พฤศจกายนพฤศจกายน--ธนวาคม 2555 ธนวาคม 2555

ปท 1 ฉบบท 4ปท 1 ฉบบท 4 จลสารรงสเทคนคนเรศวร จลสารรงสเทคนคนเรศวร จลสารรงสเทคนคนเรศวร รงสเทคนคนเรศวร รงสเทคนคนเรศวร รงสเทคนคนเรศวร

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก 65000

สารทบรงส

เครองมอส าหรบการรกษาความปลอดภยในเครอขายงานรงสวทยา

เทคโนโลยและความกาวหนาทางดานเวชศาสตรนวเคลยร

Radiographic Distortion ความเคลอนไหวและกจกรรมวชาการรงสเทคนค

เจาหนาทความปลอดภยทางรงส (Radiation Safety Officer)

แนะน าผลงานโครงงานวชาชพของนสตรงสเทคนค เรองเลาจากงานเทคโนโลยและนวตกรรมของไทยประจ าป 2555

เอกซเรยคออะไร

Evaluation of Absorbed Dose and Image Quality for Different Partial Angle kV-CBCT Scans in Head and Neck Region

ความคบหนาโรงไฟฟานวเคลยรในประเทศไทย

หนา 2 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

บรรณาธการ อาจารยกงกานต อภวฒนสเมธ

กองบรรณาธการ ผชวยศาสตราจารย ดร.ภสสรย ชพสมนต ผชวยศาสตราจารย ดร.อรณ เหมะธลน

ดร.พาชน โพทพ อาจารยชญญาทพญ สวรรณสงห

อาจารยประธาน วงศตาหลา อาจารยสมาล ยบสนเทยะ

ดร.นนทวฒน อด อาจารยกานตสน ยาสมทร

ดร.ธนยวร เพงแปน อาจารยธญรตน ชศลป

นางสาวสทธวรรณ มแทง นายวนย พระรอด นางสาวณชาพชร หนชย

สวสดคะทานผอานทกทาน จลสารรงสเทคนคนเรศวรฉบบนกเปนฉบบท 4 แลว กองบรรณาธการยงม

ความตงใจทจะท าใหจลสารฯนเปนสอกลางในการแลกเปลยนเรยนร ถายทอดสาระประโยชน น าเสนอความ

กาวหนาทางดานนวตกรรมหรอเทคโนโลยใหมๆ เผยแพรผลงานทางรงสเทคนคของเราทเปนผลผลตจากการ

บรณาการการเรยนการสอนกบงานวจยมาฝากผอานเหมอนเดม ส าหรบจลสารฯฉบบนไดมการน าเสนอเนอหา

เกยวกบการทบทวนความรเกาๆ เรองเลาจากงานวจยและบทความทนาสนใจมากมาย ซงทางกองบรรณาธการ

ตองขออภยในความลาชา แตอยางไรกตาม กองบรรณาธการทกทานกไดรวมแรง รวมใจ ทมเทพลงกนอยาง

เตมทในเวลาทจ ากด

ส าหรบฉบบนบรรณาธการจะขอน าเสนอวธการตรวจแบบ

ใหม ทมชอวา Magnetoencephalography ( MEG ) ซงเปน

Noninvasive technique ใชหลกการ คอ ตรวจการท างาน

ของเซลลประสาทสมองโดยดจากการเปลยนแปลงคาความเขม

สนามแมเหลก ซง MEG จะใหขอมลทเกยวกบการท างานของ

เซลลประสาทภายในสมองโดยตรง บางคนอาจจะมขอสงสยวา

MEG ตางกบ Electroencephalography (EEG) หรอการตรวจ

คลนไฟฟาสมองตรงไหน EEG ตรวจการท างานของเซลลประสาท

สมองโดยดจากการเปลยนแปลงทางไฟฟาและบนทกประจไฟฟา

จากสวนตางๆ ของสมองผานออกมายงกะโหลกศรษะถงเครอง

ตรวจในลกษณะของรปคลน (wave) ความถ (frequency)และความสงต าของคลน(Amplitude) ในเวลาทตางกน

สวน MEG นนดการท างานของเซลลประสาทสมองจากการเปลยนแปลงทางแมเหลก ซงทง 2 วธสามารถใช ตดตามการท างานของสมองทเปลยนไปไดคะ (ทมา http://www.studentsradiology.blogspot.in)

ทายสดนทางกองบรรณาธการขอเชญชวนผอานทกทานตดตามเยยมชมขาวสาร บทความทางวชาการ หรอ บทความวจยทาง website ของภาควชารงสเทคนค ม.นเรศวร ไดท http://www.ahs.nu.ac.th/rt/index.php

