บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การประเมนผลโครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวขององคการบรหารสวนจงหวดจนทบร มแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ดงน 1. แนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง 2. แนวคดเกยวกบสายใยรกแหงครอบครว 3. แนวคดและทฤษฎทเกยวกบโครงการและการบรหารโครงการ 4. แนวคดและทฤษฎทเกยวกบการประเมนผลโครงการ 5. ขอมลทวไปของพนทในการศกษา 6. งานวจยทเกยวของ 7. กรอบแนวคดในการวจย โดยมรายละเอยด ดงน

แนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง

ความหมายของชมชนเขมแขง ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2544, หนา 46) ไดใหความหมายของชมชนเขมแขงไววา ชมชนเขมแขงหมายถงการทประชาชนในชมชนมการรวมตวกนเปนองคกรชมชน โดยมการเรยนรการจดการและการแกไขปญหาของชมชนซงท าใหชมชนม การเปลยนแปลง หรอเกดการพฒนาดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมภายในชมชน ตลอดจนมผลกระทบสภายนอกชมชน ส าหรบกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนจะตองเปนการด าเนนงานแบบรวมคดรวมท าและมการเรยนรเพอชวยเหลอซงกนและกน อนจะน าไปสการพฒนาทยงยนในระยะยาว พจนานกรมศพทสงคมวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2524 (ราชบณฑตยสถาน, 2524, หนา 238) ใหความหมายวาชมชน คอ หมชน กลมคนทอยรวมกนเปนสงคมขนาดเลก อาศยอยในอาณาบรเวณเดยวกน และมผลประโยชนรวมกน

9

สนธยา พลศร (2545, หนา 22) ใหความหมายของชมชนวา “ชมชน” หมายถง กลมทางสงคมทอยอาศยรวมกนในอาณาบรเวณเดยวกน เชน ครอบครว ละแวกบาน หมบาน ต าบล หรอเรยกเปนอยางอนมความเกยวของกนสมพนธกน มการตดตอสอสารและเรยนรรวมกน มความผกพน เอออาทรกนภายใตบรรทดฐานและวฒนธรรมเดยวกนรวมมอและพงพาอาศยกนเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมายรวมกน ประเวศ วะส (ออนไลน, 2546) ไดอธบายความเปนชมชนวา ชมชน หมายถง การทคนจ านวนหนงมวตถประสงครวมกน มการตดตอสอสารหรอรวมกลมกน มความเอออาทรตอกน มการเรยนรรวมกนในการกระท า มการจดการเพอใหเกดความส าเรจตามวตถประสงค กลาวโดยสรป ชมชนเขมแขง หมายถง การทประชาชนในชมชนรวมตวกน มการเรยนรรวมกนในการกระท ามการตดตอสอสาร การจดการและการแกไขปญหารวมกนกอใหเกด การเปลยนแปลงหรอการพฒนาภายในชมชนตลอดจนมผลกระทบสภายนอกชมชนทดขน ตามล าดบ การรวมมอชวยเหลอกนเพอผลประโยชนรวมกน ลกษณะของชมชนเขมแขง สมณะ โพธรกษ (ออนไลน, 2555) ไดกลาวถงลกษณะของชมชนเขมแขง ประกอบไปดวย 14 ประการ ดงน 1. เปนสงคมทเหนไดชดถงลกษณะของคนมศล มคณธรรม มอารยธรรม 2. เปนสงคมทสามารถพงตนเองไดไมเปนภาระผอน 3. มงาน มกจการทมนคง 4. ขยน สรางสรรค ขวนขวาย กระตอรอรน 5. อยกนอยางผาสข สขภาพแขงแรง จตใจเบกบานราเรง 6. ไมฟงเฟอ แตรงเรอง ฟงเฟอง ไมผลาญพรา สรยสราย 7. มความประณต ประหยด แตเออเฟอสะพดแจกจาย 8. ไมมอาชญากรรม ไมมอบายมข ไมมทจรตกรรม 9. มความพรอมเพรยง ความสามคค อบอน เปนเอกภาพ 10. สมผสไดในความเปนปกแผน แนนหนา ของความเปนภราดรภาพ 11. มความแขงแรง มนคง ยนหยด ยงยน 12. เปนสงคมทสราง “ทนทางสงคม” มประโยชน คณคาตอผอนและสงคม ทวไปในรอบกวาง 13. อดมสมบรณ แตไมสะสม ไมกกตนหรอกอบโกย 14. มน าใจ ไมเอาเปรยบ เสยสละ อยางเปนสข และเหนเปนคณคาของคนตาม สจธรรม

10

คณะอนกรรมการเสรมสรางความเขมแขงชมชนเพอแกไขปญหาวกฤตภาคใต (2546, หนา 60) ไดใหความหมายของชมชนเขมแขงมลกษณะทส าคญ ดงน 1. สมาชกของชมชนมความเชอมนในศกยภาพของตนและชมชนทจะแกไขปญหาและพฒนาชวตความเปนอยของตนเอง 2. สมาชกของชมชนพรอมทจะรวมกนจดการกบปญหาของตนและชมชน 3. มกระบวนการของชมชนทมการเคลอนไหว 4. มกระบวนการของชมชนทมการเคลอนไหวอยางตอเนองจนเปนวถของชมชน ภายใตการสนบสนนของผน าองคกรชมชน ในลกษณะเปดโอกาสใหกบสมาชกทงมวลเขามามสวนรวม โปรงใส และพรอมทจะใหตรวจสอบ 5. สมาชกชมชนเกดการเรยนรผานการเขารวมในกระบวนการของชมชน 6. มแผนของชมชนทประกอบดวยการพฒนาทก ๆ ดานของชมชน ทมงการพงตนเองเออประโยชนตอสมาชกชมชนทก ๆ คน และมงหวงการพฒนาการพฒนาชมชนทยงยน 7. การพงความชวยเหลอจากภายนอก เปนการพงเพอใหชมชนสามารถพงตนเองไดในทสด ไมใชการพงพาตลอดไป กลาวโดยสรป ลกษณะของชมชนเขมแขง โดยสรป 4 ประการ คอ 1) เปนชมชนแหง การเรยนร (Learning Community) กลาวคอ การทชมชน มการเรยนร และรเทาทนขาวทงเศรษฐกจ สงคม การเมอง รวมทงการทชมชนมการเพมพนความรในดานตาง ๆ อยางสม าเสมอ 2) เปนชมชนทมการจดการตนเอง (Community Management) ดวยระบบการบรหารจดการในกจกรรมทส าคญ 4 ประการ คอ การวางแผน การจดกระบวนการขององคกรภายในชมชน การลงมอปฏบตตามแผนงาน และมการประเมนผล 3) เปนชมชนทมจตวญญาณ (Spirituality) กลาวคอ ชมชนมจตส านก มจตวญญาณ ซงอาจหมายถงความภกด ความรก ความหวงแหน ความรสกเปนเจาของในชมชน โดยมสงยดเหนยวรวมกนในชมชน 4) เปนชมชนทมสนตภาพ (Peaceful) กลาวคอ เปนชมชนทมความสงบสขและคนในชมชนมจตใจทเยอกเยน มคณภาพ และมคณธรรม ความหมายของการพฒนาศกยภาพ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 (ราชบณฑตยสถาน, 2525, หนา 238) ไดใหความหมายของการพฒนาวา การพฒนา โดยรปศพท มาจากค าภาษาองกฤษวา “Development” แปลวา การเปลยนแปลงทละเลกละนอย โดยผานล าดบขนตอนตาง ๆ ไปสระดบทสามารถขยายตวเตบโตขนมการปรบปรงใหดขน และเหมาะสมกวาเดมหรออาจกาวหนาไปถงขนทอดมสมบรณเปนทนาพอใจ (ปกรณ ปรยากร, 2538, หนา 5) สวนความหมายจากรปศพทในภาษาไทยนนหมายถง การท าความเจรญ การเปลยนแปลงในทางทเจรญขน การคลคลายไปในทางทด ถาเปนกรยาใชค าวา

11

“พฒนา” หมายความวา ท าใหเจรญ คอ ท าใหเตบโต ท าใหงอกงามและมากขน สนธยา พลศร (2547, หนา 2) ไดใหความหมายของการพฒนาวา การพฒนา โดยความหมายจากรปศพทจงหมายถง การเปลยนแปลงสงใดสงหนงใหเกดความเจรญเตบโตงอกงามและดขนจนเปนทพงพอใจ ความหมายดงกลาวนเปนทมาของความหมายในภาษาไทยและเปนแนวทางในการก าหนดความหมายอน ๆ ปกรณ ปรยากร (2538, หนา 5) ไดใหความหมายของการพฒนาวา การพฒนาทเขาใจโดยทวไป มความหมายใกลเคยงกบความหมายจากรปศพท คอ หมายถง การท าใหเกด การเปลยนแปลงจากสภาพหนงไปสอกสภาพหนงทดกวาเดมอยางเปนระบบ หรอการท าใหดขนกวาสภาพเดมทเปนอยอยางเปนระบบ (ยวฒน วฒเมธ, 2526, หนา 1) ซงเปนการเปรยบเทยบทางดานคณภาพระหวางสภาพการณของสงใดสงหนงในชวงเวลาทตางกนกลาวคอ ถาในปจจบนสภาพการณของสงนนดกวาสมบรณกวากแสดงวาเปนการพฒนา สทรทเทน (Streeten, 1972, p. 3 อางถงใน ฑตยา สวรรณชฏ, 2527, หนา 354) กลาววา นกสงคมวทยาไดใหความหมายของการพฒนาวา เปนการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม ซงไดแก คน กลมคน การจดระเบยบความสมพนธทางสงคม ดวยการจดสรรทรพยากรของสงคมอยางยตธรรมและมประสทธภาพ การพฒนาเปนทงเปาหมายและกระบวนการทครอบคลมถง การเปลยนแปลงทศนคตของคนตอชวตและการท างาน การเปลยนแปลงสถาบนตาง ๆ ทางสงคมวฒนธรรมและการเมองอกดวย สนธยา พลศร (2547, หนา 5) กลาววานกสงคมวทยาไดใหความหมายของการพฒนา โดยเนนการเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม คอ มนษย กลมทางสงคม การจดระเบยบทางสงคม ซงมลกษณะเชนเดยวกบความหมายในทางพทธศาสนา คอ การเปลยนแปลงมนษยและสงแวดลอมใหมความสขและมลกษณะเชนเดยวกบความหมายทางการวางแผนคอ ดวยวธการจดสรรทรพยากรของสงคมอยางยตธรรมและมประสทธภาพ ซงนกวางแผน เรยกวา การบรหารและการจดการนนเอง การพฒนา คอ การเปลยนแปลงอยางมกระบวนการ โดยมจดมงหมาย ศกยภาพ คอ การมนษยเราทกคนมความสามารถทจะท างานทกสงใหลลวงส าเรจได ดงทตงความหวงไว แตวาใครจะประสบความส าเรจดงทมงหวงไวกขนอยกบวาบคคลนนมความร ความเขาใจ ในเรองนน ๆ มากนอยเพยงใด มความพยายาม มงมนทจะท าสงนน ๆ มากนอยเพยงใด และมการน าเอาความสามารถทซอนเรนภายในรางกายออกมาใชประโยชนไดมากเพยงใด ความสามารถทซอนเรนนเราเรยกวา “ศกยภาพ” การพฒนาศกยภาพ หมายถง การน าเอาความสามารถทซอนเรนภายในรางกาย น ามาใชใหเกดประโยชนอยางมกระบวนการ มนษยเราเมอตองการท างานบางอยาง จ าเปนตองมความรใน

12

สงนน ๆ มความพยายามและมงมนในการทจะท างานใหดทสด แตมนษยเรามกจะท างานเพยงล าพง เปรยบเสมอนการมองเหรยญดานเดยว หากมนษยเราไดมการท างานรวมกบบคคลอนกจะเกดมมมองทตางกน เมอไดท างานรวมกนแลวกจะมการรวบรวมขอมลเกยวกบงานทท าใหมากทสด ท าใหมมมมองทกวางกวาเดม มการจดท าขอมล จดเรยงล าดบความส าคญของขอมลอยางมระบบ ผลสดทายงานทท ากจะเกดประโยชนอยางสงสด กลาวโดยสรป การพฒนาศกยภาพ หมายถง การเปลยนแปลง การน าเอาความสามารถของบคคลออกมาใชงานอยางมกระบวนการ โดยผานล าดบขนตอนตาง ๆ ไปสระดบทสามารถขยายตวขนเตบโตขนมการปรบปรงใหดขนและเหมาะสมกวาเดม การพฒนาองคกร (Organization Development) หรอ OD กลยาณ สงสมบต (ออนไลน, 2550) กลาวถง การพฒนาองคกรไวสรปไดดงน ในการบรการการเปลยนแปลงจะประสบความส าเรจไดตองรวมถงการพฒนาองคกร (OD) ดวย โดยนยามการพฒนาองคการ หมายถง การท าแผนเพอใชด าเนนการเปลยนแปลงองคการใหเกด ความมประสทธผลและใหความส าคญดานความเปนมนษยมากยงขน (More Effective and More Human) จะเหนวากระบวนทศนของการพฒนาองคการ (OD Paradigm) คอการใหความส าคญตอคณคาของมนษยและความกาวหนาขององคการควบคกนไป เนนความรวมมอและกระบวนการมสวนรวม ตลอดจนการมจตวญญาณของการแสวงหา (Spirit of Inquiry) กลาวโดยสรปวาคานยม ทถอเปนสาระส าคญเชงปรชญาของการพฒนาองคการ ไดแก 1. ใหการนบถอตอตน (Respect for People) โดยเชอวา มนษยมความรบผดชอบมสตปญญาและตองการใหการใสใจและควรไดรบการปฏบตดวยความเคารพในศกดศรแหงความเปนมนษย 2. ไววางใจและชวยเหลอเจอจน (Trust and Support) กลาวคอ องคการทถอวามสขภาพดและมประสทธผลตองมลกษณะของความไววางใจ มความเชอถอมบรรยากาศทเปดเผยและใหการเกอกลตอกน

