทสามแลว ในกรณเชนนกจะถอวาผทรงสทธกบบคคลทสามมสญญาตอกนโดยปรยาย (Implied Contract) วา ผทรงสทธไดอนญาตใ หบคคลทสามนนน าผลตภณฑนนออกจ าหนายตอไปไดเชนกน ในทางตรงกนขาม หากผทรงสทธไดก าหนดเงอนไขในการใชหรอการจ าหนายผลตภณฑนน ไมวาจะเปนการก าหนดเงอนไขไวในสญญาซอขายหรอบนฉ ลากผลตภณฑ ผซอกจะมสทธแตเพยงใชหรอกระท าการอยางใด ๆ ตอผลตภณฑนนภายใตขอบเขตของสญญาหรอตามเงอนไขทก าหนดไวเทานน หากผซอฝาฝนขอก าหนดเชนวาน กถอวาผซอละเมดสทธในทรพยสนทางปญญาของผทรงสทธ ดงตวอยางตอไปน

43

ในกรณลขสทธ เมอเจาของลขสทธไดน าส าเนางานออกจ าหนาย เชนน ถอวาเจาของลขสทธไดยนยอมใ หผซอไดประโยชนจากส า เนางานนน แตหากเจาของลขสทธไดจ ากดสทธอยางใดอยางหนงของผซอไวในสญญาซอขาย เชน หามมใหผซอน าเสนองานนนออกจ าหนายตอไป หรอหามไมใหใชบางพนท ดงนน แมวาผซอมสทธท จะใชส าเนางานนนกตาม แตผซอกจะใชหรอจ าหนายส าเนางานนนโดยฝาฝนขอก าหนดในสญญามได มฉะนนถอวาผซอละเมดลขสทธ ในกรณสทธบตร เมอผทรงสทธบตรไดจ าหนายผลตภณฑภายใตสทธบตร โดยก าหนดเงอนไขการใชอยางหนงอยางใดไว เชน ก าหนดหามมใหผซอจ าหนายผลตภณฑนนนอกพนททก าหนด ดงน หากผซอฝาฝนขอก าหนดนน กถอวาเปนการละเมดสทธบตร แตหากไมมการก าหนดเงอนไขใด ๆ ไว ผซอยอมสามารถน าผลตภณฑนนออกจ าหนาย ณ ทใดกได โดยถอวาผทรงสทธบตรไดอนญาตใหผซอน าผลตภณฑนนออกจ าหนายตอไปไดโดยปรยายแลว กรณเครองหมายการคา กเปนไปในท านองเดยวกน เมอเจาของเครองหมายจ าหนายสนคาทมเครองหมายการคาของตน ถอวาเจาของเครองหมายใหความยนยอมโดยปรยายแกผซอในการใชเครองหมายการคากบสนคาน น แตการจ าหนายสนคาภายใตเครองหมายการคานนจะตองเปนการจ าหนายสนคาในสภาพทเปนอย โดยไมมการเปลยนแปลงสนคา แตถาหากเจาของเครองหมายการคาก าหนดเงอนไขไวบนฉลากสนคา หามมใหน าสนคาออกจ าหนายตอไป ผซอกไมมสทธทจะกระท าการฝาฝนเ งอนไขดงกลาว มเชนนนยอมเปนการละเมดสทธของเจาของเครองหมายการคา ภายใตทฤษฎการอนญาตโดยปรยาย การใชประโยชนในผลตภณฑยงคงอยในความควบคมของผทรงสทธ ผทรงสทธมสทธทจะสงวนสทธบางอยางไดตามทเหนสมควร และดวยเหตน จงมผกลาววา ทฤษฎความยนยอมโดยปรยายในความเปนจรงกคอ หลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญาทผทรงสทธยงคงมสทธทจะเลอกใหสทธในทรพยสนทางปญญาสนลงไปหรอไมกได (Optional Exhaustion) 1.3.2 ทฤษฎวาดวยการสนสทธในทรพยสนทางปญญา (Exhaustion Doctrine) ทฤษฎน เมอมการจ าหนายผลตภณฑภายใตสทธในทรพยสนทางปญญา (ไมวาจะเปนสทธบตร เครองหมายการคา ลขสทธ หรอสทธประเภทอน ) โดยผทรงสทธหรอดวยความยนยอมของผทรงสทธแลว สทธในทรพยสนทางปญญาทมอยเหนอผลตภณฑทจ าหน ายนนจะระงบสนลงทนท (Automatic Exhaustion) แตสทธในทรพยสนทางปญญาทสนไป หมายความวา สทธเหนอผลตภณฑทไดมการจ าหนายไปแลวเทานน หาไดหมายถงสทธในทรพยสนทางปญญาทงหมดไม (Meaning an individual item, not a type of product) พจารณาจากตวอยางตอไปน

