POJAM DRUŠTVA KAO OSNOVNOG PREDMETA SOCIOLOGIJE

Sociologija to je nauka o društvu. To, ustvari, zahteva odgovor šta je društvo. Time, odmah, nastaje problem saglasnosti odnosno nesaglasnosti teoretičara oko opšteprihvaćenog pojma i definicije društva što potvrđuje veliki broj teorija o nastanku i pojmu društva kao i zakonima njegovog razvoja. Tako npr. pod izrazom društvo može da se podrazumeva jedna profesionalna organizacija ( društvo lekara ili profesora), kao i svaka posebna ljudska zajednica kao što su gens, pleme, nacija, raligijska skupina i dr., a da ne govorimo da se dugo vremena u istoriji poistovećivao pojam države i društva.

Da bi pojam ljudskog društva bio jasno određen pokazuje se potreba prethodnog sagledavanja nekoliko važnih pitanja kao što su: postanak ljudskog društva; razlike ljudskog društva od životinjskih skupina; određivanje osnove i baze ljudskog društva; kao i govor, jezik i pismo način socijalne komunikacije u društvu.

1.Postanak ljudskog društva

U svojim začecima, ljudsko društvo se pojavljivalo i ispoljavalo u posebnim društvenim oblicima, a to su bile: horde, klanovi, gensovi plemena i dr. U sklopu takvih društvenih oblika odvijale su se, uglavnom, sve vrste društvenih delatnosti: proizvodnja, sport, obrazovanje, kulturno stvaralaštvo itd.,naravno više ili manje razvijene zavisno od vrste društvene zajednice i njenog društveno – ekonomskog razvoja.

Već odavno je u nauci prevaziđeno religiozno shvatanje, pa čak i kod pristalica raznih religioznih zajednica, da je čovek, takav kakvog danas srećemo, oduvek postojao. Naprotiv preovlađujuće je shvatanje da je čovek, kao posebna biološka vrsta rezultat razvitka biološkog sveta. Takav se koncept bazira na Darvinovom učenju sadržanom u njegovom delu Poreklo vrsta , a posebno u delu Poreklo čoveka .

Taj proces čovekovog preobražavanja iz životinjskog sveta Darvin tumači kao rezultat čovekovog prilagođavanja, u cilju opstanka u životu. U svom delu Uloga rada u procesu pretvaranja majmuna u čoveka, Engels je smatrao, da je osnovni faktor koji je uslovio taj preobražaj, iz sfere životinjskog sveta, u ljudsku zajednicu, bio rad, proizvodnja, i stvaranje sredstava za rad.

Posledica radnog bića, čoveka, je da su se prednji udovi počeli, postupno, pretvarati u ruke. Time je četvoronoški i horizontalni hod čoveka, počeo, polako, postajati uspravan. Taj uspravan hod je stvarao drugačiji položaj glave, vratnih pršljenova i kičme. Paralelno sa tim fiziološkim procesom počeo se razvijati i moral, a sa njim i bogatstvo duhovnog i kulturnog stvaralaštva i života. Da bi se održali u procesu borbe za opstanak, ljudi su se grupisali i udruživali, da bi se zajednički borili protiv prirodne stihije i napada životinja. Zajednička proizvodnja, tesni uzajamni kontakti, razvijali su potrebu komunikacije i sporazumevanja, a to je sve više razvijalo jezik (govor) i misao čoveka.

Time je stvorena nova biološka vrsta, čovek ali ne kao životinja nego kao društveno i misaonih bića. Dolazi do prelaza načina života iz životinjskih hordi u ljudske skupine. U procesu daljeg razvitka, u ljudskom društvu, sve odlučniju ulogu preuzimaju društveni i tehnički faktori; tj. faktor društvene proizvodnje, a ne više biološko prilagođavanje prirodi, radi opstanka. Radom i proizvodnjom čovek se izdvoio i odvoio od životinjskog sveta čime je otvorena nova skupina u prirodi, a to je ljudsko društvo.Ako je ljudsko društvo izraslo iz prirode preko proizvodnje i rada, ta će ista proizvodnja u daljem razvitku menjati i razvijati društvene zajednice. Tako istorija proizvodnje materijalnih sredstava egzistencije u bitnosti će postati motor generator društvenog razvoja, uz umne i plansko vizionarske vrednosti čoveka.