3. มความเสมอภาคดานอ านาจ (Power Equalization) ในองคการทมประสทธผลจะ ไมเนนการใชอ านาจและการควบคมตามสายการบงคบบญชาเปนประเดนส าคญ 4. กลาเผชญปญหา (Confrontation) โดยไมเลยง ไมประวงเวลาหรอหนปญหาทเกดขน

แตจะใชวธเผชญปญหาอยางเปดเผย 5. การมสวนรวม (Participation) โดยเฉพาะผทไดรบผลกระทบหรอเกยวของกบ การเปลยนแปลงจะไดรบโอกาสมสวนรวมในการตดสนใจเพราะการไดมสวนรวมยงท าใหตองผกพนตอการน าขอยตลงสการปฏบตมากยงขน

13

เทคนคทใชในการพฒนาองคกร

กลยาณ สงสมบต (ออนไลน, 2550) กลาวถง เทคนคทใชในการพฒนาองคกรไวสรป ไดดงน เนองจากการพฒนาองคกรเปนแผนรวมทใชในการเปลยนแปลงสภาพการท างาน โดยมวตถประสงคเพอพฒนาบคลากรแตละคนขององคกรพรอมกบปรบปรงใหการด าเนนงานตามภารกจขององคการมประสทธผลยงขน ดงนน กจกรรมของ OD กคอ แสวงหาทางทสงเสรมการ กระบวนทศน (Paradigm) หมายถง วธคด วธปฏบต วธใหคณคา ซงตงอยบนฐาน การมองโลกความเปนจรงแบบหนงหรออาจหมายความถง ทศนะแมบทเพราะเปนทศนะพนฐานทเปนตวก าหนด วธคด วธปฏบต วธใหคณคาและวถชวตทงหมดของผคน แผนพฒนาองคกรจงประกอบดวยเทคนคตาง ๆ หลายอยาง (บางครงเรยกวา กจกรรมสอดแทรก หรอ OD Interventions) ซงผเชยวชาญใชเพอปรบปรงการท างานขององคกรทงในระดบบคคล กลมบคคล และองคกรโดยรวม เทคนคการพฒนาองคกรทเปนนยมแพรหลาย ไดแก การส ารวจขอมลยอนกลบ (Survey Feedback) การฝกอบรมเพอฝกการรบร (Sensitivity Training) การสรางทมงาน (Team Building) โปรแกรมสรางคณภาพในชวตงาน (Quality of Work Life Programs) และการบรหารโดยยดวตถประสงค (Management by Objectives) และการสรางองคกรแหงการเรยนร (Creating a Learning Organization) กลาวโดยสรปในปจจบนความซบซอน ผนผวน และรนแรงของสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกทเปลยนแปลงไป ท าใหองคกรตางตองปรบปรงและเปลยนแปลงอยตลอดเวลาเพอความอยรอด ความมนคง และการเจรญเตบโตอยางตอเนองพยายามปรบตวในเชงรก โดยคาดการณในอนาคต เพอท าการวางแผนและสรางการเปลยนแปลงลวงหนาอยางมเทคนค มกลยทธ ถาปรบตวไมทนกจะเสยโอกาสในการแขงขนและเสยงตอความลมเหลวขององคกรการเปลยนแปลง (Change) คอ กระบวนการทท าใหองคกรมประสทธภาพมากขนในการท างานใหบรรลวตถประสงค เชน ในสวนราชการมการปฏรประบบราชการ มการเปลยนแปลงเพอใหมขนตอนการท างานไดรวดเรว และมประสทธภาพมากขนท างานใหเสรจลลวงไดในจดเดยว (One Stop Services)

แนวคดเกยวกบสายใยรกแหงครอบครว

ความเปนมาของโครงการสายใยรกแหงครอบครว ส านกงานสาธารณสขจงหวดจนทบร (2549, หนา 74) เปนททราบดวาพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม ฯ ไดทรงปฏบตหนาทแรกของความเปนแมดวยการถวายพระกษรธารา แดพระโอรสตงแตเมอแรกประสต ดวยทรงสนพระทยศกษาเรองการเลยงลกดวยนมแมอยางจรงจงกอนจะมพระประสตกาล เนองจากทรงเหนวานมแมมประโยชนตอพฒนาการทางรางกายและจตใจ

14

ตอลก ดงทเคยประทานสมภาษณไวในหนงสอจดหมายขาว คอ สายใย ประจ าเดอนสงหาคม พ.ศ. 2548 ซงจดท าโดยศนยนมแมแหงประเทศไทยวา ตงใจแตแรกวาถาไมมปญหาอะไรจะเลยงลกดวยนมแมใหนานทสดเทาทจะเปนไปไดเพราะทราบจากการอานหนงสอ จากคณหมอและสอตาง ๆ วาการเลยงลกดวยนมแม มประโยชนตอพฒนาการทางรางกายและจตใจของลกมากทสด อยากใหลกแขงแรงและมสขภาพด ทส าคญทสดการเลยงลกดวยน านมแมอยางเดยวในระยะเกอบ 6 เดอนแรก เปนการใหภมคมกนโรคใหแกลก เนองจากในน านมแมชวยสรางภมคมกนเกยวกบโรคทางเดนหายใจ และโรคทางเดนอาหารไดเปนอยางด ซงเหนไดอยางชดเจนคอ พระองคทไมเคยมอาการทองเสยและอาการภมแพตาง ๆ เลย ในระยะทเสวยนมแมอยางเดยวในชวง 6 เดอนแรก พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม ฯ ไดประทานพระกษรธาราแดพระโอรสนานกวา 7 เดอนโดยประทานพระกษรธาราเพยงอยางเดยวเปนเวลาหาเดอนครง และไดทรงดแลอภบาลพระโอรสอยางใกลชด เมอทรงเหนผลดทเกดขนกบพระโอรสอยางชดเจนจงรบสงวา นาจะมโครงการทสนบสนนใหแมเลยงดลกตงแตแรกเกดอยางใกลชดเพอสขภาพและพฒนาการทดของลก ทงนทรงมพระประณธานในการสรางเสรมสถาบนครอบครวและแกไขปญหาเยาวชนโดยทรงเหนวาเปนปญหาทแกไขไดยากจะตองเรมแกไขทสถาบนครอบครวดวยการใหความอบอนแกเดกตงแตแมเรมตงครรภจนกระทงคลอด “โครงการสายใยรกแหงครอบครว” จงก าเนดขนดวย พระประณธาน ดงกลาว “ขาพเจาขอกลาวถงประณธานเกยวกบโครงการสายใยรก ฯ ซงในเบองตนเกดมาจากความตองการของขาพเจาทอยากจะดแลปญหาเยาวชนทไมมอนาคต หรอพวกเรรอน จรจด ขาพเจาตระหนกดวาปญหาเหลานแกไขไดยาก คอ ตองแกไขทสถาบนครอบครวซงเปนตนเหตโดยการใหความอบอนแกเดกตงแตแมเรมตงครรภจนคลอดและเดกไดรบการเลยงด อยางถกตองซงความอบอนของครอบครวจะท าใหเดกอยในสภาพแวดลอมทด มสขภาพจตทด อนเปนพนฐานส าคญทจะตดตวเดกไปในอนาคต” จากพระประณธานดงกลาวนท าให พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม ฯ ทรงตงพระทยแนวแนในการปฏบตพระภารกจอนเกยวเนองกบการใหความส าคญตอการเลยงดบตร การสรางความรกความผกพนในครอบครว ตลอดจนทรงสงเสรมการพฒนาเดกและครอบครว โดยทผานมาไดทรงตงโครงการสายใยรกแหงครอบครว ณ ศาลามตราภรมย วงศโขทย ทรงปฏบตพระภารกจทศนยนมแม ศนยอนามยท 10 จงหวดเชยงใหม ทโรงพยาบาลพระปกเกลา จงหวดจนทบร และโรงพยาบาลวชระ กรงเทพมหานคร ฯลฯ วตถประสงค 1. มงหวงทจะรณรงคเพอปลกจตส านกของสงคมไทยใหเหนความส าคญของสถาบนครอบครวและการ มสวนรวมในการเลยงดเดกและเยาวชนอยางใกลชด

15

2. มงเนนการจดท าโครงการ หรอแนวทางการปฏบตทเปนตวอยางในการแกปญหาดานตาง ๆ ใหกบขาราช - บรพารในพระองคฯ เพอเปนสวสดการ สรางขวญและก าลงใจ เพอแบงเบาและลดภาระการดแลบตรหลานและสมาชกในครอบครว 3. สงเสรมใหหนวยงาน และเอกชน ทเปนแหลงความรหรอสถานประกอบการตาง ๆ สนบสนนใหมโครงการตาง ๆ ส าหรบครอบครวอยางเหมาะสม มมาตรฐาน สอดคลองและตอเนองกน อนเปนการเพมประสทธภาพของสถาบนครอบครว และลดปญหาสงคม 4. สงเสรมพนทในโครงการ ดงน 4.1 โครงการในพระองค 904 จ านวน 121 ครอบครว 4.2 อ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา จ านวน 141 ครอบครว 4.3 อ าเภอเมอง/พระพรหม จงหวดนครศรธรรมราช จ านวน 54 ครอบครว 4.4 อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม จ านวน56 ครอบครว 4.5 น ารองโครงการสายใยรกแหงครอบครว 76 จงหวด ๆ ละ 1 แหง 4.6 ขยายผลในทกอ าเภอ และต าบล พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม พระวรชายา ในสมเดจพระบรมโอรสาธราช ฯ สยามมกฎราชกมาร ไดทรงจดตงโครงการสายใยรกแหงครอบครวขน ทงน โดยไดรบพระมหากรณาธคณจากสมเดจพระบรมโอรสาธราช ฯ สยามมกฎราชกมาร ทรงรบโครงการสายใยรกแหงครอบครวไวในพระราชปถมภ และดวยมสายพระเนตรอนยาวไกล ของพระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาศรรศม พระวรชายาในสมเดจพระบรมโอรสาธราช ฯ สยามมกฎราชกมารททรงเลงเหนวา สถาบนครอบครวอบอนจะเปนรากฐานในการพฒนาและกอเกดสงคมสงบทรมเยนนาอยในอนาคต ภายใตแนวคดการอนามยแมและเดกเปนบรการสขภาพพนฐานทส าคญในการพฒนาคณภาพประชากร ซงเรมตงแตการดแลครรภ เพอใหการตงครรภและการคลอดมคณภาพ มารดาและทารกปลอดภย ปราศจากภาวะแทรกซอน และมสขภาพสมบรณแขงแรง ตอเนองถงการใหการดแลเดกชวงปฐมวย เพอใหเดกเจรญเตบโตและมพฒนาการสมวยอยางองครวมมสขภาวะทางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา รวมทงชมชนมสวนรวมในการพฒนาคณภาพบรการของโรงพยาบาล เพอใหเกดความยงยนในการด าเนนงาน ซงในระดบชมชนบคลากรทเปนเครอขายในการพฒนางานสาธารณสขและเปนทรพยากรก าลงคนทส าคญดานสขภาพไดแก อาสาสมครสาธารณสขและชมรมสายใยรกแหงครอบครว โดยการพฒนาศกยภาพของชมรมใหสามารถชวยเหลอ และสนบสนนใหหญงตงครรภในชมชนมาฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห รวมทงในระยะตงครรภและหลงคลอด เพอใหเกดการพฒนาและขยายผลการด าเนนงาน รวมทงขยายเครอขายชมรมสายใยรกแหงครอบครวจงไดจดท าโครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครว องคการ

16

บรหารสวนจงหวดจนทบร โดยมวตถประสงคเพอแลกเปลยนเรยนรประสบการณการสงเสรมเลยงลกดวยนมแม และพฒนาศกยภาพของชมรมสายใยรกแหงครอบครวใหสามารถชวยเหลอและสนบสนนใหหญงตงครรภในชมชนมาฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห รวมทงในระยะตงครรภและหลงคลอด ตลอดจนขยายเครอขายการพฒนาสขภาพแมและเดกจากสถานบรการสาธารณสขสชมชน ทงนผเขารวมประชมประกอบดวยสมาชกชมรมสายใยรกแหงครอบครว จ านวน 400 คน จากการการด าเนนงานโครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวของขององคการบรหารสวนจงหวดจนทบร พบวา ปจจยส าเรจของการพฒนาชมรมสายใยรกแหงครอบครวคอ บคลากรทงในสวนเจาหนาทและสมาชกชมรมสายใยรกตองมความรความสามารถอยางเพยงพอ รวมทงการไดรบการสนบสนนปจจยตาง ๆ ในการด าเนนงานจากผบรหารทงภาคสวนราชการและทองถน ซงสงผลใหอตรามารดาฝากครรภกอน 12 สปดาหมากวา รอยละ 50.00 และอตรามารดาเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนสงถงรอยละ 70.00