44

นาย ก. เปนผทรงสทธบตรในผลตภณฑยาชนดหนง ซงยาดงกลาวมคณสมบตในการรกษาโรคภมคมกนบกพรอง (HIV) นาย ก. ไดผลตยาและจ าหนายยานนใหแกนาย ข. ดงน สทธในการใชและการจ าหนายผลตภณฑยาทนาย ก. ไดจ าหนายใหแกนาย ข. จะเปนอนระงบสนไป แตสทธเดดขาดตามสทธบตรทมอยเหนอผลตภณฑยานนหาไดระงบไปดวยไม นาย ข. จงมสทธใชผลตภณฑยาทซอมานนเพอบ าบดรกษาโรค หรออาจน าผลตภณฑยานนออกจ าหนายตอไปได แตนาย ข. หรอบคคลทสามทไมมสทธทจะผลต ใช หรอจ าหนายผลตภณฑยาชนดเดยวกนนนซงนาย ก. มไดน าออกจ าหนายโดยมไดรบอนญาตจากนาย ก. ดงนนทฤษฎวาดวยการสนสทธในทรพยสนทางปญญาแตกตางจากทฤษฎอนญาตโดยปรยายในบางประการ กลาวคอ ตามทฤษฎอนญาตโดยปรยาย สทธในทรพยสนทางปญญาเหนอผลตภณฑจะสนไปหรอไมจะอยภายใตการควบคมของผทรงสทธ ผทรงสทธในทรพยสนทางปญญามสทธโดยตรงเหนอผลตภณฑภายใตสทธนน และผทรงสทธอาจจะควบคมการใชประโยชนในผลตภณฑนนภายหลงการจ าหนายได ไมวาผทรงสทธจะเปนผจ าหนายหรอรเหนยนยอมในการจ าหนายหรอไมกตาม แตตามหลกการสนสทธ สทธเดดขาดทมอยเหนอผลตภณฑจะสนไปในทนททมการจ าหนายผลตภณฑ หากการจ าหนายไดกระท าโดยผทรงสทธเองหรอดวยความยนยอมของผทรงสทธ ผซออาจกระท าการใด ๆ เกยวกบผลตภณฑนนไดตามความตองการของตน

2. แนวคดเกยวกบทรพยสนทางปญญาในการเปนเครองมอพฒนาเศรษฐกจ ทรพยสนทางปญญามสวนในการพฒนาเศรษฐก จของประเทศ เชน งานลขสทธดาน โปรแกรมคอมพวเตอร บทภาพยนตร ผลงานดานสทธบตรคดคนสงประดษฐท าใหมเครองอ านวยความสะดวกตาง ๆ เกดขน น ามาใชประโยชนไดในชวตประจ าวนรวมถงทางการคา ดงนนในดานแนวคดการเปนเครองมอในการพฒนาเศรษฐกจจงประกอบดวยทฤษฎทส าคญ ทเปนพนฐานของการมสวนในการพฒนาเศรษฐกจของทรพยสนทางปญญา ไดแก ทฤษฎการเปนเครองจงใจ ทฤษฎการเปดเผยขอมลความรตอส งคม และทฤษฎการปองกนการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรมและการคมครองผบรโภค 2.1 ทฤษฎการเปนเครองจงใจ (Incentive to Invent Theory) ทฤษฎนเชอวาการคมครองทรพยสนทางปญญาลกษณะตาง ๆ ไมวาจะเปนสทธบตร ลขสทธ การคมครองพนธพช หรอการออกแบบวงจรรวม จะเปนการสงเสรมใหเกดการคดคนและพฒนาเทคโนโลยใหม ๆ และกอใหเกดการสรางสรรคผลงานทมคณคาขน วากนวามาตรการทางกฎหมายทใหสทธแตเพยงผเดยวในการน าเอาผลงานทางปญญาไปใชประโยชนในเชงพาณชย ม