หนา 3 ปท 1 ฉบบท 4

ดร.นนทวฒน อด หวหนาภาควชารงสเทคนค

จากฉบบทแลวผมไดสรปผลจากการเขารวมประชมในฐานะตวแทนวชาชพ

รงสเทคนคจากโครงการสมมนาเตรยมความพรอมของ 9 สาขา 2 ศาสตรการประกอบ

โรคศลปะเพอเตรยมความพรอมในการท าขอตกลงยอมรบรวมคณสมบตทางวชาชพ (MRA) ของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทเกดขนเมอกลางเดอนมนาคมทผานมา ฉบบน

ผมขอเลาใหทานผอานทราบถงแนวทางในการเตรยมความพรอมของวชาชพรงสเทคนค

เขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทไดจากการรวมประชมเพอแสดงความคดเหนกนในวนดงกลาว

ส าหรบการแลกเปลยนความเหนระหวางตวแทนวชาชพรงสเทคนคดวยระยะเวลาทคอนขางกระชบนนท าใหได

ขอสรปเบองตนวา ในการก าหนดกรอบ MRA วชาชพรงสเทคนคทจะเกดขนในอนาคตจะใชรปแบบเดยวกนกบวชาชพ

แพทย ทนตแพทย และพยาบาล เนองจากเปนสาขาวชาชพทไดผานการก าหนดกรอบขอตกลงมาไดสกระยะหนงแลว นอกจากนทประชมยงมความเหนเพมเตมวาควรศกษาโครงสรางระบบสขภาพทางดานรงสเทคนคของประเทศไทยเพอ

เตรยมรองรบการขาดแคลนนกรงสเทคนคทอาจเกดขนนตลอดจนผลกดนใหมการแลกเปลยนขอมลตางๆ ทเกยวของกบ

รงสเทคนคระหวางประเทศในภมภาคอาเซยน รวมทงควรมการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการบรการทางรงสเทคนค

ของประเทศไทยใหเปนสากล อกทงควรพจารณาการเทยบเคยงมาตรฐานวชาชพรงสเทคนคของแตละประเทศเพอ

ประกอบในการขอรบใบอนญาตประกอบวชาชพในแตละประเทศ

อยางไรกตามขอสรปดงกลาวเปนแนวทางขนตนทไดพดคยกนในครงแรกโดยจะยงคงตองมการหารอรวมกนอกหลายครงระหวางตวแทนวชาชพรงสเทคนคในโครงการสมมนาเตรยมความพรอมทจะจดขนในอกไมนานน หากมความ คบหนาอยางไรผมจะขอน ามาเสนอใหทานผอานทราบถงความกาวหนาอกสกครงละกนครบ

โปรดตดตามกนตอไป ....

หนา 4 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ส าหรบวารสารรงสเทคนคฉบบนกจะขอยกเรอง Radiographic Distortion มาเลาสกนฟง กคงเปนเหมอนกบการทบทวนความรเกาๆ ทไดเรยนกนมา เผอจะหลงลมกนไปบาง เมอถามวา Radiographic Distortion คออะไร เรากตอบกนไดทกคนนะคะวามนคอ การทภาพรงสมรปรางแตกตางไปจาก อวยวะจรงทถกถายภาพ ซงสาเหตหลกของการเกด distortion กเกดจาก การทอวยวะจรงนนมรปรางเปน 3 มต แตภาพรงสทไดเปนแบบ 2 มต ดงนนยงไงเสยภาพถายทางรงสทกภาพกจะตองม distortion distortion อยางหลกเลยงไมได ผชวยศาสตราจารย ดร.อรณ เหมะธลน

Size distortion เปนลกษณะของการทขนาดของภาพนนแตกตางไปจาก อวยวะจรง ซงในภาพถายรงสจะเปนแบบ

ภาพขยาย (Magnification enlargement) ท าใหภาพมขนาดใหญกวาอวยะจรง สาเหตหลกกคอ การทมระยะหาง

ระหวาง อวยวะกบแผนรบภาพ ยงหางมาก กยงขยายมาก นอกจากนนกจะเปนการทระยะ SOD สน ยงสนมาก กจะเกดการขยายมาก

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท ผศ.ดร.อรณ เหมะธลน

ตวอยางของ Shape distortion

Shape distortion เปนลกษณะของการทรปรางหรอสดสวนของภาพนนแตกตางไปจากอวยวะจรง เชน การยาว หรอสนกวาความเปนจรง ซงสาเหตหลก กการจดวางทเบยงแบนไปจากแนวตงฉาก ระหวางล ารงสอวยวะและ แผนรบภาพแลวท าใหเกดการขยายของภาพในสดสวนทไมเทากน

