เลมอนฟารม

จดทำ�โดย บรษท ป�ส�ละ จำ�กด | สงห�คม 2558

กรณศกษา นวตกรรมสเขยว #6 | GREEN INNOVATION CASE STUDY #6

02

กำ�เนดร�นเลมอนฟ�รม

รานเลมอนฟารมเรมเปดดำาเนนการในป 2542 โดยใหบรการครงแรกท

สถานบรการนำามนบางจาก สาขาประชาชน เพอเปนกลไกเชอมตอระหวาง

เกษตรกรผผลตสนคาในชนบทและผบรโภคในเมอง

“ตอนนนเปนชวงแผนพฒน�เศรษฐกจและสงคมแหงช�ตฉบบท 8 (2540-2544) กมเรองช�วบ�นลำ�บ�ก ช�วบ�นจน ไมคอยมโอก�ส พวกเร�กคดกนว�อย�กชวยช�วบ�น ซงผใหญหล�ยๆ ท�น อย�งอ�จ�รยประเวศ (วะส) คณโสภณ (สภ�พงษ) อ�จ�รยเสม (พรง-พวงแกว) อ�จ�รยระพ (ส�ครก) และอ�จ�รยเอกวทย (ณ ถล�ง) กชวยกนห�หล�ยๆ วธ ซงก�รตงเลมอนฟ�รมกเปนวธหนงทจะทำ�ใหช�วบ�นมร�ยไดม�กขน จ�กก�รทเร�นำ�ผลตผลก�รเกษตรและสนค� เกษตรแปรรปจ�กชมชนต�งๆ ม�ชวยจดจำ�หน�ย” สวรรณา หลงนำาสงข

ผบรหารเลมอนฟารมยอนเลาทมาใหฟง

03

เกษตรอนทรย กระบวนก�รเขยวของเลมอนฟ�รม

พรอมกบการปรบรปแบบการดำาเนนงาน ผบรหารเลมอนฟารมเรมมองหา

วถทางในการดำาเนนธรกจทชดเจน มากกวาเพยงการชวยชาวบานขายของ

เพราะนบตงแตป 2544 รฐบาลเรมมนโยบายสงเสรมผลตภณฑ “หนงตำาบล

หนงผลตภณฑ” หรอโอทอป (OTOP) ซงมการเชอมโยงสนคาจากแตละ

ชมชนไปสตลาดทงในประเทศและตางประเทศ ผลตภณฑจากชมชนตางๆ

กลายเปนของทผคนทวไปสามารถหาซอไดงาย เลมอนฟารมจงขยบมาให

ความสำาคญกบเรองสขภาพ เพอทำาใหการทำางานชดขน

“เพร�ะตอนชวยเกษตรกรนเหมอนกบอะไรกได คณมอะไรม� เร�พย�ย�มชวยทำ�ตล�ดให ซงบ�งทกไมใชของตรงกบคว�มตองก�รของผบรโภคนก หรออย�งพชผก ตอนแรกเร�กทำ�แคเรองผกปลอดภยจ�กส�รพษ ซงเปนผกทยงใชย�ฆ�แมลง ใชปยเคม เพยงแตเกบในชวงทผลผลตปลอดภยจ�กสงเหล�น แตหลงจ�กเร�ทำ�ง�น กบผบรโภคม�กๆ เร�กพบว�อ�ห�รสะอ�ดเปนกญแจสำ�คญของเรองสขภ�พ และเปนคว�มจำ�เปนของชวต เร�จงเรมขยบม�ทำ�เรอง

04

เกษตรอนทรย เพร�ะมองว�เปนคำ�ตอบของเรองสขภ�พโดยตรง”

สวรรณาเลาถงจดเปลยนครงสำาคญของเลมอนฟารมทหนมาใชเรองสขภาพ

เปนแนวทางในการทำาธรกจ ควบคไปกบเรองเกษตรอนทรย ซงเปนการกาว

เขาสเสนทางการทำาธรกจอยางยงยน เพราะเปนวถทเปนมตรกบสงแวดลอม

เกษตรกร และผบรโภค

สวรรณาอธบายถงปจจยเกอหนนททำาใหเลมอนฟารมใชแนวคดสขภาพ

เปนจดมงหมายในการทำางาน โดยมเรองเกษตรอนทรยเปนหวใจสำาคญวา

เนองมาจากชวตของผคนในสงคมเดนมาถงทางแยกทตองเลอกระหวาง

การมสขภาพด หรอความเจบปวย เพราะหลายปทผานมา คนไทยเจบปวย

และเสยชวตจากโรคอนเนองมาจากพฤตกรรมมากกวาเชอโรค ทภาษา

แพทยเรยกวา โรคไมตดตอ (Non-Communicable Diseases หรอ NCDs)

อยางโรคมะเรง หลอดเลอดสมอง หวใจขาดเลอด เบาหวาน และความดน

โลหตสง โดยในป 2552 คนไทยเสยชวตดวยโรค NCDs 300,000 คน หรอ

คดเปนรอยละ 73% ของอตราการเสยชวต สงกวาคาเฉลยของโลกทผคน

เสยชวตดวยโรค NCDs 63% ในชวงเวลาเดยวกน

“โรคเหล�นมทม�จ�กก�รกนอ�ห�รทไมดตอสขภ�พ อ�ห�รทมส�รพษ ข�ดก�รออกกำ�ลงก�ย และคว�มเครยด เร�จงตองก�รนำ�เสนออ�ห�รสะอ�ด พรอมกบบอกกล�วกบผบรโภคถงวธก�รททำ�ใหสขภ�พด” สวรรณาใหเหตผล

สำาหรบปจจยเกอหนนททำาใหเลมอนฟารมเลอกวถเกษตรอนทรยเปน

กลยทธสำาคญในการนำาเสนอสนคานน นอกจากจะมมตทซอนทบกบเรอง

สขภาพของผบรโภคและเกษตรกรแลว ยงเปนการเลอกวถการทำาธรกจท

ยงยนอกดวย เพราะการใชปจจยการผลตทสงผลกระทบตอสงแวดลอม ไม

วาจะเปนยาฆาแมลง ยาฆาหญา ปยเคม เปนเรองตองหามอยางเดดขาด

ของเกษตรอนทรย และไมเพยงแตสงผลกระทบตอสงแวดลอมเทานน

ปจจยการผลตเหลานยงทำาใหเกษตรกรเสยคาใชจายในการผลตพชผล

เปนจำานวนมาก แถมยงสงผลเสยตอสขภาพของทงคนปลกและคนบรโภค

05

ดวย โดยในป 2550 ประเทศไทยมการนำาเขาสารเคมทางการเกษตรสงเปน

อนดบ 5 ทงทมพนททางการเกษตรอนดบ 48 ของโลก

นอกจากนในป 2554 กรมควบคมโรคยงเปดเผยขอมลวา ตรวจพบสารเคม

ปนเปอนในเลอดระดบเกนมาตรฐานในเกษตรกร 32% หรอ 173,243 ราย

จากจำานวนทตรวจทงสน 533,524 ราย และพบในผบรโภคถง 37% คอ

35,949 ราย จากจำานวนทตรวจทงสน 99,283 ราย

“แมว�ผใชส�รเคมจะเปนเกษตรกร แตผบรโภคมคว�มเสยงทจะไดรบผลกระทบม�กกว� เพร�ะว�ไมร สวนเกษตรกรรจงพย�ย�มปองกนและหลกเลยง” สวรรณาใหเหตผลททำาใหเลมอนฟารมเลอกวถ

