7/31/2019 03celik_tavlama

1/2

eliklerde Tavlama Yntemleri

ELKLERDE TAVLAMA YNTEMLER

eliklerde i yapy dzenlemek,taneleri inceltmek yada kabalatrmak,tane veya bileim

homejenlii salamak,i gerilmeleri azaltmak gibi zellik deitirme amacyla yaplan slilemlere genelolarak Tavlama ilemleri denir.

Normal Tavlama :

nce paralarda yaklak 550 C-600C scaklklarndaki tuz banyolarnda ani soutmak suretiyleyksek dayanml ve ekillendirme kabiliyeti olan ok ince lamelli perlitik yap elde edilmesimmkndr.Bu yntem patentleme olarakda isimlendirilir ve Tel imalatnda (yay ve halat iin)kullanlr.

Ayrca ok dk karbonlu eliklerde tala kaldrmay iyiletirmek iin ayn yntemdenperlitletirme tav olarakda yararlanlr.Normal tavlama daha ok yar mamllerdeve yksek

scaklklarda dvlm haddelenmi yada kaynak dikiinin evresi gibi blgesel farkl s etkisialtnda kalm paralarda kaba taneli yapnn ince taneli hale getirilmesi iin veya elik dkmgibi malzemelerde uygulanr.Ayrca Dkmden sonra yava soumadan dolay meydana gelmipek az sneklie sahip dendiritik yapnn dzenlenmesi mmkndr.Dk Karbonlueliklerde de normal tavlamayla kristal segregasyonlarnn sebeb olduu dizisel yapdagiderilebilir.(Tam yok edilmesi ancak Difzyon Tavlamasya mmkndr.)

Yumuak Tavlama:

Ferritik Matriks yap ierisinde yerlemi sementiti kresel hale getirerek dengeli bir yap tekiletmek amacyla uygulanr.Bu ilem tektoid alt eliklerde A1 scakln altnda uzun sretavlamayla gerekletirilir.

Kural olarak balang yapsndaki lamelli perlit ne kadar kaba ise gerekli tav sresi o kadaruzundur.ve sementit kreleri o kadar byktr.

Yumuatma Tavlamas ile sertlik nemli lde der ve sneklii artar.Yksek karbonlueliklerde yumuak tavlama ile tala ekilledirme iyileirken Dk karbonlu eliklerde aksinektleir.

Yumua Tavlama alamsz eliklerde yaklak %0.5 ve alaml eliklerde %0.3 den itibarendaha yksek karbonlularda daha ok kullanlr.zellikle tektoid st eliklerde nemlidir.Bukonuda perlit nokatasnn alaml eliklerde %0.8 karbondan ok daha aalara deceiunutulmamaldr.Sementasyon elikleri gibi dk karbonlu eliklerde lamelli perlitik yapda

yeterli talasz ekillenebilirlik vardr ve yumuak tavlama bu tr eliklerde talalekillendirede yksek scakla stma yapldnda tm karbrler ostenit ierisinde znebilir.

Gerilim Giderme Tavlamas:

Gerilim Giderme Tavlamasnda i gerilmeler srnme olaylaryla azaltlr.nceden yaplmplastik ekil vermeye bal olarak uygulanan rekristalizasyon tavlamasna kart olarak butavlamada yap deiimi sz konusu deildir.Gerilim Giderme Tavlamasnda scaklk en yksekkullanm scaklnn stnde fakat zellik deimlerinin rastland scaklk derecesi altndagerekletirilmelidir.rnein 100C de scakla stmakla sertlikde dikkate deer bir dmeolmakszn i gerilmeler nemli lde azaltlm olur.Isl ilem grmemi paralar iin gerilimgiderme tavlamasnda scaklk deeri A1 scaklnn altnda seilmelidir.Yeni gerilmelerinolumasn engellemek iin paralar frnda yava soutulmaldr.Gerilmelerin yok olmasnsalayan sre genellikle 2 saatte tamamlandndan zel durumlar dnda daha uzun sregenellikle beklenmez.

Gerilim Giderme Tavlamas rnein kaynak edilmi paralarda i gerilmeleri azaltak iin

7/31/2019 03celik_tavlama

2/2

kullanlr.