นอกจากนน distortion ยงเกดจากลกษณะทางเรขาคณตในแนวระนาบ ระหวางแนวล ารงส ตออวยวะและตอแผน

รบภาพ โดย Distortion จะแบงออกเปน size distortion และ shape distortion

หนา 5 ปท 1 ฉบบท 4

จาก “ประกาศคณะกรรมการพลงงานปรมาณเพอสนต เรอง มาตรฐานการรบรองเจาหนาทความปลอดภยทางรงส ออกตามความในพระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต พ.ศ. ๒๕๐๔ พ.ศ. ๒๕๔๙” ซงมผลใหใชบงคบตงแตวนท 26 ธนวาคม 2549 เปนตนมา ส านกงานปรมาณเพอสนต ซงมหนาทเปนหนวยปฏบตการของคณะกรรมการพลงงานปรมาณ

เพอสนตในการก ากบดแลความปลอดภยจากการใชพลงงานปรมาณและท าหนาทเปนองคกรรบรองมาตรฐาน และองคกร

ทดสอบคณสมบตของเจาหนาทความปลอดภยทางรงสของประเทศ

เจาหนาทความปลอดภยทางรงส หมายถง บคลากรทผานการรบรองมาตรฐานการรบรองเจาหนาท ความปลอดภยทางรงส ผปฏบตงานทเกยวของกบความ ปลอดภยในการใชวสดกมมนตรงสและ/หรอพลงงาน

ปรมาณจากเครองก าเนดรงส สามารถแบงเปน 3 ระดบ ไดแก ระดบตน ระดบกลาง และ ระดบสง โดยก าหนด

คณสมบตเกยวกบวฒการศกษา ประสบการณการฝกอบรม

หลกสตรการปองกนอนตรายจากรงสและประสบการณ

การปฏบตงานทเกยวของกบวสดกมมนตรงสหรอพลงงาน

ปรมาณจากเครองก าเนดรงสในระยะเวลาทก าหนด เชน ผทไดรบวฒการศกษาปรญญาตรมคณสมบตทมสทธขอ

การรบรองเปนเจาหนาทความปลอดภยทางรงสไดทกระดบ

แตถาเปนระดบสง จะตองเคยผานการศกษาวชาเกยวกบ

การปองกนอนตรายจากรงสไมนอยกวา 3 หนวยกต หรอ ผานการฝกอบรมหลกสตรการปองกนอนตรายจากรงส ระดบ2 ของส านกงานปรมาณเพอสนตและเปนผรบผดชอบ

ด าเนนการทางเทคนคเกยวกบรงสอยางนอย 1 ป เปนตน

ส าหรบการน ารงสมาใชประโยชนในทางการแพทยนน ผไดรบอนญาตของแตละหนวยงานมความจ าเปนทจะตอง มเจาหนาทความปลอดภยทางรงสอยางนอย 1 คน หรอ ตามความเหมาะสมกบปรมาณงาน และความรบผดชอบ ของแตละหนวยงานซงจะตองเปนระดบกลางหรอระดบสง เทานน

ขนอยกบความรบผดชอบและสมรรถนะตามมาตรฐาน

ก าหนดในแตละระดบ เชน หนวยงานทปฏบตงานดาน

รงสรกษา ซงมเครองรงสรกษาระยะไกล (teletherapy) ทใชวสดกมมนตรงสโคบอลต-60 (Co-60) เปนแหลง

ก าเนดรงส หรอ มเครองเรงอนภาค และวสดกมมนตรงส

ทเปนชนดเปดผนก (unsealed source) เจาหนาทความ

ปลอดภยทางรงสจะตองเปนระดบสงเทานน

ส าหรบหนวยงานใดทปฏบตงานดานรงสวนจฉย ซงมการใชงานเกยวกบเครองเอกซเรยทกชนดนน ความจ าเปนของเจาหนาทความปลอดภยทางรงสเปน ระดบกลางกเพยงพอและเหมาะสมตามสมรรถนะ

ดร.พาชน โพทพ

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท

ดร.พาชน โพทพ

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร

หนา 6 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

การรบรองและขนทะเบยนเจาหนาทความปลอดภยทางรงสทกระดบใหใชวธการสอบลกษณะคลายคลงกบการขออนญาต

และขนทะเบยนเปนผประกอบโรคศลปะสาขารงสเทคนค กลาวคอ การสอบประกอบดวย 2 วชาหลก ไดแก วชาทางดาน

เทคนคเกยวกบรงสและวชาทางดานกฎหมาย โดยเกณฑการสอบผานภาคทฤษฎตองไมต ากวารอยละ 60 ทง 2 วชา ส าหรบผสมครสอบเพอรบรองในระดบสงจะตองสอบผานวชาดานเทคนคเกยวกบรงสภาคปฏบต ปจจบนทางส านกงาน