เกษตรอนทรยในการทำาธรกจคาปลก เพราะหวงวาจะชวยลดการใชสาร

เคม อยางนอยกในกลมทผลตเกษตรอนทรยใหกบเลมอนฟารม และชวยให

ผบรโภคมสขภาพทดจากการไดรบประทานอาหารทสะอาดปลอดภยและ

ชวยดานสงแวดลอมดวย

06

เกษตรอนทรยมงไปทเกษตรกรร�ยยอย

เมอตดสนใจวาจะใชเกษตรอนทรยเปนกลยทธ สงทเลมอนฟารมทำากคอ

การคนหาเกษตรกรทมความสนใจเรองเกษตรธรรมชาต เพอนำาผลผลตมา

จำาหนาย เนองจากตอนนนมาตรฐานเกษตรอนทรยในเมองไทยยงอยในชวง

เรมตน ซงผลตภณฑเกษตรอนทรยในรานเลมอนฟารมยคแรกๆ จงเปนผก

อนทรยจากกลมเกษตรธรรมชาตในจงหวดสพรรณบร ขาวอนทรยจากกลม

เกษตรอนทรยของหลวงพอนาน จงหวดสรนทร และจากกลมศรษะอโศก

จงหวดศรสะเกษ

นอกจากการเฟนหาผลตภณฑเกษตรอนทรยทมเกษตรกรผลตอยแลว

เขามาจำาหนายภายในราน เลมอนฟารมยงตองทำามากกวานนคอไปชวย

สงเสรมใหเกษตรกรรายยอยอนๆ เปลยนมาทำาเกษตรอนทรย เพอทำาให

ผบรโภคมสนคาเกษตรอนทรยใหเลอกบรโภคมากขน จากชวงเรมตนทม

เพยง 10% แตปจจบนรานเลมอนฟารมมผลตภณฑเกษตรอนทรยอยาง ผก

ผลไม ขาว ธญพช จำาหนายอยท 80% สวนอก 20% ทเหลอเปนผลตภณฑ

ทปลอดภยจากสารพษ เพราะยงไมสามารถผลตในแบบเกษตรอนทรยได

จากประสบการณการเขาไปสงเสรมใหเกษตรกรทำาเกษตรอนทรย สวรรณา

สรปวา ความสำาเรจในการเพมผลผลตเกษตรอนทรยภายในรานมาจากการ

คดเลอกเกษตรกรทจะรวมทำางานดวย โดยเลมอนฟารมจะใหความสำาคญ

กบการตรวจสอบวธคดของเกษตรกรอยางมากวาถงคดเรองสขภาพและ

สงแวดลอมแบบเดยวกนไหม สนใจเรองเดยวกนหรอเปลา และทสำาคญคอ

มผนำากลมทเขมแขงหรอไม เพราะหากผนำากลมมความเขมแขง โอกาสท

จะประสบความสำาเรจในการทำาเกษตรอนทรยกมสง แนนอนวาเกษตรกร

อกกลมทมศกยภาพสงกคอ เกษตรกรทเคยไดรบผลเสยจากสารพษมาแลว

อาจจะเปนพอแมปวย หรอตวเองปวย แลวตองการเปลยนจากการทำา

เกษตรเคมมาเปนเกษตรอนทรย

07

“โดยเวล�เร�เข�ไปสงเสรมช�วบ�น เร�จะเอ�เกษตรกรททำ�จรงเปนตวตง โดยดว�เข�อยตรงไหน แลวไปทำ�ใหเกดตรงนน เรองแบบนไมส�ม�รถคดง�นบนโตะได คอเร�จะไมกำ�หนดไปลวงหน�ไดว�อย�กไดอนโนนอนนจ�กทนนทน เพร�ะแบบนนโอก�สเกดจะย�ก เพร�ะตรงนนอ�จจะไมใชเกษตรกรตวจรง” สวรรณาอธบาย

เมอไดเกษตรกรตวจรงมา นอกจากจะชวยใหความร และกระบวนการทำา

เกษตรอนทรยแลว เลมอนฟารมยงตองพยายามทำาใหคนในพนทรวมกลมกน

ทำาเกษตรอนทรย เพอสรางปรมาณผลผลตใหไดจำานวนทคมคากบการขนสง

สนคา ซงเปนคาใชจายสำาคญททำาใหตนทนของเกษตรอนทรยมราคาแพง

“เร�กตองพดกนว�ถ�ช�วบ�นจะทำ�จะตองสงผลผลตม�ทกรอยกโลถงจะคม เชน ตองสงสนค�สปด�หละ 2 ครง ครงละ 300-500 กโลกรม เพร�ะถ�สงม�นอยๆ ค�ขนสงเฉลยตอกโลกจะสง เกษตรกร ทเข�เคยทำ�เกษตรเคมม�กอนเคยบอกเร�ว�เมอกอนสงกะหลำ�ปลเคมทละ 1 รถปกอพ คอประม�ณ 2-3 ตน ร�ค�เฉลยค�ขนสงกจะอยทกโลละบ�ท แตพอเข�ม�ปลกกะหลำ�ปลอนทรยเข�เกบผลผลตไดทละ 300 กโล เร�กตองใหเข�สงแมค�ใชจ�ยจะสง เพร�ะไมงนเข�กไปตอไมได เร�กตองอะลมอลวย ประคบประคองเกษตรกร เพร�ะกลวว�เข�จะเลกทำ�” สวรรณาอธบาย

สวนกฎเหลกทเลมอนฟารมหลกเลยงในการเลอกเกษตรกรกคอ เกษตรกรท

อยากเปลยนมาทำาเกษตรอนทรยเพราะอยากไดเงนเปนตวตง เพราะมกจะ

พบวาทำาไปไมนานกเลกรา หรอไมซอสตย

“เกษตรกรทเร�ทำ�ง�นดวยกมทงทเข�ตดตอเข�ม� และเร�ไปเจอ คอตองบอกว�ฐ�นคดของเร�เปน NGO หนอยๆ แลวเร�กมเพอน NGO เยอะ กจะไดขอมลจ�กเพอนๆ ว�มกลมไหนน�สนใจบ�ง เร�กเข�ไปเส�ะห�ช�วบ�นทเข�มแนวคดเรองก�รพฒน�ชมชน สนใจสงแวดลอม อย�กทำ�ของดๆ ใหผบรโภค คอเร�จะเลอกทำ�ง�นกบกลมทคอนข�งแขงแรง สวนกลมทพดเรองเงนม�ก เร�กไมคยดวย เร�

08

จะบอกไปเลยว� เร�ไมไดสญญ�ว�ทำ�แลวจะข�ยไดเยอะ แตถ�จะทำ�เพร�ะอย�กพฒน�ชมชนของเข�ต�มแนวท�งเศรษฐกจพอเพยงและเพอพฒน�ผลผลตทดกว� เดยวเงนจะต�มม�” สวรรณาเลา

สำาหรบเกษตรกรทเลมอนฟารมเขาไปสงเสรมใหปรบเปลยนวถมาทำาเกษตร

อนทรย โดยทวไปเลมอนฟารมจะรบผลผลตเขามาจำาหนายภายในรานหลง

ระยะเวลาปรบเปลยนแลว เชน พชลมลกอยางขาว ผก ธญพชจะมระยะเวลา

ปรบเปลยน 1 ป แตถาเปนไมผลจะมระยะเวลาในการปรบเปลยน 3 ป เพอ

ใหมการลางสารเคมในดนออกใหหมด แตจะมการเขาไปเยยมเยยน พดคย

ตรวจแปลงเพาะปลกอยางสมำาเสมอ

สวนเกษตรกรททำาเกษตรอนทรยอยกอนแลว กอนทเลมอนฟารมจะรบ

ผลผลตมาจำาหนาย สวรรณาและทมงานกตองเขาไปพดคย ไปเยยมเยอน

ไปตรวจแปลงเพาะปลกวามกระบวนการผลตตามมาตรฐานเกษตรอนทรย

เชนกน และหลงจากนนกจะตองกลบไปดตลอด

“คว�มย�กลำ�บ�กในก�รทำ�เกษตรอนทรยคอ ตองปรบคว�มคดกนใหได เร�ตองไปห�เข�บอย เกษตรอนทรยเจ�แรกของเร�คอทสพรรณบร เข�ทำ�ผก เร�กตองไปแลวไปอก ซงถ�คดค�ใชจ�ยตรงนดวยกไมคอยคมหรอก เพร�ะบ�งทกว�เร�จะไปชกชวนเข�ใหเปลยน

วถกใชเวล� แตพอมปญห�แปบเดยวเข�ห�ยไปแลว เร�กตองไปถ�มไถ ไปเยยม ดงนนค�จดก�รเรองสงเสรมช�วบ�นคอนข�งเยอะ ยงสมยกอนทเมองไทยเพงเรมมม�ตรฐ�นเกษตรอนทรย เร�ยงตองทำ�ง�นเยอะ ตองตรวจสอบกนเองว�ใสอะไรบ�ง อะไรใชได ใชไมได”