แนวคดและทฤษฎเกยวกบโครงการและการบรหารโครงการ

หลกการจดท าโครงการ “โครงการ” ตรงกบค าภาษาองกฤษวา “Project” ซงเปนสวนหนงหรอระดบหนงของแผนงาน (Plan) และในบางต ารา ถอวามความหมายเชนเดยวกบค าวา Program ซงหมายถง แผนงานทมรายละเอยดในการปฏบตงานอยางชดเจน จงอาจกลาวโดยสรปไดวา โครงการ คอ “Project” หรอ “Program” ในภาษาองกฤษนนเอง โครงการเปนสวนประกอบส าคญของแผนทจดท าขนเพอการบรหารองคกรใหประสบความส าเรจ ซงมนกวชาการ/ หนวยงานไดใหแนวคดไวหลายลกษณะ ดงน นศา ชโต (2541, หนา 39) ไดใหความหมายของโครงการไววา โครงการ หมายถง ความคด แนวทางกจกรรม หรอผลรวมทเกดจากกจกรรมทไดจดวางไวในกจกรรมนน ๆ แนวคดการจดกจกรรมหรอกลมของกจกรรมทด าเนนการอยางมระบบระเบยบ มงบประมาณและระยะเวลาการด าเนนการเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว ประชม รอดประเสรฐ (2542, หนา 5) ไดสรปความหมายของโครงการวา โครงการเปนแผนงานทจดท าขนอยางมระบบ โดยประกอบดวย กจกรรมยอยหลายกจกรรมทตองใชทรพยากร ในการด าเนนงานและคาดหวงทจะใหผลตอบแทนอยางคมคาจะตองมจดเรมตนและสนสดใน การด าเนนงานจะตองมวตถประสงคหรอจดมงหมายชดเจนและตองมพนทในการด าเนนงานเพอ การใหบรการและสนองความตองการของกลมบคคลในพนทนน และจะตองมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบในการด าเนนงาน

17

สมหวง พธยานวฒน (2544, หนา 45) กลาวถงโครงการไววา โดยทวไปแลวงานโครงการมกจะเรมตนจากปญหาหรอความตองการอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน ซงเมอเสรจสนโครงการแลว สภาพปญหานาจะหมดสนไป หรอเบาบางลงไปตามเปาหมายของโครงการทระบไวความส าคญของโครงการแตละโครงการนาจะขนอยกบความส าคญของปญหาทโครงการแตละอนมงหวงจะขจดใหสนไป ปญหาแตละอยางไมควรมขอจ ากดวาจะแกไขไดดวยโครงการเพยงโครงการเดยว และวถทางในการแกปญหากไมจ าเปนตองจ ากดใหมเพยงอยางเดยว พสณ ฟองศร (2551, หนา 24) ไดใหความเหนไววา ค าวา โครงการมลกษณะและระยะเวลาทสนสดแนนอนและจะไมท าซ าอกซงอาจยกเวนถามการปรบใหตางจากเดม จงสรปไดวาโครงการไมใชงานประจ าตามปกตทมลกษณะเปนโปรแกรมทก าหนดไวตลอด แตจะชวยเสรมงานปกตใหบรรลจดมงหมาย จากแนวคดเกยวกบหลกการจดท าโครงการทนกวชาการไดกลาวไวนน สรปไดวา การจดท าโครงการเปนภารกจส าคญของหนวยงานทจะตองด าเนนการเพอพฒนาคณภาพคณภาพชวตประชาชนในทกดาน โครงการเปนเครองมอส าคญอยางหนงในการบรหารงานใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายของหนวยงานทก าหนดไว ดงนน โครงการจงตองจดท าขนอยางเปนระบบโดยมจดมงหมายในการเรมตนและด าเนนการจนสนสดโครงการ มวตถประสงคทชดเจนมวธการด าเนนงาน โดยตองมผรบผดชอบในการด าเนนงาน ซงความส าคญของโครงการขนอยกบความส าคญของปญหาและวธการแกปญหาทมหลายวธ ลกษณะของโครงการทด โครงการเปนแผนงานทจดท าขนเพอการปฏบตตามภารกจของหนวยงานใหบรรลถงวตถประสงคและเปาหมายอยางมประสทธภาพ โครงการทดยอมหมายถง ประสทธภาพของ การด าเนนงานและผลตอบแทนทคมคา และน ามาซงความเจรญกาวหนาของหนวยงานในทสด ประชม รอดประเสรฐ (2542, หนา 10) กลาวถงโครงการทดควรมลกษณะดงน 1. สามารถแกปญหาขององคการหรอหนวยงานได 2. มรายละเอยดวตถประสงคและเปาหมายทชดเจน สามารถด าเนนงานได หรอม ความเปนไปไดสง 3. รายละเอยดของโครงการตองเกยวเนองสมพนธกน กลาวคอ วตถประสงคตองสอดคลองกบปญหาหรอหลกการและเหตผล วธด าเนนการตองสอดคลองกบวตถประสงค เปนตน 4. สามารถสนองความตองการของสงคม ของกลมชนสวนใหญและหนวยงานของประเทศชาต 5. เปนโครงการทสามารถน าไปปฏบตใหสอดคลองกบแผนงานหลกขององคการ

18

6. โครงการทดตองยดหยนได คอ สามารถเปลยนแปลงเพอใหเกดความสมบรณตอโครงการนนอยเสมอ 7. โครงการทดจะตองมการประเมนผลได 8. โครงการตองก าหนดขนจากขอมลทเปนจรงและเปนขอมลทไดรบการวเคราะห อยางรอบคอบ 9. โครงการตองไดรบการสนบสนนทางดานทรพยากรอยางเหมาะสมและทางดานบรหารอยางแทจรง 10. โครงการจะตองมระยะเวลาด าเนนงาน กลาวคอ จะตองระบถงวนเวลาทเรมตนและวนเวลาทแลวเสรจอยางแนชด จากลกษณะของโครงการทดทนกวชาการไดกลาวไวนน สรปไดวา ลกษณะของโครงการทดจะตองแกปญหาของหนวยงานได องคประกอบของโครงการตองก าหนดวตถประสงคใหม ความสอดคลองสมพนธกน เพอตอบสนองความตองการของสงคม มเปาหมายการด าเนนการและระยะเวลาด าเนนงานทชดเจน ยดหยนและประเมนผลได โดยก าหนดขนจากขอมลทเปนจรงไดรบการสนบสนนอยางแทจรงสามารถน าไปปฏบตไดอยางมคณภาพและเกดประโยชนคมคามากทสด องคประกอบของโครงการ องคประกอบของโครงการโดยทวไปจะครอบคลมรายละเอยดตาง ๆ ทชวยใหผมอ านาจตดสนใจพจารณาโครงการไดโดยสะดวกและชวยใหผรบผดชอบโครงการเหนทศทางในการปฏบตงานสามารถด าเนนการตามโครงการไดบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพในการเขยนโครงการรปแบบอาจแตกตางกนไปตามลกษณะของโครงการและขอก าหนดแตละหนวยงาน ซงมนกวชาการไดใหแนวคดเกยวกบองคประกอบของโครงการไวดงน อทย บญประเสรฐ (2540, หนา 9 - 10) กลาววา องคประกอบของโครงการหรอโครงสรางของโครงการนน แททจรงแลวมาจากความพยายามตอบค าถามของผบรหาร ซงเปนผมอ านาจในการพจารณาและตดสนใจอนมตโครงการ เทศ แกลวกสกรรม (2543, หนา 6 - 9) ไดก าหนดองคประกอบของโครงการไวดงน 1. ชอโครงการเปนการระบเพอใหทราบวาจะมแนวทางปฏบตอยางไรและหวงผลตอบแทนในรปใดจะตองชดเจนและสอดคลองกบเนอหาสาระของโครงการนน 2. ความส าคญของทมาของโครงการ หนวยงานบางแหงจะใชหลกการและเหตผลแทนความส าคญและทมาของโครงการ ซงตองแสดงใหเหนสภาพปญหาและความจ าเปนในการจดท าโครงการขนมาอยางชดเจน

19

3. การก าหนดวตถประสงค จะตองมความเปนไปได วดได ระบสงทตองการไดมเหตผล และมขอบเขตเวลาการด าเนนงานทชดเจน และควรก าหนดวตถประสงคหลงจากทไดด าเนนการวเคราะหปญหา เนอหา สาเหต และแนวทางแกไขปญหา 4. การก าหนดเปาหมายของโครงการเนองจากเปาหมายเปนการแสดงถงความตองการทระบในเชงปรมาณ คณภาพ หรอลกษณะเฉพาะและมกจะมเวลาก ากบดวย ซงเปนการแสดงใหเหนถงความตองการทจะเกดขนจากการด าเนนงานของโครงการในอนาคตในแตละชวงเวลา 5. การก าหนดกจกรรม กจกรรมเปนขนตอนทจะเปนผลใหเกดการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายของโครงการทก าหนดไว โดยมประสทธภาพสงสด กจกรรมทดจะตองครอบคลมหนาททเกยวของกบการด าเนนงาน ระยะเวลาของการปฏบตงาน และขอบเขตหรอพนทส าหรบปฏบตงาน 6. การก าหนดระยะเวลาและขนตอนการด าเนนโครงการ ควรจะก าหนดใหชดเจนวาจะด าเนนการกป มระยะเรมตนและสนสดเมอใด สวนการก าหนดขนตอนการด าเนนงานนนประกอบดวยสาระส าคญของกจกรรมซงจะเขยนเรองเปนขอ ๆ แผนด าเนนงานซงระบกจกรรมการด าเนนงานกบชวงระยะเวลาทจะปฏบตกจกรรม ก าหนดตวผรบผดชอบ โดยระบถงต าแหนงหรอชอของผรบผดชอบ 7. การก าหนดทรพยากรทจะใชในโครงการ ทรพยากรเปนองคประกอบหรอปจจยทจะน าไปใชในการปฏบตเพอใหการปฏบตงานบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ ประกอบดวย คน เครองจกร เครองมอ วสดหรออปกรณ การใชทรพยากรจะตองประหยดแตเกดประโยชนสงสด 8. คาใชจายโครงการเปนสวนส าคญของโครงการ สามารถพจารณาถงผลตอบแทนทไดรบวาคมคากบการลงทนหรอไมเพยงใดและจะตองมความเหมาะสมกบการด าเนนงานในแตละโครงการจากแนวคดเกยวกบองคประกอบของโครงการทนกวชาการไดกลาวไวนน สรปไดวา องคประกอบของโครงการจะครอบคลมรายละเอยดตาง ๆ ทชวยใหผมอ านาจตดสนใจพจารณาโครงการไดโดยสะดวกและชวยใหผรบผดชอบโครงการเหนทศทางในการปฏบตงาน องคประกอบส าคญของโครงการ ไดแก ชอโครงการ ความส าคญและทมาของโครงการวตถประสงค เปาหมายกจกรรม รายละเอยดและขนตอนการด าเนนงาน ทรพยากรทใชในการด าเนนโครงการและคาใชจายในโครงการ หลกการบรหารโครงการ การบรหารโครงการเปนกระบวนการทจะท าใหคนท างานในกจกรรมตาง ๆ ตามระยะเวลาทก าหนดเพอใหบรรลเปาหมายทตองการ ถาบรหารโครงการโดยใชหลกการทถกตองเหมาะสมและมประสทธภาพกจะท าใหโครงการบรรลผลตามวตถประสงคและเปาหมายได การบรหารโครงการ

20

จงมความส าคญตอความส าเรจในการด าเนนโครงการ ซงมนกวชาการไดใหแนวคดเกยวกบหลกการบรหารโครงการไวดงน ธงชย สนตวงษ (2535, หนา 48) กลาววา การบรหารโครงการ หมายถง รปแบบของ การท างานของมนษยทมลกษณะการท างานเปนกลมทมการประสานกนตลอดเวลา ตลอดจนตอง มการก าหนดทศทาง มการจดระเบยบวธการท างานและการตดตามวดผลส าเรจของงานทท าอยเสมอดวย อทย บญประเสรฐ (2540, หนา 5) ไดใหความเหนวา การบรหารโครงการ คอ การด าเนนกจกรรมทเกยวของและสมพนธกนเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคเฉพาะอยางหนงทองคการก าหนดไว ประชม รอดประเสรฐ (2542, หนา 48) กลาววา การบรหารโครงการเปนงานชนดหนง ทมผมความเกยวของทกคนจะตองรวมมอรวมใจกนปฏบตงานนนใหบรรลถงความส าเรจหรอตามเปาหมายทบคคลเหลานนตองการ จากแนวคดเกยวกบหลกการบรหารโครงการทนกวชาการไดกลาวไวนน สรปไดวา หลกการบรหารโครงการเปนกระบวนการทหนวยงานหรอองคกรนนก าหนดขน ซงเปนขนตอนการท างานเพอใหการด าเนนงานของโครงการตาง ๆ บรรลวตถประสงคและเปาหมายอยางมประสทธภาพ