ปรมาณเพอสนตไดมการจดสอบปละ 2 ครงและมการสอบซอมดวย ส าหรบผเขารบการทดสอบความรภาคทฤษฎ ทง 2 วชา ตงแตป พ.ศ. 2554 เปนตนไป ซงไดคะแนนไมผานเกณฑ ในรายวชาใด สามารถมสทธสอบในวชานนไดอก 2 ครง

ตดตอกน ตดตามรายละเอยดตางๆ เกยวกบการสอบทาง website: www.oaep.go.th

โดยใบรบรองจะมการระบ “ผรบผดชอบวสดกมมนตรงส” หรอ “ผรบผดชอบเครองก าเนดรงส” หรอ “ผรบผดชอบทง

วสดกมมนตรงสและเครองก าเนดรงส” และอายของใบรบรองมอาย 5 ป นบตงแตวนทออกใบรบรอง ทงนบคลากรภาค

รฐทสมครสอบเปนเจาหนาทปลอดภยทางรงส สามารถเบกคาใชจายในการสอบดงกลาวจากตนสงกดได โดยใหหวหนา

สวนราชการตนสงกดพจารณาถงความจ าเปนและความเหมาะสมในการคดเลอกบคลากรทจะเขาทดสอบใหสามารถน ามา

ปฏบตงานใหกบราชการไดอยางคมคาและเกดประโยนสงสด

ส าหรบขอมลเพมเตมเกยวกบเจาหนาทความปลอดภยทางรงส สามารถตดตอประสานงานไดทกลมงานดานวชาการ (กวช.) ส านกงานปรมาณเพอสนต โทร 0-2596-7600, 0-2579-5230 ตอ 1614, 1617 สายตรง/โทรสาร 0-2562-0092 Email : rso(@)oaep.go.th หรอผานทางเวบบอรดเจาหนาท RSO

ระดบ กรงเทพมหานคร ทวประเทศ

ตน 30 ราย 147 ราย

กลาง 240 ราย 994 ราย

สง 74 ราย 113 ราย

รวม 344 ราย 1,254 ราย

จากฐานขอมลเบองตนเกยวกบจ านวนของเจาหนาทความปลอดภยทางรงสทวประเทศทผานการรบรองแลวตามกฎหมาย ของกลมงานดานวชาการ ส านกงานปรมาณเพอสนต ณ วนท 11 มนาคม 2556 มจ านวนทงหมด 1,254 ราย ส าหรบจงหวดทมจ านวนของเจาหนาทความปลอดภยทางรงสมากทสดในประเทศ ไดแก กรงเทพมหานคร มจ านวนรวมทงสน 344 ราย โดยแบงเปนระดบตางๆ ดงน

หนา 7 ปท 1 ฉบบท 4

จากฐานขอมลดงกลาว พบวาส าหรบกลมเครอขายวชาชพสาขารงสเทคนค ในเขต 5 จงหวดภาคเหนอตอนลาง มขอมลของจ านวนเจาหนาทความปลอดภยทางรงส ดงน

จงหวด โรงพยาบาล จ านวนทงหมด (ราย)

พษณโลก พทธชนราช

มหาวทยาลยนเรศวร

ชาตตระการ

บางระก า

วงทอง

วดโบสถ

9

สโขทย กงไกรลาศ

ศรสงวร

ศรสชนาลย

สวรรคโลก

สโขทย

บานดานลานหอย

8

อตรดตถ ทาปลา

อตรดตถ

3

เพชรบรณ สมเดจพระยพราชหลมเกา

หนองไผ

เพชรบรณ

4

ตาก บานตาก

สามเงา

ทาสองยาง

4

แหลงอางอง : มาตรฐานการรบรองเจาหนาทความปลอดภยทางรงส หรอ http://www.oaep.go.th

หนา 8 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ผชวยศาสตราจารย ดร. ภสสรย ชพสมนต