2.Razlike između ljudskog društva i životinjskih skupina

Ako se ljudsko društvo, u osnovi, razlikuje od životinjskih skupina po načinu proizvodnje onda treba pobliže analizirati taj karakter proizvodnje i treba sagledati one njegove elemente po kojima se razlikuju aktivnosti kod životinjskih skupina i proizvodnja kod čoveka kao društvenog bića. Bitno je istaći da nije samo proizvodnja ta po kojoj se čovek razlikuje od životinjskih skupina, već karakter i osobenosti te proizvodnje. Te razlike se, u osnovi, sastoje u sledećim karakteristikamai osobenostima:

a) Čovek ne samo da obavlja radne aktivnosti u procesu proizvodnje, već on proizvodi sredstva za proizvodnju što ni u jednoj životinjskoj skupini nije karakteristično, niti svojstveno. Čak i majmun kada hoće da dohvati bananu sa police, on će uzeti neki predmet ili stolicu da tu bananu dohvati, ali on i dalje ne zna napraviti ili stvoriti stolicu ili bilo šta drugo. Isto i pčelinje zajednice su vrlo funkcionalno ili racionalno organizovane, ali osim stvaranja meda, ne umeju stvoriti neka sredstva i pomagala u toku svojih (pčelinjih) aktivnosti.

Samim tim što čovek stvara sredstva za rad i u procesu proizvodnje ( proces čovekovog rada ima individualni karakter, a proces proizvodnje ima društveni karakter, jer je rad samo na jednoj radnoj operaciji deo organizovane društvene proizvodnje. Tako npr. zanatske aktivnosti i rad su individualnog karaktera, a obućarska industrijska proizvodnja podrazumeva da u stvaranju cipele kao finalnog proizvoda učestvuje više individualno povezanih radnji kao npr. samo oblikovanje đona, izrada kožnih delova cipele, izrada pertli, lepljenje delova itd., dok obućar to sam sve aktivnosti obavlja kroz rad obućara zanatlije, on obavlja takav proces u prirodi, koji nije u mogućnosti da obavi bilo koja životinja, a taj proces stvaranja sredstava i njihova upotreba u proizvodnom procesu je istovremeno menjanje prirode, jer vrši preradu delova prirode prema svojim vlastitim i društvenim potrebama u cilju održavanja egzistencije kao i šireg razvoja društva kroz stvaranje viška vrednosti, jer im ta sredstva proizvodnje omogućuju produktivniji rad i ne samo pojedinca nego i društva u celini. U tom smislu proces prerađivanja prirode, putem sredstava proizvodnje, jeste istodobno i proces sve većeg udaljavanja čoveka od životinjskih skupina. Razvitkom sredstava za proizvodnju čovek nije samo biološko nego društveno kreativno biće i od tada njegov razvoj je pored

biološkog i društveni to jest čovek ostvaruje jedinstvo prirodno – biološkog i društvenog razvitka.

b) Druga bitna razlika između društvenog i životinjskog sveta, koja je povezana sa prvom ( stvaranje sredstava proizvodnje) jeste umni, svestan i svrsishodan način rada i proizvodnje.

U procesu proizvodnje, a naročito u proizvodnji sredstava za proizvodnju, ljudi postupno razvijaju um – svijest, što ih bitno razlikuje i udaljava od životinjskog sveta, pošto sve radnje u okviru životinjskog sveta su nesvesne, instiktivne i nagonske u cilju samoodržanja. To samo potvrđuje da svesna i ciljana delatnost, u biti i suštini, razlikuje kreativnu delatnost čoveka od instiktivno – nagonske životinjske delatnosti.

Međutim ističući ovu razliku između ljudske zajednice i životinjske skupine pogrešno bi bilo stvoriti apsolutan zaključak da kod životinja nema nikakvih elemenata svesti, te time stvoriti isključivu provaliju između životinjskog i društvenog sveta.

Kod nekih nižih vrsta životinja sisara kao što su konji, slonovi, majmuni nailazimo na elementarne oblike svesti kao npr. sposobnost pamćenja, nalaženje rešenja u komplikovanoj ili iznenadnoj situaciji pa do nekih oblika kombinovanja, ali nema govora o unapred planiranoj i svrsishodnoj delatnosti sa postavljenim smislenim ciljem.