แนวคดและทฤษฎเกยวกบการประเมนผลโครงการ

ความหมายของการประเมนโครงการ สวมล ตรกานนท (2545, หนา 67) ไดอธบายถงการประเมนวา การประเมน มความหมายใน 2 นย คอ หากเปนการประเมนในความหมายของ การวดผลจะเปนการประเมนทไดพฒนาขนตามหลกการทางวทยาศาสตรของการวด โดยเนนความเปนปรนยในเชงประจกษ ความเทยงตรงของ การวด ความเปนมาตรฐานของเครองมอทใชวดและการตความหมายจากคะแนนทวดได แตถาเปนการประเมนในความหมายของการวจยเปนการประเมนทไดน าระเบยบวธวจยมาประยกตใชเพอตดสนและพฒนาโครงการใหเกดประสทธภาพและประสทธผล เยาวด รางชยกล วบลยศร (2546, หนา 41) ไดใหความหมายของโครงการวา โครงการ หมายถง แผนงานทก าหนดไวในลกษณะทมใชเปนงานประจ า แตเปนงานพเศษทมความส าคญ ซงจะตองรบด าเนนการใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคภายในก าหนดเวลาทแนนอนและภายในวงเงนงบประมาณทจ ากด อยางไรกตามโครงการบางอยาง ซงตองด าเนนการในลกษณะทตอเนอง และเปนระยะเวลาทยาวนานจนอาจจะกลายเปนงานประจ าไปจนกวาจะมการยต/ ยกเลก

21

หรอปรบรอระบบไปในทศทางใหมในทสด ทงนแลวแตการใหความส าคญและความจ าเปนของโครงการนน ๆ เปนหลก สมหวง พธยานวฒน (2554, หนา 24) ไดใหความหมายของการประเมนโครงการวา การประเมนโครงการ หมายถง กระบวนการใหไดมาซงสารสนเทศ หรอขอเทจจรงเกยวกบโครงการใดโครงการหนง เพอชวยใหผบรหารโครงการสามารถตดสนใจถกตองมากยงขน สวมล ตรกานนท (2548, หนา 74) ไดใหความหมายของการประเมนโครงการวา การประเมนโครงการเปนกจกรรมซงเกยวของกบ 1) การจดเกบขอมลทใชในการด าเนนงานตามโครงการในทกรปแบบและทกขนตอน 2) การเกบรวบรวมขอมลมาท าการวเคราะห 3) การใชขอมลเพอการตดสนใจเกยวกบโครงการ และ 4) สารสนเทศจากขอมลสามารถน ามาใชใน การปรบปรงแกไขการด าเนนงานใหมประสทธภาพ และประสทธผล กลาวโดยสรป การประเมนโครงการจงหมายถง กระบวนการทางวทยาศาสตรเพอหาขอมลทเปนจรงเกยวกบโครงการโดยการเกบรวบรวมขอมลเกยวกบวตถประสงค การวางแผน การด าเนนการและผลกระทบทเกดขนเพอเปนการก าหนดคณคา หรอขอดของโครงการดงกลาววาดหรอไม อยางไร หรอเปนการคนหาวาผลส าเรจของกจกรรมจากการด าเนนโครงการทก าหนดไววาสามารถ ประสบความส าเรจตรงตามวตถประสงคทก าหนดไวในแผนหรอไม ความมงหมายและความส าคญของของการประเมน เนองจากการวจยประเมนผลโครงการเปนกจกรรมทตองใชเงนและเวลาเปนจ านวนมาก ดงนนการวจยประเมนผลโครงการจะกระท ากตอเมอ (สชาต ประสทธรฐสนธ, 2541, หนา 3) 1. โครงการนนเปนโครงการทส าคญ มคาใชจายสง มผลกระทบตอระบบการปฏบตงาน และตอประชาชนจ านวนมาก โดยเฉพาะอยางยงเมอโครงการนนยงหารปแบบหรอแนวทางทแนนอนไมได หรอยงไมแนใจเกยวกบแนวทาง กระบวนการ ขนตอน หรอหลกเกณฑตาง ๆ ของโครงการ 2. โครงการนนมความสลบซบซอน ทงในแงกระบวนการ ขนตอน หลกเกณฑและองคประกอบของโครงการ ตลอดจนผล และผลกระทบของโครงการ ซงท าใหยากแกการสงเกต เชงจตวสย หากไมมการเกบขอมลเชงประจกษ 3. มความตองการหลกฐานทางขอมลทไดมการจดเกบอยางถกตองตามหลกวชาการ มความเปนวตถวสยและหลกฐานทางขอมลเปนสงทจ าเปนในการทจะใหทกคนยอมรบใน ความถกตองของขอสรป 4. การตดสนใจทเกดขนมความส าคญตอสงคม ตอระบบงาน ตอกลมบคคลและเกยวของกบเรองทมคาใชจายสง

22

การกระเมนผลโครงการมความมงหมายและความส าคญตามความคดเหนของนกวชาการในหลายแงมม ดงน มาวซนต (Moursund, 1973, p. 9) กลาวถงความมงหมายของการประเมนโครงการไว ดงน 1. เพอทจะทราบวาการปฏบตงานตามโครงการบรรลตามเปาหมายทก าหนดไวหรอไม 2. เพอทจะทราบวาเปาหมายทก าหนดไวเปนเปาหมายทปฏบตไดจรงหรอไม และเปนเปาหมายทมความเหมาะสมมากนอยเพยงใด มตเซล (Mitzel, 1982) กลาววา การประเมนโครงการมความมงหมายทส าคญ 3 ประการ ดงน 1. เพอแสดงผลการพจารณาถงคณคาของโครงการ 2. เพอชวยใหผตดสนใจมการตดสนใจทถกตองขน 3. เพอการบรการขอมลแกฝายการเมองเพอใชในการก าหนดนโยบาย การประเมนผลเปนกจกรรมการวดผลการด าเนนงานทมงเนนความถกตองทเปนอยจรง การประเมนเปนเทคนคหรอกระบวนการบรหารกระบวนการหนงทกระท าเพอวดคณคาของโครงการหรอระดบความส าเรจในการบรรลถงวตถประสงคของโครงการ ในทางปฏบตการประเมนจะใชวธการวจยหรอวธการทางวทยาศาสตรในการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลโดยเนนดานการปฏบตมากกวาดานทฤษฎหรอสรางทฤษฎขนใหม แตการประเมนมจดมงหมายทจะน าความรไปใชประโยชนในทางปฏบตโดยเฉพาะอยางยงการด าเนนงานตอหรอเลกด าเนนงานตามโครงการ โครงการตาง ๆ ทจดท าขนในการบรหารงานใหเปนไปตามแผนยอมจะมอยมากมายและ ทกโครงการจะตองใชทรพยากรการบรหารเปนอนมากไมวาจะเปนคน เงนและวสด การประเมนโครงการจะท าใหทราบถงผลการปฏบตงานจรงกบผลทคาดวาจะไดรบ กระบวนการของการประเมนโครงการ การประเมนโครงการเปนกระบวนการของการตรวจสอบและวเคราะหขอมลตาง ๆ ของโครงการอยางมระบบ โดยมวตถประสงคหรอเปาหมาย เพอการปรบปรงโครงการใหดขน กระบวนการในการประเมนโครงการ อาจมขนตอนและรายละเอยดของขนตอนแตกตางกนไปตามแนวคดของนกวชาการทางการประเมนโครงการของแตละบคคล หรออาจมรายละเอยดแตกตางเพราะรปแบบ หรอประเภทของการประเมน อยางไรกดการประเมนผลโครงการนอกจากจะประเมนโครงการทงหมดโดยสวนรวมแลว แตละสวนของโครงการจะตองไดรบการประเมนควบคกนไปดวยเสมอ คอ การประเมนขอมลน าเขา (Input) การประเมนตวกระบวนการ (Processor) และ

23

การประเมนผลงาน (Output) ซงแตละสวนและโดยทงหมดของโครงการประกอบดวยขนตอนทส าคญ ดงน 1. การศกษาและพจารณาถงรายละเอยดวตถประสงคของโครงการ ซงเปนการประเมนเพอใหทราบวาโครงการทก าหนดขนนน มวตถประสงคหรอจดมงหมายทสามารถด าเนนการไดหรอไม จะมการปรบเปลยนวตถประสงคใหปฏบตไดโดยลกษณะใด การประเมนผลโครงการในขนตอนนถอไดวาเปนการประเมนกอนทจะลงมอปฏบตงานจรงเปนการตรวจสอบและทบทวนความเรยบรอยวตถประสงคของโครงการเปนส าคญ 2. การศกษาความเปนไปไดของขอมล ซงเปนการประเมนขอมลและทรพยากรตาง ๆ ทจะตองใชในการด าเนนการวามความเหมาะสมเพยงพอหรอไม การประเมนในขนตอนนเปน การตรวจสอบทบทวนความเหมาะสมของทรพยากรทจะตองใชเพอการบรหารโครงการนนเอง 3. การเกบรวบรวมและการกระท ากบขอมลและทรพยากรเปนการวเคราะหถงกระบวนการในการด าเนนโครงการในลกษณะการเกบรวบรวม และการจ าแนกขอมลใหเปนหมวดหมเปนสดสวน และใหมความเปนจรงมากทสด การประเมนขนตอนนเปนการตรวจสอบกระบวนการวาเหมาะสมกบขอมลหรอทรพยากรทน าเขาหรอไม 4. การวเคราะห การแปลความหมาย และการสรปผล เปนขนตอนทขอมลไดผานกระบวนการเรยบรอยแลว ผประเมนตองท าการวเคราะหผลทเกดขนวาเปนเชนใด ตรงตามวตถประสงคทก าหนดไวหรอไม การประเมนขนนเปนการประเมนผลงานของโครงการทเกดขน ดวยผลงานทปรากฏนนโตนงการโดยรวมเปนเชนใดเปนโครงการทใหผลประโยชนคมคากบการด าเนนงานหรอไม ควรปรบเปลยนใหดขน หรอลมเลกโครงการนเสย กระบวนการทกลาวมานนเปนกระบวนการทวไปของการประเมนโครงการและ การประเมนโครงการแตละโครงการนนปจจยอกปจจยหนงทจะตองเกยวของ และสวนส าคญในการพจารณาเพอการประเมนผลโครงการดวย คอ ระยะเวลา (Timing Periods) ของการด าเนนงานโครงการ นอกจากนในการประเมนผลโครงการจะตองอาศยสงส าคญหรอขอคดทส าคญอกหลายชนด เชน ขอเทจจรง ผลประโยชน ความเปนไปได มาตรฐานและอน ๆ เพอประกอบการพจารณา ประเภทของการประเมนโครงการ การประเมนรางการจ าแนกไดหลายประเภทตามเหตผลของนกวชาการแตละบคคล ดงเชน 1. การประเมนโครงการกอนด าเนนการ (Preliminary Evaluation) เปนการศกษา ความเปนไปได (Feasibility Study) กอนทเรมด าเนนโครงการใด ๆ โดยอาจท าการศกษาถงประสทธภาพของปจจยปอน ความเหมาะสมของกระบวนการทคาดวา จะน ามาใชในการบรหาร

24

จดการโครงการ ปญหา อปสรรค ความเสยงของโครงการ ตลอดจนผลลพธ หรอประสทธผลท คาดวาจะไดรบในขณะเดยวกนกอาจจะศกษาผลกระทบทคาดวานาจะเกดขนในดานตาง ๆ เชน 1.1 การประเมนผลกระทบดานสงคม (Social Impact Assessment - SIA) 1.2 การประเมนผลกระทบดานนเวศ (Ecological Impact Assessment - EIA) 1.3 การประเมนผลกระทบดานการเมอง (Political Impact Assessment - PIA) 1.4 การประเมนผลกระทบดานเทคโนโลย (Technological Impact Assessment - TIA) 1.5 การประเมนผลกระทบดานประชากร (Population Impact Assessment - PIA) 1.6 การประเมนผลกระทบดานนโยบาย (Policy Impact Assessment - POIA) 1.7 การประเมนผลกระทบทางดานเศรษฐกจ (Economic Impact Assessment) การประเมนโครงการกอนด าเนนการนมประโยชนส าหรบนกลงทนเพอศกษาดวากอนลงมอโครงการใด ๆ นนจะเกดความคมคาแกการลงทน (Cost Effectiveness) หรอจะเกดผลกระทบตอระบบสงแวดลอมทงดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง ประชากร เทคโนโลย และระดบนโยบายหรอไม หากไดท าการศกษารอบคอบแลว อาจจะไดผลคาดการณลวงหนาวา จะไดเกดประโยชนหรอโทษอยางไร ปญหา อปสรรค เปนอยางไร เพอผเปนเจาของโครงการจะได ตดสนลวงหนาวาจะเลกลมโครงการหรอปรบปรงองคประกอบและกระบวนการบรหารจดการโครงการเพยงใด เพอใหเกดผลด 2. การประเมนผลระหวางด าเนนโครงการ อาจจะจ าแนกเปนในหวงเวลาเรมตนโครงการ (Inception Study) และระหวางด าเนนโครงการทผานพนชวงแรกไปแลว (Formative Evaluation) ผลทไดจากการประเมนดงกลาวนจะชวยปรบปรงทงปจจยปอน กระบวนการบรหารจดการและแมแตวตถประสงคและเปาหมายของโครงการใหเปนไปตามความเหมาะสมใหเกดประสทธภาพและประสทธผล มชอเรยกการประเมนแบบนอก เชน การประเมนความกาวหนา (Progress Evaluation) และการประเมนการด าเนนการ (Implementation Evaluation) เปนตน ในการด าเนนโครงการดาน การทองเทยวและการศกษาอาจใชวธการประเมนระหวางด าเนนโครงการเพอทบทวนแผนและปรบแผนของโครงการ ปรบตารางการด าเนนงานดานตาง ๆ ทงการประชาสมพนธ การตลาด การสงเสรมการขาย และปรบปรงกระบวนการบรหารจดการเพอลดความเสยงของ โครงการ เปนตน 3. การประเมนผลรวมสรป (Summative Evaluation) มกใชหลงสนสดโครงการใหม ๆ เพอคนหาประสทธผลของการด าเนนโครงการวาบรรลเปาหมายตามทก าหนดไวหรอไม อยางไร หรอทบทวนกระบวนการบรหารจดการวา ประสบความส าเรจหรอลมเหลวประการใด 4. การประเมนผลกระทบของโครงการเปนการตรวจสอบผลกระทบทเกดขนจาก การด าเนนงานในแตละโครงการ และภาพรวมของผลกระทบทงหลาย ๆ ชนด เชน ผลกระทบดาน

