4სტრატეგიული მენეჯმენტი - აკაკი...

kavkasiis akademiuri centri

Caucasian Academy Centre

1

1. strategiuli menejmentis arsi da Seswavlis sagani

Tanamedrove msoflioSi menejerTa erT-erT ZiriTad amocanas warmoadgens kompaniis strategiis SemuSaveba da danergva, romlis sworad organizaciis gareSe faqtiurad SeuZlebelia warmatebuli biznesis warmoeba. msoflioSi gvaqvs uamravi magaliTi, rodesac yovelwliurad didi raodenobiT mcire da msxvili kompania kotrdeba swored menejerTa arasaTanado kvalifikaciis gamo.

kompaniis strategia es aris logikur erTianobaSi moyvanili garkveuli nabijebis erToblioba, romelic kompaniam momavalSi unda ganaxorcielos warmatebuli biznesis sawarmoeblad.

ufro konkretulad, es aris kompaniis menejmentis savaraudo gegma. menejerebi SeimuSaveben strategias, raTa organizaciis Tanamedrove qcevis analizis safuZvelze gansazRvron kompaniis xelmZRvanelobis mier dasaxuli miznebis miRwevis RonisZiebebi. strategiis ararseboba igivea, rac gemi mimarTulebis gareSe. faqtiurad am SemTxvevaSi menejerebs ar gaaCniaT is ZiriTadi orientiri an makavSirebeli moqmedebis gegma, romlis mixedviTac kompaniam unda miaRwios sasurvel Sedegs. kargi strategia da misi kargi aRsruleba miuTiTebs kompaniis karg menejmentze. marTlac arsebobs dialeqtikuri erTianoba karg menejmentsa da imasTan, Tu ra strategias qmnian da rogor aRasruleben mas menejerebi.

menejerze ar iTqmeva “kargi” Tu igi qmnis swor strategias, magram cudad ukeTebs praqtikul realizacias. am SemTxvevaSi amboben, rom menejeri xelidan uSvebs warmatebis miRwevis realur SesaZleblobebs. aseve, menejeri ar SeiZleba iyos kvalificiuri, Tu igi saukeTesod aRasrulebs mis mier SemuSavebul arcTu ise karg strategias. mxolod Zlieri strategia da misi Zlieri aRsruleba aris biznesis warmatebis wyaro – magaliTebi, sadac kargad SemuSavebul da danergil strategias ar ZaluZs kompania uzrunvelyos salidero marketingul poziciaze, msoflio praqtikaSi faqtiurad ar arsebobs.

Tumca aqve unda aRiniSnos, rom saukeTeso strategia da misi saukeTeso aRsruleba organizaciis saukeTeso qcevis garantias ar iZleva. kargadmarTuli organizaciebic ki xSirad awydebian garkveul xelisSemSlel garemo faqtorebs, romelTa winaswari prognozireba dagegmvis etapze SeuZlebelia. magram uiRbloba, romelic xelisSemSleli garemo faqtorebiT aris gamowveuli ar amarTlebs menejerebis uniaTo politikas, romelic xSirad wlobiT grZeldeba. swored, menejerTa pasuxismgeblobas warmoadgens is, rom isini droze unda Seeguon aseT negatiur mdgomareobas da Seqmnan TavdacviTi strategia, anu dasaxon garkveuli menejeruli RonisZiebebi, romelic daZlevs aRniSnul xelisSemSlel winaaRmdegobebs. marTlac, kargi strategiis koncefcia gamoixateba imiT, rom srulyofili da moqnili strategiuli gegmis pirobebSi, kompaniis qceva iyos warmatebuli, gauTvaliswinebeli da moulodneli eqsternaluri (gareSe) faqtorebis arsebobis miuxedavad.

strategiis Seqmnisa da strategiis danergvis procesi Sedgeba erTmaneTTan dakavSirebuli xuTi komponentisagan: 1. biznesis koncefciis Seqmna - garkveuli xedvis formireba, romlis mixedviTac unda ganxorcieldes organizaciis marTva. anu, faqtiurad, organizaciis ZiriTadi saqmianobis arsis gacnoba, misi saqmianobis grZelvadiani mimarTulebebis gaazreba da misiis gansazRvra; 2. misiis gardaqmna specifikur, aRsrulebad miznebad; 3. strategiis formireba aRsrulebadi miznebis misaRwevad; 4. SerCeuli strategiis efeqtiani danergva da aRsruleba; 5. kontroli, situaciis analizi, koreqtireba.

nax. 1-1 gviCvenebs strategiuli dagegmvis procesis models. swored es xuTi komponenti mTlianobaSi aris strategiuli menejmentis Seswavlis sagani.



2

yvelaze arsebiTi kiTxva, romelzec yvela kompaniis maRali rangis menejerebs uxdebaT pasuxis gacema, ase JRers: “ra aris dRes Cveni biznesi da ra iqneba igi momavalSi am kiTxvaze argumentirebuli pasuxi ubiZgebs menejerebs, rom maT gaiazron TavianTi biznesis momavali da ganaviTaron is xedva, Tu ra iqneba maTi biznesi uaxloesi 5-10 wlis ganmavlobaSi.

menejerTa pasuxi kiTxvaze “ra aris dRes Cveni biznesi da ra iqneba igi momavalSi" gulisxmobs swori orientirebis dasaxvasa da Sesabamisad WeSmariti organizaciuli erTeulis Seqmnas. menejerTa xedvas Tu ris gakeTebas apirebs organizacia da ras unda warmoadgendes is momavalSi, ewodeba organizaciis misia. amdenad, misia es aris organizaciis momavali kursi, romelic xazs usmevs Semdeg aspeqtebs. “rani varT, ras vakeTebT da sad vapirebT Cveni saqmianobis gagrZelebas. amrigad, misia amzadebs kompanias momavali saqmianobisTvis. igi qmnis grZelvadian mimarTulebebebs da miuTiTebs momavali biznes-poziciis ZiriTad orientirebs.

miznebis dasaxva niSnavs organizaciis misiis gardaqmnas specifikur, konkretul aRsrulebad mimarTulebebad, romlis mixedviTac SesaZlebelia momavalSi kompaniis progresis gazomva. mizani es aris kompaniis progresis ZiriTadi indikatori (maCvenebeli). faqtiurad, miznis dasaxva gulisxmobs mcdelobas Seqmnas sasurveli, miRwevadi produqti (Sedegi), romelic moiTxovs swor saqmianobasa da disciplinarul Zalisxmevas. mcdeloba, organizaciam monaxos saerTo kavSiri realur da sasurvel Sedegebs Soris, aiZulebs mas, raTa igi iyos ufro metad novatoruli (gamomgonebeli), droulad Seasrulos is gadaudebeli RonisZiebebi, romelic gaaumjobesebs kompaniis, rogorc finansuri qcevis, ise biznesSi arsebul mdgomareobas. aseve iyos mizanmimarTuli da mudmivad axdendes sakuTari qmedebebis fokusirebas. amgvari mcdeloba menejerebs exmareba, rom isini ar iyvnen guldamSvidebulebi, tendenciurebi, Tavi aaridon Sida areulobas. miznebis erToblioba idealurad unda asaxavdes drois garkveul periods da iTvaliswinebdes, rogorc axlo ise Soreul perspeqtivas. moklevadiani miznebi moiTxovs dauyovnebeli RonisZiebebis gatarebasa da menejmentisaTvis sasurveli swrafi produqtis (Sedegis) Seqmnas. grZelvadiani miznebi ubiZgebs menejerebs gaanalizon, Tu risi gakeTeba SeuZliaT maT, raTa organizaciis siZliere da SesaZleblobebi gaizardos drois grZelvadian monakveTSi.

miznis dasaxva yvela donis menejeris amocanaa. organizaciis TiToeuli struqturuli erTeuli saWiroebs Sesabamisad misi momavali saqmianobis dagegmvas, romelic miuTiTebs mis wils kompaniis mTlian miznebSi. rodesac kompaniis ZiriTadi miznebi aris dayofili misi struqturuli erTeulebis specifikur miznebad da dabali donis menejerebi iReben pasuxismgeblobas maT miRwevaze, TiToeuli erTeulis mcdelobas miiRos sasurveli produqti ubiZgebs kompanias warmarTos Tavisi saqmianoba swori mimarTulebiT..

am SemTxvevaSi kompaniis saqmianobaSi ikveTeba miznis formirebis ori ZiriTadi tipi: strategiuli da finansuri.

finansuri miznebi saWiroa imisaTvis, rom arsebuli safinanso garemos cvalebadobis pirobebSi SevinarCunoT kompaniis sicocxlisunarianoba da warmatebuloba.

strategiuli miznebi logikuri TanmimvdevrobiT uzrunvelyofs RonisZiebaTa dasaxvas, romelic gaaZlierebs kompaniis poziciebs Tanamedrove biznesSi.

Tu safinanso miznebi ZiriTadad fokusirebas axdenen iseTi saxis maCveneblebze, rogoricaa: Semosavlebis zrda, investiciebidan amonagebi, fuladi nakadebis moZraoba da sxv. maSin strategiuli miznebi ZiriTadad kompaniis konkurentunarianobas eyrdnoba da moicavs iseT RonisZiebebs, rogoricaa: kompaniis zrdis ufro swrafi tempis uzrunvelyofa, vidre saSualod mTlianad industriaSi, sabazro wilis zrda, konkurentebze ukeTesi xarisxis produqciis an samomxmareblo servisis Seqmna, konkurentebze dabali fasebis SeTavazeba, kompaniis reputaciis



3

amaRleba momxmarebelTa TvalSi, Zlieri sayrdeni poziciis damkvidreba saerTaSoriso bazrebze, teqnologiuri upiratesobis mopoveba industriaSi, im SesaZleblobaTa Seqmna, romelic Semdgom zrdas uzrunvelyofs. strategiuli miznebi faqtiurad iTvaliswinebs ara mxolod safinanso qcevas, aramed igi upirveles yovlisa, orientirebulia organizaciis grZelvadian siZlieresa da konkurentunarianobaze. strategiuli miznebi sul mcire, Tavisi mniSvnelobiT safinanso miznebis Tanaswori unda iyos. rogorc viciT strategia realizacias ukeTebs menejerebis mier dasaxul miznebs da gviCvenebs gzas, Tu rogor unda Seqmnas kompaniam sasurveli produqti. mizani niSnavs “Sedegs”, xolo strategia “process”, romelic saWiroa miznis misaRwevad. faqtiurad, strategia menejerTa iaraRia dasaxuli Sedegis misaRebad. strategiis formireba iwyeba organizaciis Sida da gare faqtorebis detaluri analiziT. aseTi detaluri suraTis warmodgena menejerebs saSualebas aZlevs ukeTesad dasaxon is samoqmedo gegma, romelic sasurvel strategiul da finansur Sedegebamde miiyvans.

amrigad, strategia es aris organizaciis qcevebis da menejeruli RonisZiebebis erToblioba, romelic gamoiyeneba organizaciis miznebis misaRwevad, rac SemdgomSi organizaciis misiaSic hpovebs asaxvas.

gaweul qmedebaTa da RonisZiebaTa erToblioba miuTiTebs dominanti strategiis arsebobas. dagegmili amocanebi faqtiurad indikatoria, Tu rogor unda daixvewos an Seicvalos dominanti strategia.

strategia miT ufro kargia, rac ufro naklebad eqvemdebareba cvlilebas drois moklevadian periodSi. strategiis cvlileba drois mokle monakveTSi dasaSvebia mxolod krizisul periodebSi. Tumca maTi xSiri Secvla dauSvebelia, radgan am SemTxvevaSi adgili aqvs organizaciul dabneulobas da mis araorganizebul daugegmav qcevas. strategiis formireba erTgvari gamocdaa samewarmeo saqmianobaSi. garkveuli xarisxis riskTan dakavSirebuli qmedebebi biznes-mimarTulebaTa (alternativaTa) SerCevis inherentulia. menejerebs unda gaaCndeT samewarmeo unari imisaTvis, rom SeimuSaon kargi strategia, droulad daakvirdnen mimdinare movlenebs, sworad dagegmon maTi biznesi. menejerebi samewarmeo unaris gareSe xSirad kmayofildebian mimdinare strategiiT da maT uWirT strategiuli gadawyvetilebebis miReba, rac xSirad umoqmedobaSi gamoixateba. es ki TavisTavad niSnavs droSi CamorCenas, rodesac menejerebi industriaSi mimdinare cvlilebebs veRar misdeven. rac ufro Tamam nabijebs dgamen menejerebi da ufro did iniciativas iCenen, es faqti miT ufro metad metyvelebs maTi samewarmeo suliskveTebis maRal maCvenebelze.

yvela menejers da ara mxolod maRali rangis menejerebs, sWirdebaT samewarmeo unari strategiis SeqmnisaTvis. karg mewarmeobaze miuTiTebs, rodesac mag., produqciis gasaRebis menejeri qmnis iseT reklamas, romelic amcirebs sarealizacio fasebis 5%-s; rodesac warmoebis menejeri igonebs komponents, romlis safuZvelzec produqciis TviTRirebuleba mcirdeba. strategiis formireba ar aris mxolod wamyvani menejerebis amocana. es aris yvela donis menejeris valdebuleba – TiToeuli menejeris saWiroeba, gaaCndes samewarmeo unari Sesabamisi pasuxismgeblobis arealSi.

strategiis formireba fundamentSive samewarmeo saqmianobaa – riskis gaweva, biznesis Seqmna, siaxleebisadmi midrekileba, alternativaTa SerCeva da sabazro SesaZleblobaTa maqsimaluri gamoyeneba – yovelive amas moicavs strategiuli moqmedebis gegma.

aRsaniSnavia rom strategiis formireba mudmivad mzardi da ganviTarebadi procesia. organizaciaTa misia, grZelvadiani miznebi SeiZleba erTxel Seicvalos an wlebis ganmavlobaSi ar icvlebodes maSin, rodesac strategia ganicdis mudmiv ganviTarebas da srulyofas. am TvalTaxedviT nawilobriv strategia exmaureba



4

mudmivad cvalebad garemo faqtorebs, nawilobriv - menejerTa Zalisxmevas ipovnon axali SesaZleblobebi da nawilobriv axal ideebs, Tu rogor gavxadoT strategia ufro srulyofili da qmediTunariani. radikalur cvlilebebs strategiaSi adgili aqvs maSin, rodesac didi strategiuli gadaadgilebebi iCens Tavs Tanamedrove msoflioSi, an krizisis periodi dgeba da menejerebi xedaven, rom arsebuli strategiis orientirebi radikalurad unda Seicvalos. cvlilebebisa da damatebebis Setana, xandaxan ki orientaciis radikaluri Secvla aris menejerTa strategiis marTvis normaluri procesi.

vinaidan samyaro mudmivad cvalebadi da dinamikuri organizmia, garemo, romelSic funqcionirebs organizacia mudmiv cvlilebas ganicdis. amdenad, TavisTavad unda Seicvalos garemosTan adaptaciis Seguebis pirobebic, rac TavisTavad arsebuli strategiis gadasinjvis aucileblobaze metyvelebs. garda amisa, yvelafris winaswar dagegmva da gaTvaliswineba SeuZlebelia. saukeTeso gegmac ki eqvemdebareba droSi cvlilebas. aseve, strategia icvleba menejeruli kvalifikaciis zrdasTan erTad. rac ufro met gamocdilebas iReben menejerebi biznesSi, miT ufro survili uCndebaT Secvalon arsebuli strategia.

biznesis warmoebis sami ZiriTadi amocanaa: misia; miznebi; strategiis formireba. es amocanebi gansazRvraven biznesis saqmianobis mimarTulebas. samive erTad

akonkretebs Tu sad moRvaweobs kompania da rogor apireben misi menejerebi dasaxuli Sedegebis miRwevas. samive erTad, logikur mTlianobaSi qmnis strategiul gegmas. bevr kompaniaSi, gansakuTrebiT ki msxvil korporaciebSi, strategiuli gegma aris werilobiT organizebuli dokumenti, romelsac Sesabamisad aRasrulebs kompaniis yvela menejeri. Tumca, aseTi dokumentis arseboba savaldebulo ar aris da zogierT kompaniaSi menejerebma isedac ician Tu ra mizani aqvs maT kompanias da rogor unda ganaxorcielon igi.

strategiis danergvis procesi moicavs menejerul xedvas, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, rom strategiam imuSaos, raTa moxdes dagegmilis praqtikuli realizacia. strategiis danergva es aris wminda administraciuli saxis amocana, romelic moicavs Semdegi saxis RonisZiebebis ganxorcielebas:

unariani organizaciis Seqmna, romelic strategias aRasrulebs warmatebiT;

biujetis formireba, romelic mobilizacias gaukeTebs kompaniis xelT arsebul resursebs;

motivaciuri meqanizmis Seqmna da personalis waxaliseba, raTa maT energiulad misdion dasaxul miznebs. saWiroebis SemTxvevaSi ki maTi movaleobebisa da samuSao qcevebis modifikacia warmatebuli strategiis aRsrulebis moTxovnebTan ukeTmisadagebis mizniT;

iseTi struqturebis formireba, romelic miiRebs sasurvel Sedegs;

strategiis dasanergad kargi samuSao garemos formireba;

strategiis mxardamWeri politikisa da procedurebis danergva;

informaciuli da saraporto sistemebis formireba saqmianobaTa monitoringis mizniT;

liderobis institutis formireba. administraciis ZiriTadi mizani aris iseTi efeqtiani sistemis Seqmna, romelic

yvelaze metad miesadageba da praqtikul realizacias gaukeTebs dokumentis saxiT arsebul strategias (faqtiurad ideas). CamoTvlil TiToeul RonisZiebas aqvs pirdapirproporciuli damokidebuleba strategiul gegmasTan.

strategiis danergvis sakiTxi aris yvelaze rTuli da drois TvalsazrisiT tevadi nawili strategiul menejmentSi. aq strategiis realizacia damokidebulia



5

ara uSualod mxolod calkeuli menejerebis kvalifikaciaze, aramed, mTlianobaSi organizaciis qcevaze. organizaciis unarze miiRos sasurveli Sedegi. organizaciis, rogorc erTi mTliani organizmis warmodgena konkretuli miznebis WrilSi metad rTuli da Sromatevadi procesia. organizacia calkeuli individebisgan Sedgeba, romelTa xedva erTmaneTisagan gansxvavebulia. aq yvela menejeri marTvis yvela doneze, Tavisi uflebamosilebis CarCoebSi individualurad fiqrobs imaze, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, raTa moxdes strategiis praqtikuli realizacia.

strategiis danergvis ZiriTadi amocana swored is aris, rom organizacia Sekruli erTi mTliani organizmia, winaaRmdeg SemTxvevaSi strategiis danergvis procesi uSedego iqneba. amitomac, aRniSnuli procesi xSirad TveobiT grZeldeba, zogjer ki wlobiTac.

strategiuli menejmentis arcerTi ganxiluli faqtori ar aris mudmivi. TiToeuli maTgani eqvemdebareba cvlilebas droSi, gansakuTrebiT ki drois grZelvadian periodSi. cvlilebebze yvelaze metad reagirebs swored strategiuli marTvis is amocanebi, romlebic Zalze iSviaTad icvlebian. esenia: misia, miznebi. am TvalsazrisiT, ra Tqma unda, aucilebelia axali strategiis SemuSaveba da misi danergva. Tu cvlilebebi xdeba strategiaSi, maSin aucilebelia koreqtivebis Setana misi danergvis stadiaze maSin, roca misia da miznebi ucvleli rCeba. xolo Tu cvlilebebi xdeba mxolod danergvis stadiaze, maSin misia, miznebi da strategia aq ucvlelia. faqtorebis droSi cvlileba ki ZiriTadad damokidebulia im garemoze, romelSic uSualod kompanias uxdeba moRvaweoba. amrigad, strategiuli menejmentis mTavar problemebs ar warmoadgens mxolod misiisa da miznebis dasaxva, arc strategiis formireba da misi danergva. aucilebelia aseve kontrolis sistemis Seqmna, situaciis mudmivi analizi, siaxleebze orientacia da droTa ganmavlobaSi koreqtivebis Setana. TiToeuli ganxiluli amocana aris marTvis yvela donis menejeris Seswavlis sagani.

amocana 1 amocana 2 amocana 3 amocana 4 amocana5

misiis Seqmna

miznebis gansazRvra

strategiis formireba

stategiis danergva

situaciis analizi da koreqtireba

saWiroebis koreqtirebas

saWiroebis koreqtirebas

saWiroebis koreqtirebas, cvlilebas

saWiroebis koreqtirebas, cvlilebas

1,2,3,4, amocanaTa gadasinjva



6

A2. strategiis gansazRvris sami ZiriTadi amocana

rogorc aRvniSneT, menejerTa xedvas Tu ris gakeTebas apirebs da ra iqneba organizaciis biznesi drois grZelvadian periodSi – ewodeba organizaciis misia. Nnebismieri sididis kompanias gaaCnia konkretuli miznebi. Tu organizacia rTuli da mravalferovania, igi ufro rTuli amocanebis winaSe dgeba. amave dros, organizacias gaaCnia Tavisi konkretuli daniSnuleba anu misia – ZiriTadi zogadi mizani, rac misi Camoyalibebis winapirobas warmoadgens. misia da mizani an miznebi urTierTdamokidebul cnebebad unda ganvixiloT.

firmis misia azustebs mis statuss, sazRvravs yvela organizaciul doneTa swrafvas im strategiuli miznis gansaxorcieleblad, risTvisac Seiqmna organizacia. misia unda Seicavdes sam ZiriTad sakiTxs:

firmis ZiriTadi saqmianibis Sinaarsi; savaraudo drois gansazRvra, Tu rodis SeiZleba Seicvalos misiis, an

kompaniis strategiuli kursi; organizaciis kultura, Tu ra donis muSakebs aerTianebas, vin emsaxureba da

ra doniT. garkveva imis Tu kompania ra samewarmeo saqmianobiT aris dakavebuli, ar aris

advili. MmagaliTad ras mivakuTvnoT firma “ai-bi-em”-is saqmianoba? kompiuterul bizness (produqciaze orientirebuli definicia), inforamaciisa da monacemTa marTvasTan dakavSirebul bizness (momxmarebelze orientirebuli definicia), Tu eleqtro-sayofacxovrebo industrias (teqnologiaze dafuZnebuli definicia). firmis ZiriTadi saqmianobis Sinaarsiss garkvevisas menejerebma mxedvelobaSi unda miiRon Semdegi ZiriTadi faqtori:

momxmarebelTa moTxovnilebebi, anu ra saxis produqcia surT rom SeiZinon maT;

momxmarebelTa vinaoba – vin arian momxmareblebi?

warmoebis procesSi gamoyenebuli teqnologia – rogor akmayofilebs kompania momxmarebelTa moTxovnilebebs. msoflio praqtikaSi cnobilia, rom misiis formirebisas kompaniebi, rogorc

wesi, miuTiTeben maTi saqmianobis konkretul sferos. MmagaliTd, korporacia “koka-kolas” produqcia miekuTvneba “sasmelebis” industrias, magram Tavad sityva sasmeli – farTo cnebaa da igi Tavis TavSi gulisxmobs alkoholur, araalkoholur da iseTi saxis produqcias, rogoricaa Cai, yava. “koka-kolas” misia iwyeba aseTi fraziT: “korporacia koka-kola aris gamagrilebeli sasmelebis industria” da ara “sasmelebis” zogadad. Mmisiis dakonkreteba aucilebelia imdenad, ramdenadac momxmarebels unda gaaCndes zusti informacia, Tu ra saxis produqciasTan an momsaxurebasTan aqvs mas saqme. misiaSi ar unda Caiweros is, risi gakeTebac kompanias ar SeuZlia. MmagaliTad, erT-erTi amerikuli korporacia gakotrda mxolod da mxolod imitom, rom misi misia iyo “turizmi da mogzauroba” maSin, roca mis ZiriTad saqmianobas warmoadgenda mxolod gemze kruizi karibis zRvis auzis qveynebSi. Aam TvalsazrisiT, aRniSnulma kompaniam dakarga momxmarebelTa ndoba, ris gamoc ver moxerxda maTi momsaxurebis saTanado realizacia.

misiis Seqmnaze moqmedi meore faqtori aris misiis da kompaniis strategiis cvlileba. saerTaSoriso biznesSi, Tanamedrove globaluri ekonomikis pirobebSi, umravlesi kompaniis saerTo mizani saerTaSoriso bazrebis diversifikaciaa.

diversificirebuli _ axali saxis warmoebis aTviseba, asortomentis gafarToeba, mogebis miRebis mizani efeqtianobis asamaRleblad.

rac ufro myari finansuri poziciebi gaaCnia korporacias, miT ufro diversificirebuli xdeba igi droTa ganmavlobaSi. DdRes, bevr korporaciaSi rTulia imis garkveva, Tu konkretulad ra saxis produqcias an momsaxurebas qmnis



7

igi. magaliTad, transnacionaluri korporacia “micubiSis” saqmianoba Semoifargleba mravali industriiT. micubiSi aris msoflioSi umsxvilesi banki, avtomobilebis, sazRvao tankerebis, dazga-danadgarebis da sxv. mwarmoebeli korporacia. amave dros, igi aseve msoflios umsxvilesi distributoria. amdenad, TavisTavad cxadia, rom "micubiSis" dRevandeli misiis Sinaarsi warsulisgan gansxvavebuli iqneba da igi kidev mravalgzis Seicvleba. rac ufro izrdeba organizaciaTa wili msoflio bazarze, miT ufro metad xdeba kompaniaTa misiebis ganzogadeba. magaliTad, umsxvilesi kompania “filip-morisi” msoflioSi cnobilia, rogorc Tambaqos mwarmoebeli umsxvilesi firma da romlis misias aTeuli wlebis ganmavlobaSi warmoadgenda maRalxarisxiani filtriani Tambaqos warmoeba. Tumca, kompaniis wamyvanma menejerebma gaTvales ra grZelvadiani perspeqtiva da daaskvnes, rom moTxovna Tambaqoze aSS-Si uaxloesi eqvsi-Svidi wlis ganmavlobaSi mkveTrad Semcirdeba, kompaniam momentalurad Secvala Tavisi misia da ganacxada, rom igi aris sakvebi produqciis mwarmoebeli kompania da Seisyida ori umsxvilesi korporacia: “General Foods” da “Kraft”-i. amdenad, misiis cvlileba ZiriTadad damokidebulia uSualod organizaciis gareT arsebul samyaroze, romelic karnaxobs firmas TamaSis wesebs. es faqtorebi SeiZleba iyos: momxmarebeli, maTi qcevisa da gemovnebis cvlileba; teqnologiuri cvlilebebi; saxelmwifo organoebis damokidebuleba; politikuri, ekonomikuri, makro da mikro garemo da sxv. kargi menejeri kargi mewarmea, romelic droze amCnevs cvlilebas da saTanadadod axdens misi kompaniis reorientacias (orientaciis Secvla).

mesame mTavari faqtori, rasac menejerebi misiis Seqmnisas iTvaliswineben, aris misiis komunikaciis sakiTxebi, anu organizaciis kultura–Tu kompania ra kvalifikaciis muSakebs aerTianebs, vin emsaxureba da ra doniT. misiis teqstSi unda Candes organizaciis suliskveTeba, rom igi aris erTi mTliani organizmi da yvelas Tavisi gamokveTili funqcia gaaCnia. Tu rogori enTuziazmiT cdilobs yvela individi momxmarebelTa moTxovnilebaTa dakmayofilebas. misiaSi aseve unda ikveTebodes, Tu rogori kadrebiT aris dakomleqtebuli organizacia, rogorc marTvis maRal, ise dabal safexurebze. rogorc aRvniSneT, miznebis formireba niSnavs misiis gardaqmnas gansazRvrul savaraudo produqtebad. kompaniis miznebi aris menejerTa mcdeloba miiRon garkveuli Sedegi garkveul droSi.

faqtiurad, sanam organizaciis misia ar gadaiqceva Camoyalibebul miznebad, misia abstraqtuli cnebaa, romelic kompaniis saqmianobis Sesaxeb damakmayofilebel informacias ar iZleva. miznebis formireba strategiuli menejmentis umniSvnelovanesi procesia. menejeri, romelic kompaniis SesaZleblobebidan gamomdinare sworad gansazRvravs da aRasrulebs konkretul mizans, mis maRalprofesionalizmze metyvelebs, xolo aseTi kompaniis biznesi ki, rogorc wesi, warmatebulia.

TiToeul mizans aqvs gazomvis sakuTari wesi. xSirad am wess menejmentis iaraRsac uwodeben.

miznis gazomva niSnavs imas, rom saboloo Sedegs, romelic garkveul droSi unda miviRoT, unda gaaCndes garkveuli Rirebuleba da is konkretuli maCveneblebi, romelic gansazRvravs am Rirebulebas.

garda amisa, mizani droSi unda iyos gaTvlili e. i. miTiTebuli unda iyos drois is saboloo periodi, roca miiRweva mizani (Seiqmneba produqti). miznebis Camoyalibebisas dauSvebelia iseTi zogadi arafrismTqmeli frazebis aRniSvna, rogoricaa “mogebis maqsimizacia”, “xarjebis Semcireba”, “ufro efeqtiani warmoeba”, “realizaciis gazrda” da sxv. aseT terminebs ar gaaCniaT raodenobrivi maxasiaTeblebi. magaliTad, ramdenjer gaizrdeba an rodis gaizrdeba. menejeruli Rirebuleba da maTi kvalifikacia fasdeba swored miznebiT, Tu ramdenad konkretuli, droSi gaTvlili da realur Sedegzea orientirebuli igi. miznebi,



8

zogadad SegviZlia davajgufoT or tipad: finansuri da strategiuli miznebi. strategiuli miznebi xSirad drois ufro xangrZliv periodze gaiTvleba da iTvaliswinebs sabazro poziciis gaumjobesebas.

korporatiuli strategiis magaliTi

xSirad ismis kiTxva romelia ufro metad mniSvnelovani, finansuri Tu

strategiuli miznebi? am kiTxvaze calsaxa pasuxi ar arsebobs. Tu menejeri ufro metad strategiul miznebzea orientirebuli, is xelidan uSvebs Sanss, maqsimalurad gamoiyenos drois moklevadiani monakveTi, raTa gaaumjobesos kompaniis finansuri mdgomareoba. strategiuli mizani mxolod maSin aris aRsrulebadi, Tu kompanias saTanado safinanso garantiebi gaaCnia drois moklevadian periodebSi. lideroba industriaSi es strategiuli TvalTaxedvaa, Tumca liderobas sWirdeba jansaRi konkurencia da brZola, rac safinanso miznebis amocanas warmoadgens.

magaliTad, Tu kompania X garkveul industriaSi fiqrobs, rom misi sabazro wili 5% dan 40%-mde unda gaizardos 10 wlis Semdeg (mocemul periodSi kompaniis SesaZloblebi da arsebuli safinanso mdgomareoba menejerebs aseTi gansjis safuZlevs aZlevs). strategiuli mizani TavisTavad miuRweveli iqneba Tuki kompaniam ver uzrunvelyo produqciis (momsaxurebis) realizaciis yovel kvartaluri 5%-iani zrda. amdenad, strategia miznebis realuroba mTlianad damokidebuli kompaniis finansur da moklevadian Sedegebze.

ganvixiloT kidev erTi magaliTi. davuSvaT, kompania lideria industriaSi da mas gaaCnia myari safinanso garantiebi. Tumca, kompania naklebad zrunavs strategiul Sedegebze da aranairi gegma ar gaaCnia Tu rogor SeinarCunos kompaniam arsebuli pozicia grZelvadian periodSi. menejerTa gegma orientirebulia mxolod safinanso miznebze da isini miiCneven, rom lideroba am periodSi niSnavs mudmiv liderobas. aseTi Sexeduleba mcdaria, radgan drois grZelvedian periodSi garemo

korporatiuli

strategia

diversifikaciis xarisxi patara wili bevr industriaSi, Tu didi wili mxolod

ramodenimeSi

sainvesticio kapitalis

mobilizacia biznesis erTeulebSi

susti industrirebidan

investiciebis gatana

mimzidvel industriebSi axali portfelis Seqmna

arsebuli biznesis konkurentuli

poziciebis gaZliereba

korporatul doneze konkurentuli

upiratesobis miRweva

Zalisxmeva, romelic diversificirebul biznes erTeulebs

warmoadgens, rogorc erT mTlian organizms

diversifikaciis tipi



9

faqtorebi icvleba, icvleba is ZiriTadi indikatorebic, romelic kompaniis liderobas axasiaTebs. amdenad, kompania aucileblad dakargavs salidero poziciebs, Tu ki yovelive es menejerebma ar gaiTvaliswines. aseTi msjeloba sapirispiro mimarTulebiT cvlis finansur da strategiul miznebs Soris urTierTkavSirs. anu finansuri miznebi, myari safinanso garantiebi da kargi poziciebi moklevadian monakveTSi damokidebulia grZelvadiani periodis Sedegebze. ase, rom imis garkveva, Tu romelia ufro metad mniSvnelovani menejerTaTvis-finansuri Tu strategiuli miznebi, waagavs kvercxisa da qaTmis istorias. orive erT mTlian logikur kavSirSi moiazreba da ar SeiZleba arsebobdes erTi tipis mizani meorisgan damoukideblad. aqve unda aRiniSnos isic, rom strategiuli da finansuri miznebi ar unda gavaigiveoT Sesabamisad drois grZelvadian da moklevadian periodTan. finansuri miznebi ZiriTadad asaxavs firmis finansur mdgomareobas, finansur SesaZleblobebs da Sesabamisad konkretul produqts (Sedegs) axasiaTebs finansuri maCveneblebiT (fuladi nakadebi, balansi), xolo strategiul miznebs aqvs strategiuli sazomi (industria, konkurencia da sxv.). xSirad, msoflio praqtikaSi strategiuli miznebi drois ufro xangrZlivi periodiT aris gaTvlili, vidre finansuri.

iseve rogorc, finansuri, aseve strategiuli miznebis rangireba (dalageba) SesaZlebelia drois mixedviT. magaliTad, moklevadiani da grZelvadiani miznebi. kompaniis grZelvadian strategiul miznebs xSirad kompaniis strategiul TvalTaxedvasac uwodeben. magaliTad, didi kompaniebis strategiuli TvalTaxedva SeiZleba iyos lideroba industriaSi erovnul an ufro globalur doneze, xolo patara kompaniebis – konkretuli bazris segmentze.

iaponuri kompanias “komacus” 1960 wels produqciis warmoebis masStabebi misi konkurenti monopolisti firmis “katerfila”-s analogiuri maCveneblis mesamedsac ki ar Seadgenda. igi mTlianad damokidebuli iyo mis mier warmoebul mciregabaritian buldozerebze. komacus imdroindeli strategiuli Tvalxedva ase JRerda: “davewioT da gadavuswroT katerfilas”. 90-ian wlebSi komacum aramc Tu gadauswro, igi Tavisi sididiT meore kompania gaxda CrdiloeT amerikaSi, evropasa da aziaSi. faqtiurad, strategiuli TvalTaxedva gviCvenebs ZiriTad mimarTulebas, Tu saiTken miiswrafvis kompania da ra aqvs mas saboloo jamSi miznad dasaxuli.

drois grZelvadiani periodi pirobiTad SeiZleba davajgufoT or tipad: 1)ra unda moiqmedon menejerebma dRes, raTa miaRwion sasurvel Sedegs 4-5 wlis

ganmavlobaSi; 2)ra gavlenas moaxdens dRes miRebuli gadawyvetilebebi kompaniis grZelvadian

qcevebze (mas Semdeg, rac miznebi miiRweva). am SemTxvevaSi kompania iTvlis Sesabamis mosalodnel risk-faqtorebs.

drois moklevadiani periodi iTvaliswinebs miznebis formirebas, romelic moiTxovs dauyovnebliv swrafi Sedegis miRebas. moklevadiani miznebi gvkarnaxobs, Tu risi gaumjobeseba SeiZleba dResve. drois mokle da grZelvadiani periodebi logikur mTlianobaSi unda ganixilebodes. moklevadiani miznebi gvkarnaxobs, Tu rogor SeiZleba grZelvadiani miznebis miRweva.

miznebis saWiroeba arsebobs menejmentis yvela doneze. strategiul menejmentSi mimdinare yvela procesi mkacr ierarqiul safuZvels eyrdnoba. TiToeul mizans gaaCnia Tavisi qvemizani ierarqiuli donis mixedviT. ZiriTad miznebs ayalibeben marTvis umaRlesi donis menejerebi, xolo qvemiznebs – marTvis SedarebiT dabali donis menejerebi. miznebis formirebis procesSi monawileobas iRebs yvelaze dabali kategoriis menejeric ki. aRniSnul process gaaCnia erTi konkretuli mimarTuleba marTvis maRali donidan dabali donisken. moviyvanoT magaliTi:

davuSvaT, erT-erTi soliduri kompaniis umaRlesma organom miznad daisaxa 5 milioni aSS dolaris mogebis miReba. kompania aerTianebs 5 erTmaneTisgan damoukidebel bizness. maSasadame, TiToeuli biznesis xelmZRvanelobis mizani aris produqciis warmoebis is masStabi, romelic 1 milion aSS dolars moigebs. aseTi



10

Sedegis miReba SesaZlebelia im SemTxvevaSi, Tu konkretuli X biznesi Seqmnis 100,000 erTeul produqcias (momsaxurebas), sadac erTeuli produqciis fasi $50, xolo TviTRirebuleba $40 iqneba (100 000*(50-40)=1 000 000). faqtiurad, warmoebis menejerebis konkretuli mizani aris warmoebis iseTi procesis uzrunvelyofa, rodesc erTeuli produqciis TviTRirebuleba $40 iqneba. marketingis menejerebis mizani ki aris Tu rogor moaxdinos 100 000 erTeuli produqciis realizacia $50-ad, ra saxis bazrebze aiRos orientacia, ra tipis TviTmomsaxureobas SesTavazos momxmarebels da sxva. rogorc irkveva, miznebis ganawileba avtomaturad warmoebs ierarqiis donis Sesabamisad marTvis maRali safexurebidan dabalisken. imave magaliTSi warmoidgineT, rom miznis formirebis process aqvs sapirispiro mimarTuleba. dairRveva procesis logikuri erTianoba, sistemuri midgoma. es gamoiwvevs miznebis erTmaneTSi aRrevas, daiwyeba gauTavebeli dava, Tu vin aris pasuxismgebeli konkretul mizanze, rogorc es xSirad SeiniSneba sustad marTul organizaciebSi. miznis formirebis aseTi ukuprocesi, romelic ar aris zemdgomi organoebis mier marTuli, miuTiTebs im faqtze, rom organizacias strategiuli lideri ar hyavs, rac menejmentisa da strategiuli menejmentisaTvis yovlad dauSvebeli faqtia.

globaluri mizani unada iyos realuri da aRsrulebadi. informaciis Segrovebis process aqvs qvemodan zeviT mimarTulebis saxe, miznebis formirebis procesisgan gansxvavebiT. yvela maRali donis menejerma unda icodes misi xelqveiTi menejerebis SesaZleblobebi, misi pasuxismgeblobis arealSi arsebuli sawarmoo potenciali. saboloo informacia unda grovdebodes marTvis umaRles doneze. amdenad, swori gadawyvetilebis miReba uSualod ukavSirdeba swori da yvela saWiro informaciis detalur analizs. pasuxismgeblobis done marTvis doneebis Sesabamisad izrdeba, radgan marTvis umaRles doneze erT patara Secdomasac ki SeuZlia nebismieri kompaniis gakotreba. amdenad, umaRlesi donis menejmentis amocana ar aris mxolod miznebis Sesabamisi ierarqiiT ganawileba da am sakiTxSi disciplinis damyareba, aramed pirvel rigSi, es aris swori informaciis mopovebisa da misi gankargvis xelovneba. organizaciis strategia warmoadgens gzas, Tu rogor apirebs igi dasaxuli miznebis miRwevas. mag., rogor vajoboT konkurentebs? rogor gamoviyenoT bazris konkurentuli upiratesoba? rogor gavaZlieroT kompaniis grZelvadiani poziciebi biznesSi da sxv. strategia faqtiurad, aris menejerTa samoqmedo programa, romelic mTlianad damokidebulia bazris koniunqturaze, garemo faqtorebis cvlilebaze. menejerebi momzadebuli unda iyvnen am cvlilebaTa sapasuxod. amdenad, strategiis gadasinjva menejerTa mxridan xdeba araerTxel. SeuZlebelia winaswar gaTvalo mosalodneli konkurenciis da sabazro koniunqturis yvela detali. idealuri am samyaroSi araferia. Sesabamisad menejerTa samoqmedo programaSic yvela mosalodneli cvlilebis prognozireba da asaxva praqtikulad SeuZlebelia. garemosTan urTierTobis periodSi kompania daugegmav problemebs awydeba. menejerTa reaqcia am SemTxvevaSi aris Sesabamisi sapasuxo strategia. swored amitom icvleba strategia xSirad, xolo samoqmedo programis strategiis amocana dinamikuri da mudmivad ganviTarebadi procesia, rac gulisxmobs arsebulis gadasinjvas, koreqtirebas, Selamazebas, modifikacias da sxv.

iseve rogorc miznebis SemTxvevaSi, strategiis Seqmna ar aris mxolod umaRlesi donis menejerebis problema. strategia yvela donis menejers exeba da rodesac igi Tavisi pasuxismgeblobis arealSi gansazRvravs mizans, iqve qmnis samoqmedo programas, Tu rogor aRasrulos igi. amdenad, strategia arsebobs biznesis yvela donis (warmoeba, marketingi, finansebi, adamianuri resursebi da sxv.). am TvalsazrisiT, bevr diversificirebul kompaniaSi strategiis dajgufeba warmoebs oTxi donis mixedviT: korporatiuli strategia; biznes strategia; funqcionaluri strategia; operatiuli strategia.



11

korporatiuli strategia-es aris kompaniis saerTo miznebis strategia. korporatiuli strategia aris diversificirebul kompaniebSi marTvis umaRlesi donis menejerTa samoqmedo gegma, romelic ayalibebs kompaniis ZiriTadi saqmianobis qcevis wesebs sxvadasxva tipis diversificirebul industriebSi. amdenad, korporatiuli strategia es aris strategiebs Soris yvelaze ZiriTadi. danarCeni strategiebi misdeven korporatiul strategiaSi miTiTebul kurss. korporatiuli strategiis formirebisas kompaniis umaRlesi organoebi, rogorc wesi, gegmaven Semdegi saxis RonisZiebebs:

diversifikaciis srulyofis gzebis Zieba – diversifikaciis ZiriTadi mizani aris imis dadgena, Tu ras moutans kompanias biznesSi garkveuli portfelis (fasiani qaRaldebi) floba. industria cvalebadia da kompaniis xelmZRvaneloba mudmivad imis fiqrSia, Tu romel industriaSi SeiWras, daiwyos axali biznesi Tu SeiZinos am industriis wamyvani kompania, ekavos bazris patara segmenti, Tumca eweodes diversificirebas mraval industriaSi Tu misi saqmianoba Semoifarglos sul ramdenime industriiT, samagierod TiToeulSi iyos dominanti kompania. diversifikaciis amocana korporatiuli strategiis pirveli maxasiaTebelia;

xelSemwyob RonisZiebaTa danergva diversificirebul firmaTa SenarCunebis mizniT-rodesac korporacia ikavebs Tavis adgils industriaSi, korporatiuli strategia orientirebulia imaze, Tu rogor SeinarCunos TiToeuli biznes-erTeulis sabazro portfeli industriaSi. am TvalsazrisiT, korporatiuli gadawyvetilebebi mimarTulia im firmaTa grZelvadiani myari poziciebis ganmtkicebaze, romelTa investirebasac axdens kompania konkretul industriaSi. saTao kompania Tavisi filialebis mimarT ganaxorcielebs Semdegi saxis RonisZiebebs: exmareba finansuri kapitaliT, sTavazobs sakuTar aramaterialur aqtivebs. magaliTad, uziarebs gamocdilebas, axdens menejmentis transferts (nou-haus gadacema), axdens damatebiT investirebas inteleqtualur resursSi, sTavazobs sakuTar teqnologias da sxva.

diversifikacia (axal industriaSi SeWra) SeiZleba ganxorcieldes Semdegi gzebiT: axali firmis dafuZnebiT, sxva firmis SesyidviT, sxva firmebTan SerwymiT saerTo miznebis misaRwevad.

am TvalsazrisiT, ikveTeba saTao kompania, romelsac sxvadasxva industriebSi SeiZleba gaaCndes sateliti firmebi filialebis, Svilobili kompaniebisa da erToblivi sawarmoebis saxiT. filialebi uSualod saTao kompaniaze damokidebuli firmaa, mas ar gaaCnia damoukidebeli, gamokveTili politika da ZiriTadad imarTeba saTao kompaniis mier. Svilobili sawarmoebi damoukidebeli firmebia, maT TavianTi damoukidebeli miznebi da strategi gaaCniaT. Tumca, maTi politika korporatiuli strategiiT gansazRvruli mimarTulebis sawinaaRmdego ar unda iyos. saTao kompaniebi iTvlebian Svilobili kompaniebisa da filialebis pirdapir investorebad (kontrolis ufleba aqvT). Svilobili kompaniis formirebisaTvis ar aris aucilebeli axali firmis daarseba an sxva firmis Sesyidva. Tu romelime firma yidulobs sxva kompaniis teqnologias da iyenebs mis savaWro niSans, menejments da sxva saxis aramaterialur aqtivebs, iTvleba Svilobol kompaniad. magaliTad, amerikuli “koka-kolas” aranairi finansuri interesi ar gaaCnia qarTul koka-kolaSi. Tumca, es ukanaskneli amerikulis Svilobilad iTvleba. saqarTveloSi daculia "koka-kolas" warmoebis teqnologia da gamoyenebulia savaWro marka (aseTi tipis firmebs franCaizulsac uwodeben). amdenad, TvalnaTliv Cans, rom amerikuli produqcia iyideba saqarTveloSi e. i. saqarTvelos bazari diversificirebulia. amerikuli “koka-kolas” interesi am SemTxvevaSi aris is Semosavlebi, romelic aramateriualuri aqtivebis sargeblobaze (teqnologia, savaWro niSani, menejmenti) daericxeba sxvadasxva bazrebidan. Tavad Semosavals ki roialti (Royalty) ewodeba.



12

Tumca, isic unda aRiniSnos, rom qarTuli “koka-kola” amerikulisagan sruliad damoukidebeli kompaniaa. mas sakuTari miznebi da strategia gaaCnia. mis mier warmoebuli produqcia mxolod misi sakuTrebaa da nebismieri gziT gankargvis ufleba aqvs. erTobliv sawarmoebs minimum ori pirdapiri investori mainc yavs (orive sargeblobs kontrolis uflebiT). erToblivi sawarmo SeiZleba Seiqmnas ori kompaniis gaerTianebis safuZvelze saerTo miznebis misaRwevad. zogadi mizani aris saerTo ZalisxmeviT bazris diversifikacia. Tu erTiandeba orze meti kompania, maSin aseT erTobliv sawarmos konsorciumi ewodeba. xSirad msxvili proeqtebis ganxorcielebas sWirdeba didi moculobis investiciebi, an konkretul bazarze arsebuli risk-faqtorebi aris maRali, ris gamoc erTi kompania ver bedavs Tavis Tavze didi riskis aRebas da sTavazobs partniorobas sxva kompanias. xSirad kompaniebi erTiandebian aqtivebis saerTo wesiT gamoyenebis mizniT. magaliTad, erToblivi sawarmoebis formireba xSirad damaxasiaTebelia navTobbiznesSi. Tu or kompanias surs konkretuli bazris diversifikacia, isini qmnian saerTo aqtivs (navTobis gamtar mils, satransporto saSualebebs da sxv.). Tanabrad inawileben mogebas da zarals aqtivze. mag., “Sevroni” da “eqsoni” gaerTiandnen ruseTis bazarze diversifikaciis mizniT. “abreSumis gza” ucxouri kompaniebis saqarTveloSi diversifikaciis erT-erTi TvalsaCino magaliTia. xSirad sxvadasxva saxelmwifoebi aweseben garkveul SezRudvebs ucxouri kompaniebis diversifikaciis sawinaaRmdegod da sTavazoben aqtivebis saerTo wesiT gamoyenebas, ris safuZvelzec iqmneba erToblivi sawarmoebi;

sinergiul qmedebaTa uzrunvelyofa biznesis sxvadasxva erTeulebs Soris. kompaniis diversifikacia sinergizmzea dafuZnebuli-rac imas niSnavs, rom kompania sxvadasxva industriaSi iTvisebs iseTi tipis bazrebs, sadac iyenebs: erTnair teqnologias, msgavsi qcevis wesebs, qmnis erTnair sadistribiutoro qselebs, orientirebulia erTi tipis momxmarebelze an mimarTavs sxva saxis sinergiul qmedebebs. am SemTxvevaSi amboben, rom kompanias konkurentuli upiratesoba gaaCnia im kompaniasTan, romelic sinergiul qmedebebs ar mimarTavs. sinergiuli efeqtis gaTvaliswineba biznesSi, kompanias saSualebas aZlevs sakuTari gamocdileba warmatebiT gamoiyenos, Seamciros saerTo xarjebi, ufro efeqtianad marTos biznesi da aimaRlos konkurentuli poziciebi. rac ufro erTgvarovania sxvadasxva industriebis biznes-erTeulebis qceva, miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia kompanias, rom iyos lideri. sinergiuli xedva erTgvarovani resursebis gamoyenebasa da maTi erTgvarovani wesiT damuSavebas sTavazobs kompanias, rac mniSvnelovnad amcirebs kompaniis xarjebs. sinergizmi korporatiuli strategiis erT-erTi umniSvnelovanesi amocanaa;

sainvesticio prioritetebis gansazRvra da korporatiuli resursebis marTva diversificirebuli kompaniebi, sxvadasxva industriebSi ar SeiZleba Tanabrad mimzidveli iyos investiciuri TvalsazrisiT. korporaciis aRmasrulebelma pirebma unda moaxdinos maTi sateliti kompaniebis rangireba sainvesticio maCveneblebis mixedviT. magaliTad, romel kompanias aqvs investiciis erTeulze meti Semosavlebis mopovebis SesaZleblobebi. ris safuZvelzec aRmasrulebeli pirebi qmnian sainvesticio prioritetebis strategias. aseve korporatiuli strategiis amocanaa, gansazRvros romel kompanias Seuwydes dafinanseba, moxdes misi likvidacia an gayidva.

biznes-strategia – es aris menejerTa samoqmedo programa, romelic orientirebulia erT konkretul industriaze.

Tu kompaniis samoqmedo areali Semoifargleba mxolod erTi industriiT, maSin korporatiuli da biznes-strategia erTmaneTis identuri cnebebia. diversifikaciis pirobebSi strategiebi erTmaneTs Sinaarsobrivad emijneba.



13

biznes strategiis umTavresi amocanaa, rogor gavaZlieroT kompaniis konkurentunarianoba grZelvadian periodSi konkretul bazarze. am TvalsazrisiT, biznes strategia gegmavs Semdegi saxis RonisZiebebs:

pasuxobs cvlilebebs konkretul industriaSi (mag., ekonomikuri, politikuri, socialur-kulturuli da sxva garemo faqtorebi;

kompaniis konkurentuli upiratesobis uzrunvelyofa bazarze;

funqcionalur strategiaTa erT sistemaSi moyvana.

cxadia, biznesis straetgia bevrad aris damokidebuli im faqtorze, Tu ramdenad adeqvaturia menejerTa reaqcia mimdinare cvlilebebze. kargi strategia aris kargi Sexameba eqsternaliebTan (gareSe faqtorebTan). profesionalizmi Tavs iCens, roca isini droze amCneven arsebul cvlilebebs da sworad gansazRvraven unda iyos Tu ara Sesabamisi reaqcia swrafi, neli Tu unda darCes ucvleli. eqsternaliebTan politikis SemuSaveba biznes-strategiis umTavresi amocanaa. SeuZlebelia warmatebuli biznesis warmoeba Tu kompania ar moipovebs konkurentul upiratesobas industriaSi. es ukanaskneli ki migvaniSnebs industridan saSualoze maRali Semosavlebis miRebaze. konkurentuli upiratesobis mosapoveblad kompania fiqrobs Tu bazris romel segmentze aqvs mas konkurenciaSi gamarjvebis kargi Sansi, Tu rogor Seqmnas iseTi produqcia an momsaxureoba, romelic ufro metad moizidavs momxmarebels, kompaniam awarmoos konkurentebisgan damoukidebeli politika, dagegmos is RonisZiebebi, romelic gaaneitralebs konkurentebis moqmedebas mis winaaRmdeg.

kompaniis strategia SeiZleba iyos: TavdacviTi an Semtevi.

cnobilia biznes strategiis sami ZiriTadi mimarTuleba:

1) dabal fasebze orientirebuli strategia;

2) diferencirebuli midgoma iseTi saxis upiratesobebis gamoyenebaze, rogoricaa produqciis xarisxi, qcevis wesebi, momsaxureba, teqnologiuri upiratesobebi da sxv.

3) konkurentebze orientirebuli politika, rodesac didi yuradReba eTmoba bazris segmentze mimdinare RonisZiebebs.

menejerTa ZiriTad amocanas warmoadgens iseT samuSaoTa dagegmva, romelic ufro metad daakmayofilebs momxmarebelTa interesebs. konkurentuli upiratesoba es aris kompaniis kompetencia, gamocdileba an sxva saxis upiratesobaTa SeZena, romelic konkurentebisaTvis ucnobia.

biznes strategiis mesame ZiriTadi amocana es aris biznesis sxvadasxva doneze arsebuli funqcionalur strategiaTa koordinacia. Sesabamisad maRalia im menejerTa pasuxismgebloba, romlebic biznes strategias qmnis. menejerTa es jgufi pasuxismgebelia mTlianad biznesis warmatebaze. amdenad, romelime funqcionalur rgolSi garkveuli xarvezebi maRali rangis menejerebis pasuxismgeblobasac warmoadgens.



14

A3.strategiis formireba da masze moqmedi faqtorebi

funqcionaluri strategia - Seexeba biznesis romelime konkretul nawils. kompaniaSi funqcionaluri strategiebi iqmneba funqcionaluri problemebis gadaWris mizniT. faqtiurad, biznes-strategia aris funqcionalur strategiaTa jami da misi xarisxi damokidebulia funqcionaluri strategiebis qcevis wessa da maTi koordinaciis xarisxze.

funqcionaluri strategiis tipebia:: sawarmoo strategia, marketingis strategia, samomxmareblo servisis strategia, distribuciis strategia, safinanso strategia da sxva. kompania organizaciuli TvalsazrisiT, Sedgeba sxvadasxva funqcionaluri

departamentebisagan, romelTac gaaCniaT strategiaTa marTvis damoukidebeli politika. magaliTad warmoebis strategiis ZiriTad amocanas warmoadgens axali teqnologiebis danergva, warmoebis masStabis ekonomiurobis uzrunvelyofa, cvalebadi danaxarjebis Semcireba, ekonomikuri mogebis gazrda da zogadad iseTi politikis SemuSaveba, romelic uzrunvelyofs produqciis, konkurentebze dabal fasebSi warmoebas.

safinanso strategiis amocanas warmoadgens safinanso miznebis miRweva, mimdinare valdebulebaTa swrafi gadaxdisunarianobis uzrunvelyofa, likvidur aqtivebze orientacia, fuladi nakadebis moZraobis maqsimizacia, kreditorebTan maRali reputaciiT sargebloba da sxva.

marketinguli strategiis arss warmoadgens bazris konkretuli segmentis kvleva, moTxovnis Seswavla, konkurentTa qcevis Sefaseba, sapasuxo politikis SemuSaveba, efeqtiani sadistribucio arxebis Camoyalibeba, sareklamo samsaxuris dagegmva da sxva.

TiToeulis warmatebuli saqmianoba efeqturi biznes strategiis arsebobis garantiaa. iseve, rogorc efeqtiani funqcionaluri strategiis SeqmnisaTvis, biznes strategiis parametrebi sworad unda ganisazRvros. amdenad, es ori strategia erTmaneTTan logikur mTlianobaSi unda warmovidginoT, radgan ar SeiZleba biznes da funqcionaluri strategiebi erTmaneTisgan damoukideblad arsebobdes.

uflebaTa ganawilebis TvalsazrisiTac, menejerebi pasuxs ageben maT konkretul funqcionalur saqmianobaze. magaliTad, ar SeiZleba marketingis menejeris brali iyos is, rom kompaniaSi ver moxerxda efeqtiani warmoebis procesis uzrunvelyofa. sazogadod, kompaniaSi funqcionalur strategiaTa raodenoba damokidebulia imaze, Tu ra moculobis funqcionaluri samuSaoebis Sesrulebaa saWiro. Tu kompaniaSi arsebobs mxolod erTi saxis funqcionaluri strategia, maSin igi imavdroulad biznes strategiasac warmoadgens.

operatiuli strategia – rogorc wesi, SedarebiT viwro problemaTa gadaWris gzebs gvTavazobs. operatiuli strategia aris menejerTa samoqmedo programa, romelic moiazreba romelime funqcionalur qvedanayofSi. operatiuli strategia Tavis TavSi gulisxmobs yoveldRiuri (operatiuli) problemebis mogvarebas. magaliTad, materialuri resursebis momaragebis ganyofileba dakavebulia yoveldRiuri dokumentaciis gaformebiT. mis ZiriTad movaleobas warmoadgens resursebis uzrunvelyofis sakiTxebSi operatiuloba. davuSvaT, konkretuli resursi unda miewodos 24 saaTis ganmavlobaSi, romlis xarisxi unda akmayofilebdes xelmZRvanelobis mier miTiTebul standartebs, xolo fasi ar unda aRematebodes garkveul dones. operatiul amocanaTa jgufs miekuTvneba is, rom teqnologia qarxanaSi yoveldRiuri datvirTviT unda muSaobdes da mwyobridan ar gamovides, muSebi samsaxurSi ar igvianebdnen, aucilebelia Sromis nayofierebis SenarCuneba, resursebis miwodebis kontrolis uzrunvelyofa da sxva. TavisTavad cxadia, rom



15

Tavisi datvirTviT strategiulobis xarisxi operatiul TvalTaxedvaSi Zalze dabalia. Tumca es ar niSnavs imas, rom operatiul strategias kompaniaSi naklebi yuradReba unda daeTmos. operatiuli strategiis araefeqtiani funqcionireba pirvel rigSi asaxvas hpovebs funqcionalur strategiaze, rac TavisTavad negatiur gavlenas moaxdens mTlianobaSi biznesze. operatiuli strategia exmareba SedarebiT maRali donis strategiebs Sesabamisi miznebis miRwevaSi. magaliTad, adamianuri resursebis marTvis departamentma miznad daisaxa Sromis nayofierebis 10%-iani zrda – es funqcionaluri strategiis amocanaa. menejeri, romelic operatiul strategias qmnis, SeimuSavebs testebs da sxva saxis meTodebs, ris mixedviTac man unda Seamowmos mis daqvemdebarebaSi arsebuli personalis kvalifikacia da Sedegebi moaxsenos xelmZRvanelobas. meore menejeri SeimuSavebs personalis materialuri waxalisebis gegmas, rac zogadad gazrdis Sromis mwarmoeblurobas. mesame menejeri qmnis informaciul sistemebs, rac srulyofs teqnologiebTan momsaxurebis xarisxs. Sesabamisi informaciis safuZvelze funqcionaluri an biznes strategiis menejeri dagegmavs im RonisZiebebs, romelic uzrunvelyofs mwarmoeblurobis 10%-ian zrdas.

organizaciis strategiuli gegma aris sxvadasxva menejerebis mier sxvadasxva doneze SemuSavebuli strategiebis naerTi. rac ufro didia organizacia, miT ufro didi raodenobis strategiis gaerTianeba uxdeba mas. magram kompaniis mier mTliani strategiis Seqmnis procesi ar unda warmovidginoT, rogorc calkeul doneze arsebuli strategiebis meqanikuri jami. idealur variantSi strategiebi ise unda examebodnen erTmaneTs, rogorc garkveuli naxatis TiToeuli elementi. miznebis da strategiis gaerTianeba ar SeiZleba iyos umarTavi procesi. menejmentis ierarqiaSi arsebobs dauwereli kanoni, rom dabali rangis menejerebi moqmedeben maRali rangis menejerebis sasargeblod. operatiuli da funqcionaluri miznebi arsebobs imisTvis, rom ufro moqnili da srulyofili iyos biznes da korporatiuli strategiebi. magaliTad, fexburTis kargi gundi ar niSnavs mxolod karg fexburTelebisgan Semdgar gunds. sityva gundi TavisTavad niSnavs organizacias, romelic erT mTlian organizms warmoadgens da gaaCnia misia, miznebi da strategia. gundis TiToeuli wevris mizania, Tu ramdenad Zlieri iqneba uSualod gundi. radgan maTi popularoba, warmateba, materialuri waxaliseba swored gundis warmatebebs ukavSirdeba. aq ukve Tavs iCens gundis menejmentis problema. ramdenad kargad imarTeba gundi? gundis marTva TavisTavad niSnavs ierarqias, sadac gunds Tavisi mmarTveli, lideri hyavs. ierarqia gulisxmobs mkacrad gansazRvrul disciplinas. strategiuli dagegmvis procesi warmoebs marTvis maRali doneebidan dabali doneebisken da yovelive es gundis TiToeul wevrs gaTviTcnobierebuli aqvs, winaaRmdeg SemTxvevaSi maTi piradi warmatebis miRweva SeuZlebeli xdeba. amdenad, TiToeuli wevri qmnis miznebs da strategias misi xelmZRvanelis mier davalebuli amocanebis mixedviT. marTvis qveda done xels uwyobs marTvis zeda dones swori biznesisa da strategiis gansazRvraSi. aRniSnuli magaliTi SegviZlia gavavrceloT korporaciaTa praqtikaze. principi igivea.

amrigad, rac ufro didia korporacia, miT ufro rTuldeba misi marTva. TavisTavad rTuldeba strategiuli dagegmvis procesic. swored amitom, msoflios umravlesi korporaciis umTavresi problema menejmentis srulyofaa (ix. nax. 3.1; 3.2). straregiis formirebaze mravali faqtori moqmedebs. naxaz 3.3-ze mocemulia is pirdapiri faqtorebi, romlebic gavlenas axdens strategiis Seqmnze. am faqtorTan ermaneTTan urTierTqmedebis sakiTxi metad rTulia da industria – kompaniis specifikazea damokidebuli. faqtorTa situaciuri garemo yovelTvis gansxvavebulia. swored amitomac, menejerebs sWirdebaT mravalnairi, situaciuri rogorc gare, ise Sida faqtorebis gaanalizeba, sanam uSualod strategiis Seqmnaze muSaobas daiwyeben.

organizaciis strategiaze moqmed Sida faqtorebs warmoadgens:

organizaciis Zlieri da susti mxareebi, konkurentunarianoba;



16

personaluri ambiciebi, biznesis filosofia, menejerTa eTikuri mrwamsi;

kompaniis kultura. kompaniis strategiaze moqmed gare faqtorebs miekuTvneba:

sazogadoebrivi, politikuri da maregulirebeli;

industriis mimzidveloba da konkureciis done;

kompaniis Sansebi da mosalodneli safrTxe. ganvixiloT TiToeuli maTgani: I arsebobs aseTi qarTuli andaza: “ sadac xar, iqauri qudi unda daixuro” –

nebismieri kompaniis saqmianoba agebulia im principebze, Tu rogori tipis sazogadoebaSi uxdeba mas biznesis warmoeba. samarTlebrivi garemo, anu is legaluri sivrce, romelsac saxelmwifo sTavazobs kompanias, kompaniis qcevis gansazRvris erT-erTi maCvenebelia sazogadoebaSi. magaliTad, saqarTveloSi yvela biznesis warmoeba efuZvneba kanons “ mewarmeTa Sesaxeb”, aseve sagadasaxado kodeqss da sxva saxis kanondeblobas. mTel rig qveynebSi arsebobs SezRudvebi ucxouri firmebis saqmianobis mimarT. magaliTad. CineTSi ucxour kompaniaTa mier bazrebis diversifikacia SesaZlebelia mxolod erToblivi sawarmoebis meSveobiT. aSS-m gazarda importze gadasaxadebi 80-ian wlebSi, raTa Seemcirebina svaWro balansis deficiti. swored am periodSi aSS-s mTavrobam xeli SeuSala iaponur da evropul firmaTa diversifikacias manqanaTmSeneblobis industriaSi, raTa xeli Seewyo aSS-s saavtomobilo biznesis ganvTirebisaTvis. politikuri motivebiT, aSS-s firmebis saqmianoba metad saxifaToa axlo aRmosavleTis qveynebSi. samxreT koream miiRo kanoni, romlis safuZvelzec ucxouri investiciebidan miRebuli Semosavlebis repatriacia (gatana) kompaniebs ekrZalebodaT. politikuri TvalsazrisiT, demokratiul da totalitaruli mmarTvelobis qveynebSi kompaniaTa qcevis wesebi, raTqmaunda, gansxvavebuli iqneba. kompaniis mudmiv SiSs warmoadgens nacionalizaciisa da eqspropriaciis problemac. amdenad, saxelmwifo Tavad sTavazobs kompanias TamaSis wesebs, rac SesaZlebelia xSirad icvlebodes (gansakuTrebiT daulagebel, arastabilur garemoSi), rac Sesabamisad Secvlis kompaniis strategiasac. sazogadoebrivi faqtoris gaTvaliswineba aranakleb mniSvnelovania strategiis formirebisas. igi karnaxobs sazogadoebis moTxovnebs. magaliTad, naklebSemosavlian qveynebSi moTxovna mkveTrad izrdeba sakveb produqtebze, mdare saqonelze, xolo mcirdeba - fufunebis sagnebze. maRalSemosavlian qveynebSi ki moTxovna izrdeba dabalkaloriur produqciaze, fufunebis sagnebze, sxvadasxva saxis momsaxureobaze. musulmanur qveynebSi azri ara aqvs alkoholuri biznesis warmoebas, radgan iq am saxis produqciaze moTxovna Zalze dabalia. anu faqtiurad, kompaniam pirvel rigSi unda gaanalizos is, Tu ra aris dRes sazogadoebis faseuloba da ra saxis Rirebulebebze akeTebs is ZiriTad aqcents.

yovelive zemoaRniSnulis mixedviT, kompania qmnis “socialuri pasuxismgeblobis” strategias, romelic moicavs Semdegi saxis sakiTxebs: 1) organizaciuli saqmianobis im mimarTulebiT warmarTva, Tu ra aris eTikurad miCneuli da ras warmoadgens sazogadoebis interesi; 2) sazogadoebrivi prioritetebis mixedviT moqmedeba da sazogadoebis molodinis gamarTleba; 3) kompaniis moqmedebebi winaaRmdegobaSi mova sazogadoebaSi arsebul samarTlebriv garemosTan; 4) kompaniis mesakuTreTa da sazogadoebis interesebis dabalanseba; 5) sazogadoebaSi “kargi moqalaqis” statusis damkvidreba. xSirad kompaniis “socialuri pasuxismgeblobis” amocana kompaniis misiaSic aris dafiqsirebuli. magaliTad, “iunien eleqtrikis” misiaSi vxvdebiT aseT frazas: “rogorc kerZo kompania, romelic emsaxureba sazogadoebas, vacnobierebT Cvens samoqalaqo valdebulebebs im sazogadoebaSi, romelsac vemsaxurebiT. Cven maqsimalurad SevecdebiT Cveni SesaZleblobebidan gamomdinare uzrunvelyoT sazogadoebis ganviTareba, keTildReoba da miviRoT Cveni monawileoba samoqalaqo sazogadoebaSi”.



17

II industriis mimzidveloba da konkurenciis done aseve stragiis formirebaze moqmedi mniSvnelovani faqtoria. industriis Seswavla uSualod imoqmedebs gadawyvetilebebze, Tu ra poziciebs daikavebs kompania industriaSi. Tu industria aRar aris mimzidveli, Sesabamisad kompania iRebs gadawyvetilebas mis Semcirebasa an likvidaciaze. Tu industriis mimzidveloba izrdeba, maSin Sesabamisi strategia iTvaliswinebs met investirebasa da aqtiuri politikis warmoebas. rac ufro mimzidvelia industria, miT ufro met firmas uCndeba misi diversifikaciis survili, rac zrdis konkurenciis xarisxs da SedarebiT nakleb mimzidvels xdis.

III kompaniis Sansebis Sefaseba saSualebas aZlevs kompanias SeimuSavos iseTi strategia, romelic maqsimalurad gamoiyenebs mas drois grZelvadian periodSi. aseve, kompaniis movaleobas Seadgens garkveuli TavdacviTi RonisZiebebis SemuSaveba.

strategia unda iyos eTikuri. menejerTa yvela saxis moqmedeba eTikisa da moralis principebs ar unda scildebodes. igi TavisTavSi moicavs samarTlebriv sivrces da gaaCnia sxva datvirTvac. eTikuri da moraluri standartebi is dauwereli kanonebia, romelic TiToeulma menejerma unda icodes Tu ra unda gaakeTos an ra ar unda gaakeTos. eTikuri standartebis dacva TiToeuli adamianis movaleobaa.

kompanias gaaCnia eTikuri valdebulebebi, romelic pirobiTad SeiZleba xuT kategoriad warmovidginoT: mesakuTreebTan, mosamsaxureebTan, momxmareblebTan, mimwodeblebTan da sazogadoebasTan mTlianobaSi.