นอกจากการใหแนวทางการผลตแบบเกษตรอนทรยแลว อกสงทสำาคญ

มากๆ คอการวางแผนใหเกษตรกรผลตไดทงป เชน ชาวบานในภาคตะวน

ออกเฉยงเหนอ ชวงหลงฤดกาลทำานา จะปลกพชทใชเวลานานไมได เพราะ

ไมมนำา กตองหนมาทำาหอม กระเทยม เพราะเปนดนทราย คอเลมอนฟารม

ตองพยายามชวยเกษตรกรคดวา ทำาอยางไรเขาจะมรายเปนวน เปนเดอน

เปนป เพอทพวกเขาจะไดทำาเกษตรอนทรยไดอยางยงยน

09

แตเนองจากการสงเสรมเกษตรอนทรยของเลมอนฟารมเปนการสงเสรมใน

ลกษณะของการเขาไปทำากระบวนการ มากกวาทจะเปนการสงเสรมตาม

มาตรฐานเกษตรอนทรยขององคกรใดองคกรหนง เลมอนฟารมจงใชวธการ

ตรวจสอบผลผลตทเกษตรกรสงเขามาใหทรานดวยการสมตรวจผลผลต

อนทรยทกๆ สปดาหดวย โดยตรวจหมนเวยนกนไปดวย Test Kit หรอชด

ทดสอบหาสารพษในอาหาร ซงจะสามารถตรวจหาสารพษอยางคารโบฟแรน

สารเคมในการกำาจดแมลง สารปองกนเชอราและโรคพช หากมตวอยางไหน

ทนาสงสยกจะสงไปตรวจทแลบใหญ เพอทำาการตรวจอยางละเอยด แมวา

จะมคาใชจายสงถง 5,000-10,000 บาทกตาม ทงนเพอใหมนใจวาผลผลต

ทจำาหนายไมมสารพษ

010

จงใจดวยร�ค�รบซอทสงกว�

นอกจากเหตผลเรองสขภาพและสงแวดลอมแลว อกปจจยสำาคญททำาให

เกษตรกรหนมาทำาเกษตรอนทรยกคอ การขายผลผลตไดในราคาทสงกวา

ซงจะชวยชดเชยกบปรมาณผลผลตทลดลง และการสญเสยรายไดในชวง

ระยะเวลาปรบเปลยน คอหากเปนพชลมลก อยางขาว หรอผก จะตองใช

เวลา 1 ป แตถาเปนไมผล ตองใชเวลา 3 ป เพอลางสารเคมทอยในดน

นอกจากนคาใชจายในการทำาเกษตรของเกษตรกรอนทรยกยงลดลง เพราะ

ไมตองเสยเงนซอปจจยการผลตอยางยาฆาแมลง และปยเคม เพยงแตวา

ตองทำางานมากขน ในการผลตปยอนทรย ตดหญาและกำาจดวชพช

อยางไรกด เลมอนฟารมไมไดผกขาดวาเกษตรกรอนทรยทบรษทเขาไปสง

เสรมจะตองขายผลผลตใหเลมอนฟารมเพยงรายเดยว เพราะไมไดเปนการ

สงเสรมในลกษณะของเกษตรพนธสญญาหรอคอนแทรคฟารมมง

“แตสวนม�กเข�กข�ยใหเร�แหละ เพร�ะไดร�ค�ดทสดอยแลว แถมเร�ยงไมคอยจจเรองขน�ดของผลผลต เชน ตองขน�ดเท�นนเท�นถงจะรบ เพร�ะเร�เข�ใจว�ก�รทำ�เกษตรอนทรยคมขน�ดผลผลต ไดย�ก และเร�กสอส�รจนลกค�ของเลมอนฟ�รมยอมรบในเรองน ฉะนนบ�งทถ�ผกทม�สงมขน�ดเลกเร�กชวยรบ แตว�กตองมคณภ�พระดบหนง เพร�ะถ�ขเหรเกนไปเร�กรบไมไหว เข�กตองมม�ตรฐ�นในก�รผลตพอสมควร ตองพย�ย�มทำ�เรองปรบปรงคณภ�พดวย ไมใชว�ขเหรม�กแตจะขอร�ค�เท�คนอน”

011

สำาหรบหลกเกณฑในการตงราคารบซอผลผลตเกษตรอนทรยของเลมอนฟารม

นน สวรรณาบอกวาไมมเกณฑตายตว แตจะใชวธการรวมกนตงราคา โดย

ทางเลมอนฟารมจะถามเกษตรกรวาตองการราคาเทาไร และราคาผลผลต

ประเภทเดยวกนในพนทอยทเทาไร โดยเลมอนฟารมจะใหสงกวา ซงบอก

ไดยากวาใหราคาสงกวาเทาไร เพราะแลวแตชนดของพชผล และแลวแตวา

ราคาถงผบรโภคสดทายเลมอนฟารมคดวาจะขายไหวไหม เชน ราคาขาว

อนทรย เลมอนฟารมจะใหราคาสองหมนกวาบาทตอเกวยน โดยไมไดหก

คาเปอรเซนตความชน สวนผกอาจจะใหราคาสงกวา 30% โดยราคารบซอ

จะเปนราคาทงป แตผลไมจะใหราคาสงกวาผลไมเคมเปนเทาตว เพราะวา

ทำายาก และเกษตรกรตองทำางานเหนอย ปรมาณผลผลตมนอย แตทงนก

จะมการปรบราคาขนลงตามปรมาณของผลผลตดวย

สำาหรบราคาจำาหนายใหกบผบรโภค สวรรณาบอกวา ถาเทยบกบราคา

ผลผลตอนทรยดวยกน ราคาของเลมอนฟารมจะไมสงกวาทอนแนนอน แต

อาจจะบอกเปนเปอรเซนตไมได อยางผลไมราคาของเลมอนฟารมจะตำา

กวามาก เชน “ชวงนบ�งทข�ยมงคด 175 บ�ทตอกโลกรม แตเร�ข�ย

012

อยท 125-130 บ�ท เพอใหผบรโภคเออมถง ถงอย�งนผบรโภคทซอร�ค�นไดกมนดเดยว”

“บ�งทเร�กอย�กตงร�ค�เอง เพร�ะบ�งครงช�วบ�นกตงเวอรเหมอนกน คอเข�คดว�เกษตรอนทรยร�ค�ตองสง ขณะทผบรโภคสวนม�กยงไมคดแบบนน แตสวนใหญเร�ไมคอยไดตงร�ค� ช�วบ�น เข�ตงม� เร�กจะ cross check นดหนอย โดยเฉพ�ะในเรองทว�ผบรโภคสดท�ยจะรบไหวไหม เพร�ะว�เร�ตองมค�จดก�ร ค�ขนสง ค�กระจ�ยสนค� ถ�ผบรโภครบไหว กตง” สวรรณาถงสาเหตททำาให

บางครงราคาพชผลเกษตรอนทรยทเลมอนฟารมรบซอจากเกษตรกรจะใกล

กบราคาผลผลตเกษตรเคมทขายกนในตลาดกรงเทพทเดยว

นอกจากชดเชยทผลผลตลดลงแลว อกเหตผลหนงทเลมอนฟารมใหราคา

ผลผลตสงกบเกษตรกรอนทรยกเพราะตองการใหมเกษตรกรรนใหมเขาไป

สบสานงานตอจากบรรพบรษ เพราะปจจบนจำานวนเกษตรกรรนเกาลดลง

เนองจากมอายมากขนเรอยๆ สวนเกษตรกรรนใหม ซงมการโอกาสทางการ

ศกษาสงขน ไดเรยนมหาวทยาลย มโอกาสทำางานทมรายไดสงในเมอง กจะ

ไมกลบไปทำาเกษตร ถาไมมรายไดทด ดงนนแมวาราคาของผลผลตอนทรย

ทสงจะเปนอปสรรคในการเขาถงผบรโภคในขณะน กตองยอมเพอใหมผ

สบสานงานตอไป

เพมผลผลตเกษตรอนทรยดวยม�ตรฐ�น PGS

นอกจากผลผลตทลดลง เกษตรกรตองทำางานหนกขน อกสวนหนงททำาให

สนคาเกษตรอนทรยมราคาสงกคอคาใชจายทเกษตรกรตองจายในการขอ

มาตรฐานเกษตรอนทรย โดยเฉพาะมาตรฐานระดบสากล และระดบประเทศ

ซงนอกจากจะมราคาสงแลว เกษตรกรรายยอยทอยในพนทหางไกลกยงเขา

ถงการรบรองไดยาก เพราะบางพนทยงไมมเจาหนาทรฐทจะเขาไปตรวจ

รบรองให ทำาใหเกษตรกรรายยอยไมมขดความสามารถในการขอมาตรฐาน

013

อนทรย แมวาพวกเขาจะมความสามารถในการทำาเกษตรอนทรยกตาม

เลมอนฟารมซงทำางานใกลชดกบเกษตรกรรายยอยมานานมองเหนปญหาน

จงไดขอรบการสนบสนนดานองคความรในการทำาโครงการสงเสรมการทำา

เกษตรอนทรยภายใตกระบวนการสงเสรมเกษตรอนทรยภายใตการสงเสรม

การรบรองแบบชมชนรบรอง หรอ PGS (Participatory Guarantee System)

จากธนาคารเพอการพฒนาเอเชย หรอ ADB (Asian Development Bank)