25

สงคม เศรษฐกจ การเมอง ระบบนเวศ หรอสงแวดลอม เทคโนโลย ประชากร และดานนโยบาย ทงนขนอยกบเปาหมายของการประเมนผลกระทบนนวา ตองการเนนดานใดเปนส าคญ แตอยางไรกตาม ผรบผดชอบโครงการจ าเปนตองศกษาดวา ในเชงนตศาสตรแลวจะตองมการประเมนผลกระทบดานใดบาง จากขนตอนในการประเมนผลขางตนนน สงส าคญคอโครงสรางของการประเมนผลโครงการควรทจะแสวงหาบคคลทงภายในและภายนอกโครงการไดเขามามสวนรวมในการก าหนดเกณฑในการประเมนผลดวย เพอใหเกดความยตธรรม ความเทยงตรงของการประเมน การไดรบความรและประสบการณใหม ๆ ในการประเมน เชน เกณฑการวดผล เทคนคและขอบเขตในการวดผล เปนตน นอกจากนผมหนาทในการประเมนผลจะตองค านงถงกระบวนการในการประเมนผลกบระกบโครงสราง บทบาท อ านาจหนาทของผบรหารในองคการ ปญหาเกยวกบการใชผล การประเมนผลกบต าแหนงหนาทของผใชผลการประเมนในโครงสรางหนาทขององคการอกดวย ดงนนขนตอนในการประเมนผลจงมความส าคญตอการด าเนนโครงการนนเอง รปแบบการประเมนโครงการ รปแบบหรอแบบจ าลองการประเมนโครงการมหลายแบบ ในทนขอเสนอรปแบบพอสงเขป ดงน คอมราด และวลสน (Comrad & Wilson, 1985, pp. 20 - 30 อางถงใน ไชยยศ เรองสวรรณ, 2533, หนา 122 - 144) กลาววา ถาพจารณาถงแนวทางการประเมนทหนวยตาง ๆ ใชในการประเมนโครงการทางการศกษาทงหลาย จะพบวา มรปแบบการประเมนทนยมใชกน 4 รปแบบ ดงน 1. รปแบบการประเมนตามวตถประสงค (Goal - Based Model) ผปพนฐานการประเมนรปแบบน คอ ไทเลอร เปนรปแบบการประเมนทเกาแกทใชกนอยางกวางขวางทสดในการประเมนโครงการตาง ๆ นอกจากนยงมนกการศกษาประยกตไปใชเปนแนวคดพนฐานในการคดรปแบบ อน ๆ อกหลายรปแบบ เพอใชเปนหลกในการประเมนโครงการศกษาตาง ๆ วาบรรลจดมงหมายมากนอยเพยงใด ตามทศนะรปแบบการประเมนตามวตถประสงค การประเมน หมายถง กระบวนการอธบายวตถประสงคและจดมงหมายของโครงการ ก าหนดกฎเกณฑมาตรฐานแลวใชเครองมอตาง ๆ วดผลด าเนนงานโครงการองคประกอบทส าคญของการประเมนโครงการตามรปแบบนคอ วตถประสงคของโครงการและหลกเกณฑในการพจารณาตดสนใจในการรวบรวมและการแปลผลขอมลทไดมา รวมทง การพจารณาตดสนในเรองคณคาหรอประโยชนทไดจากโครงการดวย การวางแผนประเมนโครงการหรอหลกสตรตามแนวนท าไดหลายวธ แตละวธจะพจารณาด าเนนการตามล าดบขนตอนดงตอไปน

26

1.1 แจงวตถประสงคและจดมงหมายของโครงการใหชดเจน 1.2 ก าหนดองคประกอบหรอตวแปรตาง ๆ ทมผลตอการด าเนนงานของโครงการ 1.3 ก าหนดเกณฑมาตรฐานทจะใชในการตรวจสอบการด าเนนงานของโครงการ 1.4 ก าหนดเทคนคและกระบวนการในการรวบรวมขอมลเกยวกบการด าเนนงานโครงการ 1.5 รวบรวมขอมล 1.6 เปรยบเทยบขอมลทไดมาตรฐานทก าหนดไวเพอน าไปสการพจารณาการตดสนใจเรองคณคาหรอประโยชนของโครงการเผยแพรการประเมนโครงการ 2. รปแบบการประเมนแบบการตอบสนอง (Responsive Model) รปแบบการประเมนโครงการลกษณะน พฒนามาจากการประเมนของ สครเวน (Scriven) ซงประเมนโดยยดจดมงหมาย และผลขางเคยง (Side Effect) เปนหลกของ สเตค (Stake) ไดพฒนารปแบบการประเมนขนมาจากแนวคดของสครเวน เรยกวา Responsive Model โดยมนกประเมนโครงการหลายคนใหการสนบสนนตามแนวความคดน เชน กบา (Guba), ลนคอลน (Lincoln) การประเมนโครงการลกษณะน เนนทกจกรรมมากกวาจดมงหมายของ โครงการ และนอกจากนนยงใหความสนใจกบปญหาและ สงเกยวของตาง ๆ กบผใชบรการโครงการนนดวย หรอกลาวอกในหนงวา การประเมนรปแบบ Responsive Model กเพอทราบปญหาและความตองการของผรวมโครงการ การประเมนรปแบบของ Responsive Model มขนตอนการประเมนดงน 2.1 สมภาษณผรวมกจกรรมของโครงการ เชน ผใชบรการ ผด าเนนงานและ ผทเกยวของ เปนตน 2.2 ก าหนดขอบขายของโครงการ 2.3 ส ารวจกจกรรมของโครงการ 2.4 ทบทวนความมงหมายทแทจรงของโครงการและเรองอน ๆ จากผรวมโครงการ 2.5 รวบรวมปญหาและขอโตแยงตาง ๆ เกยวกบโครงการ 2.6 ก าหนดขอมลทตองการจากปญหาและขอโตแยง 2.7 เลอกผสงเกตการณและผพจารณาตดสน 2.8 รวบรวมขอมล 2.9 จดเตรยมศกษาเฉพาะกรณ 2.10 สรปปญหาและขอโตแยง 2.11 เสนอผลการประเมน

27

3. รปแบบการประเมนโดยผช านาญ (Connoisseurship Model) การประเมนในรปแบบน มความแตกตางจากรปแบบการประเมนทง 2 รปแบบทกลาวมาแลว ไอสเนอร (Eisner) ไดเสนอแนวคดของการประเมนตามรปแบบน นยมน าไปเปนแนวปฏบตในการประเมนโครงการทางการศกษาหรอหลกสตรกนมาก การประเมนตามรปแบบนเนนทบทบาทของผประเมนซงจะเปน ผช านาญเกยวกบโครงการ นอกจากน ยงมขอแตกตางจาก 2 รปแบบทกลาวมา คอ 3.1 การประเมนตามรปแบบนไมไดยดจดมงหมาย ไมไดค านงถงปญหาและรปแบบตาง ๆ และไมไดจดประเมนโดยอาศยการตดสนใจเกยวกบโครงการ แตเปนการประเมน โดยผเชยวชาญ 3.2 การประเมนตามรปแบบนใชผเชยวชาญเปนเครองมอพนฐานในการวดรวบรวมขอมล การวเคราะห การสรปผลการประเมนจะขนอยกบผช านาญ 3.3 การประเมนตามรปแบบนจะเปนการแสดงความคดเหนทมตอโครงการของ ผประเมน ซงกคอผช านาญนนเอง การประเมนตามรปแบบ Connoisseurship Model ผช านาญเปนผก าหนดแนวทางดวยตนเอง นบตงแตกระบวนการรวบรวมเอกสาร เพอศกษาหรอสงเกต หลงจากนนผช านาญกจะพจารณาตดสนใจดวยการท าความเขาใจลกษณะและคณภาพของโครงการจากเอกสารทรวบรวมมาไดจากการสรปผล การประเมนจะเปนแนวคดเหนของผช านาญเองทงสน 4. รปแบบการประเมนเพอการตดสนใจ (Decision - Making Model) เปนการประเมนเพอพจารณาอยางรอบดานไมวาจะเปนจดหมายของโครงการ หรอปญหาขอโตแยงตาง ๆ ใน การประเมนโครงการตนแบบของการประเมนตามรปแบบการประเมนเพอตดสนใจ Decision - Making Model ม 2 แบบ คอ CIPP Model ของ สตฟเฟลบม (Stufflebeam) และ CSE Model ของอลคน (Alkin) ทงสองรปแบบน มคณสมบตคลายคลงกนมาก คอ อธบายความหมายของ การประเมนวา การประเมน หมายถง กระบวนการจ าแนกรวบรวมและเสนอขอมลตาง ๆ เกยวกบคณคาและประโยชนของความมงหมายการวางแผนการด าเนนงานและผลของโครงการใดในโครงการหนงเพอเปนแนวในการตดสนใจและเพอสรางความเขาใจกบผเกยวของกบโครงการ สวน CSE Model นนใหค านยามของการประเมนวา หมายถง กระบวนการพจารณาตดสนใจในเรองทเกยวของเลอกขาวสารทเหมาะสมรวบรวมและวเคราะหขอมล เพอสรปผลอนจะเปนประโยชนตอผมอ านาจในการตดสนใจและกจกรรมประเมนผลแบบ CIPP Model ตอการตดสนใจเกยวกบโครงการ กลาวคอ

28

4.1 Context Evaluation จะชวยในการตดสนใจเกยวกบสภาพรวม ๆ ของโครงการทงหมด รวมทงเรองของความมงหมาย ปญหาและอปสรรค ขอดและขอจ ากด จดเดนและจดออน และสภาวะแวดลอมของโครงการ 4.2 Input Evaluation จะชวยในการตดสนใจเกยวกบสมรรถนะของโครงการและแนวทางในการด าเนนโครงการใหบรรลจดมงหมาย ดงนน ในเรองนจงประเมนเกยวกบบคคลงบประมาณ สงอ านวยความสะดวกและการบรการตาง ๆ 4.3 Process Evaluation จะชวยใหขอมลในการตดสนใจเกยวกบกจกรรมตาง ๆ ของโครงการวาด าเนนไปตามทวางแผนเอาไวหรอไมเพยงใด 4.4 Product Evaluation จะชวยวดและพจารณาเกยวกบการตดสนใจเกยวกบโครงการวาไดบรรลตามความตองการหรอไม ควรด าเนนตามโครงการตอไปหรอปรบปรงแกไขหรอยต การด าเนนการ รปแบบการประเมนแบบซป สมชาย ดรงคเดช (2542, หนา 45) ไดกลาวถงรปแบบการประเมนแบบซปป (CIPP Model) ซงตองวเคราะหระบบในดานตาง ๆ ไวดงน 1. การประเมนดานบรบท หรอประเมนเนอความ (Context Evaluation) เปนการศกษาปจจยพนฐานทน าไปสการพฒนาเปาหมายของโครงการ ไดแก บรบทของสภาพแวดลอม นโยบาย วสยทศน ปญหา แหลงทน สภาพความผนผวนทางดานสงคม เศรษฐกจและการเมอง ตลอดจนแนวโนมการกอตวของปญหาทอาจจะเปนอปสรรคตอการด าเนนโครงการ เปนตน 2. การประเมนปจจยปอน (Input Evaluation) เพอคนหาประสทธภาพขององคประกอบทน ามาเปนปจจยปอน ซงในดานการทองเทยวอาจจะจ าแนกเปนบคคล สงอ านวยความสะดวก เครองมอ อปกรณ ครภณฑ ศกยภาพการบรหารงาน ซงแตละปจจยกยงจ าแนกยอยออกไปอก เชน บคคล อาจพจารณาเปน เพศ อาย มสถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ความพงพอใจ ความคาดหวง ทศนคต ศกยภาพ ความสามารถ ประสบการณ ความร คณวฒทางการศกษา ถนทอยและลกษณะกระบวนการกลม เปนตน 3. การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เปนการศกษาตอจากการประเมนบรบทและปจจยปอนวา กระบวนการเปนไปตามแผนทวางไว เปนการศกษาคนหาขอบกพรอง จดออน หรอจดแขงของกระบวนการบรหารจดการโครงการทจะน าโครงการบรรลวตถประสงคทวางไววา มประสทธภาพมากนอยเพยงใด 4. การประเมนผลตผล (Product Evaluation) เปนการตรวจสอบประสทธผลของโครงการ โดยเฉพาะความสอดคลองระหวางวตถประสงคกบผลลพธทไดแลวน าเกณฑทก าหนดไว