TiToeuli maTgani gavlenas axdens organizaciaze da aseve gavlenas ganicdis misgan. magaliTad, kompaniis valdebulebebi misi muSakebis mimarT gamoixateba met sicxadesa da pativiscemaSi. radgan es is xalxia, romelic Tavis energias xarjavs sxvisi biznesis warmatebisaTvis. kompaniis muSakebTan urTierTobebi agebuli unda iyos Tanasworuflebianobis safuZvelze. igi mTlianobaSi unda eyrdnobodes adamianis uflebebis normebs. momsaxure personals unda hqondes samuSaos Sesrulebis adeqvaturi gasamrjelos miRebis saSualeba. materialuri waxaliseba, motivaciis elementebi da Tanasworuflebianoba momsaxure personalis mimarT, mesakuTreTa mxridan eTikur movaleobas warmoadgens.

kompaniis valdebulebebi momxmarebelTa mimarT gamoixateba im aspeqtSi, Tu rogori saxis produqcias sTavazobs momxmarebels. magaliTad, eTikuri valdebulebaa is, rom kompaniam miawodos informacia sakuTari produqciis Sesaxeb TiToeul momxmarebels. Tu ra ingredientebisgan Sedgeba igi, ramdenad Seesabameba sazogadoebriv standartebs, ra saziano efeqti SeiZleba hqondes. ramdenad eTikuria, roca alkoholuri produqciis mwarmoebeli kompania sponsorobas uwevs 21 wlamde asakis kolejis studentebs da ajildovebs maT sxvadasxva alkoholuri nawarmiT? ramdenad eTikuria, roca bazarze Cndeba falsificirebuli produqcia? ramdenad eTikuria, roca mosaxleoba iwamleba an ziandeba produqciis moxmarebis Sedegad? aqvs Tu ara adgili samomxmareblo uflebebis darRvevas.

kompaniis valdebulebebi mesakuTreebis winaSe iTvaliswinebs investiciebidan kuTvnili Semosavlebis mesakuTreebisTvis gadacemas da sxva saxis RonisZiebebs, romelic igegmeba kompanieTan urTierTobebis Sedegad.

rac Seexeba kompaniis mTlian valdebulebebs sazogadoebasTan, warmoadgens oTxive eTikuri valdebulebebis jams. sazogadoeba kompaniisgan moiTxovs sanimuSo moqalaqeobas. malavs Tu ara kompania gadasaxadebs, eweva Tu ara kompania qvelmoqmedebas, zrunavs Tu ara kompania biznesis ganviTarebaze, usafrTxo garemoze, jandacvaze, garemo pirobebis minimalur dabinZurebaze da sxva.

aRniSnul valdebulebaTa Sesrulebaze pasuxismgebeli, ra Tqma unda, kompaniis menejmentia. kompaniis aseT valdebulebas “eTikur pasuxismgeblobasac” uwodeben. menejmentis xelovneba aris swored xuTive jgufis mimarT kompaniis iseTi moqnili strategia, romelic am jgufebis interesebs daabalansebs da ara ise, rom gaiTvaliswinos erTi jgufis interesi da meoris ara. aseTi marTva araefeqturi



18

iqneba. korporacia, romelic Tavis strategias pirnaTlad uxamebs eTikur valdebulebebs, yvela jgufisaTvis mimzidveli xdeba, rac biznesSi warmatebis garantias iZleva.

ra maCveneblebiT SeiZleba menejerma Seafasos strategia? ra standartebis safuZvelze miiRos man gadawyvetileba strategia kargia Tu cudi? amisaTvis strategiaTa Sefasebis sami meTodi arsebobs:

situaciasTan misadagebis indikatori – kargi strategia aris situaciasTan kargad Sexamebuli strategia, masSi gaTvaliswinebulia garemo zemoqmedebis rogorc Sida, aseve gare faqtorebi;

konkurentuli upiratesobis maCvenebeli – strategia kargia, Tu igi kompanias ganamtkicebs konkurentuli upiratesobis poziciaze;

kompaniis qcevis indikatori kargi strategia aumjobesebs kompaniaTa qcevas: mogebis zrda, grZelvadiani myari biznes poziciebi da sxva.

naxazi 3.1 kompaniis biznes strategia

kompaniis

biznes-

strategia

konkurentianobis gazrda

dabali xarjebi/dabali

fasi

diferenciacia (ra

xarisxiT)

bazris segmentze

orientacia

eqsternaliebis sapasuxod gadadgmuli nabijebi

vertikaluri integraciis strategia industriis SigniT

moqmedebebi

konkurentuli

upiratesobis

dasacavad

konkurentuli

poziciebis

gamyareba da

qcevis

gaumjobeseba

marketingisa

da

distribuciis

strategia

sawarmoo

strategia

safinanso

strategia

personalis

strategia



19

naxazi 3.2 misiis, miznebisa da strategiis Serwyma menejmentis ierarqiis sxvadasxva doneze

I done korporatiuli donis menejerebis pasuxismgebloba

korporatiuli

misia

korporatiuli

miznebi

korporatiuli

strategia

II done biznes donis menejerebis pasuxismgebloba

biznes donis

misia

biznes donis

miznebi

biznes donis

strategia

III done funqcionaluri donis menejerebis pasuxismgebloba

funqcionalu

ri donis misia

funqcionalu

ri donis

miznebi

funqcionalu

ri donis

strategia

IV done dabali donis funqcionaluri da operatiuli menejerebis pasuxismgebloba

operatiuli

miznebi

operatiuli

strategia



20



21

4. konkurenciis zogadi situaciis analizi

industriebi, rogorc wesi, gansxvavdebian erTmaneTisagan ekonomikuri maxasiaTeblebis, konkurenciis xarisxisa da momavali qcevis mixedviT. magaliTad, teqnologiuri progresi SeiZleba mimdinareobdes swrafad an nela. kapitalze moTxovnebi SeiZleba iyos didi an mcire. bazari SeiZleba iyos globaluri an lokaluri. mwarmoebelTa produqcia SeiZleba iyos standartizirebuli an diferencirebuli. bazari SeiZleba iyos monopoliuri, oligopoliuri, monopolistur-konkurenciuli da srulyofili konkurenciis, ramac SeiZleba gavlena moaxdinos produqciis fasebze, xarisxze, momsaxurebaze da sxva. momxmarebelTa moTxovna bazarze SeiZleba swrafad izrdebodes an mkveTrad ecemodes. industriebi erTmaneTisgan faqtiurad ise gansxvavdeba, rom dominanti kompania SesaZlebelia susti industriebidan ufro nakleb Semosavals iRebdes, vidre susti kompaniebi Zlieri industriaSi. industria aris firmaTa garkveuli jgufi, romlebic msgavs urTierTSemcvlel an identur produqcias sTavazoben erTi da igive momxmarebels da arian erTmaneTis konkurentebi. industriisa da konkurenciis analizi es aris im midgomaTa da koncefciaTa erToblioba, romelic naTlad afiqsirebs industriis maxasiaTeblebis cvlilebas, konkurentuli Zalebis siZlieresa da maT bunebas. faqtiurad, aseTi analizi gvaZlevs strategiuli gansjis saSualebas Tu ramdenad mimzidvelia industria investorebisaTvis. industriisa da konkurenciis analizi dafuZnebulia Semdegi kiTxvebis savaraudo pasuxze: 1. ra aris industriis ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTeblebi? 2. ra faqtorebs SeuZlia industriis cvlileba da ra gavlenas moaxdens es

industriaze? 3. konkurenciis ra Zalebia industriaSi da ramdenad Zlieria igi? 4. romeli kompaniebi arian yvelaze Zlier da sust poziciebze industriaSi? 5. ra nabijebia mosalodneli konkurentebisgan da konkretulad visgan? 6. ra faqtorebi ganapirobebs konkurenciaSi warmatebas an damarcxebas? 7. ramdenad mimzidvelia industria? aRniSnul kiTxvebze pasuxi mTlianad damokidebulia im garemoze, sadac firmas uxdeba biznesis warmoeba. ganvixiloT TiToeuli maTgani.

bazris wili;

konkurenciis areali (lokaluri, regionuli, erovnuli, globaluri)

sasicocxlo ciklis stadia (sawyisi ganviTarebis, swrafi ganviTarebis, adreuli simwifis, gviani simwifisa da gajerebis, stagnaciis, dacemis da kvdomis) (stagnacia – ekonomikis mdgomareoba, romlis dros xdeba erTdroulad warmoebis dacema, fasebisa da umuSevrobis zrda)

konkurentTa raodenoba da maTi savaraudo wili bazarze – mravali mcire kompaniisgan Sedgeba industria Tu koncentrirebuli da dominanti ramodenime kompaniisagan?

momxmarebelTa raodenoba da maTi sidide

firmebs Soris integraciis ukve arsebuli an mosalodneli done

industriaSi Sesvlisa da gasvlis sirTule

teqnologiuri cvlilebebi rogorc sawarmoo procesSi, ise axal produqciaSi

konkurentuli produqciis (momsaxurebis) tipi – diferencirebuli, sustad diferencirebuli, absoluturad identuri



22

sad miiRweva masStabis ekonomiuroba – warmoebis, transportirebis, marketingis Tu sxva sferoSi

dabali TviTRirebulebis produqciis warmoebis gavlena industriaSi warmatebaze

industriis mimzidveloba – firmaTa jamuri saSualo danaxarjebi mcirdeba Tu izrdeba warmoebuli produqciis zrdasTan erTad

moTxovnebi kapitalze

industriis saSualo mogebis koeficienti mogebis koeficienti _ firmis wminda Semosavlis (mogebis) Sefardeba firmis realizaciis (gayidvidan amonagebis) moculobasTan an kapitalTan. (ix. cxrili 4.1; 4.2 industriis ekonomikuri maxasiaTeblebi) ekonomikuri maxasiaTeblebis gareSe industriis daxasiaTeba praqtikulad SeuZlebelia. magaliTad, msoflio gamocdilebiT cnobilia, rom naxevarfabrikatebis industriaSi sawarmoTa saSualo danaxarjebi 20%-iT mcirdeba, rodesac produqciis jamuri warmoeba ormagdeba. Tu 1 milioni erTeuli produqciis TviTRirebuleba 1 aSS dolaria, maSin 2 milioniani warmoebis SemTxvevaSi erTeulis xarji 0.80 (1-is 80%) iqneba, xolo 4 milionis SemTxvevaSi 0.64 (0.80-is 80%) da ase Semdeg. amdenad, industriis cvlilebaze did gavlenas axdens warmoebis procesi. xolo axali tipis produqciis Seqmna da dabal xarjebze orientacia iqneba strategiis formirebis mTavari mimarTuleba. radgan swored aseTi strategiis SemTxvevaSi aris SesaZlebeli konkurentuli upiratesobis miRweva da dominanti firmis statusis mopoveba industriaSi (ix. nax. 4.4). industriis ekonomikuri maxasiaTeblebi Seiswavlian industrias mocemul momentSi. davuSvaT industriaSi produqciaze moTxovnas aqvs Semdegi saxe (nax. 4.3) zemoT ganxiluli indikatorebi gviCvenebs uSualod mrudze moZraobis wess. konkretulad mrudis romel monakveTSi imyofeba firma. ra unda moimoqmedos firmam imisaTvis, rom misi mdgomareoba am mrudze gaumjobesdes. magaliTad, A wertilidan gadavides B wertilSi. maSasadame, ekonomikuri maCveneblebi saSualebas gvaZlevs SevimuSavoT mxolod iseTi strategia, romelic konkretul industriaSi ukeTesi poziciebis mopovebas iTvaliswinebs. magram Tuki industria icvleba, maSin ra unda qnas firmam? davuSvaT, kompaniam ver gaTvala industriaSi mosalodneli cvlilebebi. uSualod sanam cvlilebebi moxdeboda mas wamyvani poziciebi ekava B wertilSi, magram umoqmedobis Sedegad is C wertilSi gadavida, rac TavisTavad araxelsayrelia kompaniisaTvis, radgan misi konkurentebi, romelTac yovelive es gaiTvaliswines ufro xelsayrel poziciaSi D wertilSi aRmoCndnen. industria unda warmovidginoT, rogorc cocxali organizmi, romelsac Tavisi dasawyisi da dasasruli gaaCnia, aqvs rogorc zrdis (ganviTarebis) ise dacemis fazebi. amdenad, sxvadasxva industriaSi Sesabamisi ekonomikuri maxasiaTeblebi sxvadasxvaa.

maSasadame, kompaniam unda Seiswavlos is faqtorebi, romelic mis cvlilebas axasiaTebs (mrudis gadaadgilebas iwvevs). aseTi faqtorebis erTobliobas wamyvani Zalebis koncefcia ewodeba.

wamyvani Zalebis analizi moicavs or safexurs: 1) dadgena, Tu ra Zalebia es. 2) ra zegavlenis moxdena SeuZliaT maT industriaze. industriis cvlilebas iwvevs mravali faqtori. ganvixiloT ramodenime

maTgani. grZelvadian periodSi industriis zrdis maCveneblis cvlileba – industriis

gazrda an Semcireba, iwvevs industriis cvlilebas, radgan igi zegavlenas axdens industriis SigniT miwodebisa da moTxovnis balansze. industriaSi Sesvlasa da datovebaze. grZelvadiani periodis moTxovnis swrafi zrda izidavs axal firmebs,



23

romlebic axdenen meti investiciebis mobilizacias, rac zrdis miwodebas industriaSi. bevri firma ver uZlebs konkurencias da tovebs industrias.

produqciis momxmarebelTa vinaobasa da qcevis wesebSi momxdari cvlilebebi – cvlilebebi momxmarebelTa demografiul struqturaSi da produqciis gamoyenebis axali meTodebi cvlis industrias mTlianobaSi. bazarze Cndeba axali midgomebi. Tu rogor Seaviwrovon an gaafarTovon sawarmoo simZlavreebi, gazardon an Seamciron kapitalze moTxovnebi, Secvalon realizaciis masStabebi da sxva. magaliTad droTa ganmavlobaSi kompiuterul produqciaze moTxovna mkveTrad Seicvala da gaizarda. sakabelo telefonebidan cifrul da mobilur aparatebze gadasvlis Sedegad axali samomxmareblo segmenti gamoCnda telefonebis bazarze.

produqciis inovacia – axali, gaumjobesebuli maxasiaTeblebis produqciam SeiZleba gazardos momxmarebelTa moTxovna bazarze da moaxdinos misi diversifikacia konkurentebis produqciasTan mimarTebaSi. produqciis inovaciuroba mkveTrad cvlis iseTi saxis industriebs, rogoricaa: radio-eleqtronuli teqnika (televizori, video, macivari. magnitofoni da sxva), avtomobilebis warmoeba, kompiuteruli teqnika. magaliTad, pentiumis tipis mikroprocesorebisa da “Windows” programuli uzrunvelyofis gamoCenam bazarze, faqtiurad, Zirfesvianad Secvala industria da sxva.

teqnologiuri cvlilebebi – teqnologiurma warmatebebma SesaZlebelia radikalurad Secvalos industriis saxe. es faqti qmnis axali produqciis an misi ukeT da SedarebiT dabal fasebSi warmoebis safuZvels. ramac SesaZloa gavlena moaxdinos iseTi ekonomiuri maxasiaTeblebis cvlilebaze, rogoricaa: kapitalze moTxovnebi, industriis saSualo danaxarjebis cvlileba jamuri produqciis zrdis erTeulze da sxva.

marketinguli inovacia – rodesac firmebi produqciis realizaciis axal variantebs SeimuSaveben, aman SeiZleba gaafarTovos, gazardos momxmarebelTa moTxovna bazarze, rac TavisTavad industriis cvlilebas iwvevs.

industriaSi Sesvla da gasvla – rac ufro meti firma emateba industrias, miT ufro metad izrdeba konkurenciis xarisxi. mimdinareobs sabazro wilebis xelaxali gadanawilebis procesi. axali kompania axali meTodebiT cdilobs bazris aTvisebas. aseve, Tu kompaniebi toveben industrias, es amcirebs konkurenciis xarisxs, rac iwvevs ramodenime kompaniis gabatonebas industriaze. orive SemTxveva cvlis industriis struqturas.

“nou-haus” gavrceleba – gamocdilebis SeZena, amaRlebs konkurenciis xarisxs industriaSi. kompaniebi mudmivad cdiloben iseTi firmebis Sesyidvas, romlebsac gaaCniaT ukeTesi menejmenti, teqnologia. kompaniebi Seisyidian licenziebs, patentebs, savaWro niSnebs, raTa maTi saqmianoba ufro metad warmatebuli iyos biznesSi. nou-haus (Know-how) gadacema zrdis industrias mTlianobaSi da mas ufro globalurs xdis. rac imas niSnavs, rom industriis sazRvrebi cildeba erovnul dones da gadis saerTaSoriso bazrebze. magaliTad, “daimler-bencis” avtomobilebi ar iwarmoeba mxolod germaniaSi, “mikrosoftis”, “koka-kolasa”, “makdonaldsis” produqcia mxolod aSS-Si da sxva.

industriis globalizacia – globalurma konkurenciam SesaZlebelia Secvalos industria mTlianobaSi. moTxovna produqciaze sxvadasxva qveynebSi sxvadasxvaa, radgan gansxvavebulia momxmarebelTa qcevis garemo, rasac ganapirobebs geografiuli, religiuri, socialuri, politikuri da sxva faqtorebi. ucxour qveynebSi produqciis warmoeba ganpirobebulia Semdegi motivebiT: didi moTxovna produqciaze an iafi resursebis xelmisawvdomoba. Sesabamisad erTidaigive produqciis sawarmoo procesic SesaZlebelia gansxvavebuli iyos sxvadasxva qveynebSi. magaliTad, avtomobilebis warmoeba germaniaSi mkveTrad kapitaltevadi produqciaa, xolo samxreT aziis qveynebSi – Sromatevadi. industriis globalizacia cvlis industriis masStabebs, moTxovna-miwodebis meqanizms. saerTaSoriso bazrebze



24

kompaniebs axali qcevis wesebis, menejmentis, teqnologiis, marketinguli midgomebis, sareklamo samsaxuris da sxva Semotanis saSualeba eZleva, rac axali bazrebis aTvisebis safuZvels warmoadgens. globalizacia damaxasiaTebelia Semdegi tipis industriebisaTvis, romelic dafuZnebulia:

a) bunebrivi resursebis gamoyenebaze; b) resursebis dabal Rirebulebaze; g) mimzidvel sabazro garemoze.

cvlilebebi sawarmoo xarjebsa da mwarmoeblurobaSi (ganayofi, romelic miiReba warmoebis moculobis gayofiT resursebis danaxarjebis sidideze) – industriebSi, sadac firmaTa masStabis ekonomiuroba sakmaod dabalia, rogorc wesi, yuradReba gadatanilia produqciis raodenobis zrdasa da fasebis Semcirebaze. dominanti poziciis mopoveba SesaZlebelia mxolod meti produqciis dabal fasebSi realizaciis safuZvelze, rac cvlis industrias. ukuprocesis SemTxvevaSi, firmebi zrdian fasebs da amcireben produqciis warmoebas, rac aseve cvlis industrias.

diferencirebuli da standartizirebuli produqcia – zogjer momxmareblebi aqcents akeTeben mkacrad gansazRvrul standartizirebul produqciaze, TavisTavad, es faqti zrdis konkurenciis xarisxs industriaSi da cvlis industrias mTlianobaSi. zogjer momxmarebels ufro metad izidavs produqciis araerTgvarovneba, anu produqciis sxvadasxva wesiT warmoeba, SefuTva, momsaxureba, miwodeba, sareklamo saqmianoba da sxva. yovelive es mwarmoebels varirebis ufro met saSualebas aZlevs imis mixedviT, Tu ras sTavazobs igi momxmarebels. rac ufro metad diferencirebulia produqcia, miT ufro izrdeba da viTardeba industria.

samarTlebrivi garemos zegavlena da saxelmwifo politikis cvlileba – saxelmwifo politikas mniSvnelovnad SeuZlia industriis cvlileba. gadasaxadebis gazrda, garkveuli saxis produqciis akrZalva, importze SezRudvebis daweseba, sakredito ganakveTebis (wlebi) gazrda an Semcireba, biujetis deficitis (danaxarjebis Semosavlebze gadameteba) gazrda. zogadad, saxelmwifos mxridan nebismierma nabijma SesaZlebelia uSualo zegavlena moaxdinos industriis cvlilebaze. magaliTad, yofil sabWoTa kavSirSi mSrali kanonis SemoRebam alkoholuri sasmelebis warmoebas legaluri safuZveli gamoacala. oficialurad industria ar arsebobda. Tumca, Sav bazarze SesaZlebeli iyo arc Tu ise kargi xarisxis alkoholuri nawarmis Zvir fasSi SeZena. yvelaze met SezRudvebs vxvdebiT saerTaSoriso bazrebze. Zalze bevri ganviTarebadi qveyana cdilobs, rom mTlianad ar gaasxvisos sakuTari resursebi, raTa maTi ekonomikuri ganviTareba ucxouri qveynebis korporaciaze damokidebuli ar gaxdes. aseve savaluto rezervebisa da kursis SenarCunebis mizniT qveynebi krZalaven ucxouri investiciebiT Seqmnili qonebis repatriacias (dabrunebas) sxva qveynebSi. proteqcionistuli midgomebi axali industriebisa da strategiuli samrewvelo dargebis SenarCunebis mizniT SeiniSneba sabazro ekonomikis maRalganviTarebul qveynebSic.

cvlilebebi sazogadoebis cnobierebaSi, damokidebulebasa da cxovrebis stilSi – sazogadoebrivi cnobiereba Zalze did gavlenas axdens industriis cvlilebaze. magaliTad SesaZlebelia mosaxleobis didi nawili aqcents akeTebdes ara Saqrian, aramed ufro marilian produqciaze. xelovnuri tyavi ufro metad izidavdes, vidre bunebrivi, sazogadoeba ukmayofilebas gamoTqvamdes im warmoebis mimarT, romelic metad abinZurebs garemo pirobebs. magaliTad, dasavleT evropis qveynebsa da aSS-Si mkveTrma anti-Tambaqos kampaniam moTxovna am saxis produqciaze mkveTrad Seamcira. sazogadoebrivi cnobiereba da cxovrebis stili icvleba sazogadoebaSi Semosavlebis zrdis kvalobaze, sxva qveynebTan integraciis Sedegad da sxva. moulednolobaTa da biznes riskis Semcireba – axalgazrda industriebSi ekonomikuri maCveneblebi swrafad icvleba, radgan Camoyalibebuli struqtura jer



25

kidev dasaxvewia. magaliTad, distribuciis arxebi, potenciuri sabazri wili da sxva. amdenad, firmebi damoukideblad eridebian aseTi industriebis diversificirebas. mxolod myari safinanso garantiebis kompaniebs SeuZliaT aseT riskze wasvla. amdenad, kompaniebi ufro met aqcents akeTeben aramaterialuri aqtivebis gasxvisebasa da erToblivi sawarmoebis formirebaze. swored amitom, aRniSnuli meTodebi saerTaSoriso bazrebze globalizaciis yvelaze xSirad gamoyenebuli formaa.

wamyvani Zalebis koncefcia faqtiurad gvaZlevs pasuxs kiTxvaze, Tu ratom icvlebian industriebi. maTi detaluri analizis safuZvelze menejerebs praqtikuli SesaZleblobebi eZlevaT gaTvalon industriis ganviTarebis momavali gza. msoflio gamocdilebiT cnobilia, rom sinamdvileSi konkretuli industriis cvlilebaze zemoqmedebs ara yvela faqtori erTdroulad, aramed mxolod ramodenime. rac ufro maRalganviTarebuli, dalagebuli da disciplinirebulia qveyana, miT ufro nakleb gavlenas axdenen wamyvani Zalebi industriis cvlilebaze da miT ufro advili xdeba biznesis warmoeba. piriqiT, areul, dabalSemosavlian da aradisciplinirebul qveynebSi sul mcire cvlilebamac ki, SeiZleba radikalurad Secvalos industria. Sesabamisad, biznesis warmoebac SedarebiT naklebmimzidveli xdeba. wamyvani Zalebis koncefcia menejerebs aiZulebs gamoiangariSon Tu pirvel rigSi, romeli eqsternaliebi moaxdens gavlenas industriaze. meore rigSi, ra zemoqmedebas moaxdens igi uSualod firmaze da mesame rigSi, ra strategia unda SevimuSaoT (ra unda gavakeToT), raTa arsebuli poziciebi gavaumjobesoT biznesSi.

eqsternaliebis gaTvla (imis gaTvlis unari, Tu rodis aris saWiro warmoebis SezRudva). efuZneba teqnologias, romelic menejers gaaCnia Teoriuli, praqtikuli gamocdilebidan. arsebobs garemoze zemoqmedebis Seswavlis aprobirebuli, standartizirebuli midgomebi. magaliTad, sazogadoebaSi moTxovnilebaTa cvlileba SesaZlebelia gamoiTvalos sxvadasxva maCveneblebis mixedviT: 1)rogor viTardeboda moTxovna konkretul produqciaze uaxloesi 50 wlis ganmavlobaSi. 2)rogor icvleba moTxovna produqciaze Semosavlebis zrdis kvalobaze; 3)rogor icvleba sazogadoebis moTxovnilebebi produqciis momsaxurebaze drois periodis mixedviT. davuSvaT, Saqris industriaSi menejerebma gaTvales, rom bolo 50 wlis ganmavlobaSi moTxovna 5 weliwadSi erTxel mkveTrad mcirdeboda da strategiul gaTvlebSi aiRes orientacia, Tu rodis unda SeezRudaT produqciis warmoeba. mravali aseTi magaliTis motana SeiZleba. amdenad, garemo skanirebis teqnikis arsi is aris, Tu ramdenad gaaCnia menejers dagrovili is gamocdileba, romelic mas saSualebas miscems sworad gaiangariSos eqsternaliebi. rac ufro asakovania industria, Sesabamisad miT meti gamocdileba arsebobs. Sesabamisad firmis menejers warmatebis miRwevis ufro meti Sansi aqvs. sabazro ekonomikis pirobebSi firmaTa saqmianobaze did gavlenas axdens bazarze arsebuli struqtura. kerZod, bazari karnaxobs firmas ra, rogor, sad da ra fasad awarmoos. sabazro ekonomikis funqcionirebis safuZveli aris konkurencia. ZiriTadi yuradReba swored am fenomenis Seswavlas eTmoba. Tavad konkurencia aris garkveuli sistema, romelic Sedgeba erTmaneTTan logikurad dakavSirebuli elementebisagan – konkurentuli Zalebisgan. amdenad, erTobliobaSi konkurentuli Zalebi qmnian konkurentul garemos. ZiriTadad gamoyofen Semdegi tipis konkurentul Zalas: 1. metoqeobis xarisxi konkurent mwarmoeblebs Soris industriis SigniT; 2. ramdenad SeuZliaT sxva industriis kompaniebs miizidon momxmarebeli substitutiT

(Semcvleli produqcia); 3. axali konkurentebisaTvis industriaSi SeRwevis potenciuri barierebi; 4. mwarmoebelTa (miwodebis) Zala; 5. momxmarebelTa (moTxovnis) Zala; (ixileT naxazi 4.5). ganvixiloT TiToeuli maTgani.



26

konkurentuli strategia aris biznes strategiis Semadgeneli nawili, romelic warmoadgens im samoqmedo gegmas, romlis mixedviTac SesaZlebelia konkretul bazarze warmatebis miRweva.

strategia Sesabamisad SeiZleba iyos: Semtevi (konkurentuli upiratesobis mosapoveblad); TavdacviTi (arsebuli poziciebis gasamagreblad). xSirad strategiis SerCeva damokidebulia imaze Tu ras moimoqmedeben

konkurentebi, Tu ra aris konkurentTa strategiis Sinaarsi da ra resursebi gaaCniaT maT, raTa ganaxorcielon igi. saukeTeso strategia aris mowinaaRmdegeTa konkurentul siZlieresa da strategiebze manevrireba. rodesac konkretuli firma garkveul svlebs akeTebs, mowinaaRmdegeebi imwamsve erTvebian sapasuxo qmedebebSi. faqtiurad, industriaSi SeiniSneba strategiaTa TamaSis procesi, xolo konkurenti firmebi erTmaneTis mimarT biznesis wesebiT SemuSavebuli «omis» pirobebSi imyofeba. konkurentuli bazrebi ki TavisTavad, ekonomikuri brZolis velia. metoqe mwarmoeblebs Soris gamarTuli brZolebi SesaZlebelia sxvadasxva xarisxis intensivobiT mimdinareobdes. konkurenciis sawarmoeblad gamoiyena brZolis Semdegi saxis iaraRi: fasebi, xarisxi, produqciis Taviseburebebi, momsaxureba, garantiebi, reklamireba, sabiTumo da sacalo vaWrobis ukeTesi qseli, inovaciebi da ase Semdeg. firmebi SesaZlebelia xSirad cvlidnen maTi brZolis iaraRs. es damokidebulia uSualod firmis SerCeul strategiaze (brZolis manevrze) konkurentebis mimarT. metoqeobas adgili aqvs industriaSi, rodesac: 1)firmas gaaCnia konkretuli strategia, romelic zegavlenas moaxdens konkurentuli firmebis poziciebze; 2)mowinaaRmdegeTa reaqcia gamoixateba konkurentuli iaraRis gamoyenebaSi, rodesac igi erTi iaraRis meoreze cvlilebis (rasac «konkurenciis wesebsac» uwodeben) safuZvelze cdilobs pasuxi gasces mowinaaRmdeges da Seqmnas konkurenciaSi warmatebis winapiroba. mas Semdeg, rac «konkurenciis wesebi» dadgenili iqneba, firmebma unda gaarkvion Tu rogoria konkurentTa strategiis siswrafe: Zalian swrafi, intensiuri, normaluri, zomieri, susti. ramodenime faqtoria cnobili, romelic metoqeobis siZlieres axasiaTebs. ganvixiloT ramodenime maTgani:

metoqeoba izrdeba, rodesac konkurentTa raodenoba bazarze izrdeba. isini bazris Tanabar wils floben da Tanabari SesaZleblobis arian. faqtiurad, axali konkurenti niSnavs axal strategias, rac TavisTavad TamaSs ufro mimzidvels xdis da manevrirebis ufro met saSualebas iZleva. Zalian didi Zalisxmeva da menejerTa maRali profesionalizmia saWiro imisaTvis, rom firma gamarjvebuli gamovides brZolidan da dominanti pozicia moipovos bazarze;

metoqeobis xarisxi miT ufro Zlieria, rac ufro naklebad izrdeba moTxovna produqciaze industriaSi. swraf ganviTarebad industriaSi firmebs mogebis gazrdis ufro meti saSualeba aqvT. Tumca, rodesac industriaSi moTxovna mcirdeba, yvela firma cdilobs Sekvecos Tavisi warmoeba, moizidos konkurentebis momxmarebeli, gamoiyenos yvelanairi SesaZlebloba, raTa gadarCes. Sesabamisad, konkurenciis xarisxi miT ufro maRalia, rac ufro nela izrdeba moTxovna produqciaze;

metoqeobis xarisxi miT ufro intensiuri xdeba, rac ufro metad karnaxobs industriaSi arsebuli mdgomareoba firmebs, rom maT unda Seamciron fasebi produqciaze, ufro meti produqciis warmoebis/realizaciis mizniT. anu, rodesac mudmiv danaxarjebs didi nawili ukavia kompaniis erToblivi xarjebis struqturaSi. produqciis erTeulze xarjebis Semcireba SesaZlebelia warmoebis masStabebis zrdiT. mcire moTxovnis pirobebSi firmebi iZulebuli xdebian mimarTon garkveul fasdaklebebs da sxva taqtikur RonisZiebebs, rac gazrdis konkurencias. piriqiT, rodesac industriaSi, warmoebis masStabis ekonomiurobas adgili ar aqvs (magaliTad, malfuWebadi, sezonuri, Zalze ZviradRirebuli produqcia da sxva), mwarmoeblebi mcire moTxovnis pirobebSi amcireben produqciis warmoebas.



27

metoqeobis xarisxi miT ufro maRalia, rac ufro metad ukmayofiloni arian mwarmoeblebi TavianTi sabazro poziciiT da yvelanairad cdiloben metoqeTa xarjze poziciebis gamagrebas. rodesac firmebi garkveulwilad kargaven finansur Zalauflebas, isini mimarTaven iseT agresiul qmedebebs, rogoricaa mcire zomis metoqeTa sawarmoebis Sesyidva, axali produqciis danergva, sareklamo saqmianobis gaSla, fasebis politikis SemuSaveba da sxva. aseTi moqmedebebi zrdis brZolis xarisxs meti sabazro wilis mopovebis mizniT;

kompania ufro energiulad ibrZvis, Tu mas industriis datoveba ufro Zviri ujdeba, vidre darCena da konkurenciis gagrZeleba. rac ufro maRalia industriidan gasvlis barierebi, miT ufro iZulebuli xdeba firma ukanaskneli Zalebis mobilizaciiT maqsimaluri konkurencia gauwios mis metoqeebs maSinac ki, rodesac bizness maTTvis mxolod zarali moaqvs;

metoqeoba izrdeba, rodesac industriis gareT Zlieri kompaniebi Seisyidian sust firmebs, ris safuZvelzec swori taqtikuri, gaazrebuli politikis pirobebSi Sesyiduli firmebi iqcevian industriis kompaniaTa ZiriTad metoqeebad. magaliTad, Tambaqos industriis erT-erTma wamyvanma kompaniam «filip-morisma» Seisyida ludis mwarmoebeli, aseve cnobili firma «milen-bruingi» 1960 wels. marketingSi «nou-haus» mflobelma filip morisma mTeli msoflio gaaoca, rodesac momxmareblebs axali tipis ramodenime saxeobis ludis diferencirebuli produqcia warudgina (alkoholuri, naklebad alkoholuri, kaloriuli, arakaloriuli). zemoT aRniSnuli faqtorebis analizis safuZvelze sabazro ekonomikis pirobebSi ikveTeba metoqeobis sami tipi:

"mzardi" - rodesac kompaniebis mier biznesidan mopovebuli Semosavlebi mcirdeba;

"zomieri" - rodesac kompaniebis mier biznesidan mopovebuli Semosavlebi stabiluria;

"susti" - rodesac Semosavlebi maRalia, rac xSirad monopoliuri da oligopoliuri bazrebisTvis aris damaxasiaTebeli.

industriaSi SeRwevis barierebi. axali kompaniebis mizans, rogorc wesi, warmoadgens industriaSi usafrTxo poziciebis mopoveba. firmebi TavisTavad cxadia, ewinaaRmdegebian axali kompaniis gamoCenas bazarze da konkurenciis gaZlierebas. amitomac, konkurentebis interesebi am SemTxvevaSi erTmaneTs emTxveva da isini erTiandebian axali firmebis winaaRmdeg. barierebi miT ufro Zlieria, rac ufro metad uwyobT kompaniebs ekonomikuri garemo xels. ekonomikuri faqtorebi sxvadasxva xarisxis siZlieris barierebs qmnis industriaSi. ganvixiloT ramodenime maTgani:

masStabis ekonomiuroba – anelebs firmis industriaSi damkvidrebis process. kompaniebi am SemTxvevaSi awarmoeben didi moculobis produqcias (raTa miaRwion erTeulze mcire danaxarjebs), an mcire raodenobis produqcias didi danaxarjebiT. pirveli varianti Warbi produqciis warmoqmnas iwvevs, ramac SeiZleba Warbi miwodeba gamoiwvios. amdenad, kompanias uwevs misi konkurentebisgan Sesabamisi agresiuli reaqciis mogerieba (fasebis Semcireba, realizaciis waxaliseba, sareklamo saqmianobis gaSla da sxva), ris gamoc igi metoqeebisgan seriozul winaaRmdegobas awydeba. meore SemTxvevaSi, ki maRali saSualo danaxarjebi firmas ubiZgebs mcire mogebisken. masStabis ekonomiurobis problemas SeiZleba adgili hqondes ara uSualod warmoebaSi, aramed marketingSi, samomxmareblo servisSi, nedleulisa da masalebis SesyidvaSi da sxva.

teqnologiis da specifikuri nou haus xelmisawvdomoba – industriaSi motoqe kompaniebs gaaCniaT specifikuri gamocdileba, romelic maT industriaSi arsebobis saSualebas aZlevs. kompaniebi, rogorc wesi, yvelaze metad swored aseT gamocdilebas ufrTxildebian. maqsimalurad cdiloben, raTa informacia konkurentebSi ar gaJonos. amdenad, gamocdilebisa da brZolis axali wesebis



28

Seswavlamde, axali firmebi Zalian xSirad ver uZleben metoqeTa konkurencias da toveben industrias.

savaWro markebis upiratesoba da momxmarebelTa loialuroba – myidvelebi xSirad eCvevian konkretul produqcias. isini upiratesobas aniWeben maT mier ukve aprobirebuls da naklebad interesdebian siaxliT. magaliTad, dasavleT evropis qveynebSi momxmareblebi sakmaod mkacrni arian savaWro markebis mimarT. loialuroba am sferoSi niSnavs imas, rom axal mwarmoebels didi moculobis finansuri xarjebis gaweva uwevs sareklamo samsaxuris ganviTarebasa da realizaciis waxalisebaze, raTa maT Seqmnan sakuTari klientura. yovelive amas sWirdeba garkveuli dro da Tanxa. axal firmebs sawyis etapze uxdebaT mniSvnelovani fasdaTmobebis gakeTeba, momxmareblisTvis eqstra (umaRlesi) servisis SeTavazeba, rac TavisTavad cxadia, amcirebs mogebis normas. axali firmebis simtkice damokidebulia maT sastarto pirobebsa da finansur mdgomareobaze, raTa moaxdinos axali investiciebis mxardaWera.

moTxovna kapitalze – rac ufro didi moculobis investiciebis warmoeba uwevs firmas, miT ufro rTuldeba misi damkvidrebis sakiTxi industriaSi. moTxovnebi kapitalze ukavSirdeba sawarmoTa farTis sidides, teqnologiis raodenobasa da Rirebulebas, momxmarebelTa loialurobasa da sxva. kapitalze moTxovnebis cvlileba pirdapirproporciul damokidebulebaSia industriaSi Sesvlis barierebTan.

xelmisawvdomoba specifikur resursebTan – industriis SigniT, firmebs, SesaZlebelia upiratesoba gaaCndeT produqciis warmoebaSi, miuxedavad imisa Tu industriaSi Semsvlel firmebs ra sawarmoo simZlavreebi gaaCnia. magaliTad, garkveuli gamocdilebis safuZvelze kompaniebs gaaCniaT sakuTari iaffasiani wyaroebi, Tu sad Seisyidon maRalxarisxiani nedleuli da masalebi, teqnologiuri nou-hau, an sawarmoebi aRWurvilia SedarebiT adreul periodSi, roca teqnologiebi ufro iafi iyo, gaaCniaT ukeTesi adgilmdebareoba, SeuZliaT SedarebiT iafiani kreditis miReba da sxva.

sadistribucio arxebis xelmisawvdomoba – aRniSnuli sakiTxi aseve metad aqtualuria axalbeda firmebisTvis. biTumad movaWre distributorebi ufro naklebad endobian iseT produqcias, romelsac sazogadoebis aRiareba ara aqvs. vertikaluri integraciis SemTxvevaSi, rodesac mwarmoeblebi da distributorebi erTiandebian mogebis maqsimizaciis mizniT, axali firmis Sansebi Zalze dabalia. am TvalsazrisiT, axal kompaniebs uwevT meti kontaqti, daintereseba, fasdaTmobebi dilerebTan da brokerebTan, rac aseve garkveul drosTan da danaxarjebTan aris dakavSirebuli.

maregulirebeli politika – saxelmwifo organoebi xSirad kompaniebs biznesis warmoebis nebas rTaven licenzirebis wesiT, rac zRudavs firmaTa Sesvlas industriaSi. am SemTxvevaSi amboben, rom saxelmwifo marTavs konkrentul industrias. rogorc, wesi, umravles qveyanaSi saxelmwifoTa mxridan marTvad industriebs miekuTvneba: sabanko, sadazRvevo, radio-televiziis, rkinigzis da sxva seqtori. aseve, mkacri moTxovnebi garemos dabinZurebasTan mimarTebaSi, mkveTrad zrdis sawarmoo danaxarjebs. xSirad sawarmoo SezRudvebi vrceldeba ucxour firmebze, rodesac saxelmwifo mimarTavs proteqcionistul politikas.

tarifebi da saerTaSoriso savaWro SezRudvebi – erovnuli saxelmwifoebi xSirad aweseben tarifebsa da savaWro SezRudvebs (antidempinguri wesebi, adgilobrivi moTxovnebi, qvotebi) ucxouri kompaniebis mimarT. ZiriTadi mizani aris adgilobrivi kompaniebis biznesis lobireba.

ramdenad SeuZliaT sxva industriis kompaniebs miizidon momxmarebeli substitutiT (Semcvleli produqcia)? - xSirad erTi industriis miznebi konkurencias uweven sxva industriis firmebs, radgan industriebSi warmoebuli



29

sxvadasxva produqcia aris erTmaneTis Semcvleli (substituti). magaliTad, Cais industria konkurencias uwevs yavis industrias, saTvaleebis warmoeba – kontaqtur linzebs. xSirad firmebi minis taras amjobineben plastmasis, Tunuqis an qaRaldis (kordonis) msgavs substitutebs. amdenad, firmebs Zalauneburad yuradRebis gadatana uwevT ara mxolod maT uSualo metoqeebze, aramed sxva industriebSi moRvawe firmebis saqmianobazec. xSirad mwarmoebels substitutis warmoeba ufro iafi ujdeba, rac izidavs momxmarebels. magaliTad margarinis warmoeba ufro iafi jdeba, vidre karaqis, minis warmoeba ufro Zviri jdeba, vidre plastmasis da a.S. amdenad, sxva industriis konkurent firmebs mudmivi fiqri uwevT, Tu rogor Seamciron danaxarjebi maT produqciaze. momxmarebels aseve saSualeba eZleva sworad Seafasos TiToeuli substitutis xarisxi, rac uSualod firmebzea damokidebuli (ramdenad efeqtianad warudgenen isini momxmareblebs). swored xarisxobrivma sxvaobam SesaZlebelia firmas Seuqmnas biznesSi warmatebis mopovebis SesaZlebloba. magaliTad, karaqis miReba janmrTelobisaTvis ufro rekomendirebulia, vidre margarinis. amitomac karaqs Tavisi bazari gaaCnia da SedarebiT Zviria, vidre margarinis. igive SeiZleba iTqvas minis industriazec. marTalia misi warmoeba SedarebiT Zviri jdeba, vidre plastmasis, magram garkveuli saxis produqciis (magaliTad, alkoholuri sasmelebis) Senaxva sxva Semcvlel SesafuT masalebSi rekomendirebuli ar aris. rogorc wesi, rac ufro dabalfasiani da maRalxarisxiania subsituti, konkurenciis xarisxi miT ufro maRalia. substitutis industrias axasiaTebs Semdegi maCveneblebi: realizaciis zrdis tempi, sawarmoo simZlavreebis done, industriis saSualo mogebis ganakveTi, bazris diversifikaciis xarisxi da a.S.

mwarmoebelTa (miwodebis) Zalaufleba – industriaSi mwarmoebelTa sust da Zlier poziciebs ganapirobebs sabazro situacia da miwodebuli produqciis mniSvneloba. miwodebis Zalaufleba miT ufro Zlieria, rac ufro standartul produqcias awvdis mwarmoebeli bazars, da ufro rTulia metoqeebTan konkurencia. momxmarebelTa daintereseba SesaZlebeli xdeba garkveuli fasdaTmobebis, marketinguli saqmianobis efeqtiani marTvis da sxva specifikuri RonisZiebebis gatarebis pirobebSi. mwarmoebeli imyofeba sust poziciebSi, rodesac mis produqcias gaaCnia kargi substituti, romelic konkurencias uwevs rogorc xarisxiT, aseve fasebiT (magaliTad Cai da yava). mwarmoebeli aseve, rTul mdgomareobaSia, rodesac industriaSi momxmarebelTa raodenoba mcirea. dabali fasebi, gaumjobesebuli xarisxi, bevri momxmarebeli da didi mogeba aris kompaniis siZlieris damamtkicebeli. mwarmoebelTa Zalaufleba aseve ikveTeba, Tu mas cota konkurenti yavs rogorc misi produqciis, aseve substitutis industriaSi. monopoliuri, privilegirebuli, anu dominanti pozicia mwarmoebels karnaxobs fasebis diskriminacias, anu SezRudos produqciis miwodeba, vidre masze arsebobs moTxovna, Sesabamisad gazardos fasi produqciaze da mcire raodenobis konkurentebic aiZulos mxari dauWiron misi TamaSis wesebs. kompaniaTa Zalaufleba miT ufro izrdeba, rac ufro SedarebiT iafiani danaxarjebiT qmnian produqcias. nou-haus floba, axali teqnologiebis aTviseba, menejmentis srulyofa, kadrebis gadamzadeba aris firmis is aqtualuri amocanebi, romelic produqciis TviTRirebulebis Semcirebis safuZvels warmoadgens. mwarmoebelTa Zalaufleba ikargeba maTi reputaciis SelaxvasTan erTad. am SemTxvevaSi maT SeiZleba sxva firmebic daazianon. aseTi ram SeiniSneba maSin, rodesac firmebi ver awarmoeben Sesabamisi xarisxis produqcias. magaliTad, Tu avtonawilebis mwarmoebeli kompania qmnis romelime korporaciis, davuSvaT jeneral motorsis uxarisxo nawilebs, Zalze uaryofiTad imoqmedebs “jeneral-motorsis” reputaciazec.



30

momxmarebelTa Zalaufleba – rogorc mimwodeblebis SemTxvevaSi, momxmarebelTa Zalauflebac SesaZlebelia iyos Zlieri an susti, rac uSualod arsebul sabazro koniunqturazea damokidebuli. rac ufro cota momxmarebeli yavs industrias, miT ufro meti Zalaufleba gaaCnia momxmarebels. mas mniSvnelovani zemoqmedebis unari aqvs produqciis xarisxze da fasebze. rac ufro standartulia produqcia, miT ufro did zegavlenas moaxdens mimwodebelze. piriqiT, diferencirebuli produqcia TavisTavad imas niSnavs, rom momxmarebels ufro meti xarjebis gaweva uwevs, raTa gansxvavebuli specifikuri produqciiT daikmayofilos moTxovnileba.

konkurentuli Zalebis strategiuli Tanamonawileoba nax. 4.5 asaxavs konkurentuli Zalebis Tanamonawileobas industriaSi. menejerebis ZiriTad movaleobas warmoadgens xuTive Zalis detaluri Seswavla, rogorc cal-calke, aseve mTlian sistemaSi. xuTive Zala erTobliobaSi axasiaTebs konkurenciis dones industriaSi. rac ufro Zlieria konkurentuli Zalebi, miT ufro mcirea firmaTa warmatebis Sansebi industriaSi. industriis konkurentuli garemo ar aris mimzidveli, rodesac arsebobs mkacri konkurencia mwarmoeblebs Soris, industriaSi SeRwevis barierebi sustia, produqcias gaaCnia kargi substituti da sxva. naxazidan Cans, rom xuTive CamoTvlili Zala kompaniaze zemoqmedebs erTdroulad. amdenad, firmebs uxdeba erTobliobaSi maTi gavlenis Sefaseba da Sesabamisi saerTo strategiis SemuSaveba. vinaidan, mxolod romelime erTi Zalis sapasuxod SemuSavebuli strategia SesaZlebelia araefeqtiani da dauSvebeli iyos meoris mimarT.

sabazro struqturis Seswavlis erT-erT ZiriTad amocanas warmoadgens metoqeTa sabazro poziciebis dadgena da Sefaseba. bazris Seswavlis erT-erTi meTodia metoqeebis strategiuli jgufebis mixedviT dayofa. aseTi midgoma aadvilebs erTis mxriv industriis, rogorc mTliani sistemis Seswavlas da meores mxriv, industriaSi calkeuli firmebis qcevis analizs. strategiuli jgufebi aerTianebs metoqe kompaniebs, romelTac gaaCniaT erTmaneTis msgavsi midgomebi da poziciebi bazarze. erTi strategiuli jgufis kompaniebi SesaZlebelia iyenebdnen identur sawarmoo xazebs, gaaCndeT vertikaluri integraciis erTnairi done, sTavazobdnen momxmarebels identur momsaxurebas da teqnikur daxmarebas, iyenebdnen erTnair sadistribucio arxebs, produqciaTa fasebi da xarisxi iyos erTnairi. industria Sedgeba mxolod erTi strategiuli jgufisagan, Tu misi yvela wevri aucileblad mimarTavs erTnair strategias. piriqiT, Tu industriis SigniT kompaniebi iyeneben erTmaneTisagan radikalurad gansxvavebul konkurentul midgomebs, gaaCniaT arsebiTad gansxvavebuli poziciebi bazarze, maSin industriaSi ikveTeba ramodenime strategiuli jgufi. menejerebi, rogorc wesi axdenen strategiuli jgufebis grafikul interpretacias. kerZod, isini qmnian jgufebs sxvadasxva cvladebis mixedviT. cvladebis gaerTianeba warmoebs or did jgufSi. magaliTad, ganvixiloT saqarTvelos minxilwylebis industriis bazari (naxazi 3.6). cvladebis pirvel jgufSi moiazreba kompaniaTa geografiuli areali, romelic pirobiTad SeiZleba daiyos lokalur, regionalur da erovnul bazrebad, xolo meore jgufSi – fasebi, produqciis xarisxi da imiji, romelic aseve pirobiTad davyoT dabal, saSualo da maRal doneebad (aqve unda aRiniSnos, rom am industriis ZiriTadi maCveneblebia aRniSnuli cvladebi, xolo erT jgufSi moTavsebuli cvladebi erTmaneTTan pirdapirproporciuli arian). rogorc naxazidan irkveva, kompaniebi “laRiZis wylebi”, “koka-lola”, “kasteli” erTmaneTis uSualo konkurentebi arian, radgan maTi industriis maxasiaTeblebi erTnairia Semdeg cvladebSi: produqciis xarisxi, fasebi,



31

geografiuli areali, diferencirebuli produqciis done, sadistribucio arxebi. Tumca, koka-kolas bazris SedarebiT didi segmenti ukavia, rasac ganapirobebs Semdegi faqtorebi: SedarebiT adreul periodSi dafuZnda, vidre misi konkurentebi; igi aris franCaizuli kompania, anu specifikuri nou-haus mflobelia, rac mas privilegirebul da monopoliur mdgomareobas uqmnis bazarze. rac Seexeba danarCen kompaniebs, maTi mxedvelobaSi miReba aucilebeli ar aris, radgan isini marTalia erTis mxriv uSveben SedarebiT iafian, magram meores mxriv, SedarebiT dabali xarisxisa da imijis produqcias lokalur bazrebze. aRniSnuli kompaniebi ZiriTad konkurentebad ar moiazrebian.

amdenad, konkurencia da metoqeobis xarisxi industriaSi miT ufro maRalia, rac ufro metad arian strategiuli jgufebi erTmaneTTan dakavSirebuli. rac ufro bevri sxvadasxva maCveneblis kompaniaa industriaSi, miT ufro mcirea metoqeobis xarisxi. swori strategiis SemuSaveba faqtiurad SeuZlebelia mowinaaRmdegeTa detaluri Seswavlis gareSe. es aris industriisa da konkurenciis erT-erTi arsebiTi sakiTxi. konkurentebis Seswavla pirvel rigSi, gulisxmobs metoqeTa strategiebis gamocnobas. metoqis strategiis kvleva warmoebs misi strategiuli arxebidan gamomdinare da im gamocdilebis safuZvelze, romelic dakvirvebebis Sedegad daugrovdaT menejerebs. konkretul kompanias am SemTxvevaSi, uadvildeba imis gamocnoba, Tu ra aris metoqis Semdegi nabiji. Tumca, unda aRiniSnos, rom industriebi icvleba, radgan icvleba industriis garemo zemoqmedebis rogorc gare, aseve Sida faqtorebi. amdenad, metoqeebi icvlian TavianT sabazro poziciebs, maTi ekonomiuri maxasiaTeblebi Sesabamisad izrdeba an mcirdeba, Sesabamisad moulodnelia maTi strategiac. kargma menejerma swored es moulodnelobac unda gaTvalos.

cvlilebis periodSi zogierTi kompania SeiZleba iyos: agresiuli-drois xanmokle periodSi cdilobdes finansuri mdgomareobis gaumjobesebas; zomieri-droTa ganmavlobaSi, nel-nela aumjobesebs (koreqtivebi Seaqvs strategiaSi) qcevis wesebs. xolo zogierTi kompaniebis qcevebi imdenad martivia, rom maTi gamocnoba Zalze advilia. menejerebis ZiriTadi amocana aris metoqeebis Sesaxeb yvela saWiro informaciis floba. da bolos, finansuri mdgomareobis gaumjobesebisa da konkurenciaSi warmatebis ZiriTad determinants warmoadgens industriis warmatebis indikatorebi (Key Success Factors (KFS)). KFS aris kompaniis is konkretuli maCvenebeli, romelic mas metoqeebTan mimarTebaSi privilegirebul (ukeTes) mdgomareobas uqmnis bazarze. magaliTad, sxvadasxva industriebSi KFS SeiZleba iyos sxvadasxva: produqciis dabal TviTRirebulebaze orientirebuli warmoeba, teqnologiuri samsaxuris uzrunvelyofa, organizaciuli simZlavreebi, gamocdilebaze orientacia da sxv. TiToeul industrias SesaZlebelia erTi an ramodenime KFS gaaCndes. menejerebis ZiriTadi strategia dafuZnebulia swored KFS-is gamocnobaze, Tu ra maCvenebeli ganapirobebs industriaSi warmatebis mopovebas da ra unda gavakeToT imisTvis, rom KFS-is yvelaze saukeTeso maCvenebeli gaaCndes kompanias. KFS-is gamocnoba SesaZlebelia Zlieri konkurentebis SeswavliT. ratom aqvT maT ukeTesi poziciebi bazarze, ratom aris maTi strategia ufro moqnili, vidre Cveni. ra faqtorebi ganapirobebs, imas rom isini Cvenze ukeTes pirobebSi imyofebian. industriis cvlilebasTan erTTad SesaZlebelia KFS-is maCvenebelic Seicvalos (cxrili 4.7).



32

naxazi 4.1 strategiis SerCevis situaciuri analizi industria da konkurentuli situaciis analizi

analizuri nawili industriis ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTeblebi

industriis cvlilebis faqtorebis Sefaseba

konkurenciis siZlieris Sefaseba

firmis konkurentuli poziciis Sefaseba industriaSi

konkurentTa mosalodneli nabijebi

warmatebis miRwevis savaraudo faqtorebi

saboloo daskvnis gakeTeba industriis mimzidvelobis Sesaxeb

analizuri nawili mimdinare strategiis Sefaseba

SWOT analizis gakeTeba (siZliere, sisuste, safrTxe)

kompaniis SedarebiTi konkurentuli siZlieris Sefaseba

kompaniis xarjebisa da xarjebis konkurentunarianobis Sefaseba

strategiuli kursis formireba, romelsac kompaniam unda mimarTos momavalSi (Seicvalos misia? gaizardos Tu Semcirdes miznebi? gaumjobesdes Tu Seicvalos strategia)

ra saxis realisturi arCevani gaaCnia firmas? - arsebul strategiaSi cvlilebebis Setana, gaumjobeseba - strategiis mTliani Secvla

rogor mivaRwioT mtkice konkurentul upiratesobas

strategia kargad moergo situacias

konkurentuli upiratesobis miRweva moxerxda

firmis qceva sagrZnoblad gaumjobesda

firmis strategiul

alternativaTa gansazRvra /

Sefaseba

strategiis danergva



33

cxrili 4.2 kompaniis ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTeblebi industriaSi

1 bazris wili: $400-$500 milioni wliuri Semosavali; 4 milioni tona,

mTliani moculoba

2 konkurentuli

metoqeobis areali: regionuli; mwarmoeblebi iSviaTad axdenen realizacias 250km-

is radiusis moSorebiT maRali satransporto danaxarjebis gamo

3 sasicocxlo

ciklis faza: gajerebis stadia

4 kompaniaTa 30 kompania, 4,5 milioni tonis simZlavris 110 sawarmoTi, sabazro

raodenoba wili minimaluri 3%, maqsimaluri 21%

industriaSi:

5 momxmarebeli: 2,000 momxmarebeli; umetesoba qimiuri industriis firmebia

6 vertikaluri Sereuli, 10 umsxvilesi kompaniidan 5 erToblivad axdens maRaros

integraciis damuSavebas, maT Seisyides damkveTi qimiuri sawarmoebis 50%,

xarisxi: danarCenebi integraciul kavSirSi ar SeimCnevian

7 industriaSi

Sesvlis/ garkveuli barieri arsebobs kapitalis moTxovnebze, kerZod ki

gasvlis barierebi: minimaluri moculobis warmoebis mSenebloba (10 milioni aSS

dolaris danaxarji)

8 teqnologia/ sawarmoo teqnologia aris standartuli; cvlilebebi Zalze

neli

inovacia: tempiT mimdinareobs, yovelwliurad maqsimum 1-2 erTeuli axali

produqcia Cndeba bazarze

9 produqciis

maxasiaTeblebi: mkacrad standartizirebuli; mwarmoebelTa produqcia

aris erTmaneTis identuri

10 masStabis zomieri; yvela momxmarebels garkveulwilad gaaCnia Tanabari

ekonomiuroba: sawarmoo danaxarjebi, masStabis ekonomiuroba SeiniSneba

produqciis avtomobilebiT miwodebisa da nedleulis didi

raodenobiT Sesyidvis SemTxvevaSi

11 simZlavreTa

utilizaciis warmoeba efeqtiania maqsimaluri simZlavris 90-100%-is

farglebSi..

xarisxi: 90%-is qvemoT, erTeulis xarjebi sakmarisad maRalia

12 industriis saSualoze maRali, mogebis koeficienti damokidebulia moTxovnaze,

renatabeloba: roca moTxovnis Semcireba iwvevs fasebis Semcirebas, xolo

zrda Sesabamisad zrdis fasebsac



34

naxazi 4.3

P (produqciis

fasi)

P1 A

P2 B C

P3 D

Q1 Q2 Q3 Q4 Q produqciis

moculoba



35

naxazi 4.4 masStabis efeqtis mrudi

danaxarjebi

produqciis

erTeulze

$1

90c

81c

72.9c

80c

64c

51.2c

70c

49c

34.3c

1 miliioni 2 milioni 4 milioni 8 milioni

erTeuli erTeuli erTeuli erTeuli

warmoebuli produqciis

moculoba



36

naxazi 4.5 konkurentuli Zalebi da maTi strategiuli Tanamonawileoba

substitutis (Semcvleli

produqciis) industria

industriaSi Sesvlis

potenciuri msurvelebi

mimwodebe

li

momxmarebeli

metoqeoba mwarmoebel konkurentebs

Soris

konkurentuli

Zalebis warmoqmnis

safuZvels

warmoadgens

kompaniaTa

strategiuli

manevrebi ukeTesi

sabazro wilis da

konkurentuli

upiratesobis

mosapoveblad

industriis gareT

arsebuli Zalebi cdiloben

momxmarebelTa gadabirebas

konrunenciis xarisxis gazrdis

saSiSroeba arsebobs axali

metoqebiisgan

momxma

rebel

Ta Zalaufleba

mimwodebe

lTa

Zalaufle

ba



37

naxazi 4.6. min-xil wylebis industria saqarTveloSi

fasebi/xarisxi

/imiji

geografiuli areali

lokaluri

(erTi

regioni)

regionaluri

(ramodenime

regioni

erovnuli

maRali

saSualo

dabali

koka-kola

laRiZis

wylebi

kasteli

sxva kompaniebi



38

cxrili 4.7 KFS-is faqtorebi

teqnologiasTan dakavSirebuli KFS

samecniero kvlevebi

sawarmoo procesebis inovaciuroba

produqciis inovaciuroba

teqnologiuri upiratesoba

warmoebasTan dakavSirebuli KFS

dabal xarjebze orientirebuli warmoebis efeqtianoba

warmoebis xarisxi (naklebi zarali, mcire raodenobiT saWiroebs SekeTebas)

maRalkvalificiur kadrebTan xelmisawvdomoba

Sromis maRali mwarmoebluroba

dabal xarjebze orientirebuli produqciis dizaini

distribuciasTan dakavSirebuli KFS

biTumad movaWre distributorebis Zlieri qseli;

dabali sadistribucio arxebi;

swrafi miwodeba.

marketingTan dakavSirebuli KFS

kargad momzadebuli sarealizacio Zalebi

teqnikuri daxmarebisa da samomxmareblo servisis done

samomxmareblo SekveTebis akuratuli Sesruleba

vaWrobis xelovneba

mimzidveli stili/SefuTva

samomxmareblo garantiebi

gamocdilebaze orientirebuli KFS

kvalificirebuli kadrebi

nou-haus kontrolis xarisxi

praqtikuli teqnologiis xarisxi

organizaciuli unari

umaRlesi informaciuli sistemebi (magaliTad saransporto saSualebebTan)

sabazro mdgomareobis cvlilebis adeqvaturi pasuxis gacemis unari

meti gamocdileba da menejeruli nou-hau

sxva tipis KFS

sasurveli imiji/reputacia momxmareblebTan

mosaxerxebeli adgilmdebareoba

sasiamovno, patiosani dasaqmebulebi

patentebis dacva

safinanso kapitalTan xelmisawvdomoba



39

5. kompaniaTa situaciuri analizi

Cven davinaxeT, rom industriisa da konkurenciis analizis safuZvelze SesaZlebelia garemo eqsternaliebis (gare faqtorebis) Sefaseba. kompaniaTa situaciuri analizi gulisxmobs kompaniis mimdinare strategiis Sefasebas am garemoSi. imisaTvis, rom SeviswavloT kompaniis arsebuli mdgomareoba am garemoSi, pasuxi unda gaeces 5 ZiriTad SekiTxvas: 1. rogor funqcionirebs mimdinare strategia? 2. ra aris kompaniis Zlieri da susti mxareebi, SesaZleblobebi da mosalodneli

safrTxe? 3. aris Tu ara kompaniis fasebi da danaxarjebi konkurentunariani? 4. ramdenad mkacria kompaniis konkurentuli poziciebi? 5. ra aris kompaniis strategiis safuZveli?

aRniSnul kiTxvebze pasuxis gasacemad strategiis Semqmnelebi iyeneben sami tipis analitikur meTods:

SWOT meTodi; strategiuli xarjebis analizis meTodi; konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi. es meTodebi aqtiurad gamoiyeneba strategiul marTvaSi, radgan isini yvelaze

ukeTesad axasiaTebs kompaniis mimdinare poziciebs industriaSi da mis SesaZleblobebs, Tu arsebuli strategiis pirobebSi ramdenad realuria kompaniis qcevis gaumjobeseba drois grZelvadian monakveTSi. imisaTvis, rom SevafasoT strategiis mimdinare mdgomareoba jer unda gavarkvioT Tu ras warmoadgens firmis mocemuli strategia (ix. Tavi II, nax. 2.1). pirvel rigSi, es Seexeba firmis konkurenciaSi brZolis politikas – dabal xarjebze orientirebuli lideroba, produqciis diferenciacia, konkretul samomxmareblo jgufebze an sabazro segmentze fokusireba. meore rigSi, unda davaxasiaToT firmis konkurenciis areali industriis SigniT – vertikaluri integraciis done, produqciis gavrcelebis geografiuli areali. kompaniis funqcionaluri strategiebis xarisxi – ra saxis monawileobas iRebs biznes da korporatiuli strategiebis mxardaWeraSi konkretuli funqcionaluri strategiebi warmoebis, marketingis, personalis marTvis da sxva sferoSi. amdenad, konkurenciasa da safinanso analizze dafuZnebul strategiebSi TiToeuli aRniSnuli detalis ganxilva mimdinare strategiis Seswavlis safuZvels iZleva. imisaTvis, rom gairkves Tu ramdenad kargad funqcionirebs mimdinare strategia, anu rogoria kompaniis strategiuli da safinanso qcevebi bazarze, menejerebi SefasebisTvis iyeneben garkveul maCvenebelTa sistemas: 1) kompaniaTa sabazro wili izrdeba Tu mcirdeba bazarze; 2) kompaniaTa mogeba

izrdeba Tu mcirdeba da metoqeebTan mimarTebaSi ra xarisxis maCvenebels warmoadgens igi; 3) ra tendenciebi SeiniSneba kompaniaSi mogebisa da investiciebidan amonagebis maCveneblebis mimarTulebiT; 4) kompaniis produqciis realizaciis masStabebi uswrebs Tu ara mTlianobaSi bazris zrdis temps; /ekonomikuri maCveneblis sididis Sefardeba mocemul droSi aTvlis bazrad miRebul amosaval mniSvnelobasTan, romelic izomeba SefardebiT sidideebsa an procentebSi./ 5) gaaCnia Tu ara kompanias konkurentuli upiratesoba; 6) kompaniis grZelvadiani sabazro poziciebi Zlierdeba Tu sustdeba. rac ufro kargi maCveneblebiT xasiaTdeba kompaniaTa strategiuli da safinanso qceva, miT ufro naklebad saWiroebs igi radikalur cvlilebebs strategiaSi.

SWOT analizi es aris garkveul maCvenebelTa erToblioba, romelic Seiswavlis kompaniis Zlier da sust mxareebs, aseve mis gare SesaZleblobebsa da mosalodnel saSiSroebas. es aris mimdinare strategiuli mdgomareobis swrafi



40

analizis meTodi. faqtiurad, SWOT analizis safuZvelze strategiaSi unda arsebobdes kargi Sesabamisoba kompaniis Sida SesaZleblobebsa (Zlieri da susti mxareebi) da eqsternalur (gare) mdgomareobebs (gare SesaZleblobebi da mosalodneli saSiSroeba) Soris.

kompaniis Zlieri da susti mxareebis Sefaseba cxrili #5.1- ze warmodgenilia kompaniis Sida Zlieri da susti mxareebi. kompaniis siZliere gamoixateba imaSi,

Tu risi gakeTeba SeuZlia kompanias sxvaze ukeTesad. kompaniis Zlier mxareebs Soris aris gamocdileba, kompetencia, maRalRirebuli organizaciuli resursebi, konkurentuli SesaZleblobebi, garkveuli miRwevebi, rac mas sabazro upiratesobis mopovebis saSualebas aZlevs (magaliTad, ukeTesi produqciis qona, sazogadoebrivi aRiareba, umaRlesi teqnologia, ukeTesi samomxmareblo momsaxureba da sxva). kompaniis sisuste aris yovelive is, risi gakeTebac kompanias ar SeuZlia sxvebze ukeTesad, rac mas wamgebian mdgomareobaSi ayenebs. mas Semdeg, rac garkveulia kompaniis Zlieri da susti mxareebi, unda moxdes maTi daxarisxeba. kerZod, zogierTma Zlierma faqtorma SesaZlebelia ufro didi xarisxis zegavlena moaxdinos kompaniis qcevaze, vidre danarCenma. analogiurad, zogierTi susti mxare SesaZlebelia gacilebiT uaryofiTad axasiaTebdes firmis qcevebs, vidre danarCeni. SWOT analizi efuZneba strategiuli balansis formirebas, romelic Sinaarsobrivad gulisxmobs kompaniis Zlieri da susti mxareebis balanss, rasac strategiul enaze konkurentuli aqtivebisa (Zlieri) da valdebulebebis (susti) balanssac uwodeben. mocemuli balansi ar unda gavaigiveoT sabuRaltro balansTan. es ukanaskneli mudmiv wonasworobaSi unda imyofebodes (principi:

aqtivi=pasivs (valdebulebebs + sakuTari kapitali)). strategiuli balansis

wonasworoba kompaniisaTvis sasurveli ar aris. SWOT analizi gviCvenebs, Tu ramdenad SeuZliaT konkurentul aqtivebs valdebulebaTa gadafarva. aqtivebisa da valdebulebebis erTmaneTTan Sedareba SesaZlebelia RirebulebiTi, raodenobrivi, xarisxobrivi da sxva maCveneblebis mixedviT. kompaniis SesaZleblobebi miT ufro maRalia, rac ufro meti raodenobis konkurentuli aqtivebi da mcire raodenobis valdebulebebi gaaCnia mas.

kompaniis menejerebma strategia unda SeimuSaon aqtivebze orientaciis safuZvelze. rac ufro met aqtivs gaukeTebs realizacias, miT ufro mogebul situaciaSi aRmoCndeba kompania. aseve, strategia ise unda SeirCes, rom firmis qcevis wesSi naklebad unda Candes is valdebulebebi, romelic kompanias ufro naklebkonkurentuls gaxdis metoqeebTan SedarebiT. da bolos, kargi strategia aucileblad unda iTvaliswinebdes im Tanmimdevrul svlebs, romelic TandaTanobiT moaxdens kompaniis susti mxareebis koreqcias da mis valdebulebebs Sesabamisad Seamcirebs industriaSi. konkurentuli aqtivis Semadgeneli erT-erTi mniSvnelovani nawilia kompetenciis masStabi. faqtiurad, igi miekuTvneba firmaTa “savaWro saidumloebaTa” klass da gulisxmobs teqnologiur, sawarmoo, marketingul, nou-haus kompetenciebs, rac zrdis firmis konkurentunarianobas bazarze. praqtikulad, SesaZlebelia arsebobdes Semdegi tipis kompetenciebi: umaRlesi xarisxis warmoeba, produqciis xarisxis kontroli, ukeTesi momsaxurebis uzrunvelyofis unari, kargi savaWro adgilmdebareobis SerCevis unari, axali produqciis Seqmnis inovaciuroba, nou-haus floba warmoebis sferoSi, momxmarebelTa moTxovnilebebisa da gemovnebis safuZvliani Seswavlis unari, momxmareblebTan urTierTobebis xelovnebisa da maRali kulturis done.

sakmaod advilia strategiis SerCeva, rodesac firmas gaaCnia sakmarisi kompetencia. bazarze warmatebis misaRwevad, rodesac kompaniis metoqeebs msgavsi kompetencia ara aqvT, isini xarjaven mniSvnelovan drosa da finansebs, raTa moipovon igi.



41

kompaniis gare SesaZleblobebisa da mosalodneli saSiSroebis Sefaseba – cxrili 5.1 aseve gvexmareba kompaniis gare SesaZleblobebisa da savaraudo problemebis detalur analizSi. sabazro da kompaniis SesaZleblobebi erTidaigive ar aris. maT Soris arsebobs mniSvnelovani gansxvaveba. bevr kompanias gaaCnia kargi sawarmoo SesaZleblobebi, anu konkurentuli aqtivebi, magram amave dros, susti sabazro poziciebi. ra aris amis mizezi? pirvel rigSi is, rom kompanias yvela aqtivis realizacia industriaSi ar SeuZlia. industriebi gansxvavebulia, maT TavianTi maCveneblebi gaaCnia da industriaSi warmatebis faqtorebi SeiZleba sxvadasxva iyos. anu, sabazro SesaZloblebebi mTlianobaSi eyrdnoba industriisa da konkurenciis Seswavlas, ris safuZvelzec warmoebs KFS-is gamocnoba. kargi strategiis Sinaarsi aris is, Tu kompaniis romeli Zlieri mxareebi uzrunvelyofs industriaSi KFS-is mopovebas. swored, es aqtivebia mniSvnelovani kompaniisaTvis da Tu igi realizacias sxva aqtivebs ukeTebs, maSin igi raTqmaunda, kargavs sabazro poziciebs. analogiurad, mosalodnelma uaryofiTma efeqtebma ar SeiZleba kompaniis yvela sust mxareze imoqmedos. negatiuri, arasasurveli gare faqtorebi mniSvnelovan zegavlenas axdens kompaniaze im SemTxvevaSi, Tu strategiaSi yuradReba maxvildeba im valdebulebebze (sisusteebze), romelzec uSualo pirdapiri zemoqmedeba ar xorcieldeba. strategiaSi zustad da sworad unda iyos gansazRvruli is sisusteebi, romelic saswrafo koreqcias moiTxovs. firmis Sida Zlieri mxareebidan gamomdinare, gare anu sabazro SesaZloblebebi SeiZleba iyos: damatebiTi samomxmareblo jgufebis momsaxureba.axal bazarze an segmentze SeRweva, sawarmoo xazis gafarToeba, romelic ufro meti momxmareblis moTxovnilebebs daakmayofilebs, diversifikaciis da vertikaluri integraciis done, sxva bazrebze savaWro barierebis Semsubuqeba, gaurkvevloba metoqe firmebSi, bazris swrafi zrda da sxva. firmis Sida sust mxareebze mniSvnelovani zegavlena SeiZleba moaxdinos iseTma eqsternaliebma, rogoricaa dabal xarjebze orientirebuli ucxo konkurentebis gamoCena, substituti produqciis realizaciis zrda, bazris zrdis neli tempi. saxelmwifoebis mier ucxouri savaluto kursebisa da savaWro politikis sawinaaRmdego mimarTulebiT cvlileba, savaWro maregulirebeli politika, recesiisa (ekonomikuri tempebis zrdis Seneleba, TandaTan daweva) da araxelsayreli biznes ciklis saSiSroeba da a.S. kompaniis gare SesaZleblobebi da mosalodneli safrTxe ara mxolod mniSvnelovan suraTs qmnian kompaniis strategiaze, aramed miuTiTebs kompanias aucilebeli strategiuli qmedebisken. imisaTvis, rom strategia kompaniis situaciis adeqvaturi iyos, igi pirvel rigSi, miznad unda isaxavdes kompaniis gare da Sida SesaZleblobebis erTmaneTTan kargad SeTavsebas, xolo meore rigSi, mosalodneli safrTxis mizniT TavdacviTi meqanizmis SemuSavebas. amrigad, es aris kompaniis Zlieri da susti mxareebis, aseve gare SesaZleblobebisa da mosalodneli saSiSroebis analizi, romelic gviqmnis naTel suraTs, Tu rogoria kompaniis situaciuri mdgomareoba da ra saxis strategiuli moqmedebebi unda ganxorcieldes. faqtiurad, SWOT analizi es aris pasuxi Semdeg kiTxvebze:

gaaCnia Tu ara kompanias Sida siZliere da kompetenciis masStabi, ris safuZvelzec SesaZlebelia Seiqmnas mimzidveli strategia;

gaaCnia Tu ara kompanias iseTi susti mxareebi, romelic konkurentuli TvalsazrisiT SesaZlebelia iyos saziano? romeli sisusteebis koreqcias unda iTvaliswinebdes strategia?

romeli saxis Sida siZlieres unda mivaniWoT upiratesoba, raTa movipovoT garkveuli warmateba bazarze?

ra saxis saSiSroebas unda moelodnen menejerebi yvelaze metad da rogor SeiZleba saukeTeso TavdacviTi meqanizmis SemuSaveba?



42

kompaniis strategiuli poziciis siZlieris erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia kompaniis danaxarjebTan dakavSirebuli mdgomareoba Sesabamisad konkurentebTan mimarTebaSi. xarjebze orientirebuli analizi gansakuTrebiT mniSvnelovania maSin, rodesac industriaSi konkurenciis warmatebis mTavari faqtoria produqciis fasebze manipulireba, rac dabal xarjebze orientirebul firmas privilegirebul mdgomareobaSi ayenebs. maSinac ki, rodesac industriaSi produqcia diferencirebulia da konkurenciis safuZveli ufro metad sxva faqtorebia, vidre produqciis fasi, kompaniebma unda SeinarCunon TavianTi danaxarjebi metoqeebis doneze mainc, raTa ar dakargon mimdinare poziciebi bazarze.

konkurentebs Soris produqciis warmoebaze gaweuli sxvadasxva danaxarjebs ganapirobebs Semdegi ZiriTadi faqtorebi:

sxvadasxva danaxarjebi produqciis sawarmoeblad aucilebeli masalebis, nedleulis da sxva sawarmoo komponentebis;

gamoyenebuli teqnologiebisa da maTi asakobrivi Semadgenlobis sxvadasxvaoba (metoqeebi drois sxvadasxva periodSi axdenen investirebas teqnologiuri efeqtianobis misaRwevad, amitomac maTi mudmivi danaxarjebi sxvadasxvaa. moZvelebuli warmoebis saSualebebi naklebad efeqtiania, magram amave dros, maTi SeZena iafad SeiZleba da zogierT SemTxvevaSi SesaZlebelia misaRebic iyos danaxarjebze orientirebuli efeqtiani konkurenciis mizniT);

Sida saoperacio xarjebis sxvadasxvaoba, romelic SeiZleba gamowveuli iyos masStabis ekonomiurobis sxvadasxva doniT; sxvadasxva saxelfaso ganakveTebiT; sxvadasxva administraciuli da zednadebi xarjebiT; sxvadasxva sagadasaxado ganakveTebiT da sxva.

metoqeTa sxvadasxva Tvalsazrisi mosalodneli inflaciisa da savaluto kursebis cvlilebis donesTan mimarTebaSi (rac damaxasiaTebelia globalur industriebSi, sadac konkurentTa sawarmoebi ganlagebulia sxvadasxva qveynebSi);

gansxvaveba marketingul (sarealizacio, mastimulizirebeli, sareklamo) danaxarjebSi

gansxvavebebi satransporto danaxarjebSi;

gansxvavebebi sadistribucio arxebTan gaweul xarjebSi (distributorebis, biTumad da sacalod movaWre kontigentis mier sxvadasxva fasebSi SeZenili konkurentuli produqcia).

konkurentunariani kompaniisaTvis aucilebelia minimum konkurentebis Tanaswori saxarjo politikis warmoeba (diferencirebul produqciaze sxvadasxva danaxarjebi SeiZleba gamarTlebuli iyos). rac ufro maRalia firmis danaxarjebi metoqeebTan SedarebiT, sabazro poziciebis dakargvis miT ufro meti saSiSroeba arsebobs. iqidan gamomdinare, rom uTanasworo danaxarjebis mravali gamomwvevi mizezi SeiZleba arsebobdes, kompaniam unda icodes Tu rogor Seadaros misi da metoqis danaxarjebi erTmaneTs. swored aseTi codnis xelovnebas uwodeben strategiuli danaxarjebis koncefcias.

strategiuli xarjebis koncefcia fokusirebas axdens konkretuli danaxarjis poziciaze, ramdenad adeqvaturia igi konkurenciis analogiur maCvenebelze. aRniSnuli koncefciis kvlevis instruments warmoadgens kompaniebis saqmianobaTa tipebze orientirebuli politika da am saqmianobasTan dakavSirebuli danaxarjebis jgufebi. faqtiurad, strategiuli xarjebis koncefcia gulisxmobs danaxarjTa jgufebis formirebas, kompaniis saqmianobis tipis mixedviT da mis miaxloebas metoqeTa Sesabamis maCveneblebTan. /naxazi 5.2/

kompaniis saqmianobaTa tipebs miekuTvneba nedleulis da masalebis, aseve sxva sawarmoo komponentebis SesyidvasTan dakavSirebuli, sawarmoo, marketingul saqmianobasTan, samomxmareblo servisTan, sakadro, ZiriTadi administraciul



43

saqmianobasTan dakavSirebuli da sxva. Sesabamisad, TiToeuli jgufi Sedgeba Sesabamisi savaraudo xarjebisgan am maCveneblebis konkurentebTan Sedareba swori strategiis SemuSavebis saSualebas iZleva. magaliTad, davuSvaT kompaniis danaxarjebi maRalia masalebis, komponentebis da sxva ingredientebis SesyidvasTan dakavSirebul xarjebSi. maSasadame, menejerebma unda awarmoon Semdegi saxis strategiuli moqmedebebi:

gaaqtiuros molaparakebebi mimwodeblebTan;

Seecados, raTa gamoinaxos ufro iafiani Semcvleli nedleuli da masalebi;

Seamciros sawarmoo komponentebis satransporto danaxarjebi. Sesabamisad xarvezebi sawarmoo operaciebsa da saqmianobaSi gulisxmobs Semdeg strategias

teqnologiebis srulyofa;

SefuTvisa da produqciis warmoebis daxvewa (xarjebis Semcireba);

xarjebis Semcireba sawarmoo komponentebis damuSavebis sakiTxSi;

produqciis SedarebiT iafiani dizaini da testireba. amdenad, strategiul danaxarjTa koncefcia aseve mniSvnelovani meTodia

kompaniis situaciis Sesaswavlad. igi aqtiurad ikvlevs kompaniis mimdinare mdgomareobas da gvexmareba Sesabamisi strategiis SemuSavebaSi. strategiuli danaxarjebis koncefcia da SWOT analizi faqtiurad arafers gveubneba imis Sesaxeb Tu ra konkurentuli pozicia da siZliere gaaCnia kompanias da mis konkurentebs industriaSi. imisaTvis, rom kompaniam sabazro ekonomikis pirobebSi warmatebiT awarmoos biznesi, didi yuradReba unda daeTmos metoqeTa siZlieris xarisxs. rogor metoqeebTan aqvs saqme da miiyvans ki kompaniis SerCeuli strategia sasurvel Sedegamde?

konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi praqtikulad metoqeebis Sefasebebze dayrdnobiT gansazRvravs kompaniis situacias industriaSi. kerZod, mocemuli meTodis gamoyenebiT menejerebs SeuZliaT gaanalizon Semdegi problemebi: 1)rogoria kompaniis siZlieris xarisxi industriaSi mocemul momentSi; 2)kompaniis poziciebi industriaSi gamyardeba Tu Sesustdeba drois moklevadian monakveTSi, Tu igi ar Secvlis mimdinare strategias; 3)ra poziciebi ukavia kompanias metoqeebTan SedarebiT TiToeuli konkurentuli maCveneblis mixedviT; 4)gaaCnia Tu ara kompanias konkurentuli upiratesoba; 5) Seswevs Tu ara kompanias Tavdacvis unari industriis wamyvani Zalebisgan (magaliTad metoqeebis gauTvaliswinebeli moqmedebebi). ra Tqma unda, ganxiluli ori meTodi: SWOT analizi da strategiuli danaxarjebis koncefcia, garkveul zogad warmodgenas gviqmnis aRniSnul problemebze. magram yovelive es sakmarisi ar aris, radgan arcerTi maTganis Sefasebebi konkurenciaze orientirebuli ar aris. konkurentuli siZlieris Sefasebis meTods gaaCnia Sefasebis sakuTari instrumentebi. xolo kvlevis obieqts warmoadgens konkurencia da industria (ix. Tavi IV). TavisTavad cxadia, obieqti metad globaluri problemaa da misi kvlevis bevri xerxi arsebobs, magram aRniSnuli meTodi orientirebulia konkurenciisa da industriis iseT ZiriTad maxasiaTeblebze, rogoricaa industriaSi warmatebis faqtorebi (KFS). SegaxsenebT, rom sxvadasxva industrias sxvadasxva KFS gaaCnia sabazro koniunqturidan da im garemo faqtorebidan gamomdinare, romelic uSualo zegavlenas axdens konkurentul industriaze. metoqeebis KFS-ebis da maTi kompaniis analogiur maCveneblebTan Sedareba aris konkurentuli Zalebis Sefasebis meTodis ZiriTadi principi.