Sa druge strane kod čoveka, ne retko, se ispoljavaju aktivnosti animalno – instiktivnog karaktera koje obeležavaju i svojstvene su životinjama kao npr; konfliktnost, napad na drugog čoveka, agresivnost, uzimanje i otimanje tuđeg, svi društveni konflikti, ubistva kao i ratovi.

c) Značajna razlika između ljudskog društva i životinjskih skupina ogleda se u promenljivosti i napretku društvenih zajednica. Tako npr. ljudsko društvo se, relativno, brzo menja i kao biološko i kao društveno biće (kao društveno dosta brzo, a kao biološko vrlo sporo). Činjenica, relativno brže promenljivosti ljudskog društva od životinjskih skupina ne zavisi od biološkog svojstva čoveka. Ta brzina društvenih promena je određena uglavnom sa tri glavna uslova: 1. činjenicom što čovek pomoću sredstava za proizvodnju prerađuje prirodu; 2. činjenicom što čovek sam gradi istoriju i stvara nove, bolje i naprednije uslove života; 3. učestalija promenljivost proizilazi otud što u ljudskom društvu postoji kontinuitet razvitka tj.što starije generacije prenose svoja iskustva i stvaralaštvo na svoje potomke putem pisanih dela i kulturne baštine. To se uglavnom dešava putem edukacije (vaspitno – obrazovnim procesom) putem raznih društvenih institucija. Proces obrazovanja i vaspitanja i na taj način prenošenje tekovina na buduća pokoljenja ne postoji u životinjskom svetu i to je upravo, krupna i suštinska razliku između ljudskih zajednica i životinjskih skupina.

Na osnovu svih navedenih obeležja po kojima se razlikuje ljudsko društvo od životinjskih skupina dolazi do stvaranja u ljudskom društvu određenih pojava koje se nazivaju društvenim pojavama kao što su određene kulturne i društvene vrednosti kao npr. pojava novih metoda lečenja, novih dostignuća kao kompjuterska industrija i mobilna telefonija i dr.Društvenih pojava nema u životinjskim skupinama.

Međutim postoje određene zajedničke osobine ljudskih društava i životinjskih skupina, a to su biološka i nagonska uslovljenost koje ne dopuštaju postavljanje apsolutne

granice između ljudskih zajednica i životinjske skupine, a sa druge strane postoje takve krupne razlike koje čine te ljudske zajednice sa jedne i životinjske skupine sa druge strane da su te razlike sve vidljivije i sasvim očite. Tako su životinjske skupine biološka pojava, a ljudska zajednica društvena pojava, za koju vrede ne samo prirodni neumitni, nego društveni zakoni – pravne norme, koji su izraz društvenih htenja i interesa većinskih zajednica u društvu.

d) Vidna i krupna razlika između ljudskog društva i životinjskih skupina jeste u tome što čovek stvara čitav sistem odnosa u procesu proizvodnje, vrlo raznovrsne oblike socijalne nadgradnje i kulturne tehnike, a posebno razne vidove društvene svesti, kao što su, filozofija, nauka, umetnost i dr., dok kod životinja svega toga nema ili pak postoje samo neki elementi u pogledu podele rada i neki začeci društvene organizacije. Naprimer na elemente podele rada nailazimo kod pčela i mrava, pa čak i vukova, a i na elemente organizacije kod zaštite potomstva, ali svi ti elementi počivaju na instiktima i imaju nesvesan karakter. Time što čovek može stvarati po unapred utvrđenom planu na svim područjima života, on je postao tvorac svoje istorije, dok životinjske skupine nemaju tu moć.

3.Osnova ljudskog društva

Problem sastavnih elemenata jednog društva predstavlja važno pitanje za sociologiju kao i za svaku društvenu nauku uopšte. Od pravilnog postavljanja i definisanja tog pitanja, u dobroj meri, zavisi i koji i kakav je zadatak sociologije kao nauke. Ako se smatra da je proizvodnja bitan element za svaku društvenu zajednicu, onda se izučavanje društvenog razvitka vezuje sa procesom razvoja društvene proizvodnje i međusobnih odnosa ljudi u toj proizvodnji. Ako pak smatramo da je bitan element ljudskog društva i kulturno stvaralaštvo onda će se u sociologiji prvenstveno obratiti pažnja tom segmentu društva.

Važno je naglasiti da ljudsko društvo, sasvim sigurno, nije sastavljeno i ne počiva samo na jednom elementu.