29

ไปตดสนเกณฑมาตรฐานนนอาจจะก าหนดขนเองหรออาศยเกณฑทบคคลหรอหนวยงานอนก าหนดไวกได อนรกษ ปญญานวฒน (มปป.) ไดกลาววาสงทควบคกบการประเมนทง 4 ขอขางตน ไดแก การตดสนใจด าเนนการใด ๆ ซงสามารถจะแบงออกไดเปน 4 ประเภท คอ 1. การตดสนใจเพอการวางแผน เปนการตดสนใจทอาศยการประเมนสภาวะแวดลอม มบทบาทส าคญ คอ การก าหนดวตถประสงคของโครงการใหสอดคลองกบแผนในการด าเนนงาน 2. การตดสนใจเพอก าหนดโครงสรางของโครงการ เปนการตดสนใจทอาศยการประเมนเปนตวปอน มบทบาทส าคญ คอ การก าหนดโครงสรางของแผนงานและขนตอนการท างานตาง ๆ ของโครงการ 3. การตดสนใจเพอน าโครงการปฏบต เปนการตดสนใจทอาศยการประเมนเปนตวปอน มบทบาทส าคญ คอ ควบคมการท างานใหเปนไปตามแผนทก าหนด และเพอปรบปรงแกไขแนวทางการท างานใหไดผลดทสด 4. การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ เปนการตดสนใจทอาศยผลจากการประเมนทเกดขน มบทบาทหลกคอ การตดสนใจเกยวกบการยต ลมเลก หรอขยายโครงการในชวงเวลาตอไป นอกจากน ภมศกด ราศ (มปป.) ไดกลาวถงแบบจ าลองการประเมนผลตาม CIPP Model ของสตฟเฟลบม (Stufflebeam’s CIPP Model) โดยสรปไดดงน แบบจ าลอง (Model) หมายถง วธการสอสารทางความคด ความเขาใจ ตลอดจนจนตนาการทมตอปรากฏการณหรอเรองราวใด ๆ ใหปรากฏโดยใชการสอในลกษณะตาง ๆ เชน แผนภม แผนผง ระบบสมการ และรปแบบอน เปนตน เพอใหเขาใจไดงาย และสามารถน าเสนอเรองราวไดอยางมระบบ การประเมนผลโครงการนน มแนวคดและโมเดลหลายอยาง ณ ทน ขอเสนอแนวคดและ โมเดลการประเมนแบบซปป หรอ CIPP Model ของสตฟเฟลบม (Stufflebeam) เพราะเปนโมเดลทไดรบการยอมรบกนทวไปในปจจบน แนวคด การประเมนของสตฟเฟลบม (Stufflebeam’s CIPP Model) ในป ค.ศ. 1971 สตฟเฟลบม และคณะ ไดเขยนหนงสอทางการประเมนออกมาหนงเลม ชอ “Educational Evaluation and Decision Making” หนงสอเลมน ไดเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางเพราะใหแนวคดและวธการทางการวดและประเมนผลไดอยางนาสนใจและทนสมยดวย นอกจากนน สตฟเฟลบมกไดเขยนหนงสอเกยวกบการประเมนและรปแบบของการประเมนอกหลายเลมอยางตอเนองจงกลาวไดวา ทานผนเปนผมบทบาทส าคญในการพฒนาทฤษฎการประเมนจนเปนทยอมรบกนทวไปในปจจบน เรยกวา CIPP Model เปนการประเมนทเปนกระบวนการตอเนองมจดเนนทส าคญ คอ ใชควบคกบการบรหารโครงการเพอหาขอมลประกอบการตดสนใจ อยางตอเนองตลอดเวลา วตถประสงค

30

การประเมน คอ การใหสารสนเทศเพอการตดสนใจ เนนการแบงแยกบทบาทของการท างานระหวาง ฝายประเมนกบ ฝายบรหารออกจากกนอยางเดนชด กลาวคอฝายประเมนมหนาทระบ จดหา และน าเสนอสารสนเทศใหกบฝายบรหาร สวนฝายบรหารมหนาทเรยกหาขอมล และน าผลการประเมน ทไดไปใชประกอบการตดสนใจ เพอด าเนนกจกรรมใด ๆ ทเกยวของแลวแตกรณ ทงนเพอปองกนการมอคตในการประเมนและเขาไดแบงประเดนการประเมนผลออกเปน 4 ประเภท คอ 1. การประเมนดานบรบทหรอสภาวะแวดลอม (Context Evaluation: C) เปนการประเมนใหไดขอมลส าคญเพอชวยในการก าหนดวตถประสงคของโครงการ ความเปนไปไดของโครงการ เปนการตรวจสอบวา โครงการทจะท าสนองปญหาหรอความตองการจ าเปนทแทจรงหรอไม วตถประสงคของโครงการชดเจน เหมาะสม สอดคลองกบนโยบายขององคการ หรอนโยบายหนวยเหนอหรอไมเปนโครงการทมความเปนไปไดในแงของโอกาสทจะไดรบการสนบสนนจากองคกรตาง ๆ หรอไม เปนตน การประเมนสภาวะแวดลอมจะชวยในการตดสนเกยวกบเรอง โครงการควรจะท าในสภาพแวดลอมใด ตองการจะบรรลเปาหมายอะไร หรอตองการบรรลวตถประสงคเฉพาะอะไร เปนตน 2. การประเมนปจจยเบองตนหรอปจจยปอน (Input Evaluation: I) เปนการประเมนเพอพจารณาถงความเปนไปไดของโครงการ ความเหมาะสม และความพอเพยงของทรพยากรทจะใชในการด าเนนโครงการ เชน งบประมาณ บคลากร วสดอปกรณ เวลา รวมทงเทคโนโลยและแผนการด าเนนงาน เปนตน การประเมนผลแบบนจะท าโดยใช เอกสารหรองานวจยทมผท าไวแลว หรอใชวธการวจยน ารอง เชงทดลอง (Pilot Experimental Project) ตลอดจนอาจใหผเชยวชาญ มาท างานให อยางไร กตามการประเมนผลนจะตองส ารวจสงทมอยเดมกอนวามอะไรบางและตดสนใจวาจะใชวธการใด ใชแผนการด าเนนงานแบบไหนและตองใชทรพยากรจากภายนอก หรอไม 3. การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation: P) เปนการประเมนระหวาง การด าเนนงานโครงการ เพอหาขอบกพรองของการด าเนนโครงการทจะใชเปนขอมลในการพฒนา แกไข ปรบปรงใหการด าเนนการชวงตอไปมประสทธภาพมากขนและเปนการตรวจสอบกจกรรม เวลา ทรพยากรทใชในโครงการ ภาวะผน า การมสวนรวมของประชาชนในโครงการ โดยมการบนทกไวเปนหลกฐานทกขนตอน การประเมนกระบวนการนจะเปนประโยชนอยางมากตอ การคนหาจดเดน หรอจดแขง (Strengths) และจดดอย (Weakness) ของนโยบาย/ แผนงาน/ โครงการ มกจะไมสามารถศกษาไดภายหลงจากสนสดโครงการแลว การประเมนกระบวนการจะมบทบาท

31

ส าคญในเรองการใหขอมลยอนกลบเปนระยะ ๆ เพอการตรวจสอบการด าเนนของโครงการโดยทวไป การประเมนกระบวนการมจดมงหมาย คอ 3.1 เพอการหาขอบกพรองของโครงการในระหวางทมการปฏบตการ หรอ การด าเนนงานตามแผนนน 3.2 เพอหาขอมลตาง ๆ ทจะน ามาใชในการตดสนใจเกยวกบการด าเนนงานของโครงการ 3.3 เพอการเกบขอมลตาง ๆ ทไดจากการด าเนนงานของโครงการ 4. การประเมนผลผลต (Product Evaluation: P) เปนการประเมนเพอเปรยบเทยบผลผลต ทเกดขนกบวตถประสงคของโครงการ หรอความตองการ/ เปาหมายทก าหนดไว รวมทงการพจารณาในประเดนของการยบ เลก ขยาย หรอปรบเปลยนโครงการและการประเมนผล เรองผลกระทบ (Impact) และผลลพธ (Outcomes) ของนโยบาย/แผนงาน/ โครงการ โดยอาศยขอมลจากการประเมนสภาวะแวดลอม ปจจยเบองตนและกระบวนการรวมดวยจะเหนไดวา การประเมนแบบ CIPP เปนการประเมนทครอบคลมองคประกอบของระบบทงหมด ซงผประเมนจะตองก าหนดวตถประสงคของการประเมนทครอบคลมทง 4 ดาน ก าหนดประเดนของตวแปรหรอตวชวด ก าหนดแหลงขอมลผใหขอมล ก าหนดเครองมอการประเมน วธการทใชในการเกบรวบรวมขอมล ก าหนดแนวทาง การวเคราะหขอมลและเกณฑการประเมนทชดเจน เมอพจารณาถงชวงเวลาของการประเมนผลโครงการ เพอจ าแนกประเภทของ การประเมนผลโครงการโดยละเอยดแลว เราสามารถจ าแนกไดวาการประเมนผลโครงการม 4 ระยะดงตอไปน 1. การประเมนผลโครงการกอนการด าเนนงาน (Pre - Evaluation) เปนการประเมนวา มความจ าเปนและความเปนไปไดในการก าหนดใหมโครงการหรอแผนงานนน ๆ หรอไม บางครง เรยกการประเมนผล ประเภทนวา การศกษาความเปนไปได (Feasibility Study) หรอการประเมนความตองการทจ าเปน (Need Assessment) 2. การประเมนผลโครงการขณะด าเนนงาน (On - Going Evaluation) เปนการประเมนผลโครงการเพอตดตามความกาวหนาของการด าเนนงาน (Monitoring) และการใชทรพยากรตาง ๆ 3. การประเมนผลโครงการเมอสนสดการด าเนนงาน (Post - Evaluation) เปนการประเมนวาผลของการด าเนนงานนนเปนไปตามวตถประสงคของโครงการทวางไวหรอไม 4. การประเมนผลกระทบจาการด าเนนโครงการ (Impact Evaluation) เปนการประเมนผลโครงการ ภายหลงจากการสนสดการด าเนน โครงการหรอแผนงาน โดยมวตถประสงคเพอตรวจสอบผลการด าเนนงานทเกดขน ซงอาจจะไดรบอทธพลจากการมโครงการหรอปจจยอน ๆ

32

นอกจากนไดน าเสนอประเภทของการตดสนใจทสอดคลองกบประเดนทประเมนผล ดงน 1. การตดสนใจเพอการวางแผน (Planning Decisions) เปนการตดสนใจทใชขอมลจากการประเมนสภาพแวดลอมทไดน าไปใชในการก าหนดจดประสงคของโครงการใหสอดคลองกบแผนการด าเนนงาน 2. การตดสนใจเพอก าหนดโครงสรางของโครงการ (Structuring Decisions) เปน การตดสนใจทใชขอมลจากปจจยน าเขาทไดน าไปใชในการก าหนดโครงสรางของแผนงานและขนตอนของการด าเนนการของโครงการ 3. การตดสนใจเพอน าโครงการไปปฏบต (Implementation Decisions) เปนการตดสนใจทใชขอมลจากการประเมนกระบวนการ เพอพจารณาควบคมการด าเนนการใหเปนไปตามแผน และปรบปรงแกไขการด าเนนการใหมประสทธภาพมากทสด 4. การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ (Recycling Decisions) เชน การตดสนใจเพอใชขอมลจากการประเมนผลผลต (Output) ทเกดขน เพอพจารณาการยต/ลมเลก หรอขยายโครงการทจะน าไปใชในโอกาสตอไป ขอมลเกยวกบประเดนการประเมนแบบ CIPP Model ทง 4 ประการ และประเภทของ การตดสนใจดงกลาวขางตนพอจะสรป ความสมพนธระหวางประเภทของการประเมนกบ การตดสนใจ ดงแผนภม

ตารางท 1 ความสมพนธการตดสนใจ และประเภทการประเมนแบบ CIPP Model

ประเภทการประเมน ประเภทการตดสนใจ การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation)

การตดสนใจเพอการวางแผน (Planning Decisions)

การประเมนปจจยเบองตน/ตวปอน (Input Evaluation)

การตดสนใจเพอก าหนดโครงสราง (Structuring Decisions)

การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation)

การตดสนใจเพอน าโครงการไปปฏบต (Implementating Decisions)

การประเมนผลผลต (Product Evaluation)

การตดสนใจเพอทบทวนโครงการ (Recycling Decisions)

33

สตฟเฟลบม (Stufflebeam) ไดเสนอแนวคดในการสรางแบบแผนการประเมนผล ซงสอดคลองกบ CIPP Model ซงอาจน าไปประยกตใชกบการประเมนผลในรปแบบอน ๆ ได แบบแผนการประเมนผล มดงน 1. การบรรยายจดมงหมาย และการก าหนดนโยบายในการปฏบตงาน ซงประกอบดวย 1.1 ขอบเขตความรบผดชอบวามขอบเขตระดบทองถน ระดบจงหวด หรอระดบประเทศ 1.2 เวลาและแนวทางเลอก 1.3 ตวแปรในการวดและมาตรฐานทใชในการตดสนใจ 1.4 นโยบายในการปฏบตงานของผประเมนผล 2. การเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แหลงขอมลทจะเกบรวบรวมขอมล วธการ เครองมอ วธการสมกลมตวอยาง สภาพการณในการเกบขอมล 3. การวเคราะหขอมล 4. การรายงานผลหรอสรปผลการวเคราะหขอมล 5. การบรหารการประเมนผล เพอเตรยมแผนการด าเนนงานทงหมด ซงประกอบดวย ขนตอนคอ ก าหนดโครงราง ก าหนดบคลากรและทรพยากร ก าหนดวธการปฏบต ประเมนผล ประสทธภาพของเครองมอ ก าหนดวธการทจะพฒนาแบบแผนการประเมน และการจดหา งบประมาณทใชในการด าเนนงาน การประเมนผลตลอดโครงการ ในการวจยครงน ผวจยใชรปแบบการประเมนผลตามแบบจ าลอง CIPP Model ของ สตฟเฟลบม (Stufflebeam) เนองจากเปนรปแบบการประเมนทเปนระบบอยางสมบรณ ซงเรมประเมนตงแตยงไมไดเรมด าเนนการ และประเมนอยางตอเนอง คอ ปจจยน าเขา กระบวนการด าเนนการจนกระทงผลสมฤทธซงเปนจดสนสด