TiToeuli metoqis Sefaseba warmoebs 10-baliani maCvenebelTa sistemiT aqedan 1-5 mde maCvenebeli dabal qulebad aRiqmeva, xolo 6-10-mde Sesabamisad ---- maRal. magaliTad cxrili 5.3-is mixedviT industriis erT-erT KFS warmoadgens produqciis xarisxi. Sesabamisad kompania ABC-is am maCvenebelSi 8 qula aqvs. mis pirvel metoqes



44

---- 5, meores --- 10, mesames --- 3, meoTxes ki --- 6. Sefasebis axali meTodi faqtiurad menejers saSualebas aZlevs gaarkvios KFS-is mixedviT misi sabazro pozicia Zlieria Tu susti (e.i. maCvenebeli 1-5 mdea Tu 6-10 made). aseve, konkurentebTan SedarebiT sad ufro Zlieria da sad moisustebs. KFS-ebis saboloo jamuri analizi saSualebas gvaZlevs davinaxoT, Tu ra mdgomareoba ukavia kompanias bazarze. magaliTidan Cans, rom ABC-is pozicia (61 qula) TiTqmis 2-jer ufro Zlieria, vidre misi meore konkurentis (32 qula). Tumca es imas ar niSnavs, rom ABC kompania yvelaze Zlieria industriaSi. saqme is aris, rom KFS-ebs industriaSi sxvadasxva xarisxis wona gaaCnia. magaliTad, srulyofili konkurenciis pirobebSi, sadac fasebiT manipulireba SeuZlebelia, didi mniSvneloba eniWeba firmis danaxarjebs da aseve saSualo danaxarjebis cvlilebis tendencias produqciis realizaciasTan mimarTebaSi. am SemTxvevaSi, produqciis xarisxi SedarebiT nakleb gavlenas moaxdens konkurentul siZliereze. magaliTad, Tu A kompaniis KFS-ebi aris danaxarjebi – 8, xarisxi – 3, xolo B kompaniis: danaxarjebi-5 da xarisxi-10, maSin B kompania (15 qula) ufro konkurentuli unda iyos, vidre A (11 qula). magram SesaZlebelia es ase ar iyos, radgan KFS1-isa da KFS2-s sxvadasxva wona gaaCnia, radgan mwarmoebeli kompaniebi am SemTxvevaSi ufro met mogebas naxuloben xarjebis SemcirebiT, vidre produqciis xarisxis gaumjobesebiT. maSasadame, konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi pirvel rigSi gulisxmobs KFS-is wonis gansazRvras industriaSi. pirobiTad KFS-ebis cvlilebis Skala warmoadgens 0 dan 1-mde diapazons, xolo KFS-is wonis mciredi zrda iwvevs maCveneblis 0.05 sididiT momatebas. irkveva, rom Turme ABS kompania industriaSi siZlieris xarisxis mixedviT pirvelis nacvlad (8.20) mesame adgilze yofila (6.20). konkretuli magaliTis safuZvelze ukve SegviZlia pasuxi gavceT im xuT ZiriTad kiTxvas, romelic CamovayalibeT am meTodis daxasiaTebis dasawyisSi. kompaniis konkurentuli poziciebi metoqeebTan SedarebiT sakmaod Zlieria TiToeuli maCveneblis mixedviT. Tumca aris mTeli rigi KFS-ebi, romelsac kompaniebma didi yuradReba unda miaqcios.

1. kompaniis konkurentunarianoba industriaSi sakmaod STambeWdavia. Tumca, kompania xuT konkurents Soris me-3 adgilzea, magram maCveneblebiT bevrad ar Camouvardeba mis konkurentebs. Tu kompania mets ifiqrebs sawarmoo danaxarjebis Semcirebasa da safaso politikaze, SesaZlebelia mdgomareoba gaumjobesdes.

2. kompaniis strategia gadasinjvas moiTxovs. am etapze albaT ajobebs, naklebi yuradReba davuTmoT kompaniis teqnologiur dones, produqciis xarisxs, distribuciis sakiTxebs da am sferoSi gamoTavisuflebuli saxsrebi, mivmarToT produqciis danaxarjebis Semcirebis, fuladi nakadebis gazrdis da efeqtiani safaso politikis SemuSavebis problemas.

3. kompanias mocemul momentSi konkurentuli upiratesoba ar gaaCnia.

4. kompaniis siZliere da sabazro pozicia iZleva imis winapirobas, rom mas Seswevs TavdacviTi politikis SemuSavebis unari, raTa igi ar dazaraldes wamyvani Zalebis Semotevisagan.

aRniSnuli msjeloba menejerebs praqtikulad uqmnis safuZvels, rom maT SearCion swori strategia. amdenad, konkurentuli siZlieris Sefasebis meTods sakmaod mniSvnelovani adgili ukavia kompaniis situaciuri analizis TeoriaSi. misi gamoyenebis gareSe praqtikulad SeuZlebelia swori strategiis SemuSaveba.

saboloo strategiis formirebas menejeri axdens kompaniis situaciuri analizis kompleqsuri Seswavlisa da samive meTodis swori gamoyenebis safuZvelze.



45

cxrili 5.1 SWOT analizis magaliTi, kompaniis Sida Zlieri da susti mxareebis da Sesabamisad gare SesaZleblobebisa da mosalodneli arasasurveli eqsternaliebis Sedarebis magaliTi

kompaniis Sida Zlieri mxareebi

kompetenciis didi areali

adeqvaturi safinanso resursebi

momxmarebelTa keTilganwyoba

masStabis ekonomiurobis

xelmisawvdomoba

danaxarjebis upiratesoba

ukeTesi sareklamo kampania

produqtis inovaciurobis xarisxi

menejmentis simtkice

ukeTesi sawarmoo simZlavreebi

da sxva

kompaniis susti mxareebi

gaurkveveli strategia

mogebis dabali done

menejeruli gamocdilebis simwire

mcire kompetencia

dabali imiji bazarze

susti sadistribucio arxebi

dabali xarisxis marketinguli

samsaxuri

strategiaSi saWiro cvlilebebis

dafinansebis xelmiuwvdomoba

erTeul produqciaze maRali

danaxarjebi konkurentebTan

SedarebiT

kompaniis gare SesaZleblobebi

damatebiT samomxmareblo jgufebis

momsaxureba

axal bazrze an mis segmentze

SeRweva

sawarmoo xazis gafarToeba

momxmarebelTa farTo

moTxovnilebaTa dakmayofilebis

mizniT

vertikaluri integracia

metoqeebis dabali aqtiuroba

bazris swrafi zrda

da sxva

mosalodneli saSiSroeba

dabali danaxarjebis mqone

kompaniebis Semosvla bazarze

substituti produqciis

realizaciis zrda

bazris neli tempiT zrda

savaluto kursebsa da savaWro

urTierTobebis sapirispiro

mimarTulebiT cvlileba

sazRvargareTis qveynebSi

recesiisa da biznes ciklis

arasasurveli monakveTi

momxmarebelTa moTxovnilebaTa da

gemovnebis cvlileba

demografiuli cvlileba

arasasurveli mimarTulebiT

da sxva



46



47

cxrili 5.3 konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodis magaliTi

A. KFS faqtorebis qulebi da konkurentuli siZliere

1 = yvelaze susti pozicia; 10 = yvelaze Zlieri pozicia

KFS-ebis CamonaTvali industriaSi ABC metoqe

1

metoqe

2

metoqe

3

metoqe

4

produqciis xarisxi

reputacia/imiji

nedleulis Sefaseba/xarjebi

teqnologiuri gamocdileba

reklamirebis efeqtianoba

marketingi/distribucia

safinanso resursebi

danaxarjebis mdgomareoba

fasebTan konkurenciis unari

sul

8

8

2

10

9

9

5

5

5

61

5

7

10

1

4

4

10

10

7

58

10

10

4

7

10

10

7

3

10

71

1

1

5

3

5

5

3

1

1

25

6

6

1

8

1

1

1

4

4

32

A. KFS faqtorebis qulebi da konkurentuli siZliere KFS woneebis mixedviT

industriaSi

1=yvelaze susti pozicia; 10=yvelaze Zlieri pozicia

KFS-ebis CamonaTvali

industriaSi

produqciis xarisxi

reputacia/imiji

nedleulis

Sefaseba/xarjebi

teqnologiuri gamocdileba

reklamirebis efeqtianoba

marketingi/distribucia

safinanso resursebi


fasebTan konkurenciis

unari

sul

wona

0.10

0.10

0.10

0.05

0.05

0.05

0.10

0.35

0.15

1.00

ABC metoqe

1

metoqe

2

metoqe

3

metoqe

4

8/0.80

8/0.80

2/0.20

10/0.5

9/0.45

9/0.45

5/0.50

5/1.75

5/0.75

6.20

5/0.50

7./0.70

10/1.00

1/0.05

4/0.20

4/0.20

10/1.00

10/3.50

7/1.05

8.20

10/1.00

10/1.00

4/0.40

7/0.35

10/0.50

10/0.50

7/0.70

3/1.05

10/1.50

7.00

1/0.10

1/0.10

5/0.50

3/0.15

5/0.25

5/0.25

3/0.30

1/0.35

1/0.15

2.10

6/0.60

6/0.60

1/0.10

8/0.40

1/0.05

1/0.05

1/0.10

4/1.40

4/1.60

2.90



48

6. strategia da konkurentuli upiratesoba

biznes strategiis warmatebis safuZvels industriaSi warmoadgens konkurentuli upiratesobis mopoveba. kompanias gaaCnia konkurentuli upiratesoba, rodesac igi metoqeze ukeTesad axerxebs momxmarebelTa dakmayofilebas da konkurentuli Zalebisgan Tavdacvas. industriaSi arsebobs konkurentuli upiratesobis mravali wyaro: maRalxarisxiani produqciis warmoeba, umaRlesi samomxmareblo servisis uzrunvelyofa, konkurentebze dabali danaxarjebis miRweva, mosaxerxebeli geografiuli adgilmdebareoba, produqciis ukeTesi dizaini, ukeTesi reputacia/imijis Seqmna da sxv. konkurentuli upiratsobis mosapoveblad kompaniam unda Seiswavlos Tu ras aqceven momxmareblebi ZiriTad yuradRebas (kargi produqcia dabal fasebSi Tu ukeTesi xarisxis produqcia SedarebiT maRal fasebSi).

konkurentuli upiratesoba aris yvela im meTodebisa da nabijebis erToblioba, romelic kompaniam gamoiyena imisaTvis, rom moezida meti momxmarebeli da moepovebina ukeTesi poziciebi bazarze. konkurentuli upiratesobis Sinaarsi gamoixateba imaSi, Tu ras akeTebs kompania metoqeze ukeTesad. firmaTa strategia SesaZlebelia Semtevi an TavdacviTi iyos imis mixedviT, Tu rogor gadadis industria erTi mdgomareobidan meoreSi.

faqtiurad konkurentuli upiratesoba aris industriis KFS faqtorebi. kompanias, romelsac gaaCnia yvelaze maRali reitingis Sesabamisi KFS, iTvleba wamyvan, gamarjvebul kompaniad industriaSi. msoflio gamocdilebiT cnobilia, rom nebismier industriaSi biznesis warmatebis faqtors anu konkurentul upiratesobas warmoadgens:

dabal xarjebze orientirebuli lideroba industriaSi;

diferencirebuli produqciiT lideroba industriaSi;

bazris viwro segmentze fokusireba da lideroba.

dabal xarjebze orientacia kompaniis ZiriTad iaraRs warmoadgens konkurentuli upiratesobis mosapoveblad gansakuTrebiT maSin, rodesac momxmareblebi metad mgrZnobiareni arian fasebis mimarT.

konkurentuli upiratesobis Sinaarsi aris is, rom kompaniebs meti mogebis mopoveba SeuZliaT metoqeebTan SedarebiT. rac ufro mcirea danaxarjebi, miT ufro didi gansxvaveba rCeba produqciis fassa da mis TviTRirebulebas Soris. yvela saxis industriaSi mwarmoebeli kompaniis ZiriTad amocanas warmoadgens warmoebis faqtorTa iseTi SerCeva, romelic dabali danaxarjebiT produqciis warmoebis saSualebas iZleva. srulyofili konkurenciis bazarze, sadac dominanti strategia kompaniis safaso politikaa, konkurentuli upiratesoba gaaCnia swored im kompanias, romelsac yvelaze metad SeuZlia produqciis fasis Semcireba sxvebTan SedarebiT. Tumca aseTi politika ar gulisxmobs sawarmoSi uxarisxo resursebis mobilizacias, rac Semdgom warmoebul produqciasac daetyoba. konkurentuli upiratesoba orientirebulia standartuli xarisxis pirobebSi iafian produqciaze.

imisaTvis, rom kompaniam moipovos aRniSnuli upiratesoba, bazarze mas unda gaaCndes danaxarjebis upiratesoba. danaxarjebis struqturaSi ZiriTad maCvenebels warmoadgens kompaniis erToblivi xarjebi (TC) da saSualo erToblivi xarjebi (ATC). erToblivi danaxarjebi es aris erToblivi mudmivi (FC) da cvalebadi (VC)

xarjebis jami. anu:

TC=FC+VC mudmivi xarjebi drois moklevadian periodSi produqciis damatebiTi erTeulis warmoebis dros ar icvleba (mudmivia). xolo cvalebadi danaxarjebi produqciis yovel damatebiT erTeulze izrdeba.



49

saSualo danaxarjebi (ATC) es aris erTeuli produqciis warmoebaze gaweuli xarji (ATC=TC/Q(produqciis moculoba)). igi gviCvenebs, produqciis ra raodenoba unda vawarmooT imisaTvis, rom erTeulis warmoebaze xarji iyos minimaluri. kompaniis ZiriTad mizans Seadgens masStabis didi efeqtianobis miRweva, anu saSualo danaxarjebis is monakveTi, sadac erTeuli produqciis warmoebaze danaxarjebi mcirdeba.

aseve sainteresoa kompaniaSi marJinaluri (zRvruli) xarjebis koncefciac. igi gviCvenebs yoveli damatebiTi erTeuli produqciis warmoebaze gaweul damatebiT xarjs (MC=TC/Q). danaxarjebis upiratesobis mopoveba warmoebs iq, sadac zRvruli da saSualo erToblivi xarjebi erTmaneTis tolia (e.i. rodesac MC=ATC). rac ufro naklebi damatebiTi xarji sWirdeba damatebiTi erTeulis warmoebas, miT ufro dabali iqneba erTeuli produqciis TviTRirebuleba. zRvruli xarjebis sidides mniSvnelovnad gansazRvravs cvalebadi danaxarjebi kompaniaSi. rac ufro daxvewilia kompaniis struqtura, menejmenti da maRalia personalis profesionalizmis done, miT ufro meti upiratesoba gaaCnia kompanias cvalebadi danaxarjebis ekonomiaSi.

me-5 TavSi Cven ganvixileT kompaniis situaciuri marTvis strategiuli danaxarjebis meTodi, rodesac kompaniis xarjebi struqturulad warmodgenilia garkveuli jgufebis mixedviT, rac ZiriTadad damokidebulia kompaniis saqmianobaTa mimarTulebebze. menejerTa ZiriTadi amocana aris swored konkurentebTan iseTi jgufebis Sedareba da gaanalizeba, Tu sad SeiZleba upiratesobis miRweva, an ra unda gakeTdes imisaTvis, rom kompaniis konkurentunarianoba gaizardos.

dabal xarjebze orientirebuli lideroba kompanias gaaCnia, rodesac realizacias ukeTebs im raodenobis produqcias, sadac misi erToblivi xarjebi minimaluria. swored am monakveTSi SeuZlia kompanias erTeul produqciaze maqsimaluri mogebis mopoveba da safaso manipulirebis saukeTesi SesaZleblobebi swored am wertilSi gaaCnia.

aRniSnuli sakiTxi nebismier kompaniaSi yvelaze prioritetuli problemaa. msoflio praqtikiT cnobilia, rom warmatebuli biznesis warmoebis, an konkurentuli upiratesobis mopovebis 60-70% swored dabal-xarjebze orientirebul liderobasa da Sesabamis strategiaze modis. Sesabamisad, yvelaze maRalanazRaurebadia is menejeri, romelic aseT strategias SeimuSavebs.

dabal xarjebze orientirebul liderTa ricxvs miekuTvneba msoflioSi aRiarebuli Semdegi kompaniebi: “brigs end startoni”-dabali simZlavris gazis Zravebis warmoebaSi, “fordi”-satvirTo avtomobilebis warmoebaSi, “maikrosofti”-programuli uzrunvelyofis warmoebaSi, “jeneral eleqtriki”-sayofacxovrebo teqnika, “micubiSi”-msubuqi avtomobilebis warmoebiT da a.S.

faqtiurad dabal xarjebze orientirebuli strategiis upiratesoba is aris, rom mwarmoebeli qmnis garkveul mimzidvel TavdacviT meqanizms konkurentuli Zalebis winaaRmdeg. kerZod:

metoqeebTan dakavSirebiT, kompania saukeTeso mdgomareobaSia, radgan mas SeuZlia Tavis dacva konkurentebis mxridan safaso omis warmoebis SemTxvevaSi, an Tavad awarmoos Semtevi politika fasebis SemcirebiT gazardos realizaciis masStabebi, moipovos bazris didi segmenti, meti momxmareblis mozidvis xarjze miiRos meti mogeba im bazarze, sadac safaso politikas yvelaze didi yuradReba eTmoba.

momxmareblebTan dakavSirebiT, kompaniebi SedarebiT daculia, radgan Tu momxmareblebi dominireben bazarze, maTi gavlena mwarmoeblebze sakmaod maRalia. dabal xarjebze orientirebul kompanias momxmarebelTa gulis mogebis yvelaze meti SesaZleblobebi gaaCnia.



50

momwodebelTa jgufis industriaze zegavlenis SemTxvevaSi, dabal xarjebze orientirebuli kompania ufro naklebad izolirebulia, vidre misi konkurentebi, radgan mas ufro meti rezervebis gamonaxva SeuZlia, raTa daakmayofilos momwodebeli.

potenciuri barierebis SeRwevis mxrivac, dabal xarjebze orientirebul kompanias SeuZlia fasebis Semcireba (Semtevi politika). axali firma naklebad konkurentiani aRmoCndeba.

substitutis gavlenis SemTxvevaSic dabal xarjebze orientirebuli kompania ukeTes mdgomareobaSia, vidre misi konkurentebi. dabali fasebi es is damcavi meqanizmia, romelic industriaSi yvelaze meti momxmareblis SenarCunebis garantias iZleva.

dabal xarjebze orientirebuli lideroba yovelTvis ar aris industriaSi konkurentuli upratesobis mopovebis safuZveli. Tu strategia eyrdnoba aseT politikas, maSin kompania warmatebas miaRwevs iseT industriebSi, sadac:

1. safaso konkurencia metoqeebs Soris aris dominanti konkurentuli Zala:

2. sasaqonlo-sarealizacio produqcia aris mkacrad standartizirebuli, anu rodesac kompaniebi awarmoeben erTmaneTis identur produqcias da momxmarebelTa yuradReba ZiriTadad fasebzea gadatanili;

3. arsebobs produqciis diferenciaciis mcire SesaZleblobebi, razec momxmareblebi yuradRebas ver amaxvileben;

4. momxmarebelTa erTi jgufi, romelTac gaaCniaT identuri gemovneba, moTxovnilebebi, rac produqciis standartizaciis safuZvels iZleva, xolo am ukanasknelis SemTxvevaSi konkurentul Zalas warmoadgens produqciis fasi an misi xarisxi;

5. momxmareblebs saSualeba aqvT erTdroulad SearCion sxvadasxva mwarmoebelTa produqcia, rac fasebze manipulirebis saSualebas iZleva;

6. momxmarebelTa Zalaufleba sakmaod didia da maT SeuZliaT produqciis fasebze mniSvnelovani zegavlenis moxdena.

dabal fasebze orientirebul strategias Tan axlavs aseve garkveuli risk-faqtorebi. magaliTad, kompania naklebad aqcevs yuradRebas teqnologiur cvlilebebs, radgan iafiani teqnologiebi uSualo kavSirSia dabal xarjebTan. aseve kompania, romelic ZiriTadad mxolod imaze fiqrobs, rogor Seamciros sawarmoo danaxarjebi, SesaZlebelia ver SeamCnios industriaSi mimdinare iseTi cvlilebebi, rogoricaa momxmarebelTa gemovneba, momxmarebelTa damokidebuleba produqciis xarisxisa da momsaxurebis cvlilebaze, momxmarebelTa naklebi mgrZnobiaroba fasebze da sxv.. saboloo jamSi, Zalze didi investiciebi xarjebis SemcirebaSi kompaniisaTvis SesaZlebelia sazianoc iyos, radgan kompania mudmivad xangrZlivi periodis ganmavlobaSi atarebs erT strategiul kurss da momxmarebels dabali fasebis garda sxva saintereso ideas ver sTavazobs.

diferenciaciis strategia azrs iZens maSin, rodesac momxmarebelTa moTxovnilebebi aris ufro meti, vidre standartizirebuli produqcia. is, vinc mimarTavs aseT strategias pirvel rigSi, Seiswavlis momxmarebelTa qcevebs, moTxovnilebebs, Tu ra aris maTTvis yvelaze metad Rirebuli da mniSvnelovani. diferenciacia niSnavs erTidaigive produqciis sxvadasxvanairad warmoebas. magaliTad ludis industriaSi vxvdebiT alkoholur, naklebad alkoholur da ualkoholo luds. Tambaqos industriaSi _erTidaigive produqciis sxvadasxva variants, sadac kupris Semcveloba gansxvavebulia. min-xil wylebis industriaSi SegviZlia SevarCioT kaloriuli da arakaloriuli, an iseTi produqcia, romelsac eqneba msxlis, limonis forToxlis da a.S. gemo.



51

konkurentuli upiratesoba, romelic efuZneba diferenciaciis strategias, firmas saSualebas aZlevs:

iyos naklebad SezRuduli fasebis dawesebaSi;

realizacia gaukeTos ufro met produqcias (radgan diferencirebul erTeuls ufro meti momxmareblis mopoveba SeuZlia);

momxmarebelTa loialurobis miRweva misi produqciis mimarT (momxmarebels Zalze xSirad izidavs swored diferencirebuli produqcia). produqciis diferenciacia TavisTavad iwvevs produqciaze xarjebis zrdas, rac

produqciis fasSi aisaxeba. amdenad, diferenciaciis strategia gaumarTlebelia, rodesac momxmarebeli ver afasebs diferencirebuli produqciis Rirebulebas da rodesac igi upiratesobas aniWebs ara produqciis gansakuTrebul Tvisebebs, aramed mis tipebs.

produqciis diferenciacia SesaZlebelia sxvadasxva niSniT warmoebdes industriaSi. magaliTad, momxmarebelTa gansxvavebuli gemovneba (gansakuTrebiT sakvebi produqtebis industriaSi), umaRlesi momsaxureba, produqciis msoflios nebismier wertilSi xelmisawvdomoba drois xanmokle periodSi, produqciis saimedoba (jonson end jonsoni), warmoebis xarisxi (honda), momsaxurebaTa farTo asortimenti (meri linCi), reputacia (Jurnal-gazeTebis industria) da a.S.

diferenciaciis strategia gamarTlebulia, rodesac mwarmoebeli sworad xvdeba Tu ra aris momxmareblisTvis yvelaze metad Rirebuli mocemul industriaSi. diferencirebuli produqcia orientirebulia momxmareblis tipze, mis faseulobebze. magaliTad, rogori servisic ar unda SesTavazoT momxmarebels, mas ver aiZulebT iyidos Tqveni alkoholuri produqcia, Tu igi miirTmevs ualkoholos (davuSvaT momxmarebelTa es kategoria Tqveni interesebis sferoa). Tu Tqveni strategia is aris, rom aseTi tipis momxmarebeli sxvadasxva gaTamaSebebiT, an SeRavaTebis gaakeTebT daainteresoT, aucileblad waagebT, radgan momxmareblis am tipis ZiriTadi faseuloba aris ualkoholo produqciis warmoeba da gacilebiT mogebuli darCebiT Tu aseT diferencirebul produqcias SesTavazebT mas (Tu es SesaZlebelia). swored specifikuri diferenciaciis xarjze kompaniebs gaaCniaT konkurentuli upiratesoba msoflio bazarze. magaliTad, kompania “inteli” sTavazobs umaRlesi xarisxis teqnikur daxmarebas mis momxmareblebs, iaponuri avtomobilebis mwarmoebeli firmebi cnobilia maRalkvalificiuri sawarmoo personaliT am dargSi, “bin-el-bini” ukandabrunebuli produqciis 100%-ian anazRauebas axdens da a.S. diferenciaciis strategia kompaniis erT-erTi ZiriTadi iaraRia industriaSi konkurentuli upiratesobis mosapoveblad. upiratesoba gamoixateba imaSi, rom warmatebuli diferenciacia:

1) moipovebs momxmarebelTa loialurobas da Cagravs axal firmebs bazarze; 2) manipulirebs momxmareblebTan molaparakebis process, radgan

konkurentebTan SedarebiT aseTi produqcia ufro faseulia da mimzidveli; naklebi saSiSroeba arsebobs substituti produqciis industriidan, radgan aqac momxmarebelTa loialuroba moqmedebs. aqedan gamomdinare, Tu diferenciaciis strategiiT mosaxerxebelia konkurentuli upiratesobis mopoveba industriaSi, kompaniebs SeuZliaT efeqtiani rogorc Semtevi, aseve TavdacviTi strategiis SemuSaveba. diferenciaciis strategia yvelaze metad amarTlebs iseT situaciebSi, rodesac: 1. industriaSi arsebobs produqciis an momsaxurebis mravali alternatiuli gza da

momxmareblebi miiCneven, rom gansxvavebebi erTidaigive produqts Soris maTTvis faseulia.

2. momxmarebelTa moTxovnilebebi produqciis an momsaxurebis mimarT aris farTe. 3. mcire raodenobis kompaniebi diferenciacias axdenen industriaSi.



52

kompaniaTa diferenciaciis SesaZleblobebi damokidebulia kompaniis konkurentul aqtivebze rac ufro Warbobs aqtivi mis valdebulebas, diferenciaciis miT ufro bevri SesaZleblobebi arsebobs. warmatebuli diferanciaciis safuZveli aris iseTi konkurentuli aqtivebi, rogoricaa:

umaRlesi xarisxis teqnologia

produqciis xarisxi

samomxmareblo servisis mxardaWera da sxv. momxmareblebi iSviaTad ixdian fuls imaSi, ra faseulebebsac ar aRiareben,

raodenac mimzidveli ar unda iyos produqciis tipi. amdenad, xSirad industriaSi arsebobs ori midgoma momxmarebelTa mier aRqmuli da realuri faseuloba.

realuri faseuloba aris is, rasac mwarmoebeli momxmarebels sTavazobs. xSirad faseulobebi erTmaneTisagan gansxvavdeba, radgan SefasebebSi cdebian mwarmoeblebi an momxmareblebi ubralod ar icnoben mas. am SemTxvevaSi realuris aRqmulad gadaqcevis niSani SeiZleba iyos iseTi faqtorebi, rogoricaa: kompaniis reputacia, mimzidveli SefuTvis stili, dizaini, reklamiebis xarisxi, sabazro wili, produqciis imiji da sxv. aseTi faseulobebi SeiZleba iseve mniSvnelovani iyos momxmareblisaTvis, rogorc realuri, rodesac industriaSi

1)diferenciaciis xarisxi Zalze maRalia; 2)momxmareblebi pirvelad yiduloben produqcias; 3)produqciis gadayidvebi ar aris xSiri; 4)momxmareblebi damoukideblebi arian. diferenciacia, rogorc aRvniSneT, garkveul damatebiT xarjebTan aris

dakavSirebuli. amdenad, menejerma jer unda Seafasos Tu ramdenad momgebiani iqneba diferenciacia xarjebTan mimarTebaSi. diferenciaciis dros xarjebis kontroli iseve aucilebelia, rogorc dabal xarjebze orientirebuli liderobis SemTxvevaSi, ase, rom diferenciaciis strategiis SerCeva aseve metad rTuli da problematuri sakiTxia.

diferenciaciis strategiasac gaaCnia Tavisi risk-faqtorebi, radgan savsebiT SesaZlebelia, rom kompaniam konkurentuli upiratesoba verc moipovos. Tuki momxmareblebs naklebad sWirdebaT diferenciacia, an mwarmoeblebi realurad ver reagireben maT faseulobebze, maSin aseTi strategia winaswarve mcdaria. sazogadod arsebobs mTeli rigi faqtorebi, ris gamoc diferenciaciis strategia SeiZleba iyos warumatebeli:

diferenciaciis safuZveli aris is, rac ar amcirebs produqciis xarjebs da arc zrdis momxmarebelTa keTildReobas.

diferenciaciis Sedegad produqciis fasi konkurentebTan SedarebiT aris Zalze maRali an produqciis xarisxi da momsaxurebis done ufro maRalia, vidre es momxmarebels sWirdeba.

mwarmoebelTa mxridan mcdari Sexeduleba, Tu ra aris konkretul situaciaSi momxmarebelTa faseuloba.

SedarebiT dabal danaxarjebze orientirebuli strategia es aris hibridi dabal xarjebsa da produqciis diferenciacias Soris. xSirad kompaniebi mimarTaven orive strategias erTdroulad da momxmareblebs sTavazoben odnav diferencirebul, magram dabali danaxarjebiT warmoebul produqcias. principSi momxmarebels saSualeba aqvs erTis mxriv, miiRos misTvis saWiro faseulobebi da meores mxriv Seisyidos produqcia iafad. am strategiis Sinaarsi aris is, rom mwarmoeblebma konkurentebze ukeTesi produqcia unda SesTavazos (diferencireba moaxdinos) rogorc xarisxobrivi, aseve samomsaxureo maxasiaTeblebis mixedviT ise, rom am produqciaze gaweuli xarjebi sul mcire ar aRematebodes konkurentebis analogiur maCvenebels. faqtiurad, aRniSnuli strategia erTmaneTTan abalansebs dabal-xarjebze orientirebulsa da diferenciaciis strategias erTmaneTTan. aseTi



53

strategiiT aseve SesaZlebelia konkurentuli upiratesobis mopoveba, Tu firmam efeqtianad gamoiyena industriis mimdinare mdgomareoba.

strategia amarTlebs maSin, rodesac: 1. danaxarjebis TvalsazrisiT konkurentuli kompaniebi ver akmayofileben bazris

segmentis specializebul moTxovnebs; 2. sxva metoqe ar cdilobs bazris konkretul segmentze specializirebas; 3. firmas ar gaaCnia sakmarisi resursi, rom man misdios mTliani bazris did

nawils; 4. industrias gaaCnia bevri segmenti, rac kompanias saSualebas aZlevs fokusireba

moaxdinos swored iq, sadac misi warmadoba da SesaZleblobebi maRali iqneba.

fokusirebisa da specializaciis strategia orientirebulia konkretuli bazris segmentze, romelic garkveuli logikis mixedviT aris dayofili. magaliTad, geografiuli arealis mixedviT, an produqciis warmoebaSi gamoyenebuli specialuri moTxovnebis mixedviT da sxv. kompania konkretuli bazris segmentze swavlobs mxolod iq arsebul konkurentul Zalebs: momxmareblebs, konkurentebs, momwodeblebs, potenciur barierebs, substitutis dones da amis Semdeg mimarTavs dabali danaxarjebis, diferenciaciis an SedarebiT dabali danaxarjebis strategias konkretul segmentze maSin, rodesac imave industriaSi sxva segmentze SesaZlebelia mimarTavdes sxva strategias. aseTi strategiis warmoeba gamarTlebulia maSin, rodesac:

segmenti moculobiT sakmaod didia da SesaZlebelia sakmarisi mogebis mopoveba; arsebobs segmentis zrdis didi potenciali; firmebs gaaCniaT Sesabamisi xarisxis resursebi da gamocdileba segmentis

efeqtiani momsaxurebisaTvis fokusirebis strategiis Sinaarsi aris is, rom kompaniam unda moaxdinos

produqciis iseTi tipis warmoebis specializacia, romelSic mas SedarebiTi upiratesoba gaaCnia industriis konkretul segmentze. es upiratesoba SeiZleba iyos kargi geografiuli mdebareobis specializacia, produqciis miwodebis specializacia, dizainis specializacia a.S.

fokusirebis strategia amarTlebs maSin, rodesac: 1. danaxarjebis TvalsazrisiT konkurentuli kompaniebi ver akmayofileben bazris

segmentis specializebul moTxovnebs; 2. sxva metoqe ar cdilobs bazris konkretul segmentze specializirebas; 3. firmas ar gaaCnia sakmarisi resursi, rom man misdios mTliani bazris did nawils; 4. industrias gaaCnia bevri segmenti, rac kompanias saSualebas aZlevs fokusireba

moaxdinos swored iq, sadac misi warmadoba da SesaZleblobebi maRali iqneba. fokusirebis strategiasac axasiaTebs risk-faqtorebi. kerZod, pirvel rigSi

bazris patara segmenti gzas uxsnis konkurentebs, rom maT droze gaSifron kompaniis specializacia da gamoiyenon TavianT sasargeblod. meore is, rom momxmarebelTa damokidebuleba produqciis tipTan SesaZlebelia Seicvalos da viwro segmentze orientirebul kompanias globaluri cvlilebebi gamoeparos. da bolos, bazris segmenti SesaZlebelia imdenad mimzidveli aRmoCndes, rom konkurentTa uzarmazari nakadis Semosevam kompanias didi mogeba daakargvinos.

Semtevi strategiis upiratesoba damokidebulia industriis konkurentul garemosa da mis maxasiaTeblebze. Tu industriaSi arsebobs axali teqnologiebis danergvis, produqciis xarisxis gaumjobesebis, diferenciaciis, inovaciurobis gamovlenis, distribuciis arxebis srulyofis, produqciis erTeulze xarjebis Semcirebis (da a.S.) da kompania aqtiurad mimarTavs maTi gamoyenebis politikas, amboben, rom kompaniis strategia aris Semtevi. Semtevi strategia zogadad moicavs sam fazas: mSeneblobis, sargeblobis da eroziis periodebs.



54

mSeneblobis fazaSi kompaniis strategia warmoadgens garkveuli nabijebis erTobliobas, romelic mimarTulia im SesaZleblobebis asaTviseblad, romelic momavalSi kompanias konkurentul upiratesobas moutans. rac ufro met siaxlezea gaTvlili kompaniis strategia, miT ufro igvianebs metoqeebis mxridan Sesabamisi adeqvaturi reagireba. amdenad, kompania miT ufro mogebul poziciebSi rCeba. mSeneblobis periodi mTavrdeba iq, sadac kompaniis siaxleebisadmi orientaciis SesaZleblobebi iwureba. nax. 6.1-dan TvalnaTliv Cans, rom didi konkurentuli upiratesoba pirdapirproporciul damokidebulebaSia mrudis vertikalurobis xarisxsa da mis sidideze. vertikalisken gadaxrili mrudi gviCvenebs, rom drois xanmokle periodSi momxmareblebze gaTvlili siaxleebis xarisxi sakmaod maRalia. maSasadame, maTematikurad Semtevi strategiis daxasiaTeba SesaZlebelia ori cvladis meSveobiT: konkurentuli upiratesoba da drois faqtori. mrudis zrda nisSnavs, rom kompaniis mier SemuSavebuli siaxleebi iwvevs konkurentuli upiratesobis mopovebas industriaSi garkveul monakveTamde. xolo drois faqtori migviTiTebs, Tu ramdenad swrafad miiRweva upiratesoba. rac ufro xangrZlivia es periodi, miT ufro meti SesaZleblobebi uCndebaT metoqe firmebs Seiswavlon mocemuli kompaniis strategia da moaxdinon Sesabamisi reagireba.

naxazi 5.1 Semtevi strategiis fazebi

konkurentuli upirat

esobis sidid

e

mSeneblobis faza sargeblobis faza eroziis faza

konkurentuli

upiratesobebis

Camoyalibebis

strategiul nabiJebs

qondaT warmateba

konkurentuli

upiratesobis sidide

konkurentTa

imitacia, dublireba

da Seteva

upiratesobebs Slian

sargeblobis faza moicavs periods, rodesac konkurenti firmebi iwyeben pasuxis gacemas. grafikulad es periodi damokidebulia mxolod erT cvladze, drois faqtorze. metoqe kompaniebs sWirdebaT garkveuli dro imisaTvis, rom ganaxorcielon yvela is cvlileba, rasac mocemulma kompaniam mSeneblobis periodSi miaRwia. am fazaSi kompania dominirebs bazarze. igi sargeblobs im momentiT, rom misi metoqeebis yuradReba mipyrobilia konkurentuli aqtivebis dagrovebaze.



55

konkurentuli upiratesobis Sedegad mopovebuli bazris didi wili da meti momxmarebeli Semosavlebis maqsimizaciis saSualebas iZleva. am fazaSi kompaniis ZiriTad amocanas Seadgens erTis mxriv, drois maqsimalurad mcire monakveTSi aanazRauros mSeneblobis periodSi daxarjuli investiciebi da meore mxriv, daagrovos kapitali imisaTvis, raTa sargeblobis fazis dasasrulSi daafinansos menejerTa mier SemuSavebuli axali Semtevi strategia. rac ufro xangrZlivia drois es monakveTi, miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia kompanias, rom daakmayofilos aRniSnuli moTxovnebi. drois xangrZlovoba ukavSirdeba konkurentuli upiratesobis xarisxs. anu, ramdenad xarisxiani da momxmareblisaTvis mimzidveli siaxleebi SeimuSava kompaniam.

eroziis faza warmoadgens periods, rodesac kompaniis metoqeebs gaaCniaT yvela is upiratesoba, rac kompaniam mSeneblobis periodSi moipova. am fazaSi kompania awydeba mZafr konkurencias da droTa ganmavlobaSi kargavs bazars da momxmarebels, anu konkurentul upiratesobas, xolo garkveuli periodis Semdgom misi sargeblianoba nuls utoldeba. swored amisaTvis kompanias sWirdeba sargeblobis periodSi kapitalis maqsimaluri dagroveba da axali efeqtiani Semtevi strategiis warmoeba. naxazidan Cans, rom aRniSnuli faza moicavs swor da daRmaval monakveTebs. horizontaluri monakveTi miuTiTebs, rom miuxedavad imisa, rom konkurentebs ukve SeuZliaT momxmareblebis imave xarisxiT dakmayofileba. momxmareblebi inerciiT ganagrZoben kompaniis produqciis/momsaxurebis Sesyidvas (momxmarebelTa loialuroba), ris gamoc kompaniis sargeblis xarisxi drois am mokle monakveTSi maqsimaluria. eroziis periodis xangrZlivoba aseve damokidebulia imaze, Tu ramdenad loialuri momxmarebeli hyavs kompanias da ramden metoqes SeuZlia maqsimaluri konkurenciis gaweva kompaniisaTvis drois mokle monakveTSi.

Semtevi strategiis eqvsi forma arsebobs:

konkurentebis Zlier mxareebze Tavdasxma; konkurentebis sust mxareebze Tavdasxma; erTdrouli Seteva mravali mimarTulebiT; metoqeebisgan gaqceva; partizanuli Seteva; daswrebis strategia

konkurentebis Zlier mxareebze Tavdasxma niSnavs kompaniis mxridan yvela im Semtevi meTodis gamoyenebas, rasac metoqeebi mimarTaven. magaliTad, Tavdasxma metoqis safaso politikaze, produqciis dizainis cvlilebaze, reklamirebis taqtikaze, geografiuli arealis gafarToebaze da a.S. aRniSnuli strategiis warmoebis ori mizezi arsebobs. pirvel SemTxvevaSi, kompania cdilobs ajobos masze sust metoqeebs. kompania darwmunebulia, rom misi konkurentuli aqtivebi aRemateba metoqis Sesabamis Zlier mxareebs da cdilobs ufro meti upiratesobis mopovebas, vidre es mis konkurentebs warmoudgeniaT. meore SemTxvevaSi, kompaniis mizans warmoadgens metoqeebis konkurentuli upiratesobis siZlieris Semcireba da maTi dasusteba. rodesac metoqe ver iyenebs mis Zlier mxareebs, misi aqtivebi valdebulad iqceva, amitomac metoqe SedarebiT sust poziciebs jerdeba. aRniSnuli strategia moiTxovs did danaxarjebs (investiciebs) da gamarTlebulia, rodesac sargeblobis periodSi mopovebuli Semosavlebi aRemateba gaweul investiciebs. am SemTxvevaSi strategiis warmatebis ZiriTadi maCvenebelia bazris SedarebiT didi wili metoqeebTan mimarTebaSi.

konkurentebis sust mxareebze Tavdasxma niSnavs kompaniis mxridan iseTi Semtevi meTodebis gamoyenebas, rasac metoqeebi ver mimarTaven. faqtiurad, kompania yuradRebas amaxvilebs metoqis sust wertilebze, mis konkurentul valdebulebebze.



56

msoflio praqtikiT cnobilia ramodenime mimarTuleba, romelzec Semtevi kompaniebi ZiriTad aqcents akeTeben (Tu es faqtorebi metoqis sust mxareebs warmoadgens):

Tavdasxma im geografiul regionebze, sadac konkurentebs susti sabazro poziciebi gaaCnia, an ar SeuZlia SeRwevis barierebis aRmarTva;

Tavdasxma metoqeTa produqciis xarisxze. ukeTesi xarisxis produqcia umravles SemTxvevaSi konkurenciis warmatebis safuZvelia;

Tavdasxma metoqeebis momxmareblebisaTvis SeTavazebul araefeqtur servisze (produqciis momsaxurebis ukeTesi meTodebi Zalze izidavs momxmarebels);

Tavdasxma metoqeTa araefeqtian sareklamo politikasa da maT savaWro niSnebis auRiareblobaze. marketinguli kvlevebi da safuZvliani gamocdileba am sferoSi uzrunvelyofs meti momxmareblis loialurobas;

Seteva industriis liderebze, romelTac gaaCniaT susti sawarmoo simZlavreebi da xarvezebi am sferoSi (kompaniis mier bazris axali segmentebis aTvisebis SesaZleblobebi am SemTxvevaSi, izrdeba);

Seteva industriis liderebze, romlebic saTanadod ver afaseben momxmarebelTa moTxovnilebebs. rogorc wesi, susti mxareebis Tavdasxmis strategias warmatebis mopovebis gacilebiT meti Sansi aqvs, vidre Setevas metoqeTa siZliereze. erTis mxriv, aRniSnuli strategia moiTxovs nakleb danaxarjebs da meore mxriv, metoqisaTvis sakmaod mouxerxebelia, rodesac sust wertilebs mis sapirispirod iyeneben. mas ufro didi dro sWirdeba imisaTvis, rom SeZlos kompaniisTvis konkurenciis gaweva. aseve, susti mxareebis srulyofa ufro did danaxarjebTan iqneba dakavSirebuli, vidre misi Zlieri mxareebis gaumjobeseba.

erTdrouli Tavdasxma mravali mimarTulebiT warmoadgens Semtevi kompaniis

ZiriTad iaraRs wonasworobidan gamoiyvanos metoqe firmebi da yuradReba gadaataninos erTdroulad mraval faqtorze. aseTi strategia iTvaliswinebs konkurentuli upiratesobis mopovebas mravali KFS faqtoris mixedviT. misi warmoeba Zalze did riskTan aris dakavSirebuli, gulisxmobs didi moculobis xarjebis gawevas da drois periodis maqsimalur gaTvlas, rodesac kompania gadava sargeblobis fazaSi. aRniSnul strategias mimarTaven iseTi kompaniebi, romelTac myari safinanso garantiebi gaaCniaT konkurentebTan SedarebiT. magaliTad, ketSopebis industriaSi cnobilma kompaniam “hanTma” misi konkurentis “heinsis” sapirispirod ganaxorciela Semdegi mimarTulebis Semtevi strategia 1)momxmarebels SesTavaza ori axali tipis produqcia da diferenciaciis gziT Seeceda bazris wilis gaumjobesebas; 2)70%-iani fasdakleba SesTavaza momxmarebels, daaxloebiT mis konkurentze sul mcire orjer gazarda sabiujeto xarjebi sareklamo saqmianobisTvis. saboloo jamSi, strategia uSedego gamodga. “hanTma” ver gaTvala, rom momxmarebelTa damokidebuleba am produqciis mimarT Zlier loialuri iyo. Zalian bevrma gadmobirebulma myidvelma isev “heinsis” ketSopebis Sesyidva daiwyo. “hanTis” safinanso resursi ar iyo imisaTvis, rom aseTi politika ewarmoebina drois SedarebiT didi monakveTis ganmavlobaSi. amdenad, misi investiciebi fuWi aRmoCnda.

metoqeebisgan gaqcevis strategia aseve Semtevi strategiebis rigs miekuTvneba. xSirad kompaniebi Tavs arideben konkurentebis mxridan SemoTavazebul TamaSis wesebs. fasdaTmobebs, sareklamo saqmianibas, produqciis diferenciacia da sxv. kompaniebi miiswrafian axali geografiuli arealebisken, iq sadac konkurentebs xeli ar miuwvdebaT. axali bazrebis Zieba da regionebs aTviseba aris aRniSnuli strategiis ZiriTadi Sinaarsi.

partizanuli Semtevi strategia damaxasiaTebelia iseTi kompaniebisTvis, romelTac ar gaaCniaT sakmarisi resursebi an sabazro xedva. aRniSnul strategias ufro metad iyeneben mcire simZlavris kompaniebi. strategiis ZiriTadi Sinaarsi



57

efuZneba Casafrebis politikas, romlis mixedviTac Semtevi kompaniebi mcire siZlieris Tavdasxmebs axorcieleben metoqe firmebisaTvis depresiis, drois arasasurvel monakveTSi, sakuTari upiratesobis mopovebis mizniT.

partizanuli Semtevi strategiis ZiriTadi mimarTulebebia:

1. kargad gansazRvruli, bazris viwro segmentze Tavdasxma, sadac konkurentebis poziciebi metad sustia.

2. Tavdasxma im arealSi, sadac metoqeTa moqmedebis sivrce farToa. Tumca maTi resursebi Zalze SezRuduli ar aris da gaSlilia (geografiuli mdebareobis mogeba, sadac metoqeTa transportirebis, miwodebisa da sxva xarjebi mkveTrad izrdeba, rodesac metoqeebs aqvT produqciis xarisxze kontrolis problema, rodesac momxmarebeli dabneulia metoqeTa farTo asortimentiT, xolo Semtevi kompaniebi sTavazoben mravalmxriv teqnikur daxmarebas da sxv.);

3. mcire siZlieris, mimofantuli da iSviaTi Tavdasxmebi konkurentebze, romelic gulisxmobs fasebis Semcirebas (didi moculobis SekveTis mogebis mizniT), sareklamo saqmianobis gaaqtiureba, legaluri moqmedebebi, romelic iTvaliswinebs antimonopoliur Zalisxmevas, patent-darRvevebisa da arasamarTliani reklamirebis sakiTxebs.

daswrebis strategia aris garkveuli nabijebis erToblioba, romelic uzrunvelyofs Semtevi kompaniis iseTi konkurentul poziciebs, rodesac konkurentebis mxridan msgavsi an identuri moqmedebebis gameoreba did riskTan aris dakavSirebuli da arasasurvelia. msoflio praqtikiT cnobilia aseTi strategiis ganxorcielebis ramodenime mimarTuleba:

warmoebuli produqciis moculobis gazrda sabazro moTxovnis Sesabamisad im imediT, rom konkurentebi moklebuli iqnebian aseT siamovnebas. metoqe firmebs xSirad eSiniaT analogiuri qmedebis mimarTvis, radgan am garemoebam SesaZlebelia gamoiwvios Warbi miwodeba, rac iwvevs ararealizebadi produqciis an dabali fasebis saSiSroebas. am SemTxvevaSi Semtevi kompania ukeTes poziciaSia, radgan misi sabazro wili sabazro moTxovnis zrdasTan erTad imatebs;

nedleulis da sxva sawarmoo komponentebis saukeTeso wyaroebis gamonaxva momwodebelTa grZelvadiani kontraqtebis an vertikaluri integraciis xarjze, rac Semtevi kompaniis erTgvar garantias warmoadgens, rom konkurentebi igive politikas ver gamoiyeneben da ukeTes poziciebSi aRmoCndeba. analogiuri qmedebebi SesaZlebelia ganxorcieldes sadisertacio arxebTan dakavSirebiT;

ukeTesi geografiuli adgilmdebareobis SerCeva, rac metoqe firmebs praqtikulad ukargavs Sanss, rom maT Semtev kompanias konkurencia gauwion produqciis miwodebasTan dakavSirebul saqmianobaSi (Seamciron satransparto danaxarjebi da sxv.)

momxmarebelTa xedvaSi fsiqologiuri imijis Seqmna, rom maTi produqcia aris erTaderTi, yvelaze maRalxarisxiani, romlis kopireba an falsificireba praqtikulad SeuZlebelia. momxmarebelTa loilaluroba mniSvnelovani konkurentuli iaraRia.

daswrebis strategias farTod mimarTavs mravali kompania. gansakuTrebiT igi aqtualurobas iZens, rodesac korporaciaTa moqmedebis areali cdeba erovnul CarCoebs da miiswrafvis bazrebis globalizaciisken. arsebiTi isic aris, rom daswrebis strategia ar gamoricxavs konkurentebis mxridan identur qmedebebs. Semtevi kompaniebi metoqeebs fsiqologiurad ajereben, rom maTi mxridan analogiuri nabijebis gadadgma yvelaze metad iqneba maTTvis saziano.



58

imisaTvis, rom kompaniaTa mier gamoyenebuli Semtevi strategia iyos warmatebuli. pirvel rigSi unda SeirCes obieqti, Tu romeli metoqis mimarT SeiZleba gamoyenebul iqnas igi da rogori xerxebiT. Semtevi strategiis warmoeba ZiriTadad xorcieldeba Semdegi tipis konkurentebis mimarT:

1. sabazro liderebi-saukeTeso obieqtia sabazro wilis gaumjobesebis mizniT, Tu Semtev kompanias saTanado finansuri garantiebi gaaCnia. metoqeebis siZliereze dartyma, daswrebis strategia, partizanuli moqmedebebi, yvela es forma SeiZleba warmatebulad iqnes gamoyenebuli. am SemTxvevaSi, Semtevi strategia efeqturia, rodesac Semtevma kompaniam icis, rom misi metoqeebi namdvili sabazro liderebi ar arian, rac SeiZleba gamoixatos sxvadasxva mimarTulebiT: daukmayofilebeli momxmareblebi, aramyari (cvalebadi) mogeba, sawarmoo simZlavreebis simwire, cru warmodgenebi maRalteqnologiur warmadobaze industriaTa diversificirebis periodSi da a.S.

2. susti firmebi-susti metoqeebis winaaRmdeg Semtevi strategiis gamoyeneba, SesaZlebelia aseve kompaniebis biznesSi warmatebis safuZveli iyos. am SemTxvevaSi aqtualobas iZens metoqeTa sust mxareebze Tavdasxmis strategia.

3. industriidan gasvlis zRvarze mdgomi metoqe firmebi-imisaTvis, rom aseT konkurentebs ar hqondeT drois grZelvadian periodSi Zalebis mokrefisa da konkurentuli poziciebis gamagrebis saSualeba, kompaniebi mimarTaven Semtev strategias da aCqareben aseTi tipis metoqeebis industriidan gasvlis Sansebs.

4. mzardi mcire sididis adgilobrivi da regionaluri firmebi. aseTi tipis metoqeebs gaaCniaT mwiri resursi, gamocdileba, Tumca maTi potenciali maRalia. Semtevi strategia gamocdili kompaniebis mxridan mimarTulia konkurentebis momxmarebelTa gadmobirebaze, rac Semtevi kompaniebisTvis bazrebis globalizaciis safuZvels warmoadgens.

rogorc wina TavebSi aRvniSneT, warmatebuli strategia dafuZnebulia konkurentuli upiratesobis mopovebaze. Sesabamisad Semtevi strategiis konkurentul iaraRs warmoadgens:

produqciis dabal-xarjebze orientirebuli dizainis Seqmna;

sawarmoo saqmianobaSi cvlilebebis Setana, rac amcirebs sawarmoo danaxarjebs da xels uwyobs produqciis diferenciacias.

produqciisTvis iseTi Tvisebebis formireba, rac momxmareblis TvalSi aniWebs upiratesobas;

momxmarebelTaTvis realizaciis Semdgomi garantiebis Seqmna;

axali sadistribucio arxebis mSenebloba;

biTumad movaWre distributorebis gverdis avla da saboloo momxmareblebamde gasvla da sxv.

Semtevi strategiis Sinaarsi dafuZnebulia mosazrebaze, Tu risi gakeTeba SeuZlia Semtev kompanias sxvebze ukeTesad. sxva SemTxvevaSi aseTi strategiis warmoeba gaumarTlebelia. igi ubralod Sedegs ar gamoiRebs.

konkurentul garemoSi yvela kompania SeiZleba iqces metoqeebis mxridan Tavdasxmis obieqtad. Semtev strategias awarmoeben rogorc industriaSi axlad Semosuli firmebi, aseve konkurentebi, romelTac surT sabazro poziciebis gaumjobeseba.

Tavdacvis strategiis Sinaarsi ki aris is, rom kompaniebma maqsimalurad Seamciron mosalodneli Tavdasxmis riski, Searbilon Tavdasxmis Sedegad mosalodneli dartymis saSiSroeba da xeli Seuwyon Semtev firmebs, rom zegavlenis xarisxi maqsimalurad gavrceldes konkretuli kompaniis metoqeebze. Tavdacvis



59

strategia ar aris orientirebuli konkurentuli upiratesobis mopovebaze industriaSi. mis ZiriTad mizans Seadgens iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelic uzrunvelyofs arsebuli poziciebis gamagrebas bazarze.

TavdacviTi politikis SemuSavebis ori midgoma arsebobs. pirvelis mixedviT kompaniebi cdiloben, rom yvela mxriv uzrunvelyon maTi konkurentuli aqtivebi imsaTvis, rom momzadebuli Sexvdnen Semtevi firmebis mosalodnel dartymebs. aseTi strategia SeiZleba gamoixatos sxvadasxva mimarTulebiT:

sabazro simZlavreebis gafarToeba da saWiroebis SemTxvevaSi maTi gamoyeneba vakanturi sabazro segmentis aTvisebis mizniT;

axali tipis produqciis SemuSaveba da Tavdasxmis SemTxvevaSi momxmarebelTaTvis maTi Sefaseba;

erTeul produqciaze TviTRirebulebis Semcireba da momzadeba im periodisaTvis, roca Semtevi kompaniebi fasebis Semcirebis gziT Seecdebian Tavdasxmis ganxorcielebas;

finansuri resursebis mobilizacia imisaTvis, rom momwodeblebTan mniSvnelovani fasdaTmobis SeTavazebis unari SeuZliaT, rodesac Semtevi kompaniebi Seecdebian maTTan ufro mWidro urTierTobebis damyarebas. igive SeiZleba iTqvas sadistribucio qselTan mimarTebaSi;

miwodebis xarjebisa da drois Semcireba;

sagarantio momsaxurebis gazrda;

alternatiuli teqnologiebis dapatenteba;

sawarmoo maragebis Seqmna da sxv. arsebiTi is aris, rom TavdacviTi strategiis mimdevari kompania qmnis dacvis

berketebs swored im sferoSi, saidanac moelis igi Tavdasxmas. aseTi kompaniebis ZiriTad amocanas Seadgens Semtevi firmebis konkurentuli aqtivebis detaluri Seswavla da gaanalizeba Tu ra iaraRs gamoiyenebs metoqe Tavdasxmis SemTxvevaSi.

meore midgoma iTvaliswinebs iseTi meqanizmebis formirebas, romelic Semtev kompaniebs arwmunebs, rom Tavdasxma pirvel rigSi maT daazaralebs da konkurentul kompanias SeuZlia sakadrisi pasuxis gacema. am SemTxvevaSi Semtevi kompaniebis cnobierebaSi yalibdeba garkveuli warmodgena, rom Tavdasxmis obieqti maTze Zlieria. amitomac, Tavdasxmis Sedegi sapirispiro iqneba. aseTi tipis strategiac SeiZleba ganxorcieldes sxvadasxva mimarTulebiT. kerZod, misi politika efuZneba sazogadoebriv aRiarebas. magaliTad:

konkretuli kompaniis menejmenti sruli ndobiT sargeblobs sazogadoebaSi;

kompaniis reputacia, gazardos sawarmoo simZlavreebi sabazro moTxovnebis matebasTan erTad;

kompaniis produqciis diferenciaciis, axali svaWro markebis, samomxmareblo servisis uzrunvelyofis, momxmareblebis maqsimaluri dakmayofilebis unari sazogadoebis cnobierebaSi moiazreba.

vertikaluri integraciis Sinaarsi is aris, rom kompaniebi cdiloben konkurentebisaTvis biznesis warmoebis aucilebeli wyaroebis blokirebas.

vertikaluri integracia ukavSirdeba produqciis Camoyalibebis sxvadasxva etapze (nedleulidan saboloo ganawilebis stadiamde) kontrols. rac ufro rTulia da mravalferovania produqcia da masTan dakavSirebuli marketinguli operaciebi, miT ufro SesaZlebeli da saWiro xdeba sxvadasxva kompaniebis mflobelobaSi arsebuli resursebis gaerTianeba. davuSvaT erT kompanias aqvs rkina,



60

meores _ qvanaxSiri, mesames _ foladis sawarmoeblad saWiro kapitali da teqnologia, xolo meoTxe kompanias _ esaWiroeba foladis nakeTobani. aqedan gamomdinare, am kompaniebis saqmianoba mWidrod ukavSirdeba erTmaneTs, rac uzrunvelyofs produqciis warmoebis da gasaRebis uwyvet nakads. am miznis ganxorcielebis erT-erTi pirobaa xmis uflebis mopoveba erTi kompaniis mier meores marTvaSi, rac warmoebs investirebis gziT. swored am urTierTdamokidebulebis koncefciiT aixsneba umeteswilad pirdapiri investiciebi navTobis industriaSi. radganac navTobis rezervebi ganlagebulia erT qveyanaSi, intensiuri momxmarebeli ki SeiZleba iyos meore qveyana. amis gamo vertikaluri integracia xorcieldeba saerTaSoriso doneze.

vertikaluri integraciis daxmarebiT SeiZleba miRweul iqnes mniSvnelovani ekonomia. staboluri gasaRebis bazari da momarageba kompanias exmareba Seinaxos naklebi sasaqonlo-materialuri maragebi da nakadebi daxarjos produqciis transportirebaze. garda amisa moxerxebulia finansuri saSualebebis, gadasaxadebisa da mogebis gadanawileba erTi qveynidan meoreSi.

firmas SeuZlia moipovos garkveuli upiratesoba vertikaluri integraciis saSualebiT. sxva qveyanaSi investirebis gziT, gasaRebis bazarze da momaragebaze orientirebis mizniT.

bolo periodSi ufro xSirad gvxvdeba investirebis SemTxvevebi, romelic orientirebulia sxva qveynebidan nedleuliT uzrunvelyofaze. amas ganapirobebs zogierTi qveynis kompaniis saxsrebis uqonloba. amrigad, warmoebs mobiluri da naklebadmobiluri sawarmoo faqtorebis Serwyma. vertikaluri integraciis strategias kompaniebi SesaZlebelia mimarTavdnen Tavdasxmis an Tavdacvis mizniT. firmebi blokaven konkurentebis arxebs momwodeblebTan da distributorebTan, rac biznesSi salidero poziciebisa da konkurentuli upiratesobis mopovebis saSualebas iZleva.

strategiis situaciasTan misadagebis Teoria

mzardi industria warmoadgens axladSeqmnil sivrces, romlis zrdis SesaZleblobebi maRalia. kerZod, umravlesi kompania sastarto pirobebSi imyofeba, izrdeba dasaqmeba, warmoebs resursebis SeZena, mimdinareobs samSeneblo samuSaoebi, izrdeba warmoebis masStabebi, farTovdeba sadistribucio arxebi meti momxmareblis mozidvis mizniT. xSirad kompaniebi did yuradRebas aqceven produqciis dizainsa da teqnologiur problemebs. mzardi industriebisaTvis damaxasiaTebelia mTeli rigi niSan-Tvisebebi, romelsac kompaniis menejmentma angariSi unda gauwios. es maxasiaTeblebia:

radgan bazari aris axali da Seuswavleli, arsebobs mTeli rigi faqtorebi, romelTa prognozireba Zalze rTuldeba. magaliTad, rogor funqcionirebs industria, ramdenad swrafad izrdeba igi da a.S. mciredi informacia industriis Sesaxeb faqtiurad SeuZlebels xdis, rom gamoikveTos momavalSi misi ganviTarebis tendenciebi.

aramaterialuri aqtivebis sakuTrebis sakiTxi gaurkvevelia. kompaniebs meti yuradRebis gamoCena sWirdebaT teqnologiuri nou-haus, patentebis da a.S. dacvaSi, radgan momavalSi SesaZlebelia swored es faqtori iqces konkurentuli upiratesobis mopovebis safuZvlad.

xSirad Zneli gasarkvevia, Tu ra saxis sawarmoo teqnologiebis gamoyeneba iZleva met efeqts industriaSi, produqciis ra Tvisebebebi izidavs yvelaze metad



61

momxmarebels, ris gamoc produqcia da teqnologia arastandartizirebulia, anu bazarze SeimCneva bevrad gansxvavebuli xarisxisa da momsaxurebis produqciebi. am SemTxvevaSi firmebs sawarmoo teqnologiebis, produqciis dizainis, marketingis da distribuciis sakiTxebTan dakavSirebiT sakuTari individualuri xedva gaaCniaT.

bazarze SeRwevis barierebi aris susti. kompaniebis industriaSi Sesvlis survili miT ufro didia, zrdis rac ufro maRali potenciali gaaCnia industrias.

xSirad mzard industriebSi kompaniebs gaaCniaT produqciis moculobis zrdis xarjze produqciis erTeulze xarjebis Semcirebis SesaZlebloba.

firmebs aqvT mwiri informacia konkurentebis da momxmareblebis Sesaxeb. kompaniebi ver arkveven Tu ramdenad akmayofileben momxmarebelTa moTxovnolebebs. ra siZlieris metoqeebTan uxdebaT Sejaxeba da sxv.

iqidan gamomdinare, momxmarebelTa jgufi mwarmoebelTa produqcias ar icnobs, ZiriTad marketingul amocanas warmoadgens iseTi Sesyidvebis waxaliseba, romelic daZlevs momxmarebelTa undoblobas da maT pretenziul damokidebulebas produqciis maxasiaTeblebTan mimarTebaSi.

bevri momxmarebeli fiqrobs, rom axali produqcia swrafad gaumjobesdeba da elodeba im periods, rodesac teqnologia da produqciis dizaini daixveweba.

kompaniebs SesaZlebelia hqondeT problemebi Warbi nedleulis, masalebis da sxva sawarmoo komponentebis momsaxurebasTan im periodamde, rodesac momxmareblebi gaerkvevian industriis moTxovnebSi. kompaniis ZiriTad amocanas industriebSi warmoadgens biznesis sawyisi fazis swori dafinanseba da bazris im segmentis aTviseba, romelic momavalSi konkurentul upiratesobasa da liderobas moutans. konkurentuli upiratesobis safuZveli rogorc wesi, aris dabal xarjebze an produqciis diferenciaciaze orientacia. rodesac kompaniis safinanso resursebi SezRudulia, xolo industriaSi arsebobs mravalmxrivi teqnologiuri alternativebi, finansuri TvalsazrisiT sawarmoebi gamosavals pouloben strategiuli aliansebis an erToblivi sawarmoebis formirebaSi, rac riskis ganawilebis, aucilebeli resursebisa da gamocdilebis SeZenis SesaZleblobas iZleva. warmatebuli biznesis sawarmoeblad mzard industriebSi kompaniebi ZiriTad aqcents akeTebs Semdeg mimarTulebebze: 1. industriis liderobas xSir SemTxvevaSi ganapirobebs kompaniis debiuti industriaSi, rac mniSvnelovnad damokidebulia menejmentis samewarmeo unarsa da Sesabamisi strategiis xarisxze. saqme is aris, rom mzard industriebSi konkurentebs Soris jer ar aris Camoyalibebuli TamaSis gansazRvruli wesebi. yvela monawile cdilobs sxvadasxva manevrebiT da axali midgomebis mixedviT gavlenis mopovebas, rac metoqeebs aiZulebs mis mier SemoTavazebuli TamaSis wesebis dakanonebas. rodesac kompania amas axerxebs, igi avtomaturad industriis lideri xdeba. 2. maqsimaluri Zalisxmeva teqnologiis srulyofis, produqciis xarisxis gaumjobesebis, produqciis momsaxurebis mimzidveli niSanTvisebebis ganviTarebis mimarTulebiT; 3. kompaniis pirveli nabijebi upiratesobis mosapoveblad, umravles SemTxvevaSi mimarTuli und iyos produqciis mravalmxrivi modelebis, ukeTesi stilis Seqmnis, momxmareblebSi adreuli ndobis danergvis, momwodeblebTan urTierTobebis, axali sadistribucio SesaZleblobebis aTvisebisaTvis. 4. axali samomxmareblo jgufebisa da geografiuli arealis Zieba. aseve Zalisxmeva, rom axali produqcia momxmarebelTaTvis iyos advilad xelmisawvdomi da iafi. 5. sareklamo saqmianobis TandaTanobiT ganviTareba da savaWro markebis loialurobis uzrunvelyofa momxmareblebSi. 6. sxvadasxva teqnologiebis swrafi gamocda da dominanti teqnologiebis danergva (amave dros, kompanias meti sifrTxile marTebs teqnologiebTan mimarTebaSi. maTi xSiri cvla iwvevs maT moralur cveTas, rac bevrad zrdis investiciebis moculobas).