เพอนำามาใชในการรบรองเกษตรรายยอยทเลมอนฟารมเขาไปทำางานดวย

PGS เปนมาตรฐานเกษตรอนทรยทเหมาะสำาหรบเกษตรกรรายยอย เพราะ

ไมตองเสยคาใชจายเหมอนกบการขอคำารบรองตามมาตรฐานสากลหรอ

มาตรฐานระดบประเทศ ทตองมเจาหนาทของหนวยงานรฐหรอเอกชนเขาไป

ตรวจสอบ แต PGS เปนกระบวนการรบรองแบบมสวนรวม คอทเปนการ

รบรองเกษตรกรทเปนสมาชกของกลมโดยองคกรผผลตเอง หรออาจเปนการ

ดำาเนนการของผซอผลผลตจากเกษตรกร ซงในสวนของผลผลตเกษตร

อนทรยของเลมอนฟารม PGS กจะเปนการตรวจรบรองรวมกนระหวาง

ชมชมผผลตและเลมอนฟารม โดยเกณฑมาตรฐานคณภาพทตงไวจะเปน

มาตรฐานเดยวกบ Organic Thailand

“กระบวนก�รของ PGS ดตรงทจะชวยยกระดบเกษตรกรร�ยยอยขนม�เรอยๆ ในเชงคว�มส�ม�รถ เพร�ะทกอย�งตองมก�รบนทกเปน

เอกส�ร มก�รแลกเปลยน มก�รประชมกลม ซงในก�รเข�ไปทำ�เร�กจะเลอกกลมเกษตรกรทมร�กลก มผนำ�ชมชนทเขมแขง มแนวคดในก�รพฒน� และเปนพนททมศกยภ�พ โดยบ�งกลมเคยสงผลผลตใหกบเร� แตตองก�รขย�ยกลมใหใหญขน ซงหวหน�กลมกตองมบทบ�ทในก�รชวยดแล อย�งชมชนหมบ�นผ�เจรญททำ�ผลไมเมองหน�ว ซงเปนชมชนแรกทไดรบก�รรบรองจ�ก เลมอนฟ�รม PGS”

สวรรณายกตวอยาง

โดยกอนทจะไดรบการรบรอง ขนตอนการดำาเนนการกเรมจากการลงไป

สำารวจพนทของทางเลมอนฟารม มการประชมเพอใหความรความเขาใจ

014

เกยวกบเรองมาตรฐานเกษตรอนทรยวาอะไรทำาได ทำาไมได และมการฝก

อบรมเกยวกบการตรวจสอบ มการทำาเอกสารหลกฐานของคนทตองการ

เขารวมกลม เพอใชเปนฐานขอมล รวมถงมการทำาแผนผงของแปลงเพาะ

ปลก มการใหสตยาบน เกษตรกรมการตรวจแปลงเพาะปลกของกนและกน

โดยมเลมอนฟารมรวมตรวจดวย เพอเปนการตรวจสอบกอนใหการรบรอง

มาตรฐาน PGS

“ถ�มว�ชมชนจะหลอกเร�ไดไหม กอ�จจะได แตเร�ส�ม�รถ cross check เรองจำ�นวนผลผลตของเข�ได เพร�ะมบนทกไวหมดแลวว�ในแตละแปลงเข�ปลกอะไรบ�ง และผลผลตทไดมประม�ณเท�ไร รวมทง เร�กมก�รสมตรวจท�งเคมดวย”

นอกจากทหมบานผาเจรญ แมฮองสอน แลว เลมอนฟารมยงอยระหวาง

การทำางานกบเกษตรกรอนทรยอก 6 กลม คอทจงหวดอบลราชธาน 2 กลม

ซงเปนกลมทจะปลกขาว และถว ทระยอง 1 กลม เปนกลมททำาสวนผลไม

แบบเกษตรธรรมชาตมา 10 ปแลวแตตองการขยายกลมและขยายตลาด ท

สพรรณบร 2 กลม เปนกลมปลกผก และทเชยงใหมอก 1 กลม เปนกลมท

015

ทำาผลไมเมองหนาว ซงถาทำาไดครบทง 7 กลมใน 5 จงหวดน เลมอนฟารม

คาดวาจะมผลผลตเกษตรอนทรยเพมขน 800 ตน โดยนอกจากจะเปนพวก

ผก ผลไม และขาวเพมขนแลว ยงหวงวาจะไดธญพชอนทรยเพมขน รวมถง

วางแผนทจะใหเกษตรกรเหลานชวยตรวจสอบกนเองแบบขามกลมดวย

“ทผ�นม�ธญพชอนทรยมนอยม�ก ทงๆ ทเปนอ�ห�รสำ�คญ มแคถวเขยวเท�นน ตอนนเร�เรมไดถวแดง ถวดำ� และง� เข�ม�เพมขน แตกยงไมเยอะ เมอกอนเร�เคยไดถวเหลองอนทรยจ�กท�งภ�คเหนอนดหนอย แตพอรฐบ�ลประกนร�ค�ข�วเข�กหนไปปลกข�วเคมแทน เลกปลกถวเหลองไปเลย แตตอนนข�วร�ค�ตก กเลยกำ�ลงฟนกลมเพอกลบม�ทำ�เกษตรอนทรยใหม” สวรรณาเลาใหฟง

แสนสะอาด สนสายไทย หรอทคนคนเคยเรยกสนๆ วา “แสน” ผนำาชมชน

ผาเจรญ อำาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ซงไดรบการคดเลอกใหเขา

รวมโครงการเลมอนฟารม PGS เปนรายแรกเลาใหฟงวา ชมชนของเขาม

พนทเกษตร 95 ไร อยรวมกน 24 ครอบครว ทงหมดเปนชาวไทยภเขาเชอ

สายลาห ประกอบอาชพปลกผลไมเมองหนาวในลกษณะเกษตรธรรมชาต

“เร�เรมทำ�เกษตรอนทรยตงแตป 2549 โดยเรยนรจ�กเครอข�ยเกษตรกรรมท�งเลอก ซงมกลมทแมฮองสอน เชยงใหม ลำ�พน

ลำ�ป�ง แตชวง 2-3 ปหลงเร�เปลยนม�ทำ�เกษตรธรรมช�ต เพอยกระดบผลผลตของเร� เพร�ะตอนทำ�เกษตรอนทรยกตองมก�รทำ�ปยอนทรย ทำ�ส�รชวภ�พเพอใชกบตนไม แตพอเปลยนม�ทำ�เกษตรธรรมช�ต เร�ใชธรรมช�ตดแลธรรมช�ต อย�งเชนในพนท 8 ไรของผม จะพย�ย�มปลกพชใหมคว�มหล�กหล�ย คอใน 5 ต�ร�งเมตรจะพย�ย�มปลกพชทใชประโชนไดประม�ณ 7 ชนด อย�งตรงนกจะมตนทอ ลกไหน ก�แฟ บก ขง ตะไคร หอม เมยงหรอช�อสสม ซงเอ�ไปยำ�กบปล�กระปองอรอย” แสนอธบายพรอมกบชใหดพนทรอบๆ

นอกจากใหตนไมดแลกนเองแลว สงมชวตในพนทอนๆ กชวยดแลพชผลให

ดวย เชน มดจะชวยกนเพลย หรอแมลงหางหนบจะชวยกนไขหรอตวหนอน

016

ทเปนศตรพช เชนเดยวกบนกอกหลายชนด งานทเกษตรกรธรรมชาตตอง

ทำากคอการตดหญาปละ 3-5 รอบ โดยจะตดในชวงทหญาเรมตงทอง เพอ

จะไดยงไมมเมลดทจะแพรกระจาย นอกจากนนกเปนงานตดแตงกง เสยบ

กงเพอปรบปรงพนธ ใหไดผลผลตทมรสชาตอรอยตรงกบความตองการ

ของผบรโภค และใหผลผลตเพมขน หอผลไมอยางทอไตหวน สาล ดวยถง

พลาสตกทยอยสลายได และการเกบผลผลต ซงเปนงานทหนก เพราะตอง

เลอกเกบแตลกทสกกำาลงไดททละลก ไมใชวธการต หรอเขยาตนไมเพอให

ผลไมหลนรวงลงบนผาเตนททปรออยใตตน

แสนเลาวา ตวเขาและเกษตรกรในชมชนผาเจรญอก 2 ครอบครวเรมสง

ผลไมเมองหนาว ซงมทอ พลบ ลกไหน สาล และอโวคาโดเปนหลก ใหกบ

เลมอนฟารมเมอ 4-5 ปทแลว โดยในชวง 3-4 ปแรกสงผานทางสถาบนชมชน

เกษตรกรรมยงยน หรอ ISAC (Institute for a Sustainable Agriculture

Community) แตพอ ISAC เลกทำาตลาดให กเรมสงใหกบเลมอนฟารม

โดยตรงเมอปทแลว โดยผลผลตทสงใหเลมอนฟารมจะคดเปนประมาณ

70-80% ของผลผลตรวม สวนทเหลอกจะขายใหกบลกคารายยอยหรอ

ญาตพนองในหมบานใกลเคยง ซงทำาการคากนมากอน

017

สำาหรบราคาขายทสงใหกบเลมอนฟารมจะอยทกโลกรมละ 50 บาท ซง

สงกวาราคาทขายใหกบพอคาทมารบซอผลผลตในพนทซงจะอยท 40-45

บาท เพอใหคมกบคาใชจายในการขนของไปสงทเชยงใหม รวมถงคาใชจาย

ในการคดคณภาพผลผลต

“เร�คยร�ค�กนและพอใจกนทงสองฝ�ย โดยถ�ผลผลตทสงไปเกดเสยห�ย ห�กเสยห�ยไมเยอะ เชน สงไป 1,500 กโล เสยห�ยไมเกน 100 กโล เร�กใหเลมอนฟ�รมคดออกแลวหกยอดไป แตถ�เสยห�ยเยอะ เชน เสยห�ย 2-3 รอยกโล ชมชนและเลมอนฟ�รมกจะชวยกนรบผดชอบฝ�ยละครง ซงส�เหตของคว�มเสยห�ยกเชนมแมลงวนทองหรอแมลงอนเจ�ะผลไมแตเร�มองไมเหน พอผลไมไปอยในทอ�ก�ศรอน กจะแสดงอ�ก�รใหเหน หรอบ�งทผลไมบวมนำ� แลวไปเจอคว�มรอนกคล�ยนำ� ทำ�ใหแตก มหนอน” แสนใหขอมล