45

ความส าคญตอกระบวนการวจยและพ ฒนาเปนอยางมาก เนองจากการวจยและพฒนาและการสรางสรรคผลงานทางปญญาสวนใหญมกตองอาศยการลงทนจ านวนมาก การใหความคมครองอยางเหมาะสมจะท าใหเจาของผลงานเกดความเชอมนวา คาใชจายและระยะเวลาทสญเสยไปเพอการดงกลาว จะไดรบการชดเชยกลบคน มาในรปของสทธผกขาดตามกฎหมาย อนจะเปนเครองจงใจใหบคคลตาง ๆ ลงทนแรงท าการวจยและพฒนาหรอสรางสรรคใหมทเปนประโยชนตอสงคม หากปราศจากการคมครองทเหมาะสม กคงจะไมมผใดท าการคดคนหรอสรางสรรคผลงานใด ๆ ซงจะมผลกระทบตอความกาวหนาทางวทยาการเปนอยางมาก ทฤษฎนใหความส าคญตอบทบาทของทรพยสนทางปญญาในทางเศรษฐกจ โดยไมถอวาผลงานทางปญญาเปนทรพยสนของผประดษฐหรอผสรางสรรคเชนทฤษฎสทธตามธรรมชาต มขอนาคดเกยวกบทฤษฎนวา เปนความจรงหรอไมวาบคคลจะท าการประดษฐคดคนกตอเม อมการใหสงจงใจทางเศรษฐกจ และหากไมมการจงใจในทางเศรษฐกจ การสรางสรรคผลงานทางปญญาจะสนสดลงหรอไม ในอดต มนษยไดสรางสรรคผลงานทางปญญาทมคณคาในทางวรรณกรรมและศลปกรรม ตลอดจนไดคดคนการประดษฐทมความมหศจรรยขนเปนจ านวนมาก ผลงานทางปญญาเหลานนไดถกสรางสรรคหรอคดคนขนกอนทมนษยจะรจกระบบการคมครองทรพยสนทางปญญาเสยอก หากถามวาอะไรคอมลเหตจงใจใหมการสรางพระมดในอยปต ก าแพงเมองจน รปวาดโมนาลซา วคซนปองกนโรคพษสนขบา ฯลฯ ค าตอบกไมนาจะเปนวาเพราะบคคล ทสรางสรรคผลงานเหลานนตองการสทธผกขาดในการทจะแสวงหาประโยชนจากผลงานทางปญญาของตนและเมอมองไปถงววฒนาการของกฎหมายทรพยสนทางปญญาลกษณะตาง ๆ กจะเหนวา การคมครองสทธตามกฎหมายแตละลกษณะมกจะเกดขนหลงจากทมนษยไดพฒนาผลงานทางปญญาได เปนผลส าเรจแลว กลาวอกนยหนงกคอ เมอไดมการคดคนหรอพฒนาสงใดขน รฐจงจะออกกฎหมายมาคมครองสงนนในเวลาตอมา เชน โปรแกรมคอมพวเตอรไดถกพฒนาขนกอนทกฎหมายลขสทธจะถอวาโปรแกรมคอมพวเตอรเปนงานวรรณกรรมหรอผลตภณฑยาจ านวนมากไดถกพ ฒนาขนกอนทประเทศตาง ๆ จะใหการคมครองสทธบตรยา เปนตน การคมครองเทคโนโลยชวภาพกเปนตวอยางทดในเรองน กลาวคอ ถงแมวาในปจจบนกฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศอตสาหกรรมและของประเทศก าลงพฒนาสวนใหญจะไมคมครองสทธบตรในสงมชวต แตเทคโนโลยชวภาพกเปนอตสาหกรรมทมอตราการลงทนทางดานการวจยและพฒนาทสงทสดสาขาหนงในทกวนน