62

7. momxmarebelTaTvis mimzidveli safaso politikis SemuSaveba. 8. mudmivi molodini, rom axali firmebis industriaSi Sesvlis survili didia, radgan mocemul industrias zrdis maRali SesaZleblobebi gaaCnia. Sesabamisad kompania momzadebuli unda Sexvdes am faqts. mis ZiriTad amocanas warmoadgens potenciuri konkurentebisa da maTi savaraudo strategiis garkveva. mzard industriebSi didi mogebis mopovebis SesaZleblobebi kompaniebs ubiZgebs agresiuli qcevebisken. xSirad agresorTa moqmedebebi gamoixateba SedarebiT susti firmebis SeZenaSi, sxva kompaniebTan SerwymaSi da sxv. korporaciebi ar iSureben safinanso resursebsa da didi moculobis investiciebs monopoliuri upiratesobis mosapoveblad bazarze. amdenad, kompaniaTa strategia aseve unda efuZnebodes TavdacviTi politikis SemuSavebas, raTa isini momzadebuli Sexvdnen agresorebs, sxva SemTxvevaSi maT erTaderT gamosavals agresorebTan Serwyma warmoadgens. agresorebi, rogorc wesi, Zlieri korporaciebia, romelTac gaaCniaT sxva industriebSi moRvaweobis gamocdileba, warmatebuli biznesis periodSi uzrunvelyves mniSvnelovani danazogebi, finansuri aqtivebi. ase, rom axal industriaSi metoqeebTan SedarebiT sastarto pirobebisa da SesaZleblobebis mixedviT ukeTes poziciebSi imyofebian. industriis swrafi zrda ar SeiZleba mudmivad grZeldebodes. garkveuli periodis Semdgom industriebSi warmoebs bazris gajereba, momxmarebelTa mxridan produqciaze moTxovna SedarebiT neli tempiT izrdeba. aseTi tipis industriul garemoSi rTuldeba teqnologiuri cvlilebebis, produqciis inovaciurobisa da industriis sxva wamyvani Zalebis xarjze momxmarebelTa daintereseba. rogorc wesi, simwifis periodze gardamaval industriebSi fundamentalurad icvleba industriuli garemo. metoqeTa Soris konkurenciis xarisxi Sinaarsobrivad sxva funqcias iZens. aseTi tipis industriebs axasiaTebs Semdegi niSan-Tvisebebi: 1. sabazro moTxovnis mciredi zrda metoqeebs Soris konkurencias amZafrebs. industriaSi kompaniebs bazari ukve ganawilebuli aqvT. amdenad, bazris wilis gazrdisaTvis maT uxdebaT metoqeTa momxmareblebis gadmobireba. 2. momxmareblebs meti gamocdileba aqvT. isini ukve icnoben yvela kompaniis produqcias da ician maTi konkurentuli maxasiaTeblebi. amitomac, momxmareblebs ukeTesi xarisxisa da sasurveli produqciis SerCevis ufro meti SesaZleblobebi gaaCniaT. amdenad, momxmarebelTa Zalaufleba izrdeba. 3. konkurenciis iaraRs xSirad warmoadgens produqciis fasebi da momsaxureba. momxmarebelTa gadmobirebis mizniT kompaniebi maqsimalurad cdiloben maTTvis sasurveli produqciis SeTavazebas. momxmarebelTa arCevani mniSvnelovnad damokidebulia imaze, Tu rogori tipis fasebisa da momsaxurebis kombinacias sTavazobs mwarmoebeli momxmarebels. 4. kompaniebs problemebi gaaCniaT sawarmoo simZlavreebis momatebasTan dakavSirebiT. industriis neli tempiT zrda aiZulebs konkurentebs gaakontrolon erTmaneTi produqciis warmoebis sakiTxebSi. Warbi produqcia arasaxarbielo mdgomareobaSi ayenebs firmas, radgan igi veRar axerxebs moTxovnilze meti produqciis realizebas. 5. produqciis inovaciurobis, axal maxasiaTeblebis srulyofis da am niSniT ufro meti momxmareblebis dainteresebis sakiTxi rTuldeba. 6. saerTaSoriso konkurencia izreba. erTi qveynis SigniT industriis zrdis dabali maCvenebeli ubiZgebs kompaniebs sakuTari Zalebis mosinjvas sxva saxelmwifoebis bazrebze. bevri kompania eZebs xarjebis Semcirebis gzebs. iafi resursebis xelSi Cagdebas, gansakuTrebul yuradRebas amaxvilebs im regionze, sadac samuSao Zalis Rirebuleba SedarebiT dabalia. konkretul industriaSi SeZenili garkveuli gamocdileba, produqciis standartizacia, teqnologiuri nou-haus floba da sxva saxis unar-Cvevebi uadvilebs kompaniebis sxva bazrebze SeRwevas. industriis



63

lideroba cdeba erTi qveynis farglebs da mniSvnelovnad damokidebulia msoflios mraval saxelmwifoSi sabazro wilis mopovebaze da mis konkurentul mdgomareobaze. 7. industriis rentabelobis xarisxi droebiT an mudmivad mcirdeba. moTxovnis mciredi mateba zrdis konkurenciis xarisxs, amcirebs momxmarebelTa moTxovnilebebs, qmnis Warbi miwodebis periodebs, rac Zalze uaryofiTad moqmedebs TiToeuli kompaniis mogebaze. amitomac, bevri susti kompania veRar uwevs konkurencias da tovebs industrias. 8. konkurenciis zrdis Sedegad warmoebs firmaTa gaerTianeba. susti kompaniebi Tavis gadarCenis mizniT aqtivebs yidian SedarebiT Zlier metoqeebze. konkurentebi Tanxmdebian produqciis raodenobasa da fasebze. saboloo jamSi warmoebs industriis konsolidireba. faqtiurad, iqmneba horizontaluri integraciis winapirobebi. bazarze SeiniSneba oligopoliuri tendenciebi. yovelive es momxmarebelTa diskriminaciis sawarmoeblad xelsayrel infrastruqturas qmnis. horizontaluri integracia firmebs Soris industriaSi arsebuli sabazro poziciebis SenarCunebisa da kompaniebis gadarCenis erT-erT ZiriTadi mimarTulebaa. aseTi tipis industriaSi kompaniaTa strategiebi moicavs Semdeg ZiriTad mimarTulebebs:

sawarmoo simZlavreebis maqsimaluri aTviseba-produqciis dizainis, xarisxis, specifikur niSanTvisebaTa srulyofa kvlav warmoadgens konkurentul Rirebulebas, sadac momxmarebelTa moTxovnilebebi jer kidev bolomde daukmayofilebelia. aseTi strategia moiTxovs did investiciebs da metad saxifaToa. Tumca, rodesac kompania investiciebis xarjze qmnis momxmarebelTaTvis faseul Sedegs, anu im produqts, romelic didi arCevanis miuxedavad momxmarebels jer ar miuRia, aseTi strategia SesaZlebelia warmatebuli iyos. inovaciurobis procesze meti aqcentis gadatana-sawarmoo procesebis mudmivi investireba. dabali danaxarjebi da produqciis ukeTesi xarisxi warmoadgens strategiis mizans. axali teqnologiebis SemuSaveba, warmoebis sferoSi wundebuli produqciis Semcireba, Sromis nayofierebis amaRleba, sawarmoo procesebis robotizacia, kompiuterizacia, kontrolis sistemebis srulyofa, treningebis uzrunvelyofa, administraciul kadrebSi kvalifikaciis amaRleba da a.S. iaponuri kompaniebi yvelaze warmatebulad iyeneben sawarmoo procesebis inovaciurobis moments, ris gamoc am korporaciebisaTvis damaxasiaTebelia SedarebiT dabali TviTRirebulebisa da maRali xarisxis produqcia. xarjebis Semcirebaze fokusireba-didi konkurencia fasebze firmebs ubiZgebs damatebiTi RonisZiebebis SemuSavebisken, raTa produqciis erTeulze xarjebi Semcirdes. aseTi strategia gulisxmobs iseTi meTodebis SemuSavebas, rogoricaa momwodeblebTan molaparakebis procesis gaaqtiureba, SedarebiT dabal fasiani sawarmoo resursebis Sesyidva, produqciis dizainis ekonomiuroba, zedmeti samuSaoebisa da maTTan dakavSirebuli xarjebis Semcireba, sadistribucio efeqtianobis gazrda da sxv. produqciis realizaciis gazrda-gajerebul industriaSi produqciis realizaciis masStabebis zrda saxifaTo tendenciaa. damatebiTi erTeulis realizacia SeuZlebelia metoqe kompaniis momxmareblis gadmobirebis gareSe. sxva SemTxvevaSi aseTi investicia iwvevs Warb miwodebas da amdenad, araefeqtiania. xarjebi gamarTlebulia, rodesac kompaniebi awarmoeben produqciis Semavsebel saqonels, momsaxurebas da yvela im saSualebas, rac xels uwyobs ZiriTadi produqciis moxmarebasa da ufro metad izidavs momxmaebels. kompaniis gudvili-zogjer industriaSi arsebobs metoqe firmebis xelSi iafad Cagdebis SesaZlebloba. kerZod, rTul mdgomareobaSi myofi kompaniebi xSirad cdiloben TavianTi aqtivebis realizacias valdebulebaTa dafarvis mizniT. am kompaniaTa konkurentuli SesaZleblobebi gacilebiT maRalia (magaliTad, gaaCniaT bazris didi wili, efeqtiani teqnologiebi, kvalificiuri muSa-xeli sa sxv.). Tumca, krizisul periodSi isini SedarebiT iafad iyideba. kompania, romelic Seisyidis



64

aseTi tipis firmas amboben, rom mocemul kompaniaSi iqmneba gudvili, romelic kompanias momavalSi konkurentul upiratesobas moutans. gudvili faqtiurad, aramaterialuri, uxilavi aqtivia iseve, rogorc teqnologiuri nou-hau, patentebi, licenziebi. igi kompaniis sakuTrebas warmoadgens. gudvili es aris sxvaoba gasayidi firmis sarealizacio fassa da mis neto aqtivebis realur Rirebulebas (aqtivebs gamoklebuli valdebulebebi) Soris. gudvili SeiZleba iyos rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi sidide. uaryofiTi gudvili erTis mxriv warmoadgens safinanso operaciis Sedegad mopovebul mogebas, xolo meore mxriv gviCvenebs, Tu ra strategiul Sedegi miiRo kompaniam mocemuli firmis SeZenisas mas Semdeg, rac aqtivebis nawilis realizaciiT dafara firmis yvela valdebuleba. ra SeiZleba iyos am SemTxvevaSi mogeba _ bazris segmenti, maRalkvalificiuri menejmenti an samuSao Zala, efeqtiani teqnologiebi, xelsayreli geografiuli mdebareoba (KFS faqtorebi) da sxva saxis aqtivebi, romelsac finansuri TvalsazrisiT gaaCnia garkveuli Rirebuleba da Semosavali, xolo strategiuli TvalTaxedviT _ konkurentuli upiratesobis mopovebis SesaZlebloba.

saerTaSoriso bazrebze gafarToebis strategia-gajerebul industriebSi aqtualobas iZens saerTaSoriso bazrebze gasvla, romelic sxvadasxva formiT SeiZleba gamovlindes. ucxouri bazrebis aTvisebis tradiciuli, klasikuri formaa produqciis eqsporti. Tumca, mTel rig SemTxvevebSi, rodesac satransporto, sadazRvevo, sabaJo, saimporto da sxva xarjebi zrdis produqciis TviTRirbulebas, kompaniebi standartizirebuli teqnologiuri resursebis gadatanisa da regionis SromiTi kapitalis gamoyenebis xarjze farTovdebian. ucxouri bazrebis aTvisebis sami ZiriTadi motivi arsebobs. 1)auTvisebel industriaSi produqciis axal tipze arsebobs moTxovna (horizontaluri eqspansia); 2)produqciis sawarmoeblad aucilebeli sawarmoo resursebi SedarebiT iafia (vertikaluri eqspansia); 3)SesaZlebelia konkurentuli riskis minimizacia (magaliTad, iaponurma “toiotam” 80-ian wlebSi aSS-s umsxviles gigantebs “jeneral motorss”, “fordsa” da “kraislers” gansxvavebuli teqnologiuri resursebisa da SedarebiT iafiani da ekonomiuri avtomobilebis warmoebaSi investiciebis ganTavsebiT daakargvina aSS-s bazris mniSvnelovani areali. sapasuxod, aSS-s korporaciebma iaponiaSi mimarTes analogiur qmedebas da sabazro poziciebi SedarebiT gaiumjobeses). industriaTa ganviTarebis garkveul etapze, rodesac warmoebs produqciis standartizacia, firmaTa raodenoba bevria da warmoebuli produqciis moculoba mTlianobaSi akmayofilebs sabazro moTxovnas. firmaTa finansuri mogeba sakmaod mcirea, an nulis tolia. srulyofili konkurenciis pirobebSi sabazro fasi produqciis TviTRirebulebis tolia. momxmareblebs maqsimalurad aqvT Seswavlili produqciis Rirebulebebi da maTi moTxovnilebebi mTlianobaSi dakmayofilebulia. Sesabamisad, momxmarebelTa interesi droTa ganmavlobaSi ecema, rac saboloo jamSi moTxovnis Semcirebas iwvevs. rTuli gamocdis winaSe imyofebian ara mxolod mciredi sabazro wilis mflobeli, aramed lideri kompaniebic. industriis am tips axasiaTebs stagnaciuri moTxovna, rodesac metoqe kompaniebis momxmarebelTa gadmobireba praqtikulad SeuZlebelia. firmaTa absoluturi umravlesoba misdevs Tavis gadarCenis politikas. industriis gare kompaniebis daintereseba nulis tolia, Sesabamisad industria TavisTavad Zalze mimzidvelia. kompaniaTa ZiriTadi saqmianoba orientirebulia fuladi nakadebis mobilizaciaze. kerZod, isini Tavs ikaveben naklebad likviduri aqtivebis Seqmnisgan, debitorebis mxridan davalianebis saswrafo gastumrebas, maqsimalurad cdiloben grZelvadiani da moklevadiani moTxovnebis likvidacias, vadaze adrindel angariSsworebas axdenen kreditorebTan da sxv. industriaSi aseve izrdeba kompaniaTa Serwymis tendenciebi. Zlieri korporaciebi cdiloben susti kompaniebis xelSi Cagdebas meti sabazro wilis mopovebis mizniT, xolo sust firmebs Tavis gadarCenis mizniT sxva alternativa ar



65

gaaCniaT, stagnaciur moTxovnasTan erTad, kompaniaTa mogeba aseve stagnaciuria, anu igi fiqsirebuli standartuli sididea da misi gazrda praqtikulad SeuZlebelia, rac garkveuli periodis Semdeg SesaZlebelia Semcirdes kodec. sazogadod stagnaciur industriebSi warmatebuli kompaniebi, rogorc wesi, SeimuSaveben Semdegi mimarTulebis strategiebs:

1. industriis SigniT SedarebiT mzard segmentze aqcentis gadatana-stagnaciuri bazari, iseve rogorc yvela saxis bazari Sedgeba mravali sabazro segmentisa da qvesegmentisgan. xSirad, ramodenime maTgani izrdeba SedarebiT ufro swrafad, vidre bazari mTlianobaSi. yvela windaxeduli konkurenti aswrebs mis metoqeebs mimzidvel segmentze koncentrirebas da Tavs aridebs stagnaciur mogebas. aseTi politika konkretul segmentze konkurentuli upiratesobis safuZvels iZleva.

2. yuradRebis gamaxvileba produqciis xarisxis gaumjobesebasa da inovaciurobis diferenciaciaze-gajerebul industriaSi axali produqtis SeTavazeba momxmareblisTvis qmnis axal moTxovnas bazarze. faqtiurad, ikveTeba bazris aTvisebis axali SesaZleblobebi da variantebi, ris gamoc sabazro moTxovna SeiZleba gaxdes mzardi da Sesabamisad mogebis zrdis saSualebas iZleodes. TavisTavad cxadia, aseTi strategia moiTxovs garkveul investiciebs, ramac xSir SemTxvevebSi, SesaZlebelia produqciis fasze hpovos asaxva. kompaniis siZliere damokidebulia im faqtze, Tu ramdenad faseulia momxmareblisaTvis axali produqcia. aWarbebs ki misi Rirebuleba metoqis mier SemoTavazebul fass. yvelaze didi mniSvneloba eniWeba daswrebis moments, radgan gajerebul industriebSi momxmarebelTa liderobis xarisxi Zalze maRalia da konkurentebis mxridan Sesabamisi analogis Seqmna SedarebiT dabali efeqtis momtani iqneba.

3. mizandasaxuli muSaoba xarjebis Semcirebis mimarTulebiT - radgan mogebis zrda ar aris damokidebuli realizaciis maCvenebelze (sabazro moTxovna mudmivia), mogebis gaumjobesebis alternatiul wyaros warmoadgens produqciis erTeulze danaxarjebis Semcireba. rac ufro didi gansxvaveba aisaxeba produqciis fassa da mis TviTRirebulebas Soris, miT ufro maRali iqneba mogebis maCvenebeli. xarjebis Semcireba SesaZlebelia Semdegi RonisZiebebis safuZvelze: 1)sawarmoo procesis avtomatizacia da specializaciis gazrda; 2)sawarmoo resursebis konsolidireba; 3)sadistribucio arxebis damateba; 4)xarjiani sadistribucio arxebis Semcireba; 5)industriis Seswavlis danaxarjebis meTodSi garkveuli samuSaoebis Sekveca da sxv. aRniSnuli sakiTxi aseve dakavSirebulia did danaxarjebTan. amdenad, kompaniam unda gaTvalos Sesabamis investiciaTa amonagebis procenti, Tu ramdenad da rodis uzrunvelyofs produqciis erTeulis fassa da mis TviTRirebulebas Soris miRweuli damatebiTi gansxvavebiT masze gaweuli danaxarjebis anazRaurebas. zemoTaRniSnuli sami mimarTuleba ar warmoadgens dogmas. kompaniam SesaZlebelia monaxos sxva gamosavalic. zogadad ki, gajerebul industriebSi yvelaze mimzidvelad iTvleba is, sadac sabazro moTxovna SedarebiT neli tempiT ecema.

cnobilia rom bevri industria Sedgeba aseulobiT, zogjer ki aTasobiT mcire da saSualo zomis kompaniebisgan, romlebic ar floben arsebiT sabazro wils. fragmentuli industriis damaxasiaTebeli niSan-Tviseba is aris, rom gamokveTili lideri industrias ar hyavs, rac TiToeul kompanias saSualebas aZlevs TamaSis sakuTari wesebi da konkurenciis toni Seqmnas industriaSi. fragmentuli industriebis magaliTebia gamomcemlobebi, navTobproduqtebis gadazidva, avtoSemkeTebeli, gasamarTi sadgurebi, restornebi, jarTis Segrovebis biznesi, xorc-produqtebis SefuTva, sastumroebi, avejis warmoeba da sxv. cnobilia ramodenime faqtori, ris gamoc produqciis realizaciis masStabebi industriaSi aris fragmentuli:



66

industriaSi Sesvlis dabali barierebi patara firmebs swrafi da iafad SeRwevis saSualebas aZlevs;

warmoebis masStabis ekonomiurobis simwire patara firmebs exmareba Tanatoli danaxarjebis WrilSi jerovani konkurencia gauwios Zlier metoqeebs;

momxmarebelTa moTxovnas warmoadgens mcire raodenobis produqcia (magaliTad, sareklamo saqmianoba). Sesabamisad Zlier kompaniebs ar SeuZliaT didi masStabebis sawarmoo simZlavreebis an sadistribucio arxebis formireba, radgan realizaciis moculoba raodenobrivad mcirea;

samomxmareblo bazari aris adgilobrivi daniSnulebis (tansacmlis gasufTaveba, samedicino momsaxureba, avtomobilebis SekeTeba). konkurentuli upiratesobis mopoveba efuZneba adgilobriv bizness, adgilobriv momxmarebelsa da adgilobrivi bazris mdgomareobas;

sabazro moTxovna imdenad didia da farTo, rom didi raodenobis firmebs SeuZliaT mosaxleobis produqciiT dakmayofileba an momsaxurebis gaweva (jandacva, eleqtroenergiiT momarageba);

maRali satransporto danaxarjebi zRudavs momxmarebelTa momsaxurebis radiuss;

adgilobriv regulirebasTan dakavSirebuli moTxovnebi geografiul regionebs xdis unikalurs;

industria imdenad axalia, rom kompaniebs ar gaaCniaT sakmarisi gamocdileba bazris didi wilis mosapoveblad.

xSirad, fragmentuli industriebi bunebrivad akmayofileben standartuli moTxovnis tips. am industriebSi kompaniebis momwodeblebTan da momxmareblebTan garigebis Zala sustia. potenciuri konkurentebi arsebuli metoqeebisTvis did saSiSroebas warmoadgens. metoqeobis xarisxi konkurentebs Soris monacvleobs zomierebidan Zlierisken. FfirmaTa Semosavlebi damokidebulia momxmarebelTa loialurobaze. maTi mogebis zrdis procenti SesaZlebelia mxolod mcire sididiT aWarbebdes mTlianobaSi bazris zrdis Sesabamis saSualo maCvenebels. yvelaze mosaxerxebeli strategiebi fragmentul industriebisTvis moicavs Semdegi saxis RonisZiebebs:

produqciis damzadebis standartis-“formulis” SemuSaveba- es yvelaze mosaxerxebeli strategiaa, rodesac kompania ganTavsebulia sxvadasxva geografiul arealSi. aseTi midgoma kompanias xarjebis Semcirebis saSualebas aZlevs. magaliTad, makdonaldsis saqmianoba mTlianobaSi specializebulia aseTi saxis biznesze;

dabal-xarjebze orientirebuli biznesi- rodesac industriaSi konkurencia intensivobiT xasiaTdeba didi yuradReba safaso politikas eTmoba. firmaTa aqcenti gadatanilia zednadebi xarjebis Semcirebaze, xelfasebis dabal ganakveTebze, biujetis kontrolis gamkacrebaze da sxv.

momxmarebelTaTvis damatebiTi faseulobebis Seqmna integraciis xarjze-damatebiTi sawarmoo komponentebis warmoeba, teqnikuri daxmareba da sxv.

specializacia produqciis konkretul tipze-rodesac industriaSi erTnairi produqciis mravali modeli da tipi arsebobs. kompania yuradRebas amaxvilebs erT romelime tipze. magaliTad, avejis industriaSi mxolod skamebis an magidebis warmoeba da sxv.



67

specializacia momxmareblis tipze-aseTi strategia aseve mniSvnelovania fragmentul industriaSi. momxmarebelTa kategoria SeiZleba iyos sxvadasxva. magaliTad dabal fasebze orientaciis, damatebiTi servisis, specifikuri gemovnebis da sxv. niSnis mixedviT;

SezRudul geografiul arealze fokusireba-vinaidan fragmentul industriaSi didi sabazro wilis mopovebis iluzia ar arsebobs, kompaniis yuradReba gadatanilia adgilobriv moTxovnebze. firmebi ufro met mogebas iReben, rodesac ufro detalurad swavloben lokaluri momxmareblebis gemovnebas, marketingis, distribuciis sakiTxebs da sxv. Sesabamisi strategia ufro warmatebulia, vidre globalur garemoze fokusireba.

kompaniis 4 savaraudo strategiuli pozicia

strategiuli alternativa

erT biznesze koncentrirebuli strategiis reformulireba

imave industriaSi sxva firmebis Sesyidva(konkurentuli poziciebis gaumjobesebis mizniT)

vertikaluri integracia (konkurentuli poziciebis gaumjobesebis mizniT)

diversifikacia

sakuTari kompaniis ufro Zlier konkurentze gayidva

industriidan gasvla (Tu yvela danarCeni RonisZiebebi uSedegoa)


erTi tipis industriaze koncentraciis gagrZeleba -saerTaSoriso bazrebze

eqspansia(Tu aseTi SesaZleblobebi arsebobs)


monaTesave diversifikacia (kompaniis gamocdilebis da sxva saxis aqtivebis gadatana msgavs industriebSi)


erT biznesze koncentrirebuli strategiis reformulireba

metoqe firmebTan Serwyma (konkurentuli upiratesobis mosapoveblad)


diversifikacia

dezinvestireba

likvidacia (Tu yvela danarCeni RonisZiebebi uSedegoa)


saerTaSoriso bazrebze eqspansia (Tu aseTi SesaZleblobebi arsebobs)

monaTesave diversifikacia

knglomeratuli (aramonaTesave) diversifikacia


erTi tipis industriaze koncentraciis gagrZeleba

konkurentuli pozicia susti Zlieri

konkurentuli

upirat

esoba

n

ela

swraf

ad



68

8. strategiebi saerTaSoriso bazarze konkurenciisTvis

kompaniaTa ltolvas saerTaSoriso bazrebze ganapirobebs sami ZiriTadi mizezi: kompaniaTa survili, Seqmnan iafi bunebrivi resursebis maragebi; konkurentuli mdgomareoba, miaRwion dabal danaxarjebs; kompaniaTa survili aiTvison axali bazrebi. saerTaSoriso strategia mTlianobaSi efuZneba situaciur midgomas da moiTxovs industriis saerTaSoriso aspeqtebis detalur Seswavlas. gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos im faqts, Tu rogor gansxvavdebian erTmaneTisgan erovnuli bazrebi momxmarebelTa saWiroebebisa da Cvevebis, sadistribucio arxebis, bazrebis grZelvadiani potencialis, industriis konkurentuli Zalebisa da metoqeobis xarisxis mixedviT. qveynebis bazrebs |Soris arsebuli gansxvavebebis garda, cnobilia oTxi tipis situaciuri midgoma, romelic damaxasiaTebelia saerTaSoriso operaciebisaTvis: sxvadasxva danaxarjebi sxvadasxva saxelmwifoSi, savaluto kursebis meryeoba (flaqtuacia), maspinZeli saxelmwifos savaWro politika da saerTaSoriso konkurenciis mdgomareoba. gansxvavebebs sawarmoo xarjebs Soris ganapirobebs is garemoeba, rom saxelfaso ganakveTebi, energomatareblebze xarjebi, sagadasaxado ganakveTebi da a.S. sxvadasxva saxelmwifoebSi sxvadasxvaa. sazogadod kompaniaTa mxridan mimzidvelia is regioni, sadac sawarmoo faqtorebis (resursebis) Rirebuleba dabalia. am SemTxvevaSi kompaniebi iZenen konkurentul upiratesobas im metoqeebTan romlebic iafian sawarmoo resursebs ver iyeneben. msoflio praqtikaSi kompaniaTa umravlesoba orientirebulia Sromis dabalanazRaurebad saxelmwifoebze (sadac xelfasebi dabalia). magaliTad taivani, samxreT korea, meqsika, brazilia. es qveynebi kompaniebisaTvis yvelaze mimzidveli regionebia dRes. saerTaSoriso konkurenciis damaxasiaTebel kidev erT niSan-Tvisebas warmoadgens sawarmoo da produqciis wilis koncefcia bazarze. magaliTad, iaponuri firmebis mier iaponiaSi warmoebuli video-magnitofonis 40% iyideba aSS-s bazrebze (produqciis wili), xolo iaponuri eleqtroRumelebis gayidvis maCvenebeli 20%-ia, Tumca am produqciis 85% iwarmoeba aSS-s teritoriaze (sawarmoo wili). warmoebis indikatori xarisxobrivi TvalsazrisiT ukeTesi maCvenebelia, vidre produqciis wili, radgan igi ufro metad miuTiTebs kompaniis dabal xarjebze orientacias. globalur industriebSi, sadac kompaniaTa mizans warmoadgens globaluri dominantoba, dabal xarjebze orientirebuli warmoeba xSir SemTxvevebSi konkurentuli upiratesobis safuZvelia. dabali danaxarjebis politika gulisxmobs msoflios mraval qveyanaSi warmoebas centraliuzebuli wesiT. Tumca, swori sadistribucio, an marketinguls saqmianobasTan dakavSirebuli mravalerovnuli operaciebis dagegmviT SesaZlebelia industriaSi liderobis mopoveba. savaluto kursebis meryeoba. savaluto kursebi mniSvnelovan zegavlenas axdens sawarmoo danaxarjebze. kerZod, savaluto kursebis cvlilebam kompania SesaZlebelia aqcios maRali danaxarjebidan dabal danaxarjebze mwarmoeblad da piriqiT. erovnuli valutis simyare qarTul korporaciebs gzas uxsnis saerTaSoriso bazrebisken. Tu laris erTeulze ufro meti aSS dolari modis, es amcirebs qvveynis farglebs gareT ganTavsebuli sawarmoebis danaxarjebs, xolo rodesac erovnuli valutis kursi ucxourTan mimarTebaSi ecema, maSi saqarTvelo ucxouri kompaniebis mxridan warmoadgens mimzidvel regions. erovnul saxelmwifoebs mniSvnelovani zemoqmedebis moxdena SeuZliaT saerTaSoriso vaWrobaze da ucxouri kompaniebis strategiaze. erovnuli bazris dacvis mizniT maT SeuZliaT saimporto tarifebisa da qvotebis gazrda, sazRvargareT damzadebul produqciaze adgilobrivi moTxovnebis daweseba. saimporto produqciis fasebis regulireba, teqnikuri standartebis, Semotanili produqciis sertificireba, roialtis sxva qveynebSi transfertis akrZalva, ucxoelebis mxridan adgilobriv kompaniaTa sakuTrebis minimaluri wilis moTxovna, adgilobriv warmoebaTa



69

subsidireba da sxva. aRniSnuli faqtorebi mkveTrad cvlis industriis Sinaarss da aSorebs ucxouri kompaniebis erovnuli bazrebis standartebisgan. mravalerovnuli konkurencia globaluri konkurenciis winaaRmdeg mraval-erovnuli konkurencia warmoadgens sxvadasxva qveynebis kompaniebs Soris metoqeobas, Tumca konkurencia erovnul bazrebze ar aris damokidebuli sxva qveynebis bazrebis konkurenciaze. saqme is aris, rom zemoaRniSnuli faqtorebi: gansxvavebebi sawarmoo danaxarjebs Soris, savaluto kursebis mdgomareoba da saxelmwifo regulirebis xarisxi industriaSi qmnis erTmaneTisagan damo\ukidebel bazrebs. faqtiurad, erTi kompaniis warmateba erovnul bazrebze ar niSnavs warmatebas saerTaSoriso doneze. magaliTad, konkretuli kompania flobs erovnuli bazris 50%-s, xolo sxva qveynis bazris 40%-s. mravalerovnuli konkurenciis SemTxvevaSi ar SeiZleba imis mtkiceba, rom kompania mTliani bazris naxevars akontrolebs (davuSvaT, saxelmwifoTa teritoriebi Tanabrad aris ganawilebuli). saxelmwifoebSi TamaSis sxvadasxva wesebi moqmedebs, momxmaeblebi mwarmoeblebs sxvadasxva moTxovnebs uyeneben. konkurenciaSi warmatebis safuZveli kompaniaTa mxridan sxvadasxva garemo faqtorebis analizis safuZvelze SemuSavebuli strategiaa. industriaSi qveynebisa mixedviT yalibdeba erTmaneTisagan damoukidebeli bazrebi. faqtiurad, ar arsebobs erTiani saerTaSoriso bazari. magaliTad, safrangeTSi, aSS-Si da iaponiaSi Seqmnili bankebi garkveulwilad erTmaneTis konkurentebi arian. magram maTi konkurentuli mdgomareoba qveynebis mixedviT gansxvavebulia. kerZod, bankis reputacia, samomxmareblo baza da konkurentuli pozicia erT saxelmwifoSi axdens umniSvnelo zegavlenas sxva qveynebis bazrebze. Tu bankebs surT saerTaSoriso doneze metoqeoba, maT unda gaiTvaliswinon Sesabamisi bazris moTxovnebi da Tavidan daagrovon konkurentuli aqtivebi. specifikuri moTxovnebi sxvadasxva bazrebze damaxasiaTebelia sakvebi produqtebis, alkoholuri sasmelebis, metalis fabrikatebis da sxv. industriebSi. rodesac qveynebs Soris warmoebs bazrebis daaxloeba, iqmneba Tavisufali savaWro kavSirebi, sabaJo TanamSromloba, warmoebis faqtorebis saerTo bazari. warmoebs qveyanaTa kanonmdeblobebis harmonizacia, qveynebs Soris erTiani fiskaluri-sagadasaxado, fulad-sakredito, sabiujeto politikis formireba. miT ufro, Tu mimoqceva erTi regionuli valuta da a.S., amboben, rom iwyeba saxelmwifoebs Soris bazrebis gaerTianebis procesi. faqtiurad, erTi qveynis bazari meore qveynis bazarze damokidebuli xdeba. sinamdvileSi industria aRiqmeva, rogorc erTi didi saxelmwifos bazrad, romelic garkveul segmentebad iyofa. momxmarebelTa interesebi erTiandeba, kompaniebs yovelgvari SezRudvebis gareSe SeuZliaT awarmoon produqciis eqsporti, sxva qveyanaSi ganaTavson warmoeba, Seisyidon ucxo kompaniebi, sxva saxelmwifos faqtorebi, maT Soris samuSao Zala. aseve momxmarebels aqvs saSualeba yovelgvari sabaJo procedurebis gverdis avliT imgzavros nebismier qveyanaSi, Seisyidos is produqcia, romelic mas surs. erTi sityviT, yalibdeba erTgvari saerTaSoriso bazari. bazrebis erovnul da ucxour regionebad dayofa azrs kargavs, radgan warmateba erovnul bazarze iZleva pirobiTad sxva qveynebis bazrebze warmatebis garantias. kompaniis sabazro wili ganisazRvreba mTlianobaSi saerTaSoriso bazris mixedviT. Tu adgili aqvs aseTi tipis tendenciebs, maSin amboben, rom kompaniebi CarTuli arian globalur konkurenciaSi. globalur konkurencias aseve xvdebiT iq, sadac sxvadasxva qveynis momxmarebelTa moTxovnebi erTnairia. magaliTad, telekomunikaciebis aparaturaTa industria, qseroqsebi, masmediis saSualebebi-televizia, Jurnal-gazeTebi da sxv. globaluri konkurencia xarisxobrivi TvalsazrisiT aRemateba mravalerovnuli konkurenciis dones. erTis mxriv miiRweva statistikuri efeqti, kerZod momxmarebels produqciis Sesyidvis ufro farTo SesaZleblobebi gaaCnia. rac kompaniebs Soris zrdis konkurenciis xarisxs, xolo momxmarebeli SedarebiT advilad axerxebs moTxovnilebebis maqsimalur dakmayofilebas (xarisxiani da iafi produqciis



70

Sesyidvas). meore mxriv, globaluri konkurencia iZleva dinamikur efeqts. kerZod, bazrebis gaerTianeba gulisxmobs met momxmarebels, auTvisebel, axal, mimzidvel sabazro segmentebs. yovelive es ubiZgebs realizaciis meti masStabebisken, rac zrdis kompaniebis mogebas dinamikaSi. saboloo jamSi, TiToeuli qveynis mixedviT miiRweva sazogadoebrivi keTildReoba. globalizaciis Sedegi aris is, integraciuli regionis SigniT nebismier moqalaqes SeuZlia sxva qveyanaSi ganaTlebis uproblemod miReba, ucxouri satelevizio arxebis yureba, informaciis miReba (interneti) da a.S. globaluri konkurenciis bazrebs warmoadgens qveynebs Soris integrirebuli Semdegi regionebi: evrokavSiri, CrdiloeT amerikis Tavisufali savaWro asociacia (NAFTA), samxreT aziis (ASEAN), laTinuri da centraluri amerikis, karibis zRvis auzis qveynebis kavSiri da sxv. saerTaSoriso praqtikaSi aseve vxvdebiT iseT industriebs, romelTac gaaCniaT erTi mxriv globaluri, xolo meore mxriv mravalerovnuli segmentebi. magaliTad, sastumroTa biznesSi kompaniaTa umravlesoba orientirebulia adgilobriv mosaxleobaze. Tumca, iseTi tipis kompaniebis, rogoricaa SHELL, SHERATON da sxv. orientirebulia globalur konkurenciaze. aseTi tipis sastumroebi umeteswilad ganTavsebulia sakurorto zonebSi, janmrTelobis centrebSi da a.S. saerTaSoriso strategiis tipebi cnobilia eqvsi ZiriTadi mimarTuleba, romlis mixedviTac kompaniebi monawileobas iReben saerTaSoriso bazrebze. es mimarTulebebia: 1. kompaniaTa mier ucxouri firmebis licenzireba, romlis safuZvelzec ucxouri kompaniebi iyeneben korporaciaTa teqnologiebs, qmnian produqcias, ewevian korporaciaTa produqciis distribuciis saqmianobas. am SemTxvevaSi korporaciaTa saerTaSoriso Semosavals warmoadgens salicenzio SeTanxmebebiT miRebuli roialti; 2. erovnul bazaze warmoebis safuZvelze produqciis eqsportireba ucxour bazrebze sadistribucio kompaniebis an sakuTari filialebis daarsebis gziT; 3. mravalerovnuli strategiis warmoeba, sadac kompaniaTa saqmianoba ukavSirdeba sxvadasxva qveynebis damoukidebel bazrebs. kompaniaTa strategiuli TvalTaxedva erT saxelmwifoSi meore saxelmwifosagan damoukideblad yalibdeba; 4. globalurad dabali danaxarjebis strategia - moicavs RonisZiebaTa erTobliobas, sadac kompaniis ZiriTadi saqmianoba orientirebulia erTiani bazris sistemaze. 5. globaluri diferenciaciis stategia-kompaniaTa umravlesoba orientirebulia im meTodze, rom maT qveyanaSi SemuSavebuli diferenciaciis warmatebuli politika aseve momgebiani iqneba sxva qveynebSi, rac gulisxmobs produqciis diferenciaciis globalur xedvas; 6. globaluri fokusirebis strategia-kompaniebi cdiloben sxva qveynebSi bazris im segmentis aTvisebas, rac maT warmatebiT ganaxorcieles TavianT qveyanaSi. licenzirebis strategia azrs iZens, rodesac kompanias gaaCnia Rirebuli teqnologiuri nou-hau an dapatentebuli produqcia, romelTac saerTaSoriso bazrebze analogi ara aqvT. sawarmoo uflebebisa da teqnologiebis ucxo kompaniebisTvis gadacema qmnis Semosavals, romelic salicenzio SeTanxmebiT mopovebuli roialtis tolia.

erovnuli warmoebis bazaze produqciis eqsporti saerTaSoriso bazrebis aTvisebis erT-erTi saukeTeso saSualebaa. aseTi politikiT warmoebs riskis minimizacia, kapitalze moTxovnebis Semcireba. produqciis eqsportireba saerTaSoriso bazrebze Zalebis mosinjvis konservatuli gza aris. kompaniebs SeuZliaT ucxour bazrebze monawileobis Sesusteba, Tu maTi kontaqti Semoifargleba mxolod ucxour saimporto firmebiT. kompaniebi distribuciisa da marketinguli funqciebisgan pasuxismgeblobas ixsnis. Tumca bevri korporacia ufro did sargebels naxulobs, rodesac am funqciebze kontrols awesebs. qmnis sakuTar



71

firmebs, sadistribucio da savaWro organizaciebs, Seisyidis ucxour firmebs da sxv. am SemTxvevaSi kompaniebi Tavs arideben pirdapir investiciebTan dakavSirebul riskebs. aseTi politika damaxasiaTebelia koreuli da italiuri korporaciebisaTvis. kerZod, warmoebis procesi eyrdnoba erovnul bazas, xolo marketinguli saqmianoba orientirebulia qveynis farglebs gareT. sazogadod, rodesac kompaniebi xedaven, rom sxva saxelmwifoebSi produqciis warmoeba maT ufro iafi ujdebaT, pirdapiri sainvesticio politika aqtualobas iZens. kompaniaTa vertikaluri eqspansia mimarTulia iafiani sawarmoo faqtorebis (mag., xelfasebis dabali ganakveTebi) xelSi Casagdebad (sawarmoo wilis gazrda); horizontaluri eqspansia gulisxmobs sabazro wilis gazrdas. zogjer, marketinguli TvalsazrisiT, produqciis transportireba, gadazidvis sxva xarjebi da savaWro barierebi zrdis sabooloo danaxarjebs produqciaze. sawarmoo wilis zrdiT, sabazro wilis mopoveba aris horizontaluri da vertikaluri eqspansiis umTavresi amocana. iaponuri da aSS-s kompaniebis umravlesoba misdevs swored aseT strategias. zogjer sainvesticio saqmianobis gaSla warmoebs sakonkurencio riskis minimizaciis mizniTac.

mravalerovnuli Tu globaluri strategia mravalerovnuli strategiis Sinaarsi is aris, rom qveynebs Soris kulturuli, socialuri, ekonomikuri da sabazro mdgomareoba gansxvavebulia. rac ufro mkafiod igrZnoba es gansxvaveba, miT ufro meti aucilebloba arsebobs, rom kompaniaTa strategiebis misadageba moxdes sxvadasxva erovnebebis sabazro situaciasTan. am SemTxvevaSi, mravalerovnuli strategia es aris sxvadasxva qveynebSi SemuSavebuli strategiebis jami.

globaluri strategiebi kargad ergeba globaluri konkurenciis situacias. globaluri strategia umravles SemTxvevaSi erTidaigivea yvela qveyanaSi. miuxedavad imisa, rom saxelmwifoebis bazrebs Soris mciredi gansxvavebebi mainc arsebobs, kompaniis fundamentaluri strategia ar icvleba (dabal xarjebze, diferenciaciaze orientacia). ufro metic, globaluri strategia iTvaliswinebs 1)strategiuli svlebis integrirebasa da koordinirebas; 2)produqciis realizacias yvela im qveyanaSi, sadac arsebobs moTxovna. romeli strategia aris ufro mniSvnelovani? am kiTxvaze pasuxi damokidebulia imaze, Tu rogori xasiaTis konkurencias awydebian firmebi saerTaSoriso bazrebze. mravalerovnuli strategiis upiratesoba aris is, rom igi yvelaze ukeTesad usadagebs strategias maspinZeli qveynis industriis situaciasTan. aseTi strategiis warmoeba aucilebelia, rodesac arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebi samomxmareblo moTxovnebsa da realizaciis wesebSi, rodesac momxmarebeli karnaxobs specifikuri standartizirebuli produqciis warmoebas, rodesac saxelmwifoebi aweseben regulirebis axal meTodebs. magaliTad, amkacreben sawarmoo moTxovnebs, produqciis standartebs, mimarTaven savaWro politikis SezRudvas da a.S. mravalerovnul strategias gaaCnia Tavisi uaryofiTi mxareebi. kerZod, strategiebs Soris koordinaciis xarisxi aris Zalze dabali, rac metad arTulebs konkurentuli upiratesobis mopovebas industriaSi. globaluri strategiis SemTxvevaSi ki piriqiT, aseTi koordinaciis xarisxi Zalze maRalia, rac kompaniebs maT Zlier mxareebze maqsimaluri koncentrirebis saSualebas aZlevs. es ki konkurentuli upiratesobis mopovebis mTavari faqtoria, rogorc maspinZeli kompaniebis, aseve saerTaSoriso korporaciebs Soris. rodesac qveynebs Soris gansxvavebebi ar aris sagrZnobi, globalur strategias konkurenti ar hyavs. globaluri strategia da konkurentuli upiratesoba globaluri strategiis meSveobiT konkurentuli upiratesobis mopovebis ori gza arsebobs. pirveli efuZneba globaluri konkurenciis SesaZleblobebs,



72

gaafarTovos saqmianobaTa areali msoflios sxvadasxva qveynebSi SedarebiT dabali danaxarjebis an diferenciaciis fonze, xolo meore mosazreba gulisxmobs am saqmianobaTa iseT koordinacias, rasac erT qveyanaze orientirebuli kompania ver SesZlebda. saqmianobaTa arealis gafarToeba niSnavs kompaniaTa koncentrirebas ramodenime qveyanaSi, aseve, globaluri kompaniebi did yuradRebas uTmoben sakiTxis Seswavlas, Tu romel qveynebze gaakeTon ZiriTadi aqcenti. konkurenciis xarisxi mniSvnelovnad aris damokidebuli strategiaTa koordinaciis xarisxsa da masStabis efeqtianobaze. magaliTad, zogierT industriaSi warmoebis masStabis efeqtianoba imdenad maRalia, rom ramodenime qveyanaSi sawarmoo simZlavreebis koncentraciis gziT, kompaniebs SeuZliaT uzrunvelyon produqciiT mTeli msoflios bazrebi. aseve saqmianobaTa mraval qveyanaSi diversificireba SesaZlebelia kompaniisaTvis ufro xelsayreli iyos, vidre mcire raodenobis qveynebze koncentrireba. momxmarebelze orientirebuli, magaliTad distribuciis, realizaciis, reklamirebis, realizaciis Semdgomi momsaxurebasTan dakavSirebuli saqmianobis warmarTva aucilebelia yvela im qveyanaSi, sadac globalur kompanias hyavs momxmarebeli. navTobis saqaCi teqnologiebis mwarmoebeli kompaniebi msoflios mraval qveyanaSi qmnian specialur formebs, romelic sTavazobs am produqciss SekeTebasa da teqnikur daxmarebas. am SemTxvevaSi bazris diversificirebis mimdevar kompaniebs gaaCniaT konkurentuli upiratesoba imaTTan SedarebiT, romlebic orientirebuli arian erT an or qveyanaSi koncentraciaze. diversificirebis strategia aseve ufro momgebiania, rodesac maRalia satransporto xarjebi, araefeqtiania didi moculobis produqciiT vaWroba, maRalia savaWro barierebi da a.S. yovelive es arTulebs centraluri, koncentrirebuli regionebidan saqmianobaTa warmarTvas. garda amisa, diversifikaciis SemTxvevaSi warmoebs erTgvari riskis dazRveva mosalodneli savaluto kursebis flaqtuaciisgan, momwodblebTan kontraqtebis gauqmebisgan, negatiuri politikuri tendenciebis ganviTarebisgan. aseTi riskis albaToba gacilebiT maRalia erT romelime regionSi koncentrirebisas. saqmianobaTa arealis gafarToebis ZiriTad mizans warmoadgens dabal danaxarjebze orientacia, rac zrdis koncentraciis albaTobas. Tumca erTdroulad mraval qveyanaSi kompaniebis saqmianobaTa mimofantva motivirebulia im mizeziT, rom saqmianobaTa sxvadasxva mimarTulebebis (naxevarfabrikatebis warmoeba, mza produqciis miReba, teqnologiuri kvlevebi, axali produqciis Seqmna da sxv.) ganviTareba warmoebs iq, sadac kompanias danaxarjebis TvalsazrisiT upiratesoba gaaCnia. magaliTad, sawarmoo komponentebis (naxevarfabrikatebis) warmoeba SesaZlebelia meqsikaSi, teqnologiebis SemuSaveba _ frankfurtSi, axali produqciis testireba iaponiaSi, mza produqciis warmoeba espaneTSi, taivanSi, koreaSi, braziliaSi, xolo realizacia aSS-Si, ruseTSi da a.S. aqve unda aRiniSnos, rom warmoebis globaluri ganTavsebis erTaderT ZiriTad mizezs mxolod dabali danaxarjebi ar warmoadgens. magaliTad teqnologiebis SemuSavebis centri SeiZleba iyos im qveyanaSi, sadac maRalkvalificiuri teqnikuri personalia, mza produqciis warmoeba SesaZlebelia im regionSi, sadac saxelmwifo, gadasaxadebisgan aTavisuflebs warmoebisTvis saWiro naxevar-fabrikatebis imports da sxv. strategiis koordinaciis uzrunvelyofa globaluri kompaniebis umTavresi amocanaa. koordinacia es aris kompaniaTa iaraRi, rac maT biznesSi warmatebis safuZvels uqmnis. koordinaciis amocana eyrdnoba firmis gamocdilebas. magaliTad, Tu kompaniam icis, Tu rogor unda awarmoos produqcia braziliaSi, mas SeuZlia am codnis gadatana romelime sxva qveyanaSi, magaliTad espaneTSi. did britaneTSi warmatebiT ganxorcielebuli marketinguli saqmianoba umTavres SemTxvevaSi, aseve warmatebuli unda iyos axal zelandiasa da avstraliaSi. maSasadame, SeZenili gamocdilebis gadatana socialur, kulturul, ekonomikur da politikurad erTnair saxelmwifoebSi aris koordinaciis erT-erTi mimarTuleba.



73

kompaniebi aseve SesaZlebelia TamaSobdnen savaluto kursebze. rodesac mocemuli kompaniis qveynis valuta myardeba maspinZeli qveynis valutasTan SedarebiT, ucxo saxelmwifoSi produqciis danaxarjebi mcirdeba. davuSvaT, X produqciis warmoebas esaWiroeba 100 lari anu 50 aSS dolari (davuSvaT $1=2GEL). Tu lari aSS dolarTan mimarTebaSi ufasurdeba (magaliTad $1=4GEL), maSin X-is warmoebis xarjebi qarTuli kompaniebisTvis Seadgens 100 lars, xolo aSS-s firmebisTvis 50-is magivrad 25 aSS dolars. ase, rom amerikuli firma iZens konkurentul upiratesobas, Tu igi saqarTveloSi daiwyebs X produqciis warmoebas. amdenad, savaluto kursebis cvlilebaze TamaSi aris koordinaciis meore mimarTuleba. aseve, kompaniis reputacia SesaZlebelia iyos imdenad maRali, rom produqciis realizaciis zrdis, diferenciaciis da damatebiTi atributebis Seqmnis safuZvelze, man SeiZleba aiTvisos msoflio bazari. magaliTad, "hondas" imijma Tavdapirvelad motocikletebis, xolo mogvianebiT avtomobilebis xarisxTan dakavSirebiT, uzrunvelyo kompania salidero poziciebze industriaSi. "hondas" saxeli momxmarebelTa loialurobasTan asocirdeboda. igi met damajereblobas, ndobas unergavda msoflios TiTqmis yvela qveynis moqalaqes. aseTi imiji am kompaniis ZiriTadi aqtivi iyo. "honda" ar gamoirCeoda metoqeebTan SedarebiT dabal xarjebze orientaciiT, produqciis diferenciaciiT, produqciis dizainiT an sxva raime niSan-TvisebebiT. misi reputacia uzrunvelyofda konkurentul upiratesobas industriaSi. aseTi imijiT kompanias Tavisuflad SeeZlo ewarmoebina rogorc Semtevi, aseve TavdacviTi strategia. daewesebina dabali fasebi, Seemcirebina metoqeebis realizaciis masStabebi, gaezarda sabazro wili. misi politika dResac agebulia erovnul bazarze SedarebiT susti konkurentebis safaso diskriminaciaze, rac mas erovnuli bazris mniSvnelovani wilis mopovebis safuZvels aZlevs, xolo SeZenili damatebiTi safinanso rezervebi mimarTulia moklevadiani zaralis subsidirebaze da orientirebulia grZelvadian periodSi saerTaSoriso bazrebidan mogebis mopovebaze. amdenad, kompaniaTa reputacia aseve warmoadgens saerTaSoriso bazrebze koordinaciis mimarTulebas. strategiuli aliansebi strategiuli aliansi warmoadgens sakontraqto safuZvelze firmaTa SeTanxmebas kooperaciul saqmianobaze. garkveulwilad warmoebs kompaniaTa Serwyma partniorul sawyisebze, rodesac kompaniebi inarCuneben damoukideblobas. aliansis Sinaarsi SeiZleba iyos erToblivi kvlevebi, teqnologiebis da gamocdilebis gaziareba, sawarmoo resursebis erToblivi gamoyeneba, erToblivi wesiT marketinguli saqmianobis warmoeba, produqciis erToblivi warmoeba. xSirad, strategiuli aliansebis safuZvelze warmoebs firmaTa gaerTianeba. iuridiuli TvalsazrisiT aseT konsolidacias erToblivi sawarmo ewodeba. faqtiurad, erToblivi saqmianoba gulisxmobs ori an meti monawile mxaris saxelSekrulebo SeTanxmebis safuZvelze, erToblivad kontrolirebadi ekonomikuri saqmianobis warmarTvas. kontroli niSnavs ekonomikuri saqmianobis finansuri da sameurneo politikis warmarTvis uflebas, am saqmianobidan ekonomikuri sargeblis miRebis mizniT. erToblivi kontroli gulisxmobs saxelSekrulebo SeTanxmebas ekonomikur saqmianobaze kontrolis uflebebis ganawilebis Sesaxeb. investori kontrolis uflebiT,Yaris erToblivi saqmianobis monawile mxare am saqmianobis erToblivi kontrolis uflebiT. cnobilia erToblivi saqmianobis mravali forma da struqtura. kerZod, erToblivad kontrolirebadi saqmianoba, erToblivad kontrolirebadi aqtivebi da erToblivad kontrolirebadi sameurneo subieqti. erTobliv saqmianobas axasiaTebs Semdegi saerTo niSnebi: a)ori an meti kontrolis mqone investori (kompania-iuridiuli piri) dakavSirebulia saxelSekrulebo SeTanxmebiT; da b)saxelSekrulebo SeTanxmeba awesebs erTobliv kontrols.



74

saxelSekrulebo SeTanxmebis arseboba SeiZleba dadasturdes mravali gziT. magaliTad, kontrolis uflebis mqone investorebs Soris kontraqtiT, an maT Soris molaparakebis oqmebiT. saxelSekrulebo SeTanxmebis sferos miuxedavad, rogorc wesi, SeTanxmeba unda gaformdes werilobiT da aucileblad moicavdes: a)erToblivi saqmianobis sferos, xangrZlivobas da saangariSo valdebulebas; erToblivi saqmianobis direqtorTa sabWos an analogiuri mmarTvelobiTi organos daniSvnis wesebs da kontrolis uflebis mqone investorebis xmis micemis uflebebs; g)kontrolis uflebis mqone investorebis mier Cadebul kapitalis wils; d)kontrolis uflebis mqone investorebis wils erToblivi produqciis gamoSvebaSi, SemosavlebSi, xarjebsa da erToblivi saqmianobis finansur SedegebSi. saxelSekrulebo SeTanxmeba awesebs erTobliv saqmianobaze erToblivi kontrolis uflebas. aseTi moTxovna iZleva imis garantias, rom kontrolis uflebis mqone investorebidan, cal-mxrivad verc erTi gaakontrolebs erTobliv saqmianobas. SeTanxmeba gansazRvravs erToblivi saqmianobis gansaxorcieleblad saWiro mniSvnelovani gadawyvetilebis im speqtrs, romelTa miRebisaTvis aucilebelia yvela kontrolis mqone investoris interesis gaTvaliswineba an xmaTa umravlesoba. saxelSekrulebo SeTanxmebiT SeiZleba ganisazRvros kontrolis uflebis mqone erT-erTi investori, rogorc erToblivi saqmianobis mmarTveli an xelmZRvaneli. xelmZRvaneli ar akontrolebs erTobliv saqmianobas, magram moqmedebs kontrolis mqone investorebTan SeTanxmebuli finansuri da sameurneo politikis CarCoebSi da flobs xelmZRvanelis uflebebs. Tu xelmZRvanels miniWebuli aqvs ekonomikuri saqmianobis finansuri da sameurneo politikis warmarTvis uflebac, es imas niSnavs, rom igi akontrolebs am saqmianobas da warmoadgens mis Svilobil sawarmos da ara erTobliv saqmianobas. zogjer, erToblivi saqmianoba kontrolis uflebis mqone investorebis aqtivebisa da sxva resursebis gamoyenebas ufro gulisxmobs, vidre korporaciis (saaqcio sazogadoebis), amxanagobis, an sxva tipis sawarmos dafuZnebas, an TviT erToblivi kontrolis uflebis mqone sawarmoebisgan gansxvavebuli finansuri struqturis Camoyalibebas. TiToeuli monawile sawarmo, iyenebs mis ZiriTad saSualebebs da gaaCnia sakuTari-sasaqonlo materialuri faseulobebi. igi agreTve eweva sakuTar xarjebs da iRebs garkveul valdebulebebs, TviTon moipovebs sakuTar finansur saxsrebs, rac maT sakuTar valdebulebas warmoadgens. erToblivi saqmianoba SeiZleba ganxorcielebul iqnes kontrolis uflebis mqone investoris daqiravebuli muSakebis mier, am investoris analogiur saqmianobasTan erTad. erToblivi saqmianobis sadamfuZneblo SeTanxmeba, rogorc wesi, gulisxmobs erToblivi produqtis gayidvidan miRebuli Semosavlis da erToblivi saqmianobis sferoSi gaweuli xarjebis ganawilebis wesis arsebobas kontrolis mqone investorebs Soris. kontrolis uflebis mqone investorebi, erTobliv kontrols daqvemdebarebul saqmianobaSi monawileobasTan dakavSirebiT, sakuTar finansur angariSebSi Semdgom konsolidirebul finansur angariSebSi unda aisaxos: a)erTobliv kontrols daqvemdebarebuli aqtivebi da valdebulebebi; da b)gaweuli xarjebi da sakuTari wili erToblivi saqmianobis saqonlisa da momsaxurebis gayidvidan miRebul SemosavlebSi. zogierTi erToblivi saqmianoba gulisxmobs erTobliv kontrols da kontrolis mqone investorebis mier, erToblivi saqmianobis miznebisTvis SeZenili aqtivebis erTobliv mflobelobasac. es aqtivebi gamoiyeneba erTobliv kontrols daqvemdebarebuli operaciebis Sesrulebis dros. kontrolis uflebis mqone investorma SeiZleba miiRos mocemuli aqtivebis meSveobiT, gamoSvebuli produqciis garkveuli wili da gaiRos xarjebis SeTanxmebuli wili. amgvari erToblivi saqmianoba ar gulisxmobs korporacias, amxanagobas, an sxva tipis sawarmos dafuZnebas, an investori sawarmoebisgan gansxvavebuli finansuri



75

struqturebis Camoyalibebas. TiToeuli kontrolis uflebis mqone investors, gaaCnia momaval ekonomikur sargebelSi Tavisi wilis ufleba, erTobliv kontrols daqvemdebarebul aqtivSi sakuTari wilis mixedviT.

navTobis, gazis da mineraluri resursebis mompovebeli dargebis mravali sawarmosTvis damaxasiaTebelia erTobliv kontrols daqvemdebarebuli aqtivebi. magaliTad, navTobis mwarmoebel kompaniebs ufleba aqvT erToblivad gauwion eqspluatacia navTobsadenebs da erToblivi kontroli ganaxorcielon masze. TiToeuli kontrolis uflebis mqone investori iyenebs navTobsadens misi sakuTari produqtis transportirebisTvis, ris safasuradac igi gaiRebs navTobsadenis eqspluataciis xarjebis SeTanxmebul wils. erTobliv kontrols daqvemdebarebuli aqtivebis meore magaliTia, rodesac ori an meti sawarmo akontrolebs raime qonebas. TiToeul maTgans aqvs Tavisi wili gaweul xarjebSi. erTobliv kontrols daqvemdebarebuli sameurneo subieqti aris iseTi erToblivi saqmianoba, romelic moicavs korporaciis, amxanagobis an sxva romelime samarTlebrivi formis sawarmos dafuZnebas, romelSic TiToeuli kontrolis uflebis mqone investors gaaCnia Tavisi wili. sameurneo subieqti iseve eweva saqmianobas, rogorc sxva tipis sawarmoebi im gansxvavebiT, rom SeTanxmeba gansazRvravs investorebs Soris sameurneo subieqtis ekonomikur saqmianobaze erTobliv kontrols. erTobliv kontrols daqvemdebarebuli sameurneo subieqtis magaliTia, rodesac industriaSi ori an meti sawarmo Tavis saqmianobas aerTianebs Sesabamisi aqtivebisa da valdebulebebis erTobliv kontrols daqvemdebarebuli sameurneo subieqtis gadacemiT. an rodesac sawarmo iwyebs bizness sxva qveyanaSi samTavrobo an sxva romelime organizaciasTan erTad. rogorc aRvniSneT, erToblivi saqmianobis iuridiul formas warmoadgens erToblivi sawarmo. Tu erToblivi sawarmos dafuZnebaSi monawileobas iRebs orze meti kompania, xSirad aseT gaerTianebas konsorciumsac uwodeben. Tanamedrove msoflioSi erTobliv sawarmoTa Semdegi tipebi: - erTi da imave qveynis kompaniebi afuZneben erTobliv sawarmos sxva qveyanaSi; - sxvadasxva qveynis kompaniebi afuZneben erTobliv sawarmos sxva qveyanaSi; - erToblivi sawarmos dafuZneba warmoebs ucxouri da adgilobrivi kapitalis

Serwymis safuZvelze; - ucxouri kompania da adgilobrivi saxelmwifo organoebi afuZneben erTobliv

sawarmos. warmoebis globalizaciis da regionalizaciis ganviTarebis ZiriTad mizans upiratesad unda warmoadgendes konpaniebsa da korporaciebSi sawarmoo faqtorebis gamoyenebis xarisxis amaRleba. saqme is aris, rom sagareo-ekonomikuri urTierTobebis ganviTarebis safuZvelze (sagareo vaWrobis, saerTaSoriso safinanso, savaluto da sxv. urTierTobebis) aRniSnul kompaniaTa umravlesoba orientirebulia iseTi saxis saqonlis Tu momsaxurebis warmoebis specializaciaze, romelTa produqciis TviTRirebuleba analogiuri saimporto produqtebisgan gansxvavebiT, SedarebiT ufro iafia, rac erTmniSvnelovnad zrdis rogorc adgilobrivi warmoebis masStabebs, ise qveynis saeqsporto SesaZleblobebs. erToblivi sawarmoebi aRniSnuli problemis efeqturi gadaWris erT-erTi efeqturi gza aris. msoflio praqtikis mixedviT, strategiuli aliansis formireba warmoebs maRalganviTarebuli qveynebis kompaniebsa da SedarebiT dabali ganviTarebis saxelmwifoebis firmebs Soris iafi sawarmoo resursebis mopovebis an naklebad ganviTarebuli bazrebis aTvisebis mizniT. aseve, strategiuli aliansebi iqmneba msoflio kontinentaluri arealis aTvisebisaTvis. umravlesma iaponurma da amerikulma kompaniebma evropul korporaciebTan Seqmna strategiuli aliansebi 1992 wels evrokavSiris dafuZnebasTan dakavSirebiT uzarmazari regionis aTvisebisa da aRmosavleT evropis bazrebis dapyrobis mizniT.



76

kompaniaTa aliansebs ganapirobebs strategiuli sargebelis miRebis ramodenime mizezi. kerZod, umravlesi kompania iswrafvis warmoebis da marketingis masStabis efeqtis zrdisken. teqnikuri da sxva saxis aramaterialuri aqtivebis SeZenisken, meti sabazro wilis mopovebisken. erToblivi Zalisxmeva maT sakuTar damoukidebel biznesSi danaxarjebis Semcirebis saSualebas iZleva. aliansebi xSirad iqmneba saxelmwifo kanonmdeblobis maregulirebeli moTxovnebis mixedviT, sadac qveynebi ukrZalaven ucxo kompaniebs sawarmoo resursebze kontrolis dawesebas. aliansebi aseve did zegavlenas axdens konkurenciis xarisxze. firmebi axdenen riskis dazRvevas, rodesac isini Tanxmdebian garkveul pirobebze. safinanso krizisSi myofi an mcire sididis kompaniebi, sakuTari damoukideblobis SenarCunebis mizniT iswrafvian lider korporaciebTan strategiuli aliansebis formirebisken. strategiul aliansebs gaaCniaT uaryofiTi mxareebic. kerZod, damoukidebel kompaniebs Soris koordinaciis xarisxi aris SedarebiT susti. TiToeul kompanias Tavisi sakuTari miznebi gaaCnia, rac SesaZlebelia ewinaaRmdegebodes aliansis partnioris miznebs. interesTa konfliqti damaxasiaTebeli movlenaa strategiuli aliansebisTvis. SedarebiT rTulia da did danaxarjebTan aris dakavSirebuli erTmaneTis kontroli. kompaniebi SesaZlebelia arRvevdnen SeTanxmebebs sakuTari piziciebis gaumjobesebis mizniT. aseTi aliansebis magaliTia tipiuri oligopoliebi. magaliTad, navTob-eqsportiori qveynebis organizacia (OPEC) cnobilia im faqtiT, rom aliansis wevrebi SeTanxmebuli moqmedebebis safuZvelze axerxeben TiToeulisaTvis sasargeblo sanavo politikis warmoebas, ris gamoc msoflioSi xelovnurad qmnian navTobis deficits. Tumca, xSirad garkveuli periodis Semdgom, zogierTi wevri arRvevs SeTanxmebas da awarmoebs qvotiT dawesebulze met navTobs, ris safuZvelzec aliansis arseboba azrs kargavs. Cveulebrivi tipis gaerTianebebSi, sadac gamokveTilia saTao kompania da misi Svilobili firmebi an filialebi, aseTi saSiSroeba naklebad arsebobs, radgan ZiriTadi korporaciis daqvemdebarebul kompaniebs damoukidebeli politikis warmarTvis naklebi Sansebi gaaCniaT. strategiuli TvalTaxedva, mogebis rezervebi da kros-subsidireba saerTaSoriso bazrebze gansxvavebulia ara mxolod saerTaSoriso strategiebi, aramed, aseve grZelvadiani strategiuli miznebi da strategiuli TvalTaxedva. cnobilia kompaniaTa strategiuli TvalTaxedvis oTxi tipi:

kompaniaTa strategiuli TvalTaxedva kompaniis globaluri dominantobaa anu globalur bazrebze lideroba. kompaniis saqmianoba efuZneba globalur strategias;

kompaniaTa ZiriTad mizans Seadgens erovnuli bazrebis dacva da dominantoba am bazarze, miuxedavad imisa, rom produqciis garkveuli realizacia SesaZlebelia warmoebdes sxva qveynebis bazrebzec;

firmaTa miznebi orientirebulia msoflios bazrebze, xolo strategiuli orientacia damokidebulia maspinZeli qveynis moTxovnebze. aseTi firmebi misdeven mravalerovnul strategias da ZiriTadi Semosavlebi damokidebulia sxva qveynis bazrebze;

Sida bazarze orientirebuli firmebi, romelTa strategiul TvalTaxedvas warmoadgens konkretul bazarze konkretuli upiratesobis dacva da ar cdilobs sxva bazrebze axali upiratesobis SeZenas. aseTi firmebis strategia efuZneba mxolod Sida bazris moTxovnebs, xolo saerTaSoriso bazrebze mimdinare situacias Tvalyurs adevneben, raTa Seiswavlon gareT ganviTarebuli movlenebis zegavlena Sida bazris pirobebze.

warmatebuli biznesis sawarmoeblad kompaniaTa strategiul TvalTaxedvaTa tipebi xarisxobrivi TvalsazrisiT erTmaneTisgan gansxvavebulia. davuSvaT, Sida bazarze orientirebuli qarTuli kompania cdilobs konkurentuli upiratesobis



77

SenarCunebas da iaponur konkurentebTan metoqeobas, romlis grZelvadian strategiul miznebs Seadgens globaluri dominantoba. iaponuri kompania saqarTvelos bazris mopovebis mizniT misdevs Semtevi strategiis politikas. magaliTad, amcirebs fasebs produqciaze. faqtiurad, igi axdens arsebuli danakargebis subsidirebas iaponiaSi darezervebuli mogebis xarjze. qarTuli kompaniebisTvis Sesabamisi reagirebis efeqturi gza ar arsebobs. sul sxva pirobebSi aRmoCndeboda Cveni kompania, rom isic yofiliyo globaluri dominanti. Sesabamisi pasuxi iaponuri metoqis misamarTiT iqneboda, Tu igi iaponur bazarze analogiur qmedebebs mimarTavda. kerZod, iaponur bazarze fasebis SemcirebiT moaxdenda zaralis subsidirebas sxva qveynebSi dagrovili mogebis xarjze. mogebis rezervebi da kritikuli bazrebi-mogebis rezervebis wyaros warmoadgens qveynis bazrebi, sadac kompaniebs gaaCniaT kargad daculi sabazro poziciebi, romelic mniSvnelovani mogebis dagrovebis garantias warmoadgens. magaliTad, iaponia umravlesi iaponuri firmebisTvis aris mogebis rezervis wyaro, radgan savaWro barierebi da iaponuri mTavrobis mier SemuSavebuli bazris regulirebis sxva meqanizmebi SedarebiT naklebkonkurentians xdis ucxour firmebs iaponiaSi. Sesabamisad, iaponur kompaniebs SeuZliaT iaponeli momxmareblebisTvis SedarebiT maRali fasebis SeTavazeba da ufro didi mogebis mopoveba. sazogadod, umravles SemTxvevaSi, kompaniis yvelaze didi mogebis rezervs warmoadgens erovnuli bazari, Tumca mravalerovnuli kompaniebs SesaZlebelia gaaCndeT mogeba sxva qveynebSic. mogebis rezervi aris metad Rirebuli konkurentuli kapitali globalur industriebSi. zogadad, kompanias, romelsac mravalerovnuli mogebis rezervi gaaCnia, mxolod erTi qveynis SigniT mogebis rezervze orientirebuli firmebis damarcxebis ufro meti Sansi aqvs. globaluri metoqeebisgan Tavdacvis mizniT, firmebs uxdebaT konkurencia saerTaSorisi bazrebze, magram amave dros, es qveynebi maTTvis kritikul bazrebs unda wamoadgendes. kritikul bazrebs miekuTvneba:

bazrebi, sadac mogebis rezervis wyaro arsebobs konkurentebisTvis;

bazrebi, sadac SesaZlebelia didi moculobis produqciis realizcia;

bazrebi, sadac arsebobs prestiJuli momxmarebeli, rac kompaniebisTvis mniSvnelovania;

bazrebi, sadac SesaZlebelia didi mogebis mopoveba dabali xarisxis konkureciis xarjze.

rac ufro met kritikul bazrebzea kompania orientirebuli, globaluri dominantebisgan Tavdacvis miT ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia. konkurentuli Zala kros-subsidireba-kros-subsidireba warmoadgens ZiriTad konkrentul iaraRs biznesSi. misi Sinaarsi aris is, rom garkveul bazrebze mopovebuli mogebis Sedegad SeinarCunos konkurentuli mdgomareoba konkretul qveyanaSi an gazardos Tavisi wili kritikul bazrebze. kerZod, gaaumjobesos produqciis xarisxi da SeinarCunos dabali fasebi, an damatebiTi investiciebiT Seamciros produqciaze danaxarjebi da sxv.

kros-subsidirebis politika yvelaze metad efeqtiania, rodesac mravalmxrivi mogebis rezervebiT kompaniebi agresiuli strategiis safuZvelze cdiloben globalur dominantobas drois grZelvadian periodSi. Sida da mravalerovnul bazrebze orientirebuli firmebs globalur metoqeebTan naklebi upiratesoba gaaCniaT, radgan SedarebiT mcire mogebis rezervebiT dabali fasebis SenarCuneba grZelvadian periodSi gauWirdebaT. mravalerovnuli strategiis mimdevar kompaniebs SesaZloa gaaCndeT garkveuli upiratesoba globalur konkurentebTan SedarebiT. kerZod, mravalerovnuli kompaniebi ufro ukeTesad icnoben TiToeuli qveynis bazars. momxmarebelTa moTxovnilebebs, erovnul niSan-Tvisebebs da a.S. magram globaluri korporaciebis



78

upiratesoba is aris, rom maT SeuZliaT bazarze ukeTesi koordinacia. isini ZiriTadad identur an msgavs bazarze axdenen TavianTi saqmianobis dagegmvas. mravalerovnuli kompaniebi orientirebuli arian bevr bazrebze, vidre globaluri korporaciebi. Tumca, xSirad ramodenime qveyanaSi koncentraciis xarisxi globalur korporaciebs ufro privilegirebul situaciaSi ayenebs, radgan maTi koordinaciis unari mniSvnelovan konkurentul aqtivs warmoadgens industriaSi konkurentuli upiratesobis mosapoveblad. amdenad, Tanamedrove saerTaSorisi ekonomikur urTierTobebSi, globalur strategias principSi konkurenti ar hyavs.

9. strategia Zlieri, susti da lideri kompaniebisaTvis

ganvixiloT strategia industriis liderebisaTvis. rogorc wesi, lideris konkurentuli poziciebi industriaSi aris metad Zlieri, isini akontroleben bazris mniSvnelovan wils, maTi Semosavlebi industriidan konkurentebTan SedarebiT maRalia, gaaCniaT gamokveTili strategia, SeuZliaT sakuTari TamaSis wesebis metoqeebze moxveva. mocemul etapze msoflioSi industriis liderebs warmoadgenen: “Mcdonalds” (sakvebi pdoduqtebi), “Anchuester-Susch” (ludis warmoeba), “Campbel Soup” (mSrali sufebi), “Gerber” (sakvebi produqtebi), “AT&T” (grZel distanciaze satelefono komunikaciebi). “Levi Strauss” (jinsebis warmoeba). liderebis ZiriTad mizans warmoadgens liderobis SenarCuneba industriaSi. yvela dominanti kompania potenciuri lideria. lideroba niSnavs konkurentuli upiratesobis flobas industriaSi. amdenad, liderTa Sesabamisi strategia orientirebulia konkurentuli upiratesobis SenarCunebaze industriaSi. cnobilia strategiis sami ZiriTadi mimarTuleba lideri konmpaniebisTvis: 1. Semtevi strategiis warmoeba-arsebobs gamoTqma, rom “saukeTeso Tavdacva aris kargi Tavdasxma”. bevri lideri kompania misdevs aseT politikas. aseTi kompaniebi mudmivad eZeben axal gzebs konkurentuli aqtivebis SesaZenad da konkurentuli poziciebis gasamagreblad. liderTa biznesi dafuZnebulia inovaciaze, siaxlis Ziebaze, axali meTodebis SemuSavebasa da danergvaze. kerZod, kompaniebi qmnian axal produqcias, xarisxobriv maCveneblebs, aumjobeseben samomxmareblo serviss, eZeben axal gzebs produqciaze xarjebis Sesamcireblad. aseTi kompaniebi ar jerdebian mopovebul upiratesobas da mudmivad cdiloben sabazro poziciebis gaumjobesebas, cdiloben konkurentebis gakotrebas. mudmivad ewevian safaso diskriminacias. maTi politika dafuZnebulia mosazrebaze, rom sanam mzardi firmebi aiTviseben liderebis mier SemuSavebul siaxleebs, manamde maT unda SeimuSaon TamaSis axali wesebi, rac industriaSi upiratesobas SeunarCunebs. liderTa aseTi saqmianoba yvelaze saxifaToa konkurenti firmebisTvis, gansakuTrebiT ki mzardi kompaniebisTvis. liderebi ar eridebian xarisxobrivi TvalsazrisiT potenciur metoqeebs. cdiloben maTTan strategiuli aliansebis gamonaxvas an ukeTes SemTxvevaSi maT Sesyidvas. magaliTad, 90-ian wlebSi "folksvagenis" jgufma Seisyida “Skoda”. “daimler-bencma” xelSi Caigdo “kraisleris” sakontrolo paketi. dRes rols-roiss awarmoebs “BMW”. “kodakma” Seisyida “polaroidi” da a.S. liderTa ZiriTadi konkurentuli aqtivi aris maTi reputacia. kompaniis imiji, axali bazrebis aTvisebis yvelaze karg winapirobas qmnis. Semtev strategias gaaCnia Tavisi naklovanebebic: kerZod, dominantis statusi mas uqmnis monopoliur mdgomareobas industriaSi. rodesac kompaniebi aqtiurad iyeneben monopoliur privilegiebs, magaliTad zRudaven produqciis warmoebas da xelovnurad qmnian produqciis deficits, muSaoben konkurentebis gakotrebaze, an maT Sesyidvaze. aseTi saqmianoba miuTiTebs sabazro meqanizmis araefeqtian funqcionirebaze, rac mTlianobaSi qveynis ekonomikazec hpovebs asaxvas. nebismieri saxelmwifos erT-erT ZiriTad funqcias warmoadgens sazogadoebaSi jansaRi konkurenciis uzrunvelyofa anu konkurenciis dacva. antimonopoliuri samsaxurebi axali liderebis mudmiv saSiSroebas warmoadgens. industriaSi uzarmazari



79

zegavlenisa da finansuri siZlieris miuxedavad, liderebi uZlurebi arian antimonopoliur samsaxurebTan. faqtiurad, antimonopoliuri kanonmdebloba aris liderTa TavSekavebis ZiriTadi berketi. aseTma samsaxurebma SesaZlebelia moulodnelad daSalon an gaakotron esa Tu is kompania. magaliTad, msoflios udidesma monopolistma “maikrosoftma” 6 miliardi aSS dolaris zarali ganicada erTaderTi ganaCenis safuZvelze, romlis mixedviTac kompania mxilebul iqna monopoliur saqmianobaSi, rac aSS-s antitrestuli kanonmdeblobiT akrZaluli iyo. faqtiurad, bil geiTsis uzarmazari korporacia daiSala ramodenime iuridiul warmonaqmnad, romlebic aRniSnuli kompaniis konkurentebad iqcnen. amdenad, Semtevi liderebis yvelaze susti wertili sabazro ekonomikis yvela qveyanaSi antimonopoliuri kanonmdeblobaa. 2. Tavdacvis strategia-kompaniaTa Tavdacvis strategia moicavs iseT RonisZiebebs, romelic xels uSlis industriaSi axali firmebis monawileobas. maTi politika orientirebulia arsebuli salidero poziciebis SenarCunebaze. mopovebuli konkurentuli upiratesobis dacvis mizani orientirebulia specifikuri meTodebis SemuSavebaze. ufro metad aseTi kompaniebi maqsimalurad blokaven maT konkurentebs, raTa metoqeebma ver SeZlon konkurentuli aqtivebis dagroveba. garkveuli saxis TavdacviTi saqmianobebi gulisxmobs Semdegi saxis RonisZiebebs:

axali firmebisTvis da potenciuri metoqeebisTvis barierebis aRmarTva industriaSi;

konkurentebis mier SemoTavazebuli inovaciebis sapirispirod sakuTari siaxlebis danergva;

garkveuli RonisZiebebis SemuSaveba, romlis safuZvelzec momxmarebelTaTvis metoqeTa produqcia SedarebiT Znelad xelmisawvdomi an ZviradRirebuli iqneba.

sawarmoo simZlavreebis gazrda da mudmivi mzadyofna bazris axal segmentebze konkurentebisgan mosalodneli Tavdasxmis mogeriebis mizniT;

mimzidveli fasebisa da produqciis xarisxis SenarCuneba;

sabazro moTxovnebis zrdasTan erTad sawarmoo SesaZleblobebis gazrda Tavdacvis mizniT;

sainvesticio politikis warmoeba da konkurentuli xarjebisa da progresuli teqnologiebis uzrunvelyofa;

alternatiuli teqnologiebis dapatenteba;

momwodeblebTan da distributorebTan eqskluziuri kontraqtebis gaformeba (vertikaluri integracia).