เมอมเกษตรกรในชมชนอก 5 ครอบครวตองการสงผลผลตใหเลมอนฟารม

เพมขน เลมอนฟารมกนำาระบบการตรวจสอบเกษตรอนทรยแบบ PGS มา

ใชกบทผาเจรญเปนแหงแรกเมอปทแลว เพราะวาเปนกลมทมความพรอม

คอมผนำาชมชนทเขมแขงอยางแสนสะอาด และเกษตรกรทนทำาการเกษตร

ดวยวถธรรมชาตอยแลว

“ปทแลวเลมอนฟ�รมกม�สำ�รวจดพนทของแตละคนทละแปลง และมก�รทำ�แผนทพนทก�รผลตของทกคนเอ�ไวว�ปลกพชอะไรบ�ง ผลผลตทเกบไดมปรม�ณเท�ไร สอบถ�มเกยวกบเรองปจจยก�รผลต มก�รประชมเพอทำ�คว�มเข�ใจเรองก�รทำ�เกษตรอนทรยว�อะไรทำ�ได อะไรทำ�ไมได และมก�รใหสตย�บนว�จะปฏบตต�มวถเกษตรอนทรย ตอนนเร�มครอบครวทสงผลผลตใหเลมอนฟ�รมซงเร�จะชวยตรวจสอบกน และเลมอนฟ�รมกจะเข�ม�ชวยตรวจสอบดวย” แสนเลาถงการตรวจสอบภายในและภายนอกกอนไดรบมาตรฐาน

PGS จากเลมอนฟารม

018

นอกจากผลไมเมองหนาวแลว ชมชนผาเจรญยงวางแผนทจะปลกธญพช

อนทรยอยางถวแดง ถวดำา งา ใหกบเลมอนฟารมเพมขนดวย

แสนเลาถงการเปลยนแปลงของชมชนผาเจรญ เมอสมยทเขาอาย 14-15

หรอเมอ 20 ปซงชาวบานยงไมไดเปลยนมาทำาเกษตรอนทรยวา เขาจะเหน

ชาวบานออกไปรบจางนอกหมบาน เชน ไปทำาสะพานทอกตำาบลนานเปน

เดอน โดยเอาลกเอาหลานไปดวย ทำาใหชาวบานขาดการเขาโบสถดวยกน

(ชมชนผาเจรญสวนใหญนบถอศาสนาครสตนกายโปรแตสแตนท) เกษตรกร

บางคนเชนลงของเขากแพสารเคมในการเพาะปลก แตพอเปลยนมาทำา

เกษตรอนทรยและเกษตรธรรมชาต คาครองชพกลดลง เพราะมผลผลตใน

ชมชนหลากหลายใหเกบกน ไมวาจะเปนผก ผลไม ไก ชาวบานกไมตอง

ออกไปทำางานขางนอก วนอาทตยกมาเขาโบสถเพอนมสการพระเจาดวยกน

หลงนมสการกไดรบประทานขาวดวยกน และหากใครมรายไดทเปนกำาไร ก

จะหกมา 10% เพอถวายพระเจา ซงทางครสตศาสนาเรยกวาการถวายสบลด

โดยทางชมชนจะนำาไปใชเปนเงนชวยเหลอเมอมสมาชกเจบปวย และเงนกยม

แบบไมมดอกเบย

สำาหรบตวเขาเอง แสนสะอาดเลอกทจะกลบมาเปนเกษตรกรทบานเกด

หลงจากเรยนจบปรญญาตรในกรงเทพฯ ดวยเหตผลทวา การทำาสวนผลไม

เมองหนาวมรายไดพอๆ กบการทำางานโรงงานหรอทำางานในสำานกงาน

แถมยงไดอยในบรรยากาศเปนธรรมชาต อากาศบรสทธ ไดชวยพอแมพ

นองในหมบาน ซงเปนญาตพนองกนกวาครง ทำาตลาด นอกจากตวเขาแลว

นองชายของแสน ซงเพงเรยนจบภาษาองกฤษธรกจ จากมหาวทยาลย

ราชภฎเชยงใหม กกลบมาทำาเกษตรทชมชนเชนกน เพราะนอกจากจะสนใจ

เรองผลไมเมองหนาวแลว ยงสนใจการปลกงาธรรมชาตอกดวย และไมใช

เพยงครอบครวเขาเทานน แสนบอกวาทกวนนคนในชมชนออกไปทำางานใน

เมองไมถง 5%

019

020

021

สนค�ทกชนดตองปลอดส�รพษ

เลมอนฟารมไมไดใหความสำาคญกบผลผลตเกษตรอนทรยเทานน แตให

ความสำาคญกบอาหารเพอสขภาพในมตอนๆ ดวย ดงนนนอกจากจะไมขาย

สนคาประเภทเหลา บหร เครองดมชกำาลง หรอนำาอดลม ทมองเหนชดเจน

วาเปนอนตรายตอสขภาพแลว สนคาทงหลายทจะเขามาวางจำาหนายใน

เลมอนฟารมกตองถกตรวจสอบวาไมมสวนผสมทเปนอนตรายตอสขภาพ

เชนกน

“ชวงแรกเร�ข�ยนำ�อดลมเพออำ�นวยคว�มสะดวกเวล�ทครอบครวม�ซอของดวยกน ข�ยอยสก 4 ป เร�กหนม�ถ�มตวเองว� เร�เชอเรองสขภ�พจรงหรอเปล� เพร�ะอย�งทรว�นำ�อดลมมนำ�ต�ลสงม�ก เร�จงตดสนใจเลก ตอนเลกกเสยด�ยตงคเหมอนกน เพร�ะข�ดร�ยไดปละหล�ยล�น แตถ�ยงคงข�ยตอเร�กจะตอบผบรโภคไมไดว� เร�มจดยนเรองสขภ�พจรงหรอ” สวรรณาอธบาย พรอมกบเสรม

วาไมใชเพยงนำาอดลมเทานน แตสนคาบางตวทมนำาตาลสง เลมอนฟารมก

ไมขายเหมอนกน จงมสนคาบางอยางยอมทำาเวอรชนหวานนอยเพอจะได

เขามาวางขายในเลมอนฟารม

สวนเกณฑการพจารณาสนคาหากมบรษทหรอผผลตนำาสนคาอนๆ (ทไมใช

ของสดอยาง ขาว ผก ผลไม ไข ซงเปนผลตภณฑทเลมอนฟารมตองไปคด

สรรมาจากไรนาเทานน) มาเสนอเพอวางจำาหนายในรานเลมอนฟารม ทาง

เลมอนฟารมจะดสวนผสมทกอยาง ดทมาของสนคาวาจรงไมจรง และ

บางทขอไปดโรงงานดวย

“เร�ไมสนใจว�แบรนดทเอ�ม�เสนอจะเปนทรจกหรอไม เร�สนใจทกระบวนก�ร หรอทม�ของอ�ห�รของเข�ทมนดกว� และแนนอนว�ตองไมมสวนผสมของผงชรส ถ�มนเดงออกไปเลย แมว�จะเปนสนค�ทเร�อย�กข�ยม�กกต�ม อย�งตอนนเร�ไปเจอหมยอเจ�หนงทอย�กเอ�ม�ข�ย แตเข�ยงใสผงชรสอย เร�กพย�ย�มบอกเข�ว�

022

อย�ใสเลยไดไหม เข�ยงไมคอยยอม กยงไมไดข�ย ชวนกนอย”