46

ยงกวานน หากพจารณาถงสภาพความเปนจรงของธรกจการคาในปจจบน กจะเหนถงความไมเปนเหตเปนผลของทฤษฎการเปนเครองจงใจ เพราะในความเปนจร ง นกประดษฐหรอผสรางสรรคผลงานทางปญญาสวนใหญในปจจบนมกจะเปนลกจางของบรษทอตสาหกรรม โดยทงนายจางและลกจางตางกมเหตผลเฉพาะตวในการท าการพฒนาเทคโนโลยหรอคดคนผลงานทางปญญาขน บรษทอตสาหกรรมเขามาเกยวของกบการสรางสรรคผลงานทางปญญากในฐานะทเปนผลงทนออกคาใชจายในการท าวจยและพฒนา โดยความมงหมายในการลงทนของบรษทกคอเพอใหไดมาซงเทคโนโลยใหม ทอาจน าไปใชประโยชนในการผลตทางอตสาหกรรม หรอเพอประโยชนในดานการตลาดทจะสามารถเปนผน าในการตลาดการคา ในทางตรงกนขาม นกประดษฐหรอผสรางสรรคทเปนลกจางขององคกรธรกจเหลานนกมความมงหวงแตเพยงทจะไดรบผลประโยชนตอบแทนจากการจางงาน โดยมไดคาดหวงถงประโยชนทจะไดรบสทธเดดขาดตามกฎหมายแตประการใด ทงนเพราะตามกฎหมายทรพยสนทางปญญาของประเทศตาง ๆ นน ผทมสทธในผลงานทางปญญาทเกดขนกคอนายจาง หาใชลกจางผทท าการคดคนหรอพฒนาผลงานทางปญญานนไม อนแสดงว าผทประดษฐหรอผสรางสรรคผลงานหาไดรบอทธพลจงใจจากกฎหมายทรพยสนทางปญญาไม หากแตเปนผทลงทนในการวจยและพฒนาตางหากท อาจจะไดรบแรงจงใจจากสทธเดดขาดตามกฎหมาย เทาทผานมาไมปรากฏหลกฐานชดเจนทอาจพสจนไดวา กฎหมายทรพยสนทางปญญาไดกอใหเกดการคดคนและพฒนาเทคโนโลยใหม ๆ หรอกอใหเกดการสรางสรรคผลงานทมคณคาขน ในทางกลบกน กยงไมมสงใดทบงช วา หากปราศจากกฎหมายทรพยสนทางปญญาแลวจะไมมผท าการสรางสรรคผลงานทางปญญาเนองจากในโลกธรกจทกวนน การแขงขนทางดานผลตภณฑ (Product Competition) มบทบาททส าคญมาก เพอความเปนผน าทางธรกจการคา องคกรธรกจเอกชนตาง ๆ จ าเปนทจะตองพฒนาสนใหม ๆ ออกสทองตลาดกอนผอน การแขงขนทางดานผลตภณฑเปนองคประกอบส าคญทจะผลกดนใหบรษทอตสาหกรรมตาง ๆ ลงทนท าการวจยและพฒนา และดวยเหตผลนจงเชอไดวา การลงทนในการพฒนาเทคโนโลยของภาคเอกชนจะคงมอยตอไป ถงแมวาจะปราศจากกฎหมายทรพยสนทางปญญากตาม เชรเรอร (Scherer) ไดสรปไววา “องคกรธรกจอาจลงทนในการท านวตกรรม แมวาจะไมมการคมครองตามกฎหมายสทธบตร เนองจากองคกรธรกจเหลานนตางกตองการทจะเปนผน าในการคา ดวยการน าสนคาใหมออกสตลาดเปนรายแรก โดยเฉพาะในตลาดทมการผกขาดโดยผจดจ าหนายรายใหญเพยงไมกราย” กลาวโดยสรป สทธเดดขาดตามกฎหมายทรพยสนทางปญญาทเปดโอกาสใหผทรงสทธแสวงหาประโยชนทางพาณชย อาจจะไมใชเหตผลทแทจรงทท าใหผประกอบการท าการลงทน