Tavdacvis strategias misdeven ZiriTadad lideri kompaniebi, romlebic fiqroben, rom maT industriaSi ukve maqsimums miaRwies, xolo Semdgomi moqmedebebi dakavSirebuli iqneba antimonopoliuri samsaxuris riskTan. aseve, aseTi strategiis warmoeba mizanSewonilia, rodesac industria izrdeba SedarebiT neli tempiT da bazris axal segmentebs an Semtev strategias aRar moaqvs Sesabamisi Sedegi. liderebis ZiriTadi sainvesticio saqmianoba ukavSirdeba salidero poziciebis dacvas. dadebiTi mxareebidan unda aRiniSnos, rom kompaniebs SedarebiT naklebad eSiniaT antimonopoliuri kanonmdeblobis. Tumca, aseTi strategiis ZiriTad naklovanebas warmoadgens is, rom kompaniebi jerdebian miRweuls da aRar cdiloben poziciebis gaumjobesebas. 3. ukan gamodevnebis strategia - bevri lideri imeorebs metoqe kompaniebis moqmedebebs. konkurentebis Tavdasxmas analogiuri qmedebiT pasuxobs. magaliTad, Tu Semtevi kompaniebi mimarTaven fasebis Semcirebas an produqciis diferenciaciis politikas, liderebis sapasuxo reaqcia aris adeqvaturi. am SemTxvevaSi, liderTa ZiriTadi yuradReba gadatanilia konkurentebis saqmianobaze. ra siaxleebi muSavdeba metoqe kompaniebSi?-es aris ZiriTadi kiTxva, romelic am strategiis mimdevrebs yvelaze metad ainteresebT. liderebi am SemTxvevaSi yvelaze did investiciebs xarjaven agenturis qselis Seqmnaze industriaSi. maT ician metoqeebis yvela



80

savaraudo Canafiqri da gegma. maTi biznesi orientirebulia informaciis Segrovebis kontrolis xarisxze. garda amisa, lideri kompaniebi industriaSi fsiqologiur klimats qmnian, rom isini upasuxod arcerT metoqes ar datoveben, yvela agresori saTanado samagieros miiRebs, yvela Setevas kontrSeteviT upasuxeben, fsiqologiuri barieri aris lideri kompaniebis mniSvnelovani iaraRi konkurentuli upiratesobis SesanarCuneblad. bevri metoqe kompania erideba brZolas aseT liderebTan. xSirad firmebi TavianTi moqmedebis gegmas uTanxmeben dominant kompaniebs. midian maTTan garkveul kavSirebze. mcire sididis firmaTa amocanas Seadgens, rom aseT kompanias maTdami hqondes kargi ganwyoba da naklebad gaaCndeT agresiis SiSi. faqtiurad, liderebi Casafrebis strategias misdeven da agresorebs erTi dartymiT anadgureben. ukan gamodevnebis strategiis dadebiTi mxareebidan unda aRiniSnos is, rom isini qmnian mniSvnelovan konkurentul aqtivs, fsiqologiur garemos, romlis safuZvelzec inarCuneben konkurentul upiratesobas industriaSi, xolo rac Seexeba am stratetigiis uaryofiT mxareebs, unda iTqvas, rom aseTi kompaniebi miznad ar isaxaven sabazro wilis gaumjobesebasa da axali upiratesobis mopovebas. antimonopoliuri riskis albaToba aq SedarebiT maRalia, vidre TavdacviTi strategiis SemTxvevaSi, radgan sapasuxo kontrSetevebis dros, SesaZlebelia kompania amxilon monopoliuri uflebebis gamoyenebaSi. sazogadod, liderebi metoqeebTan SedarebiT ukeTes poziciebSi imyofebian. maT gaaCniaT didi finansuri kapitali da rezervebi, moqmedebaTa farTo SesaZleblobebi. Tavisuflad SeuZliaT erTi strategiidan meoreze gadasvla, araTanabari brZola awarmoon konkurentebTan. Tumca, liderebis mudmiv SiSs warmoadgens antimonopoliuri kanonmdebloba, romlis riskic nebismieri strategiis SemTxvevaSi arsebobs. riskis albaToba mcirea Tavdacvis strategiis, Sesabamisad izrdeba ukan gamodevnebis strategiis da Zalze maRalia Semtevi strategiis SemTxvevaSi.

axla ganvixiloT strategiebi mzardi kompaniebisTvis, mzard kompaniebs industriaSi warmoadgens iseTi saxis firmebi, romelTac konkurentuli aqtivebis dagrovebisa da Sesabamisad konkurentuli upiratesobis mopovebis kargi SesasaZleblobebi gaaCniaT. rogorc wesi, mzardi firmebi industriaSi axladSemosuli kompaniebia, romelTac ukve gaaCniaT bazris mcire segmenti da ar jerdebian mas. mzardi kompaniebis umravlesoba mcire da saSualo zomis korporaciebia. maTi sawarmoo SesaZleblobebi liderebTan SedarebiT SezRudulia. amdenad, maTi strategia SedarebiT ufro moqnil politikaze unda iyos gaTvlili. mzardi kompaniebisTvis ufro metad damaxasiaTebelia Semtevi, vidre TavdacviTi an ukan gamodevnebis strategia, Tumca am or ukanasknelsac SesaZlebelia firmebi aqtiurad mimarTavdnen. kerZod, mzardi kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens meti sabazro wilis mopoveba. amdenad, maT uxdebaT agresiuli politikis warmoeba. Tumca, rodesac isini liderebis mxridan did metoqeobas awydebian, maSin maTi samoqmedo gegma efuZneba TavdacviTi RonisZiebebis SemuSavebas. xSirad isini gamosavals pouloben liderebTan strategiul aliansebSi, xolo zogierT SemTxvevaSi xdeba maTi gayidva liderebis sasargeblodac. ukan gamodevnebis strategia erT-erTi yvelaze ufro metad efeqtiani gzaa warmatebuli biznesis sawarmoeblad. mzardi kompaniebi imeoreben liderTa taqtikas, maT mier SemuSavebul siaxleebs. ris safuZvelzec saSualeba eZlevaT, rom erTis mxriv moipovon bazris damatebiTi segmenti, xolo meore mxriv, Tavi aaridon liderebis agresias. konkurentuli strategiebis gamoyenebis TvalsazrisiT, mzardi kompaniebis saqmianoba SesaZlebelia agebuli iyos rogorc dabal-xarjebis orientaciaze, aseve produqciis diferenciaciaze. ufro metad mzardi kompaniebisTvis damaxasiaTebelia iseTi specifikuri meTodebis SemuSaveba, rasac lideri korporaciebi ver axerxeben maTi saqmianobis uzarmazari arealis gamo. am TvalsazrisiT cnobilia eqvsi midgoma, romlis safuZvelze mzardi kompaniebi ageben TavianT miznebs.



81

1. vakanturi sabazro segmentis aTviseba - vakanturi segmenti faqtiurad aris bazris is nawili, romelic industriis lideri korporaciebis interesis sferos ar warmoadgens. magaliTad, kompania “Health Walley” momxmarebels sTavazobs samedicino TvalsazrisiT efeqtian produqcias, rac sakvebi produqtebis industriis liderebisTvis “Pilsbury”, “Kraft” da sxv. interesTa sferos ar warmoadgens. amdenad, mzardi kompaniebis politika agebulia garkveul gamocdilebaze da teqnologiur specifikaze, romlis mixedviTac industriis liderebi aseT kompaniebs naklebad konkurentulad miiCneven. am SemTxvevaSi, moTxovnis zrdis didi potenciali mzardi kompaniebisTvis Semosavlebis dagrovebis ZiriTad wyaros warmoadgens industriaSi. 2. specializaciis strategia gulisxmobs kompaniis Zalisxmevas bazris romelime erT segmentze. aseTi firmebi orientacias iReben produqciis an momsaxurebis erT konkretul tipze. magaliTad, patara firmebi, romelTac dasaqmebuli hyavT kargi specialistebi, axdenen dazianebuli produqciis ganaxlebas. davuSvaT, avejis SekeTeba, avtomobilebis garemonteba da sxv. aqac didi yuradReba gadatanilia imaze, Tu ras warmoadgens momxmareblis interesi da ris dakmayofilebas ver axerxeben industriis liderebi. 3. principi “Cveni strategia imaTze ukeTesia”- gulisxmobs mTeli yuradRebis fokusirebas produqciis diferenciaciaze. kompaniis ZiriTad mizans warmoadgens produqciis metoqeebze ukeTesi xarisxis uzrunvelyofa da momxmarebelTa iseT jgufze orientacia, romelic ZiriTad aqcents akeTebs produqciis xarisxze. magaliTad, “Tiffany”-briliantebis da msgavsi faseulobebis, “Mazola”-sakvebi zeTebisa da margarinis, “Bally”-fexsacmelebis, “Penzoil”-Zravis zeTebis da sxv. aseTi qmedebebi lideris mxridan SedarebiT nakleb yuradRebas iqcevs. 4. ukan midevnebis strategia-aseTi kompaniebi liderebs TvalSi potenciuri konkurentebi arian, swored Tavdacvis mizniT kompaniebi arCeven aseT strategias. isini ubralod imeoreben liderebis yvela nabijs. mTlianobaSi iziareben dominanti kompaniebis mier SemoTavazebul TamaSis wesebs da naklebad cdiloben maT gaRizianebs. aseTi mzardi kompaniebis ZiriTad mizans Seadgens, lideri korporaciebis momxmareblebis TandaTanobiT gadmobireba drois grZelvadian periodSi. 5. sxva firmebis SeZenis strategia-kompaniaTa strategiuli poziciebis gaZlierebis, meti sabazro wilis mopovebis da sxva saxis konkurentuli aqtivebis dagrovebis erT-erTi gza aris SedarebiT susti firmebis Sesyidva, ris safuZvelzec mzardi kompaniebis sakuTrebaSi gadadis firmebis strategiuli TvalsazrisiT konkurentuli, xolo finansuri TvalsazrisiT neto aqtivebi, rac ekonomikur literaturaSi gudvilis (Goodwill) saxiT aris cnobili. 6. kompaniis imijis Seqmna-mzardi kompaniis mizans warmoadgens momxmarebelTa TvalSi reputaciis/imijis Seqmna. aseTi firmebi amcireben fasebs produqciaze, misdeven diferenciaciis politikas, qmnian umaRles samomxmareblo serviss da produqciis dizains. investiciebis saboloo produqti aris kompaniis aramaterialuri aqtivi-kompaniis imiji, rac strategiuli TvalsazrisiT momavalSi moizidavs bevr momxmarebels msoflios mraval qveyanaSi da Sesabamisad, kompanias eqneba didi mogeba. sazogadod, industriaSi sadac biznesis warmatebis wyaros warmoadgens industriis KFS faqtorebi, mzard kompaniebs, romelTac gaaCniaT SedarebiT mwiri safinanso resursebi da sabazro wili, uWirT mTeli rigi problemebis daZleva. kerZod: 1)warmoebis marketingis da distribuciis sferoSi masStabis didi efeqtis miRweva. 2)winaaRmdegobebi aqvT momxmarebelTa mxridan maTi produqciis aRiarebasTan dakavSirebiT. 3)masmediis saSualebiT sareklamo saqmianobis uzrunvelyofis naklebi SesaZleblobebi gaaCniaT. 4)problemebi aqvT kapitalze moTxovnasTan dakavSirebul dafinansebis sakiTxebTan.



82

arsebuli winaaRmdegobebis gaTvaliswinebiT, industriaSi konkurentuli upiratesobis mopovebis mizniT, mzardi kompaniebi cdiloben 1)yuradRebis koncentrirebas bazris iseT segmentebze, sadac maT SeiZleba moipovon upiratesoba; 2)teqnikuri xasiaTis RonisZiebebis dagegmvas, rac momxmarebelTaTvis iqneba metad mimzidveli; 3)bazris miznobriv segmentebze mudmivad axali tipis produqciis Seqmnas; 4)inovaciur midgomas, samewarmeo Tvisebebis ufro xarisxian gamoyenebas, vidre es lider korporaciebSia. mzardi kompaniebis liderebTan brZolis Sansebi maRalia, rodesac isini sworad gegmaven moqmedebis strategias.

rac Seexeba strategiebs susti kompaniebisTvis, SemdegSi mdgomareobs: sust kompaniebs miekuTvneba iseTi firmebi, romelTac biznesidan mxolod mciredi mogebis mopoveba SeuZliaT, an mudmivad zarals ganicdian da maTTvis industria mTlianobaSi mimzidveli ar aris. maTi politika agebulia ukiduresad mxolod TavdacviT da Zalze iSviaT SemTxvevaSi Semtev strategiaze. gamoyofen Tavdacvis sami tipis formas, romelsac susti kompaniebi misdeven. agresiuli Tavdacva gulisxmobs iseTi RonisZiebebis SemuSavebas, romlis safuZvelzec kompania cdilobs industriaSi arsebuli poziciebis SenarCunebas. gakotrebis momentamde igi gmirulad ebrZvis metoqeebs. imeorebs konkurentebis yvela nabijs. fiqrobs, rom grZelvadian perspeqtivaSi movlenebi SesaZlebelia kompaniis sasargeblod ganviTardes. magram miuxedavad amisa, maqsimalurad cdilobs sakuTari ZalebiT Tavis gadarCenas. kompania poziciebis SenarCunebis Teoriul Sansebs xedavs da yvelafers akeTebs imisTvis, raTa igi xelidan ar gauSvas. zomieri strategiis SemTxvevaSi-kompania cdilobs Tavis gadarCenas Zlieri metoqeebis daxmarebiT. strategiuli aliansebis formireba maTTvis saukeTeso gamosavalia, magram umravles SemTxvevaSi, aseTi kompaniebi kargaven damoukideblobas Zlier konkurentebTan Serwymis safuZvelze, ris sanacvlodac inarCuneben adgils, bazris garkveul segmentsa da mcired Semosavlebs industriaSi. gaqcevis strategia - xSirad kompaniebi uimedo momavlis molodinSi cdiloben industriis datovebas. es ukiduresi, gamouvali SemTxvevaa, rodesac kompaniis SenarCunebis Teoriuli Sansic ar gaaCnia grZelvadian perspeqtivaSi. amdenad, kompaniaTa maqsimaluri Zalisxmeva mimarTulia finansuri resursebis, gansakuTrebiT ki fuladi nakadebis mobilizaciisaken, raTa moxerxdes darCenili qonebis SenarCuneba. aseTi kompaniebi debitorebisgan iTxoven davalianebis droul dafarvas, kreditorebs Txoven, valdebulebaTa maqsimalur gadavadebas, yidian teqnologiebs da sxva resursebs da aralikvidur aqtivebs. naRdi fulis saxiT agroveben maT qonebas, ris Semdegac toveben industrias da eZeben axal gzebs arsebuli kapitaliT axal industriaSi Sesasvlelad. cnobili mecnier-ekonomisti kotleri, gamoyofs susti kompaniebis Svid pozicias industriaSi, romlis mixedviTac aseTi firmebi iReben gadawyvetilebas industriis datovebis Taobaze: 1. rodesac industria grZelvadian periodSi ar aris mimzidveli; 2. biznesis warmoeba ukavSirdeba did xarjebs da ararentabeluria; 3. firmis sabazro wilis SenarCuneba did xarjebTanaa dakavSirebuli da amdenad,

araefeqtiania; 4. konkurentuli Zalisxmeva da damatebiTi investiciebi Sedegs ar iZleva produqciis

realizaciaze; 5. kompanias SeuZlia safinanso resursebis mimarTva ufro mimzidvel industriaSi; 6. rodesac biznesSi kompaniis diversificireba da portfelis gazrda Sedegs ar iZleva; 7. rodesac biznesSi arastabiluria realizaciis masStabebi, kompaniis reputacia da sxv. aRniSnulidan rac ufro met pirobas akmayofilebs kompania industriaSi, miT ufro didia industriidan gaqcevis albaToba. gaqcevis strategia damaxasiaTebelia ufro metad iseTi kompaniebisTvis, romlebic bazris mniSvnelovan wils akontrolebs, magram mTlianobaSi industria maTTvis mimzidveli ar aris. fuladi nakadebis mobilizaciis da safinanso



83

resursebis sxva industriaSi alokacia aris kompaniaTa Tavis gadarCenis erT-erTi gza. susti kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens krizisis daZleva. krizisis daZleva pirvel rigSi, gulisxmobs finansuri da konkurentunarianobis TvalsazrisiT susti mxareebis droul gamoaSkaravebas. ZiriTad amocanas Seadgens problemis Sefaseba da diagnozis dacva: ra aris kompaniis araefeqtiani funqcionirebis mizezi? strategia ar varga, Tu problemebi arsebobs misi danergvisa da aRsrulebis stadiaze? imisaTvis, rom SemuSavdes krizisis daZlevis gzebi, menejerebma pirvel rigSi unda gamoavlinon misi gamomwvevi mizezebi da gansazRvron Tu ramdenad seriozulia igi. rogorc wesi, krizisis gamomwvev ZiriTad mizezs biznesSi warmoadgens: agresiuli politika bazris didi wilis mosapoveblad safaso diskriminaciis xarjze, maRali mudmivi danaxarjebi, araefeqtiani teqnologiebi, axali bazrebis aTvisebis uunaroba, strategiaSi xSiri cvlilebebi. sazogadod, arsebobs krizisis daZlevis xuTi gza: 1. arsebuli strategiis revizia 2. resursebis mobilizacia Semosavlebis asamaRleblad 3. aqtivebis naRd fulze realizacia da darCenili qonebis gadarCena 4. xarjebis Semcireba 5. yvela aRniSnuli Zalisxmevis kombinacia strategiis revizia gulisxmobs arsebuli strategiis kursis gadasinjvas korporatiul, biznes, funqcionalur da operatiul doneebze. kerZod, igi pirvel rigSi iTvaliswinebs situaciis swor analizs, kompaniis Zlieri da susti mxareebis kvlevas da Sesabamisad axali strategiis formirebas. romel bazarze ra RonisZiebebs mimarTon, sad unda Seution da sad saWiroebs kompania Tavdacvas. unda daixvewos funqcionalur doneebze strategiaTa koordinaciis xarisxi da sxv. Semosavlebis amaRleba dakavSirebulia iseTi specifikuri RonisZiebebis SemuSavebasTan, rac gazrdis produqciis realizaciis masStabebs. magaliTad, sareklamo saqmianobis gafarToeba, momxmarebelTaTvis meti servisis SeTavazeba. rodesac kompaniebSi SeimCneva resursebis uyairaTo xarjva, kompaniis menejmentma unda Seamciros im saqmianobaTa raodenoba, romelic Sedegs ar iZleva, rac produqciis TviTRirebulebaSi xarjebis mniSvnelovani ekonomiis saSualebas iZleva. biznesSi aseve didi mniSvneloba eniWeba fuladi nakadebis moZraobis tendenciebs. rodesac kompaniebi apireben industriidan gaqcevas, yvelaze arsebiT sakiTxs warmoadgens, Tu ramdenad likviduri aqtivebi da valdebulebebi gaaCnia kompanias. rac ufro swrafad SeZlebs kompania aqtivebis gamosyidvas da meti dro darCeba valdebulebaTa dasafaravad, miT ufro mogebul poziciaSi darCeba igi. gaerTianebuli Zalisxmeva iTvaliswinebs yvela zemoaRniSnuli mimarTulebiT brZolas. aseTi politika damaxasiaTebelia ZiriTadad iseTi kompaniebisTvis, sadac menejmentis axali gundi iqmneba. xolo axal gunds Tavisufali moqmedebebis ufro farTo SesaZleblobebi uCndeba. aseTi strategia metad sarisko. dakvirvebebis safuZvelze irkveva, umravles SemTxvevaSi igi Sedegs ar iZleva.

strategiul menejmentSi arsebobs warmatebuli strategiis formirebis 13 ZiriTadi rekomendacia. aTeuli wlebis ganmavlobaSi biznesze garkveuli dakvirvebebis Sedegad mravalma ekonomistma SeimuSava is ZiriTadi rekomendiciebi, romlis safuZvelze kompaniaTa mier SemuSavebuli strategiebi efeqtian Sedegebs iZleva industriaSi, esenia: 1. yovelTvis SeimuSave is ZiriTadi prioritetebi, romlis mixedviTac strategiis SemuSaveba da misi aRsruleba uzrunvelyofs kompaniis konkurentul poziciebs grZelvadian periodSi. strategiuli miznebis dasaxva gulisxmobs drois moklevadian periodebSi Sesabamisi safinanso Sedegebis miRwevas, xolo grZelvadian periodSi-kompaniis salidero poziciebis uzrunvelyofas;



84

2. daimaxsovre, rom mxolod Tanmimdevruli konkurentunariani strategia, romelic aris kargad dagegmili da danergili, warmoadgens industriaSi aRiarebisa da reputaciis garantias. strategia, romelic gaTvlilia sabazro SesaZleblobebis momentalur aTvisebaze Tavidanve warumatebuli iqneba; 3. nu ecdebi salidero poziciebis mopovebas koherentuli mizanmimarTuli strategiis gareSe. “saSualo donis” imiji industriaSi salidero poziciebis dakavebis mcire Sanss gaZlevs; 4. investiciebi ZiriTadad mimarTe sasurveli konkurentuli upiratesobis mosapoveblad; 5. iTamaSe agresiuli Tavdasxmis politika konkurentuli upiratesobis Sesaqmnelad da agresiuli Tavdacvis politika miRweulis dasacavad; 6. eride iseT strategiebs, romelic mxolod saukeTeso pirobebSi iZleva warmatebis garantias; 7. eride winaswar prognozirebadi an mouqneli strategiis warmoebas. icode, rom sabazro garemo xSirad icvleba, ris gamoc SeiZleba mogiwios strategiis Secvla; 8. nu gadaafaseb Seni metoqeebis reaqcias, yovelTvis elode maTgan moulodnel dartymas; 9. ufrTxildi agresiul Setevas resursebis TvalsazrisiT mdidar metoqeebTan, Tu ar gagaCnia soliduri konkurentuli upiratesoba da safinanso siZliere; 10. mxedvelobaSi miiRe, rom metoqeTa sust mxareebze Tavdasxma umravles SemTxvevaSi ufro momgebiania, vidre Zlier mxareebze Seteva; 11. ufrTxildi fasebis Semcirebas Tu ar gagaCnia mkafiod gamokveTili danaxarjebis upiratesoba, mxolod dabal xarjebze orientirebul warmoebas SeuZlia grZelvadian periodSi dabali fasebis SenarCuneba; 12. icode, rom Seni agresiuli qmedebebi meti sabazro wilis mosapoveblad umravles SemTxvevaSi konkurentebis mxridan iwvevs agresiul pasuxs, rac xSirad “safaso omSi” gadaizrdeba xolme; 13. Seni Zlieri strategiuli mxareebi ufro metad gamoiyene diferenciaciis strategiis warmoebisTvis, raTa gamonaxo mniSvnelovani gzebi produqciis xarisxis, servisis an kompaniis qcevis gaumjobesebis mizniT.

10. korporatiuli diversifikaciis strategia. Tanamedrove saerTaSoriso ekonomikur urTierTobebSi maRaSemosavliani kompaniebis saqmianoba, rogorc wesi erTi industriiT ar Semoifargleba. kompaniebi did yuradRebas uTmoben indrustriaTa kvlevis da maTi detaluri Seswavlis sakiTxebs. msoflio warmoebis globalizaciis fonze korporaciaTa umravlesoba gzebs eZebs axal industriebSi SesaWrelad. cnobilia, rom industrias ganviTarebis sxvadasxva etapebi gaaCnia, radgan drois grZelvadian periodSi icvleba rogorc industriis ZiriTadi maxasiaTeblebi, aseve industriis cvlilebaze moqmedi faqtorebic. amdenad, mudmivad erT industriaze orientacia erTis mxriv, iwvevs drois sxvadasxva monakveTSi sxvadasxva Semosavlebis formirebas, xolo meore mxriv, alternatiuli SesaZleblobebis dakargvas (magaliTad, sxva industriaSi Sesvlis SemTxvevaSi ra raodenobis mogebis mobilizeba ver SeZlo kompaniam). ase, rom sxvadasxva industriebSi biznesis warmoebis sakiTxi dRes, yvelanairi kompaniisTvis metad aqtualuria. axal industriaSi SeWras ekonomikur literaturaSi ewodeba diversifkacia. diversifikaciis amocana uSualod korporatiuli strategiis problemaa. korporatiuli strategiis SemuSaveba ufro Sromatevadi procesia, vidre kompaniis saqmianobaTa dagegmva erT konkretul biznesSi (industriaSi). faqtiurad, korporatiuli strategia gulisxmobs erTdroulad mravali biznesis marTvas. kompaniis strategiul qmedebaTa SemuSaveba, romelic uzrunvelyofs Semosavlebis zrdas sxvadasxva biznes garemoSi, menejerebis mudmiv problemas warmoadgens.



85

davuSvaT, kompanias konkretuli industriidan gaaCnia didi mogeba, magram yovelTvis arsebobs SiSi, rom sxva industriidan ufro meti Semosavlebis mobilizeba SeiZleboda. SeiZleba Tu ara am SemTxvevaSi korporatiuli biznesi iyos warmatebuli? ra Tqma unda ara, radgan menejeri ver axdens alternativaTa swor gaTvlas, ver axerxebs industriaTa detalur Seswavlas, araefeqtianad gankargavs investiciebs. miuxedavad imisa, rom kompanias konkretul industriaSi maRali Semosavlebis formireba SeuZlia, korporacias ekonomikuri mogeba ar gaaCnia. faqtiurad, ekonomikuri mogeba es aris sxvaoba sakuTari da sxva alternatiuli saqmianobebidan mopovebul mogebebs Soris. Tu sxva industriaSi garkveuli kapitalis dabandeba kompanias ufro met Semosavals moutanda, amboben, rom menejeri xelidan uSveben alternatiul SesaZleblobebs. igi arasworad xarjavs dros, misi kvalifikacia ar aris saTanado donis da a.S. amdenad, korporatiuli strategiis formireba urTulesi procesia. menejerTa pasuxisgembloba Sesabamisad ufro maRalia. xSirad, korporatiuli donis menejerebi garkveuli amocanebis Sesrulebas avaleben biznes strategiis donis menejerebs da Sesabamisad maTze axdenen garkveul uflebamosilebaTa delegirebas, radgan maRali rangis menejerebs uxdebaT didi moculobis samuSaos Sesruleba. rogorc meore TavSi aRvniSneT, diversificirebuli kompaniebi korporatiuli strategiis Seqmnisas yuradRebas aqceven Semdeg sakiTxebs: 1. ra tipis RonisZiebebi unda daigegmos imisaTvis, rom moxdes SerCeuli industriis

diversificireba (magaliTad, Seisyidos kompania konkretul bazarze, daafuZnos axali firma, Sevides sxva firmebTan strategiul aliansebSi);

2. diversifikaciis Semdgom periodSi korporaciaTa industriebis portfelis marTvis srulyofa. biznes-erTeulebis damatebiT investireba da maTi konkurentuli poziciebis gaZliereba, biznesis dezinvestireba da axal industriebSi SesaWrelad niadagis momzadeba_portfelis gaumjobeseba;

3. iseTi RonisZiebebis SemuSaveba, rac TiToeul biznes erTeulis konkurentul upiratesobas moutans industriaSi (sinergiul qmedebaTa SemuSaveba: makoordinirebeli politikis Seqmna, identur teqnologiaze, menejmentze, produqciis xarisxze da sxva konkurentul aqtivebze orientacia);

4. TiToeul biznes erTeulSi mogebis zrdis perspeqtivebis Sefaseba da korporatiuli resursebis yvelaze efeqtian alternatiuli SesaZleblobebis gamoyenebaze mimarTva.

cxadia, korporatiuli diversifikaciis strategiis miznebi da amocanebi sxva donis strategiebisgan mkveTrad gansxvavebulia. Sesabamisad, kvlevis gansxvavebul obieqts axasiaTebs kvlevis gansxvavebuli instrumentebi. kvlevis obieqti, rogorc sistema Sedgeba gansxvavebuli elementebisgan da am elementebs Soris urTierTqmedebis meqanizmisgan. Tavad korporatiuli strategiis funqcionirebis Sedegebi (saboloo produqti) sxva strategiebisgan Sinaarsobrivad gansxvavdeba. amdenad, korporatiuli diversifikaciis strategia kvlevis axali obieqtia, romlis mdgomareobasac kvlevis axali maCveneblebi axasiaTebs. Cveni mizania erTis mxriv, obieqtis, rogorc sistemis mTlianobaSi Seswavla, xolo meore mxriv, misi calkeul amocanebad dayofa da TiToeulis detaluri gaanalizeba. kompaniaTa uravlesoba, rogorc wesi sakuTar bizness iwyebs mcire zomis sawarmoebisgan, romelic ZiriTadad orientirebulia adgilobriv da regionalur bazrebze. Tavdapirvelad biznesi momgebiania, radgan kompania iTvisebs bazris axals segmentebs, pasuxobs momxmarebelTa mzard moTxovnebs, magram garkveuli periodis Semdgom kompania veRar viTardeba, radgan misi sawarmoo SesaZleblobebi SezRudulia. bazari gajerebuli, momxmarebelTa moTxovnilebebi dakmayofilebeli. sazogadod, am SemTxvevaSi axalgazrda kompaniebis strategiul mizans warmoadgens realizaciis masStabebis gazrda, meti sabazro wilis mopoveba, loialuri samomxmareblo jgufis Seqmna. mogebis garkveuli danazogebis da axali kreditorebis xarjze, kompaniebi aqtiuri sainvesticio politikiT cdiloben



86

biznesis ganviTarebas. dabali fasebi, gaumjobesebuli xarisxi, sareklamo saqmianobis gaSla, aris investiciebis is ZiriTadi produqtebi, romelic yvelaze efeqturad pasuxobs momxmarebelTa moTxovnilebebs. damatebiTi teqnologiebis SeZena, adamianuri kapitalis mozidva, warmoebis axal SenobebSi ganTavseba kompaniebs ufro met momxmareblebze gasvlis saSualebas aZlevs. sabazro eqspansiis Semdeg etaps tradiciulad warmoadgens axali geografiuli bazrebis aTviseba. geografiuli eqspansiis mizani aris adgilobrividan regionalur, erovnul da saerTaSoriso bazrebze gasvla. axal regionebSi SeRweva SesaZlebelia sxvadasxva xarisxiT warmoebdes, radgan sxvadasxva geografiul arealSi sazogadoebriv, politikuri, socialur-kulturuli garemo faqtorebi da industriis maxasiaTeblebi-momxmareblebi, metoqeobis xarisxi, mimwodebeli, konkurentunarianoba, substituti-gansxvavebulia. am etapze azrs iZens vertikaluri integraciis fenomeni, momwodebeli da sadistribucio kompaniebis Sesyidva, rac xSirad biznesis warmatebis xarisxze dadebiTad moqmedebs. ZiriTadi problemebi Cndeba biznesis koordinaciaSi. romeli strategiaa ufro gamarTlebuli, mravalerovnuli Tu globaluri? ramdenad mosaxerxebelia erTgvarovani midgomebiT sxvadasxva qveynebSi garkveul saqmianobaTa warmoeba. organizaciis menejmenti dakavebulia ZiriTadad aseTi sakiTxebis mogvarebiT. sanam kompania mTlianobaSi cdilobs mogebis zrdis maqsimaluri SesaZleblobebis aTvisebas konkretul industriaSi, manamde diversifikaciis politikas kompaniebi naklebad misdeven. magram rogorc ki kompaniis zrdis potenciali izRudeba, menejmenti mimarTavs agresiul Tavdasxmas meti sabazro wilis mosapoveblad an amzadebs niadags, axal industriebSi SesaWrelad. industriaTa diversificirebisas ibadeba kiTxva: “romel industriebSi da ra xarisxiT unda moxdes diversificireba?”-strategiuli alternativebi SeiZleba iyos Zalze mravalferovani. kompanias SeuZlia monaTesave an sruliad ucnob industriebSi SeiWras, daikavos bazris didi (mTliani Semosavlebis 51%-ze meti) an patara segmenti (10%-ze meti), ris Semdegac menejmentma unda gadawyvitos, Tu romeli industriiss dezinvestireba unda moxdes, an romeli biznesi aRar aris mimzidveli da saWiroebs likvidacias. erTi tipis biznesze koncentrirebuli kompania inarCunebs salidero poziciebs industriaSi mravali wlis ganmavlobaSi. aseTi kompaniebi ignorirebas ukeTeben diversifikaciis strategias da mTeli yuradRebis mobilizacias axdenen mxolod erT konkretul dargze. erT industriaze orientirebul kompaniebs miekuTvneba: “Coca-Cola”, “Domino’s Pizza”, “Apple Compute”, “WallMart”, “Campbell Soup”, “Anheuser-

Busch”, “Xerox”, “Gerber”, “Polaroid”. maTi strategia agebulia maT reputaciaze. axal industriebSi ki mouwevT axali biznesis Seqmna. mxolod erT konkretul industriaze orientacias (dasaSvebia diversificireba mcire masStabiT) garkveuli organizaciuli da menejeruli upiratesobebi gaaCnia. pirvel rigSi, cvlilebas ar eqvemdebareba kompaniis misia, anu TvalnaTliv gamokveTilia sakiTxi: “vin varT Cven da risi gakeTeba gvsurs”. organizaciis siZliere da mTliani energia mimarTulia erT konkretul biznesze (diversificirebuli kompaniebisgan gansxvavebiT). naklebia imis albaToba, rom umaRles menejerTa dro, energia, organizaciuli resursebi gaifanteba Zalian bevr saqmianobaze (resursebi SezRudulia, amdenad mravali frontiT gaSlili saqmianobis warmoebis xarisxi SesaZlebelia iyos dabali). samewarmeo unaris koncentrireba xdeba erT konkretul biznesze. ase, rom menejerTa mxridan industriis cvlilebaze Sesabamisi adeqvaturi reagirebis albaToba aseTi tipis industriebSi SedarebiT maRalia. firmaTa yvela donis menejeri kargad icnobs bizness da siRrmiseulad erkveva warmoebul operaciebSi (diversificirebuli kompaniis menejerebs uwevT bevri industriis Seswavla). garda amisa, erT industriaze orientirebuli kompania ufro metad aqcents akeTebs grZelvadian periodSi sabazro poziciebis gaumjobesebaze da



87

naklebad fiqrobs moklevadiani monakveTebis mimzidvel efeqtebze. aseve, kompanias organizaciuli resursebis srulyofis ufro meti SesaZleblobebi gaaCnia, Tu igi mxolod erT industriazea orientirebuli. droTa ganmavlobaSi, konkretul situaciebze mravalmxrivi dakvirvebebi, industriaSi istoriulad ganviTarebuli movlenebi da sxv. aumjobesebs menejmentis kompetencias, zrdis gamocdilebas. iqidan gamomdinare, rom kompaniebis mogebis zrdis wyaros warmoadgens mxolod erT industriaSi warmoebuli saqmianobis srulyofa, kompaniis menejmenti ufro naklebad amJRavnebs iseT samewarmeo unars, rogoricaa: axali produqciis Seqmna, sawarmoo teqnologiebis gaumjobeseba, momxmarebelTa moTxovnilebebis ukeTesad dakmayofileba, zedmeti xarjebis Semcireba. rac ufro did gamocdilebas iZens kompania erT industriaSi, mas konkurentuli upiratesobis mopovebisa da salidero poziciebis ganmtkicebis ufro meti Sansi gaaCnia. rodesac kompania Tavis strategias qmnis mxolod erTi industriisaTvis, menejmentis mTeli yuradReba koncentrirebulia mxolod masze. magram, rodesac industria ganicdis stagnacias, icvleba an TandaTanobiT kvdeba, kompania imyofeba didi safrTxis winaSe. globalizaciis epoqaSi, axali gamogonebebi, teqnologiuri inovaciebi, radikalurad cvlis industriis xasiaTs. magaliTad, ramdenad mizanSewonilia sabeWdi manqanebis warmoeba dRes, rodesac Seiqmna personaluri kompiuteri? iseTive aqtualuria dRes magnitoponebis kasetebis warmoeba mas Semdeg, rac sakmaod energiuli tempiT izrdeba kompak diskebis industria? aseTi saxis inovaciebi mkveTrad cvlis momxmarebelTa gemovnebas. amdenad, mxolod erT industriaze orientacia metad sariskoa. garda amisa, erT industriaze orientirebuli kompaniis menejerebs naklebad SeuZliaT Seafason sxva industriebSi ganviTarebuli movlenebi. SeiZleba sxva industria ufro maRalSemosavliania. ratom unda iTqvas uari alternatiuli Semosavlebis mopovebaze, Tu amis SesaZleblobebi realurad arsebobs. ekonomikuri TvalsazrisiT, aseTi kompaniebi namdvilad ar imyofebian saukeTeso poziciebSi. SeiZleba kompaniis sabuRaltro mogeba iyos Zalze maRali, magram ekonomikuri TvalTaxedviT, igi ganicdis zarals. swored am mosazrebebze dayrdnobiT msoflios mravali kompania eZebs axali industriebis diversificirebis gzebs. rac ufro metad cvlian inovaciebi industrias miT ufro meti aucilebloba arsebobs, rom kmpanias gaaCndes alternatiuli Semosavlebis wyaro. nax. 10.1-ze warmodgenilia erT industriaze (biznesze) orientirebuli kompaiebis 4 SesaZlo situaciuri mdgomareoba, romelSic es kompaniebi SesaZlebelia imyofebodnen. kerZod, kompaniis savaraudo gadawyvetilebaze diversifikaciis Taobaze zemoqmedebs industriis ori ZiriTadi ekonomikuri maxasiaTebeli: kompaniis konkurentuli pozicia industriaSi da sabazro zrdis potenciali. kompaniis konkurentuli poziciebi SeiZleba iyos susti an Zlieri, xolo mTlianobaSi industria SeiZleba izrdebodes swrafad an nela. strategiul TvalTaxedvis pirvel variantSi, rodesac kompaniebs gaaCniaT susti sabazro poziciebi maRali tempiT mzard industriebSi, kompaniaTa mxridan diversifikaciaze yuradRebis gadatana rekomendirebuli ar aris. aseT SemTxvevaSi, rogorc wesi, korporaciebi ufro metad cdiloben konkretul industriaSi sabazro wilis gazrdas, gamocdilebis da konkurentuli aqtivebis dagrovebas, radgan industria mTlianobaSi maTTvis Zalze mimzidvelia. korporaciaTa ZiriTad amocanas aseTi tipis industriebSi Seadgens mocemul biznesSi swori strategiis SemuSaveba, problemebis Seswavla, Tu ratom gaaCniaT susti poziciebi mzard industriaSi da ra unda gakeTdes imisaTvis, rom firmis konkurentuli mdgomareoba gaumjobesdes. Sesabamisad, sabazro poziciebis gaumjobeseba SesaZlebelia sxvadasxva gzebiT. mcire da saSualo firmebi xSirad yidian TavianT aqtivebs Zlieri konkurentebis sasargeblod. Sesabamisad, Zlieri korporaciebi cdiloben SedarebiT susti metoqeebis konkurentuli aqtivbis xelSi



88

Cagdebas. vertikaluri integraciis strategias mimarTaven rogorc didi, aseve mcire kompaniebi mopovebuli sabazro poziciebis dasacavad an meti sabazro wilis mosapoveblad. susti poziciebis mqone kompaniebis arCevani mzard indutriebSi Zalze farToa. magram, rodesac isini ver axerxeben industriis aTvisebas, aseT SemTxvevaSi met yuradRebas uTmoben sxva industriebis diversifikaciis sakiTxebs. meore situaciur mdgomareobaSi, sadac kompaniebs gaaCniaT Zlieri sabazro poziciebi mzard biznesSi, sxva industriebiSi SeWris ufro meti motivacia arsebobs, vidre pirvel SemTxvevaSi. kerZod, aqac korporaciebi farTo arCevanis winaSe imyofebian. mzardi sabazro mogeba maT ubiZgebT konkretul industriaSi koncentrirebisaken. ZiriTadi aqcenti gadatanilia saerTaSoriso bazrebis eqspansiaze, bazris axali segmentebis Ziebaze. vertikaluri integracia ukeTesi sabazro poziciebis mopovebis mizniT aseve kompaniebs mudmiv dainteresebis obieqts warmoadgens. magram Tu menejerebi xedaven, rom sxva monaTesave industriidan meti mogebis mopoveba SeiZleba, xolo konkurentuli poziciebi, faqtiurad, kompaniebis did sainvesticio kapitalze miuTiTebs, aseT SemTxvevaSi diversifikacia prioritetul mimarTulebad unda iqces.

susti konkurentuli poziciebis mqone firmebs stagnaciur biznesSi, axal industriebSi SeWris kidev ufro meti motivacia gaaCnia. iq, sadac bazris zrdis tempi dabalia, kompaniebi ufro did yuradRebas amaxvileben diversifikaciis sakiTxebze. Tumca, xSirad sust korporaciebs sakmarisi finansuri kapitali axali tipis industriebSi sainvesticio saqmianobis warsarmarTavad faqtiurad ar gaaCnia. amdenad, aseTi kompaniebis ZiriTad mizans warmoadgens arsebul industriaSi Tavis gadarCenis politikis SemuSaveba. metad aqtualuria sxva firmebTan Serwymisa da vertikaluri integraciis sakiTxebi konkurentuli poziciebis SenarCunebis mizniT. Tu kompaniaTa saqmianoba ar umjebesdeba, maSin maT unda datovon industria. yvelaze aqtiurad, diversificirebis politikas mimarTaven meoTxe situaciur mdgomareobaSi myofi kompaniebi. kerZod, Zlieri sabazro poziciebi stagnaciur industriebSi ubiZgebs menejerebs, rom maT moipovon ufro maRali Semosavlebi alternatiuli saqmianobidan. rodesac bazari maqsimalurad gajerebulia, aseTi korporaciebi naklebad xarjaven investiciebs konkretul industriaSi meti koncentraciis mizniT, radgan investiciebis gamosyidvis xangrZlivoba da dafarvis procenti droTa ganmavlobaSi kidev ufro izrdeba. amdenad, aseTi korporaciebis ZiriTad amocanas Seadgens rogorc monaTesave, ise aramonaTesave industriebSi diversificireba. Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom kompaniebi ar toveben mocemul industrias. isini inarCuneben TavianT poziciebs konkretul biznesSi da maqsimalurad cdiloben erTis mxriv, poziciebis dacvas, xolo meore mxriv, maT gaumjobesebas. rac SeiZleba gamoxatuli iyos saerTaSoriso bazrebze eqspansiis, vertikaluri integraciis da sxva mimarTulebebSi. faqtiurad, aseTi tipis korporaciebi eZeben Semosavlis damatebiT wyaros. axal industriebSi Seisyidian sxva kompaniebs, qmnian erTobliv sawarmoebs, afuZneben filialebs, garkveuli gamocdileba, teqnologiuri nou-hau, imiji da sxva saxis aramaterialuri aqtivebi, iseve rogorc dagrovili finansuri kapitali exmarebaT maT am problemebis gadawyvetaSi. vertikaluri integracia, rogorc menejerTa Semosavlebis zrdis wyaro diversifikacia pirvel rigSi, unda emsaxurebodes mesakuTreTa interesebs. Tu axal industriebSi SeWra ar iwvevs mesakuTreTa sakuTari kapitalis zrdas, diversifikaciis strategia yovlad gaumarTlebelia. mesakuTreebis Semosavlebis wyaros erTis mxriv, warmoadgens korporaciebidan dividendebis miReba, xolo meore mxriv, fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba. amdenad, rodesac kompaniis diversifikaciis politikas ar moaqvs dagegmili Sedegebi, mesakuTreebi individualurad sxva industriaSi Seisyidian momgebiani sawarmoebis aqciebs, obligaciebsa da sxva fasiani qaRaldebis portfels. aseT SemTxvevaSi, kompaniebi



89

kargaven sakuTari kapitalis da investiciebis mniSvnelovan nawils. kompaniis qceva da konkurentuli mdgomareoba mniSvnelovnad unda gaumjobesdes industriaSi. ufro martivad, davuSvaT A kompaniam Seisyida B kompania sxva industriaSi. ra Tqma unda B

kompaniis didi nawili gadavida A kompaniis sakuTrebaSi. magram Tu Sesyidvis Semdeg B kompaniis Semosavlebma ar moimata, diversifikaciis strategia gaumarTlebelia, radgan am SemTxvevaSi mesakuTreTa interesi gaTvaliswinebuli ar aris. kerZod, A

kompaniis mesakuTreebis mogeba dividendze ar gaezrdebaT, iseve, rogorc B kompaniis mesakuTreebi Sedegs sakontrolo paketis realizaciis Semdeg miiReben. amdenad, orive kompaniis mesakuTre daiwyebs alternatiul saqmianobaze yuradRebis gamaxvilebas, xolo fasiani qaRaldebis portfels mimarTavs sxva industriaSi. faqtiurad B kompania ormagad iCagreba. pirvel rigSi igi kargavs damoukideblobas, xolo meore rigSi, Tu mogeba kompaniaSi izrdeba, mesakuTreebi sakontrolo paketis gayidvis dros kargaven Semosavlebis mniSvnelovan nawils. amdenad diversifikaciis strategiis dros mesakuTreTa faseulobebis gaTvaliswineba metad aqtualuri sakiTxia. mesakuTreTa faseulobebis Sefasasebisas, kompaniebi umetes wilad aqcents akeTeben diversificrebuli kompaniebis potencialze. magaliTad, damatebiTi investiciebis SemTxvevaSi risi miRweva SeuZlia kompanias momavalSi. diversifikacia warmoadgens kompaniis sainvesticio politikis nawils, romelic mTlianobaSi orientirebulia mesakuTreTa interesebis gazrdaze industriaSi. mesakuTreebi, rogorc wesi kompaniis diversifikaciis strategias afaseben sami ZiriTadi testis mixedviT: 1. industriis mimzidvelobis testi – investiciebis gamosyidvis vada, wminda diskontirebul Rirebulebasa da mogebis ganakveTis Sida ukugebis norma, praktikulad gviCvenebs Tu ramdenad mimzidvelia industria. mesakuTreTa aqcenti gakeTebulia grZelvadian periodSi sabazro poziciebsa da savaraudo Semosavlebze. momavali fulis dRevandeli Rirebulebis gamoangariSebiT, mesakuTreebi iReben garedan investiciebs. 2. industriaSi SeRwevis testi – axal industriaSi Sesvlis maRali barierebi zrdis sainveisticio danaxarjebs. investiciebze danaxarjebis zrda Sesabamisad efeqtianad zrdis investiciebis gamosyidvis maCvenebels. am aqciiT cnobilia rom, rac ufro mimzidvelia industria, miT ufro rTulia misi diversificireba imdenad, ramdenadac industriaSi Sesvlis barierebi Zalze maRalia. maRali barierebi xSirad mesakuTreTa dagegmil savaraudo mogebas imdenad aRemateba, rom isini uars amboben diversifikaciis strategiaze. 3. konkurentuli upiratesobis testi — diversifikaciis strategia unda iTvaliswinebdes Sesyiduli kompaniebisaTvis garkveuli potencialis miniWebas konkurentuli upiratesobis mosapoveblad industriaSi. potenciali pirvel rigSi, gulisxmobs Sesyiduli kompaniebis mxridan maTi saTao korporaciebis konkurentuli aqtivebiT sargeblobas, romelTa Soris yvelaze didi yuradReba aramaterialur aqtivebs eTmoba. davuSvaT korporaciis menejmentis, gamocdilebis, teqnologiebis axali tipis produqciis, reputaciis da sxva gamoyeneba. amdenad konkurentuli upiratesoba mesakuTreTa mniSvnelovan faseulobas warmoadgens. diversifikacias, romelic samive tests dadebiTad akmayofilebs, mesakuTreTa faseulobebis Seqmnis udidesi potenciali gaaCnia drois grZelvadian monakveTSi, sxva SemTxvevaSi diversifikaciis warmatebis sakiTxi metad saTuoa. mas Semdeg, rac situaciuri mdgomareobis detaluri analizis gareSe korporaciuli donis menejmenti iRebs gadawyvetilebas industriuli diversifikaciis Sesaxeb, kompaniebis axali industriebis aTvisebis mravali alternatiuli varianti uCndebaT, diversifikacia farTo mcnebaa da igi TavisTavad



90

gulisxmobs mraval mimarTulebas. msoflio gamocdilebiT, cnobilia diversifikaciis strategiis eqvsi tipi:

1. axal industriebSi SeWris strategia 2. monaTesave industriebis diversifikaciis strategia 3. aramonaTesave industriebis diversifikaciis strategia 4. dezinvenstirebis da likvidaciis strategia 5. xarjebis Semcirebisa da restruqturizaciis strategia 6. mravalerovnuli diversifikacia

pirveli sami varianti gulisxmobs kompaniaTa gzas, Tu rogor unda moxdes diversificireba, xolo bolo sami varianti moicavs iseT RonisZiebis erTobliobas,romelic iTvaliswinebs diversificirebul garemoSi kompaniaTa poziciebis ganmtkicebas. msoflioSi, axali industriebis diversificirebis sami forma arsebobs: sxva kompaniebis SeZena (akvizicia), axali firmis dafuZneba da erToblivi sawarmoebis formireba.

akvizicia warmoadgens industriaTa diversificirebis yvelaze metad gavrcelebul da aprobirebul formas. am SemTxvevaSi, sabazro barierebis gadalaxvis yvelaze meti SesaZleblobebi gaaCnia. kerZod, Semsyidveli kompaniebi SedarebiT martivad agvareben iseT sakiTxebs, rogoricaa: arasakmarisi gamocdileba teqnologiebis SerCevaSi, momwodeblebTan urTierTobebis damyareba, metoqeebTan saTanado konkurenciis gaweva, didi moculobis investiciebis warmoeba sareklamo saqmianobis ganviTarebisa da warmoebuli produqciis sabazro aRiarebis mizniT, loialur momxmarebelTa jgufis formireba da adeqvaturi sadistribucio qselis Seqmna. umravles industriaSi biznesis Tavidan dawyeba moiTxovs garkveuli gamocdilebisa da inteleqtualuri resursebis SeZenas. garda amisa, masStabis efeqtianobasTan dakavSirebuli operaciebis ganviTarebasa da sabazro reputaciis Seqmnas, rasac xSirad garkveuli wlebi sWirdeba. akviziciis ganmaxorcielebeli kompaniebis mudmiv dilemas warmoadgens, Tu rogori tipis kompaniebi Seisyidon (Zlieri firmebi maRal fasebSi, Tu mimzidveli konkurentuli aqtivebis mqone susti firmebi SedarebiT iafad). Zlieri kompaniebis akvizicia gulisxmobs Semsyidveli kompaniebis mxridan umokles periodSi sasurveli Sedegis miRebas. Tumca, zogjer diversifikaciis mwarmoebeli kompaniebi aqcents akeTeben SedarebiT sust firmebze, romelTac gaaCniaT saTanado kompetecia, reputacia, sabazro wili da sxva konkuretuli aqtivebi, romlis realizacia mimdinare periodSi bolomde ver xerxdeba, xolo saTanado investiciebis xarjze SesaZlebeli iqneba drois grZelvadian periodSi industriaSi salidero poziciebis mogeba. TavisTavad cxadia, kompaniaTa SeZenis strategia gaTvlili unda iyos biznesidan dagegmili savaraudo mogebis daxarjul investiciebTan SesabamisobaSi. magaliTad, davuSvaT korporaciam Seisyida garkveuli kompania 3000 000 aSSDdolarad. biznesidan SesaZlebelia yovelwliurad $2000000 mogebis mopoveba yovel 1000 000 aSS dolaris investiciaze. faqtiurad, investiciaTa dafarvis koeficienti Seadgens 20%-s, xolo gamosyidvis vada aris 5 weliwadi. korporaciis mizans warmoadgens yovelwliurad $6000000 mopoveba, rac sawyis etapze metad rTuli gansaxorcielebelia, radgan industriaSi SeRwevis barierebi moiTxovs garkveuli RonisZiebebis SemuSavebasa (fasdaTmobebis warmoeba, axali produqciis danergva da sxva), rac damatebiT sainvesticio xarjebTan aris dakvSirebuli. amdenad, diversifikaciis uaryofiTi mxareebidan unda aRiniSnos , rom misi warmatebiT ganxorcieleba dakavSirebulia SedarebiT did drosTan da maSasadame did riskTan, rac korporatiuli menejmentis mxridan did yuradRebas moiTxovs. axali firmebis dafuZneba gulisxmobs ara mxolod industriaSi SeRwevis barierebis gadalaxvas, aramed axal sawarmoo simZlavreebs, sawarmoebis aucileblad



91

Sesyidvas, personalis SerCevasa da maT trenings, sadistribucio qselis formirebas, samomxmareblo bazris gazrdasa da sxva, rac didi moculobis sainvesticio danaxarjebTan aris dakavSirebuli. aseT strategias kompaniebi mizdeven, rodesac; 1)kompaniebi droSi ar arian SezRuduli da maT SeuZliaT biznesis Tavidan dawyeba; 2)firmaTa raodenoba, romelic xels SeuSlis konkretul kompanias axal industriaSi damkvidrebas, Zalze mcirea; 3)industriaSi SeRwevis xarjebi gacilebiT mcirea, vidre Sesyiduli kompaniis fasi; 4)kompanias gaaCnia sakmarisi gamocdileba metoqeebTan efeqtiani konkureciis sawarmoeblad; 5)industriaSi damatebiTi produqciis warmoeba ar daarRvevs moTxovna-miwodebis balanss da ar Seqmnis Warbi miwodebis precedents. 6)industria ZiriTadad warmoadgens mxolod mcire zomis firmebs da amdenad, ufro advildeba grZelvadian periodSi metoqeebTan saTanado konkurenciis gaweva. erToblivi sawarmoebis formireba industriaTa diversifikaciis dros mizanSewonilia sam SemTxvevaSi: 1)erToblivi sawarmo saukeTeso gamosavalia iseT biznesSi, sadac erT kompanias uWirs Tavis Tavze didi riskis aReba da amdenad, aramomgebiania; 2)erToblivi sawarmoebis formireba azrs iZens, rodesac damoukidebeli organizaciebi erTmaneTs unawileben im saxis resursebsa da gamocdilebas, romelic TiToeulis poziciebs biznesSi aZlierebs. 3)erToblivi sawarmoebi bevr qveyanaSi erTaderTi gamosavalia imisaTvis, rom kompaniam Tavi aaridos maRal saimporto qvotebs da tarifebs, daakmayofilos sazogadoebis nacionalisturi, politikuri interesebi da gadalaxos kulturis sferoSi arsebuli xelisSemSleli barierebi. nacionalizmis, ekonomikuri, politikuri da sazogadoebrivi aspeqtebi xSirad ucxour kompaniebs aiZulebs erovnul kompaniasTan erTad biznesis warmoebas. sxva SemTxvevaSi, ucxouri kompaniebisTvis erovnuli bazrebi xelmiuwvdomelia. ufro metad, adgilobrivi partniorebi ucxour kompaniebs sTavazoben iseTi saxis specifikur resursebs, rogoricaa: adgilobrivi bazris specifika da gamocdileba, menejeruli da marketinguli personali, xelmisawvdomoba sadistribucio qselTan. aseTi tipis erTobliv sawarmoebSi partniorebs Soris uflebamosilebis gadanawilebis da biznesze meti kontrolis dawesebis sakiTxebi SedarebiT rTuli mosagvarebelia. adgilobriv da ucxour partniorebs Soris konfliqtis safuZveli SeiZleba iyos adgilobrivi resursebis gamoyeneba, aseve gauTavebeli dava produqciis warmoebis masStabsa da mis eqsportirebasTan dakavSirebiT, an Seusabamobebi warmoebis, produqciis xarisxis, dizainsa da sxv. adgilobriv da ucxour standartebs Soris. monaTesave diversifikaciis strategia gulisxmobs iseTi tipis industriebis diversificirebas, rodesac “strategiuli sargebelis” miRebis SesaZlebloba arsebobs. strategiuli sargebeli warmoadgens sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan dakavSirebuli danaxarjebis warmoebas, rac metad mniSvnelovania erTgvarovan saqmianobaTa sxva biznesSi danergvisaTvis. danaxarjebis koncefciis mixedviT, sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan urTierTdakavSirebuli saqmianobebis ganxorcieleba warmoadgens korporaciebis mniSvnelovan aqtivs, rasac strategiul menejmentSi strategiul sargebelsac uwodeben. faqtiurad, strategiuli sargebeli es aris sinergiul qmedebaTa erToblioba, romelic garkveuli koordinaciis xarjze, sxvadasxva industriebis marTvis xarisxs ufro efeqtians xdis, arakoordinirebul industriebTan SedarebiT. korporatiuli menejmentis gamocdileba da strategiuli sargeblis fenomeni erTobliobaSi aris konkurentuli upiratesobis mopovebis safuZveli bazarze. strategiuli sargebeli uSualo kavSirSia mesakuTreebis interesebTan, radgan sinergiuli aqtivebi mesakuTreTa portfelis gazrdis wyaros warmoadgens.

strategiul sargebels adgili aqvs, rodesac sxvadasxva industriebSi warmoebs identuri teqnologiebis, personalisa da personalze moTxovnebis, momwodebelTa da sanedleulo wyaroebis gamoyeneba. aseve arsebobs produqciis



92

sawarmoo komponentebis erToblivi warmoebis potenciali, sadistribucio saqmianobasTan dakavSirebuli msgavsi meTodebi. menejeruli nou-hau, erTi da igive tipis marketingul gamocdilebaze dayrdnobis, realizaciis Semdgom produqciaze momsaxurebasTan dakavSirebuli saqmianobebis kombinirebis SesaZlebloba. sargebels SiZleba adgili hqondes danaxarjebis koncefciaSi warmodgenil biznesis yvela saxis saqmianobasTan mimarTebaSi. am SemTxvevaSi amboben, rom kompaniebs, romlebic misdeven aRniSnul sinergiul qmedebebs gaaCniaT upiratesoba (strategiuli sargebeli) imaTTan SedarebiT, romlebic strategiul sargebels ver qmnis. cnobilia monaTesave diversifikaciis strategiaTa SemuSavebis Semdegi meTodebi:

iseTi tipis industriebis aTviseba, sadac SesaZlebelia erTgvarovani sarealizacio Zalebis, sareklamo da sadistribucio saqmianobebis warmarTva (magaliTad, puris sacxobma Seisyida funTuSeulis mwarmoebeli kompania);

sxvadasxva industriebSi SesaZlebelia erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli teqnologiebis gamoyeneba (magaliTad, soflis meurneobis sferoSi sasuqis mwarmoebelma kompaniam Seisyida mwerebis qimiuri preparatebis qarxana);

nou-hausa da sxva tipis gamocdilebis gadatana sxva biznesSi (hamburgerebis damamzadebelma firmam Seisyida kompania, romelic daspecializirebulia swrafi meqsikuri sakvebi produqtebis warmoebaSi);

savaWro niSnebisa da kompaniis reputaciis gadatana axal produqciaze (manqanaTa nawilebis kompaniam Seisyida avtomobilebis SemkeTebeli qarxana).

strategiuli sargebeli, masStabis ekonomiuroba da konkurentuli upiratesoba-strategiuli sargebeli uSualo kavSirSia masStabis ekonomiurobis problemasTan. rodesac kompania sxva industriebSi SeWrisas mimarTavs erTgvarovani teqnologiebis da sawarmoo resursebis gamoyenebis meTods, kompaniis erToblivi korporatiuli danaxarjebi mniSvnelovnad mcirdeba, rac saSualo danaxarjebzec aisaxeba. faqtiurad, produqciis erTeulis TviTRirebulebis Semcireba es aris masStabis ekonomiuroba da kompanias metoqeebTan SedarebiT uCndeba danaxarjebis upiratesoba, rac SesaZlebelia konkurentul upiratesobasac warmoadgens. mocemul SemTxvevaSi, masStabis ekonomiuroba dakavSirebulia ramodenime industriidan erToblivi xarjebis Semcirebis upiratesobasTan im kompaniebTan SedarebiT, rodesac sxvadasxva industriebSi erTmaneTTan daukavSirebel strategiebs SeimuSaveben. rogorc nou-haus, aseve sawarmoo saqmianobaTa transfertis efeqti aseTi upiratesobis mopovebis safuZvels qmnis. marketingul saqmianobasTan dakavSirebuli sargebeli-rodesac sxvadasxva industriebSi danaxarjebis koncefciis mixedviT, kompaniaTa biznesis koordinereba warmoebs iseT saqmianobebSi, rogoricaa: erTidaigive momxmarebelis, sadistribucio dilerebisa da brokerebis gamoyeneba, an produqciis gasaRebis strategiis SemuSaveba erTgvarovani meTodebiT amboben, rom kompanias gaaCnia marketinguli sargebeli. danaxarjebis Semcirebis winapirobebi SesaZlebelia arsebobdes (masStabis ekonomiuroba) bazarze orientirebul saqmianobaTa mimarTebaSi. kerZod, sxvadasxva industriaSi produqciaze erTnairi savaWro niSnebi, reklamirebis sferoSi dagrovili gamocdilebis gadatana erTi biznesidan meoreSi da sxv. marketinguli sargebeli danaxarjebis Semcirebis saSualebas iZleva produqciis realizaciisa da distribuciis saqmianobasTan dakavSirebiT. garda amisa, masStabis ekonomiuroba aseve gulisxmobs erT industriaSi dagrovili produqciis gasaRebisa da diferenciaciis sferoSi dagrovili gamocdilebis gaziarebas sxva biznesSi. magaliTad, "hondas" imijma da reputaciam avtomobilebis biznesSi didi aRiareba moutana yinulis mWrel teqnologiebs. ase, rom "hondas" didi investiciebi produqciis reklamirebaSi ar dauxarjia. Canon-is reputacia foto teqnologiebis warmoebis sakiTxebSi warmoadgenda am kompaniebis mniSvnelovan aqtivs, ramac Canon-s xeli Seuwyo informaciis gasavrcelebeli



93

teqnologiebis warmoebaSi. Panasonic-is eleqtro-teqnikuri produqciis (radio-televizorebi) mimarT momxmarebelTa loialurobam kompanias safuZveli Seuqmna, rom mas aeTvisebina mikro-talRovani Rumelebis bazari; operatiuli sargebeli-sxvadasxva industriebSi miiRweva operatiuli sargebeli, rodesac SesaZlebelia erToblivi wesiT operatiul saqmianobaTa warmoeba da am sferoSi arsebuli gamocdilebis sxva industriaSi danergva. magaliTad, nedleulisa da masalebis SesyidvasTan, teqnologiebis gaumjobesebasTan, saboloo produqciis SeqmnasTan an administraciul mxardamWer sistemasTan dakavSirebuli gamocdileba da sxv. menejmentis sargebeli-sargeblis am tips adgili aqvs, rodesac sxvadasxva industriaSi arsebobs msgavsi samewarmeo, administraciuli da operatiuli problemebi, rac menejmentis nou-haus gadatanis saSualebas iZleva erTi saxis biznesidan meoreSi. strategiuli sargebeli-mTlianobaSi aris yvela zemoaRniSnuli sargeblis jami. erTmaneTTan daukavSirebeli (konglomeratuli) diversifikaciis strategia miuxedavad imisa, rom strategiuli sargeblis miReba asocirebulia monaTesave diversifikaciasTan, bevri kompania misdevs erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategias, am SemTxvevaSi korporatiuli saqmianoba orientirebulia maRali mogebis SesaZleblobaTa Ziebaze. ZiriTadi yuradReba maxvildeba industriis mimzidvelobisa da industriaSi SeWris danaxarjebTan dakavSirebul sakiTxebze. industriaTa diversificirebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis safuZvels warmoadgens “kargi” kompaniebis Sesyidvis amocana. erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis ZiriTadi winapiroba is aris, rom Sesyidul kompaniebs unda gaaCndeT kargi safinanso garantiebi da eweodnen warmatebul bizness, xSirad korporaciebi did dros uTmoben Sesasyidi obieqtebis SerCevis sakiTxs. savaraudo kandidatebis gamovlenisas korporatiuli strategia eyrdnoba Semdegi saxis kriteriumebs:

SesaZlebelia Tu ara korporatiuli miznebis aRsruleba, saTanado mogebis mopoveba da investiciebis drouli dafarva;

ra moTxovnebi arsebobs fondebis eqspansiis, ZiriTadi saSualebebisa da da sakuTari kapitalis uzrunvelyofasTan mimarTebaSi;

arsebobs Tu ara industriaSi bazris mniSvnelovani zrdis potenciali;

aris Tu ara bazari sakmarisad didi, raTa man daakmayofilos saTao kompaniis moTxovnebi;

profkavSirebTan da saxelmwifo regulirebis meqanizmebTan dakavSirebuli problemebi aris minimaluri;

recesiis, inflaciis, maRali saprocento ganakveTebisa an saxelmwifo politikis cvlilebis riski aris minimaluri.

zogjer korporatiuli strategia mimarTulia iseTi kompaniebis identificirebaze, romelTac biznesSi didi finansuri mogebis mopoveba SeuZliaT. cnobilia kompaniaTa 3 tipi, romelic korporaciebs karnaxobs maTi Sesyidvis mizanSewonilobas: 1. kompaniebi, romelTa aqtivebi ufro metad fasobs, vidre kompania mTlianobaSi. am

SemTxvevaSi korporaciebs gaaCniaT uaryofiTi gudvili, radgan kompaniis aqtivebis realuri Rirebuleba aRemateba kompaniis sabazro fass. Sesyiduli kompaniis aqtivebis realizaciis Sedegad korporacias gaaCnia safinanso mogeba;

2. rTul finansur mdgomareobaSi myofi kompaniebi. aseTi kompaniebis Sesyidva SeiZleba SedarebiT iafad. biznesSi maTi warmateba damokidebulia saTao korporaciis daxmarebaze, safinanso resursebisa da menejeruli nou-haus



94

gadacemaze, grZelvadiani investiciebis SemTxvevaSi industriebi mTlianobaSi mimzidveli xdeba;

3. kompaniebs, romelTac gaaCniaT zrdis maRali potenciali, magram ganicdian investiciuri kapitalis simwires.

erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategiis mimdevari firmebi ufro metad, rogorc wesi, yuradRebas amaxvileben ukve arsebuli kompaniebis Seyidvaze, vidre korporatiul struqturaSi axali filialebis daarsebisa da biznesis Tavidan dawyebaze. magaliTi 7.2 giCvenebT ramodenime kompaniis biznesis portfelebs, romlebic misdeven erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategias. aseT kompaniebs xSirad uwodeben konglomeratebs, radgan maTi interesTa sfero aris Zalze farTe erTmaneTisgan damoukidebel da mimofantul industriebSi. erTmaneTTan daukavSirebeli (konglomeratuli) diversifikaciis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi erTmaneTTan daukavSirebeli anu konglomeratul diversifikacias gaaCnia ramodenime safinanso aspeqti: 1. biznes-riski aris gadanawilebuli erTmaneTisagan daukavSirebel industriebSi,

rac kompanias naklebad damokidebuls xdis erT romelime biznesze; 2. kapitalisa da resursebis investireba SesaZlebelia iseTi saxis industriebSi,

saidanac mogebis mopovebis ufro meti perspeqtivebi arsebobs; SedarebiT dabalSemosavliani biznesidan mopovebuli sainvesticio resursebiT SesaZlebelia iseT industriebSi SeWra, sadac kompaniis zrdis kargi perspeqtivebi da mogebis miRebis potenciali arsebobs. am SemTxvevaSi amboben, rom korporatiuli safinanso resursebi maqsimalurad efeqtianad aris gamoyenebuli;

3. kompaniaTa mogeba grZelvadian periodSi aris ufro metad stabiluri-radgan industriebi aris erTmaneTisgan damoukidebeli, erTi tipis biznesSi arsebuli recesiis xarjze miRebuli zarali SeiZleba anazRaurdes meore saxis biznesSi miRebuli mogebiT;

4. radgan korporatiuli strategia orientirebulia SedarebiT iafiani kompaniebisa da mogebis did maCveneblebze, mesakuTreTa keTildReoba SeiZleba mniSvnelovnad gaizardos.

erTmaneTTan daukavSirebeli industriebis diversifikacias aqvs uaryofiTi mxareebi. kerZod, konglomeratuli diversifikacia pirvel rigSi, gulisxmobs korporatiuli donis menejerebis did Sromas da pasuxismgeblobas. faqtiurad, maT uwevT mravali gadawyvetilebis miReba konkurentul garemoSi. rac ufro diversificirebulia kompania, miT ufro metad uWirT menejerebs filialebSi arsebuli problemebis drouli gamokvleva, Sesabamisad TiToeuli industriis da konkurentuli garemos mimzidvelobis Sefaseba, rac saboloo jamSi im strategiul mimarTulebaSi aisaxeba, romelic amavdroulad SeiZleba biznes-donis menejerebis misia iyos. amdenad, erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciis strategias gaaCnia Semdegi uaryofiTi mxareebi: 1. kompaniis menejerebs garkveul industriaSi arsebuli finansuri siZneleebis

SemTxvevaSi ufro metad gauWirdebaT krizisidan gamosvla, vidre mis metoqe firmebs, romlebic orientirebuli arian erT konkretul an monaTesave industriebze, radgan aseTi konkurentebi ufro kargad icnoben industriis ekonomikur maxasiaTeblebs, wamyvani Zalebis koncefcias-industriis cvlilebis faqtorebs, Sesabamisad maT ufro meti gamocdileba gaaCniaT da konkurentuli aqtivebi, romelic konkretul biznesSi konkurentuli upiratesobis mopovebis wyaros warmoadgens.