สวรรณายกตวอยาง

นอกจากผงชรสแลว สารกนบดกเปนวตถตองหาม ยกเวนวาไมร เชน มสาร

กนบดเปนสวนผสมของเครองปรง แตพอมารตอนหลงกยกเลกเหมอนกน

“ไสกรอกทเร�ข�ยอยเข�กเอ�ส�รกนบดออก ไนไตรททใสเพอใหสสวย และอยไดน�นกเอ�ออก ผงชรสกเอ�ออก ซงเร�ชกชวนกนน�นม�ก กว�เข�จะยอม ไสกรอกของเร�จงมอ�ยเพยง 4 วนในตเยน ขณะทไสกรอกปกตอยไดเดอนนง หรอสองส�มอ�ทตย ยงม�ตอนหลงห�กมไขมนทร�นสเร�กเรมคดออกอก จนไมรจะข�ยอะไรแลว” สวรรณา

เลาเงอนไขในการพจารณาสนคาใหฟงพรอมดวยเสยงหวเราะ กอนทจะเสรม

วา เครองดมประเภทรงนกเลมอนฟารมกไมขาย เพราะรสกวาทรมานสตว

ไขและเนอสตวทจำาหนายในเลมอนฟารมกตองมาจากสตวทไดรบการเลยง

แบบธรรมชาต ไมใชฮอรโมนเรง สวนปลากคดสรรจากกลมททำาประมงท

เปนมตรกบสงแวดลอม

“แตตอนนเร�เรมเข�ไปทำ�ง�นกบเครอข�ยประมงพนบ�นทเข�ทำ�ประมงช�ยฝงแบบอนรกษ อย�งเชนแถวบอนอก และเข�พย�ย�มสร�งตล�ดใหม เพร�ะไมงนกจะถกกดร�ค�ม�ก เร�กเข�ไปรวมเรยนรจ�กเข� ไปรวมกนทำ� แตร�ค�ของปล�กลมนกจะสงกว�ปล�จ�กแหงเดมทเร�รบม�จ�กตรงม�ก แตกอรอยกว�กนเยอะ”

สวนสนคาทไมใชอาหาร เลมอนฟารมกใชเกณฑเรองสขภาพเขาไปจบ

เหมอนกน เชน เสอผา ในป 2554 เลมอนฟารมเคยนำาเสอผาฝายทอมอ

ยอมสธรรมชาตของ Usaato นกออกแบบชาวญปนมาจำาหนายในราน

เลมอนฟารมสาขาแจงวฒนะ แตทำาไดเพยง 1 ปกเลกไปเพราะไมมเวลาให

ฟดแบก หรอของใชทเปนผาทนำามาวางจำาหนายในราน กตองใชสยอมจาก

ธรรมชาตเทานน

023

“เร�จะไมสะเปะสะปะกบทศท�งของสขภ�พ คอถ�เปนของทไมใชกจะไมไดเข�ม�ในร�นของเร� อย�งผกหรอผลไมอนทรย ถ�อนไหนไมมเร�กปลอยใหเชลฟว�ง เร�ไมไปห�อะไรม�แทน หรออย�งว�รส�รเพอนสขภ�พร�ยสองเดอนทเลมอนฟ�รมทำ�แจกสม�ชก และลกค�ทม�ทร�น เร�กจะไมรบโฆษณ�สนค�ทมนดเวอร โฆษณ�ทหลอก หรอว�เกนจรง อนนน�จะเปนส�เหตททำ�ใหลกค�เชอถอเร� และเกดก�รบอกตอกนแบบป�กตอป�ก” สวรรณาสรปจดแขงดานสนคาททำาให

เลมอนฟารมมทยนในใจผบรโภค โดยไมตองใชสอโฆษณา

เรงทำ�ตล�ดเพอใหเดนไปไดทงหวงโซอปท�น

นอกจากการสรางอปทานหรอ supply ดวยการสงเสรมใหมผลผลตอนทรย

ในรานเพมขน และการคดเลอกสนคาทไมสงผลเสยตอสขภาพของผบรโภค

มาจำาหนายแลว เลมอนฟารมยงทำาการตลาดอยางตอเนองเพอใหวถสขภาพ

ทบรษทมความเชอมนดำาเนนไปได เพราะหากไมมผบรโภคทกอยางกคง

สะดด

“ตองบอกว�ถ�ดม�นดไมโต กไปตอไมไดนะคะ เพร�ะฉะนนเร�ตอง

สร�งผบรโภคดวยกจกรรมก�รตล�ดเพอใหธรกจหมนไปได”

เพอใหสอดคลองกบแนวคดในการดำาเนนธรกจทตองการนำาเสนอวถชวต

สขภาพ แขลดา จตตปญญา ผจดการฝายประชาสมพนธและสงเสรมสข

ภาพ บรษท สงคมสขภาพ จำากด เลาวา ทผานมาเลมอนฟารมสรางความ

สมพนธกบลกคาดวยการจดกจกรรมเกยวกบสขภาพ ทงสขภาพกายและ

สขภาพใจ โดยในสวนของสขภาพกายจะเรยกวาเวทสขภาพ กจะมตงแต

การฝกโยคะ การรำาตะบอง การสอนปลกผก ซงรวมแลวมคนมาเรยน

ประมาณ 1,000 คน โดยเดมสอนทรานเลมอนฟารมสาขาเลยบทางดวน

เอกมยรามอนทรา แตเมอตองยายราน กไปขอใชสถานทของสำานกงานเขต

หลกส และสอนจนถงป 2549 กเลกไป เพราะเรมมคนอนทำามากขน

024

“สวนก�รรำ�ตะบองยงมอยทแจงวฒนะในวนอ�ทตย แตตอนนอ�ส�สมครดำ�เนนก�รกนเอง คอเร�สต�รทให พอวงตดเข�กทำ�กนเอง สวนโยคะเพงหยดไปเมอปทแลว กำ�ลงรอว�จะมใครจะม�เปนอ�ส�สมครสอนใหอย” แขลดาฝากเชญชวน