Rekristalizasyon Tavlamas ( Yeniden Kristalletirme Tavlamas)

Kuvvetli souk ekillendirilme sonras dayanm artn gidermek ve ince taneli yapya ulamakiin yaplr.

Demir olamayan malzemeler iin kaba taneli yapy ince taneli yapya dntrmek iin tek yolbu tavlama ilemidir.Buna karn eliklerde souk dayanklamay gidermel ve ince taneli yapiin ayrca normal tavlamada yaplr.Ancak Normal tavlama scaklnn yksek oluu enerjimaliyetinin ykseklii,frnda anmann fazlal ve tufallama Kayplar karbon azalmas vedeformasyon olaylarndan dolay eer parada homojen ve kritik ekil deitirmenin zerindeekillendirme varsa Yeniden Kristalletirme tavlamas uygulanabilir.

Rekristalizasyon tavlamasyla tane bykl,ekillendirme derecesi,rekristalizasyon scaklve sresine baml olan yeni yap oluur. Ve ekillendirme derecesi ykseldike o lde taneincelmesi iyileir.Kritik ekil deitirme derecesinin altnda ekillendirilmi paralarda butavlama uygulandnda ince taneli yap deil aksine kaba taneli yap meydana gelir.

Difzyon Tavlamas:

Bu tavlama ile katlama meydana gelen bileim farkllklarnn (Primer kelmeler yada zeltisegregasyonlarnda) dengelenmesi amalanr.Bunun iin malzemelerin 10001200 C gibikatlama hattna yakn scaklklarda uzun sre tavlanmas gerekir.Anca bu esnada ok fazlatane kabalamas da kanlmaz olur.Bunun giderilmesi iinde difzyon Tavlamasndan sonrada scaklk ekillendirilmesi yada normal tavlanmasda kanlmaz olur.

Difzyon tavlamasyla ulalan yapdaki ok iyi homojenlik sonucunda dkm paralarda ok iyisneklik ve haddelenmi yada dvlm paralarda da dizisel yaplarn yok edilmesi salanr.Ancak bu tavlama ile yalnzca kat segregasyonlar yok edilebilir ve blok segregasyonlar iinok uzun gnler hatta haftalar gerektiinden genellikle uygulanmaz.Difzyon tavlamasnnmaliyeti yksektir.Tesiste fazla anma meydana gelir ve nemli lde tufal ve yanmakayplar meydana gelir.Bu nedenle bu tavlama yksek deerli malzemelerde ancakuygulanabilir.

Kaba Tane Tavlamas yada Yksek Scaklk Tavlamas:

zellikle %0.2den daha az karbon ieren semantasyon eliklerinde talal ekillendirmeyiiyiletirmek iin yaplr.Bu tavlamann uygulanmas byk lde normal tavlamaya benzerancak kaba tane elde etmek iin ostenitleme scakl daha yksek olarak 9501100 Carasnda seilir.Tavlama sonrasnda kaba yapl ferrit-perlit taneleri elde edilir.Tane snrblgelerinde yabanc atomlarn kelmesi nedeniyle eliin plastik ekil deitirilebilirlii okazalr.Ancak talal ekillendirmede krlgan tala elde edildiinden ok iyileme olur.

Perlitletirme Tavlamas:

A1 scaklnn zerindeki bir scaklkta ostenitik halde bulunan bir eliin perlit kademesindesabit scaklkta soutulmasyla uygulanr.Perlitletirme tavlamas ile belirli bir dayanma veilenebilirlie ulalr.Kaln paralarda dahi ekirdek arasnda dengeli bir yap ve pek az gerilmesalanr.

Paralarda mevcut olan i gerilmeleri azaltarak sorun yaratmayacak seviyeye indirmek yadatamamen yok etmek iin yaplr. gerilmeler cidar ve ekirdek arasndaki scaklk farkndandolay hzl souma martensit dnmnde hacim artmasyla sertletirme dorultma vebkme gibi plastik ekil verme kaynakta veya ince yzey tabakalarnda talal ekillendirme

sonras ok deiik nedenlerle meydana gelebilir.

Normal Tavlama ile yapdaki homejensizlikler giderilir ve daha ince taneli yapyaulalr.Paralar tavlanp sakin havada souturlurlar.Bunun iin tektoid alt eliklerde A3scaklnn 3050C zerine kadar stmak ve pek az beklemeden sonra soutmak gerekir.