สวสดทานผอานกนอกครง ส าหรบจลสารฉบบน เปนฉบบทสองทไดเขยนบทความ เพอเปนการแลกเปลยน สาระความรทางดานรงสวทยา แตถามองไปทหวขอทเขยน ไวขางตน อาจจะมทานผอานบางคนทอยากจะแยงขนวา ดานรงสวทยาตรงไหน หรออาจจะมค าถามทเกยวกบงาน ทางดานเวชศาสตรนวเคลยรนเปนอยางไร จงขออธบายให ทก ๆ ทานไดเขาใจถงลกษณะของงานทางดานเวชศาสตร นวเคลยร เปนงานดานหนงในสามดานของงานทางรงสวทยา โดยงานทางดานน เปนการถายภาพของอวยวะตางๆ ภายใน รางกายทตองการ โดยศกษาถงลกษณะของการท างาน หรอ กระบวนการเมตาบอลสมของอวยวะทสนใจ โดยมการ บรหารสารกมมนตรงส หรอ สารเภสชรงสเขาสตวผปวย ไมวาจากวธการฉดเขาทางหลอดเลอดด า การสดดม การดม หรอการรบประทาน หรอบางครงมการอธบายเพอใหเขาใจ อยางงาย ทสามารถจ าลองภาพของการตรวจไดอยางชดเจน โดยจะมท าการเปรยบเทยบผปวย เสมอนเปนแหลงก าเนด รงสทมการแผรงสจากสวนทสนใจ ไปยงระบบการนบวด และแสดงผลออกมาเปนภาพ น าไปสการวนจฉยโรคตอไป นอกจากเพอใชในการตรวจวนจฉยแลว ยงมการบรหาร สารกมมนตรงสหรอสารเภสชรงสเพอการรกษาโรคทเกดขนอกดวย โดยกรณน ความแรงของสารกมมนตรงสทใชจะมาก กวาแบบเพอวนจฉยโรค ไดมากถง 100 เทา ขนอยกบชนดของโรคทตองการรกษา ดงนน จงท าใหไมรสก แปลกใจเลยวา ท าไมผปวยทไดรบการรกษาทางเวชศาสตร นวเคลยรกลมน จงตองพกรกษาในหอผปวยพเศษทแยกออก จากหอผปวยปกตทว ๆ ไป และในฐานะของนกรงสเทคนค การใหค าแนะน า ขอมล ความรทเกยวของกบการปองกน อนตรายจากรงส การปฎบตตวของทงผปวย ญาต และเจาหนาททเกยวของ จงเปนสงทมความส าคญมาก

ในประเทศไทย สวนใหญการตรวจทางเวชศาสตร นวเคลยร เปนการตรวจการท างานของอวยวะตางๆ วามความผดปกตหรอไมดวยเครองมอทเรยกวา เครองสเปค

ส าหรบเครองสเปคน เปนชอยอ ทมาจากค าวา Single Photon Emission Tomography หรอ SPECT ซงภายหลงจากทไดรบสารเภสชรงสเขาสรางกายแลว สาร เหลานจะไปยงอวยวะทสนใจ ขนอยกบชนดของสารเภสช รงสทเลอกใช เชน การตรวจการท างานของหวใจ ไต ตบ ภาวะของตอมไทรอยดเปนพษ และการแพรกระจายของ มะเรงไปทกระดก เปนตน

ภาพการตรวจกระดกทวตว (Bone scan) ทเหนการ uptake ทผดปกตของ 99mTc-MDP (ลกศร)

หนา 9 ปท 1 ฉบบท 4

จากเทคโนโลยทมความกาวหนาอยางรวดเรวท าใหเกดนวตกรรมของการรวมสองเครองมอเขาไวในเครองมอเดยวกน เชน เครอง SPECT/CT โดยการผสานเครองสเปคและเครองเอกซเรยคอมพวเตอร (ซท) ท าใหสามารถไดทงขอมลการท างาน

ของอวยวะนน ๆ และขอมลทางกายวภาคทบอกถงพยาธสภาพนนมขนาด รปราง และอยในต าแหนงใดจากการตรวจเพยง

ครงเดยว ท าใหการวนจฉยโรคทเกดขนเปนไปไดอยางถกตอง และแมนย ามากขน

นอกจากน เครองเพท (Positron Emission Tomography หรอ PET) เปนอกหนงเทคโนโลยของการตรวจทาง

เวชศาสตรนวเคลยร ทสามารถแสดงถงขบวนการทางชวเคมและเมตาบอลสมในระดบเซลลของอวยวะทสนใจ ซงจากการ

ศกษาทผานมา พบวาเครองเพทชวยในการก าหนดระยะของโรคมะเรง (Staging) ทใหความไว (Sensitivity) และความ

จ าเพาะ (Specificity) ทสงกวาการตรวจดวยเครองซท โดยเฉพาะอยางยงเมอมการใชเครอง PET/CT (เครองมอทมการ

ผสานเครองเพท และเครองซทไวในเครองมอเดยวกน) นอกจากนการตรวจดวยเครองเพท ยงสามารถบอกถงการพยากรณ

โรค การวนจฉยการกลบเปนซ าของมะเรง การประเมนประสทธภาพของการรกษา และการประเมนการตอบสนองของโรค

ตอการรกษาโดยเฉพาะในชวงระยะเรมแรกของการรกษานอกจากนยงมการใชภาพทไดจากเครองเพทในการก าหนดขอบ

