Mijn persoonlijke missie ten aanzien van mijn werk

Ik breng passie, verbinding en eigenaarschap in het onderwijs

Michelangelo's standbeeld van Mozes in de San Pietro in Vincoli kerk te Rome

Herman Meppelink, november 2012. ©h.meppelink

1

Inleiding

Ik wil leiding geven aan het creëren en/of het laten functioneren van een duurzaam lerende onderwijsorganisatie. Duurzaam omdat onze aarde en samenleving behoefte hebben aan mensen die met de natuur en elkaar blijvend evenwichtig omgaan. Lerend omdat ik ervaar dat elk “systeem” onderworpen is aan balansverstoring en het nodig is om steeds te zoeken naar herstel of verbetering van evenwicht. Dat is een pittige, uitdagende opdracht voor een onderwijsorganisatie waaraan vanuit een gezamenlijke missie en gedeelde kernwaarden gewerkt moet worden. Alle beschikbare hulpbronnen zijn nodig om de opdracht inhoudelijk en qua omvang te kunnen realiseren.

In dit paper beschrijf ik mijn mensbeeld, een aantal kernpunten uit mijn visie op leren, ideeën over het organiseren van leren in een school en tot slot mijn uitgangspunten t.a.v. het leiding geven aan een lerende organisatie.

2

Mensbeeld

Ik geloof in de positieve basisintenties van mensen. Ik ervaar dat mensen van nature geneigd zijn tot het zoeken van evenwicht in de verhouding met hun omgeving en in de relaties naar anderen. Ik merk echter ook dat door omstandigheden veel mensen van (een deel van) hun positieve basisintenties vervreemd zijn en/of last hebben van belemmerende overtuigingen. Positieve intenties komen mijns inziens tot hun recht bij mensen met een sterk innerlijk kompas (authentieke autonomie).

Visie op leren

Ik geloof dat plezier en zelfvertrouwen de basisvoorwaarden zijn voor leren. Onze lerende organisatie zou ik zodanig willen inrichten en ik zou mijn collega’s en mijzelf uitdagen zich zodanig te gedragen dat plezier en zelfvertrouwen worden ervaren door ons zelf en door iedereen die met ons samenwerkt.Ik denk dat plezier en zelfvertrouwen worden ervaren als:- we een gedeelde ambitie hebben- we een positieve instelling hebben- we volstrekte helderheid hebben over onze gezamenlijke kernwaarden- we elkaar vertrouwen en elkaar helpen - we de nadruk leggen op wat goed gaat- we respectvol met elkaar omgaan- we het proces voorop stellen in ons handelen en denken

3

Leren begint voor mij met nieuwsgierig zijn. Een open houding ten aanzien van het onbekende. Leren betekent voor mij ook lef hebben om je eigen grenzen op te zoeken en door te zetten bij tegenslagen. Leren heeft volgens mij ruimte nodig om een eigen persoonlijke proces vorm te geven. Niet iedereen leert op dezelfde manier en niet iedereen leert altijd op dezelfde manier (meervoudige intelligenties, leerstijlen, etc.). Leren is een ingewikkeld proces dat, om het hanteerbaar te maken, beschreven kan worden als een circulair proces van doelen stellen, activiteiten plannen, uitvoeren, feed back krijgen, bijstellen van de activiteiten en opnieuw proberen. Bij leren spreek je niet van fouten maken, wel kan er sprake zijn van niet of minder gewenste resultaten. Als er van leren sprake is wordt het handelen bijgesteld zodat de bereikte resultaten dichter in de buurt van de gewenste resultaten komen.

Het organiseren van leren in een school

Ik zie een school als een omgeving om te leren en te leren leren. Dat leren is primair gericht op het leren van de jongeren (de leerlingen) die onze school bezoeken. Daartoe zou het echter niet beperkt moeten blijven. Ik geloof in een school die het als haar taak ziet om een positieve stimulerende leeromgeving voor jongeren te creëren, om hen aan te moedigen tot leren en daarbij te ondersteunen. De leeromgeving beperkt zich niet tot de school. Ook in het gezin, de buurt, in het leerbedrijf en in de verenigingen wordt door de leerling geleerd. De school zou dan ook ouders, vertegenwoordigers van bedrijven en maatschappelijke organisaties bij het vormgeven van en invulling geven aan het gewenste leerklimaat moeten betrekken. In en om onze school beseffen alle betrokkenen dat voorbeeldgedrag een kritische succesfactor in het leerproces is; ze stellen zichzelf dan ook lerend op.Secundair zie ik graag dat het leren in de school zich richt op alle medewerkers, ouders, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, verenigingen en bedrijven met wie of waarmee een relatie is aangegaan.