ขอมลทวไปของพนทในการศกษา

จงหวดจนทบรตงอยทศตะวนออกของประเทศ ละตจดท 12 - 13 องศาเหนอ ลองจจด ท 101 - 102 องศาตะวนออก มพนททงหมดจ านวน 6,338 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 3,961,250 ไร คดเปน 16.60% ของพนทภาคตะวนออก และเทากบ 1.80% ของพนทประเทศหางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 245 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน ทศเหนอ ตดตอจงหวดชลบร ฉะเชงเทรา และจงหวดสระแกว ทศใต ตดตอกบจงหวดตราด และอาวไทย ทศตะวนออก ตดตอจงหวดตราด และประเทศกมพชา

34

ทศตะวนตก ตดตอจงหวดระยอง และอาวไทย องคการบรหารสวนจงหวดเปนหนวยงานในรปแบบการปกครองสวนทองถนรปแบบหนงปจจบนไดมววฒนาการและการแกไขปรบปรงระเบยบทเกยวของมาตลอด นบตงแตการจดใหมในสภาจงหวดเกดขน ครงแรกเมอป พ.ศ. 2476 ตามความในพระราชบญญตจดระเบยบเทศบาล พ.ศ. 2476 ในฐานะของสภาจงหวดในขณะนน มลกษณะเปนองคกรตวแทนของประชาชนท าหนาทใหค าปรกษาหารอแนะน าแกคณะกรรมการจงหวด ยงมไดมเปนฐานะนตบคคลทแยกตางหากจากราชการบรหารสวนภมภาค ตอมาในป พ.ศ. 2481 ไดมการตราพระราชบญญตสภาจงหวด พ.ศ. 2481 ขนโดยมความประสงคทแยกกฎหมายเกยวกบสภาจงหวดโดยเฉพาะ แตยงมหนาททปรกษาของคณะกรรมการจงหวดเทานน จนกระทงไดมการประกาศใหพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2495 ซงก าหนดใหขาราชการเปนหวหนาปกครองบงคบบญชาขาราชการ และรบผดชอบบรหารราชการในสวนสงกดของกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ ไดโดยตรง แทนคณะกรรมการการจดการเดม โดยผลพระราชบญญตนท าใหสภาจงหวดมฐานะเปนสภาทปรกษาของผวาราชการ นบตงแตนนมา ในป พ.ศ. 2498 จงบงเกดค าวา “องคการบรหารสวนจงหวด” ขนในกฎหมายพระราชบญญต ระเบยบบรหารราชการสวนจงหวด พ.ศ. 2498 มฐานะเปนนตบคคล แยกจากจงหวดทมฐานะเปนราชการสวนภมภาค และใหองคการบรหารสวนจงหวดเปนหนวยงานการปกครองทองถนรปแบบหนงในพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดนถงปจจบน องคการบรหารสวนจงหวดจะมจงหวดละ 1 แหง (ยกเวนกรงเทพมหานคร) ถงแมจะเปนการปกครองสวนทองถน แตเปนการบรหารทอยในอ านาจของจงหวด ซงมความสมพนธกบ การบรหารสวนภมภาคและผทท าหนาทบรหารสวนจงหวดราชการและภมภาคจะเปนบคคลเดยวกน คอ ผวาราชการจงหวด ซงโครงสรางองคการบรหารสวนภมภาคในอดตแบงเปนฝายบรหารโดย การบรหารงานของผวาราชการจงหวด และฝายนตบญญตฝายบรหาร มผวาราชการจงหวดเปนผบรหารรบผดชอบดแลและเปนหวหนาปกครองผบงคบบญชาขาราชการและรบผดชอบการบรหารราชการสวนจงหวด การประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มผลกระทบตอรปแบบองคกรปกครองสวนทองถน คอ องคการบรหารสวนจงหวด และสขาภบาล ซงฝายบรหารมาจาก การแตงตงจากขาราชการประจ า เชน ผวาราชการจงหวด ปลดจงหวด และนายอ าเภอ มาเปนผบรหารซงขดแยงกบรฐธรรมนญ ดงนน จงมการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองสวนทองถนครงยงใหญ ในป พ.ศ. 2540 เปนตนมา ยกฐานะจากสขาภบาลทกแหงเปนเทศบาล และแกไข พ.ร.บ. ระเบยบบรหารงานราชการสวนจงหวด พ.ศ. 2498 มาเปนพระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด

35

พ.ศ. 2540 ซงใชเปนกฎหมายแมบทขององคการบรหารสวนจงหวดในปจจบนน ตงแตวนท 1 พฤศจกายน 2540 เปนตนไป จากการปกครองในระบอบประชาธปไตยมเจตนารมณใหประชาชนปกครองตนเองและ มสวนรวมในการบรหารบานเมองมากทสดมการปรบปรงกฎหมายขององคการบรหารสวนจงหวดใหสอดคลองกบกฎหมายวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาทองถนและผบรหารสวนทองถน พ.ศ. 2545 และใหการบรหารงานขององคการบรหารสวนจงหวดเกดความคลองตวมประสทธภาพมากขนจงมการแก พ.ร.บ. องคการบรหารสวนจงหวด เพมเตมถง 3 ฉบบ ใน พ.ศ. 2546 องคการบรหารสวนจงหวดจนทบร เปนองคกรปกครองสวนทองถนขนาดใหญ มฐานะเปนนตบคคลเนนการท างานแบบมสวนรวมจากทกภาคสวน โดยเฉพาะภาคประชาชนและยดหลกการท างานเชงยทธศาสตรทเนนผลงานเปนหลกมการก าหนดแผนงานโครงการเพอตอบสนองความตองการของประชาชนเปนอนดบแรก โดยนายกองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร ซงไดรบเลอกโดยตรงจากประชาชนเปนผรบผดชอบและเปนผปกครองบงคบบญชาขาราชการองคการบรหารสวนจงหวด รวมทงเปนผด าเนนกจการองคการบรหารสวนจงหวด ควบคไปกบสภาองคการบรหารสวนจงหวด ซงประกอบดวยสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวดทไดรบเลอกตงโดยตรงจากประชาชน และนายกองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร แตงตงรองนายกองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร ทปรกษาพรอมเลขานการเปนคณะผบรหารงานองคกรและมปลดองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร เปนผปกครองบงคบบญชาขาราชการองคการบรหารสวนจงหวดและรบผดชอบงานกจการสวนจงหวดโดยมสวนราชการในสงกดองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร ประกอบดวย ส านกปลดองคการบรหารสวนจงหวด กองกจการสภาองคการบรหารสวนจงหวด กองแผนและงบประมาณ กองการศกษาศาสนาและวฒนธรรม กองคลง กองชาง กองสงเสรมคณภาพชวตและหนวยตรวจสอบภายใน โครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวเปนงานในหนาทของฝาย การสาธารณสขกองสงเสรมคณภาพชวต โดยโครงการสายใยรกแหงครอบครว ปรากฏตามแผนพฒนาสามป พ.ศ. 2544 - 2546 องคการบรหารสวนจงหวดจนทบร ยทธศาสตรการพฒนาสงคมใหเขมแขง แนวทางการพฒนาสนบสนนและพฒนาดานการสาธารณสขและปรากฏตามขอบญญตองคการบรหารสวนจงหวดจนทบร หมวดคาตอบแทนใชสอยและวสด ประเภทรายจายเกยวเนองกบการปฏบตราชการทไมเขาลกษณะรายจายหมวดอน ๆ เพอจายเปนคาใชจายโครงการสายใยรกจาก อบจ. จนทบร ตงงบประมาณไว 2,500,000 บาท โดยโครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครว เปนหนงในกจกรรมทด าเนนการตาม โครงการดงกลาวเพอใหทราบถงผลการด าเนนงาน ขอเสนอแนะ โครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวและผลทไดจากการศกษา

36

จะน าไปเปนขอมลในการวางแผนพฒนาโครงการใหสอดคลองกบความตองการและประโยชนของประชาชนอยางแทจรง

งานวจยทเกยวของ

มรกต บวแตง (2543, บทคดยอ) ไดศกษาการพฒนาศกยภาพองคกรชมชนโดยการสรางพลงเพอการบรหารจดการงานสาธารณสขมลฐานภายใตระบบงบประมาณแนวใหม มวตถประสงคทางการศกษาผลของการอบรมเชงปฏบตการในรปแบบการสรางพลงตอการพฒนาศกยภาพองคกรชมชน ดานการเหนคณคาในตนเอง และรบรบทบาทขององคกรชมชน และความสามารถใน การบรหารจดการดานการวางแผนงานสาธารณสขมลฐานภายใตระบบงบประมาณแนวใหม ผลการวจยพบวา ในภาพรวมเมอพจารณาจากคาเฉลย ระดบการเหนคณคาในตนเองของชมชนและระดบการรบรบทบาทขององคกรชมชนกอนการอบรมอยในระดบปานกลาง และหลงการอบรม อยในระดบสง จนตนา พฒนพงศธร และศนสนย เจตนประยกต (2547, บทคดยอ) ไดศกษาอตรา การเลยงลกดวยนมแมและปจจยทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน มวตถประสงคเพอศกษาอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน ความพงพอใจ ระยะเวลาทแมคดจะเลยงลกดวยนมแม การสนบสนนจากสาม และปจจยทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน ผลการวจยพบวา อตราการเลยงลกดวย นมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน ป พ.ศ. 2545 พบอตรารอยละ 13.80 ซงม อตราเพมสงขนจากป พ.ศ. 2542 รอยละ 10.88 และมารดามความพงพอใจทไดเลยงลกดวยนมแมในระดบมากถงรอยละ 83.40 ซงมารดาสวนใหญคดวาระยะเวลาทจะเลยงลกดวยนมแมควรอยในชวง 9 - 12 เดอน รอยละ 43.40 สวนสามเหนดวยกบการทแมเลยงลกดวยนมแมในอตรารอยละ 93.90 และใหการสนบสนนภรรยาในการเลยงลกดวยนมแมถงรอยละ 92.80 ในดานปจจยทมผลตอการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน อยางมนยส าคญทางสถต คอ อาชพของมารดาทงกอนและหลงการมบตรคนลาสด ภาวะผดปกตหรออาการแทรกซอนของเดกขณะอยในโรงพยาบาล ระยะเวลาทคดจะเลยงลกดวยนมแมของมารดา ความพงพอใจของมารดาทไดเลยงลกดวยนมแม การไดรบการสนบสนนจากสาม การปฏบตตามบนได 10 ขนสความส าเรจการเลยงลกดวยนมแมทมารดาไดรบจากสถานบรการ ฯ ไดแก ครงชวโมงหลงคลอดเดกไดดดนมทนท การไมใหน านมผสมและอาหารอน ๆ การใหลกดดนมตามทตองการ การไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาท ฯ และการมกลมชวยเหลอแมในหมบาน ดงนนการทจะเพมอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน ใหสงขนควรมมาตรการทางกฎหมายโดยการขยายวนลาคลอดใหไดครบ 4 เดอน การพฒนาคณภาพการดแลขณะคลอดและดแลทารก

37

หลงคลอด เพอมใหมภาวะแทรกซอน เชน การขาดออกซเจนของทารก การด าเนนงานโรงพยาบาลและสถานอนามยสายสมพนธแม - ลก เพอใหสถานบรการ ฯ ปฏบตตามบนได 10 ขน สความส าเรจการเลยงลกดวยนมแม โดยการมทมประเมนซ า การชวยเหลอและการสอนใหแมหลงคลอดเตรยมตวกอนท างานนอกบาน โดยบบน านมเกบไวเลยงลก การมกลมแมในชมชนเพอชวยเหลอใหเลยงลกดวยนมแมไดส าเรจและใหมการประชาสมพนธความส าคญของนมแม เนนนมแมสรางลกฉลาด อยางตอเนองจะสงผลใหอตราการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 4 เดอน บรรลตามเปาหมายทก าหนดไว สทธพงษ ประทปสขปกรณ (2548, บทคดยอ) ไดศกษาการประเมนโครงการพฒนาศกยภาพหมบาน/ ชมชน (เอส เอม แอล) ศกษากรณหมบานตนแบบศาลเจากง อ าเภอเกาะสชง จงหวดชลบร มวตถประสงคเพอประเมนผลส าเรจของโครงการ และเพอศกษาปญหาอปสรรคทเกดขนจากการด าเนนโครงการ วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา ตามกรอบการประเมนโครงการ CIPP ผลการศกษาพบวาโครงการมความส าเรจ เนองจาก 1) เปนโครงการทจดสรรงบประมาณตามหลกเกณฑ 2) มการจดเตรยมทรพยากรในการจดท ากจกรรมอยางครบถวน ก าหนดระยะเลาในการด าเนนงานอยางชดเจน น าเอาเทคโนโลยมาชวยในการด าเนนงาน มความเหมาะสมของพนทโครงการ และเจาหนาทมความกระตอรอรนในการท างาน 3) คณะกรรมการมการด าเนนงานตามแผนงาน มการตดตามก ากบดแลงาน ประสานกบหนวยงานของภาครฐ 4) โครงการสามารถบรรลวตถประสงค ประชาชนมความพงพอใจการด าเนนโครงการ วรรณวมล วเชยรฉาย และคณะ (2549, หนา 104) ไดศกษาปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนหลงคลอดของหญงตงครรภทมาฝากครรภ ณ โรงพยาบาลพระปกเกลา มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมอทธพลตอความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนหลงคลอดของหญงตงครรภ กลมตวอยางเปนหญงตงครรภทฝากครรภในโรงพยาบาลพระปกเกลา จ านวน 300 ราย โดยวธการสมตวอยางแบบแบงกลม (Cluster Sampling) ผลการวจยสรปไดดงน 1) หญงตงครรภจ านวนมากมความเชอเกยวกบการเลยงลกดวยนมแม 5 อนดบแรกวา การเลยงลกดวยนมแมชวยสรางความสมพนธทแนนแฟนระหวางลกและพอแม รอยละ 99.00 ชวยสงเสรมพฒนาการของสมองและสตปญญาของลก รอยละ 97.00 ท าใหลกไดรบสารอาหารครบถวน และถามน านมไมเพยงพอสามารถสงเสรมใหมน านมเพยงพอได รอยละ 96.00 และสามารถเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนไดแมไมมใครเหนดวย รอยละ 79.00 เมอวเคราะหความเชอของหญงตงครรภเกยวกบการเลยงลกดวยนมแมรายดานพบวา หญงตงครรภจ านวนมากมความเชอดานการรบรประโยชนอยในระดบมาก มความเชอดานการรบรอปสรรคอยในระดบปานกลาง มความเชอดานการรบรความสามารถของตนเองอยในระดบปานกลาง มความเชอ