เขตของกอนมะเรง (แสดงภาพดานลาง) ส าหรบใชในการวางแผนการรกษาทางรงสของเทคนคทเรยกวา Image-guided radiation therapy (IGRT) หรอ Intensity Modulation Radiotherapy (IMRT) เพอเพมประสทธภาพของการรกษา และเพมโอกาสทผปวยจะหายจากโรคน

แมวาเครองซทจะมประโยชนมากตามทกลาวไวขางตน แตกมขอจ ากดของการตรวจในบางอวยวะ เชน การตรวจ

ความผดปกตของเนอสมอง หรอกระดกสนหลง เปนตน ท าใหมการใชเครองมออกชนดหนง ทเรยกวา เครองแมกเนตค เรโซนานซ อเมจจงหรอเครองเอม อาร ไอ (Magnetic Resonance Imaging: MRI) เครองมอชนดนใชคลนสนามแมเหลก

ความเขมสงและคลนความถในยานความถวทยในการสรางภาพของอวยวะทสนใจ ท าใหปจจบนนอกจากเครอง SPECT/ CT (หรอ PET/CT) ทสามารถพบไดในโรงพยาบาลหลายแหงในกรงเทพฯ หรอในบางจงหวดของแตละภมภาคแลว ยงมการน าเครองเอม อาร ไอ นมาผสานรวมตอไป

ซงทานผอานบางทานอาจจะไดเคยทราบผลการศกษาทมการใช

เครอง SPECT/MRI หรอ PET/MRI แมปจจบนในประเทศไทย

ยงคงไมมเครองมอดงกลาว ดวยความหลากหลายของเหตผล ซงหนงในเหตผลหลกคงหนไมพนเรองของราคาของเครองมอท

สงมาก อยางไรกตามการเรยนรและตดตามความกาวหนาของ

เทคโนโลยทเกยวของจะเปนเรองทไมยงยากอกตอไป

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท ผศ.ดร.ภสสรย ชพสมนต

ภาพตดขวางของกอนมะเรง

ทปอดแสดงลกษณะของกอน และการ uptake ของสารเภสชรงส

ทายทสดนขอฝากไปยงทานทงหลายเกยวกบการเรยนรแบบรวมเอา

วชาการหรอศาสตรตางๆ เขาดวยกน (Multidisciplinary) เชน บทความนทมการรวมเทคโนโลยดานเวชศาสตรนวเคลยร และดาน

รงสวทยาไวดวยกน

หนา 10 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

อาจารยประธาน วงศตาหลา

คณสมบตทวๆ ไปของสารทบรงส 1. Pharmacokinetics ขนอยกบสตรหรอโครงสรางทางเคม ของสารทบรงสแตละตว 2. Iodine concentration ความเขมขนของธาตไอโอดนในสารทบรงส

วดเปน มก.ไอโอดนตอมล. (mgI/ml.) หรอรอยละไอโอดน (%; gI/100ml) 3. Viscosity ความเหนยวหรอความหนดของสารทบรงสใชหนวยเปน centi Poise (cP) 1 Poise = gm/cm-second = Pascal. Sec ซงน าบรสทธ จะม คา Viscosity เทากบ 1.0020 cP (ท 20 0C)

หมายเหต ความหนดขนอยกบ ความเขมขน

อณหภม

สตรและโครงสรางทางเคม 4. Osmotic pressure ขนอยกบคา Osmolarity ซงค านวณไดจาก Molarity ของอนภาคในสารละลาย (Molarity คอ จ านวน mole ของตวถกละลายตอสารละลายหนงลตร (M/L) มหนวยเปน Molar (M) การค านวณ Osmolarity ไดจากสตร

Osmolarity = C x n / Mw (osmoles per litre) C = ความเขมขน (กรมตอลตร) n = จ านวนประจทแตกตว Mw = มวลโมเลกล

สารทบรงสทม Osmotic pressure สงๆ เปนตวการทท าใหเกด “Side effect” ซงเกดขนไดจาก - ท ำใหเกดกำรเปลยนแปลงใน Hemodynamic reaction (มการเพม

Pulmonary pressure ท าใหการหดตวของกลามเนอหวใจเลวลง มการขยายตวของหลอดเลอด)

- มกำรท ำลำยเมดเลอดแดง เนองจำกมน ำซมออกมำจำกเมดเลอดแดง (Osmotic pressure ขางนอกสง ท าใหน าซมออกมา) นอกจากนยงท าลาย Cell endothelium ในลกษณะเดยวกนดวย

- Neurotoxicity เชน การใชสารความเขมขนสงฉดเขาไปในหลอดเลอด สมองหรอเขาในไขสนหลง กจะท าใหเกดอาการชกได