นอกจากนกยงมการรวมกบมลนธหมอชาวบานเชญแพทยผเชยวชาญสาขา

ตางๆ มาใหความร ผบรโภคจะไดสามารถดแลสขภาพของตนเองไดอยาง

ถกตอง

สวนเรองของสขภาพใจจะเรยกวาเวทใจสบาย หลกๆ กจะมพระจากวดปา

สคะโต มาสอนแนวทางการเจรญสต รวมถงมการพาลกคาไปปลกปา ทอด

ผาปา ทวดปาสคะโตเปนประจำาทกป นอกจากนกมการจดกจกรรมรวมกบ

กลมกฤษณมรตไทยแลนดเดอนละ 1 ครง เปนกจกรรมไดอะลอก คอมานง

คยกน โดยใชประสบการณดานใน

นอกจากนเลมอนฟารมยงมการสอนทำาอาหารเพอสขภาพในลกษณะของ

การสาธตเปนครงคราว โดยเฉพาะตามแนวทางแมคโครไบโอตก เพอทำาให

ผบรโภคเหนวาการทำาอาหารรบประทานเองไมใชเรองยาก และทสำาคญ

การทำาอาหารเองเปนสวนสำาคญของการมสขภาพด โดยในอนาคตมแผนท

จะทำาตอเนอง

คอรสสขภาพกเปนอกกจกรรมทเลมอนฟารมจดอยางตอเนองเพอใหหลก

คดในการกนเพอรกษาสขภาพ คอการกนอาหารธรรมชาต กนตามฤดกาล

ปรงแตงแตนอย ซงเนนไปทวถแมคโครไบโอตค โดยทผานมาไดจดคอรส

สอนทำาอาหารและพนฐานของแมคโครไบโอตกส กบสมาคมเซโชก เคยวไค

ทเขาใหญ ในป 2555 และจดคอรสอดอาหารลางพษในแนวทางแมคโคร

ไบโอตกส กบสมาคมลมา โอซาวา เมอปลายป 2557 ทผานมา

นอกจากนเลมอนฟารมยงพยายามเขาถงผบรโภคใหกวางขนดวยการขยบ

ไปเปดสาขาในศนยการคา แทนทจะเปดรานในสถานบรการนำามนบางจาก

เพยงอยางเดยวเชนในชวงแรก เชน ไปเปดทพาราไดซพารค ศรนครนทร ใน

025

ป 2553 ซงนอกจากสวนจำาหนายสนคาแลว ยงเปดรานอาหารสขภาพใน

แนวทางแมคโครไบโอตกสชอ Macrobiotics House เปนครงแรกดวย เพอ

เสนอทางเลอกใหกบคนทสนใจเรองสขภาพ แตไมมเวลา หรอไมสะดวกท

จะทำาอาหารรบประทานเองทบาน แมวารานอาหารแหงนจะเปดไดเพยง

ปเดยวกตองปดตวไป แตเลมอนฟารมกเปดรานอาหารสขภาพแหงใหม

ชอ Be Organic by Lemon Farm ท เดอะปอรตโก ซอยหลงสวน เมอสอง

ปทผานมา และยงไดรบการตอนรบทดจากลกคาคนเมองถงปจจบน และ

เลมอนฟารมกำาลงจะเปดสาขาทซอยทองหลอในเรวๆ นดวย

นอกจากกจกรรมใหความรเรองสขภาพและการขยายสาขาแลว เลมอน

ฟารมกยงใชแนวคดเกษตรอนทรยมาเปนกลยทธในการเขาถงลกคาอกดวย

เชน ในชวงป 2554 เลมอนฟารมไดจบมอกบกระทรวงพาณชย และมลนธ

เครอขายครอบครว จดงาน goOrganic Community ขนทรานเลมอนฟารม

สาขาแจงวฒนะในวนท 4 มถนายน โดยในงานมการใหความรกบผบรโภค

เรองวถอนทรย ผานการจดนทรรศการ ภาพยนตรสารคด และเวทเสวนา

ราน Be Organic By Lemon Farm ทซอยหลงสวน

026

รวมถงยงมการสอนวธการปลกผกอนทรยในกระถาง เพอใหเหมาะกบวถ

ชวตคนเมอง และสาธตการทำาอาหาร นอกจากนยงมการเปดรบสมคร

สมาชก goOrganic Community ทรานเลมอนฟารมทกสาขา

“นเปนก�รเซทระบบสม�ชกออรแกนคของเลมอนฟ�รมขนม�เปนครงแรก เพอใชเปนชองท�งในก�รสอส�รกบผบรโภคทเปนลกค�โดยตรง ซงนอกจ�กจะเปนก�รสอส�รข�วส�รด�นสขภ�พผ�นว�รส�รเพอนสขภ�พ ร�ยสองเดอน ทเร�จดสงใหสม�ชกแลว ในชวงทมผลผลตบ�งอย�งออกม�เยอะม�กๆ เร�กจะใชตรงนเปนชองท�งในก�รสงข�วส�รไปยงผบรโภคใหเรวทสด เพร�ะบ�งทกว�จะรว�จะมของออกม�เยอะกเพยง 3-7 วนกอนทเกษตรกรจะสงของม�ใหเท�นน และเปนก�รสร�งผบรโภคทเปนลกค�ประจำ�” แขลดา

อธบาย

ณ สนเดอนกรกฎาคม 2558 เลมอนฟารมมสมาชก goOrganic Community

(เวบไซต www.goorganicthai.com/) กวา 40,000 ราย ซงสมาชกจะได

รบสวนลด 5% เมอซอสนคาเกษตรอนทรยตามฤดกาล และทกการซอ 25

บาทจะไดรบคะแนนสะสม 1 คะแนน โดย 4 คะแนนจะเทากบ 1 บาท ซง

เลมอนฟารมจะจดสงเปนคปองสำาหรบซอสนคามาใหตามคะแนนทสมาชก

สะสมไดปละ 1 ครง

นอกจากนเพอใหภาพของเกษตรอนทรยกบวถสขภาพชดเจนขนในมมมอง

ของผบรโภค เลมอนฟารม กไดเรมใชแคมเปญ Eat Right, Eat Organic

ในป 2557 ดวยการจบมอกบพนธมตรจดงาน Eat Right, Eat Organic

เปนครงแรกทตลาดเสรมารเกต สาขาเดอะไนน พระรามเกา และจดเปน

ครงทสองเมอเดอนมถนายน 2558 ทศนยการคาพาราไดซพารค ศรนครนทร

ในงานกจะมการใหความรกบผบรโภคเรองเกษตรอนทรย เปดรบสมคร

สมาชก goOrganic Community มการออกรานจำาหนายผก ผลไม และ

ผลตผลจากเกษตรอนทรยในรปแบบตางๆ รวมถงมกจกรรมแขงกนผก เพอ

ใหผมารวมงานไดมสวนเผยแพรขอมลสขภาพจากองคการอนามยโลกทวา

คนเราควรรบประทานผก 400 กรมตอวน รวมถงยงชกชวนเครอขายคนไทย

027

ไรพงของสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มาทำา

กจกรรมและใหความรเรองการออกกำาลงกาย

“เร�ทำ�โปรแกรม Eat Right, Eat Organic เพอใหเร�มพนทในก�รทำ�ง�นลงลกตลอด value chain โดยมเกษตรอนทรยเปนเรองสำ�คญ คอเร�ไมไดทำ�เกษตรอนทรยเพอเกษตรอนทรย เร�ทำ�เพร�ะมนเปนเรองสำ�คญของสขภ�พ ซงทำ�ใหเร�ตองม�พดเรองก�รเปลยนพฤตกรรมก�รบรโภคใหถกตองและเหม�ะสม ห�กทำ�ได กจะชวยเปลยนระบบก�รผลตอ�ห�รได มนเปนเรองทสมพนธกน เปนเรองอปสงคกบอปท�น ซงบ�งทกเปนเรองของไกกบไข เร�เลยพย�ย�มจดก�รระบบผลตและตล�ดใหสมพนธกน” สวรรณาสรปกระบวนการ

ขบเคลอนดวยกลไกการตลาดของเลมอนฟารม

028

คว�มท�ท�ยของเลมอนฟ�รม

ปจจบนเลมอนฟารมมสาขาทงหมด 12 แหง และรานอาหารสขภาพ 1 แหง

มผลประกอบการเปนบวกอยางตอเนอง ซงสวรรณาบอกวาเปนผลจาก

การทำางานหนก ตองทำาการบานอยตลอดเวลา การทำาธรกจคาปลกบนวถ

เกษตรอนทรยจงยงเผชญกบความทาทายทเลมอนฟารมพยายามกาวขาม

ไปใหได

“สงทย�กทสดคอก�รทเร�เปนค�ปลก เพร�ะค�ปลกจะจกจก ม

ขนตอน มระบบเยอะ แลวค�ปลกเหม�ะกบกจก�รขน�ดใหญ แตทเร�ทำ�ค�ปลก เพร�ะคดว�จะเปนรปแบบททำ�ใหผลผลตเกษตรอนทรยไดรบคว�มนยม และส�ม�รถเข�ไปอยในชวตประจำ�วนของผบรโภคได ม�กกว�ก�รทำ�ตล�ดนดสเขยว ซงอนนนกด เพยงแตว�เร�มผลผลตเข�ม�ทกวน แลวเปนของสดอก จงตองพย�ย�มข�ยผลผลตใหได ไมเชนนนเกษตรกรจะไมมโอก�สผลตไดตอเนอง พรอมๆ กบทำ�ใหผบรโภคไดอ�ห�รทด สะอ�ด อนเปนกญแจสำ�คญของเรองสขภ�พ” สวรรณาตงขอสงเกต

นอกจากการตองจดการกบของสดแลว ปไหนหรอฤดไหนทมผลผลตออก

เยอะกตองรบมอกบผลผลตทเขามาเปนจำานวนมากจนขายไมทน ซง

029

นอกจากจะนำามาแจก แถม ทำาโปรโมชนในรานแลว กตองนำามาแปรรป

เพราะผลผลตสดอยไดไมนาน

“อย�งตอนนเร�มทำ�กมจ แปรรปขนมปง ทำ�เคกกลวยหอม เพร�ะกลวยหอมเยอะ หรอทำ�กวยเตยวเหดข�ย ทำ�แยม คอโจทยก�รแปรรปจะเยอะม�ก เพร�ะตองคดว�ทำ�อย�งไรใหผบรโภคไดกนผกผลอนทรยในรปแบบทเข�ตองก�ร นอกเหนอจ�กก�รใชผลผลตทมอยอย�งคมค� ไมเสยห�ย”

ตอนนเลมอนฟารมเรมมหนวยแปรรปทเปนกจลกษณะมากขน รวมถงม

แผนทจะเพมโอกาสการขายในรปแบบอนๆ เชน การทำาอาหารกลองพรอม

รบประทานแบบ Organic Box ขาย รวมถงหารปแบบการขายอนๆ ทผ

บรโภคไมตองเดนทางมาทราน เชน การสงซอสนคาออนไลน หรอการจดสง

สนคาใหตามบาน ซงตองคดหาวธการทเหมาะสม คมคากบการจดการ

030

สำาหรบความทาทายในเรองการสงเสรมเกษตรอนทรยนน สวรรณาบอกวา

อยทเรองการทำาเรองอปสงคกบอปทานใหสมพนธกน ซงตอนนยงตองปรบ

ไปเรอยๆ

“เวล�ไปเจอเกษตรกร เข�กจะถ�มว�เร�ตองก�รไดผลผลตเท�ไร เพอทเข�จะไดว�งแผนปลก แตบ�งทเร�กไมรหรอกว�ตล�ดอยทไหน ดม�นดมเท�ไร กตองจนกนไปเรอย จงมข�ด มเกน ตลอดเวล� ไมเปะ หรอบ�งอย�งทคดว�จะไดกกลบไมได อย�งมชวงหนงเร�ไปสงเสรมใหเกษตรกรกลมหนงทำ�สมเขยวหว�นอนทรย คดว�จะไดผลผลตม�ข�ย แตปร�กฎว�สดท�ยสมเปนโรคไสในลมหมด ทำ�ไมสำ�เรจ ฉะนนสมเขยวหว�นอนทรยยงไมมนะคะ”