38

ดานการรบรแรงสนบสนนทางสงคมอยในระดบมากและมความเชอเกยวกบการเลยงลกดวยนมแมรวมทกดานอยในระดบปานกลาง 2) หญงตงครรภจ านวนมากมความตงใจการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนเพราะวาชวยสงเสรมสมพนธภาพทดระหวางทานและลกเปนผลดตอสขภาพของลกและชวยลดคาใชจาย เมอวเคราะหความตงใจของหญงตงครรภเกยวกบการเลยงลกดวยนมแมรายดานพบวา หญงตงครรภจ านวนมากมความตงใจดานการรบรความยากงาย/ ความสามารถของตนเองในการเลยงลกดวยนมแม ดานทศนคตทศนคตทมตอการเลยงลกดวยนมแม ดานการคลอยตามกลมอางอง/ การสนบสนนทางสงคมทมตอการเลยงลกดวยนมแมอยในระดบมากและมความตงใจการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนรวมทกดานอยในระดบมาก 3) ปจจยทมอทธพลรวมกนท านายความตงใจในการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยวนาน 6 เดอนหลงคลอดของหญงตงครรภไดอยางมนยส าคญทางสถต (p < .01) คอ การรบรประโยชน การรบรความสามารถของตนเอง การรบรอปสรรค การรบรแรงสนบสนนทางสงคม และอาชพ มอทธพลในทางบวก สวนระดบการศกษา มอทธพลในทางลบ โดยสามารถรวมกนท านายไดรอยละ 31.00 กญญา เชอเงน (2552, หนา 60) ไดศกษาการประเมนผลการด าเนนโครงการฟนฟสภาพสงแวดลอมคลองบางพระ และพฒนาพนทใกลเคยงเพอสนบสนนการทองเทยวของจงหวดตราดใชการประเมนรปแบบ (CIPP Model) ซงเปนการประเมนดานบรบท ดานปจจยน าเขา ดานกระบวนการและดานผลผลต ประชากรไดแก ผบรหารและผรบผดชอบด าเนนโครงการของส านกงานเทศบาลเมองตราด อ าเภอเมองตราด จงหวดตราด จ านวน 25 คน ศกษาดานบรบท ดานปจจยน าเขา กลมตวอยาง ไดแก ประชาชนทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองตราด 4 ชมชน จ านวน 275 คน ศกษาดานผลผลต การประเมนผลโครงการมความสอดคลองและเหมาะสมภาพรวมอยในระดบมาก จ าแนกตามรายดานการประเมนไดดงน ดานผลผลตพบวา มความสอดคลองและเหมาะสมของ ผลการด าเนนโครงการอยในระดบมากทสด รองลงมาดานกระบวนการ มความสอดคลองและเหมาะสม ในระดบมาก ดานบรบทมความสอดคลองและเหมาะสมในระดบมาก และนอยทสดคอ ปจจยน าเขา มความสอดคลองและเหมาะสมในระดบมากตามล าดบ และการด าเนนโครงการพบปญหาอปสรรค คอ มการประสานความรวมมอในการด าเนนงานเชงบรณาการนอยระหวางหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถนในพนทใกลเคยง กฤชพล เรยงเลกจ านงค (2550, บทคดยอ) ไดศกษาการประเมนผลโครงการชมชนทหารเขมแขงของของหนวยงานกองเรอยทธการ โดยศกษาขอเสนอแนะของชมชนทมตอหนวยงานทเกยวของในการด าเนนการโครงการ กลมตวอยางทใชในการวจยครงน จ านวน 346 คน การสมตวอยางไดใชการสมองทฤษฎความนาจะเปนวธแบงชนภมแลวท าการสม จากขอคนพบดงกลาว มขอเสนอแนะเชงนโยบาย คอ รฐบาลควรสงเสรมนโยบายการสรางความเขมแขงในชมชนรวมกบ

39

เหลากองทพอยางตอเนอง โดยกองเรอยทธการไดมการประสานกบหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน เพอรวมสนบสนนโครงการดงกลาว ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ คอ คณะท างานโครงการควรเพมความถในการพบปะชมชน เขารวมประชมและรวมกจกรรมระหวางสมาชกชมชน ควรเพมการฝกอบรมใหกบวทยากร กระบวนการ และภาวะผน าชมชน สวนขอเสนอแนะเชงวชาการ คอ การศกษาวจยเพมเตมเพอศกษาขอเปรยบเทยบโครงการชมชนทหารเขมแขง ในหนวยงานอน ๆ ของกองทพ รวมถงผลกระทบตอเนองทกดานจากการด าเนนงาน ประเวช ผาเจรญ (2552, บทคดยอ) ไดศกษาการประเมนผลโครงการต ารวจชมชนและมวลชนสมพนธสถานต ารวจภธรแกลง อ าเภอแกลง จงหวดระยอง โดยมวตถประสงคเพอประเมน ผลโครงการ ดานบรบทหรอสภาพแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการปฏบตงาน (Process) ดานผลผลต (Product) และปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการด าเนนโครงการ พบวา ผลการด าเนนโครงการต ารวจชมชนและมวลชนสมพนธสถานต ารวจภธรแกลง อ าเภอแกลง จงวดระยอง ภาพรวม 4 ดาน ภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายดาน พบวา ดานบรบทผลการด าเนนโครงการอยในระดบมากทสด รองลงมาคอ ดานกระบวนการ ถดมาคอ ดานผลผลต และระดบสดทายคอ ดานปจจยน าเขา วระยทธ ทมทอง (2552, บทคดยอ) ไดศกษาการประเมนผลการด าเนนงานสมาชกกลมเกษตรกรในจงหวดจนทบร ศกษาเฉพาะกลมเกษตรกรท าสวนมาบไพ อ าเภอขลง จงหวดจนทบร มวตถประสงคเพอประเมนผลการด าเนนดานบรบทหรอสภาพแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการปฏบตงาน (Process) ดานผลผลต (Product) โดยการประเมนรปแบบ CIPP Model กลมตวอยางทใชในการวจย คอ สมาชกกลมเกษตรกรท าสวนมาบไพ อ าเภอขลง จงหวดจนทบร จ านวน 133 คน พบวา การประเมนผลการด าเนนงานในภาพรวมอยในระดบนอยและจ าแนกดานรายไดดงน ดานบรบทมความสอดคลองในระดบมาก ดานปจจยน าเขาและดานกระบวนการมความเหมาะสมในระดบนอย ดานผลผลตมความคดเหนในระดบมาก สวนปญหาอปสรรคพบวา กลมมเงนทน วสดอปกรณและเทคโนโลยไมเพยงพอตอการด าเนนงาน ขาดการประชาสมพนธ คณะกรรมการด าเนนงานขาดความรเขาใจในการบรหารจดการองคกร สมาชกขาดการมสวนรวม สงกดหลายองคกร และมหนสนหลายทาง ปจจยการผลตมมราคาสงขน ราคาผลผลตตกต า และภาครฐใหการสนบสนนการด าเนนงานของกลมในดานตาง ๆ ไมตอเนอง ขอเสนอแนะมดงนในดานบรบท ภาครฐควรมนโยบายในการสงเสรมการด าเนนงานของกลมอยางจรงจงแลตอเนอง ดานปจจยน าเขาใหภาครฐสนบสนนงบประมาณ เงนทน ปจจยการผลต วสดอปกรณ และใหเจาหนาททเกยวของชวยเหลอการด าเนนงานของกลมอยางตอเนอง ดานกระบวนการด าเนนงานใหกลมม การวางแผนส ารวจความตองการของสมาชก มการประชาสมพนธขอมลขาวสาร การเชอมโยง

40

เครอขายระหวางกลม การอบรมใหความรแกสมาชกในดานตาง ๆ ดานผลผลตเพอความเขมแขงของกลมควรใหมการระดมทนเพมขน ใหมการศกษาดงาน การสงเสรมอาชพและสวสดการแกสมาชกและครอบครวใหสมาชกชวยเหลอตนเอง ชวยเหลอซงกนและกนมากยงขน ตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ขอคนพบจากการศกษาพบวา ปจจยส าคญทท าใหโครงการส าเรจ มาจากปจจยส าคญอยางนอย 3 ประการ คอ 1) การมคณะท างานของหมบาน/ ชมชนทมความรความสามารถ 2) ความรวมมอรวมใจของประชาชนในหมบาน 3) ความชวยเหลอสนบสนนในดานตาง ๆ ของรฐ องคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทส าคญทจะสงเสรมใหเกดการมสวนรวมของชมชน ดวยความเชอมนตอกระบวนการเรยนรของชมชนและเชอวาทกคนมศกยภาพและมคณคาของตนเอง ควรสงเสรมใหชมชนไดเหนคณคาของตนเอง น าศกยภาพทมอยมาสรางสรรคสงตาง ๆ ซงจากการศกษาแนวคดเกยวกบการพฒนาศกยภาพท าใหเชอในพนฐานวากระบวนการพฒนาศกยภาพบคคล สงผลใหองคกรรวมถงหมบาน/ ชมชน เกดความเขมแขงได ผวจยไดแนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง การพฒนาศกยภาพองคกรชมชน ทฤษฎทเกยวกบการประเมนผลโครงการ ดานบรบทหรอสภาพแวดลอม (Context) ดานปจจยน าเขา (Input) ดานกระบวนการปฏบตงาน (Process) ดานผลผลต (Product) และปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการด าเนนโครงการ ซงสามารถน าขอมลมาประยกตใชได

กรอบแนวคดในการวจย

จากการคนควาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ผวจยไดน าแบบจ าลอง CIPP Model ของ สตฟเฟลบม (Stufflebeam’s CIPP Model) มาใชในกบการศกษาวจยครงน โดยกรอบแนวคดในการวจยในการวจยครงน สรปไดดงน

บรบท (Context) ปจจยน าเขา (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Product) ความสอดคลอง ของสภาพแวดลอม - โครงการมความสอดคลองกบนโยบาย ของหนวยงานเพยงใด - โครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวสอดคลองกบความตองการของชมชนเพยงใด - โครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครวสอดคลองกบปญหาและ ความตองการของทานเพยงใด

ความเหมาะสมของปจจยน าเขา - ทานคดวางบประมาณทไดรบม ความเหมาะสม พอเพยงในการด าเนนงานโครงการเพยงใด - เอกสาร คมอ และวสดอปกรณส าหรบโครงการมความเหมาะสม เพยงพอ มากนอยเพยงใด - เครองมอทใชในโครงการม ความเหมาะสม มความพรอมมากนอยเพยงใด - คณะท างานมความเหมาะสมและพรอมในการปฏบตหนาทเพยงใด

ความเหมาะสม ของกระบวนการปฏบตงาน - คณะท างานไดก าหนดขอบเขต หนาท ความรบผดชอบเหมาะสมเพยงใด - สวนราชการใหความชวยเหลอ แนะน าในการด าเนนงานของทานเหมาะสมเพยงใด - การบรหารจดการสมาชกในชมรม ฯ ของทานมการเอาใจใส ชวยเหลอกนเหมาะสมเพยงใด

ผลผลตของโครงการตามวตถประสงค - โครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครว ท าใหสมาชกของชมรมฯ เขาใจบทบาทของตนเองในการปฏบตงานเพมมากขน - สมาชกชมรม ฯ สามารถชวยเหลอ และสนบสนนใหหญงตงครรภในชมชน ฝากครรภกอนอายครรภ 12 สปดาห รวมทงในระยะตงครรภและหลงคลอดได - สมาชกของชมรม ฯ มความเขาใจและ ความพงพอใจในการด าเนนงานของชมรม ฯ - ชมรมมความเขมแขง สามารถเปนทพงของ ชมชนได - ความพงพอใจตอโครงการการพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครว

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

การประเมนผลแบบจ าลอง CIPP Model ของ สตฟเฟลบม

การประเมนผลโครงการ การพฒนาศกยภาพชมรมสายใยรกแหงครอบครว ขององคการบรหารสวน

จงหวดจนทบร

ขอเสนอแนะ

41