- Vascular pain เนองจากมการท าลายผนงหลอดเลอดโดยสารทบรงส ทม Osmolarity สงๆ ท าใหรสกรอนหรอปวดในหลอดเลอดทไดรบ สารทบรงสเขาไป

ภาวะไมพงประสงคของ Iodinated contrast media พยาธก าเนดทอาจเกดจากการทมผลโดยตรงตอโครงสรางของ เซลล การสรางเอนไซมและกระตน Complement, Fibrinolyt-ic, Kinin, และระบบอนๆ สามารถแบงไดเปน 2 แบบคอ Idio-syncratic กบ Nonidiosyncratic-reaction 1, 2, 3, 4 1. Non-idiosyncratic reactions หรอ Organ specific type ขนกบขนาดของสารทบรงส ไดแก

- Contrast media induce nephropathy (CIN) คอ ภาวะไตเสอมจากการเพมขนของระดบ Serum creatinine มากกวา 0.5 มก.ตอดล. หรอ มากกวารอยละ 50 ของระดบกอนฉด - Bradycardia, Hypotension and Vasovagal reactions

- Extravasations of contrast media - Delayed reactions เกดหลงจากไดรบสารทบรงส ตงแต 30 นาท ถง 7 วน อาการคลายไขหวดใหญ - Organ specific ทอวยวะตางๆ 2. Idiosyncratic reaction หรอ General type อาการไมขนกบขนาดของสารทบรงสและมกเกดขนทนท

2.1 อาการเลกนอย ไดแก อาการทมผนกระจายทวไป ซงพบบอยทสด อาการคน น ามกไหล คลนไส สะอก เหงอออก ไอ และ วงเวยน ไมมการรกษาเฉพาะ

2.2 อาการปานกลาง ไดแก อาการอาเจยนมาก ผนขนทงตว ปวดศรษะ หนาบวม หลอดลมตบเลกนอย หอบ ใจสน หวใจเตนเรว หรอ ชา ความดนสง ปวดทองแบบ Abdominal cramp ตองใหการวนจฉยใหไดและใหการรกษาทนท

2.3 อาการรนแรง ไดแก หวใจเตนผดจงหวะแบบ อนตราย เชน Ventricular tachycardia ความดนโลหตต า หลอดลมเกรงตวรนแรง คอบวม ปอดบวมน า ชก หมดสต และอาจเสยชวตได

หนา 11 ปท 1 ฉบบท 4

แนวทางปองกนส าหรบลดภาวะไมพงประสงค ส าหรบ Non-idiosyncraticreaction

1. รกษาควบคมภาวะของโรคประจ าตวใหคงทกอนทจะมการใชสารทบรงส และใชความระมดระวงในรายทไดรบยา β- blocker , AChE inhibitor หรอ Metformin

2. การฉดชาจะเกดภาวะไมพงประสงคนอยกวาการฉดเรว

แนวทางปองกนส าหรบลดภาวะไมพงประสงคส าหรบ Idiosyncratic reaction

1. Methylprednisolone ขนาด 32 มก.ใหรบประทาน 12 และ 2 ชวโมงกอนฉด หรอ Prednisone 32 มก.ใหรบประทาน 13, 7 และ

1 ชวโมงกอนฉด จะชวยลดภาวะไมพงประสงคทงหมดตอสารทบรงสชนด Ionic contrast media

2. Prednisolone ขนาด 50 มก. ใหรบประทาน 13, 7 และ 1 ชวโมงกอนฉด และ 50 มก. Diphenhydramine 1 ชวโมงกอนฉด

จะชวยลดอาการไมพงประสงคทงหมดตอสารทบรงสชนด Ionic จากรอยละ 9 เหลอ รอยละ 75

3. ผปวยมประวตการแพทรนแรงปานกลางหรอรนแรงมากจากการฉดสารทบรงสมากอนควรจะพจารณาการวนจฉยวธอน เชน

อลตราซาวด หรอ Magnetic resonance imaging (MRI) หรอ Scintigraphy

4. H1 Antihistamines ชนดรบประทาน เชน Diphenhydramine 50 มก. 1 ชวโมงกอนฉด

5. H2-Histamine receptor blockers เชน Cimethidine 300 mg รบประทาน 1 ชวโมงกอนฉด และ/หรอ Ranitidine 50 มก.

รบประทาน 1 ชวโมงกอนฉด

แนวทางปองกนส าหรบลดภาวะไมพงประสงคส าหรบ CIN

1. ควรงดยากลมทอาจเปนพษตอไต (Nephrotoxic drug) เชน NSAIDs และ Aminoglycoside กอนและหลงการใชสารทบรงส