47

วจยและพฒนาหรอสรางสรรคผลงานทางปญญา หากแตเปนการแขงขนทางการคาในแวดวงอตสาหกรรม ทเปนสาเหตอนแทจรงทผลกดนใหเกดกจกรรมดงกลาวขน ผศกษาเหนวาการเปนเครองจงใจไมใชเหตผลหลกของการประดษฐและสรางสรรคผลงาน แตการใหความคมครองอนเนองมาจากแนวคดในการเปนเครองมอพฒนาเ ศรษฐกจโดยมทฤษฎการเปนเครองจงใจรองรบเปนสงทสมควรทผสรางสรรคควรไดรบตามความเหมาะสมกบความสามารถของเขาทใชความอตสาหะ สตปญญา แรงกาย ในการสรางสรรคผลงาน 2.2 ทฤษฎการเปดเผยขอมลความรตอสงคม (Theory of Disclosure of Information) ทฤษฎนเชอวา หากปราศจากการคมครองทรพยสนทางปญญาแลว ผทเปน เจาของผลงานทางปญญาจะเกบขอมลความรทตนไดคดคน หรอพฒนาขนไวเปนความลบ ซงการกระท าดงกลาวจะไมเปนประโยชนแกผใดทงสน ดงนนการคมครองทรพยสนทางปญญาตามแนวความคดนจงมลกษณะเปนการแลกเปลยนกน (Quik Pro Quo) ระหวางเจาของผลงานทางปญญากบสงคม ซงระบบการคมครองทรพยสนทางปญญาทเดนตามแนวความคดนมากทสดกคอ ระบบสทธบตร โดยกฎหมายสทธบตรก าหนดใหผขอรบสทธบตรท าการเปดเผยรายละเอยดขอมลการประดษฐตอสาธารณชน (โดยผานเจาหนาทของรฐ ) เพอแลกเปลยนกบสทธเดดขาดทรฐจะมอบให เชอกนวาดวยวธการเชนน จะท าใหสงคมไดรบประโยชนจากวทยาการความรทผประดษฐไดคดคนขน ขอมลการประดษฐทไดจากการขอรบสทธบตรนจะเปนประโยชนทงตอหนวย งานของรฐ สถาบนวจย นกวจย และบรษทอตสาหกรรม ในอนทจะท าการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแขนงตาง ๆ ใหกาวหนายงขน ส าหรบหนวยงานของรฐ ขอมลสทธบตรจะเปนประโยชนตอการก าหนดแนวนโยบายทเปนรปธรรมเกยวกบการพฒนาเทคโนโลยของประเทศ โดยท าใหสามารถจดล าดบความส าคญกอนหลงของสาขาเทคโนโลยทรฐจะใหการสงเสรม ส าหรบสถาบนวจยและนกวจยนน จะไดรบประโยชนหลายประการจากรายละเอยดขอมลทมการระบไวในเอกสารสทธบตร ไมวาจะเปนประโยชนในดานการสบคนงานทางวชาการทเกยวของ หรอเพอใหทราบ ถงงานวจยทไดมการท าไวกอนหนานนแลวหรอทก าลงท าอยในขณะนน อนจะชวยเหลอหลกเลยงปญหาการท าวจยซ าซอน และทายทสด ขอมลสทธบตรยงเปนประโยชน ตอบรษทอตสาหกรรม ทงในการทจะพฒนาเทคโนโลยขนใชเอง ในการปรบปรงเทคโน โลย และในการซอหาเทคโนโลยท บรษทเหลานนตองการ โดยท าการประเมนและเปรยบเทยบความเหมาะสมของเทคโนโลยทตองการซอ นอกจากนขอมลสทธ บตรยงจะชวยใหบรษทเอกชนสามารถก าหนดแผนการตลาดไดอยางถกตองเหมาะสม อกทงยงท าใหบรษทสามารถหลกเลยงการละเมด สทธบตรของผอนได