Imajući u vidu navedeno mogli bismo pojam društva definisati kao jednu manju ili veću integrisanu zajednicu koja izgrađuje sistem, uglavnom, racionalnih međusobnih odnosa (jer ima pojava neracionalnih odnosa kao što su ratni i drugi konfliktni sukobi i ubistva) zasnovanih na procesu proizvodnje, kao ciljnoj i svrsishodnoj delatnosti, koja bitno opredeljuje ostale segmente u društvu, kao npr. nauku , obrazovanje, kulturu. Značajan element društva i njena bitna komponenta jeste tradicija koju, pre svega, čine običaji, religija i izgrađene društvene vrednosti kao što su poštovanje ljudskih prava, odnos prema ženama i starim osobama, utvrđivanje određenih ciljeva u društvu i dr. Iz ovoga se jasno vidi da je društvo jedna kompleksna, ali funkcionalna celina u kojoj važnu ulogu ima društvena proizvodnja, ali sa naglašenom

ulogom društvene svesti tj.organizovano svesnog delovanja, a pre svega naučnog i kulturnog stvaralaštva.

Ovo upućuje na sasvim logičan stav da društvo ima određene elemente što mu omogućuje da, relativno, bude samo sebi dovoljno za postojanje i razvoj. Kada kažemo relativno samo sebi dovoljno, onda mislimo na istorijski aspekt samodovoljnosti. Tako npr.nekada je gens kao društvena zajednica bio sam sebi dovoljan, ali na niskom stepenu zadovoljavanja društvenih potreba, zatim imamo plemena koja su sama sebi bila dovoljna. Posle toga nastaju nešto šire društvene zajednice koje ne počivaju na rodbinsko – tradicionalnim osnovama, već organizovane kroz polis – grad u antičkoj Grčkoj, a zatim još šire zajednice kao što je nacija organizovana kroz državne institucije i organizacije putem prava – pravnog poretka i globalno društvo kao svetska zajednica.

4.Jezik – govor i pismo

Jedan od bitnih elemenata čovekove društvenosti, kao vrsta vezivnog tkiva te društvenosti, jeste jezik, i to čoveka bitno razlikuje od životinjskih skupina. Od onog dana kada odvaja od animalnog – životinjskog načina života, tada jezik, kao način socijalne komunikacije, omogućuje čoveku da svoje misli, ideje i namere može saopštavati drugim ljudima, jer misaonost i umnost čoveka ne bi toliko imala svoju delotvornost da nema jezika i pisma – tj. pisane reči. Na kraju krajeva ljudska civilizacija se i računa od prvih pisanih spomenika, a to su kameni stećci. Tako Hamurabijev zakonik iz stare Vavilonije ( 17 vekova p.n.e) sav je ispisan na manjim kamenim stubovima.

Kao posebno sredstvo sporazumevanja jezik je suštinski (imanentno) društveni fenomen nastao i uslovljen u svom postanku (društvenim načinom proizvodnje). On se rađa kao nužnost sporazumevanja u procesu proizvodnje i materijalizacija je procesa čovekovih ideja i misli. Kada je jednom nastao on igra veliku ulogu u razvitku ljudskog društva. Bez jezika se jednostavno ne bi mogle zamisliti nikakve društvene funkcije, niti društveni odnosi.

Razvitak jezičkog govora temelj je na kome je bio moguć razvitak materijalne i duhovne kulture, a pogotovo prenošenje dostignuća sa generacije na generaciju. Taj kontinuitet društvenog razvitka, bio je moguć tek stvaranjem pisma koje je u procesu razvitka imalo razne konkretne forme, slike, slikovita pismo, idiograme (konvencionalne znakove od kojih svaki označava neku predodžbu ili pojam, a konkretni oblici idiograma bili su egipatski hijeroglifi, a danas kinesko i japansko pismo) i današnje pismo koje se sastoji u tome da svaki glas ima odgovarajući konvencionalni znak, tako da se kombinacijom znakova mogu stvarati najraznovrsnije reči koje označavaju pojmove.

Danas u svetu ima mnogo različitih jezika. Razlog za to leži u činjenici što su u početku, kada su se stvarali jezici, rodovska društva živela odvojeno i u procesu proizvodnje i drugih odnosa stvarali svoj poseban jezik. Taj rodovski jezik postao je osnova za stvaranje plemenskog jezika i jezika nekih i širih društvenih zajednica, kao što je nacija.