4

Een positieve leeromgeving kent in mijn perceptie drie lagen: - de laag van de kennis en vaardigheden (leerinhouden)- de laag van de sociale verhoudingen en didactiek (groepssfeer, werkvormen)- de laag van de energie en zingeving (inspiratie, charisma )

De laag van de kennis en vaardigheden is over het algemeen in onderwijsorganisaties goed ontwikkeld (al wordt er vanuit de praktijk – bedrijfsleven- nog wel eens geklaagd over het gebrek aan kennis van de actuele ontwikkelingen. Een aandachtspunt).

De laag van de sociale verhoudingen en didactiek lijkt zeer verschillend ontwikkeld per school. In de school wil ik stimuleren dat naast het personeel in de school alle beschikbare hulpbronnen voor het leren geactiveerd worden. In de eerste plaats de leerlingen zelf, niet alleen voor zichzelf maar ook voor elkaar. Daarnaast alle hiervoor genoemde partijen: ouders, broers en zussen, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en van bedrijven. De inzet van IT en sociale media in het vorm en inhoud geven aan een lerende (onderwijs)organisatie is voor mij vanzelfsprekend.

De laag van de energie en zingeving is, voor zo ver mij bekend, in schoolorganisaties niet tot zeer beperkt ontwikkeld. Over deze laag is tot nu toe relatief weinig bekend als belangrijk element in de lerende organisatie. Aan de andere kant weten we allemaal identificatiefiguren te noemen met charisma die ons inspireren (Jezus Christus, Havel, Moeder Theresa, Mandela, Maria,

5

Ghandi, Lennon, Tutu, Cruijff, etc.) We hebben er weet van, maar weinig kennis en kunde. Volgens mij “weten” docenten dat ze hun gemoedstoestand projecteren op hun leerlingen, het vakgebied en de manier van samen zijn. Ze weten het, maar ik ervaar weinig bewustzijn op dit gebied. Ik zie ze hun eigen persoonlijkheid niet of maar beperkt inzetten in het leerproces. Ik denk dat dit juist wel de basis zou moeten zijn van een inspirerende leeromgeving. Om leerlingen een sterk innerlijk kompas te laten ontwikkelen lijkt me het beschikken over docenten met een sterke persoonlijkheid een eerste voorwaarde. Namelijk leraren die beseffen dat leren een daad van liefde is waarbij ze in verbinding moeten staan met de eigen innerlijke leraar .

Van groot belang lijkt me dat deze drie te onderscheiden lagen in de praktijk niet gescheiden worden en alle drie worden ingezet. Beperk het tot de eerste laag en het onderwijs wordt kil en abstract, beperk het tot de tweede laag en het wordt narcistisch. Beperking tot laag drie levert volgens mij wereldvreemd onderwijs op.

Om de organisatie succesvol te laten zijn is een breed gedragen en vergaand commitment van een groot deel van de organisatie nodig. Medewerkers krijgen tijd en ruimte om zich met de gekozen ambities en kernwaarden te verenigen. Ze kunnen daarbij hulp krijgen. Medewerkers die het ondanks ondersteuning niet lukt om zich voldoende met de ambities en kernwaarden te verbinden zitten zichzelf en de organisatie in de weg. Ze dienen afscheid te nemen van onze organisatie. Ze kunnen hulp krijgen bij het zoeken naar een passende werkkring.

Leiding geven aan een lerende organisatie

Ik zie het als mijn taak om als leidinggevende medewerkers te stimuleren, te faciliteren en toestemming te geven om vanuit wijsheid dingen te doen die ze wel willen, maar die ze op eigen initiatief niet zullen ondernemen. In de kern zie ik mijn taak als leidinggevende neerkomen op het invullen van vier aandachtgebieden:

- vertrouwen vergroten

6

- richting en ruimte geven- talenten benutten- systemen stroomlijnen

Vertrouwen vergrotenIn de praktijk zie ik veel wantrouwen ten aanzien van bestuurders en managers van onderwijsorganisaties. In mijn ogen enigszins begrijpelijk vanwege de onnavolgbare beleidskeuze en -wisselingen zowel op nationaal als lokaal niveau in de laatste decennia. Vaak zijn beleidsvoornemens op politieke, zelfs populistische leest geschoeid, maar worden ze onder het motto van wezenlijke, op wetenschappelijke resultaten gebaseerde inzichten verantwoord. Ik wil voorliggende beleidskeuzes helder en eerlijk verwoorden. Vervolgens duidelijke keuzes maken en deze helder en herhaald communiceren. Ik geloof in aandacht en respect voor de inspanningen die het kost om het beleid gezamenlijk uit te voeren. Het is mijn ervaring dat gemaakte keuzes niet vanzelf en zonder “gedoe” leiden tot het gewenste resultaat. Door hierover als leidinggevenden transparant en oprecht te zijn neemt het vermogen om met elkaar te “schuren” toe en wordt, heel paradoxaal, het onderlinge vertrouwen groter. Een niet te vergeten aspect is het goed analyseren en doorgronden van de dagelijkse praktijk. Onderwijsprofessionals hebben grote behoefte aan leidinggevenden die weten waarover ze het hebben en die respect hebben voor de zwaarte van het leraarschap.

Richting gevenAls er één beroepsgroep is met eigen opvattingen over hoe het vak vorm

7

gegeven moet worden dan is het wel de groep onderwijsgevenden. De sturing van de overheid beperkt zich te veel tot wat meetbaar is en vaak tot resultaten waarvan het maar de vraag is of daarmee de echte en/of volledige kwaliteit van het onderwijs gemeten wordt. (Overigens zullen we aan wettelijke regels en voorschriften moeten voldoen, daarover geen discussie) De combinatie van een grote traditie m.b.t. individuele vrijheid van leraren en ervaren gebrekkige sturing van de overheid maakt dat richting geven in een onderwijsorganisatie zeer noodzakelijk is, maar ook gevoelig ligt. In een open en eerlijke dialoog met relevante betrokkenen wil ik leiding geven aan het ontwikkelen, vaststellen en uitvoeren van het strategisch en onderwijskundig beleid. Mijn rol is die van organisator en inspirator. Ook maak ik uiteindelijk de keuzes met instemming van relevante actoren zoals directie, raad van toezicht en medezeggenschap/ondernemingsraad. Om aan de inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs richting te geven geloof ik in het gezamenlijk ontwikkelen en hanteren van (school)onderwijsstandaarden. Deze onderwijsstandaarden beschrijven aan welke eisen het door ons gegeven onderwijs volgens ons dient te voldoen. Ze kunnen daarmee ingezet worden als belofte naar de leerlingen, ouders en andere relevante partijen. Ook als kwaliteitsinstrument voor zowel het individuele functioneren van een leraar als voor de kwaliteitsmeting van een opleiding.

Talent benuttenMedewerkers kunnen alleen optimale en duurzame kwaliteit leveren als ze op hun talenten ingezet worden. Daarvoor is het eerst nodig dat medewerkers van zichzelf en onderling weten waar die talenten liggen. Vervolgens dat ze met die kennis en inzichten onderling respectvol om kunnen gaan. De competenties van de leidinggevenden zijn voor de mensen aan wie ze direct leiding geven van doorslaggevend belang als het gaat om het op gang brengen en houden van dit proces. Om aan dit proces werkelijk inhoud te geven is daarbij het vertrouwen van de medewerkers in de leidinggevende een voorwaarde. Als de talenten bekend en erkend zijn is het nog maar de vraag of de aanwezige talenten matchen met de gevraagde talenten. Lacunes kunnen door een goed programma van talentontwikkeling (deskundigheidsbevordering) worden gedicht en op termijn worden voorkomen. Waar de gaten te groot zijn zal er nieuw talent aangetrokken moeten worden en mogelijk van beschikbaar, maar niet gevraagd, talent afscheid worden genomen. Het aansturen van een goed

8

ontwikkelde HRD-functie (in vooral de lijn, maar ook staf) is dus mijns inziens noodzakelijk.

Systemen stroomlijnenBij systemen wordt meestal gedacht aan ICT toepassingen. Ik geloof vooral in dat deel van de systemen dat in de mensen zelf zit. Vandaar dat ik wil sturen op kernwaarden en veel aandacht besteden aan de onderlinge dialoog. Gezien de verantwoordingsplicht, wettelijke regelgeving, een snel veranderende maatschappij, gevraagde verhoging van rendementen, een kritischer wordende klant, geloof ik in de toegevoegde waarde goed functionerende ondersteunende systemen voor goed onderwijs. Ik geloof daarbij in het sturen op een integrale aanpak waarbij visie op systemen in relatie tot de organisatiedoelen (visie), het beschikbaar hebben van een goede systeeminfrastructuur (infra) , het kunnen omgaan met systemen (deskundigheid) en de juiste programma’s (software) heel goed op elkaar afgestemd zijn. Volgens mij blijft de kern voor kwaliteit het eigenaarschap en de deskundigheid van de medewerkers ten aanzien van de systemen.

9

10