48

แมจะมการกลาวอางถงขอดหลายประการของขอมลสทธบตร แตนกวชาการหลายทานไดตงขอสงสยเกยวกบประโยชนของขอมลสทธบตรดงกลาว ขอโตแยงประการหนงกคอ ปญหาในเรองความไมสมบรณของเอกสารสทธบตร ขอโตแยงนไดเนนวา การทบคคลใดจะขอรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตร บคคลดงกลาวจะตองตระหนกแลววา ตนไมสามารถเกบขอมลการประดษฐทคดคนขนมาไดไวเปนความลบตลอดไป การไดมาซงสทธเดดขาดตามกฎหมายแมวาจะเปนการไดมาเพยงชวคราวเทานน กยงดกวาทจะปลอยใหการประดษฐถก ผอนน าไปใช โดยตนเองไมไดรบสงใดเปนการตอบแทนเลย เมอการขอรบสทธบตรมใชทางเลอกทดทสดทผเปนเจาของเทคโนโลยตองการ กยอมเปนทแนนอนวาผขอรบสทธบตรจะตองกระท าทกวถทางเพอปกปดขอมลการประดษฐของตนไวใหมากทสดเทาทจะเป นไปได ทงนเพราะหากสามารถเกบง าขอมลส าคญบางประการเกยวกบการประดษฐเอาไวได กจะท าใหผเปนเจาของเทคโนโลยสามารถรกษาอ านาจผกขาดของตนและคงความไดเปรยบเหนอคแขงขนทางการคาอน ๆ ไดตอไป แมภายหลงจากทอายการคมครองสทธบตรจะสนสดลงแลวกตาม อนงผขอรบสทธบตรจะไมมเจตนาทจะปกปดขอมลการประดษฐบางอยางเอาไว แตโดยลกษณะทวไปของเทคโนโลยทมกจะมความสลบซบซอนนน การเปดเผยขอมลการประดษฐอยางสมบรณและครบถวน กเปนสงทเปนไปไดยากทางปฏบต ดงนนแมวาการเปดเผยขอมลทไมครบถวนจะเกดขนจากความจงใจของผรบสทธบตรหรอไมกตาม การทสาธารณชนจะไดรบประโยชนอยางเตมทตามเจตนารมณของกฎหมายนน ยอมขนอยกบความสามารถของหนวยงานของรฐ ซงมหนาทตรวจสอบค าขอรบสทธบตร ทจะท าการตรวจสอบวาค าขอรบสทธบตรท ยนมานนไดมการเปดเผยขอมลการประดษฐอยางครบถวนชดเจนตามบทบญญตของกฎหมายหรอไม ซงหากประเทศใดไมมระบบการตรวจสอบทมประสทธภาพ กจะท าใหเจตนารมณของกฎหมายในเรองนไมอาจเปนไปได กลาวโดยสรป กฎหมายทรพยสนทางปญญาบางลกษณะ อนไดแก กฎหมายสทธบตร มบทบาทส าคญในการสงเสรมใหมการเปดเผยรายละเอยดขอมลตอสาธารณชน อกทงยงมบทบาทส าคญในการสรางแหลงขอมลความรใหแกสงคม เพราะกฎหมายดงกลาวมบทบงคบใหผขอรบสทธบตรท าการเปดเผยรายละเอยด และขอมลของการประดษฐใหมากทสดเทาท จะกระท าได หากปราศจากซงการคมครองตามสทธบตร ผประดษฐกจะเกบขอมลความรทตนคดคนไดไวเปนความลบ ซงการกระท าดงกลาวจะไมเปนประโยชนแกผใดทงสน อยางไรกด การบรรลใน