U procesu stapanja jezika, osnovnu ulogu su igrali ekonomski činioci tj. potrebe proizvodnje i razmene. Taj proces se, još i danas, može prepoznati iako je došlo do formiranja izgrađenih nacionalnih književnih jezika koji se odupiru tom procesu. Mnogi termini, iz proizvodnje, prometa, trgovine, nauke, postali su zajednički za sve veći broj današnjih poznatih jezika. Upravo zbog širih i globalnih potreba povezivanja proizvodnje putem multinacionalnih kompanija krajem 19. stoleća došlo je do zalaganja da se, pored nacionalnih jezika, izgradi jedan svetski jezik pod nazivom esperanto. Za te svetske i globalne integracije nacionalni jezici su postali smetnja i usko grlo u daljem razvoju.

Perspektivno gledano teško je predvideti da li će globalno društvo tj. čovečanstvo, u procesu daljeg razvitka, izgraditi jedinstveni jezik ili će jedan od poznatih nacionalnih jezika postati jezik međunarodnih komunikacija ili će pak to mesto zauzeti neki novostvoreni jezik poput esperanta. Budućnost, u tom pogledu će pokazati dalji pravac razvoja.

5.Društvene pojave

Dosta uverljivo se smatra da ljudsko društvo čini skup društvenih pojava tj. one čine strukturu društva i njegovu sadržinu.

Kao i svaka druga pojava (uključujući i prirodne), društvena pojava je deo stvarnog sveta. Društvene pojave imaju svoje specifičnosti koje ih razlikuju, recimo, od prirodnih pojava. Tako su društvene pojave ljudska ponašanja i to međusobno povezanih ljudi. Za razliku od ponašanja drugih živih bića (biljaka i životinja) društvene pojave su svesna i svrsishodna ponašanja, ali je pri svemu tome bitno učešće ljudske svesti. Tako npr. proizvodnja sredstava za život jeste važna društvena pojava, čiji su akteri svesna ljudska bića, koja, unapred, u glavi – svesti imaju plan za tu aktivnost.

Društvene pojave su povezana delovanja, najmanje, dva čoveka. Društvena pojava može imati početnu ideju kod pojedinca, ali tek u međusobnim odnosima tih pojedinaca društvena pojava se ispoljava u pravom smislu. Društvena pojava i jeste sama ta povezanost, ono što je iznad i između ljudskih ponašanja. Tako npr. edukacija je primer društvene pojave, jer ona obuhvata vaspitače, nastavnike, učenike i druga lica koja se staraju o organizaciji i upravljanju i drugim segmentima obrazovnog i vaspitnog rada. Tu svaka ličnost i pojedinac ima svoju funkciju, međutim,obrazovanje

kao prenošenje i sticanje znanja jeste stanje njihovog uzajamnog odnosa i zato je obrazovanje društvena pojava.

Ustvari reč društvena pojava je promena izazvana, međusobno, povezanim delovanjem pojedinaca kako u odnosu na prirodu i društvenu sredinu tako i u odnosu na same individualne ličnosti.

Treba, posebno, naglasiti da je teško ustanoviti broj društvenih pojava s obzirom na kompleksnost i dinamičnost društvenog života. Međutim ima nekih opštih vrsta društvenih pojava koje omogućuju razlikovanje i klasifikovanje pojava u društvu. Takve vrste pojava su društveni procesi, društveni odnosi, društvene tvorevine i grupe. To su naime pojave koje nazivamo: brakom, porodicom, proizvodnjom materijalnih dobara, politikom, kulturom, oblicima društvene svesti, zabavom.

6.Društveni procesi

To su osnovne društvene pojave. Čitavo društvo predstavlja jednu veliku mrežu procesa koji se ogledaju u nekom nastajanju i nestajanju, menjanju, razvijanju grupa, institucija, propisa, normi i dr.

Društveni procesi su ljudske radnje koje uslovljavaju određene društvene posledice u vidu neke društvene pojave. Zavisno od toga šta je uzrok društvenih procesa, sadržaj ili kakav je njihov karakter društveni procesi mogu biti: voljni ( ako su izazvani svesno i namerno npr. učenje, pošumljavanje i dr.); stihijski ( ako su izazvani nezavisno od ljudske volje već usled prirodne stihije tj. usled neumitnih prirodnih sila, kao npr. poplave, zemljotresi, požari i dr.); duhovni ( književno, pozorišno i drugo stvaralaštvo); konstruktivni ( stvaranje novog) i destruktivni ( uništavanje).