สำาหรบความทาทายสดทาย ซงสวรรณามองวาเปนเรองสำาคญมากๆ ทจะ

ทำาใหเกษตรอนทรยเตบโตกคอ การทำาใหผบรโภคเขาถงไดมากขน ดวย

ราคาทเหมาะสมมากขน หากสามารถจดการเรองปรมาณและตนทนการ

ขนสงได

“เร�คดถงเรอง scale up แตกำ�ลงดว�ทำ�อย�งไรจงจะไมไปส�ยทนขน�ดนน คอเร�ยงอย�กรกษ�คว�มใกลชดกบลกค�และเกษตรกรเอ�ไว แตเร�กรว�ถ�ทำ�ไดมนจะเปนประโยชนตอทงผบรโภค ผผลต และสงแวดลอม”

031

ภาคผนวก ก. ผลตภณฑเกษตรอนทรยและผลตภณฑปลอดส�รพษทตดแบรนดเลมอนฟ�รม

ขาวเกษตรอนทรย

ธญพชเกษตรอนทรย

และปลอดภยจากสารพษ

ชาสมนไพรเกษตรอนทรย

ไขไกปลอดสารพษ

เครองปรงรส

อาหารเชา

ผลตภณฑเพอสขภาพ

ผลไมเกษตรอนทรย

ผกเกษตรอนทรย

ขาวกลองหอมมะล ขาวหอมมะลแดง ขาวกลองไรซเบอร

ขาวฮาง ขาวสงหยด ขาวกำาดอย ขาวหอมนล ขาวกลองดอย

งาดำา งาขาว รำาขาวสาล ขาวสาร จมกขาวสาล แฟลกซด ถว

ชคพ ถวดำา ถวแดงเลก ถวแดงหลวง ถวเขยว ถวตาดำา

ถวเหลอง ถวลสง ลกเดอย ลกเดอยกลอง เมลดฟกทอง เมลด

ทานตะวน เมดแตงโม ขาวบารเลย ขาวโอต ขาวฟาง ขาวฟาง

หางมา เมสล เลนทลเขยว พทธาจน ชดขาวอารซ

ชาอหลงกานออนเบอร 17 ชาอหลงเบอร 12 ชาหอมหมนล

ชาเจยวกหลาน ชามะระ ชาสฤด ชาดำา

เปนไขไกคละไซส เพอใหฟารมอยได และเปนการสนบสนน

ผผลตทตงใจในวถอนทรย

มโสะหมกธรรมชาต บวยดองเกลอ เตาเจยวเกษตรอนทรย

นำามนงาดบ นำาตาลทราบเกษตรอนทรย

ขนมปงขาวกลองงอกอนทรยธญพช นำาสลดงาขาว

แยมมะเกยง มารมาเลดสม แยมกระเจยบ แยมเสาวรส แยม

มลเบอร เนยงาดำา เนยงาขาว เนยถว นำาผงบรสทธเกสรดอก

ลำาใย นำาผงปาเดอน 5 งาปลา

นำามนงาดำาบรสทธ นำามนมะพราวบรสทธ สบนมแพะ สบงาดำา

สบถวเขยว สบทานาคา

แอปเปล มะละกอเรดมาลาดอล สาล อโวคาโด กลวยนำาวา

บทรท แพรแดง แพรเขยว

หวไชเทาญปน ตนหอมญปน กะหลำาปล ผกกาดขาว กวางตง

ตำาลง ผกโขม ผกบง คะนา กะหลำาดอก บรอกโคล ฟกทอง

มะเขอเทศ แครอท ปวยเลง สะเดา ผกโขมแดง ผกกาด

หางหงษ กระเจยบเขยว ถวลนเตาหวาน ถวฝกยาว ถวแขก

มะเขอเปราะ แตงกวา หนอไมฝรง

032

ภาคผนวก ข. งบก�รเงน บรษท สงคมสขภ�พ จำ�กด

รายการ ปงบการเงน

2556 2557

สนทรพย 

เงนสดและเงนฝากสถาบนการเงน 20,465,129 23,221,955 26,227,720

ลกหนการคา 5,030,311 4,429,741 4,248,781

ลกหนและตวเงนรบทางการคา สทธ 5,030,311 4,429,741 4,248,781

สนคาคงเหลอสทธ 17,501,064 17,545,658 18,439,078

สนทรพยหมนเวยนอน

รวมสนทรพยหมนเวยน 49,373,655 51,611,403 52,108,150

รวมเงนใหกยมและเงนลงทนระยะยาว 3,006,053

ทดน อาคารและอปกรณ สทธ 21,206,774 21,677,592 27,390,578

สนทรพยไมหมนเวยนอน 3,224,408 6,018,575 8,627,902

รวมสนทรพยไมหมนเวยน 24,637,455 28,175,773 39,966,585

รวมสนทรพย 74,011,110 79,787,176 92,074,735

หนสนและสวนของผถอหน

หนสน

เจาหนการคา 46,318,867 49,833,952 56,017,971

รวมเจาหนการคาและตวเงนจาย 46,318,867 49,833,952 56,017,971

สวนของเงนกยมระยะยาวทถงกำาหนดชำาระภายใน 1 ป

หนสนหมนเวยนอน 580,052 1,521,442 1,616,500

รวมหนสนหมนเวยน 46,898,919 51,355,394 57,634,471

รวมเงนกยมระยะยาว 765,933 1,172,435 538,254

หนสนไมหมนเวยนอน 1,160,078 1,159,033 1,285,699

รวมหนสนไมหมนเวยน 1,926,011 2,331,469 1,823,953

รวมหนสน 48,824,930 53,686,862 59,458,424

สวนของผถอหน

ทนจดทะเบยน 3,000,000 3,000,000 3,000,000

ทนทออกและชำาระแลว – หนสามญ 3,000,000 3,000,000 3,000,000

กำาไร (ขาดทน)สะสม 22,186,180 23,100,314 29,610,258

รายการอน

รวมสวนของผถอหน 25,186,180 26,100,314 32,616,311

รวมหนสนและสวนของผถอหน 74,011,110 79,787,176 92,074,735

2555

033

รายการ ปงบการเงน

2556 2557

รายไดจากการขายและบรการ – สทธ 266,890,857.92 325,029,993.51 370,386,123.45

รายไดรวม 269,370,374.45 327,262,588.03 372,437,446.41

ตนทนขาย และ/หรอบรการ 186,783,271.70 225,631,030.00 256,582,324.30

กำาไร(ขาดทน)ขนตน  80,107,586.22 99,398,963.51 113,803,799.15

รวมคาใชจายในการดำาเนนงาน  78,074,347.31 95,122,983.85 107,589,919.93

กำาไร(ขาดทน)จากการดำาเนนงาน 2,033,238.91 4,275,979.66 6,213,879.22

รวมรายไดอน 2,479,516.53 2,232,594.52 2,051,322.96

คาใชจายอน 

กำาไร(ขาดทน)กอนคาเสอมราคาและคาใชจายตดจาย 4,512,755.44 6,508,574.18 8,265,202.18

กำาไร (ขาดทน) กอนดอกเบยและภาษเงนได  4,512,755.44 6,508,574.18 8,265,202.18

ดอกเบยจาย 76,928.65 67,814.81 75,673.22

ภาษเงนได 1,076,781.24 1,506,626.05 1,679,585.16

กำาไร(ขาดทน)สทธ 3,359,045.55 4,934,133.32 6,509,943.80

2555

เกยวกบผจดทำ�

บรษท ปาสาละ จำากดปาสาละเปนบรษท “ปลกธรกจทยงยน” แหงแรกในประเทศไทย กอตงในเดอนกรกฎาคม 2556 เปาหมายของเราคอจดประกายและดำาเนนวาทกรรมสาธารณะเกยวกบธรกจทยงยน ผานการจดสมมนา อบรม ประชมเชงปฏบตการ ผลตสอสงพมพและออนไลน รวมทงผลตงานวจยในประเดนความยงยนในประเทศไทย และสงเสรมการวดผลตอบแทนทางสงคม

035

สอบถามขอมลเพมเตมไดท

มลนธ ฟรดรค เอแบรท 1550 อาคารธนภม ชน 23 ถ.เพชรบรตดใหม มกกะสน ราชเทว กทม. 10410โทร 02 652 7178 www.fes-thailand.org

บรษท ปาสาละ จำากด 2 ซอยสขมวท 43 แขวงคลองตนเหนอ เขตวฒนา กทม. 10110โทร 02 258 7383 www.salforest.com

เอกสารชนนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบAttribution Non-commercial Share Alike (by-nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทำาซำา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานนไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมนำาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใตลขสทธเดยวกนนเทานน ดรายละเอยดเพมเตมไดท http://cc.in.th/