49

วตถประสงคของกฎหมายในขอนยอมขนอยกบความชดเจนของขอมลรายละเ อยดการประดษฐ และขนอยกบประสทธภาพของหนวยงานของรฐทท าหนาทตรวจสอบค าขอรบสทธบตร 2.3 ทฤษฎการปองกนการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรมและการคมครองผบรโภค (Prevention of Unfair Competition and Consumer Protection) กฎหมายทรพยสนทางปญญาบางลกษณะมเจตนารมณทตางไปจากกฎหมายทรพยสนทางปญญาอน โดยไมไดเกยวของกบการรบรองสทธตามธรรมชาตของผสรางสรรคผลงานทางปญญา หรอสงเสรมใหเกดการสรางสรรคผลงานทางปญญา ความมงหมายดงกลาวมอย 2 ประการ ไดแก ประการแรก เพอคมครองผบรโ ภคใหทราบถงแหลงทมาของสนคา และประการทสอง เพอปกปองผประกอบการมใหถกลอกเลยนเครองหมายการคาโดยไมเปนธรรมกฎหมายทรพยสนทางปญญาทมความมงหมายในการคมครองผบรโภค ไดแก กฎหมายเครองหมายการคา และกฎหมายคมครองสงบงชทางภมศาสตร กฎหมายทงสองลกษณะนมเจตนารมณทคลายคลงกนประการหนงคอ เพอทจะใหผบรโภคทราบถงแหลงทมาของสนคา ซงอาจเปนการใหทราบถงตวบ คคลทผลตสนคาหรอใหทราบวา สนคานนมแหลงก าเนดจากพนททางภมศาสตรใด ถาหากปราศจากการคมครองดงกลาวแลว กจะมผลใชประชาชนเกดความสบสนหลงผดในแหลงก าเนดทแทจรงของสนคาได นอกจากน กฎหมายทรพยสนทางปญญายงมความมงหมายทส าคญอกประการในการปองกนการกระท าทเปนการเอารดเอาเปรยบในทางธรกจ แนวความคดนเชอวา การทบคคลใดลงทนลงแรงในการประดษฐ คดคนหรอพฒนาผลงานทางปญญาขน บคคลนนยอมคาดหวงวาตนจะไดใชประโยชนจากสงทตนไดคดคนหรอพฒนานน หากบคคลอนสามารถน าเอาผลงานของผประดษฐหรอผสรางสรรคไปใชไดโดยเสร กจะเปนการไมเปนธรรมกบเจาของผลงานทางปญญา มขอควรพจารณา อกประกา รวา คณคาของทรพยสนทางปญญาบางประเภท เชน เครองหมายการคา จะขนอยกบชอเสยงความนยมในตวสนคา (Goodwill) ภายใตเครองหมายการคานนเปนส าคญ ซงชอเสยงและความนยมในตวสนคามกเกดขนจากปจจยสองประการ คอ คณภาพของสนคา และการโฆษณาประชาสมพนธสนคาโดยผประกอบการทเปนเจาของเครองหมายการคาของ ดงนน การน าเอาเครองหมายการคาของผประกอบการดงกลาวไปใชจงเปนการฉกฉวยเอาชอเสยงความนยมดงกลาวไปใชอยางไมเปนธรรม เครองหมายการคามความส าคญตอการสรางความนยมของสนคาในหมประ ชาชนผบรโภค และท าใหผบรโภคไดรบขอมลเกยวกบตวสนคา แตเครองหมายการคากอาจท าใหประชาชนตดยดกบสนคาของตน (Brand Loyalty) ได ซงการตดยดในตวสนคาอาจเกดขนจากการ