7.Društveni odnosi

Oni su, isto tako, društvene pojave i uvek se javljaju sa društvenim procesima. Jedinstvo društvenih procesa i društvenih odnosa čini društvenu pojavu. Društveni procesi su aktivnosti, povezano delovanje pojedinaca, objektivno ili subjektivno usmerenih na izazivanje nekih promena ( posledica), dok su društveni odnosi forma ili oblik društvenih procesa kao sadržine.

Društveni odnosi su spoljni način međusobno povezanih ponašanja ljudi. Stupajući u društveni proces ljudi se stavljaju samim tim u izvesan odnos, tj. oni dospevaju u izvesan položaj jedan prema drugom, položaj koji omogućuje vršenje onih radnji koje čine sadržinu procesa. Oni ostaju u takvom položaju dok proces traje. Drugim

rečima samo ponašanje ljudi iz kojih se sastoje društveni procesi nužno stoje jedan prema drugom u nekom odnosu. Prema tome društveni odnos je, kao oblik, neodvojiv od svoje sadržine – društvenog procesa, i samo u mislima se može odvojiti od njega pošto se ne sastoji ni od kakvih posebnih radnji, različitih od onih iz kojih se sastoji društveni proces, već iz samog položaja tih radnji.

Zavisno od toga kakva je vrsta društvenih procesa i kakva je priroda samih društvenih odnosa, društvene procese možemo podeliti na: humane i nehumane, harmonične i antagonističke, zatim na proizvodne, političke, kulturne, ideološke, profesionalne, pravne i dr.

8. Društvene tvorevine

To su društvene pojave, koje u odnosu na društven procese i odnose pokazuju relativnu samostalnost. To su izdvojene pojave i javljaju se kao proizvod, kao posledica, kao samostalna stvar. Tako dok procesi i odnosi predstavljaju međusobnu povezanost ljudskog rada u fazi proizvodnje i stvaranja, dotle su društvene tvorevine posledica, produkt i efekt toga. Drugim rečima društvene tvorevine su, relativno jasna, stabilna stanja, situacije, događaji, koji su neposredno dati, za razliku od samih procesa i odnosa, koji su iza njih ostali skriveni (npr. neki proizvod, zatim zakon kao opšti pravni akt su društvene tvorevine, čemu su prethodili društveni odnosi i društveni procesi).

S obzirom da se društvo kao celina ispoljava kroz skup društvenih tvorevina, samim tim ukoliko je društvo razvijenije utoliko su i društvene tvorevine raznovrsnije i više ih je. Društvene tvorevine mogu biti: materijalne (opredmećene u vidu robe, objekata i sl.) i duhovne (nauka, ideologija, kultura, religija i dr.). Mogu biti progresivne ili tradicijsko konzervativne.

9.Društvene grupe

Društvene grupe kao sociološka kategorija nisu mehanička skupina ljudi, već su to zajednice u okviru kojih su ljudi (individue) međusobno povezani određenim procesima i odnosima. Čovek kao društveno biće stupa, sa drugim ljudima, u različite društvene odnose, a pošto svaki čovek ima višestruke društvene potrebe on može biti istovremeno pripadnik više društvenih grupa (porodice, sportskog društva, preduzeća, religijske ili partijske organizacije, i drugih grupa). Društvene grupe mogu biti: ekonomske (preduzeće, zadruga, ustanova); političko – pravne (partija, parlament, vlada, ministarstvo, sud); kulturne (pozorište, bioskop, muzej, arhiv, sekcija); religijske

(crkva ili verska zajednica). Sve ove grupe se mogu nazvati organizovanim društvenim grupama.

Na osnovu navedenog može se zaključiti da su društvene grupe društvene pojave u formi društvenih tvorevina, koje predstavljaju društvenu zajednicu ljudi koji obavljaju određenu svrsishodnu delatnost, na osnovu čega zadovoljavaju svoje potrebe, koristeći se pri tom određenim sredstvima i pomagalima. Za društvene grupe je važno obeležje njene organizovanosti i funkcionalnosti, a to znači da da grupe imaju svoje vođe i menadžere (organizatore) kao na primer u preduzećima i ustanovama.Isto tako za društvenu grupu su bitni i zajednički interesi.

Iz navedenog proizilazi da je društvo skup društvenih pojava koje nisu samo zajednice delanja i rada nego uz to i zajednice ponašanja, običaja, tradicije i verskih uverenja.