2. erTmaneTTan daukavSirebel industriebSi kompaniebs naklebad gaaCniaT iseTi konkurentuli aqtivi, rogoricaa strategiuli sargebeli. faqtiurad, kompaniebs ar SeuZliaT erTgvarovani teqnologiebis, erT biznesSi dagrovili gamocdilebis, erTgvarovani marketinguli midgomebis gadatana sxva biznesSi, an



95

erTidaigive momxmarebelTan da momwodeblebTan urTierTobebis damyareba, rac korporatiul danaxarjebs zrdis erT konkretul an monaTesave industriebze orientirebul metoqeebTan SedarebiT.

miuxedavad amisa, erTmaneTTan dakavSirebuli diversifikaciis strategia msoflioSi aprobirebulia da mas mravali kompania misdevs. aseTi strategia azrs iZens, rodesac korporaciebs ar gaaCniaT iseTi gamocdileba an mniSvnelovani aqtivebi, romelTa gadatanac maT monaTesave industriebSi uRirT. konglomeratuli diversifikacia da mesakuTreTa faseulobebi erTmaneTTan daukavSirebeli diversifikaciebis fundamentalur mizans warmoadgens sxvadasxva saxis biznesSi garkveuli tipis fasiani qaRaldebis portfelis marTva. amdenad, konglomeratuli diversifikacia aris korporaciaTa saportfelo sainvesticio politikis SemuSavebis wyaro maSin, rodesac monaTesave industriebis ZiriTadi Sinaarsi aris konkretul biznesze kontrolis daweseba da amdenad pirdapiri sainvesticio politikis SemuSaveba. strategiuli sargebelis gamoyeneba da kompaniis materialuri da aramaterialuri aqtivebis gasrola monaTesave industriebSi TavisTavd iTvaliswinebs axal industriebSi am kompaniaTa uSualo monawileobas biznesSi arsebuli mTliani riskisa da pasuxismgeblobis sakuTar Tavze aRebas, filialebis, Svilobili kompaniebisa da erToblivi sawarmoebis uSualo marTvas. am SemTxvevaSi, sateliti kompaniebi naklebad inarCuneben TavianT damoukideblobas da orientirebuli arian saTao kompaniis gadawyvetilebebze. konglomeratuli industriebi aerTianebs erTmaneTisagan damoukidebel mraval bizness. amdenad, saTao korporaciebis mier TiToeuli biznesis marTvis xarisxi Zalze dabalia. aseT korporaciebs gaaCniaT gansxvavebuli strategiuli TvalTaxedva. maT interess naklebad warmoadgens konkretul biznesSi konkurentuli upiratesobis mopoveba, TiToeuli industriis detaluri Seswavla, radgan saTao korporaciis iseTi specifikuri aqtivebi, rogoricaa teqnologiuri nou-hau, marketinguli da menejeruli gamocdileba da sxva saxis ZiriTadi aqtivebi-konkretuli biznesis warmoebaSi monawileobas ar iRebs. amdenad, korporatiuli menejmentis ZiriTadi yuradReba gadatanilia urTierTgansxvavebul industriebSi maRalSemosavliani kompaniebis saqmianobaze, xolo Sesabamisad maTi Semosavlis ZiriTad wyaros Seadgens am kompaniebis fasiani qaRaldebis portfelis Sesyidvis xarjze miRebuli dividendebi. ufro konkretulad, konglomeratuli industriis diversificirebis sakiTxebi motivirebulia Semdegi miznebiT:

iseTi industriebis diversificireba, saidanac industriebis gamosyidvis maCvenebeli aris maRali;

SesaZlebelia kompaniebis SedarebiT iafad Sesyidva;

iseTi mzardi kompaniebis Sesyidva, romelTa potenciuri SesaZleblobebi jer realizebuli ar aris, xolo roca maTi Semosavlebi zrdis piks miaRwevs, am kompaniaTa fasiani qaRaldebis portfelis gayidvis SemTxvevaSi SesaZlebelia didi finansuri mogebis miReba;

korporatiuli safinanso resursebis (fasiani qaRaldebis portfelis) dabalSemosavliani industriebidan maRalSemosavlian industriebSi mimarTva da fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba;

saboloo jamSi, konglomeratuli diversifikaciis strategiis saboloo produqts warmoadgens korporaciaTa sakuTar kapitalSi aqcioneruli kapitalis (dividendebis) zrda (da ara mogebis), rogorc es xdeba monaTesave industriebSi. korporaciaTa diversifikaciis strategiebis xarisxi sxvadasxva industriebSi SesaZlebelia sxvadasxva iyos. menejerebi ar arian dazRveuli Secdomebisagan, radgan yvelafris winaswar gaTvla da dagegmva, raTqmaunda, SeuZlebelia. garda amisa, industria cvalebadi organizmia da grZelvadian periodSi SesaZlebelia igi mTlianobaSi aramimzidveli iyos. ase, rom dasawyis stadiaze maRali mogeba ar



96

gulisxmobs konkretul biznesSi mudmiv warmatebas. amdenad, korporaciebi garda imisa, rom aqtiurad ewevian investiciebis aTvisebis saqmianobas, zogierT biznesSi maT uxdebaT TavianTi aqtivebis, Semosavlebisa da investiciebis gadarCenaze zrunva. dRis wesrigSi dgeba dezinvestirebis an likvidaciis strategiis SemuSaveba. dezinvestirebisa da likvidaciis strategias adgili aqvs, rodesac: 1)korporaciaTa reinvesirebis dafarvis maCvenebeli aris Zalze dabali; 2)industriis garemo zemoqmedebis faqtorebi icvleba korporaciebisTvis metad arasasurveli mimarTulebiT; 3)korporaciaTa Sida faqtorebi ar Seesabameba industriisa konkretuli bazris anu geografiuli arealis garemos (xSirad, enobrivi, sxva kulturuli, politikuri, religiuri da a.S. faqtorebi biznesis normalurad warmoebis saSualebas ar iZleva; 4)biznesSi darCena, metoqeebTan konkurencia da kompaniis gadarCenisTvis brZola korporacias ufro Zviri ujdeba, vidre industriidan gamosvla. miT ufro, rom mocemuli biznesi grZelvadian periodSi korporaciis sasikeTod ar icvleba. mTlianobaSi, dezinvestirebisa da likvidaciis strategia aqtualobas iZens, rodesac: 1)korporaciaTa menejmenti Secdomebs uSvebs industriis ekonomikuri maxasiaTeblebis SeswavlaSi, ris gamoc kompania, moulodnelad arasasurvel poziciebSi aRmoCndeba; 2)korporaciis menejmenti ver gansazRvravs biznesSi warmatebis KFS faqtorebs, rac industriaSi konkurentuli upiratesobis mopovebis wyaroa. am SemTxvevaSi, warmoebuli investiciebi fiqtiuri da araefeqtiani iqneba, radgan industriis warmatebis gamomwvevi maCveneblebi arasworad aris danaxuli; 3)icvleba industriis wamyvani Zalebi, xolo korporaciaTa menejmenti ver aswrebs saTanado reagirebas. zogierT SemTxvevaSi, cvlilebis prognozireba an ukve momxdar cvlilebaze pasuxis gacema (magaliTad, nacionalizacia da eqspropriacia, savaluto kursebis mkveTri cvlileba, moulodneli ekonomikuri krizisi da hiperinflacia, wyaldidobebi, miwisZvra, politikuri areuloba, gaficvebi, momxmarebelTas sazogadoebrivi faseulobebis moulodneli cvlileba da sxv.) SeuZlebelia; 4)korporaciis industriis elementebTan Tanamonawileoba gaurkvevel xasiaTs iRebs (an mosalodnelia, rom miiRebs), rac saboloo jamSi industriidan, rogorc sistemidan korporaciaTa gaTiSvas, arsebuli TamaSis wesebidan amovardnas gamoiwvevs. SegaxsenebT, rom industriis elementebia: metoqeobis xarisxi, momwodebelTa da momxmarebelTa Zalaufleba, substitutis industria, industriaSi Sesvlisa da gasvlis barierebi; 5)kompaniaTa Zlieri da susti mxareebis analizidan gamomdinare, asve danaxarjebis koncefciisa da metoqeTa konkurentunarianobis detaluri Seswavlis safuZvelze irkveva, rom mocemuli kompania industriuli garemodan gamomdinare, TandaTanobiT dakargavs sakuTar poziciebs industriaSi, xolo mdgomareobis gaumjobesebis perspeqtiva ki ar aris; 6)kompaniebi konkretul bazarze, an qveyanaSi maTi gansxvavebuli msoflmxedvelobis gamo, ver axerxeben sazogadoebaSi “kargi moqalaqis” statusis mopovebas da amitom, xSirad arRveven sazogadoebis eTikur valdebulebebs. dezinvestirebisa da likvidaciis strategia zogadad, warmoadgens dagegmil RonisZiebaTa erTobliobas, romelic gviCvenebs industriidan gamosvlis gzebsa da teqnologias. dezinvestireba gulisxmobs biznesidan investiciebis gatanas. zemoaRniSnuli faqtorebis gaTvaliswinebiT, korporaciaTa menejerebi rac ufro droulad miiRebs gadawyvetilebas investiciebis gatanis Taobaze, miT ufro mogebuli darCeba igi. TavisTavad cxadia, rac ufro diversificirebulia industriebi korporaciaTa mxridan, miT ufro met industriaSi uwevT maT kompaniaTa dezinvestireba.

msoflioSi cnobilia dezinvestirebis ori forma. pirvel SemTxvevaSi, saTao korporacias gamoaqvs sakuTari wili anu kapitali industriidan, ris safuZvelzec konkretuli biznes-erTeuli gadaiqceva rogorc finansuri, aseve menejeruli TvalsazrisiT absoluturad damoukidebel kompaniad. aqve unda aRiniSnos, rom



97

korporacia sakuTrebis mcired wils, anu fasiani qaRaldebis garkveul portfels SesaZlebelia inarCunebdes mocemul biznes-erTeulSi. meore SemTxvevaSi, saTao korporacia yidis konkretul biznes-erTeuls, rac SesaZlebelia Semdegi mizezebiT iyos motivirebuli:

korporciebi dezinvestirebis Taobaze gadawyvetilebas iReben ara imitom, rom biznesi wamgebiania momavalSi warmatebis miRweva ar SeiZleba. aramed ZiriTadi mizezi SeiZleba iyos is, rom saTao korporacias SesaZlebelia gaaCndes uaryofiTi gudvilis maRali maCvenebeli da maSasadame, SesaZlebelia kompaniaTa gayidvis SemTxvevaSi didi safinanso efeqtis miReba. aseTi tipis korporaciebis Semosavlis ZiriTad wyaros konkretul industriaSi warmoadgens ara produqciisa da momsaxurebis Seqmna, aramed fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba.

saTao korporaciebisTvis konkretuli biznesi wamgebiania, arsebuli mdgomareobis gaumjobeseba grZelvadan perspeqtivaSic ki menejmentis kompetencias aRemateba. industriis cvlilebis faqtorebi iseTi tendenciiT xasiaTdeba, rom biznesSi warmateba warmoudgenelia. gamosavali SesaZlebelia biznes-erTeulebis gayidvaSi gamoiZebnos. korporaciis menejmenti rac ufro droulad gadawyvets biznes-erTeulis realizacias, miT ufro mogebuli darCeba.

korporaciis menejmenti, rogorc wesi, ufro met yuradRebas uTmobs ara im faqtors, Tu romeli partniori SearCios imisaTvis, rom biznes-erTeuli SedarebiT Zvirad gaiyidos, aramed iTvaliswinebs im garemoebas, Tu ra dadebiTi mxareebi gaaCnia organizacias, romelic yvelaze ufro kargad miesadageba bizness da momavalSi swori sainvesticio politikis SemTxvevaSi arsebobs warmatebis miRwevis Sansi. strategiuli alternativebidan, likvidacia aris yvelaze metad usiamovno da mtkivneuli sakiTxi, gansakuTrebiT mxolod erT industriaze orientirebuli sawarmoebisTvis, rac faqtiurad imas niSnavs, rom organizacia wyvets sakuTar arsebobas. mraval-industriuli korporaciebisTvis konkretuli biznesis likvidaciis sakiTxi SedarebiT naklebad mtkivneulia. didi sakredito davalianeba, produqciis realizaciis mciredi masStabebi, aqtivebis dabali Rirebuleba, Semosavlebis moculobaSi naRdi fulisa da fuladi eqvivalentebis mciredi wili da sruli uimedo mdgomareoba ganapirobebs kompaniaTa likvidaciis-daxurvis aucileblobas. Tu aseTi kompaniebi ver axerxeben likvidacias, maSin mosalodnelia, rom igi gakotrdeba. likvidaciis dros jer kidev SesaZlebelia mesakuTreTa interesebis nawilobriv mainc dacva. kerZod, likvidacia gulisxmobs kompaniis TandaTanobiT gayidvas. rodesac kompaniis aqtivebi: teqnologiebi, samuSao Zala, menejmenti, Senobebi, miwis nakveTebi da sxv. cal-calke iyideba. saboloo mizans warmoadgens mesakuTreTa mxridan sakuTrebis wilis gadarCena da gamosyidva. likvidaciis procesSi resursebs gankargaven korporaciis mesakuTreebi, xolo gakotrebis dros, mesakuTreTa interesebis dakmayofileba warmoebs sul bolos, mas Semdeg, rac gastumrebuli iqneba yvela davalianeba kreditorebTan. balansis tolobidan gamomdinare (aqtivebi = valdebulebebi+sakuTari kapitali), gakotrebis periodSi firmaTa sakuTar kapitals warmoadgens erTis mxriv, firmis zarali (da ara mogeba), romelic umravles SemTxvevaSi balansdeba ararealizebadi produqciiT da aseve, mesakuTreTa wili, xolo valdebulebaTa dabalanseba Sesabamisad warmoebs metad aralikviduri aqtivebiT, radgan kreditorebTan angariSsworeba ver xerxdeba. amdenad, kompaniis gakotrebis dros, imis albaToba, rom kompaniis mesakuTreebs aqtivebis sasamarTlo wesiT realizaciis Semdeg raime darCebaT, Zalze mcirea. amitomac, mesakuTreebi iReben droul gadawyvetilebas kompaniaTa likvidaciis Sesaxeb. isini am SemTxvevaSi ukeTes pirobebSi imyofebian, vidre gakotrebis periodSi, radgan maT gankargulebaSi arsebuli resursebis realizaciis pirobebSi sakuTari Senatanebis gamosyidvis Sansi eZlevaT. rogorc likvidaciis, aseve



98

gakotrebis SemTxvevaSi kompaniaTa menejmentis reputacia da imiji Zalze dabla iwevs. kvalificirebuli menejerebis ZiriTadi interesi aris sxva samsaxurebSi drouli gadasvla, radgan maTze moTxovna droTa ganmavlobaSi Semcirdeba. mTlianobaSi, rac ufro metad kargavs kompania Tavis avtoritets, misi resursebi miT ufro ufasurdeba. swored amitom, aseT pirobebSi Cavardnili kompania droulad yidis saukeTeso resursebs, raTa finansurad gaimagros poziciebi (iseve, rogorc finansurad rTul mdgomareobaSi myofi gundebi yidian TavianT sakuTar fexburTelebs). dezinvestirebisa da likvidaciis strategia es aris kompaniis menejmentis da mesakuTreebis kapitalis gadarCenis bolo imedi. sxva SemTxvevaSi menejmenti, romelTa saqmianobis ZiriTad Sinaarss warmoadgens ara fasiani qaRaldebis bazarze manipulireba, aramed produqciisa da momsaxurebis Seqmna, akeTebs maqsimums, raTa gadaarCinos biznesi. biznesSi warmateba da menejmentis popularoba, erTmaneTTan pirdapirproporciul damokidebulebaSi asocirdeba. amdenad, biznesis likvidacia SesaZlebelia mxolod iZulebiTi nabiji da xSirad kompaniebi kotrdebian imis gamo, rom menejerebi ver axerxeben, magram mainc bolomde cdiloben situaciis gadarCenas. biznesis Sekvecisa da restruqturizaciis strategia gulisxmobs garkveuli saxis biznes-erTeulebidan fasiani qaRaldebis portfelis mimarTvas SedarebiT momgebian biznesSi.

korporaciuli qcevis gaumjobesebis strategia-aqcents akeTebs wamgebiani sferodan momgebiani biznesis warmoebaze ufro metad, vidre dezinvestirebis strategiaze. menejmentis strategiuli TvalTaxedva aris satelit kompaniebSi problemis drouli gamoaSkareveba, situaciis swori analizi, saTanado strategiul alternativaTa SerCeva, zaralis swori subsidireba da arsebul problemaTa drouli mowesrigeba. korporatiuli qcevis gaumjobesebis strategia aqtualuria, rodesac konkretul biznesSi garkveuli danakargebi gamowveulia drois moklevadian monakveTSi gamowveuli cvlilebiT an arasaTanado strategiuli qmedebebiT, xolo grZelvadian perspeqtivaSi industria mimzidvelia. dezinvestireba Tu korporatiuli qcevis gaumjobeseba? – am kiTxvaze pasuxs iZleva korporaciis ekonomikuri mogeba. Tu grZelvadian perspeqtivaSi korporaciaTa qcevis gaumjobesebis Sedegad mopovebuli mogeba aRemateba moklevadian periodSi dezinvestirebis safuZvelze miRebul safinanso Sedegs, Sesabamisad menejmenti orientacias iRebs korporaciaTa qcevis gaumjobesebis strategiaze.

biznesis Sekvecis strategia-gulisxmobs diversifikaciis masStabis Semcirebas minimalur biznes-erTeulebamde. Sekvecis aucilebloba arsebobs, rodesac korporatiul menejments miaCnia, rom korporacia bizness eweva mraval industriaSi, xolo situacia moiTxovs mTeli Zalisxmevis koncentrirebas mxolod ramodenime saxis biznesze. zogjer, diversifikaciis mwarmoebeli firmebi kvecaven TavianT warmoebas, radgan ramdenime wlis mcdelobis miuxedavad, SeuZlebelia mogebaze orientirebuli biznesis warmoeba. warumateblobis Ziriadi mizezi ki is aris, rom mraval industriaSi diversifikaciis Sedegad, korporaciebi gancdian fondebis simwires da gaaCniaT arasakmarisi resursebi konkretul biznesSi portfelis gaumjobesebisaTvis. biznesis Sekvecis strategia xSirad yvelaze kargad realizdeba dezinvestirebis politikis xarjze. araZiriTadi biznesidan mcire Semsavlebis da patara da saSualo kompaniebis gayidvis Sedegad gamoTavisuflebuli finansuri resursebis mimarTva SesaZlebelia korporaciaTa ZiriTad saqmianobaSi. Sesabamisad martivdeba kreditorebTan angariSsworeba, sxva bazrebze eqspansia da a.S.

korporaciaTa portfelis restruqturizacia aris Tanamedrove msoflios maRalSemosavliani korporacirebis yvelaze metad gamoyenebuli strategia. portfelis restruqturizacia gulisxmobs fasiani qaRaldebis sakuTrebis



99

seriozul gadasinjvas. faqtiurad, restruqturizacia es aris likvidaciis, akviziciis, dezinvestirebis strategiaTa erToblioba drois garkveul periodSi, romlis saboloo mizans warmoadgens dadgena, Tu mTlianobaSi rogor Seicvala korporaciis fasiani qaRaldebis portfeli, gaizarda Tu Semcirda igi. ra tendenciiT xasiaTdeba portfelidan miRebuli Semosavlebi da sxv. magaliTad, erTma kompaniam ori wlis ganmavlobaSi moaxdina oTxi erTeulis dezinvestireba, daxura oTxi sxva kompania da Seimata 25 axali biznes-erTeuli, aqedan 16 akviziciis, xolo 9 sakuTari filialebis dafuZnebis xarjze. restruqturizaciis strategia SesaZlebelia motivirebuli iyos Semdegi garemoebebiT: 1)strategiuli analiziT irkveva, rom firmaTa poziciebi grZelvadian perspeqtivaSi ar aris momzidveli, radgan arsebuli portfeli iTvaliswinebs mravali nela-ganviTarebadi, zaraliani da konkurentuli Tvalsazrisi uunaro kompaniebis sakuTrebas. 2)ZiriTadi kompaniebis Semosavlebi mcirdeba; 3)korporaciis axali korporatiuli menejmenti cdilobs sakuTrebis portfelis gadasinjvas. 4)produqciaSi moulodneli inovaciebi, korporaciebs ubiZgebs axali industriebisken da maSasadame, axali portfelis aTvisebisken. 5)korporaciebs unda gaaCndeT unikaluri SesaZleblobebi, rom garkveul kompaniaTa Sesyidvis xarjze SesaZlebeli iqneba maTi ramodenime biznes-erTeulebad gayidva an investireba da Sesabamisad, didi mogebis miReba. 6)portfelSi arsebuli aramimzidveli firmebis raodenoba TandaTanobiT izrdeba da amdenad, grZelvadian perspeqtivaSi aucilebelia portfelis gadasinjva. portfelis restruqturizacia ZiriTadad damaxasiaTebelia konglomeratuli tipis korporaciebisTvis. isini sxvadasxva erTmaneTisgan daukavSirebel industriebSi ewevian diversifikacias. konglomeratebis mizans arsebiTad ar warmoadgens garkveuli saxis industriebSi produqciis an momsaxurebis Seqmna. aramed maTi Semosavlis wyaro damokidebulia fasiani qaRaldebis bazarze da safondo birJebze swor strategiul orientaciaze. amdenad, konglomeratebis uSualo specializacias warmoadgens swored, portfelis restruqturizaciis sakiTxi, gansakuTrebiT ki uaryofiT gudvilze orientacia. uaryofiTi gudvilis wyaro aris mzardi kompaniebis sakuTrebis wilis SeZena mimzidvel, axal da jer kidev gaujerebel industriebSi, sadac kompaniaTa potenciuri SesaZleblobebi gacilebiT maRalia, magram drois mocemul monakveTSi, radgan igi jer kidev gamovlenili ar aris, SesaZlebelia maTi iafad Seyidva (Sesabamisad am kompaniaTa aqciebis kursi dabalia). droTa ganmavlobaSi kompania iZens reputacias, loialur momxmarebelTa jgufs. Sesabamisad, kursi am kompaniaTa fasian qaRaldebze TandaTanobiT izrdeba, xolo rodesac igi maqsimums aRwevs, ukve SesaZlebelia portfelis gayidva da maTi sxva analogiuri tipis firmebze mimarTva absoluturad Seusabamo, gansxvavebul, magram mzard industriebSi. safondo birJa konglomeratuli korporaciebis ZiriTadi TavSeyris adgili da brZolis velia. msoflioSi yvelaze cnobil safondo birJebs warmoadgens niu-iorkis, tokiosa da londonis birJebi. faqtiurad, mTel msoflioSi mimdinareobs fasian qaRaldebze 24 saaTiani vaWroba. safondo birJa ixsneba iaponiaSi (mze aRmosavleTidan amodis), rodesac samuSao saaTebi iaponiaSi mTavrdeba funqcionirebas iwyebs londonSi (Tendeba), xolo Semdeg aSS-Si da bolos isev iaponiaSi. amdenad, Tu niu-iorkSi mimdinare procesebi did gavlenas axdens, rogorc tokioze, aseve londonze da piriqiT. Tanamedrove globalizaciis fonze safondo birJa erTi mTliani organizmia, romelic ramodenime qveynis bazars aerTianebs. safondo birJaze fasian qaRaldebze kursis dadgenis garkveuli wesi arsebobs. fasiani qaRaldebis kurss gansazRvravs garkveuli wesiT SemuSavebuli indeqsi. yvela qveynis safondo birJas sakuTari indeqsi gaaCnia. Tumca, yvelaze metad aRsaniSnavia aSS-s bazarze dou-jounsis, londonis bazarze-LIBOR, xolo tokios bazarze-nikeisa da nazdakis indeqsebi.



100

mravalerovnuli diversifikaciis strategia gulisxmobs erTdroulad rogorc axali industriebis, aseve sxvadasxva qveynebis erovnuli bazrebis aTvisebas. aq korporatiuli donis menejerebs uxdebaT didi raodenobis strategiebis SemuSaveba da danergva. sul mcire erTi strategia erT industriaSi mravalerovnuli variantebis gaTvaliswinebiT. mravalerovnuli diversifikaciis mwarmoebeli korporaciaTa (DMNC) menejerebis ZiriTad amocanas Seadgens strategil qmedebaTa koordinacia sxvadasxva industriebsa da qveynebSi. xolo strategiuli koordinaciis mizans warmoadgens korporatiuli resursebisa da SesaZleblobebis mobilizacia da maTi mimarTva TiToeul biznessa da erovnul bazarze konkurentuli upiratesobis mosapoveblad.

1960-iani wlebis dasasrulamde mravalerovnuli kompaniebis funqcionireba Semoifargleboda sxvadasxva qveynebSi maT mier dafuZnebuli avtonimiebisa da filialebis biznesiT, sadac maspinZeli saxelmwifo regulirebis sakuTar moTxovnebs uwesebda mravalerovnul kompaniebs. korporatiuli menejmentis ZiriTad funqcias im periodSi warmoadgenda: safinanso sakiTxebi, teqnologiebis gadacema da eqsportis koordinireba. saxelmwifoebis mxridan wayenebuli moTxovnebis sapasuxod, mravalerovnul kompaniaTa konkurentuli upiratesoba dafuZnebuli iyo mis unarze, Tu rogor moaxerxebda teqnologiebis, warmoebis nou-haus, marketinguli da menejeruli gamocdilebis gadatanas da savaWro markebis identifikacias erTi qveynidan meoreSi ufro iafad, vidre amas maspinZeli qveynis konkurenti moaxerxebda. standartizirebuli administraciuli procedurebi mravalerovnuli kompaniebis zednadeb xarjebs amcirebda mas Semdeg, rac erTi qveynis doneze filialebis gamarTvis procesi sruldeboda, mciredi xarjebis damatebiT SesaZlebeli iyo sxva bazrebze SeRweva. xSirad, mravalerovnul kompaniaTa moRvaweoba sxva saxelmwifoSi motivirebuli iyo am qveynebis mier SemoTavazebuli SeRavaTiani pirobebiT ufro metad, vidre saerTaSoriso konkurenciis karnaxiT.

1970-iani wlebidan erovnuli moTxovnebis sapasuxod agebulma mravalerovnulma strategiam TandaTanobiT aqtualoba dakarga. msoflioSi SeiniSneboda erovnuli bazrebis daaxloebis tendenciebi da Sesabamisad saerTaSoriso konkurenciam ufro globaluri mastabi miiRo. ufro da ufro meti iaponuri, evropuli da aSS-s korporaciebi sxvadascva industriebSi saerTaSoriso doneze cdiloben gafarToebas savaWro urTierTobebis liberalizaciis da msoflio bazrebis aTvisebis SesaZleblobaTa mkveTrad zrdis xarjze, rogorc maRalganviTarebul industriul, aseve ganviTarebad qveynebSi. Sesabamisad, ufro meti aqtualoba SeiZina globalurma strategiam. yvelaze metad, globalur movlenebSi ixeires iaponurma kompaniebma. iaponiaSi akumulirebuli didi moculobis mogebis rezervebis xarjze, qveynis farglebs gareTYmkveTrad amcireben fasebs produqciaze da qmnidnen konkurentul upiratesobas. globaluri konkurentebis sapasuxod, tradiciul mravalerovnul kompaniebs unda moexdinaT erovnul bazrebze warmoebul operaciaTa integrireba konkurentunarianobis gazrdisa da SedarebiT dabal sawarmoo danaxarjebze orientaciis mizniT. calcalke TiToeul qveyanaSi produqciaTa warmoebis nacvlad, mravalerovnuli kompaniebi daspecialdnen calkeul sawarmoTa operaciebze masStabis didi ekonomiurobis uzrunvelyofis mizniT. globaluri strategiis mixedviT, kompaniebs TavianTi warmoebis ganTavseba SeuZliaT iq, sadac Sromaze dabali anazRaurebaa. globalurma kompaniebma aseve SesaZlebelia garkveuli upiratesoba moipovon qveynebs Soris sxvadasxva sagadasaxado ganakveTebSi, saprocento ganakveTebSi, savaluto kursebSi, kreditis warmoebis pirobebSi, saxelmwifo subsidiebsa da saeqsporto garantiebSi. globaluri strategiis upiratesoba efuZneba sxvadasxva saxelmwifoebis bazrebis koordinaciis maRal xarisxs. erTgvarovani strategiuli TvalTaxedva-teqnologiebis, nou-haus, gamocdilebis gadatanis erTmaneTTan politikurad,



101

ekonomikurad, socialur-kulturulad da saxelmwifoebrivad daaxloebul qveynebSi globaluri dominantobis safuZvels iZleva.

1980-iani wlebidan biznesSi konkurentuli upiratesobis wyaros warmoadgens strategiuli sargeblis upiratesobis mopovebaze dafuZnebuli diversifikaciis strategia myari poziciebis Sesaqmnelad erTmaneTTan urTierTdakavSirebuli monaTesave industriebSi. adre wodebuli mravalerovnuli kompania (MNE) gadaiqca, rogorc mravalerovnuli diversifikaciis mwarmoebeli kompania (DMNC), Sesabamisad kompaniaTa saqmianobis areali gafarTovda industriaTa globalizaciis xarjze. aqac konkurentuli upiratesobis xarisxi damokidebulia sinergiul qmedebaTa erTobliobaze, Tu ramdenad SeuZlia kompanias teqnologiebis, nou-hausa da sxva gamocdilebis gadatana erTi industriidan meoreSi. magaliTad, cnobili iaponuri korporaciis hondas reputaciam Zravebis warmoebis biznesSi, mas gza gauxsna monaTesave industriebis aTvisebaSi. kerZod, dRes "honda" Zravebis garda awarmoebs avtomobilebs, motozcikletebs, gazonis saWrelebs da a.S.

ganxilul diversifikaciaTa eqvsi tipi ar niSnavs imas, rom kompania SeiZleba aqedan romelime mxolod erT strategias irCevdes. kompaniebi xSirad, arsebuli mdgomareobidan irCeven strategiaTa sxvadasxva kombinaciebs sxvadasxva situaciebis mixedviT. sxvadasxva strategiaTa kombinaciis safuZvelze msoflioSi ikveTeba diversificirebul kompaniaTa Semdegi tipebi:

biznes-dominanti kompania-romelic orientirebulia mxolod erT industriaze da mxolod mcireoden diversificirebas awarmoebs erTmaneTTan dakavSirebul da konglomeratul industriebSi;

farTod diversificirebuli kompania, romelic orientirebulia mraval monaTesave industriaze;

mcired diversificirebuli kompania, romelsac gaaCnia ramodenime (2-dan 5-mde) monaTesave biznes-erTeuli;

farTod diversificirebuli kompania, romelic orientirebulia mraval konglomeratul industriaze;

mcired diversificirebuli kompania, romelsac gaaCnia ramodenime (2-dan 5-mde) konglomeratuli biznes-erTeuli;

mraval-industriuli kompania, romlis Semosavlis wyaros warmoadgens, rogorc erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli, aseve konglomeratuli industriebi

TiToeuli tipis mixedviT industriaTa gavrcelebis geografiuli areali SeiZleba iyos adgilobrivi (lokaluri), regionuli, mravalerovnuli an globaluri, aseve sxvadasxva tipis kompaniebs erTi tipis industriaSi SeiZleba uxdebodes metoqeebTan konkurencia lokalur, me-2-Si erovnul, me-3-Si globalur doneebze da a.S.



102

naxazi 10.1 korporatiuli strategiaTa formirebis alternativebi

korporatiuli strategiaTa

formirebis alternatiuli variantebi

axali akviziciebi (an sxva

partniorTan Serwyma)

- monaTesave/konglomeratul

industriebSi axali poziciebis

mSenebloba

- biznes-erTeulebis poziciebis

gaZliereba ukve

diversificirebul industriebSi

garkveuli biznes-erTeulebis

dezinvestireba

- susti biznes-erTeulebis

monawileobis Semcireba

portfelSi

- susti biznes-erTeulebis

portfelidan amogdeba

porfelis restruqturizacia,

rodesac bevri biznes-erTeuli

poziciebi biznesSi Zalze sustia

- biznes-erTeulebis gayidva

- dezinvestirebisa da sxva biznes-

erTeulebisgan Seqmnili

danazogebis Sedegad dagrovili

Warbi fuladi nakadebis

gamoyeneba axali akviziciebisTvis

biznes-erTeulebis qcevis

gaumjobeseba/dezivestireba/Sekveca

mravalerovnul da mraval

industriul diversificirebul

kompaniad (DMNC) gardaqmna

- saerTaSoriso konkurentebis

mimarT globaluri warmatebis

miRweva

- mravalerovnuli diversifikaciis

xarjze strategiuli

sargebelis Seqmna da

konkurentuli upiratesobis

mopoveba

zaraliani kompaniebis likvidacia,

radgan maTi dezinvestireba ver

xerxdeba

vertikaluri

integracia

mTliani

nawilobri

vi

diversifikacia

monaTesave industriebSi

mesakuTreTa

faseulobebis Seqmna

strategiuli

sargeblis xarjze

- xarjebis

koordinacia

- gamocdilebis

gaziareba

diversifikacia

konglomeratul

industriebSi

riskis ganawileba

sxvadasxva

industriebze

mesakuTreTa

faseulobebis Seqmna,

korporatiuli

portfelis marTva

erT imdustriaze

koncentracia

diversificireba

monaTesave da

konglomeratul

industriebSi

diversifikaciis

warmoebis formebi:

akvizicia/Serwyma

axali firmebis

dafuZneba

erToblivi

sawarmoebi

(strategiuli

aliansi)

11. diversifikaciis mwarmoebel kompaniaTa analizis teqnologia

mas Semdeg, rac kompaniebi axdenen industriaTa diversificirebas, korporatiuli menejmenti mudmivad yuradRebas amaxvilebs Semdeg ZiriTad sakiTxebze:

ramdenad mimzidvelia industriaTa is jgufi, romelSic kompania uSualod moRvaweobs?

diversificirebul industriaTa arsebuli ganlageba, ra gavlenas moaxdens korporaciis saqmianobaze momavalSi?



103

Tu wina ori SekiTxvis pasuxi aris aradamakmayofili, ra mimarTulebiT unda Secvalos kompaniam sakuTrebis portfeli? kerZod, ramdeni industriidan gamovides, gaimagros poziciebi darCenil industriebSi da SeiWras axal industriebSi korporatiuli qcevis gaumjobesebis mizniT.

konkurentuli poziciebis gasamagreblad garkveul moqmedebaTa SemuSavebisa da danergvis amocana uSualo kavSirSia kompaniis biznes-erTeulis portfelis sakiTxTan. korporatiuli menejmenti swored, am sakiTxze akeTebs ZiriTad aqcents. diversifikaciis mwarmoebel kompaniaTa strategiuli analizi efuZneba erT industriaze orientirebuli kompaniis mier SemuSavebul koncefciebsa da meTodebs. magram, amave dros, arsebobs mTeli rigi faqtorebi, rac damatebiT Seswavlas saWiroebs. diversificirebul kompaniaTa Seswavlis procedura damokidebulia TiToeuli industriis xasiaTsa da zrdis potencialze, xolo gadawyvetilebebi garkveul strategiul RonisZiebebze miiReba Semdegi saxis procesebis analizis safuZvelze:

mimdinare korporatiuli strategiis identificireba;

erT an ramodenime industriis saportfelo matricas SemuSaveba mTlianobaSi korporatiuli portfelis dasaxiaTeblad;

TiToeuli biznes-erTeulis konkurentuli siZlieris Sefaseba da garkveva, romel satelit kompaniebs gaaCniaT zrdis maRali potenciali momavalSi;

biznes-erTeulebis ranJireba maTi warsuli saqmianobidan da samomavlo perspeqtivebidan gamomdinare;

TiToeuli biznes-erTeulis konkurentunarianobis Sefaseba korporatiul strategiasTan erTad da strategiuli sargeblis dadgena, Tu ramdenad koordinirebulia arsebuli biznes-erTeulebi;

biznes-erTeulebis ranJireba sainvesticio prioritetebis mixedviT da TiToeul industriaSi strategiis formaze gadawyvetilebis miReba. magaliTad, agresiuli eqspansia; poziciebis gamagreba da Tavdacva; sabazro poziciebis Secvla, dezinvestireba da likvidacia (Zalze xSirad, aRniSnuli sakiTxebis gadawyveta delegirebulia biznes-erTeulebis menejmentis doneze. Tumca, korporatiuli menejerebi itoveben saboloo gadawyvetilebis ratifikaciis uflebas);

axali strategiis SemuSaveba korporatiuli qcevis gasaumjobeseblad- portfelis Secvla akviziciebis, dezinvestirebis, urTierTdakavSirebuli biznes-erTeulebis koordinaciis (erToblivi koordinirebuli xarjebi, strategiuli sargeblis fenomeni) xarjze. anu koordinirebuli resursebis efeqtiani mimarTvaa maqsimaluri SesaZleblobebis gamoyenebis mizniT.

strategiuli analizis warmoeba yovelTvis iwyeba mimdinare strategiis SefasebiT. korporatiul doneze mimdinare strategiaTa Seswavla moicavs Semdeg procedurebs:

kompaniis diversifikaciis arealis dadgena (TiToeuli biznes-erTeulis realizaciis masStabebi, sabazro wili, wminda mogeba, aseve problemis Seswavla: diversifikacia mraval industriazea gaTvlili Tu koncentrirebulia mxolod ramodenime maTganze);

kompaniis portfeli iqmneba monaTasave Tu konglomeratul an orive tipis industriaSi erTdroulad;

kompaniis saqmianobis horizonti efuZneba Sida/erovnul, mravalerovnul Tu globalur masStabebs;

yvela gadadgmuli nabijebis xasiaTi, romelmac gamoiwvia biznes erTeulebis qcevis gaumjobeseba an maTi konkurentuli poziciebi industriaSi gaaZliera;

yvela is moqmedeba, romelmac gamoiwvia axali portfelis Seqmna da axali industriebis aTviseba;



104

yvela is moqmedeba, romlis safuZvelzec ganxorcielda susti an aramimzidveli biznes-erTeulebis dezinvestireba;

korporatiuli menejmentis Zalisxmevis dadgena, romlis mixedviTac moxerxda strategiuli sargebelis formireba diversifikaciis Sedegad konkurentuli upiratesobis mopoveba;

ganxorcielebuli sainvesticio xarjebisa da kapital-dabandebaTa procentuli mimarTeba TiToeul biznes-erTeulSi.

mimdinare strategiis identificireba warmoadgens korporaciaTa mocemulobas strategiuli analizisa da misi reformulirebis mizniT. identificireba iZleva kiTxvaze pasuxs: “Tu ra mdgomareoba gvaqvs dRes?”, xolo reformulireba gansazRvravs, ra iqneba momavalSi.

axla ganvixiloT diversificirebuli korporatiuli portfelis Sefasebis matrica. kompaniaTa calkeuli biznesis aTvisebis Sefasebis meTods warmoadgens “saportfelo matrica”. industriis saportfelo matrica es aris or cvladiani funqcia, romelic ikvlevs im industriaTa strategiul poziciebs, romelSic kompania eweva diversificirebas. matricas SemuSaveba efuZneba strategiuli poziciebis ganmsazRvreli indikatorebis maCvenebelTa sistemas. yvelaze metad aprobirebul maCveneblebs miekuTvneba industriis Semdegi ekonomikuri maxasiaTeblebi: industriis zrdis ganakveTi, bazris wili, grZelvadian monakveTSi industriis mimzidvelobis xarisxi, konkurenciis xarisxi, produqciis SemuSavebis etapi/bazris evoluciis done. rogorc wesi, matricas erTi cvladi afasebs industriis mimzidvelobas, xolo meore ki __ industriaSi konkretuli biznesis siZlieres. yvelaze metad, msoflioSi gavrcelebulia saportfelo matricis sami tipi: “wilobrivi-zrdis” matrica (Growth-rate Matrix) “industriaTa mimzidvelobis Sefasebis” matrica (Industry Attractiveness Matrix) “produqciis sasicocxlo ciklis” (Life-cycle Matrix)

yvelaze metad ki korporaciebi iyeneben wilobrivi zrdis anu bostonis jgufis matricas. aRniSnuli maCvenebeli SeimuSava bostonis sakonsultacio jgufma (Boston Consulting Group (BCG)), romelic warmoadgens msoflioSi wamyvan menejmentis sakonsultacio centrs. BCG-is tipis matrica warmodgenilia 11.1 naxazze. matricas afscizis (horizontalur) RerZs gansazRvravs ori maxasiaTebeli: industriis zrdis ganakveTi da SedarebiTi sabazro wili. korporaciis TiToeuli biznes-erTeuli moTavsebulia matricas oTx nawilad gayofil romelime monakveTSi. grafikuli TvalTaxedviT, biznes-erTeulebi aris garkveuli wre, romlis diametri ganisazRvreba korporatiul portfelSi dakavebuli Semosavlis procentuli wilis mixedviT. industriis zrdis ganakveTi miuTiTebs nominaluri mTliani Sida produqtis (realuri GDP + inflaciis tempi) matebas drois garkveul monakveTSi. TavisTavad cxadia, maRali maCvenebeli axasiaTebs mTlianobaSi industriis mimzidvelobas. matricas meTodologiuri Sefasebis princips warmoadgens imis dadgena, Tu biznes-erTeulebis safinanso Sedegebi (Semosavlebi, mogeba) rogor viTardeba industriasTan mimarTebaSi. amitomac, industriis zrdis ganakveTi gayofilia or cvladad: pirobiTad “maRal” da “dabal” cvladebad. am cvladebs erTmaneTisgan yofs matricas horizontaluri xazi. maCvenebeli “maRali” mianiSnebs, rom biznes-erTeulebs safinanso maCveneblebis zrdis tempi SedarebiT maRalia, vidre ekonomika mTlianobaSi da piriqiT, maCvenebeli “dabali” miuTiTebs industriis zrdis SedarebiT dabal tempze qveynis SigniT warmoebuli produqciisa da momsaxurebis warmoebis dinamikasTan SedarebiT. “dabali ganviTarebis” industriebi moiazreba, rogorc gajerebis, stagnaciis, dacemis stadiaze myof an asakovan industriebad.



105

SedarebiTi sabazro wili gviCvenebs korporaciis biznes-erTeulis pozicias sabazro wilis erTeulze. bazris wili am SemTxvevaSi, warmoadgens yvelaze umsxvilesi konkurentis sabazro pozicias. faqtiurad, SedarebiTi sabazro wili (X) es aris Sefardeba biznes-erTeulis sabazro poziciasa (BR) da umsxvilesi kompaniis sabazro wils Soris (CR) (X=BR/CR). sabazro wili warmoadgens raodenobriv da ara RirebulebiT maCveneblebs. magaliTad, Tu biznes erTeulis sabazro pozicia aris industriis mTliani moTxovnis 15%, xolo yvelaze Zlieri konkurentis __ Sesabamisad 30%. am SemTxvevaSi, SedarebiTi sabazro wili 0.5-is toli iqneba. analogiurad, Tu biznes-erTeulis pozicia aris 40%, xolo misi ZiriTadi konkurentis – Sesabamisad 30%, maSin SedarebiTi sabazro wili 1.33-is toli iqneba. aRniSnul monacemebze dayrdnobiT, industriebSi salidero poziciebze moiazrebian kompaniis is biznes-erTeulebi, romelTa SedarebiTi sabazro wilis koeficienti 1-ze metia. Sesabamisad, SedarebiTi sabazro wilis koeficienti gayofilia or nawilad: “maRal” da “dabal” cvladebad. maCvenebeli “maRali” mianiSnebs, rom SedarebiTi sabazro wili 1.0-ze metia an toli, xolo “dabali” naklebia 1.0-ze. matricas vertikaluri monakveTi yofs am maCveneblebs erTmaneTisgan.

matricaze gamosaxuli danayofebi giCvenebT SedarebiTi sabazro wilis koeficientis mniSvnelobas. magaliTad, marjvena oTxkuTxedebSi pirveli danayofi niSnavs, rom SedarebiTi sabazro wili 1/10-is tolia, xolo marcxena zeda da qveda oTkuTxedebSi 1.0-is tolia. wilobrivi zrdis matricas gaaCnia uaryofiTi mxareebi. kerZod, 11.1 naxazze warmodgenili marcxena zeda da qveda oTkuTxedebi miuTiTeben SedarebiTi sabazro wilis maRal maCveneblebze, xolo marjvena mxares ganlagebul oTkuTxedebSi moTavsebul biznes-erTeulebis sabazro wili mkacrad gansazRvrul sust poziciebSi imyofebian maSin, rodesac am firmaTa SedarebiTi sabazro wilis koeficienti SesaZlebelia meryeobdes 0.60-0.99 diapazonSi, rac bazris saSualo wilze maRalia. amdenad, aRniSnuli matricis sabazro poziciebis gansazRvris sizustis xarisxi SedarebiT dabalia. SedarebiTi sabazro wilis wilobrivi-zrdis matricaSi realuri sabazro wilis nacvlad gamoyenebas aqvs didi mniSvneloba. radgan es ukanskneli sabazro siZlierisa da konkurentuli poziciis ukeTesi maxasiaTebelia. magaliTad, kompaniis 10%-iani sabazro pozicia gacilebiT ufro Zlieria, rodesac lideri metoqis sabazro wili 12%-ia da ara 50%. asve mniSvnelovania, rom SedarebiTi sabazro wili asaxavs danaxarjebis zrdis tendenciebs produqciis damatebiT erTeulze, radgan xarjebis Semcireba mniSvnelovnad SesaZlebelia produqciis didi moculobis warmoebisas. amdenad, BCG jgufma gaTvala, rom SedarebiTi bazris maRali pozicia TavisTavad gulisxmobs gamoSvebuli produqciis moculobis gazrdas, ramac umravles SemTxvevaSi erTeul produqciaze TviTRirebulebis Semcireba unda gamoiwvios. ase, rom SedarebiTi sabazro wilis maRali procenti iTvaliswinebs danaxarjebis upiratesobis mopovebas industriaSi, rac TavisTavad niSnavs dabal fasebs, met momxmarebels da did mogebas. rac ufro maRali dadebiTi masStabis efeqtis uzrunvelyofa aris SesaZlebeli industriaSi, miT ufro didi mniSvneloba eniWeba SedarebiTi sabazro wilis koeficients strategiis SemuSavebis sakiTxebSi.

BCG wilobrivi zrdis matricas gamoyenebis safuZvelze, SesaZlebelia korporaciaTa portfelis Seswavla biznes-erTeulTa produqciis analizis safuZvelze konkretul industriebSi. “problemuri bavSvebi”(Problem Children)-BCG-is wilobrivi matricas marjvena zeda oTkuTxedi dasaTaurebulia, rogorc “problemuri bavSvebi” (Problem Children). saqme is aris, rom bazris zrdis maRali tempi bizness industriaSi mTlianobaSi mimzidvels xdis, magram korporaciaTa biznes-erTeulebis SefardebiTi bazris dabali pozicia ver uzrunvelyofs masStabis efeqturobas kompaniaSi. aRniSnuli



106

faqti TavisTavad warmoSobs kiTxvas: SeuZlia ki konkretul biznes-erTeuls warmatebiT konkurenciis warmoeba industriis umsxvilesi da danaxarjebis TvalsazrisiT efeqtiani metoqeebis winaaRmdeg? aseTi midgoma biznes-erTeulebs ayenebs “problemuri bavSvis” poziciaSi.. “problemuri bavSvis” specifika is aris, rom maT problemas warmoadgens naRdi fulis simwire, radgan SefardebiTi dabali sabazro wili uzrunvelyofs realizaciis mcire masStabebs, produqciis erTeulze maRal danaxarjebs da mcire mogebas, maSin, rodesac industriuli garemo moiTxovs farTemasStabiani sainvesticio saqmianobis warmoebas da Sesabamisad didi moculobis naRdi fuladi resursebis mobilizacias industriaSi. faqtiurad, “problemuri bavSvi” es aris kompaniis patara sididis biznes-erTeuli, romelsac Zalze mcire realuri SesaZleblobebi gaaCnia, magram aqvs didi moTxovnilebebi da pretenziebi industriaSi. aseTi biznes-erTeulebis mizans warmoadgens maTi safinanso Sedegebis (Semosavlebi, mogeba da sxv.) zrdis maCveneblebis sul mcire gatoleba industriis zrdis tempTan, risi uzrunvelyofac SeuZlebelia damatebiTi sainvesticio politikis warmoebis gareSe. amdenad, korporatiuli menejmentis ZiriTad amocanas Seadgens im sakiTxis gadawyveta, Tu ramdenad mizanSewonilia “problemuri bavSvebis” pretenziebisa da moTxovnilebebis dakmayofileba. xom ar ajobebda aseTi biznes-erTeulebis dezinvestireba da saTanado sainvesticio resursebis sxva industriaSi mimarTva. am sakiTxTan dakavSirebiT, BCG SemuSavebuli aqvs ori strategiuli varianti: 1)agresiuli sainvesticio saqmianobis warmoeba da biznes-erTeulebis dafinanseba industriis swrafad ganviTarebadi SesaZleblobebis maqsimalurad asaTviseblad; 2)dezinvestireba, rodesac sainvesticio danaxarjebis dafarvis maCveneblebi maRalia da Sesabamisad did safinanso riskTan gvaqvs saqme. masStabis ekonomiurobis xarisxi zrdis aRniSnul gadawyvetilebaze zemoqmedebis mniSvnelovani instrumentebi. rac ufro metad aris SesaZlebeli produqciis did moculobaze saSualo danaxarjebis Semcireba, miT ufro mimzidvelia biznes-erTeulis moRvaweoba industriaSi. meores mxriv, sabazro moTxovnis swrafi zrdis tempi sainvesticio danaxarjebis swrafi dafarvis ufro meti garantiebi arsebobs. aqedan gamomdinare, korporatiuli donis menejerebi did angariSs uweven biznes_erTeulis produqciaze sabazro moTxovnis zrdis efeqtianobis maCveneblebs (C1), romelic gviCvenebs sabazro moTxovnis erTeuli cvlilebisTvis (d) aucilebeli drois (dt) Sefardebas biznes-erTeulis adeqvaturi erTeuli miwodebis (S) gazrdisaTvis saWiro drosTan (St). maTematikurad, aRniSnuli gamonaTqvami SesaZlebelia Caiweros Semdegi saxiT: formulidan irkveva, rom MRR1 aris koeficienti, romelic giCvenebT, Tu ramdenad aRemateba industriisaTvis moTxovnis zrdisaTvis saWiro periodi, damatebiTi produqciis warmoebisaTvis aucilebel dros. MRR1-is mniSvneloba SesaZlebelia pirobiTad iyos “dabali”, “saSualo” da “maRali” (0<MRR1<0.5 –dabali, 0.5<MRR1<1-saSualo, 1<MRR1-maRali). TavisTavad cxadia, biznes erTeulebis dafinanseba miT ufro momgebiania, rac ufro didi mniSvneloba gaaCnia MRR1. magaliTad, garkveulma korporaciam gaTvala, rom A industriaSi sabazro moTxovna 1 wlis ganmavlobaSi gaizrdeba 100000 erTeuliT. Sesabamisad, kompanias SeuZlia amave raodenobiT produqciis moculoba gazardos 6 TveSi. faqtiurad MRR1=6. eseigi korporacias uRirs aseTi biznes-erTeulebis SenarCuneba.

dt St dt x S

MRR1 = : = ; radgan am SemTxvevaSi d =S

d S St x d

MRR1 =dt /St



107

sainvesticio saqmianobis warmoebaze gadawyvetilebas aseve gansazRvravs sabazro moTxovnis zrdis kidev erTi maCvenebeli (MRR2), romelic giCvenebT drois garkveul periodSi (ufro xSirad, 1 weliwadSi) sabazro moTxovnis saSualo zrdis procentul mniSvnelobas. saSualo zrda gulisxmobs, rom drois erTi da imave monakveTSi produqciaze sabazro moTxovna sxvadasxva procentuli mniSvnelobiT icvleba. mzard industriebSi SedarebiT xSirad izrdeba, gajerebul industriebSi SedarebiT nela. korporatiuli menejmenti orientacias iRebs drois im savaraudo periodze, rodesac sabazro moTxovna iwyebs klebas. davuSvaT, kompaniis produqciaze moTxovna pirvel weliwads gaizarda 20%-iT, meore weliwads-10%-iT, mesame weliwads-6%-iT, xolo meoTxe weliwads saerTod ar gazrdila. saSualo sabazro moTxovnis zrdis tempi toli iqneba 9%-is ((20+10+6+0)/4). sabazro moTxovnis efeqtianobis kidev erTi maCvenebeli MRR3 aris MRR1-is msgavsi maCvenebeli, romelic drois erTidaimave periodSi gansazRvravs sabazro moTxovnis zrdis erTeulze produqciis miwodebis gazrdis SesaZleblobas. Tu mxedvelobaSi miviRebT, rom: dt=st

MRR3-s, rogorc wesi, aqvs daRmavali mrudis saxe. menejerebi ufro metad yuradRebas amaxvileben MRR3-is saSualo maCvenebelze (AMRR3). igi warmoadgens erT konkretul sidides da iangariSeba formuliT: magaliTad, Tu kompaniis produqciaze saSualo sabazro moTxovnis zrdis tempi 9%-ia, xolo Sesabamisad, produqciis warmoebis gazrda SesaZlebelia pirvel weliwads 2%-iT, meore weliwads 3%-iT, mesame weliwads 5%-iT, xolo meoTxe weliwads 10%-iT, maSin AMRR3=5/9 ((2+3+5+10)/4/9), rac arcTu kargi maCvenebelia. maRali maCvenebeli 1.0-ze meti unda iyos. sainvesticio garemos kvlevis meore ZiriTad mimarTulebas warmoadgens kompaniaSi danaxarjebis Semcirebis tendenciebis Seswavla. am TvalsazrisiT, maqsimaluri yuradReba eqceva biznes-erTeulebis saSualo danaxarjebis cvlilebas. pirvel rigSi, unda gamoiTvalos produqciis is raodenoba, sadac produqciis saSualo danaxarjebi minimaluria. Semdeg unda dadgindes, risi toli iqneba minimaluri erTeuli produqciis TviTRirebuleba. bolo etapze ki es maCvenebeli unda Sedardes investiciebis warmoebamde arsebul analogiur maCvenebels. magaliTad, Tu mzard industriebSi biznes-erTeulis minimalur saSualo danaxarjebs (arsebuli simzlavreebis gaTvaliswinebiT) Seadgenda $10, 1000 erTeul produqciaze, xolo damatebiTi investiciebis safuZvelze drois garkveul monakveTSi SesaZlebelia produqciis moculobis gazrda 3000 erTeuliT da Sesabamisad, saSualo danaxarjebis minimaluri wertili miiReba 4000 erTeul produqciaze, xolo erTeulis TviTRirebuleba am wertilSi $5-ia, maSin Sesabamisi maCvenebeli (K) 2-is toli iqneba. amdenad, korporaciisTvis konkretuli biznes-erTeulebis SenarCunebis sakiTxi miT ufro aqtualuria, rac ufro maRali mniSvnelobebi gaaCnia MRR1, MRR2, MRR3 da K maCveneblebs. BSG-is jgufis SemuSavebuli meTodologiis mixedviT, savaraudod unda vigulismoT, rom biznes-erTeulebis SenarCuneba principSi SeiZleba, rodesac: MRR1>0.5; MRR2>10; MRR3>1; K>1. garda aRniSnuli faqtorebisa, mxedvelobaSi miiReba garkveuli garemo zemoqmedebis maCveneblebi: magaliTad inflaciis tempi, savaluto kursebis devalvacia, politikuri arastabiluroba, gaficvebi da sxva saxis sakiTxebi. aqve

MRR3=s/d

AMRR3=(S1+S2+S3+…+Sn)/=(d1+d2+d3+…+dn)



108

gasaTvaliswinebelia riskis dazRvevis sakiTxebi, rac sainvesticio danaxarjebs zrdis. amrigad, wilobrivi zrdis matricas marjvena zeda ujraSi moTavsebuli biznes-erTeulebi, urTulesi amocanebis gadawyvetis winaSe ayenebs korporatiul menejments. yvelaze didi gaTvlebi, frTxili midgomebi, sizuste da swori analizi aseTi tipis biznes-erTeulebs esaWiroebaT. amitomac, korporatiuli menejmentis enaze maT “problemuri bavSvebi”-s saxeli hqviaT. “varskvlavebi” (Stars)-11.2 naxazze BCG jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi zrdis matricas marcxena zeda oTkuTxedSi moTavsebuli biznes-erTeulebi dasaTaurebulia, rogorc “varskvlavebi”. saqme is aris, rom aseTi tipis kompaniebs mzard industriebSi gaaCniaT maRali sabazro poziciebi. Sesabamisad maT SeuZliaT didi mogebis mopoveba da gaaCniaT Semdgomi ganviTarebis didi SesaZleblobebi. logikurad, aseT biznes-erTeulebs korporatiuli portfelis zrdis moculobaSi yvelaze didi procentuli mniSvneloba ukaviaT. am kompaniebs, rogorc wesi gaaCniaT saTanado sainvesticio kapitali da naRdi fulis didi rezervebi, raTa momavalSi daakmayofilon sabazro moTxovnis namati. Tumca, SesaZlebelia saTao korporaciebis mciredi daxmarebac dasWirdeT warmoebis zrdis ufro maRali tempisa da masStabis didi ekonomiurobis uzrunvelsayofad. “varskvlavebi” brwyinaven korporatiul portfelSi. saTao kompaniebi mTlianad endobian biznes-erTeulebis donis menejerebs. ufro metad korporatiuli donis aRmasrulebeli pirebi mcire dros xarjaven aseTi tipis sateliti kompaniebis Seswavlasa da direqtivebis SemuSavebaSi. magram, amave dros, maTgan yvelaze mets moelian, radgan kargad aqvT gaTviTcnobierebuli, rom maT portfelis Semosavlis wyaro, rogorc drois moklevadian, aseve grZelvadian periodSi swored aseTi kompaniebis saqmianoba warmoadgens. “uzarmazari fuladi nakadebis donorebi (Cash Cows)”-marcxena qveda oTkuTxedSi moTavsebul biznes-erTeulebs korporatiul enaze ewodebaT “uzarmazari fuladi nakadebis donorebi”. aseTi tipis kompaniebs gaaCniaT Zlieri sabazro poziciebi gajerebul, stagnaciur an dacemis stadiaze myof industriebSi. Zlieri sabazro poziciebi uzrunvelyofs dominanti, lideris statuss industriaSi. faqtiurad, isini monopolistebi arian. gaaCniaT Zalze didi mogeba, sainvesticio resursebisa da fuladi nakadebis uzarmazri rezervebi, Sesabamisad didi gamocdileba da maRali reputacia. safinanso TvalsazrisiT, aseTi biznes-erTeulebi yvelaze ZviradRirebuli kompaniebia, Tumca, maTi uaryofiTi mxare is aris, rom maTi Semdgomi ganviTarebisa da zrdis mciredi perspeqtivebi axasiaTebT. “uzarmazari fuladi nakadebis donorebi” korporatiuli portfelis zrdis umniSvnelovanesi wyaroa drois moklevadian monakveTSi, xolo grZelvadian periodSi aseTi SesaZleblobebi TandaTanobiT mcirdeba. faqtiurad, isini guSindeli “varskvlavebi” arian, magram zrdis SedarebiT dabalma perspeqtivam isini sxva oTkuTxedSi moaTavsa. “uzarmazari fuladi nakadebis donorebi” aseve, korporatiuli portfelis Semdgomi gaumjobesebis umniSvnelovanesi wyaroa. saTao korporaciebs realuri perspeqtivebi uCndebaT dividendebis drouli dafarvis, axali safinanso akviziciebis, sawyis etapze arsebuli “varskvlavebis” da “problemuri bavSvebis” dafinanseba momavalSi maTi realur “varskvlavebad” gadaqcevis mimarTulebiT. didi fuladi nakadebi korporatiuli grZelvadiani miznebis miRwevis saSualebas iZleva. Sesabamisad, korporatiuli menejeris ZiriTad amocanas Seadgens aseTi kompaniebis maqsimaluri SenarCuneba da saWiroebis SemTxvevaSi maTi gamagreba im periodamde, sanam aRniSnuli biznes-erTeulebidan mopovebuli Semosavlebis erTeulis mimarTva SesaZlebelia sxva industriebSi. “uzarmazari fuladi nakadebis donorebis” dezinvestirebis sakiTxi dRis wesrigSi dgeba, rodesac dacemis stadiaze myof industriebSi miRweuli safinanso Sedegebi korporaciebisTvis aramimzidvel mdgomareobaSi ayenebs kompaniebs, rac iwvevs Warbi fuladi nakadebis TandaTanobiT Semcirebas.



109

“ZaRlebi” (dogs)-matricas marjvena qveda oTkuTxedSi moTavsebul biznes-erTeulebs korporatiuli donis menejerebi uwodeben “ZaRlebs”, radgan erTis mxriv, isini imyofebian metad aramimzidvel, umravles SemTxvevaSi dacemis stadiaze myof industriebSi, xolo meore mxriv, ki isini mniSvnelovnad CamorCebian industriis liderebs da TamaSoben maTTan gamodevnebis politikas. amdenad, gasagebia korporatiuli donis menejerTa gabrazebuli damokidebuleba maTdami. isini korporatiuli portfelis formirebis sakiTxebSi Zalze mcired monawileobas iReben an saerTod ar monawileoben. Sesabamisad, isini ver qmnian verc moklevadian da miT ufro, grZelvadian efeqts. amdenad, “ZaRlebi” saTao korporaciebis mxridan dezinvestirebis an likvidaciis yvelaze saukeTeso kandidatebi arian. Tu saTao korporaciaTa menejerebi CaTvlian, rom damatebiTi investiciebis warmoebis SemTxvevaSi, arsebuli poziciebis gaumjobesebis moklevadian periodSi SesaZlebelia maTgan garkveuli sargeblis miReba, SesaZlebelia maTi arseboba droSi gaxangrZlivdes. Sesabamisad, “ZaRlebis” sicocxlisunarianoba damokidebulia maT unarze, Tu ramdeni xnis ganmavlobaSi SeZleben isini saTao korporaciebis sasargeblod funqcionirebas. TavisTavad cxadia, rom zaraliani biznes-erTeuli saTao korporacias wilobrivi zrdis matricas arcerT oTkuTxedSi ar sWirdeba. rogorc avRniSneT BCG jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi zrdis matrica ZiriTad yuradRebas amaxvilebs korporatiul sainvesticio resursebisa da naRdi fuladi nakadebis moZraobis tendenciebze industriebSi. korporatiuli portfelis gaumjobesebis erT-erT ZiriTad wyaros warmoadgens naRdi fuladi nakadebis efeqtiani marTva. matrica aseTi marTvis safuZvels iZleva. korporatiuli strategia gulisxmobs iseTi moqmedebebis ganxorcielebas, romlis safuZvelzec sainvesticio resursebis swori mimarTvis SemTxvevaSi SesaZlebeli iqneba korporatiuli mogebis gazrda. TavisTavad cxadia, iq, sadac Warbi fuladi nakadebis rezervebia, ZiriTadi moculobis gadanawileba unda moxerxdes deficitur industriebSi. korporatiuli strategiis ZiriTadi mizani – portfelis srulyofa – miiRweva, rodesac “problemuri bavSvebi” gadaiqcevian “varskvlavebad”, xolo zaraliani “ZaRlebis” sanacvlod gamoiZebneba axali mzardi firmebi. “varskvlavebisTvis” finansuri mxardaWera ufro met sainvesticio resurss moapovebinebs, xolo “uzarmazari fuladi nakadebis donorebisTvis” konkurentuli upiratesobis SesanarCuneblad TavdacviTi RonisZiebebis SemuSaveba grZelvadian periodSi uzrunvelyofs naRdi fuladi nakadebis Warb rezervebs. faqtiurad, wilobrivi zrdis matricas detaluri Seswavlisa da analizis safuZvelze irkveva, rom BCG-is jgufi meTodologiuri rCevebis TvalsazrisiT, yvela saxis korporacias sTavazobs strategiis SemuSavebis erT mkafiod gamokveTil mimarTulebas, romlis grafikul interpretaciasac warmoadgens qvemodan zemoT, vertikalis gaswvriv saaTis isris sawinaaRmdego mimarTulebis isars. kerZod, korporatiuli portfelis gaumjobeseba da Sesabamisad korporatiul doneze strategiuli miznebis miRweva SesaZlebelia, rodesac “ZaRlebi” “problemur bavSvebad” gardaiqmnebian, “problemuri bavSvebi” – “varskvlavebad”. raTqmaunda, “varskvlavebi” zrdis piks miaRweven da “Warbi fuladi nakadebis donorebi” gaxdebian, droTa ganmavlobaSi ki SesaZlebelia “ZaRlebad” iqcnen. amitomac saWiroa maTi TandaTanobiTi dezinvestireba da likvidacia da gamoTavisuflebuli fuladi nakadebis kvlav mzard industriaSi mimarTva. korporaciebi, romlebic am logikas ar misdeven mudmiv zarals ganicdian. warmoidgineT wilobrivi zrdis matricaSi mocemuli ciklis ukuprocesi. cxadia, korporaiuli portfeli TandaTanobiT Semcirdeba. Zalze mcirea sxva variantebis efeqtianobis albaToba. magaliTad, “problemuri bavSvi,, “varskvlavis,, gareSe “Warbi fulis donorad” ver gardaiqmneba. es SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, rodesac korporaciebi Zalze did riskze midian. korporaciebi Zalian bevrs iReben TavianT Tavze, Tu fiqroben, rom didi moculobis investiciebis SemTxvevaSi Zalze mokle periodSi ‘problemur bavSvebs,, an



110

“ZaRlebs,, aqceven donorebad. yovel damatebiT investiciis erTeulze izrdeba, rogorc mikroekonomikuri: sawarmo, komerciuli, sadistribucio, mimwodeblebTan dakavSirebuli, sakonkurencio da sxva. aseve makroekonomikuri inflacia, savalutoversiebis meryeoba, ekonomokuri zrda, safinanso krizisi da a.S. riskebi. garda amisa, “ZaRli,, SeiZleba Zalze mcire zomiT, magram mainc unda iqces mzard kompaniad. man es etapi Tu ar gaiara “varskvlavis” doneze verasodes ver mova. amdenad, nebismieri sxva vertikaluri Tu horizontaluri moZraoba nebismieri mimarTulebiT aralogikuria da maSasadame, ararealuria.

amrigad BCG –is jgufis wilobrivi zrdis matrica es aris korporaciuli strategiis SemuSavebis instrumenti, romlis ZiriTad mizans warmoadgens korporaciuli portfelis gaumjobeseba risi miRwevis ZiriTad saSualebasac warmoadgens Tavisufali sainvesticio resursebisa da Warbi fuladi nakadebis efeqtiani marTva da maTi swori mimarTulebiT gadanawileba erTi industriidan meoreSi, rac wilobrivi zrdis matricis grafikuli sqemis mixedviT, iTvaliswinebs vertikalze saaTis isris sapirispiro mimarTulebas. amdenad korporaciebSi wilobrivi zrdis matricis gamoyenebas aqvs udidesi praqtikuli mniSvneloba. dRes, msoflioSi Znelad Tu moiZebneba salidero poziciebze myofi kompaniis menejeri romelic, informaciebis SemuSavebisas aseT matricas ar eyrdnoba. TavisTavad cxadia, BCG-is jgufis mier SemuSavebuli matrica korporaciuli strategiis SemuSavebis idealuri meTodi ar aris. rogorc yvela meTods, masac Tan axlavs garkveuli xarvezebi, romelTa gaTvaliswinebac menejerTa mxridan aucilebelia. winaaRmdeg SemTxvevaSi korporaciuli donis menejeri Secdomebisagan dazRveuli TavisTavad cxadia, ver iqneba. wilobrivi zrdis matricis uaryofiTi mxareebidan unda aRiniSnos: 1) matricas oTx-danayofiani ujredebi faqtiurad ar iTvaliswinebs, rom mravali

kompaniis moRvaweobas iseT industriebSi sadac bazris zrdis tempi aris saSualo kompaniaTa SedarebiTi sabazro wili ar aris maRali, magram arc imis mtkiceba SeiZleba, rom igi dabalia. aseT SemTxvevaSi, aseTi kompaniebi wilobrivi zrdis matricas romel ujraSi movaTavsoT? aRniSnuli matrica am kiTxvaze pasuxs ver iZleva.

2) TiToeuli biznes-erTeulisTvis wilobrivi zrdis matricaSi gansazRvruli poziciebis miCena aramarTebulia, radgan garemo-faqtorebis da sxva maCveneblebis cvlilebam SesaZlebelia yoveldRiurad Secvalos strategiuli kompaniebis situacia industriaSi. magaliTad, SesaZlebelia “varskvlavi” ar imyofebodes salidero poziciebze bazarze, “ZaRlebs” dakavebuli sabazro wilis mixedviT gaaCndeT portfelSi monawileobas didi maCvenebeli. “problemur bavSvebs” gaaCndeT ufro didi mogeba, vidre “uzarmazari fuladi nakadebis donorebs”. am TvalsazrisiT, aucilebelia imis gaTvaliswineba, Tu ra mimarTulebiT icvleba TiToeuli biznes-erTeulis pozicia industriaSi,rac grafikulad warmodgenilia 11.3 naxazze;

3) wilobrivi-zrdis matricaze dayrdnobiT rTulia TiToeuli biznes-erTeulis sainvesticio SesaZleblobebze msjeloba. magaliTad, ra ufro mniSvnelovania “varskvlavebis” investireba, Tu “uzarmazari fuladi donorebis” gaZliereba konkretul situaciaSi? am kiTxvaze pasuxis gacema SeuZlebelia matricaze dayrdnobiT, radgan ar Cans Tu rogoria am kompaniaTa safinanso efeqtianobis, rogorc statistikuri, aseve dinamikuri maCveneblebi;

4) dabali tempiT mzard industriebSi salidero sabazro poziciebi “uzarmazari fuladi nakadebis donoris” statusis uzrunvelyofis garantias yovelTvis ar iZleva, radgan: a)sainvesticio moTxovnileba miRweuli poziciebis gasamagreblad da TavdacviTi strategiis SesamuSaveblad, SesaZlebelia gazardos biznes-erTeulTa danaxarjebi da Sesabamisad naklebad konkurentuli gaxados; b)stagnaciuri moTxovnis pirobebSi konkurentuli Zalebis agresia industriaSi,



111

rogorc wesi izrdeba, rac gamoixateba gaaqtiurebuli TavdasxmiT RonisZiebebSi metoqe kompaniaTa momxmareblebis gadmobirebis mizniT. am faqtma TavisTavad SesaZlebelia biznes-erTeulis mogeba mniSvnelovnad Seamciros;

5) grZelvadian periodSi portfelis Sefasebisa da gaumjobesebisaTvis korporatiuli donis menejers uxdeba ufro met maCveneblebze yuradRebis gamaxvileba, vidre mxolod industriis zrdisa da SedarebiTi sabazro wilis cvladebze;

6) kompaniis SedarebiTi sabazro wilisa da mogebas Soris damokidebulebas matricas mixedviT, gansazRvravs masStabis ekonomiurobis maCvenebeli, rac sxvadasxva industriaSi SesaZlebelia sxvadasxva iyos. zogjer, didi bazari produqciis erTeulze danaxarjebis didi raodenobiT Semcirebis saSualebas iZleva, xandaxan ki es ase ar aris. amdenad, SedarebiT frTxili damokidebuleba aris saWiro, rodesac strategia efuZneba im varauds, rom didi moculobiT produqciis realizacia avtomaturad danaxarjebis upiratesobas Seuqmnis biznes-erTeulebs industriaSi.

BCG-is jgufis mier SemuSavebuli wilobrivi zrdis matricas uaryofiTi mxareebis gaTvaliswinebiT, msoflioSi cnobilma uzarmazarma korporaciam “jeneral eleqtrikma” (General Electric) sakuTari korporatiuli portfelis marTvis efeqtianobis gaumjobesebis mizniT, SeimuSava portfelis Sefasebis axali alternatiuli meTodi, romelsac ewodeba: “industriis mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matrica”. matricas gansazRvravs ori cvladi: 1)industriis mimzidveloba da 2)binesSi kompaniis siZlieris xarisxi. TiToeul cvlads gaaCnia “dabali”, “saSualo” da “maRali” diapazonebi. Sesabamisad, matrica dayofilia cxra oTkuTxedad. TiToeul cvlads erTdroulad axasiaTebs ramodenime maCvenebeli. pirvel cvladis-“industriis mimzidveloba”-maCveneblebs warmoadgens: sabazro wilis da bazris zrdis mosalodneli tempi; sezonuri da cikluri zegavlena bazarze; 3)teqnologiuri aspeqtebi; 4)konkurenciis intensiurobis xarisxi; 5)gare SesaZleblobebi da mosalodneli saSiSroeba; 6)kapitalze moTxovnebi; 7) industriis rentabeloba; 8)socialur, maregulirebeli da garemo faqtorebi (ix. cxrili 8.4). cvladebis gazomva warmoebs raodenobrivi maxasiaTeblebis mixedviT. ZiriTad raodenobriv maCvenebels warmoadgens TiToeuli maCveneblis reitingi. cvladSi maCveneblebi ganTavsebulia prioritetebis safuZvelze. saqme is aris, rom korporatiuli menejmenti cvladis zogierT maCvenebels ufro met mniSvnelobas aniWebs, zogierTs ki ufro naklebs. sxvadasxva industriaSi erTidaigive maCvenebels SesaZlebelia sxvadasxva mniSvneloba hqondes. es uSualod industriis ekonomikur maxasiaTeblebze, wamyvan Zalebze da rac mTavaria biznesSi warmatebis (KFS) faqtorebzea damokidebuli. maCveneblis mniSvneloba izomeba im principis mixedviT, Tu ra xvedriTi wona gaaCnia mas mTlian maCvenebelTa sistemaSi (konkretul cvladSi). faqtiurad, cvladis xvedriTi wona warmoadgens am cvladis TiToeuli maCveneblis xvedriT wonaTa jams da igi yovelTvis 1.0-is tolia. TiToeul maCvenebels industriaSi gaaCnia sakuTari ganzomileba, romelic giCvenebT konkretuli maCveneblebis reitings cvladSi. cvladis maCveneblis siZliere ganisazRvreba saSualo Sewonili reitingis mixedviT, romelic gamoiangariSeba maCveneblis xvedriTi wonis reitingze namravliT. cvladis raodenobrivi sidide es aris masSi Semaval maCvenebelTa saSualo Sewonili reitingebis jami. 11.4 cxrilidan irkveva, rom pirveli cvladis-mocemuli industriis mimzidvelobis xarisxi-3.90-is tolia. analogiurad iangariSeba meore cvladis-biznesSi kompaniis siZlieris raodenobrivi mniSvnelobac. meore cvladis maCveneblebs warmoadgens: SedarebiTi sabazro wili, aucilebeli kompetenciis floba, mogebis ganakveTebi konkurentebTan SedarebiT, metoqeTa produqciis Sesabamisi an ukeTesi xarisxis produqciis an



112

servisis warmoebis unari; SedarebiTi danaxarjebis mdgomareoba, momxmarebelTa bazris codnis xarisxi; teqnologiuri simZlavreebi, menejmentis profesionalizmi. pirveli cvladis mniSvnelobebi daitaneba matricas horizontalur monakveTze, xolo meore cvladis mniSvnelobebi, Sesabamisad vertikalur RerZze (nax. 11.5). faqtiurad, saTao korporaciis TiToeuli biznes-erTeuli xvdeba matricas cxra oTkuTxedad gayofil romelime ujraSi, ris safuZvelzec warmoebs korporatiuli strategiis SemuSaveba. aRniSnuli matricas mixedviT, korporatiuli strategiis SemuSavebis arsebiT mxares warmoadgens saTao korporaciebis mier calkeuli biznes-erTeulebis sainvesticio prioritetebis mixedviT daxarisxeba. naxaz 11.5-ze, yuradReba miaqceT matricas samad gayofil sxvadasxva Seferilobis segmentebs. muq zolSi moTavsebuli biznes-erTeulebi, romelTac axasiaTebT rogorc industriis mimzidvelobis, aseve kompaniaTa konkurentuli siZlieris maRali maCveneblebi, saTao korporaciebis mxridan miiCnevian saukeTeso sainvesticio obieqtebad. sainvesticio prioritetebis Semdeg dones warmoadgens matricas sam TeTr ujraSi ganTavsebuli biznes-erTeulebi diagonalurad marcxnidan marjvniv. kompaniebs korporatiuli sainvesticio prioritetebSi gaaCniaT “saSualos” mniSvneloba. maT esaWiroebaT myari sainvesticio garantiebi arsebuli poziciebis SesanarCuneblad da gasamyareblad. Tumca, amave dros, or ujraze ganTavsebuli kompaniebi moRvaweoben mimzidvel industriebSi. amdenad, SesaZlebelia maTi sakiTxis mTavari prioritetebis speqtrSi ganxilva, Tuki moculobiT investiciebis SemTxvevaSi zrdis perspeqtivebi gaaCniaT. yvelaze rTul mdgomareobaSi imyofebian matricaze mkrTalad Seferil ujraSi ganTavsebuli industriebi. Sesabamisad, isini korporatiul portfelSi Semosavlebis momtanebi faqtiurad aRar arian. amitom im momentidan, rodesac kompaniebi daiwyeben zaralze muSaobas, saTao korporaciebi moaxdenen maT dezinvestirebas, an likvidacias. industriis mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matricas gaaCnia sami upiratesoba wilobrivi zrdis matricasTan SedarebiT. 1)kompaniaTa Sefaseba saSualo doneze SesaZlebelia maRali da dabali an Zlier da sust maCveneblebs Soris; 2)aRniSnuli matrica strategiuli TvalsazrisiT aanalizebs mraval maCvenebels maSin, rodesac wilobrivi zrdis matrica eyrdnoba mxolod bazris zrdisa da SedarebiTi sabazro wilis cvladebs. 3)yvelaze arsebiTi is aris, rom am matricaze dakvirvebis safuZvelze, korporatiuli resursebis gadanawileba ufro efeqturad SeiZleba ise, rom konkretulma biznes-erTeulebma industriebSi konkurentuli upiratesoba moipovon. rTulia ar daeTanxmo logikas, rom sainvesticio resursebis koncentracia unda warmoebdes iseT biznesSi, romelsac axasiaTebs maRali industriuli mimzidveloba, xolo biznes-erTeulebs ki - konkurentuli siZliere da piriqiT, invesiciebis gatanasa da likvidacias saWiroebs kompaniebi im industriebSi, romlebic mimzidvelad aRar iTvlebian, xolo kompaniebs susti poziciebi gaaCnia. miuxedavad amisa, jeneral-eleqtrikis mier SemuSavebuli cxra oTkuTxediani matrica aranair informacias ar gvaZlevs swori biznes-strategiis SesamuSaveblad. is, ra daskvnis gakeTebac SesaZlebelia am matricis detaluri analizidan, aris gadawyvetileba agresiuli eqspansiis, TavdacviTi strategiis SemuSavebis, an likvidaciisa da dezinvestirebis Sesaxeb. iseTi saxis sakiTxebi, rogoricaa: monaTesave industriebSi strategiaTa koordinacia, an saTao korporaciebis mxridan biznes doneze strategiul qmedebaTa mimarTulebebis SemuSaveba, menejmentis seriozuli yuradRebis miRma rCeba, rac mis portfelze uaryofTad moqmedebs. matricas meore sust mxares warmoadgens profesor hoferisa da skendelis mosazreba, romlis mixedviTac biznes-erTeulebis situaciis Seswavla xdeba industriis ganviTarebis calkeul etapze. ganvixiloT sasicocxlo ciklis matrica industriis ganviTarebis sxvadasxva etapze, biznes-erTeulebis ukeTesi Seswavlis mizniT, Carlz v. hoferma da den skendelma 1978 wels gamoqveynebul



113

naSromSi “strategiis formulireba: analitikuri koncefciebi” SeimuSaves 15 oTkuTxediani matrica. nax. 11.6-ze warmodgenilia matricas grafikuli ilustracia. matricas cvladebs warmoadgens industriis ganviTarebis etapebi da biznes-erTeulis konkurentuli poziciebi. pirveli cvladis maCveneblebia: adreuli ganviTarebis, saSualo ganviTarebis, swrafi ganviTarebis, zrdis Semcirebis, adreuli simwifis, gajerebis, stagnaciis da dacemis periodebi. cvladebis raodenobrivi gamoTvlis principi igivea, rac jeneral eleqtrikis matricaSia warmodgenili. naxazidan irkveva, A rom kompania aris axalbeda, mzardi biznes-erTeuli, C-perspeqtivis TvalsazrisiT, zaraliani. E-karg poziciebze myofi kompania, romelsac didi mogebis motana SeuZlia. G-aranairad mimzidveli ar aris da saWiroebs dezinvestirebas an likvidacias. sazogadod, korporatiuli menejmentis winaSe mudmiv problemas warmoadgens: romeli matrica gamoviyenoT imisaTvis, rom ukeTesad avagoT Cveni saqmianoba da SevqmnaT strategia? am kiTxvaze erTgvarovani, calsaxa pasuxi ar ar arsebobs. saqme is aris, rom TiToeul matricas Tavisi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi gaaCnia. TiToeuli maTgani sxvadasxva mimarTulebiT ikvlevs da afasebs korporatiuli portfelis Zlier da sust mxareebs. saukeTeso monacemTa bazis Sesaqmnelad, menejerebs erTdroulad samive matricas gamoyeneba esaWiroebaT. korporatiuli portfelis ukeT dasaxasiaTeblad menejerTa mizans Seadgens: biznes-erTeulebis strategiuli poziciebis gansazRvra industriaSi, portfelis gaumjobesebis potencialis danaxva da garkveuli saxis Warbi fuladi nakadebis da safinanso resursebis efeqtiani gadanawileba erTi biznesidan meoreSi. kompaniaTa diversifikaciis strategiis Seafasebis erT-erT ZiriTad mimarTulebas warmoadgens industriaTa mimzidvelobis xarisxis dadgena korporatiul biznesSi. cnobilia, industriaTa mimzidvelobis Sefasebis sami meTodi: 1) portfelSi warmodgenil industriaTa mimzidveloba. – Sefasebis am meTods

axasiaTebs Semdegi kiTxva: aris ki kompaniis industria kargi? idealur SemTxvevaSi yvela industria, romlis diversificirebasac axdens korporacia, unda akmayofilebdes mimzidvelobis Sefasebis testis moTxovnebs.