50

ไดรบอทธพลของการโฆษณาสนคา การโฆษณาสนคาโดยสวนใหญมกจะกระท าดวยการสร างความคนเคยกบตวสนคา หรอสรางคานยมบางอยางเกยวกบสนคา หรอดวยการเชอมโยงภาพลกษณในทางสงคมกบการบรโภคสนคาชนดนน เชน ภาพลกษณในเรองความหรหรามงคง ความเฉลยวฉลาด ความมเสนห ความแขงแรง ฯลฯ ตวอยางเช น การโฆษณาสราโดยเนนในเร องความเปนลกผชาย หรอการโฆษณาเครองดมบ ารงก าลง โดยแสดงใหเหนถงความเปนผแขงแรงมพละก าลง เปนตน บรษทผประกอบการมกใหความเหนวา การโฆษณาประชาสมพนธเปนสงจ าเปนและมประโยชน เพราะเปนการใหขอมลขาวสารโดยตรงแกประชาชนผบรโภค ประชาชนจะสามารถทราบถงความมอยของสนคา และสามารถใชสนคาไดอยางถกตอง โดยผานขอมลการโฆษณาประชาสมพนธ เชน ผลตภณฑยา เคมภณฑ และเครองดมบ ารงก าลง เปนสงทอาจใหทงประโยชนและโทษแกผบรโภค หรอสนคาบางประเภทกมแตโทษแตเพยงประการเดยว เชน สรา บหร ฯลฯ เนองจากผประกอบการโดยทวไปมกตองการจะแสวงหาผลก าไรสงสด และตองการจ าหนายสนคาใหไดมากทสด กรณจงไมเปนทนาสงสยวา การโฆษณาสนคาตาง ๆ จะมงเนนแตเพยงการใหขอมลในดานทเปนประโยชนและทเปนขอดของสนคาเทานน สวนขอมลในดานลบของตวสนคา กจะไมถกหยบยกมากลาวไวในการโฆษณาแตจะถกผประกอบการปกปดเอาไว ประเดนทควรพจารณา อกประการกคอ หากคณคาของเครองหมายการคาเกดขนจากการโฆษณาประชาสมพนธ เหตใดจงไดมการจดใหเครองหมายการคาเปนทรพยสนทางปญญาประเภทหนง ดงไดกลาวมาแลววา ทรพยสนทางปญญาคอสทธทางกฎหมายทมอยเหนอผลงานทางปญญาของบคคล หากใชหลกการนเปนเกณฑพจารณาแลวจะเหนวา เครองหมายการคามองคประกอบทางดานการสรางสรรคทางปญญานอยมาก เมอเปรยบเทยบกบผลงานทางปญญาอน นกนตศาสตรจ านวนหนงไมเหนดวยกบการทจะถอวา เครองหมายการคาเปนสทธในทรพยสน (Proprietary Rights) นกนตศาสตรกลมนมความเหนวา การคมครองเครองหมายการคาไดกระท าโดยมเปาหมายทจะใหประชาชนทราบถงแหลงก าเนดหรอแหลงทมาของสนคาหรอบรการเปนส าคญ กฎหมายเครองหมายการคามไดมเจตนารมณหลกในการคมครองสทธตามธรรมชาตของเจาของ และไมไดมวตถประสงคในอนทจะตอบแทนการสรางสรรคสงทมคณประโยชนตอสงคม ดงเชนในกรณของกฎหมายสทธบตรและลขสทธ อยางไรกด แนวความคดดงกลาวไมไ ดรบการตอบรบจากผคนทเกยวของเทาใดนก และกฎหมายของประเทศตาง ๆ ในปจจบนตางใหการรบรองความเปนทรพยสทธของเครองหมายการคา กฎหมายของนานาประเทศ ถอวาเครองหมายการคาเปนสทธตามกฎหมายทเจาของสามารถ

51

โอนหรอกอใหเกดภาระตดพนได อกทงการใชประโยชนเชงพาณชยจากเครองหมายการคา ไมวาจะเปนในรปของการโอนสทธ (Assignment) การท าสญญาอนญาตใหใชเครองหมายการคาหรอบรการ (Licensing) รวมทงการท าสญญาเกยวกบการใชเครองหมายการคาในรปแบบพเศษตาง ๆ เชน สญญาแฟรนไชส (Franchising) ถอวาเปนธรกรรมทแพรหลายและไดรบความนยมมากกวาการใชประโยชนเชงพาณช ยจากทรพยสนทางปญญาประเภทอ น (จกรกฤษ ควรพจน และคณะ , 2548, หนา 75-78) จากแนวคด ทฤษฎ ขางตนกลาวโดยสรปไดวากฎหมายใหความคมครองทรพยสนทางปญญาเนองจากใหความส าคญแกความสามารถ ความสรางสรรคของเจาของความคด ประกอบกบการใหความคมครองเกดขนเพอเปนเครองมอในการพฒนาทางเศรษฐกจ จากทฤษฎการเปนเครองจงใจ การเปดเผยขอมลตอสงคม การแขงขนทางการคาทไมเปนธรรมและการคมครองผบรโภค ซงทรพยสนทางปญญามบทบาทและคว ามส าคญทางเศรษฐกจอยางมาก แตสทธในทรพยสนทางปญญามไดมอยถาวรตลอดไปจากการศกษาทฤษฎทเกยวของกบหลกการสนสทธในทรพยสนทางปญญา จงกลาวไดวาแนวคดทฤษฎมความสมดลทงในแงการคมครองสทธของผสรางสรรค และหลกการระงบสทธตามเหตทเหมาะ สมกบสภาพเหตการณเพอความคลองตวในทางปฏบตและระบบเศรษฐกจการคา