2) TiToeuli industriis mimzidveloba sxvebTan SedarebiT. – Sefasebis es meTodi eyrdnoba korporatiul portfelSi mimzidvelobis xarisxis safuZvelze industriebis prioritetebis mixedviT ranJirebas. industriaTa daxasiaTeba yvelaze mimzidvel da SedarebiT aramimzidvel erTeulebad korporatiuli resursebis efeqtiani gadanawilebis saSualebas iZleva;

3) yvela industriis, rogorc erTiani jgufis mimzidveloba – Tu kompaniaTa Semosavlebi industriaTa jgufidan mcirea, korporatiuli strategia gadasinjvas moiTxovs.

industriaTa mimzidvelobisa da biznes-erTeulis siZlieris matrica yvelaze ukeTesad axasiaTebs industriaTa mimzidvelobis xarisxsa da biznes-erTeulebis monawileobas masSi. industriaTa mimzidvelobas gansazRvravs Semdegi faqtorebi:

sabazro wili da industriis samomavlo zrdis ganakveTi

konkurenciis intensiuroba – industriebi, sadac metoqeobis xarisxi aris SedarebiT dabali, ufro mimzidvelia, vidre is industriebi, sadac metoqeobis xarisxi aris SedarebiT maRali;

teqnologiur da sawarmoo gamocdilebaze moTxovnebi _ industriebi, sadac gamocdilebaze moTxovnebi yvelaze kargad Seesabameba kompaniis SesaZleblobebs, aris ufro mimzidveli, vidre is industriebi, sadac teqnikuri da sawarmoo nou-hau aris SezRuduli;



114

sezonuri da cikluri faqtorebi. _ industriebi, sadac moTxovna stabiluria da marTvadi, aris ufro mimzidveli vidre is industriebi, sadac arsebobs perioduli moTxovnebi;

kapitalze moTxovnebi. - industriebi, sadac SesaZlebelia mcire da xelmisawvdomi safinanso resursebiT warmatebuli biznesis warmoeba da aris ufro mimzidveli, vidre is industriebi, sadac investiciebze moTxovnebi Wamen korporatiul resursebs;

industriaTa rentabeloba. _ industriebi, sadac SesaZlebelia investiciaTa erTeulze didi mogebis mopoveba, sazogadod aris ufro mimzidveli, vidre is industriebi, sadac mogebis gankveTebi aris dabali, xolo biznes-riski - maRali;

socialur-politikuri, maregulirebeli da garemo faqtorebi – industriebi, romelTac gaaCniaT mniSvnelovani problemebi aRniSnul arealSi, arian naklebad mimzidveli, vidre is industriebi, sadac biznesis warmoebis dros aseTi problemebi ar aRiniSneba;

korporaciaTa sxvadasxva industriebSi diversifikaciis stategiuli sargebeli – industria ubralod SesaZlebelia mimzidveli iyos, Tu mas portfelis mixedviT Rirebuli strategiuli sargebeli gaaCnia sxva industriebTan urTierTobebis xarjze.

industriaTa ranJireba, rogorc wesi, warmoebs “jeneral eleqtrikis” mier SemuSavebuli cxra ujrediani matricas sareitingo sistemiT. industriaTa mimzidvelobis xarisxis Sefaseba warmoebs maRali, saSualo da dabali maCveneblebis mixedviT. diversifikaciis mwarmoebeli kompaniebis efeqtian saqmianobaze miuTiTebs is faqti, rodesac Semosavlebisa da mogebis arsebiTi wili moipoveba mimzidvel industriebSi moRvawe biznes-erTeulebidan. aseve mniSvnelovania, rom biznesis xangrZlivoba industriaSi gaTvlili unda iyos grZelvadian periodze, xolo industriis zrdis parametrs unda warmoadgendes saSualoze maRali mogebis ganakveTi. Zalzed aramimzidvel industriebSi moRvawe biznes-erTeulebi, rogorc wesi, ganixilebian dez-investirebisa da likvidaciis kandidatebad im momentidan, rodesac maT ukve aRar SeswevT Zala da unari, daZlion maT winaaRmdeg mimarTuli industriaSi ganviTarebuli movlenebi da warmoadgenen korporatiuli portfelis kritikul komponentebs. industriis mimzidvelobis sakiTxi ganxilulia mesame TavSi. zogadad, mimzidvelobis xarisxis dasadgenad, yuradReba eqceva industriis ZiriTad ekonomikur maxasiaTeblebs, industriis cvlilebis gamomwvev faqtorebs (wamyvani Zalebis koncefcia), konkurentul Zalebs anu industriis, rogorc mTliani sistemis elementebs _ metoqeobis xarisxi, momwodebelTa Zalaufleba, momxmarebelTa Zalaufleba, substitutis industriis zegavlena, industriaSi Sesvlisa da gasvlis barierebi. aseve, am elementebis urTierTmoqmedebis wess. mTlianobaSi, zemoaRniSnuli parametri cal-calke, gansazRvravs industriaTa mimzidvelobis sakiTxs. biznes-erTeulTa siZlieris Sefaseba da konkurentuli poziciebis dadgena korporatiuli donis menejerebs exnareba sateliti kompaniebis industriaSi warmatebis sakiTxebis Sesaswavlad. ZiriTad amocanas warmoadgens, Tu ramdenad momgebiania korporatiuli biznesi mocemul momentSi da risi miRweva SeiZleba momavalSi. biznes-erTeulTa siZlieris Sefasebis yvelaze popularul meTodebs warmoadgens SWOT analizi da konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi. korporatiul portfelSi monawileobis siZlieris xarisxis dasadgenad. aseve farTod gamoiyeneba raodenobrivi maxasiaTeblebiT ranJirebis – industriis mimzidvelobisa da biznes-siZlieris matricas meTodi. diversifikaciis mwarmoebeli korporaciaTa sateliti firmebis Sefasebis sakiTxebi, rogorc wesi, eyrdnoba Semdeg faqtorebs:



115

SedarebiTi sabazro wili – maRali SedarebiTi sabazro wilis mqone biznes-erTeulebi konkurentuli TvalsazrisiT ufro Zlierebi arin, vidre is biznes-erTeulebi, romelTa SedarebiTi sabazro wilis maCvanebeli dabalia;

metoqeebTan fasebze an produqciis xarisxze konkurenciis unari – kompaniebs, romelTac gaaCniaT danaxarjebis upiratesoba an mkafiod gamokveTili reputacia, arian ufro maRal poziciebze, vidre is biznes-erTeulebi, romelTac aseTi saxis aqtivebi jer ara aqvT;

teqnologiuri da inovaciuri SesaZleblobebi – teqnologiur da inovaciur liderebad aRiarebuli biznes-erTeulebi, rogorc wesi, Zlier konkurentebad iTvlebian industriaSi;

ramdenad kargad Seesabameba biznes-erTeulTa gamocdileba da kompetencia industriis warmatebis (KFS) faqtorebs. rac ufro maRalia Sesabamisobis xarisxi, miT ufro Zlieri poziciebi ukaviaT biznes-erTeulebs industriaSi;

mogebis sidide konkurentebTan SedarebiT. – biznes-erTeulebSi, romlebic xangrZlivi droiT moipoveben saSualoze maRal Semosavlebs warmoebul investiciaTa erTeulze da gaaCniaT mogebis maRali ganakveTebi, rogorc wesi, metoqeebTan SedarebiT ukeTesi konkurentuli poziciebi gaaCniaT, vidre im biznes-erTeulebs, romelTac aseTi maCveneblebi ara aqvT. ufro metic, saSualoze maRali mogeba aris konkurentuli upiratesobis safuZveli.

konkurentuli upiratesobis sxva saxis indikatorebs SesaZlebelia warmoadgendes: momxmarebelTa da bazris codna, sawarmoo simZlavreebi, marketinguli gamocdileba, reputacia da savaWro niSnis aRiareba, menejmentis profesionalizmi. konkurentuli siZlieris reitinguli Sefaseba saSualebas iZleva, movaxdinoT biznes-erTeulTa klasifikacia, Tu romeli maTgani mivakuTvnoT Zlier da romeli sust poziciebze. rodesac konkurentuli siZlieris gaangariSeba SeuZlebeli xdeba arasakmarisi monacemebis gamo, analizi eyrdnoba biznes-erTeulTa situaciis Sewavlis meTodebs (SWOT analizi, danaxarjebis koncefcia, konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodi), romlis safuZvelzec warmoebs biznes-erTeulTa ranJireba “Zlier”, “saSualo” da “sust” poziciebze. korporatiul portfelSi biznes-erTeulTa siZlieris dadgena sainvesticio resursebis ufro efeqtiani gadanawilebis saSualebas iZleva. korporaciam SesaZlebelia moipovos ufro maRali mogeba, Tu igi investiciebis xarjze ufro metad xels Seuwyobs Zlier poziciebze myof biznes-erTeulebs zomierad mimzidvel industriebSi, vidre sust poziciebze myof biznes-erTeulebs Zalzed mimzidvel industriebSi. swored amitomac, korporatiul menejments erTnairi xarisxiT esaWiroeba rogorc industriis mimzidvelobis, aseve biznes-erTeulis konkurentuli siZlieris Sefaseba korporatiuli resursebis ukeTesad mimarTvis mizniT.

diversifikaciis mwarmoebeli bevri korporacia ufro met yuradRebas amaxvilebs biznes-erTeulTa konkurentuli siZlieris sakiTxebze. magaliTad, jeneral eleqtrikis aTeuli wlebiT warmoebuli korporatiuli strategia orientirebulia lideri biznes-erTeulebis maqsimaluri xelSewyobisa da kompaniebis, romelTa salidero poziciebis mopovebis perspeqtivebi ar gaCniaT, dezinvestirebis an likvidaciis politikisken. aq industriis mimzidvelobis sakiTxi SedarebiT ukana planze dgas. mas Semdeg, rac menejerebma daalages biznes-erTeulebi korporatiul portfelSi konkurentuli siZlierisa da industriaTa mimzidvelobis mixedviT, Semdeg etaps warmoadgens biznes-erTeulTa qcevis prognozireba, Tu romel maTgans aqvs saqmianobaTa gaumjobesebisa da ukeTesi marTvis perspeqtivebi. portfeli moiTxovs biznes-erTeulTa am prioritetebis mixedviT rangirebas. biznes-erTeulTa qcevis Sefasebis popularul indikatorebs warmoadgens kompaniaTa safinanso



116

efeqtianobis dinamikuri maCveneblebi. magaliTad, realizaciis da mogebis zrdis procenti drois garkveul periodSi, portfelSi kompaniaTa zrdis maCvenebeli (drois garkveul monakveTSi), investirebuli kapitalis dafarvis zrdis koeficienti, fuladi nakadebis moZraobis tendenciebi, biznes-erTeulTa warsuli qcevis analizi da sxva, korporatiuli menejmentisTvis, aseve arsebiTi sakiTxia. marTalia biznes-erTeulTa warsuli saqmianoba ar niSnavs, rom momavalSic mas analogiuri tendencia eqneba, magram garkveulwilad, Sefaseba, Tu romeli biznes-erTeulis qcevis xarisxi rogoria, savsebiT SesaZlebelia. Sesabamisad, am logikiT, advildeba biznes-erTeulTa momavali qcevis prognozirebac. industriis mimzidvelobisa da konkurentuli siZlieris Sefasebis meTodebi aseve, warmatebiT Seiswavlian biznes-erTeulebis qcevis sakiTxebs. sazogadod, Zlier biznes-erTeulebs mimzidvel industriebSi qcevis gaumjobesebis ukeTesi SesaZleblobebi aqvT, vidre biznes-erTeulebs aramimzidvel industriebSi.

am SemTxvevaSi, korporatiuli menejmentis ZiriTad mizans warmoadgens imis dadgena, Tu romeli biznes-erTeuli ra xarisxiT imoqmedebs momavalSi korporatiuli portfelis gaZlierebaze an Sesustebaze. analitikuri kvlevis Semdeg etaps warmoadgens sakiTxis Seswavla, Tu ramdenad miesadageba TiToeuli biznes-erTeuli mTlianobaSi korporatiuli biznesis saqmianobas. strategiuli sargeblis kvleva warmoebs ori mimarTulebiT: 1)ramdenad xarisxiani strategiuli sargebeli gaaCniaT kompaniebs, romelTa diversifikaciasac axdens an momavalSi apirebs korporacia, 2)ramdenad kargad miesadageba biznes-erTeulebis saqmianoba korporatiul strategias da SeuZlia Tu ara mas sinergiuli sargeblis motana korporatiul porfelSi. strategiuli TvalsazrisiT, biznesi miT ufro mimzidvelia, rac ufro metad arsebobs xarjebis gadanawilebis, gamocdilebis sxva industriebSi gadatanis SesaZleblobebi. aRniSnuli sakiTxi uSualod ukavSirdeba korporatiuli konkurentuli upiratesobis problemas biznesSi. sxvadasxva industriebis efeqtian marTvas mniSvnelovnad gansazRvravs marTvis koordinaciis funqcia. koordinaciis xarisxi es aris strategiuli sargeblis anu sinergiuli efeqtianobis Sefasebis ZiriTadi maCvenebeli. korporatiuli biznesis efeqtiani warmoebis gasaRebs warmoadgens martivi maTematikuri midgoma, rom korporatiuli portfelis Rirebuleba unda aRematebodes masSi Semavali biznes-erTeulebis portfelebis meqanikur jams. erTis mxriv, es TiTqos aralogikuria, magram meore mxriv, Tu Cven ufro siRrmiseulad SeviswavliT korporatiul bizness, davinaxavT, rom strategiul sargebels mniSvnelovani Semosavlebis formireba SeuZlia korporaciisTvis. warmoidgineT, rom erTnairi materialuri da aramaterialuri aqtivebis gamoyeneba mniSvnelovnad amcirebs korporatiul sainvesticio danaxarjebs. magaliTad, Tu korporacias erT industriaSi aprobirebuli teqnologia SeuZlia gamoiyenos sxva industriaSi, diversifikaciis teqnologiuri xarjebi misTvis minimaluria. aseve, Tu korporaciis erTi da igive menejmenti warmatebiT eweva bizness sxvadasxva industriaSi, es mniSvnelovnad amcirebs administraciul danaxarjebs. rodesac korporaciaTa saxeli da reputacia maRali avtoritetiT sargeblobs erT industriaSi, mas mniSvnelovani danazogebis xarjze (davuSvaT, minimaluri sareklamo saqmianoba da sxv.) SeuZlia sakuTari savaWro niSani gamoiyenos sxva industriaSi erTidaigive momxmareblisTvis, gamoiyenos erTidaigive mimwodebeli, sadistribucio arxebi da a.S. yovelive aRniSnul RonisZiebeTa erToblioba mniSvnelovnad amcirebs korporaciaTa sainvesticio xarjebs. miRebuli danazogebi (maTTan SedarebiT, romelTac strategiuli sargeblis efeqti ara aqvT) TavisTavad cxadia, emateba korporatiuli portfelis Rirebulebas. amdenad, korporatiuli portfelis Rirebuleba ganisazRvreba formuliT: korporatiuli porfeli=biznes erTeulTa portfelebis jams + strategiuli sargebelis Rirebuleba. Zalze xSirad, strategiul sargebels mesakuTreTa faseulobebs uwodeben, radgan aRniSnul logikaze dayrdnobiT,



117

korporatiuli portfeli iqmneba ara 2+2=4-is, aramed 2+2=5-is principiT, rac korporatiuli biznesis araefeqtiani warmoebis arsebiT mxares warmoadgens. zemoT ganxiluli informaciisa da etapobrivi SefasebiT miRebuli Sedegebis safuZvelze, korporatiuli donis menejerebi sainvesticio kapitalis miwodebisa da strategiul direqtivaTa gansazRvra prioritetebis mixedviT, axdenen biznes-erTeulTa rangirebas. ZiriTad amocanas Seadgens sainvesticio da safinanso resursebis efeqtiani marTva. romeli biznes-erTeulia ufro metad prioritetuli axali sainvesticio kapitalisa da finansuri mxardaWerisaTvis? romeli biznes-erTeulebi arian naklebad prioritetulebi? am kiTxvaze pasuxi moiTxovs Sesabamis strategiul alternativaTa Seqmnasa da SerCevas. agresiuli eqspansia (damatebiTi investiciebi Semtevi strategiis SesamuSaveblad), poziciebis gamyareba da Tavdacva (axali investiciebis xarjze arsebuli poziciebis dacva), biznes-erTeulTa mdgomareobis seriozuli gadasinjva da repozicia (biznes-erTeulebis ufro sasurvel industriebSi gadatana korporatiul portfelTan ukeTesad misadagebis mizniT), dezinvestireba da likvidacia. imisaTvis, rom menejerma sworad SeZlos kompaniaTa dezinvestirebis gadawyvetileba, mas uxdeba biznes-erTeulTa Sefasebis mravali kriteriis gamoyeneba: industriis mimzidveloba, konkurentuli siZliere, strategiuli sargeblis xarisxi sxva industriebTan mimarTebaSi, biznes-erTeulTa qcevis gaumjobesebis potenciuri SesaZleblobebi (dinamikaSi mogebis, investiciaTa dafarvis, fuladi nakadebis moZraobis cvlilebis maCveneblebi); korporatiul prioritetebTan Sesabamisoba; kapitalze moTxovnebi da mTlian portfelSi biznes-erTeulis Rirebuleba. etapobrivi Sefasebis mizans warmoadgens iseTi RonisZiebebis dagegmva, romelic mTlianobaSi diversifikaciis mwarmoebeli korporaciebis saqmianobas momavalSi gaaumjobesebs. Sedgeba portfeli yvela mimzidvel industriebSi moRvawe sakmarisi biznes-erTeulebisgan? ra raodenobis “problemur bavSvebsa” da “ZaRlebs” aerTianebs portfeli? aqvT Tu ara korporatiul portfelSi Semaval “uzarmazari fuladi nakadebis donorebs” sakmarisi raodenobis Warbi safinanso resursebi imisaTvis, rom daafinanson “varskvlavebi” da “problemuri bavSvebi”? gaaCniaT Tu ara korporatiul portfelSi Semaval biznes-erTeulebs saTanado mogebis mopovebis unari? ra gavlenas axdens korporatiul portfelze industriis sezonuri an recesiuli monakveTebi? korporatiul portfelSi xom ar moiZebneba iseTi kompaniebi, romlebic korporacias ar sWirdeba? SeuZliaT Tu ara biznes-erTeulebs momavalSi korporatiuli portfelis gaumjobeseba? am kiTxvebze pasuxi gansazRvravs korporatiul strategias, rogori mimarTulebiT unda SemuSavdes igi? faqtiurad, korporatiuli donis menejerma unda miiRos Semdegi gadawyvetileba: moaxdinos garkveul biznes-erTeulTa dezinvestireba an likvidacia, SeiZinos axali kompaniebi (akvizicia), an ganaxorcielos korporatiuli portfelis restruqturizacia. aRniSnuli sakiTxebis gadawyveta metad rTuli da Sromatevadi procesia. Sesabamisad, korporatiuli donis menejerebs moeTxovebaT saTanado kvalifikacia, Teoriuli da praqtikuli gamocdileba. maTi gadawyvetilebebi xarisxobrivi TvalsazrisiT yvelaze did riskTan aris dakavSirebuli, radgan maTma erTma mcdarma nabijma SesaZlebelia gaakotros korporacia. Sesabamisad, korporatiuli menejmenti iTvleba yvelaze maRalanazRaurebad personalad msoflioSi. umravles korporaciebSi, mesakuTreTa menejerebisTvis ufro meti motivaciurobis uzrunvelsayofad sakuTrebis wilis mniSvnelovan nawils gadascemen swored korporatiuli donis menejerebs.

korporatiuli portfelis Sefasebis testi efuZneba analogiur meTods, Tu ramdenad miesadageba korporatiuli miznebi SerCeul strategias. rodesac korporatiuli strategia garkveulwilad cvlilebas saWiroebs, menejerebma unda dagegmon mTeli rigi RonisZiebebi, raTa es cvlilebebi ufro metad efeqtiani iyos:



118

1. strategiul moqmedebaTa cvlileba ramodenime industriaSi. – aRniSnuli saqmianoba moicavs korporaciis ganaxlebul Zalisxmevas biznes-erTeulTa mimdinare qcevis gasaumjobeseblad. Tu moklevadian monakveTSi biznes-erTeulTa poziciebi aradamakmayofilebelia, SesaZlebelia iseTi RonisZiebebis SemuSaveba, romelic gaaumjobesebs maT potencials grZelvadian periodSi. saqmianobaTa ZiriTadi mimarTulebebi gamoixateba moklevadian periodSi zedmeti danaxarjebis SekveciT, rac biznes-erTeulebis poziciebs grZelvadian periodSi gaaZlierebs;

2. axali biznes-erTeulebis Sesyidva – korporatiuli qcevis gaumjobeseba iTvaliswinebs axali kompaniebis akviziciis an sakuTari filialebis dafuZnebis sakiTxebs. korporatiuli donis menejerma unda gadawyvitos: a)monaTesave Tu konglomeratul industriaSi SeWras; b)ra moculobis akviziciebi ganaxorcielos; g)ramdenad miesadageba axali biznes-erTeulebi arsebul korporatiul struqturas; d)ra savaraudo specifikur niSan-Tvisebebs unda eZebdes kompania Sesasyid kandidatebSi da e)SesaZlebelia Tu ara Sesyiduli firmebis dafinanseba ise, rom maTi mimdinare strategia ar Seicvalos.

3. susti an zaraliani biznes-erTeulebis dezinvestireba. – dezinvestirebis saukeTeso kandidatebi, rogorc wesi, arian sust poziciebze myofi biznes-erTeulebi, an strategiuli sargeblis armqone kompaniebi. dezinvestirebis Sedegad gamoTavisuflebuli safinanso resursebis mimarTva SesaZlebelia: axali akviziciebis Sesaqmnelad, korporatiuli, kreditoruli davalianebis gasastumreblad, an portfelSi Semavali biznes-erTeulebis qcevis gasaumjobeseblad.

4. aliansebis formireba da korporatiuli strategiis industriul garemo faqtorebTan ukeT misadageba. – zogierT situaciaSi, strategiuli aliansebi adgilobriv da ucxour firmebTan, savaWro asociaciebTan, momwodeblebTan da sxvadasxva specifikur jgufebTan, mniSvnelovnad aumjobesebs korporatiul qcevas. magaliTad, politikuri mxardaWeris jgufis formireba eqsport-importis, sagadasaxado da sxva saxis maregulirebel problemaTa lobirebis saukeTeso saSualebaa.

5. korporatiuli miznebis Semcireba – arasasurveli sabazro situaciebi, an biznes-erTeulTa saqmianobaTa amoucnobi gauareseba, korporatiuli mTliani miznebis miRwevis saSualebas ar iZleva. am SemTxvevaSi, korporatiuli strategiis ZiriTadi Sinaarsi aris iseTi RonisZiebebis SemuSaveba, romelic maqsimalurad Seamcirebs gansxvavebas realur da sasurvel Sedegebs Soris. amdenad, korporatiuli miznebi droTa ganmavlobaSi SesaZlebelia saWiroebdes gadasinjvas. es ukanaskneli aris korporatiuli menejmentis saSualo sarezervo alternativa, rodesac sxva saxis strategiebiT SeuZlebeli xdeba korporatiuli strategiis gaumjobeseba.

korporatiuli strategiis erT-erT mniSvnelovan elements diversifikaciis mwarmoebeli kompaniebisTvis warmoadgens problema, Tu romeli saxis industriaSi SeiWras korporacia. savaraudo Sesasyidi kandidatebis Ziebis procesi safinanso kriteriumebs ufro eyrdnoba, vidre industriul an strategiul TvalTaxedvas. korporatiul portfelSi konglomeratuli industriebis mimatebis problema ukavSirdeba iseTi saxis sakiTxebs, rogoricaa: aqvT Tu ara korporacias axali akviziciisavis finansuri SesaZleblobebi; gaumjobesdeba Tu ara korporatiuli portfeli axali akviziciebis Sedegad; SesaZlebelia Tu ara uaryofiTi gudvilis mopoveba perspeqtivaSi finabsuri mogebis miReba axali akviziciebis xarjze.

monaTesave diversifikaciis strategiasTan dakavSirebiT, Sesasyidi obieqebis Zieba ukavSirdeba amJamindel biznes-erTeulebTan mimarTebaSi strategiuli sargeblis efeqts, rac TavisTavad gulisxmobs im sakiTxs, Tu ramdenad ukavSirdeba korporatiul portfelSi Semavali erTi industriis danaxarjebi meore industriis danaxarjebs. urTierTdamokidebuleba SesaZlebelia gamoixatos Semdeg



119

mimarTulebebSi: 1)produqciis testirebis saerTo meqanizmi; 2)erToblivi warmoebisa da produqciis Seqmnis SesaZleblobebi; 3)marketinguli da sadistribucio arxebis urTierTkavSiri; 4)erTgvarovani samomxmareblo jgufebi; 5)erToblivi wesiT realizaciis Semdgomi momsaxurebis uzrunvelyofis SesaZleblobebi; 6)erTgvarovani menejeruli anu “nou-haus” moTxovnebi. mas Semdeg, rac strategiuli sargeblis miRebis SesaZleblobebi sxva industriebSi aris ukve gansazRvruli, korporatiuli donis menejerebma unda gamokveTos, Tu romeli SesaZlebloba aris ufro metad mniSvnelovani, anu strategiuli sargeblis romel alternativas gaaCnia potenciuri konkurentuli upiratsobis arsebobis safuZveli (danaxarjebis dazogva, gamocdilebis gadatana da a.S.) korporatiuli strategiis erT-erT ZiriTad Semadgenel nawils warmoadgens korporatiuli resursebis efeqtiani gadanawilebis sakiTxi. menejerTa amocana moicavs resursebis alokaciis problemas dabali SesaZleblobebis arealidan maRali SesaZleblobebis arealisken. zaraliani biznes-erTeulebis dezinvestireba emsaxureba araproduqtiuli aqtivebis gadanawilebas. Warbi resursebi, romelic miiReba aseve “uzarmazari fuladi nakadebis donorebsgan” mniSvnelovnad zrdis korporatiul portfelis Rirebulebas. safinanso resursebis alokaciis Semdegi alternativebi arsebobs: 1)arsebuli biznes-erTeulebis investireba, maTi Semdgoni eqspansiis uzrunvelyofis an SenarCunebis mizniT; 2)saWiroebis SemTxvevaSi axali akviziciebis Seqmna; 3) grZelvadiani kreditoruli davalianebis dafarva; 4)dividendebis gazrda; 5)korporatiuli aqciebis gamosyidva – sawesdebo kapitalis gazrda. 1-2 varianti miuTiTebs strategiul qmedebebze, xolo bolo 3 warmoadgens safinanso RonisZiebebs. idealur SemTxvevaSi safinanso resursebis efeqtianma gadanawilebam unda uzrunvelyos rogorc strategiuli, aseve finansuri miznebis maqsimaluri aRsruleba.

naxazi 11.1 bostonis jgufis matrica bazarze wili

maRali

maRali

zrdis tempi

dabali



120

naxazi 11.2 wilobrivi zrdis matrica

varskvlavebi

(Stars)

problemuri bavSvebi

(Problem Children)

uzarmazari fuladi nakadebis

donorebi

(Cash Cows)

ZaRlebi

(dogs)

maRali

dabali

maRali (1.0 ze meti) dabalii (1.0 ze naklebi)

industri

is zrdis

tempi

SedarebiTi

sabazro wili



121

naxazi 11.3 biznes erTeulTa samommavlo poziciebi wilobrivi zrdis

matricaSi

varskvlavebi

(Stars)

A

problemuri bavSvebi

(Problem Children)

B E

uzarmazari fuladi nakadebis

donorebi

(Cash Cows)

G

ZaRlebi

(dogs)

B

F

C

D

maRali

dabali

maRali (1.0 ze meti) dabalii (1.0 ze naklebi)

industri

is zrdis

tempi

SedarebiTi

sabazro wili

dezinve

stireba

dezinve

stireba

korporatiul

portfelSi momavali

pozicia

korporatiul

portfelSi mimidinare

pozicia



122

naxazi 11.4 industriis mimzidvelobis gamoangariSeba

industriis mimzidvelobis faqtorebi xvedriTi

wona reitingi

saSualo

Sewonili

reitingi

sabazro wili industriis savaraudo zrdis tempi 0.15 5 0.75

sezonuri da cikluri zemoqmedebis faqtorebi 0.10 8 0.80

teqnologiuri aspeqtebi 0.10 1 0.10

konkurenciis intensiuroba 0.25 4 1.00

gare SesaZleblobebi da mosalodneli saSiSroeba 0.15 1 0.15

kapitalze moTxovnebi 0.05 2 0.10

industriis rentabeloba 0.10 3 0.30

socialur, politikuri da garemo faqtorebi 0.10 7 0.70

1.00

industriis mimzidvelobis reitingi 3.90

naxazi 11.6 industris sasicocxlo ciklis matrica

Zlieri saSualo susti

adreuli

ganviTarebis

saSualo

ganvTarebis

swrafi

ganviTarebis

adreuli

simwifis

simwifis

gajerebis

stagnaciisa da

dacemis

A

B C

E

D

F

G

H

biznes-erTeulTa konkurentuli pozicia

industriis

sasicocxlo cikli

ganviTarebis fazebi



123

naxazi 11.5 jeneral eleqtrikis industriis mimzidvelobisa da biznes-

siZlieris matrica

SedarebiTi bazris wili

sasurveli kompetenciis floba

mogebis ganakveTebi metoqeebTan

SedarebiT

metoqeebTan fasebsa da xarisxze

konkurenciis unari


metoqeebTan SedarebiT

momxmareblebisa da bazris

codna

teqnologiuri simZlavreebi

menejmentis profesionalizmi

bazris wili da industriis

zrdis tempi

indusriis saSualo mogeba

(warsuli gamocdileba,

momavlis dagegmva)

konkurenciis intensiuroba

sezonuroba

cikluroba

teqnologiebsa da sxva

simZlavreebze moTxovnebi

socialuri, garemo, da

maregulirebeli zemoqmedebis

faqtorebi

savaraudo gare SesaZleblobebi

da mosalodneli safrTxe

industriaSi Sesvlisa da

gasvlis barierebi

Zlieri saSualo susti

maRal

i saS

ual

o dabal

i

maRal

i

dabali sainvesticio

prioriteti

saSualo sainvesticio

prioriteti

maRali sainvesticio

prioriteti

biznes-siZliere da konkurentuli pozicia

grZelvadiani indust

riis mimzidveloba



124

12. strategiis danergva

strategiis danergva es aris strategiuli gemis praqtikuli realizaciis procesi. danergvis warmatebiT ganxorcieleba damokidebulia imaze, Tu ramdenad zustad miiRweva korporatiuli miznebi da umjobesdeba kompaniis safinanso qceva. strategiis warmatebiT danergvis sakiTxi mTlianobaSi damokidebulia menejerTa unarze, samewarmeo SesaZleblobebsa da maT Rrma profesionalur codnasa da gamocdilebaze. strategiis danergvis procesi urTulesi proceduraa. am problemis mimarT menejerebs moeTxovebaT ufro meti pasuxismgebloba da frTxili midgoma. strategiis danergva niSnavs garkveuli sistemis Seqmnas, romlis mixedviTac qaRaldze dagegmili da SemuSavebuli strategia praqtikulad unda ganxorcieldes. sistema es aris garkveuli elementebis logikuri erToblioba, romelsac sistemaSi konkretuli gansazRvruli funqcia gaaCnia. sistema qmnis garkveuli TamaSis wesebs, romelic gansazRvravs kompaniis strategias industriaSi.

strategiis danergvis ZiriTadi amocanebi (ix. nax 12.1) strategiis danergvis struqtura damokidebulia kompaniis situaciur mdgomareobasa da industriis maxasiaTeblebze. strategiuli danergvis procesi mTlianobaSi warmoadgens administraciul problemas. administraciis ZiriTad mizans warmoadgens efeqtiani RonisZiebebis SemuSaveba, romlis mixedviTac unda moxdes strategiis danergva, rasac strategiul menejmentSi administraciis samoqmedo programa ewodeba. samoqmedo programa iZleva pasuxs Semdeg kiTxvebze: ra unda gakeTdes dauyovnebliv da ra mogvianebiT? romeli amocana moiTxovs ufro met dros da personalur yuradRebas? ra saxis amocanebis delegireba SeiZleba sxvebze? strategiis danergvis procesis, rogorc mTliani sistemis ZiriTad elementebs, anu administraciis ZiriTad amocanebs warmoadgens: strategiis warmatebiT aRsrulebis mizniT unariani organizaciis mSenebloba; strategiuli salidero institutis Seqmna; strategiis mxardamWeri biujetis formireba; administraciis mxardamWeri sistemis SemuSaveba; korporatiuli kulturis danergva da misi strategiasTan misadageba; wamaxalisebeli, mastumulirebeli da motivaciuri faqtorebis SemuSaveba, romelic mWidrod iqneba dakavSirebuli strategiuli miznebis warmatebiT aRsrulebis procesTan. administraciis ZiriTadi amocanebis struqturis gansazRvris wess, mis sirTules da amocanebs Soris urTierTkavSirs adgens administraciis samoqmedo programa. zogierTi amocana SesaZlebelia ufro naklebmniSvnelovani iyos, zogi ki piriqiT, met yuradRebas moiTxovs. zogierTi amocanis realizacias SeiZleba ufro meti dro sWirdebodes, zogs ki __ naklebi. amdenad, administraciis winaSe mdgari ZiriTadi amocanebi garkveuli wesiT saWiroebs prioritetul rangirebas, rac kompaniis situaciasa da industriis mdgomareobazea damokidebuli. swored am mizniT, administracia qmnis strategiis danergvis samoqmedo programas. administracia es aris kompaniis sistemaSi momuSave individualuri pirebis jgufi mTavari aRmasrulebeli piris (CEO) da umravlesi organzaciuli erTeulebis menejeruli personalis meTaurobiT, romelic pasuxismgebelia strategiis warmatebiT danergvaze. strategiis danergva ar aris mxolod umaRlesi menejmentis amocana. danergvis procesi exeba TiToeul organizaciul erTeuls. menejments aqvs mkacrad gansazRvruli ierarqia da Sesabamisad, strategiis danergvis process zemodan qvemoT, menejmentis maRali donidan dabali donisken mimarTulebis saxe aqvs. TavisTavad cxadia, menejerebi pasuxismgeblebi arian strategiis aRsrulebis garkveul nawilze _ maTi uflebamosilebis mixedviT. dabali donis menejerebi arian strategiis danergvis procesis ara mxolod aqtiuri monawileebi, aramed misi zedamxedvelebi da instrumentebi TavianTi pasuxismgeblobis arealSi yoveldRiuri sasurveli Sedegebis kontrolisa da procesis uzrunvelyofis sakiTxebSi.



125

danergvis procesis marTva strategiis warmatebiT danergvis erT-erT determinants warmoadgens danergvis procesis efeqtiani gaZRolis sakiTxi. administraciuli liderobis amocana vlindeba mravali mimarTulebiT. menejerTa roli danergvis procesSi SesaZlebelia iyos aqtiuri, gamokveTili, an uxilavi da susti. gadawyvetilebaTa miRebis wesi SesaZlebelia imperatiul, erTpirovnul, an konsesusis sawyisebzea dafuZnebuli. uflebamosilebaTa delegirebis funqcia SesaZlebelia iyos Zlieri an susti. strategiis danergvis procesi mniSvnelovnad damokidebulia menejerTa iseT aqtivze, rogoricaa: 1)maTi akumulirebuli codna da gamocdileba biznesis Sesaxeb; 2)ramdenad ucnobia maTTvis axali samuSao; 3)maTi komunikaciis xarisxi da personalTan kavSiri organizaciis SigniT; 4)diagnozis dasmis, administraciuli, interpersonaluri da problemaTa gadaWris unari; 5)uflebamosileba, romelic maT gaaCniaT; 6)liderobis rogor stils ergebian isini. strategiis warmatebiT danergvis procesze zemoqmedebis meore faqtors warmoadgens menejeruli aqtivebi organizaciis situaciis konteqstSi: kompaniis strategiuli siZneleebis seriozuloba, strategiuli cvlilebebis gamomwvevi mizezebis sirTule da areali, strategiis danergvis tipi, organizaciis Sida siZliere mosalodnel cvlilebebTan dakavSirebiT, safinanso da organizaciuli resursebis unarianoba, personalis konfiguracia da maTi erTmaneTTan urTierTobebi kompaniis warsuli saqmianobis mixedviT, swrafi Sedegebis da moklevadiani safinanso qcevebis gaumjobesebis unari. strategiuli danergvis administraciuli komponentebi warmodgenilia naxazze 12.2 strategiis danergvis samoqmedo programa, ZiriTadi amocanebi da danergvisaTvis aucilebeli administraciuli komponentebi, mTlianobaSi qmnis danergvis procesis sistemas, romlis mixedviTac uSualod praqtikuli realizacia ukeTdeba menejerTa mier qaRaldze SemuSavebul gegmas. Cvens mizans warmoadgens TiToeuli komponentebis detaluri kvleva da Semdgom mTlianobaSi sistemis daxasiaTeba. efeqtiani organizaciis Seqmna strategiis warmatebiT aRsrulebis sakiTxi aseve mniSvnelovnad damokidebulia Sida organizaciul garemosa da kompetentur personalze. unariani, efeqtiani organizaciis mSenebloba administraciis prioritetul amocanas warmoadgens. cnobilia, organizaciuli saqmianobis ganviTarebis sami ZiriTadi mimarTuleba: 1. iseTi organizaciuli struqturis Seqmna, romelic yvelaze ukeTesad miesadageba

SerCeuli strategiis tips; 2. ramdenad kvalificiuri resursebi da kompetencia gaaCnia organizacias. kerZod,

menejeruli talanti, teqnologiuri nou-hau, konkurentuli SesaZleblobebis da sxv.

organizaciuli struqturis strategiasTan misadageba strategiis mxardamWeri organizaciuli struqturis mSenebloba urTulesi problemaa. rogorc wesi, Sida organizaciuli sistemis Seqmna efuZneba dakvirvebebis Sedegad ganzogadebul, akumulirebul gamocdilebas. mxardamWeri organizaciuli struqtura unda emsaxurebodes am ori ZiriTadi problemis mogvarebas. msoflio gamocdilebiT, administracia organizaciuli struqturis strategiasTan misadagebis mizniT yuradRebas Tanmimdevruli wesiT amaxvilebs Semdeg sakiTxebze: 1. ZiriTad funqciaTa da amocanaTa swori gaanalizeba strategiis warmatebiT

aRsrulebis mizniT; 2. yuradRebis gamaxvileba im faqtorebze, Tu ramdenad kargad ukavSirdeba

organizaciuli erTeuli administraciis mier gansazRvrul TamaSis wesebs da ramdenad kargad aris igi uzrunvelyofili saTanado kvalifikaciis personaliT;

3. strategiuli TvalsazrisiT, kritikuli biznes-erTeulebisa da organizaciis SigniT Sesabamisi funqcionaluri blokebis Seqmna;



126

4. TiToeuli organizaciuli erTeulis marTvis uflebamosilebaTa xarisxis gansazRvra da maTi Sefaseba decentralizaciis Sedegad savaraudo Semosavlebis mopovebisa da danaxarjebis warmoebis kuTxiT;

5. organizaciul erTeulebs Soris efeqtiani koordinaciis uzrunvelyofa. ZiriTad funqciaTa da amocanaTa swori gaanalizeba strategiis warmatebiT aRsrulebis mizniT yvela saxis organizaciaSi, strategiuli warmatebis uzrunvelyofis mizniT, garkveuli saqmianobebisa da gamocdilebis gaerTianeba warmoebs kritikul da naklebad kritikul elementebad. strategiuli TvalTaxedviT, organizaciis SedarebiT naklebad mniSvnelovani samuSaos Sesruleba aris metad rutinuli procedura. igi moicavs iseTi saxis operatiul administraciul RonisZiebebs, rogoricaa: gadaxdebis organizeba, fuladi nakdebis marTva, samomxmareblo SekveTebis organizeba, Sesyidvebze kontrolis daweseba, gadazidvebis organizeba, produqciis standartebis maregulirebel garemosTan misadageba, distribuciis sakiTxebis mogvareba da a.S. Sesasrulebel samuSaoTa meore didi nawili ukavSirdeba ZiriTadi biznesis mxardamWer saqmianobas. esenia: monacemTa bazebis marTva, buRaltruli aRricxva, satreningo kursebis organizeba, sazogadoebrivi urTierTobebis (Public Relations), bazris kvleva da sxv. rogorc wesi, yvela kompanias gaaCnia mkafiod gamokveTili, pirvelxarisxovani amocanebi da valdebulebebi (funqciebi), romelTa araefeqtiani Sesrulebis SemTxvevaSi yvelaze metad auaresebs kompaniis mdgomareobas. aseTi “damangreveli” Zalis mqone amocanebsa da menejerul valdebulebebs ewodeba kritikuli amocanebi. magaliTad, xarjebis momWirneobisa da maT yairaTian xarjvaze kontrolis gaZliereba aucilebelia, rodesac kompania cdilobs, rom igi iyos dabal danaxarjebze orientirebuli mwarmoebeli, radgan industriis mdgomareoba karnaxobs mas dabali SemosavlebiT dakmayofilebas da produqciaze fasebis Semcirebas, fufunebis sagnebisa da iuveliruli nakeTobebis Sesaqmnelad, kompania ufro met yuradRebas amaxvilebs xarisxobriv maCveneblebze, dizainis SemuSavebasa da wamaxalisebel mastimulirebel biznesze. aRniSnuli saqmianobebi aris organizaciis kritikuli amocana. maRali teqnologiis industriebSi biznesis warmatebis (KFS) faqtors da Sesabamisad kritikul saqmianobas warmoadgens produqciis inovaciurobis xarisxi. rac ufro xSirad Cndeba axali produqcia bazarze, miT ufro mogebul mdgomareobaSi rCeba kompania. strategiuli TvalsazrisiT, kritikuli amocanebisxvadasxva biznesSi erTmaneTisagan gansxvavebulia da igi mniSvnelovnad firmis strategiasa da konkurenciis moTxovnebze. or SekiTxvaze pasuxi gansazRvravs kritikuli saqmianobis Sinaarss: ra amocanebi unda Sesruldes pirvel rigSi umaRles doneze da droulad imisaTvis, rom strategia iyos warmatebuli? da yvelaze metad organizaciis romel funqcionalur rgols moeTxoveba yvelaze maRali kvalifikacia imisaTvis, rom man xelidan ar gauSvas biznesSi warmatebis Sansi? am kiTxvebze pasuxi, rogorc wesi gviCvenebs, Tu ra saxis saqmianobebs gaaCnia biznesSi «damangreveli» Zala da romeli tipis organizaciul erTeulze unda moxdes administraciuli Zalisxmevis koncentrireba. saqmianobaTa tipebs Soris urTierTkavSiris dadgena mas Semdeg, rac warmatebiT ganxorcieldeba kritikuli, rutinuli da mxardamWeri saqmianobebis dajgufeba logikur elementebad, maTi ufro detaluri Seswavlis mizniT, administraciis amocanas warmoadgens maT Soris urTierTkavSiris dadgena. saqmianobaTa tipebis urTierTkavSiris logikuri jaWvi Semdeg princips eyrdnoba:



127

sawarmoo resursebis SeZena produqciis sawarmoeblad, produqciis warmoeba gamokveTili samomxmareblo jgufebis dakmayofilebis mizniT, momxmarebelTa dasakmayofileblad sadistribucio arxebis gamoyeneba, teqnologiuri da sxva saxis nou-haus Seqmna, Zlieri koordinaciis saWiroeba, geografiuli arealis SerCeva. aseTi urTierTkavSiris dadgena metad arsebiTi sakiTxia, radgan igi, rogorc wesi, warmoadgens saqmianobaTa organizaciul erTeulebad dajgufebis safuZvels. saqmianobaTa urTierTkavSiri gviCvenebs, rogor unda Seiqmnas organizacia ise, rom TiToeuli organizaciuli erTeulis amocanebi erTmaneTs logikurad Seerwyas. saqmianobaTa tipebis dajgufeba logikur erTeulebad am procesis ZiriTad mizans warmoadgens strategiuli TvalsazrisiT, kritikuli saqmianobebis organizaciuli struqturis mTavar, wamyvan blokebad Camoyalibebis sakiTxis organizeba. kerZod, organizaciul struqturaSi mkafiod unda ikveTebodes, rom strategiis warmatebis momtan ZiriTad kritikul saqmianobebs yvelaze meti yuradReba eTmoba, rom maT yvelaze didi Rirebuleba da mkafiod gamokveTili adgili ukaviaT organizaciul struqturaSi. Sesabamisi logikiT, warmoebs organizaciuli resursebis gamoyeneba arakritikul saqmianobaTa samarTavad. Sesabamisad, ikveTeba uflebamosilebaTa miniWebisa da delegirebis sakiTxebi. kerZod, strategiis danergvis, aRsrulebis, marTvis da gadawyvetilebaTa miRebis sakiTxebi, TavisTavad cxadia, evaleba kritikul saqmianobaTa mixedviT dafuZnebul organizaciul bloks mTlian organizaciul struqturaSi da Sesabamisad am blokSi gaerTianebul menejerebs.

TiToeuli organizaciuli erTeulis uflebamosilebaTa da damoukideblobis xarisxis gansazRvra. kompaniebSi mkafiod unda iyos gamokveTili da dadgenili, Tu ra raodenobis uflebebi da gadawyvetilebaTa miRebis saSualeba gaaCniaT TiToeuli organizaciuli erTeulis menejers, gansakuTrebiT ki filialebis da sxva biznes-erTeulebis mmarTvelebs. centralizebul kompaniebSi, rogorc wesi, strategiis ZiriTadi nawilis SemuSavebisa da TamaSis wesebis (politikis) dadgenis mizniT, uflebaTa didi nawili koncentrirebulia korporatiuli donis menejerebze da mxolod operatiuli funqciebi aris delegirebuli biznesis doneze. decentralizebul kompaniebSi ki piriqiT, biznes-erTeulebi sargebloben maqsimaluri avtonomiiT, damoukideblad qmnian politikas da mxolod uflebaTa mciredi nawili kontrolisa da koordinaciis mizniT rCeba korporatiul doneze.

cnobilia uflebamosilebaTa gansazRvris ramodenime midgoma. magaliTad, arasasurvelia, rodesac strategiis aRsrulebis TvalsazrisiT, calkeul organizaciul erTeulebs damoukideblad rutinuli an naklebad mniSvnelovani saqmianobebis marTvis ufleba ar gaaCniaT. an rodesac realizaciaze da warmoebis Sedegebze orientirebuli saqmianoba ar aris daqvemdebarebuli Sida mxardamWeris sistemis organizaciul erTeulsa da Sesabamis personalze. gadawyvetilebaTa uflebamosilebis gansazRvra da maTi Sesabamisi delegireba korporatiuli donidan SedarebiT dabali donis menejerebze warmoebs im principiT, rom dabali donis menejerebi, garkveuli sakiTxebis mimarT ufro kargad arian informirebulebi. isini ufro kargad icnoben saqmianobaTa specifikas da amdenad, SeuZliaT ufro efeqtiani, ukeTesi da xarisxiani gadawyvetilebis miReba, vidre korporatiuli donis menejerebs. ufro logikuria, rodesac organizaciis erTeulis strategiis SemuSaveba da misi danergva evaleba organizaciuli erTeulis menejers. biznes-erTeulebisa da miT ufro operatiul gadawyvetilebaTa mRebis procedura maqsimalurad unda Seikvecos korporatiul doneze. uflebamosilebaTa gansazRvris yvelaze aprobirebuli midgoma es aris organizaciuli erTeulebis xelmZRvanelebad maRalkvalificiuri da profesionali menejerebis seleqcia, romelTac damoukideblad SeuZliaT maTi pasuxismgeblobis arealSi organizaciuli erTeulebisTvis rogorc strategiis SemuSaveba, aseve misi danergva da aRsruleba da Sesabamisad gaaCniaT saTanado uflebamosileba. menejerebs, romelTac moaqvT



128

mxolod aradamakmayofilebeli Sedegebi, avtomaturad unda Tavisufldebodnen dakavebuli Tanamdebobebidan. dakvirvebebiT cnobilia, rom garkveul uflebaTa warmarTva da maTi korporatiul doneze gamoyeneba, iZulebiTi gamouvali pirobebis garda (isic droebiT, garkveul gardamaval etapze) sasurvel Sedegs ar iZleva. magaliTad, umaRles ligaSi moaspareze bevri cnobili safexburTo klubis prezidenti warsuli saqmianobiT cnobilia, rogorc kargi moTamaSe da Semdgom kvalificiuri mwvrTneli, ramac mis klubs mravali warmateba da didi aRiareba moutana. magram amave dros, prezidentis rangSi warmodgenilma aseTma pirovnebam kargad icis, rom klubis mwvrTnelad mis mier daniSnuli adamianis kompetenciaSi ar unda Caerios, radgan amiT, SesaZlebelia klubs ufro meti ziani moutanos. Sesabamisad, mwvrTneli Tavis pasuxismgeblobis arealSi sruli avtonomiiT sargeblobs. igi damoukideblad iRebs gadawyvetilebas fexburTelTa seleqciis, gundis organizaciuli struqturis SemuSavebis, cvlilebaTa organizebis da sxva sakiTxebSi. monaTesave diversifikaciis mwarmoebel korporaciebSi, rogorc wesi, centralizebulia portfelSi erTmaneTan dakavSirebuli biznes-erTeulebis strategiul sargeblis mopovebasTan orientirebuli saqmianoba. organizaciuli erTeulebis saqmianobaTa koordinireba. Zalze xSirad, warmoebs gansazRvrul uflebamosilebaTa ierarqiis mixedviT. maRali donis menejerebs gaaCniaT meti uflebebi mraval organizaciuli erTeulebis koordinirebis, integrirebis da maT Soris kooperaciuli TanamSromlobis uzrunvelyofis sakiTxebi uSualod maTi zedamxedvelobis qveS. mTavari aRmasrulebeli piri (CEO), mTavari operatiuli moxele da biznes-erTeulis menejerebi warmoadgenen koordinaciis warmoebis centralur figurebs, radgan maTi uflebebi uSualo pasuxismgeblobas akisrebs marTvis am funqciaze. garda amisa, menejeruli uflebamosilebisa da strategiuli Zalauflebis safuZvelze, organizaciuli erTeulebis poziciebi SesaZlebelia koordinirebuli iyos saproeqto jgufebis, biujetisa da dagegmvis procesze pasuxismgebeli muSakebis, specifikuri komitetebis da sxva saxis makoordinirebeli jgufebis mier. TiToeuli organizaciuli erTeulis doneze miznebis gansazRvris, strategiis SemuSavebisa da danergvis, aseve maT Soris saerTo makavSirebeli saqmianobis warmarTvis procesis uzrunvelyofa, rogorc wesi, miuTiTebs organizaciis erTeulebs Soris koordinaciis maRal xarisxze. ufro xSirad, monaTesave diversifikaciis mwarmoebel korporaciebSi koordinaciis amocana aris mkacrad centralizebuli da maSasadame, warmoadgens korporatiuli menejmentis uSualo funqcias. Sesabamisad, yvela saxis industriebSi, rogorc urTierTdakavSirebul, ise konglomeratul biznesSi centralizacias eqvemdebareba Semdegi saxis saqmianobebi: sazogadoebrivi urTierTobebis (Public Relations) ganviTareba, safinanso aRricxva da safinanso menejmenti (Managerial Accounting), personalis mimarT mastimulirebeli RonisZiebebi (korporatiul doneze), monacemTa bazebis marTva (aseve korporatiul doneze). strategia da organizaciuli struqtura organizaciuli struqturis strategiasTan misadagebis garkveva menejmentis umTavresi problemaa. 1962 wels, cnobilma ingliselma profesorma alfred Candlerma statiaSi "strategia da struqtura" daamtkica, rom organizaciis formirebis strategia es aris administraciis damatebiTi problema, radgan strategiis cvlileba avtomaturad moiTxovs organizaciuli struqturis cvlilebas da amdenad, kompaniis organizaciuli struqtura mTlianad damokidebulia SerCeuli strategiis tipze. sxva SemTxvevaSi, strategiis warmatebiT danergva da aRsruleba SeuZlebelia. 70 umsxviles korporaciaze dakvirvebis Sedegad gairkva, rom korporaciaTa absolituri umravlesobis efeqtian saqmianobaze miuTiTebda organizaciuli struqturis strategiasTan midevnebis politika. marTlac, axali strategiis formireba, administraciis winaSe axali tipis amocanebs warmoaCens.



129

magaliTad, mogebis Semcireba biznes-erTeulebSi, iwvevs strategiis cvlilebas, rac moiTxovs organizaciuli struqturis daxvewas da Sesabamisad, kompaniis qcevis gaumjobesebas. Candleris kvleviT irkveva, rom faqtiurad, SerCeuli organizaciuli struqtura gviCvenebs gansxvavebas SemuSavebul strategiasa da mis aRsrulebas Soris. faqtiurad, organizaciuli struqtura menejerTa iaraRia qaRaldze SemuSavebuli strategiis idealurad aRsrulebis mizniT. strategiis ganviTareba, TavisTavad iwvevs organizaciuli struqturis ganviTarebas, mis daxvewas, gafarToebasa da garTulebas. biznesis warmoeba yovelTvis iwyeba mcire da saSualo zomis kompaniebis formirebiT. Semdgom periodSi, vertikaluri integraciis aucilebloba, geografiuli eqspansia, diversifikaciis wamowyeba da konglomeratebis formireba iwvevs martivi funqcionaluri struqturis garTulebas da decentralizaciis problemis wina planze wamowevas. Sesabamisad, mcire sididis funqcionaluri ganyofilebebi iqceva did deparamentebad. TiToeul maTganSi menejerTa monawileoba mkveTrad izrdeba. efeqtiani marTvis amocana moiTxovs koordinaciis da kontrolis maRal xarisxs da a.S. sxvadasxva organizaciuli struqturebis strategiuli upiratesobebi da naklovanebebi msoflioSi gavrcelebulia organizaciuli struqturebis strategiasTan misadagebis xuTi tipi: 1) funqcionaluri, 2) geografiuli, 3) decentralizebuli, 4) strategiuli biznes-erTeulebis, 5) matriculi. ganvixiloT TiToeuli maTgani. funqcionaluri organizaciuli struqtura funqcionaluri organizaciuli struqturebi ufro metad iqmneba mcire da saSualo tipis firmebSi, romelTa biznesi mxolod erT industriaze aris orientirebuli. menejmentis ZiriTadi yuradReba maxvildeba specializaciis sakiTxebze. am mimarTulebiT didi mniSvneloba eniWeba funqcionalur amocanaTa Sesrulebis xarisxs, rac xels uwyobs, rogorc operatiul saqmianobaTa marTvis gaumjobesebas, aseve menejeruli konkurenciis ganviTarebas. mTliani miznebis da amocanebis funqcionalur rgolebad danawevreba, viwro problemaTa maqsimaluri detalizaciisa da analizis saSualebas iZleva. Sesabamisad, menejeruli kompetencia, kvalifikacia da maRali profesionalizmi yvelaze ukeTesad gamovlindeba, Tu ramdenad kargad SeuZliaT maT TavianT funqcionalur erTeulebSi problemebis gamokveTa, diagnozis dasma, situaciaSi garkveva da misi Sefaseba, realuri strategiis SemuSaveba da misi danergva. funqcionaluri amocanebiT specializirebuli organizacia centralizebuli struqturaa. TiToeuli organizaciuli erTeuli direqtiuli, imperatiul-administraciuli meTodebiT imarTeba kompaniis maRali donis menejerebis mimarT. centralizaciis xarisxi dakavSirebulia uSualod kompaniis sididesTan – kerZod, produqciis realizaciis masStabebi, dasaqmebulTa raodenoba, vertikaluri integraciis xarisxi gansazRvravs maRali donis menejeris uflebamosilebas, Tu ramdenad uSualo monawilebas iRebs igi funqcionaluri da operatiuli saqmianobebis marTvaSi. funqcionalur organizaciul struqturebSi, amocanaTa funqcionalur erTeulebad dayofa, rogorc wesi, warmoebs imis mixedviT, Tu romeli faqtorebi ganapirobebs yvelaze metad konkurenciaSi warmatebas. momxmarebeli, produqcia, teqnologia – es aris sami ZiriTadi faqtori, romlis mixedviTac kompania iwyebs specializacias. magaliTad, teqnologiuri instrumentebis warmoebisas industriaSi, kompaniis centralizebul struqturaSi ikveTeba Semdegi funqcionaluri rgolebi: samecniero-kvlevebis ganviTareba, inJineringuli samsaxuris uzrunvelyofa, xarisxis kontroli, sakadro politika, finansebi da aRricxva. cxadia, rom ufro meti yuradReba maxvildeba teqnologiur aspeqtebze. kritikul amocanas warmoadgens srulyofili teqnologiebis SemuSaveba. amdenad, aqcenti unda gakeTdes maRalkvalificiur mecnierebsa da teqnologebze, romelTac SeswevT siaxlis



130

danergvis, axali formulis SemuSavebis da a.S. unari. sxva danarCeni saqmianoba SedarebiT naklebad mniSvnelovania. municipaluri da TviTmmarTvelobis sxva organoebi TavianT saqmianobas ukavSireben mTlianad momxmarebelTa interesebs. kerZod, momxmareblis interess am SemTxvevaSi, warmoadgens: samedicino momsaxureba, sazogadoebrivi usafrTxoeba, wyal-momarageba, uwyveti eleqtroenergia, quCebis parkebis, skverebis keTilmowyoba, ganaxleba da a.S. saTanadod, marTvis aRniSnuli organoebi qmnian Sesabamisi saxelwodebis funqcionalur erTeulebs, romlebic TavianTi pasuxismgeblobis arealSi cdiloben am interesebis maqsimalur dakmayofilebas. akademiur seqtorSi, ZiriTad orientacias akeTeben saboloo produqciaze-studentTa kvalifikaciaze. am TvalsazrisiT, funqcionalur rgolebad gamoyenebulia fakulteturi midgoma. funqcionalur organizaciul struqturebSi funqcionaluri qvedanayofebi Semosavlebs da Sedegs qmnian centraluri rgolis sasargeblod. centralizaciis xarjze, maRali donis menejerebi anawileben kompaniis biujets im principiT, Tu ras imsaxurebs TiToeuli funqcionaluri erTeuli. aseTi organizaciuli struqtura amarTlebs, rodesac Sesasrulebel amocanaTa raodenoba da misi sirTule iZleva saSualebas, rom umravlesi saqmianoba imarTebodes mTlianobaSi maRali donis menejerebis mxridan. funqcionalur organizaciul erTeulebSi TiToeul funqcionalur, Tu operatiul doneze ZiriTad menejerebs gaaCniaT marTvis rogorc dagegmvisa da organizaciis, aseve koordinaciis, kontrolisa da motivaciis funqciebi. funqcionaluri organizaciuli struqturebis grafikuli interpretaciis ori varianti warmodagenilia 12.3 naxazze.

funqcionaluri organizaciuli struqturebis strategiul upiratesobebs Seadgens:

strategiul Sedegebze centralizebuli kontrolis daweseba – es kompaniis metad mniSvnelovani menejeruli aqtivia. radgan kompaniis umaRles menejments eZleva strategiuli Sedegebis Tavisufali, uproblemo gankargvis saSualeba;

funqcionaluri erTeulebis jami yvelaze kargad axasiaTebs biznesis ganviTarebis mimarTulebas;

TiToeuli struqtura kargad aris Serwymuli strategiasTan, sadac ikveTeba prioritetebis mixedviT daxarisxebul saqmianobaTa strategiuli jgufebi da romlebic imarTeba calkeuli funqcionaluri departamentebis mier;

funqcionalur doneze problemebi advilad ikveTeba, Sesabamisad specialzaciis xarjze SesaZlebelia maTi drouli mogvareba;

funqcionalur doneze SesaZlebeli xdeba dakvirvebebis Sedegad gamocdilebis dagroveba, nou-haus Seqmna da kompetenciis ganviTareba;

funqcionalur erTeulebs TavianTi saqmianobis arealSi ufro meti SesaZleblobebi gaaCniaT, rom uzrunvelyon masStabis didi ekonomiuroba;

operatiul saqmianobaTa efeqtianoba izrdeba funqcionalur doneze zedamxedvelobis qveS

funqcionalur organizaciul struqturebs gaaCniaT mTeli rigi naklovanebebi:

funqcionaluri amocanebis koordinirebis problema – funqcionaluri organizaciuli mTavar «aqilevsis qusls» warmoadgens funqcionalur departamentebs Soris strategiuli koordinaciis uzrunvelyofa. SeiZleba iTqvas, rom funqcionaluri erTeulebi erTmaneTTan «sxvadasxva, erTmaneTis gaugebar enaze saubroben». Sesabamisad, adeqvaturad ver ikveTeba garkveuli problemebis mimarT TiToeuli maTganis strategiuli roli da mniSvneloba. faqtiurad, Zalze rTulia funqcionalur rgolebs mouZebno is saerTo raodenobrivi maxasiaTeblebi, romlis mixedviTac moxerxdeba misi Rirebulebis Sefaseba. funqcionaluri departamentis TiToeuli wevri cdilobs departamentis interesebis wina planze wamowevas, maTi monawileobis aqtualobis damtkicebas biznesSi. TiToeuls miaCnia, rom strategiis SemuSavebisa da danergvis sakiTxebSi yvelaze didi pasuxismgeblobisa da



131

monawileobis xarisxi maTze modis, rac TavisTavad arTulebs maT Soris koordinaciis meqanizms;

funqcionaluri wesiT gradacia zrdis funqcionalur rgolebs Soris konfliqtis albaTobas ufro metad, vidre iwvevs maT Soris kooperaciis ganviTarebas. umaRlesi rangis menejerTa SezRuduli drois didi nawili, xSirad eTmoba arbitris misiis Sesrulebas. funqcionalur rgolebs Soris balansis aRdgenas, konfliqturi situaciebis daregulirebasa da maT Soris kooperaciis ganviTarebas;

gadametebuli specializacia iwvevs menejerTa strategiuli xedvis arealis daviwroebas;

xels uSlis funqcionalur erTeulebSi dagrovil gamocdilebaTa ganzogadebis process;

mogebis gankargvis ufleba gaaCnia mxolod umaRlesi donis menejerebs;

funqcionaluri specialistebi ufro met yuradRebas aqceven imas, Tu ra SeiZleba gaumjobesdes mxolod funqcionalur da ara mTlianobaSi biznesis doneze, rac saboloo jamSi iwvevs «funqcionaluri imperiis» mSeneblobas;

funqcionalur CarCoSi Caketva da situaciis Sefasebis viwro menejeruli areali xels uSlis mis samewarmeo unar-Cvevebis gamomJRavnebas, cvlilebebisa da danaxarjebis restruqturizaciis mimarT adaftacias.

amrigad, funqcionalur organizaciul struqturebs gaaCnia Tavisi adgili kompaniaSi. misi dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Seswavla saSualebas iZleva davadginoT, Tu romel industriaSi, rogori produqciis sawarmoeblad, ra xarisxiT da ra sididis kompaniebSi SesaZlebelia, rom gamoviyenoT igi, raTa strategiis danergvis procesi warmatebiT ganxorcieldes. Staburi organizaciuli struqtura Tanamedrove pirobebSi msoflios msxvil kompaniaTa umravlesobis marTva ZiriTadad Stabur organizaciul struqturebzea agebuli. Staburi organizaciuli struqturis erT-erTi fuZemdebelia «jeneral motorsis,, yofili prezidenti a. slouni. aRniSnuli struqturis mixedviT, kompania afasebs Tavisi qvedanayofebis muSaobas da axdens maT koordinacias. uzrunnelyofs aucilebeli personaliT, ZiriTadi saSvalebebiSa da sxva saxis resursebiT. qvedanayofTa mmarTvelebi Tavis mxriv, asruleben sammarTvelo funqciaTa ZiriTad nawils TavianT obieqtze da pasuxs ageben TavianT qvedanayofTa saqmianobis finansur mxareze, bazarze, mis warmatebaze. a. slounma aseT models makoordinirebeli decentralizaciis sistema uwoda. Staburi struqturebis tips farTod iyeneben msxvili kompaniebi. uzarmazari Semosavlebis da didi raodenobis samuSao personalis marTva ufro efeqturi xdeba ramodenime pasuxismgebeli qvedanayofis meSveobiT, romlebic maqsimaluri avtonomiuri uflebebiT sargebloben. msxvil korporaciaTa qvedanayofTa mmarTvelebs aqvT marTvis TiTqmis yvela funqciis gamoyenebis ufleba (dagegmva, organizacia, koordinacia, motivacia, kontroli), xolo koordinacia aris mocemuli korporaciis marTvis ZiriTadi iaraRi (kontrolTan erTad). swored es aris Staburi struqturis Sinaarsi. geografiuli organizaciuli struqtura sxvadasxva geografiul arealSi ganviTarebul saqmianobaTa ukeTesi marTvis mizniT, kompaniebi, rogorc wesi, qmnian geografiul organizaciul struqturas. naxazidan 12.4 irkveva, rom geografiul organizaciul struqturebs gaaCniaT upiratesobebi da naklovanebebi. aseTi struqturebi ZiriTadad emsaxureba sxvadasxva geografiul kompaniaTa qcevis gaumjobesebis ideas.



132

kerZo seqtoris biznesSi teritoriebis mixedviT organizaciuli erTeulebis Camoyalibebis politikas misdeven maRaziebi, supermarketebi, cementis mwarmoebeli kompaniebi, restornebis biznesis mwarmoeblebi, rZis produqtebis Seqmnaze orientirebuli firmebi. sazogadoebriv seqtorSi ki iseTi organizaciebi, rogoricaa sabiujeto Semosavlebis mobilizaciis organoebi, socialuri usafrTxoebis uzrunvelyofis samsaxuri, safosto momsaxureba, sabanko momsaxureba. magaliTad, wiTeli jvris saerTaSoriso organizacia Tavis saqmianobas uSualod marTavs teritorialuri principiT, radgan sxvadasxva saxelmwifoSi gansxvavebuli problemebi arsebobs da Sesabamisad gansxvavebul daxmarebas saWiroebs. umravlesi mravalerovnuli kompaniis biznesi agebulia swored geografiuli organizaciuli struqturis mixedviT. msoflios erT-erTi umsxvilesi korporacia «Core and Star Pfiser International» aris klasikuri magaliTi, romlis strategiuli moTxovnebic ganapirobebs geografiuli prioritetebis wina planze wamowevas. aRniSnuli korporaciis produqcia iwarmoeba 27 qveyanaSi, xolo misi realizacia warmoebs 100-ze met saxelmwifoSi. korporaciis produqcia warmoadgens farmacevtuli preparatebi (antibiotikebi da sxva saxis wamlebi), soflis meurneobisa da veterinaluri daniSnulebis nawarmi (cxovelTa sakvebi produqtebi, damatebiTi vitaminebi, pesticidebi), qimiuri preparatebi (qimiuri kolbebi, navTobqimikatebi, plastikuri nakeTobebi) da samomxmareblo produqcia (kosmetika, sunamoebi). 10 geografiuli regionis menejers evaleba diversificirebuli qveynebis menejerebis zedamxedveloba. xolo Tavad isini uSualod pasuxismgebelni arian da imarTebian korporaciis prezidentis mier. TiToeuli qveynis menejeris movaleobas warmoadgens qveynis SigniT biznesis damoukideblad warmoeba da korporatiuli miznebis, anu maT winaSe dasmuli amocanebis pirnaTlad Sesruleba. TiToeuli qveynis menejers gaaCnia didi uflebebi: mas SeuZlia mogebis gankargva, biznesis dagegmva, sakuTari politikis SemuSaveba da yvela saxis saqmianobebis damoukideblad warmarTva qveynis doneze. TavisTavad cxadia, aseTi rangis menejerebi qmnian organizaciul struqturebs. Seiswavlian bazris specifikas, garemo faqtorebs – momxmarebelTa gemovnebas, sazogadoebriv cnobierebas, konkurentul garemos – metoqeobis xarisxs, industriaSi Sesvlisa da gasvlis barierebs. iReben gadawyvetilebebs Semtevi, TavdacviTi, an vertikaluri integraciis politikis warmoebaze. axdenen sainvesticio prioritetebis rangirebas. ra ufro mniSvnelovania: dabal danaxarjebze orientacia, produqciis diferenciacia, Tu axali bazrebis Ziebas. erTi sityviT, maT gaaCniaT sakuTari biujeti-sakuTari Semosavlebi da xarjebi da maSasadame, maqsimaluri avtonomia. uflebamosilebaTa did nawilis delegireba geografiul biznes-erTeulebze aucilebelia, radgan sxvadasxva qveynebSi gansxvavebuli specifikuri situaciaa da Sesabamisad strategiebic gansxvavdeba. magaliTad, sxvadasxva saxelmwifoebi aRniSnul korporaciebs uweseben sxvadasxva moTxovnebs: qimiur, farmacevtuli, soflis meurneobisa da veterinaluri preparatebis dozebis dadgenis, ganawilebis, markirebis da fasebis gansazRvris sakiTxebic ki. decentralizebuli biznes-erTeulebi biznesis doneze produqciis warmoebis yvela stadiaze saqmianobaTa dajgufebis aucilebloba warmoiqmneba diversifikaciis mimdevar korporaciebSi. decentralizebuli biznes-erTeulebis formireba iwyeba me-20 saukunis dasawyisidan, rodesac msoflioSi aRiarebulma kompaniebma «DuPont»-ma da «General Motors»-ma aseTi struqtura pirvelad gaaCnes msoflios. diversificirebul biznesSi funqcionaluri donis samuSaoebi mkveTrad izrdeba da amdenad, korporatiuli menejmentis mxridan maTi marTva SeuZlebeli xdeba. magaliTad, 50 sxvadasxva Sinaarsis qarxnis, 20 erTmaneTisgan gansxvavebuli teqnologiis da 30 sxvadasxva tipis produqciis sakuTreba moiTxovs korporatiuli biznesis marTvas korporatiul-biznes



133

erTeulebis-funqcionaluri TanmimdevrobiT, radgan korporatiul-funqcionaluri urTierTobebi sasurvel Sedegs aRar iZleva. Sesabamisad, korporatiul xelmZRvanelobas esaWiroeba menejerTa is jgufi, romelic TiToeul biznesSi uSualod TviTon dayofs organizacias funqcionalur erTeulebad da gauZRveba maT saqmianobas. faqtiurad, korporatiuli menejmenti axdens uflebamosilebaTa delegirebas calkeul biznes-erTeulebze. amrigad, maSin, rodesac erT industriaze orientirebul kompaniebSi strategiis warmatebiT danergvisaTvis ufro metad gamarTlebulia geografiuli da funqcionaluri organizaciuli struqturebis gamoyeneba. korporatiul biznesSi centraluri adgili ukavia decentralizebul biznes-erTeulebis sakiTxs. TavisTavad cxadia, dRis wesrigSi dgeba biznesis donis menejerebis problema. faqtiurad, korporatiuli menejmenti biznesis dones gadascems yvela uflebas im principiT, Tu ra samuSaoebis Sesruleba mouwevda mas im SemTxvevaSi, rom yofiliyo mxolod erT industriaze orientirebuli. amdenad, decentralizebul biznes-erTeulebs gaaCniaT ganusazRvreli uflebebi. isini gansazRvraven industriis doneze kompaniis misias, miznebs; SeimuSaveben biznes-strategias da qmnian strategiis mxardamWer geografiul da funqcionalur organizaciul struqturebs. biznesis donis menejerebi angariSvaldebulebi arian korporatiuli xelmZRvanelobis winaSe industriaSi miRebul Sedegebze. swored am principiT marTavs saTao korporacia calkeul biznes-erTeulebs. miRweuli Sedegebis mixedviT iRebs gadawyvetilebas biznes-erTeulTa pirveli pirebis dawinaurebas, an daqveiTebas, an Tanamdebobidan gaTavisuflebis Sesaxeb. kontroli es aris umTavresi funqcia, romlis mixedviTac warmoebs TiToeuli biznesis marTva. monaTesave diversifikaciis industriebSi biznes-erTeulTa uflebebi konglomeratebTan SedarebiT garkveulwilad SezRudulia. saqme is aris, rom biznes-erTeulebisaTvis sruli damoukideblobis miniWebiT koordinaciis meqanizmi ar ikveTeba. cnobilia, rom sinergizmisa da strategiuli sargeblis efeqti uSualod damokidebulia biznes-erTeulTa koordinaciis xarisxze. erTmaneTTan dakavSirebuli industriebSi arsebobs erTgvarovani saqmianobebi. magaliTad, sxvadasxva biznes-erTeulebi iyeneben erTidaigive teqnologias, orientirebuli arian erTnairi tipis samecniero kadrebze, iyeneben erTnair sadistrubucio saSualebebs, urTierToba aqvT erTi da imave momwodebelTan, eyrdnobian erTnair momxmarebelTa jgufs. koordinaciis ar arsebobis pirobebSi, TiToeuli biznes-erTeulis erTnair saqmianobaze gaweuli danaxarjebis jami aRemateba koordinirebis SemTxvevaSi miRebul danaxarjebs (2+2=5 principi). magaliTad, korporacia A-s marTavs 5 biznes-erTeulis saqmianobas. TiToeul maTgans urTierTobebi aqvs erT B momwodeblebTan. Sesabamisad, nedleulis da masalebis Sesyidva TiToeuls ujdeba 1000 aSS dolari. anu jamSi korporatiul danaxarjebs saqmianobis am tipSi Seadgens 5000 aSS dolari. korporaciam gadawyvita, rom TviTon iqonios uSualo kavSiri B momwodebelTan. man unda Seisyidos 5 biznes-erTeulis nedleuli. B momwodebelma momxmareblis SenarCunebis mizniT nedleulze fasebi Seamcira. korporaciam SeZlo sakuTari danaxarjebis 10%-iT Semcireba. garda amisa, gadazidvis-kerZod, transportirebis, nedleulis SefuTvis da a.S. xarjebSic man naxa mniSvnelovani ekonomia da saboloo jamSi misi xarjebis 20%-iT Semcireba. magaliTidan irkveva, rom monaTesave industriebSi saTao korporaciebi biznes-erTeulebs akargvineben im saqmianobaTa warmarTvis uflebas, romelic sxvadasxva industriebSi erTgvarovania da strategiuli sargeblis mopovebis saSualebas iZleva. konglomeratul industriebSi, sadac strategiuli sargebeli nulis tolia, biznes-erTeulebisTvis uflebamosilebaTa Sekveca gamarTlebuli ar aris, radgan korporatiuli menejmentis isedac auarebel samuSaos zedmeti problemebi emateba da marTvis xarisxze Zalze uaryofiTad moqmedebs.



134

decentralizebuli biznes-erTeulebis organizaciuli struqturis magaliTi, misi upiratesobebi da naklovani mxareebi warmodgenilia 12.5 naxazze. strategiuli biznes-erTeulebis organizeba farTod diversificirebul korporaciebSi, decentralizebul biznes-erTeulTa raodenoba SesaZlebelia iyos imdenad didi, rom korporatiul doneze TiToeul maTganze kontrolis daweseba SesaZlebelia ver moxerxdes. Sesabamisad, korporaciebisTvis ufro sasargeblo iqneba, Tu moxdeba erTmaneTTan dakavSirebuli biznes-erTeulTa dajgufeba da gaerTianeba erT sistemaSi. amdenad, korporaciis mTavarma aRmasrulebelma pirma (CEO) garkveuli uflebebis delegireba unda moaxdinos im jgufze, romelic pasuxismgebeli iqneba aRniSnuli sistemis marTvis xarisxze. aseT jgufs strategiul menejmentSi senior-aRmasrulebels uwodeben, xolo jgufSi Semaval menejerebs _ senior-menejerebs. senior-menejerebi mTlianad angariSvaldebulebi arian da emorCilebian mTavar aRmasrulebel pirs (CEO). senior menejmentis movaleobas warmoadgens jgufSi Semavali biznes-erTeulebis koordinireba da kontroli, xolo CEO itovebs strategiuli biznes-erTeulebis (SBU-Strategic Business Units) koordinirebasa da kontrolis funqcias. SBU-s xelmZRvanelobs korporaciis vice-prezidenti. amdenad, korporatiul struqturaSi iqmneba axali rgoli, vice-prezidentis instituti, romelsac marTvis sakuTari aparati gaaCnia. strategiuli biznes-erTeulebi (SBU) warmoadgens garkveuli logikiT gaerTianebul biznes-erTeulTa jgufs, romelTac erTmaneTTan dakavSirebuli, monaTesave strategiuli elementebi gaaCniaT. monaTesave strategiuli elementi SeiZleba iyos: nawilobriv erTnairi an erTidaigive metoqeebi, msgavsi strategiuli misiebi, globaluri konkurenciis saerTo xedva, strategiuli gegmebis integrirebis arseboba, sxvadasxva bisnesis warmatebis saerTo (KFS) faqtorebi, teqnologiebze orientirebuli zrdis erTnairi SesaZleblobebi. korporacia «General Electric»-ma pirvelma amcno sazogadoebas SBU-s koncefcia. aRniSnulma kompaniam 190 biznes-erTeuli daajgufba 43 SBU-Si, xolo es ukanaskneli gaaerTiana 6 seqtorSi. «General

Foods»-ma (amJamad «Philip Morris-is qvedanayofs warmoadgens») Seqmna SBU-s jgufebi menius segmentebis mixedviT (sasauzme, alkoholuri, sadeserto da a.S. produqtebis warmoeba). SBU-s gaaCnia uzarmazari uflebamosileba. vice-prezidenti funqciuri TvalsazrisiT, faqtiurad aris mTavari aRmasrulebeli piri (CEO) strategiul biznes-erTeulSi. CEO strategiul biznes-erTeulebze axdens uflebamosilebaTa delegirebas Semdegi principiT: ra saqmianobiT iqneboda dakavebuli CEO strategiuli biznes-erTeulebis gareSe? SBU-s formirebis aucilebloba mniSvnelovnad damokidebulia im faqtze, rom CEO efeqtianad ver marTavs korporatiul portfelSi Semaval biznes-erTeulebs. elementarulad, maTi didi raodenoba uamravi informaciis gaanalizebas saWiroebs, rac faqtiurad 24 saaTiani reJimis pirobebSic ki SeuZlebeli xdeba. amdenad, ikargeba strategiuli sargebeli, romlis potencialic korporaciaSi sakmaod maRalia. korporatiuli sistemis araefeqtiani marTva zrdis korporatiul danaxarjebs, iwvevs resursebis uyairaTo gaflangvas. mesakuTreTa ZiriTadi faseuloba 2+2=5 principi miuRweveli xdeba. mobiluri, ramodenime SBU-s Seqmna am SemTxvevaSi, korporatiuli marTvis meqanizms ufro efeqtians qmnis. vice-prezidentebi pasuxismgeblobas iReben, rom isini maqsimalurad aiTviseben maT daqvemdebarebaSi myofi biznesis erTeulebis strategiul sargebels. am procesis ufro efeqtiani uzrunvelyofis SemTxvevaSi ikveTeba SBU-Ta koordinirebisa da strategiul sargebelTa dajamebis sakiTxi: swori sakadro politikis SemuSaveba (maRalkvalificiuri, gamocdili kadrebis daniSvna vice-prezidentis Tanamdebobaze); SBU-s jgufebis swori logikiT organizeba da SBU-Ta koordinacia da kontroli.



135

strategiuli biznes-erTeulis organizaciuli struqturis magaliTi, aseve upiratesobebi da naklovanebebi warmodgenilia 12.6 naxazze. korporaciaTa matriculi organizaciuli struqtura matriculi organizaciuli struqtura gulisxmobs ormagi daqvemdebarebis princips. matrica es aris ori damoukidebeli struqturis naerTi. TiToeul struqturas Tanabari uflebamosileba gaaCnia. TiToeul maTgans aqvs sakuTari biujeti, administrirebis sakuTari wesi. matriculi struqturebi erTmaneTTan aerTianebs funqcionalur da sagnobriv princips. aseTi struqturebi arRveven tradiciuli ierarqiuli struqturebis ZiriTad princips «erTi adamiani – erTi mmarTveli». matriculi struqtura iqmneba horizontaluri da vertikaluri mmarTvelobis erTmaneTTan Serwymis safuZvelze. horizontaluri mmarTveloba gulisxmobs sxvadasxva industriebSi erTnair saqmianobaTa erTobliv marTvas. xolo vertikaluri mmarTveloba erT industriaSi sxvadasxva saqmianobaTa marTvas. amdenad, yvela saxis saqmianoba imarTeba rogorc erTi industriis, aseve mravali industriis doneze, ris safuZvelzec iqmneba ormagi daqvemdebarebis principi. diversificirebuli korporaciebi Sedgeba mravali biznes-erTeulisgan. TiToeuli biznes-erTeuli ki mravali geografiuli da funqcionaluri erTeulisgan. magaliTad, warmoeba, marketingi, finansebi, teqnologiebis SemuSaveba (Tu korporaciebi diversificirebulia mraval qveyanaSi, funqcionaluri jgufebi iqmneba TiToeuli qveynis doneze). ra raodenobis biznes-erTeulic monawileobs korporatiuli portfelis formirebaSi, im raodenobisve erTnairi funqcionaluri rgolebi arsebobs korporatiul sistemaSi. erTnair funqcionalur rgolebs aseve esaWiroebaT marTva, radgan dRis wesrigSi dgas maTi koordinirebis amocana. faqtiurad, ikveTeba Semdegi sakiTxi: TiToeul funqcionalur rgols korporatiul struqturaSi gaaCniaT sakuTari misia, miznebi da strategia. warmovidginoT, rom korporacia erTis mxriv, Sedgeba funqcionaluri jgufebisgan, xolo meore mxriv, calkeuli biznes-erTeulebisgan, romlebic aseve iyofian calkeul funqcionalur erTeulebad. korporaciuli funqcionaluri qvedanayofi marTavs TiToeuli biznes-erTeulis Sesabamis funqcionalur qvedanayofebs. gamodis, rom funqcionaluri qvedanayofi imarTeba, rogorc biznesis, aseve korporatiul doneze da orives samarTav obieqtze zemoqmedebis erTnairi Zala gaaCnia. korporatiul doneze funqcionaluri rgolebis marTva warmoebs produqciis tipis, biznesis tipis, an garkveuli tipis logikis mixedviT (ix. nax. 12.7). amdenad, korporatiuli donidan funqcionaluri rgolebis marTva ganpirobebulia produqcia/biznesi/proeqtis principiT. matriculi tipis organizacia sxva struqturebisgan Sinaarsobrivad radikalurad gansxvavebulia. ori Zalaufleba, ori mmarTveli da Tanabrad gadanawilebuli uflebebi qmnis axali tipis organizaciul klimats. matriculi struqturebis arsi is aris, rom marTvis funqciebis dublireba horizontalur da vertikalur doneze ar unda warmoebdes. rogorc wesi, koordinaciisa da kontrolis sakiTxi aris korporatiuli donis amocana. TavisTavad, matricas dadebiTi mxareebidan unda aRiniSnos, rom igi aris konfliqturi situaciebis gadawyvetis sistema. aseTi struqturebis funqcionirebas ganapirobebs sxvadasxva saxis diversifikaciebis warmoeba. axali diversifikacia TavisTavad, moiTxovs axal funqcionalur menejments, geografiuli arealis menejers, biznes donis menejerebs – romelTac gaaCniaT mniSvnelovani strategiuli Zalaufleba. matricas sul mcire or cvlads, rogorc korporatiul, aseve biznes-administracias uxeSad rom vTqvaT, aqvs Tanabari prioritetuli mniSvneloba korporatiuli portfelis gaumjobesebis sakiTxebSi. matriculi organizacia SesaZlebelia iyos yvelaze efeqtiani organizaciuli struqtura. matrica emsaxureba Sida balansis, wonasworobis uzrunvelyofis sakiTxebs. konfliqti, rogorc wesi, warmoiqmneba sxvadasxva ganzomilebis menejerebs



136

Soris. magaliTad, konfliqti, sxvadasxva funqcionalur rgolebs Soris erT industriaSi gvardeba biznesis doneze, xolo sxvadasxva biznesis erTeulebis erTnair funqcionalur rgolebs Soris _ korporatiul doneze. matriculi organizaciuli struqturis pirobebSi, korporaciaTa sxvadasxva situaciuri mdgomareoba da Sesabamisad, problemaTa mogvarebis mravalnairi strategiuli xedva, saSualebas iZleva dadgindes, Tu mocemul situaciaSi romeli Zalauflebis mier miiRweva efeqtiani marTva da romeli mxolod formalur movaleobas unda asrulebdes organizaciul struqturaSi. matriculi organizaciuli struqturis meore didi upiratesoba aris is, rom misi meSveobiT maqsimaluri strategiuli sargeblis miReba SeiZleba. rodesac monaTesave industriebSi funqcionalur rgolebSi Tavmoyril saqmianobebSi erTmaneTs logikurad ukavSirdeba, matriculi organizacia SeiZleba iyos yvelaze misaRebi struqtura koordinaciis uzrunvelyofisa da gamocdilebaTa gaziarebis TvalsazrisiT. matricul organizaciul struqturas iyeneben Semdegi kompaniebi: «General

Elecrtic», «Texas Instruments», «Citybank», «Shell Oil», «Bechtel», «Boewing», «Dow Chemical». es sistema pirvelad, eleqtroteqnikur mrewvelobaSi gamoiyenes, iseve rogoc axali teqnologiebis sxva sferoebSi, meore msoflio omis Semdeg specifikuri dakveTebis dakmayofilebis mizniT. msoflio bazarze reaqtiuli TviTmfrinavebisa da kompiuterebis gamoCenam kidev ufro gaaZliera saerTaSoriso konkurencia. axal ekonomikur pirobebSi iqmneboda didi raodenobis Tavisufali samuSao adgilebi maRalkvalificiuri da arakvalificiuri samuSao ZalisaTvis. dRis wesrigSi dadga iseTi organizaciuli struqturisa da marTvis sistemis SemuSaveba, romelic SesabamisobaSi moiyvanda erTmaneTTan or ZiriTad faqtors: teqnologiur cvlilebasa da moTxovnas kvalificiur samuSao personalze. Tu «jeneral motorsi» da sxva saaxis saavtomobilo firmebi iyo teqnokratiuli sistemis Staburi organizaciuli struqturebis sawarmoebi, «ei-bi-em»-is firmas matriculi sistemis fuZemdeblad miiCneven. aseTi tipis organizaciuli struqtura gulisxmobda, rom mas mouwevda gacilebiT ufro meti informaciis damuSaveba gasawyvetilebis miRebisas, vidre klasikuri ierarqiuli sistemis pirobebSi. aucilebeli iyo didi raodenobiT sakomunikacio arxebisa da centrebis Seqmna, sadac aisaxeboda yvela saxis ekonomikuri cvlileba da daexmareboda gadawyvetilebis miRebaSi. matricul organizaciul struqturebs gaaCnia mTeli rigi naklovanebebi. pirvel rigSi, Zalze rTulia struqturis marTva. korporaciis personali xSirad ver erkveva da dabneulia, Tu vis winaSea angariSvaldebuli da konkretulad ra sakiTxTan mimarTebaSi. ufro metic, radgan matrica TavisTavad mianiSnebs, rom struqturis SigniT arsebuli yvela pozicia mniSvnelovania da amdenad, TiToeuls uxdeba urTierToba yvelasTan (gaixseneT, maTematikuri matricas Sinaarsi). erTi sityviT, erTgvar garigebaTa «ajabsandals» aqvs adgili. am TvalsazrisiT, warmoebs garkveul moqmedebaTa paralizeba, uflebamosilebaTa aRreva. gaugebari xdeba, romelma menejerma ra gadawyvetileba unda miiRos. saboloo jamSi, SesaZlebelia miviRoT Semdegi Sedegebi: didi moculobis garigebis xarjebi, komunikaciuri araefeqtianoba, pasuxebis dayovneba da a.S. miuxedavad amisa, zogjer konfliqturi situaciebis efeqturi mogvarebisa da strategiuli sargeblis mopovebis meqanizmi gadawonis arsebul naklovanebebs.



137

12.1 strategiuli danergvis ZiriTadi amocanebi

administraciis samoqmedo

programa ra unda gakeTdes dauyovnebliv

ras ufro meti dro sWirdeba

da ras personaluri yuradReba

ra saxiss uflebamosilebaTa

delegireba SeiZleba sxvebze

strategiis warmatebiT

aRsrulebis mizniT unariani

organizaciis mSenebloba

strategiis mxardamWeri

biujetis formireba

administraciis

mxardamWeri

sistemis

SemuSaveba

wamaxalisebeli, mastumulirebeli da

motivaciuri faqtorebis SemuSaveba,

romelic mWidrod iqneba dakavSirebuli

strategiuli miznebis warmatebiT

aRsrulebis procesTan

korporatiuli kulturis

danergva da misi

strategiasTan misadageba

strategiuli

salidero

institutis

Seqmna



138

naxazi 12.2. strategiis danergvis administraciuli komponentebi

unariani, efeqtiani

organizaciis mSenebloba

specifikuri amocanebi


organizaciuli struqturis

Seqmna

inteleqtualuri

sakuTrebisa da kompetenciis

seqmna strategiis

warmatebiT dasanergad

sakadro politika

strategiis

mxardamWeri biuJetis

SemuSaveba


gaaCnia Tu ara TiToeul

organizaciul erTeuls

sakmarisi biujeti,

strategiuli gegmis

Sesabamisi

pasuxismgeblobis

arealSi praqtikuli

rearealizaciisaTvis

resursebis

gadanawilebisa da

efeqtiani marTvis uzrunvelyofa

administraciis

mxardamWeri sistemis

SemuSaveba


strategiis xelSemwyobi

politikis da

procedurebis gamartiveba

da administrireba

swori da drouli

strategiuli

informaciis

uzrunvelyofis

meqanizmis Seqmna

korporatiuli

kulturis danergva da

misi strategiasTan

misadageba


mesakuTreTa

faseulobebis Seqmna

eTikuri standartebis

formireba


garemos Seqmna

korporatiul

kulturaSi kargi qcevis

suliskveTebis danerva

strategiuli salidero

institutis Seqmna


strategiis SemuSavebisa

da danergvis procesis

efeqtiani gaZRola

inovaciuri, farTe

SesaZleblobebis mqone da

swrafad reagirebadi

organizaciis SenarCuneba

strategiuli

TvalsazrisiT

organizaciis ZiriTad

FigurebTan komunikacia.

warmoqmnil konfliqtebSi

dgarkveva da konsesusis

wesiT maTi efeqtiani daregulireba

eTikuri standartebis da

qcevis xelSewyoba

saWiroebis SemTxvevaSi

strategiul qmedebaTa

koreqsia strategiis

ukeTesad danergvis mizniT

wamaxalisebeli,

mastumulirebeli da

motivaciuri faqtorebis

SemuSaveba, romelic

mWidrod iqneba

dakavSirebuli

strategiuli miznebis

warmatebiT aRsrulebis

procesTan specifikuri amocanebi

organizaciuli erTeulebisa

da individualuri

pirebisTvis motivaciuri

meqanizmis Seqmna, maTi

maqsimaluri

SesaZleblobebis gamoyenebis

mizniT

mastimulirebeli da

wamaxalisebeli

RonisZiebebis SemuSaveba

momuSva personalis

moTxovnebis maqsimaluri

dakmayofilebisa da

strategiis warmatebiT

aRsrulebis mizniT



139

naxazi 12.3 a) kompaniis funqcionaluri organizaciuli struqtura

generaluri

direqtori

samecniero

kvlevis

ganviTareba

warmoeba kadrebi

sainJinro

samsaxuri marketingi

finansebi da

buRalteria

b) Staburi organizaciuli struqtura

generaluri

direqtori

dagegmva kadrebi finansebi kvleva da

SemuSaveba

sawarmos menejeri

sawarmoo

ganyofileba

A

sawarmoo

ganyofileba B

sawarmoo

ganyofil

eba C

sawarmoo

ganyofile

ba D

produqciis

SemuSaveba marketingi warmoeba kontroli

funqcionaluri da Staburi organizaciuli struqturebis upiratesobebi da naklovanebebi:

strategiuli upiratesobebi strategiul Sedegebze centralizebuli kontrolis

daweseba

funqcionaluri erTeulebis jami yvelaze kargad axasiaTebs

biznesis ganviTarebis mimarTulebas;

TiToeuli struqtura kargad aris Serwymuli

strategiasTan, sadac ikveTeba prioritetebis mixedviT

daxarisxebul saqmianobaTa strategiuli jgufebi da

romlebic imarTeba calkeuli funqcionaluri

departamentebis mier;

funqcionalur doneze problemebi advilad ikveTeba,

Sesabamisad specialzaciis xarjze SesaZlebelia maTi

drouli mogvareba;

funqcionalur doneze SesaZlebeli xdeba dakvirvebebis

Sedegad gamocdilebis dagroveba, nou-haus Seqmna da

kompetenciis ganviTareba;

funqcionalur erTeulebs TavianTi saqmianobis arealSi

ufro meti SesaZleblobebi gaaCniaT, rom uzrunvelyon

masStabis didi ekonomiuroba;

. operatiul saqmianobaTa efeqtianoba izrdeba funqcionalur

doneze zedamxedvelobis qveS

strategiuli naklovanebebi funqcionaluri amocanebis koordinirebis problema

funqcionaluri wesiT gradacia zrdis funqcionalur rgolebs Soris

konfliqtis albaTobas ufro metad, vidre iwvevs maT Soris

kooperaciis ganviTarebas. umaRlesi rangis menejerTa SezRuduli drois

didi nawili, xSirad eTmoba arbitris misiis Sesrulebas.

funqcionalur rgolebs Soris balansis aRdgenas, konfliqturi

situaciebis daregulirebasa da maT Soris kooperaciis ganviTarebas;

gadametebuli specializacia iwvevs menejerTa strategiuli xedvis

arealis daviwroebas;

xels uSlis funqcionalur erTeulebSi dagrovil gamocdilebaTa

ganzogadebis process;

mogebis gankargvis ufleba gaaCnia mxolod umaRlesi donis menejerebs;

funqcionaluri specialistebi ufro met yuradRebas aqceven imas, Tu

ra SeiZleba gaumjobesdes mxolod funqcionalur da ara mTlianobaSi

biznesis doneze, rac saboloo jamSi iwvevs «funqcionaluri imperiis»

mSeneblobas;

funqcionalur CarCoSi Caketva da situaciis Sefasebis viwro

menejeruli areali xels uSlis mis samewarmeo unar-Cvevebis

gamomJRavnebas, cvlilebebisa da danaxarjebis restruqturizaciis

mimarT adaftacias.



140

naxazi 12.4 strategiuli biznes erTeulis organizaciuli struqtura

(geografiul-organizaciuli struqtura)

mTavari aRmasrulebeli piri

korporatiuli momsaxureba

safinanso samsaxuri

finansebi da korporatiuli buRalteria

marketinguli momsaxureba

kadrebi/adamianuri resursebi

iuridiuli ganyofileba

sazogadoebasTan urTierToba

samecniero kvlevebis ganviTareba

mTavari

menejeri

dasavleTis

regioni

strategiuli biznes-erTeuli

strategiuli upiratesobebi

uzrunvelyofs biznes-erTeulTa portfelis efeqtian

marTvas Zalzed diversificirebul industriebSi;

SBU-s daqvemdebarebis qveS xels uwyobs erTmaneTTan

dakavSirebuli koordinaciis da strategiuli sargeblis

mopovebis process;

uzrunvelyofs calkeuli, magram erTmaneTTan dakavSirebul

iniciativiTa koherentulobas;

kooperatiul doneze xels uwyobs xelmZRvaneli muSakebis

mxridan strategiuli analizis ufro mizanmimarTul da

efeqtian warmoebas;

korporatiuli resursebis gadanawilebis saSualebas iZleva

zrdis yvelaze maRali potencialis mqone industriebma


strategiuli naklovanebebi

SBU-ebi strategias qmnian mxolod strategiul

biznes-erTeulebis da ara korporatiuli

biznesis mixedviT;

CEO-s, SBU-s da biznes-erTeulTa aRmasrulebel

pirebs Soris uflebamosilebaTa swori

gadanawileba xSirad ver xerxdeba. Sesabamisad,

gaugebari rCeba vice-prezidentis adgili da

roli korporatiul struqturaSi;

rodesac SBU-ebi erTmaneTis damoukideblad

moqmedeben, maT Soris koordinaciis

uzrunvelyofa SeuZlebeli xdeba. amdenad,

ikargeba strategiuli sargebeli

mTavari

menejeri

aRmosavleTis

regioni

mTavari

menejeri

centraluri

regioni

mTavari

menejeri

samxreTis

regioni

mTavari

menejeri

CrdiloeTis

regioni

safinanso uzrunvelyofa warmoeba marketingi

regionis Stati

kadrebis ganyofileba

finansebisa da aRricxvis ganyofileba

momxmarebelTa mosaxurebis ganyofileba



141


(decentralizebuli biznes-erTeulebi)



ssafinanso samsaxuri






mTavari menejeri

C biznesi

mTavari menejeri

B biznesi

mTavari menejeri

A biznesi

funqcionaluri donis

menejeri

funqcionaluri donis

menejeri

funqcionaluri donis

menejeri


logikurad da efeqturad axdens

decentralizebul uflebamosilebaTa

delegirebas diversificirebul biznes

erTeulebze;

biznes-strategiis pasuxismgebloba da

misi SemuSavebis meqanizmi yvelaze

kargad miesadageba mocemuli biznesis

garemosa da situacias;

saSualebas aZlevs biznes-erTeulebs,

rom maT TviTon gansazRvron

prioritetuli saqmianobebi da

Camoayalibon funqcionaluri erTeulebi;

aTavisuflebs CEO-s zedmeti

problemebisgan;

mogeba/zaralis gadanawilebis process

marTavs damoukideblad


korporatiul da biznes-erTeulebis doneze iwvevs funqcionaluri

rgolebis dublirebas da zrdis administraciul danaxarjebs;

qmnis problemas: ra unda iyos decentralizebuli da ra

centralizebuli (biznes-erTeulis menejers sakmarisi

uflebamosileba unda gaaCndes, rom man marTos biznesi

damoukideblad. Tumca, korporatiulma menejmentma biznes-erTeulTa

kontrolis funqcia ar unda dakargos);

iwvevs biznes-erTeulebs Soris konfliqtebs korporatiuli

resursebis gadanawilebis sakiTxebSi;

monaTesave biznes-erTeulTa avtonomiebi xels uSlis maT Soris

koordinaciis warmoebas, rac arTulebs strategiuli sargeblis

mopovebis process;

xSirad korporatiuli menejmenti biznes-erTeulTa

gadawyvetilebebze Zlier damokidebuli xdeba;

korporatiuli menejmenti kargavs kontrols biznes-erTeulTa

situaciaze. igi veRar axerxebs industriis srulyofilad

Seswavlas. amdenad, garkveuli problemebis aRmocenebis SemTxvevaSi,

igi maTSi verc erkveva da xSirad ver afiqsirebs kidec.



142


naxazi 12.7 matriculi organizaciuli struqtura



uzrunvelyofs biznes-erTeulTa portfelis

efeqtian marTvas Zalzed diversificirebul

industriebSi;

SBU-s daqvemdebarebis qveS xels uwyobs

erTmaneTTan dakavSirebuli koordinaciis da

strategiuli sargeblis mopovebis process;

uzrunvelyofs calkeuli, magram erTmaneTTan

dakavSirebul iniciativiTa koherentulobas;

kooperatiul doneze xels uwyobs

xelmZRvaneli muSakebis mxridan strategiuli

analizis ufro mizanmimarTul da efeqtian

warmoebas;

korporatiuli resursebis gadanawilebis

saSualebas iZleva zrdis yvelaze maRali

potencialis mqone industriebma



SBU-ebi strategias qmnian mxolod

strategiul biznes-erTeulebis da ara

korporatiuli biznesis mixedviT;

CEO-s, SBU-s da biznes-erTeulTa

aRmasrulebel pirebs Soris

uflebamosilebaTa swori gadanawileba xSirad

ver xerxdeba. Sesabamisad, gaugebari rCeba

vice-prezidentis adgili da roli

korporatiul struqturaSi;

rodesac SBU-ebi erTmaneTis damoukideblad

moqmedeben, maT Soris koordinaciis

uzrunvelyofa SeuZlebeli xdeba. amdenad,

ikargeba strategiuli sargebeli



safinanso samsaxuri






vice-prezidenti

SBU3-is jgufi

vice-prezidenti

SBU2-is jgufi

vice-prezidenti

SBU1-is jgufi

strategiulad

dakavSirebuli biznes-

erTeulebi

strategiulad


erTeulebi

strategiulad


erTeulebi



143

mTavari menejeri

sainjinro

samsaxuris

mTavari

aRmasrulebeli

piri

warmoebis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

marketingis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

finansebis

mTavari

aRmasrulebe

li piri

biznesi/warmoeba/

proeqti

menejeri 1

sainjinro

samsaxuris

mTavari

aRmasrulebeli

piri

warmoebis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

marketingis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

finansebis

mTavari

aRmasrulebe

li piri

biznesi/warmoeba/

proeqti

menejeri 2

sainjinro

samsaxuris

mTavari

aRmasrulebeli

piri

warmoebis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

marketingis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

finansebis

mTavari

aRmasrulebe

li piri

biznesi/warmoeba/

proeqti

menejeri 3

sainjinro

samsaxuris

mTavari

aRmasrulebeli

piri

warmoebis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

marketingis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

finansebis

mTavari

aRmasrulebe

li piri

biznesi/warmoeba/

proeqti

menejeri 4

sainjinro

samsaxuris

mTavari

aRmasrulebeli

piri

warmoebis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

marketingis

mTavari

aRmasrulebeli

piri

finansebis

mTavari

aRmasrulebe

li piri

13. korporaciuli kultura.


strategiul prioritetebs eqceva formaluri

yuradReba da qmnis princips, rom isini erTnairad

mniSvnelovania;

dapirispirebul erTeulebs Soris gvTavazobs

konfliqturi situaciebis mogvarebis meqanizms;

diversificirebuli kompaniebis funqcionalur

rgolebs Soris uzrunvelyofs koordinirebas da

xels uwyobs strategiuli sargeblis mopovebis

process;

matrica konfliqturi situaciebis mogvarebisa da

maqsimaluri strategiuli sargeblis mopovebis

saukeTeso saSualebaa.


Zalze rTulia samarTavad;

Zalze rTulia orgvari uflebamosilebis

dabalanseba;

uflebamosilebaTa didi raodenobiT qveda

doneebze ganawileba da mimofantva iwvevs

garigebaTa “ajabsadalisa” da didi drois

dakargvas uazro komunikaciebze;

xels uSlis swrafi gadawyvetilebis miRebis

meqanizms;

xels uwyobs organizaciuli biurokratiis

zrdasa da boWavs samewarmeo saqmianobis

ganviTarebas



144

organizaciuli struqturis damatebiTi meTodebi

organizaciuli struqturebis kombinirebuli da damatebiTi meTodebi organizaciuli struqturis mizania TiToeuli organizaciuli erTeuli, srulyofilad asrulebdes misi pasuxismgeblobis arealSi myof strategias, rac mizezi xdeba srulyofili strategiis miRwevisa. magram, rodesac strategia icvleba, kompaniebi SeimuSaveben damatebiT, kombinirebul organizaciul meTodebs, raTa aRniSnul faqtTan dakavSirebuli riski minimumamde Semcirdes. amdenad, kompania aseve qmnis damatebiT organizaciul erTeulebs, romelic specifikuri situaciebis marTvas Seiswavlis. marTvis ganxorcieleba warmoebs Semdegi principebis mixedviT:

1. saproeqto gundis, an saproeqto personalis principi _ jgufebis formireba warmoebs specifikuri saqmianobebis mixedviT, romelsac marTavs kompaniis Sesabamisi funqcionaluri rgoli (axali teqnologiuri procesis SemuSaveba, axali tipis produqciis gamogoneba, axali qarxnis, sawarmos mSenebloba, sxva kompaniebTan SerwymasTan dakavSirebuli procedurebis mogvareba, samTavrobo struqturebTan kontraqtebze zedamxedveloba). saproeqto gundi faqtiurad, mTlianobaSi qmnis paralelur organizaciul struqturas, romelic orientirebulia kompaniis savaraudo, samomavlo saqmianobaze da Sesabamisad momzadebulia, rodesac realuri organizaciuli struqtura veRar marTavs mimdinare situacias. anu, rodesac kompanias esaWiroeba mudmivi maCveneblebis cvlileba da ganaxlebul situaciaSi (proeqtis realizaciis SemTxvevaSi, kompaniis resursuli uzrunvelyofa da situacia industriaSi icvleba) axali moklevadiani periodis marTva.

2. amocanaTa Zalobrivi principi _ gulisxmobs grZelvadian periodze orientirebuli samuSaoebis erToblivad gadaWris gzebis Ziebas. faqtiurad, iqmneba maRali rangis aRmasrulebeli pirebis, menejerebis da sxvadasxva organizaciuli erTeulebis specialistebis erToblivi jgufi, romelic muSaobs kompaniis momavali ganviTarebis mizniT erTdroulad yvela mimarTulebiT. am SemTxvevaSi aRar moqmedebs is principi, rom specifikuri proeqtis SemuSavebaze pasuxismgebeli aris viwro specialistTa jgufi, an romelime funqcionaluri rgoli. amocanaTa Zalobrivi principi zrdis sxvadasxva uflebamosilebis menejerebs Soris komunikaciis xarisxs, niWier specialistebs Soris koordinaciis meqanizms, xels uwyobs sxvadasxva mimarTulebis saqmianobaze sinergiuli muSaobis process, gansxvavebul organizaciul erTeulebs Soris warmoqmnil konfliqtur situaciebs ukeTesad agvarebs da gvTavazobs problemaTa mogvarebis saerTo da ara viwro-specializirebul xedvas. amocanaTa Zalobrivi principis organizebis erT-erT meTods warmoadgens mcire samuSao jgufebis formireba, romelic pirobiTad 10 kacze meti ar iqneba. aseTi jgufis mizania ZiriTadi problemebis mogvareba, xolo araZiriTadis specializirebul rgolebze gadanawileba. xolo meore meTodi gulisxmobs Zlieri, didi samuSao jgufis Seqmnas, romelic uzrunvelyofs grZelvadiani periodis dagegmvas da Sesabamisi proeqtis momzadebas.

3. ventoruli gundis principi _ mravalerovnuli kompaniebi, romlebic erTi mxriv mravali qveynis bazarze ewevian saqmianobas, xolo meore mxriv, sxvadasxva industriebis diversifikacias axdenen, TavianTi biznes-erTeulebis grZelvadiani periodisaTvis mosamzadeblad, qmnian individualuri pirebisgan Semdgar jgufebs konkretuli produqciis an geografiuli arealis mixedviT. mizans warmoadgens axali biznesis an axali geografiuli arealis dagegmva. «dau-eleqtroniqsi», «vestinghauzi», «jeneral eleqtriki», «monsanto» aris is korporaciebi, romlebic warmatebiT iyeneben ventoruli gundis princips. saqme is aris, rom aseT gunds industriis an qveynis (geografiuli arealis) doneze moqmedebis sruli Tavisufleba, samewarmeo suliskveTebisa da unar-Cvevebis maqsimaluri gamomJRavnebis saSualeba eZleva. sirTuleebi aRniSnul principTan dakavSirebiT SesaZlebelia



145

warmoiqmnas, rodesac gaurkvevelia ventoruli gundis daqvemdebarebis sakiTxi. vis winaSea uSualo pasuxismgebeli igi? – biznesis an geografiuli arealis menejeris, Tu korporatiuli xelmZRvanelobis winaSe. rogor gavaTavisufloT ventoruli gundi biurokratiuli elementebisgan da rogor movaxdinoT maTi koordinireba. organizaciuli struqturebis evolucia yvela ganxiluli sakiTxebis analizis safuZvelze irkveva, rom: 1)srulyofili da idealuri organizaciuli struqturebi ar SeiZleba arsebobdes da 2)msoflio praqtikaSi ucnobia idealuri wesebi da instruqciebi, romlis mixedviT romel struqturas romeli strategia unda miesadagos. yvela organizaciul struqturas strategiuli TvalsazrisiT gaaCnia rogorc Zlieri, aseve susti mxareebi. ufro metic, ori an meti struqturis erTdrouli gamoyenebac SeiZleba. sazogadod, did korporaciebs, romelTac gaaCniaT uamravi biznes-erTeulebi da maTi saqmianoba mimofantuli aris mraval saxelmwifoSi, esaWiroebaT TiTqmis yvela tipis organizaciuli struqturebis gamoyeneba. kerZod, funqcionaluri principi _ konkretul biznesSi; decentralizebuli biznes erTeulebi _ ramodenime industriaSi; strategiuli biznes-erTeuli _ strategiul sargebelTan dakavSirebul industriebSi; geografiuli principi _ sxvadasxva saxelmwifoebSi; matriculi principi _ aseve mraval industriebsa da sxvadasxva geografiul arealebSi. Sinaarsobrivad, saukeTeso organizaciuli struqtura es aris iseTi sistema, romelic yvelaze kargad ergeba firmis situacias mocemul momentSi. sazogadod, efeqtiani strategiuli struqturebi iqmneba, rodesac kompania orientacias akeTebs iseT faqtorebze, rogoricaa: strategiuli kritikuli amocanebi, biznesis warmatebis faqtorebi, maRalprioritetuli biznes-erTeulebi. struqturis adaftireba arsebul mdgomareobasTan da firmis Sida situaciasTan, droTa ganmavlobaSi moiTxovs organizaciuli struqturis gadasinjvas da mis modificirebas. drukerma saxelmZRvaneloSi "menejmenti" (gv. 601-2) Seajama yvela aRniSnuli sakiTxebi da Camoayaliba Semdegi msjeloba:

«problemaTa gadaWris saukeTeso gzas Zalzed moqnili da amave dros martivi organizaciuli struqturebi warmoadgens. organizaciul struqturaze SeiZleba iTqvas «kargi», Tu igi damatebiT ar qmnis problemebs. rac ufro martivia struqtura, miT ufro naklebia saqmianobaTa arasworad warmarTvi albaToba.

zogierTi struqturis formirebis dizaini ufro rTulia da problematuri, vide sxvebis. magram arcerTi maTgani ar SeiZleba iyos uproblemo da sirTulis gareSe. arcerTi maTgani ar SeiZleba iyos ufro metad «mimzidveli», «Tavisufali», an «ufro demokratiuli». organizaciuli struqturis mSenebloba es aris organizaciuli struqturis dizaini. dizains qmnis sxvadasxva “instrumentebi”. instrumenti TavisTavad, ar SeiZleba iyos kargi an cudi. mxolod, maTi gamoyeneba SeiZleba sworad an arasworad. es aris da es. imisaTvis, rom kompaniam uzrunvelyos organizaciuli struqturebis simartive da didi strategiuli sargebeli, ZiriTadi aqcenti unda gaakeTos arsebiTi saqmianobebisa da arsebiTi Sedegebis kavSirze. TiToeuli maTgani unda iyos struqturizirebuli da ganawilebuli rac SeiZleba martiv struqturaSi. arqiteqtori, romelic qmnis organizaciul struqturas, unda iTvaliswinebdes yvela zemoT aRniSnul garemoebas» kompaniaTa kompetenciis arealis Seqmna

efeqtiani organizaciuli struquris garda, strategiis warmatebiT danergvis ZiriTad maCvenebels warmoadgens kompaniis kompetencia. kompetencia es aris garkveuli logikiT Tanamdebobebze ganawilebuli menejerebis organizaciul unar-Cvevebis, novatorulobis, sxvadasxva gamocdilebaTa da teqnikur upiratesobaTa



146

erToblioba, romelic uzrunvelyofs kompaniis warmatebas metoqeebTan mimarTebaSi. sul mcire erTi, an ori kritikuli saqmianobis mixedviT, rodesac rTulia an faqtiurad SeuZlebeli metoqeebis strategiiT dajabna, warmatebiT danergilma strategiam SesaZlebelia gadawonos arsebuli naklovanebebi. strategiis danergvis siZliere kidev ufro ikveTeba, rodesac erTmaneTis konkurentebs gaaCniaT erTnairi strategiebi da gadamwyveti upiratesoba menejerul unar-Cvevebs eniWeba. metoqeebze ukeTesi kompetenciis e.i. organizaciuli SesaZleblobebis mSenebloba aris strategiis efeqtiani aRsrulebis winapiroba. kompetenciis areali ukavSirdeba Semdegi saxis strategiul faqtorebs: maRalxarisxiani produqciis Seqmnis unari, warmoebis nou-haus Seqmna da efeqtiani marTva, momxmarebelTaTvis realizaciis Semdgomi momsaxurebis uzrunvelyofis unari, momxmarebelTa cnobierebaSi momxdari cvlilebebis mimarT swrafi reagirebis unari, produqciis xelaxali dizainisa da sainJinro momsaxurebis metoqeebze ufro swrafad uzrunvelyofis unari, matketinguli da sarealizacio xelovnebis didi gamocdileba, menejerebs Soris maRalxarisxobrivi efeqtiani kontrolis unari.

rogorc wesi, kompetenciis areali es aris kompaniis aramaterialuri anu uxilavi aqtivi. SeuZlebelia masTan fizikuri Sexeba, danaxva, awonva. Sesabamisad, rTulia misi Sefaseba _ aqtivis Rirebulebis gansazRvra. umravles industriaSi kompetenciis areali warmoadgens konkurentuli upiratesobis safuZvels. kompaniis imiji, reputacia izrdeba swored, kompetenciis areali mixedviT. kompetenciis arealis koncentracia xdeba iq, sadac strategiis warmatebis meti SesaZleblobebi arsebobs. strategiis warmatebis faqtors warmoadgens kompaniis kritikuli saqmianoba, xolo es ukanaskneli ki efuZneba biznesis kritikul amocanebs, rac TavisTavad, biznesis warmatebis faqtorebs warmoadgens. magaliTad, iq sadac aqcenti keTdeba dabal danaxarjebze orientirebul liderobaze, kritikul amocanebs Seadgens produqciaze danaxarjebis Semcireba. kompetenciia areali kompanias yvelaze metad, am sakiTxTan dakavSirebiT esaWiroeba, radgan kargi distribucia an marketingi ar qmnis biznesSi warmatebas. piriqiT, specializaciasa da fokusirebaze orientirebuli lideroba moiTxovs marketingul unar-Cvevebsa da profesionalizms. amdenad, kompaniis kompetenciis areali fasdeba xarisxobrivi da ara raodenobrivi efeqtis mixedviT. administraciam mxedvelobaSi unda miiRos, rom kritikul (da ara mxolod kritikul) saqmianobaze pasuxismgebel menejerebs gaaCniaT damsaxurebuli Semosavali, administraciuli mxardaWera, mastimulirebeli da motivaciuri sakmarisi meqanizmi imisaTvis, rom maT maqsimalurad gamoamJRavnon TavianTi unar-Cvevebi da Seqmnan kompetenciis didi areali.

kompaniam unda gaiTvaliswinos, rom nebismieri materialuri resursi, romlis Sexeba, danaxva, gazomva da a.S. SeiZleba, droTa ganmavlobaSi, xelmisawvdomia metoqisaTvis. kompanias konkurentuli upiratesoba gaaCnia mxolod xanmokle periodSi, sanam metoqe miagnebs kompaniis mier gamoyenebul axal materialur aqtivs. kompetenciis areali am TvalsazrisiT, specifikuri resursia, romlis dublireba, gadmotana, moparva an analogis Seqmna Zalze rTulia. swored amitomac, yvela warmatebuli kompaniis administraciam kargad icis, rom kompetenciis areali konkurentuli upiratesobis xangrZlivi periodiT SenarCunebis garantias warmoadgens. zogjer kompetenciis areals inteleqtualur sakuTrebasac uwodeben. Tanamedrove saerTaSoriso biznesi swored, inteleqtualur sakuTrebazea dafuZnebuli.

kompetenciis areali ZviradRirebuli aqtivia, igi mudmiv srulyofas da

efeqtiani gadanawilebis process ganicdis. am aqtivs Zalze xSirad axasiaTebs moraluri cveTa. swored am TvalsazrisiT, xarisxobrivi inteleqtualuri



147

sakuTrebis uzrunvelyofis mizniT, kompaniis administracia mimarTavs Semdeg RonisZiebebs:

1. personalis treningi _ drois garkveul periodSi personalis atestacia, kvalifikaciis asamaRlebeli kursebis organizeba aucilebelia. radgan situacia droTa ganmavlobaSi icvleba, xolo axal situacias axali moTxovnebi esaWiroeba. gansakuTrebiT, Zalze swraf moralur cveTas ganicdis teqnologiuri nou-hau. amdenad, am sakiTxTan dakavSirebiT mudmivi mzadyofna aucilebelia;

2. personalis Sesaferis Tanamdebobebze gadanawileba _ administraciis upirvelesi amocanaa. kompaniam unda icodes ra tipis menejmenti sWirdeba imisaTvis, rom sworad SearCios menejeri gansazRvrul Tanamdebobebze, Camoayalibos gundi da xeli Seuwyos kompetencis arealis Seqmnas. zogjer, situaciuri cvlileba moiTxovs menejmentis struqturis xelaxal gadanawilebas. Zveli kadrebis gaTavisuflebas, axlebis mozidvas, niWieri, profesionali da unariani menejerebis dawinaurebas. waxalisebis, meti sapasuxismgeblo amocanebis davalebas. gunduri principi menejmentis yvelaze did faseulobas warmoadgens da inteleqtualuri sakuTrebis Rirebulebis yvelaze maRali procentuli mniSvneloba gaaCnia. xSiri konfliqtebi, individualuri egoizmi, “es me ar mevaleba, Sen ikiTxes” principi biznesSi warumateblobis pirobas warmoadgens;

3. biujetis strategiasTan Serwyma _ rodesac administracia anawilebs biujets inteleqtualur sakuTrebaze “vis ra ekuTvnis” principiT, arasodes igi efeqtian Sedegs ar iZleva. magram, rodesac strategia karnaxobs kompanias, Tu rogor unda ganawildes biujeti, maSin strategiis danergvis meqanizmi ufro efeqtiani xdeba. menejers unda gaaCndes sakmarisi Semosavali da motivacia imisaTvis, rom man Tavis pasuxismgeblobis arealSi warmatebiT Seasrulos misi valdebulebebi. rodesac menejeri xedavs, rom mas da mis SedarebiT dabali kvalifikaciis kolegas (an sxvadasxva xarisxis samuSaos Serulebaze) erTnairad unazRaureben, aseTi menejeri aRar cdilobs sakuTari gamocdilebis maqsimalur gamomJRavnebas an eZebs ufro Sesaferis sxva samsaxurs. magram sabiujeto resursebis gadametebuli xarjva, aseve aranakleb sazianoa biznesisaTvis, radgan Semosavlebis gadanawilebis efeqtianobis principi aqac irRveva. adgili aqvs resursebis uniaTo, uyairaTo xarjvas. iseve, rogorc produqciis sawarmoeblad aucilebeli nedleuli unda iyos maRalxarisxiani, magram ara ufro Zviri, vidre misi sabazro fasia. kompaniam maqsimalurad unda SeinarCunos kvalificiuri kadrebi, magram amave dros, kargad unda icodes maTi sabazro Rirebuleba. winaaRmdeg SemTxvevaSi, zedmeti xarji konkurentebTan SedarebiT, gazrdis produqciis TviTRirebulebas, rac kompanias daasustebs mowinaaRmdegeebTan mimarTebaSi. saerTo jamSi, samive RonisZieba erTad warmoadgens administraciis sakadro politikas ara mxolod biznesSi, aramed yvelgan, magaliTad, saxelmwifo administrirebis sakiTxebSi. sakadro politika pirdapirproporciul damokidebulebaSia saboloo SedegebTan SromiTi koleqtivi, rogorc marTvis subieqti da obieqti

marTvis obieqtze msjelobisas gamoiyeneba Semdegi cnebebi: kadrebi,personali, SromiTi koleqtivi. rac Seexeba SromiT koleqtivs, arsebobs am kategoriasTan sxvadasxvanairi midgoma. industriulad ganviTarebul qveynebSi gamoiyeneba termini “samuSao jgufi”. mcire samuSao jgufi moicavs 20-mde momuSaves, xolo didi smuSao jgufi 20-ze mets. rac Seexeba dasavleTis qveynebs, bolo dros xSirad gamoiyeneba “adamianuri resursebis” cneba, romelic moicavs personalTan muSaobis socialur-fsiqologiur aspeqtebsac.



148

Sromis sferoSi mizanSewonilia “SromiTi koleqtivis” cnebis gamoyeneba, romelic raodenobrivi TvalsazrisiT miesadageba kadrebis da personalis kategoriebs, xolo Sinaarsobrivad warmoadgens ufro farTo cnebas, radganac moicavs im procesebsac, romelic mimdinareobs dasaqmebulTa garemoSi da ar eqvemdebareba xelmZRvanelebis mxridan administraciul regulirebas. amrigad, SromiTi koleqtivi es aris rTuli socialuri gaerTianeba, sadac mimdinare procesebi nawilobriv regulirdeba administraciis mier (produqciis gamoSveba), nawilobriv TviTon koleqtivis, profkavSirebis da sazogadoebrivi organizaciebis mier, nawilobriv agreTve araformaluri liderebis mier, xolo nawilobriv eqvemdebareba TviTregulirebis reJimsac. cnobilia koleqtivis Semdegi formebi:

sawarmos an organizaciis koleqtivi, romlis wevrebic dakavSirebuli arian saerTo socialur-ekonomikuri interesebiT da Cabmuli arian erTian sameurneo procesSi;

pirveladi SromiTi koleqtivebi _ brigadebi, samuSao monakveTebi, cexebi, ganyofilebebi, rodesac momuSaveTa ricxovnoba ar aRemateba ramodenime aTeul adamians.

saqmianobis sferos mixedviT arsebobs sawarmos, samecniero, studenturi da sportuli koleqtivi. drois faqtoris gaTvaliswinebiT, cnobilia mudmivi da droebiTi koleqtivebi.

SromiTi koleqtivi rogorc marTvis subieqti _sabazro ekonomikis pirobebSi saxelmwifos, sawarmos mflobelebis (aqcionerebis), administraciis da SromiTi koleqtivebis interesebi radikalurad gansxvavebulia. aq ar SeiZleba dominirebdes romelime erTi mxaris interesebi. amitom, mizanSewonilia maT Soris moxdes interesTa SeTanxmeba. aqedan gamomdinare, SromiTi koleqtivebis interesebSia:

samuSaos mudmivobis uzrunvelyofa;

normaluri Sromis pirobebi;

Sesrulebul samuSaoze maRali anazRaureba;

kvalificiuri da Tanamdebobrivi winsvlis SesaZlebloba;

firmis mier SeTavazebuli socialuri garantiebi

normaluri socialur-fsiqologiuri klimati koleqtivSi es aris interesebi, romelsac icavs SromiTi koleqtivi marTvis sxva

subieqtebTan urTierTobisas. magram arsebobs mTeli rigi sakiTxebisa, sadac awydeba winaaRmdegobebsac. magaliTad produqciis erTeulze danaxarjebis mininimizaciis procesTan mimarTebaSi. SromiTi koleqtivebis formireba da Semdgomi ganviTareba

SromiTi koleqtivi Tavisi funqcionirebis periodSi gadis ganviTarebis ramodenime stadias.

I stadia _ SromiTi koleqtivebis daproeqteba. am etapze warmoebs teqnikisa da teqnologiis SerCeva, organizaciis struqturis Camoyalibeba, iqmneba iseTi parametrebi, rogoricaa: cvlianoba, samuSaos reJimi, SromiTi procesebis formebi (seriuli, masobrivi). am etapze xdeba agreTve saWiro momuSaveTa ricxovnobis dadgena profesionalur, kvalifikaciur WrilSi, maT Soris ZiriTadi da damxmare momuSaveTa raodenobis garkveva. dgindeba marTvis struqtura, aseve zogadi moTxovnebi profesionalur-kvalifikaciuri da pirovnuli.

II stadia _ SromiTi koleqtivis organizaciuli formirebis procesi. am etapze xdeba momuSaveTa miReba samuSaoze. xSirad yalibdeba Sromis ganawilebis sakiTxebi qvedanayofebSi, rac aisaxeba Tanamdebobriv instruqciebSi. ganixileba sxvadsxva praqtikuli sakiTxebi.

III stadia _ administracia, funqcionirebis pirveladi etapi. warmoebs samuSao adgilebis organizaciuli uzrunvelyofa, ixveweba Sromis ganawilebis procesi,



149

viTardeba profesiuli Cvevebi, warmoiqmneba araformaluri kavSirebi da araformaluri liderebi, formirdeba koleqtivis birTvi, formaluri xelmZRvanelebis poziciebi Zlierdeba an sustdeba. Semdegi stadiebi Seexeba ukve Camoyalibebul koleqtivs.

pirveli Seexeba produqtiuli funqcionirebis periods. am dros mimdinareobs iseTi procesebi, rogoricaa: cvlilebebi teqnikasa da teqnologiaSi, dasaqmebulTa kvalifikaciis amaRleba, koleqtivis srulyofili gaZRolis samuSaoebi, administraciul Tanamdebobebze wardgena, koleqtivSi normaluri fsiqologiuri klimatis Camoyalibebaze kontroli da a. S.

bolo stadia es aris stagnacia. droTa ganmavlobaSi koleqtivSi vxvdebiT uaryofiTad moqmed problemebs, rasac sWirdeba drouli da swori reagireba, radgan ar moxdes organizaciis daSla. axladaRmocenebuli kadrebis samuSao adgilebze ganawileba

personalTan muSaobis erT-erT mniSvnelovan elements warmoadgens axladaRmocenebul da momuSave kadrebis samuSao adgilebze ganawilebis da gadanawilebis procesis swori organizacia, romlis mizans warmoadgens yvela momuSavisaTvis SerCeuli iqnes iseTi samuSao adgili, sadac maTi muSaoba iqneba maqsimalurad efeqtiani. am SemTxvevaSi pasuxismgebloba ekisreba rogorc cexebisa da ganayofebis administracias, romlebic iReben saboloo gadawyvetilebas momuSavis Tanamdebobaze daniSvnisas, aseve kadrebis ganyofilebis muSakebs, romlebic SerCevis safuZvelze rekomendacias aZleven miRebul personals ama Tu im adgilze samuSaod, Semdgom ki iuridiulad da dokumentalurad adastureben samuSaoze miRebis faqts. aq mniSvnelovan moments warmoadgens momuSavis SesaZleblobebisa da mTlianad sawarmos interesebis Sexameba. praqtikaSi aseTi ganawileba emyareba calkeuli TanamdebobebisTvis “saSualo momuSavis modelirebis” princips, romelic emyareba socialur-demografiul (asaki, ganaTleba, socialuri mdgomareoba), sawarmoo (gamomuSavebis normebis Sesruleba, Sesrulebuli samuSaos xarisxi, Sromis disciplina), profesiul-kvalificiur (staJi, sakvalifikacio Tanrigi), moralur (SromasTan dakavSirebuli), sayofacxovrebo (ojaxuri mdgomareoba, sacxovrebeli pirobebi) da sxva faqtorebs. ama Tu im profesiis saSualo momuSavis cneba emyareba administraciisa da kadrebis muSakebis personalTan muSaobis mdidar gamocdilebas. garda amisa, gamoiyeneba mravalfaqtoruli modelebi, testireba, Sefasebis meTodebi. am principiT SerCeuli kandidatebi gadian sawarmoTa sakontrolo gamocdas, xolo specialistebs eniSnebaT gamosacdeli vada. winaswar SemuSavebuli “saSualo momuSavis” monacemebis gaTvaliswinebiT, agreTve sakadro samsaxuridan miRebuli informaciis safuZvelze, sabolood administracia iRebs gadawyvetilebas miiRos Tu ara esa Tu is momuSave samuSao adgilze. personalis Tanamdebobaze daniSvnisaTvis arsebobs sxva meTodebic: profesiogramis Sedgena, laboratoriul pirobebSi samuSaos elementebis gamokvleva, saqmiani TamaSebi da a.S. samuSao adgilebze ganawilebisTvis SeiZleba gamoviyenoT maTematikuri meTodebic, magaliTad xarisxobrivi programirebis _ kerZod, e.w. daniSvnis amocana, sadac kriteriumad aRiarebulia momuSavis piradi monacemebis maqsimaluri Sesabamisoba sawarmoo moTxovnebTan. arsebobs sxva variantebic: sawarmoo programis Sromatevadobis minimumze manqana-mowyobilobebis drois maqsimumi. xazobrivi programirebis modelebSi SeiZleba gamoyenebuli iqnes agreTve statistikuri monacemebi.

mravalfaqtoruli modelireba da “saSualo momuSavis” meTodi gamoiyeneba ukve momuSave personalis sxva samuSao adgilebze gadanacvlebis drosac, agreTve premiebis gamosaangariSebeli normativebis dadgenis drosac.

personalTan muSaobis Semdgom etaps warmoadgens kadrebis denadobis Semcirebis mizniT warmoebaSi momuSaveTa adaptirebisa da dargebisTvis



150

organizaciuli samuSaoebis Catareba. axali momuSaveebis adaptacia niSnavs maT SeTvisebas koleqtivTan da sawarmoo pirobebTan. ganasxvaveben: 1. adaptacias profesiisadmi (profesiis arCeva, specialobis miReba); 2. adaptacias Sromis fizikuri pirobebisadmi; 3. adaptacias sawarmos sazogadoebriv garemosTan.

adaptaciisaTvis misaReb zomebs miekuTvneba:

axladmiRebulis wardgena TanamSromlebTan da uSualo xelmZRvanelebTan;

axladmiRebulis mimagreba gamocdil TanamSromelTan, romelic gauziarebs gamocdilebas da daexmareba axali samuSaos aTvisebaSi;

garkveuli periodis Semdgom xelmZRvaneli da profkavSirebis warmomadgeneli, awyobs gasaubrebas axladmiRebulis samuSaosTan dakavSirebuli problemebis gadawyvetis mizniT;

adaptirebis procesis mniSvnelovan elements warmoadgens axali momuSavis mdgomareobis da Catarebuli samuSaos sistematuri Sefaseba, romlis Sedegebic maTTvis cnobili unda iyos.

personalTan muSaobis Semdgom mimarTulebas warmoadgens Sromisunariani koleqtivis uzrunvelyofa da SenarCuneba. am etapze didi roli ekisreba sakadro samsaxurs, qvedanayofebis administracias da profkavSirebul organizaciebs.

kadrebis denadoba _ aq igulisxmeba momuSaveTa ganTavisufleba piradi surviliT an administraciis iniciativiT. arsebobs kadrebis realuri da potenciuri denadoba. realuri denadoba es aris momuSavis raime mizeziT ganTavisufleba. potenciuri denadoba niSnavs momuSavis mxridan samuSaos datovebis survils, romelic SeiZleba gamowveuli iyos samuSao adgilis, profesiis an koleqtivis mimarT ukmayofilebiT. miuxedavad uaryofiTi mxareebisa, Tu kadrebis denadoba normis zRvrebs ar scildeba, warmoadgens normalur movlenas.

stabiluri koleqtivis marTvis meTodebs warmoadgens:

gadaadgilebis procesebis regulireba, momuSaveTa daqveiTeba da dawinaureba;

momuSaveTa da samuSaoebis Sefaseba;

momuSaveTa profesionaluri momzadeba da kvalifikaciis amaRleba;

koleqtivSi normaluri socialur-fsiqologiuri klimatis Camoyalibeba;

momuSaveTa motivaciis marTva;

materialuri da moraluri stimulirebis optimaluri sistemis SerCeva. personalis motivaciis marTva

motivacia aris pirovnebis, koleqtivis, jgufebis waxaliseba aqtiuri saqmianobisken, romelic dakavSirebulia gansazRvruli moTxovnilebebis dakmayofilebasTan. momuSaveTa motivaciis mizania maT mier valdebulebebis xarisxobrivi Sesruleba. amisaTvis saWiroa pirvel rigSi, SevafasoT sawarmoo ukugebis maCvenbeli, risTvisac menejeri ikvlevs sawarmoo ukugebis arsebuli donis gamomwvev mizezebs da adgens im RonisZiebebs, romelic mogvcems ukugebis saWiro dones. didi mniSvneloba aqvs sawyis etapze menejeris mier sworad Catarebul analizs da problemebis gadawyvetis gzebs, radganac arasworad gadadgmulma nabijma SeiZleba situacia sawinaaRmdego mimarTulebiT waiyvanos. magaliTad, Tu motivacia gamiznulia iseT momuSaveze, romelsac ar gaaCnia sakmarisi SesaZleblobebi Tavisi samuSaos Sesasruleblad, am SemTxvevaSi Sedegi iqneba ra Tqma unda, uaryofiTi. ganvixiloT momuSavis motivaciasTan dakavSirebuli saqmianoba etapobrivad:

dabali sawarmo ukugebis mizezebis gamovlena _ rodesac momuSavis mwarmoebluroba Zalian dabalia, misi amaRlebisTvis garkveuli RonisZiebebis



151

dasaxva ufro advilia. am dros Sesasrulebel samuSaoTa raodenoba ver akmayofilebs moqmed standartebs, izrdeba ukmayofileba sxva momuSaveebis, momxmareblebis, klientebis, inspeqtorebis da sxv. mxridan. meore mxriv, rodesac saqme gvaqvs damakmayofilebel mwarmoeblurobasTan da saWiroa mxolod srulyofis RonisZiebebis dasaxva, situacia ufro rTulia. Tu am SemTxvevaSi ar aris konkretuli darRvevebi, maSin saWiroa mTeli SromiTi procesis gamokvleva. rig SemTxvevaSi gadamwyveti problema SeiZleba ukavSirdebodes ara individis uSualo saqmianobas, aramed zogadad sabazro situaciis pirobebs, teqnologiur cvlilebebs da a.S.

ganvixiloT ras warmoadgens sawarmoo ukugeba. jer kidev 50-ian wlebSi SromiTi procesebis efeqtianobis Sesaxeb naSromebSi ganviTarebulia mosazreba, rom am process ganapirobebs arc Tu ise bevri faqtorebi da SemuSavebulia Semdegi formula: sawarmoo ukugeba=SesaZleblobebi X motivaciaze. gamocdilebam aCvena, rom am ori faqtoris garda, SromiTi saqmianobis efeqtianobaze moqmedebs sxva faqtorebic. magaliTad, Tu avadmyofs sWirdeba seriozuli da rTuli operacia. arsebobs SesaZlebloba, rom am operaciaze mowveuli iyos maRalkvalificiuri da maRalanazRaurebadi eqimi. garda aRniSnuli sakiTxebisa, mxedvelobaSi unda miviRoT Semdegi faqtorebi: saoperacios mdgomareoba, eqTnebis kvalifikacia, saoperacio instrumentebis arseboba da a.S. rac aseve imoqmedebs operaciis Sedegze. amis gamo SromiTi procesis efeqtianobis moqmedi faqtorebis formulireba ufro rTulia. erT-erTi amerikuli institucionaluri skolis ganmartebiT, sawarmos mwarmoebluroba dgindeba Semdegi formuliT:

sawarmos ukugeba=SesaZleblobebi X kvalifikacia X samoqmedo variantebis arsebuli raodenoba X im pirobebis gamoyenebis da aRricxvis xarisxi, romlebic Semsruleblis kontrols ar eqvemdebareba.

cxadia, es formula SedarebiT ukeTesad axasiaTebs SromiTi saqmianobis efeqtianobas. personalis marTvis politika

bazris pirobebSi mkveTrad izrdeba im procesebis efeqtianobis roli, romelic uSualod ukavSirdeba produqciis warmoebis process. amdenad, aucilebelia gaaqtiurdes am sferoSi arsebuli yvela rezervi, romelTa Soris erT-erTi aqtiuri wili personalTan muSaobis sakiTxebs ukavSirdeba. yvela firmas unda gaaCndes dokumemtacia, romelic gansazRvravs personalTan muSaobis miznebs, ZiriTad principebs da meTodebs, dafinansebis wyaroebs da a.S. dokumentaciis aseT kompleqts warmoadgens firmis personalis marTvis politika da strategia. aseTi politikis momzadeba da danergva evalebaT menejerebs, xolo damtkiceba aqcionerTa sabWos da administracias.

personalis politikis marTvis miznebi _ es miznebi dakavSirebulia organizaciis miznebTan da asaxaven firmis an organizaciis socialur pasuxismgeblobas anu warumatebloba ara marto produqciis momxmareblebTan, mwarmoeblebTan da aqcionerebTan, aramed mTlianad sazogadoebasTan. personalis marTvis politikis miznebi SeiZleba CamovayaliboT Semdegnairad:

daculi unda iyos moqalaqeTa konstituciuri uflebebi da valdebulebebi, agreTve yvela samarTlebrivi normebi Sromis sferoSi;

im sakadro potencialis racionaluri gamoyeneba, romelic gaaCnia konkretul firmas da romelzec unda gatardes marTvis politika;

Sromisunariani stabiluri koleqtivis Camoyalibeba da Sromis procesis organizaciis meTodologiisa da meTodikis SemuSaveba;

kvalificiuri kadrebis SerCeva da momzadeba;



152

personalis marTvis principebisa da meTodebis SemuSaveba, romelic gvaZlevs firmis socialur da ekonomikur efeqts.

sworad SemuSavebuli personalis marTvis politikas aqvs didi mniSvneloba personalis muSaobis procesSi, radgan TiToeuli muSaki reagirebs nebismier cvlilebebze firmaSi. kerZod, rogor aisaxeba esa Tu is cvlileba mis samuSaoze, xelfassa da statusze. momuSaveebis Sromis efeqtianoba mkveTrad izrdeba, rodesac menejeris mier miRebuli gadawyvetilebebi sxvadasxva sakiTxebSi (dawinaureba, Sromis grafiki, Svebuleba, zeganakveTiT muSaoba) mkacrad eqvemdebareba kanonebs.

sakadro politikis formulireba xdeba firmis sameurneo xelmZRvanelobas, aqcionerTa sabWosa da administraciis, kerZod ki sakadro samsaxuris mier. miuxedavad amisa, am politikis ZiriTadi momentebi ganxiluli unda iyos koleqtivis da profkavSiris mier, ris Sedegadac miRweuli unda iqnas aucilebeli kompromisi. sakadro politikis sakiTxebi unda wydebodes marTvis yvela doneze. umaRles sameurneo xelmZRvanelis sanqciiT gatarebuli sakadro politika, unda akmayofilebdes yvela kategoriis muSaks firmaSi. am politikis ganxorcielebisas didi roli ekisrebaT saSualo da dabali donis menejerebs, romlebic yvelaze ukeTesad icnoben SromiT koleqtivis problemebs. sakadro politikis muSakebi pasuxismgebelni arian iseT sakiTxebSi, rogoricaa: vakansiebis gamovlena da Sefaseba, momuSaveebis Tanamdebobriv safexurebze gadaadgilebaze kontroli da a.S. maTi mizania am sferoSi warmoSobili winadadebebis dakavSireba organizaciul miznebTan.

firmis sakadro politika dafuZnebuli unda iyos iuridiul da mecnierul safuZvlebze. ganszRvruli unda iyos, Tu vin aris pasuxismgebeli ama Tu im samuSaos Sesrulebaze, ra sarezervo potenciali gaaCnia firmas sxvadasxva Tanamdebobebze, ra kriteriumebiT unda xorcieldebodes TaanamSromelTa gadaadgileba erTi Tanamdebobidan meoreze, kvalifikaciis amaRlebis problemebi da a.S. sakadro politika unda moicavdes sakadro saqmianobis yvela SesaZlebel mimarTulebas.

personalis politikis formirebis principebia:

im sferoSi, sadac moRvaweobs firma, yvela Tanamedrove siaxleebis gamoyeneba;

kompleqsuroba, sakadro saqmianobis yvela sferos dakavSireba;

sistemuroba, samuSaos yvela urTierTdakavSirebuli da urTierTdamokidebuli Semadgeneli nawilebis aRricxva, ekonomikuri da socialuri efeqtianobis gaangariSeba, sxvadasxva gatarebuli RonisZiebebis uaryofiTi da dadebiTi mxareebis gavlena saboloo Sedegebze;

efeqtianoba _ nebismieri danaxarjebi am sferoSi gatarebul RonisZiebebze unda aisaxebodes firmis sameurneo saqmianobis Sedegebze.

personalis marTvis politikis iuridiul safuZvlebs warmoadgens dokumentacia, romelSic asaxulia firmis muSaobis sxvadasxva situaciebi, rodesac saWiroa momuSaveTa moqmedebebis iuridiuli dasabuTeba. aseT dokumentebs didi mniSvneloba aqvs axali personalis momzadebisaTvis, agreTve firmis administraciuli disciplinaruli RonisZiebebis dadgenisaTvis, momuSaveTa pretenziebis ganxilvisas da a.S. momuSaveTa da firmis ormxrivi valdebulebebi asaxulia individualur SromiT kontraqtSi da koleqtiur SromiT SeTanxmebaSi. personalis marTvis politikis iuridiul safuZvels warmoadgens agreTve firmis eTikis kodeqsi, romelic aregulirebs momuSaveTa urTierTobas korporaciaSi da garemosTan: sadac yuradReba gamaxvilebulia eTikur normebze da momuSave personalisTvis warmoadgens bazas TavianTi moqmedebebis moraluri kuTxiT SefasebisTvis.

personalis marTvasTan dakavSirebuli sxvadasxva procedurebi warmoadgens konkretul situaciebSi Catarebul RonisZiebebs. magaliTad, personalis samuSaoze



153

miRebasTan dakavSirebuli procedura moiTxovs anketis Sevsebas, gasaubrebas kadrebis samsaxuris TanamSromlebTan da a.S. dokuments, romelSic warmodgenilia sakadro politikis elementebi, warmoadgens personalis samsaxuris biujeti. es dokumenti warmoadgens erTis mxriv finansur gegmas, xolo meore mxriv, sakontrolo dokuments. personalze gaweuli xarjebisTvis. rac ufro metia aseTi xarjebi, miT ufro farToa sakadro samsaxuris saqmianoba da firmis xelmZRvanelobac ufro met yuradRebas uTmobs am sakiTxebs. amrigad, rac ufro metad dainteresebulia firma sakadro politikis maRal doneze gatarebiT, Sesabamisad xarjebi metia da ufro meti saxsrebi aris saWiro..

personalTan muSaobis iuridiuli baza, SromiTi koleqtivebis formireba da funqcionireba, sawarmos da organizaciis personalis reglamntireba warmoebs qveynis konstituciiT, SromiTi kanonmdeblobiT da sxvadasxva iuridiuli aqtebiT. kerZod, Sromis kodeqsi, romelTa CarCoebSi xdeba am uflebamosilebaTa realizacia, SromiTi konfliqtebis gadaWra, Sromisa da dasvenebis periodis gaxangrZliveba da sxv. sakadro da SromiTi problemebis gadasaWrelad, agreTve arsebobs kanoni profkavSirebis Sesaxeb da sxv. kanonebi SeiZleba iyos rogorc saerTo saxelmwifoebrivi, aseve adgilobrivi. garda kanonmdeblobisa, SromiTi procesis xasiaTis gansazRvrisaTvis arsebobs sxva dokumentebic: prezidentis brZanebulebebi, adgilobrivi mmarTvelobiTi organoebis, saministroebis da sxva uwyebebis gadawyvetilebebi. SromiTi problemebis gadasawyvetad gamodis agreTve specialuri satarifo-sakvalifikacio cnobarebi, firmis Sinaganawesi, sawarmos Sida instruqciebi da sxv.

samuSaos Sinaarsis da xasiaTis analizi da Tanamdebobrivi instruqciebi _ warmoebis marTvis praqtika moiTxovs, rom zustad iyos dafiqsirebuli yvela organizaciuli erTeulis amocanebi, adgili da SeTanxmebuli mTlianad sameurneo sistemis saerTo amocanebTan. analogiurad, gansazRvruli unda iyos yvela sawarmoo erTeulis funqciebi da adgili saerTo struqturaSi. Sromisa da kadrebis sakiTxebze momuSaveni mas Semdeg iwyeben samuSaos ganawilebis analizs, rodesac ukve gansazRvrulia warmoebis teqnologiuri da organizaciuli aspeqtebi. am dros yuradReba maxvildeba Semdeg sakiTxebze: personalis mniSvneelovan valdebulebebze, Cvevebsa da unaris donis aRweraze, mocemuli samuSaos adgilze organizaciis saqmianobaSi, momuSavis damokidebulebaze sxva personalTan da ganyofilebebTan Sromis pirobebTan da sxv. zogierT SemTxvevaSi samuSaos analizi damatebiT moiTxovs sxva spcifikur maxasiaTeblebsac, rogoricaa momuSavis pirovnuli da fizikuri Tvisebebi da sxv. zogadad, es monacemebi dafiqsirebulia Tanamdebobriv instruqciebSi, satarifo-sakvalifikacio cnobarebSi. samuSaos analizisaTvis gamoiyeneba oTxi meTodi: 1)dakvirveba; 2)gamokiTxva; 3)interviu; 4)sxvadasxva meTodebis kombinacia.

4სტრატეგიული მენეჯმენტი - აკაკი...

Documents

Transcript of 4სტრატეგიული მენეჯმენტი - აკაკი...