อยางนอย 48 ชวโมง

2. ใชสารทบรงสในปรมาณทนอยทสดเทาทจ าเปนโดยใช ขนาด 1 มก. ไอโอดน ตอ น าหนกตว 1 กก. และควรใชหางกนอยางนอย 7 วน

3. ควรเลอกใชสารทบรงสชนด Nonionic ทเปน Low osmolality contrast medium โดยเฉพาะในรายทมปจจยเสยง

4. ใหผปวยอยในภาวะไดรบน าเพยงพอกอนการตรวจทตองใชใหสารทบรงสและใหตอเนองตอไปอกอยางนอย 2 ชวโมงหลงตรวจเสรจ

5. ใช Theophylline, Acetylcysteine ชนดรบประทานหรอฉดเขาหลอดเลอดด า

References

1. American College of Radiology. Manual on Contrast Media. 4th ed. Reston, Va: ACR; 1998.

2. Cutroneo P, Polimeni G, Curcuruto R, Calapai G, Caputi AP. Adverse reactions to contrast media: an analysis from spontaneous reporting data. Pharmacol Res 2007 ;56 :35-41.

3. Bush WH, Swanson DP. Acute reactions to intravascular contrast media: types, risk factors, recognition, and specific treatment. AJR Am J Roentgenol 1991;157:1153-61.

4. Becker C. Prophylaxis and treatment of side effects due to iodinated contrast media relevant to radiological practice. [German]. Radiology 2007;47:768-73.

5. Greenberger PA, Patterson R, Radin RC. Two pretreatment regimens for high-risk patients receiving radiograph-ic contrast media. J Allergy Clin Immunol. 1984; 74: 540-3.

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท อาจารยประธาน วงคตาหลา

หนา 12 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ทานผอานหลายๆ ทานคงเคยถายภาพเอกซเรยมาบาง อยางเชนกรณทประสบอบตเหต แลวสงสยวากระดกหก หมอกจะสงใหถายเอกซเรยเพอดวากระดกหกสวนไหน หรอทานทเคยตรวจสขภาพประจ าปกจะตองเคย ถายภาพเอกซเรยทรวงอก หรอทเรยกกนวาเอกซเรยปอด ถงแมวาไมเคย

เปนผถกถายเอกซเรย กตองเคยไดยนค าวาถายเอกซเรยอยางแนนอน แลวทานผอานเคยสงสยไหมวา เอกซเรยคออะไร

และเอกซเรยท าใหเหนอวยวะภายในรางกายไดอยางไร

รงสเอกซหรอเอกซเรยทเราเรยกกนจรงๆ แลว กคอคลนแมเหลกไฟฟาชนดหนง เชนเดยวกบแสงแดด คลนวทย คลนโทรทศน หรอคลนไมโครเวฟ แตเอกซเรยเปนคลนแมเหลกไฟฟาทมความถสง ซงสงกวาความถของแสงแดด คลนวทย คลนโทรทศน หรอคลนไมโครเวฟ เราไมสามารถมองเหนเอกซเรยไดดวยตาเปลา แตถาเราใชอปกรณทท าปฏกรยากบเอกซเรย เชน ฟลมเอกซเรย มาท าหนาทรบรงส แลวน าฟลมทไดไปผานกระบวนการลางฟลมเพอเปลยนภาพแฝงทเราไมสามารถมองเหนไดบนฟลมไปเปนภาพทสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา เชนเดยวกบการถายรปดวยกลองถายรป เอกซเรยถกคนพบมาประมาณ 100 กวาปแลว ผทคนพบคอ วลเลยม คอนราด เรนตเกน ซงเปนนกฟสกส ชาวเยอรมน ในการคนพบน ท าใหเรนตเกนไดรบรางวลโนเบลในสาขาฟสกสเปนทานแรก ตอมามการน าเอาเอกซเรยมาใชชวยในการหาต าแหนงของเขมขนาดเลกทฝงอยในมอผหญงคนหนง ซงถอวาเปนการน าเอาเอกซเรยเขามาใชในทางการแพทยเปนครงแรก

คณสมบตทส าคญของเอกซเรยคอมนสามารถทะลทะลวงผานวตถทมความหนาแนนตางกน ไดมาก – นอยตางกนดวย จงน าเอาคณสมบตนมาใชในการถายภาพเอกซเรยของอวยวะทมความหนาแนนแตกตางกน อยางเชนการถายเอกซเรยทรวงอก กระดกซงเปนอวยวะทมความหนาแนนสงจะสามารถดดกลนเอกซเรยไดมาก ดงนนเอกซเรยจะผานกระดกออกตกกระทบฟลมมาไดนอย ภาพเอกซเรยของกระดกจงขาว แตเมอเปรยบเทยบกบปอด ซงเปนอวยวะทมความหนาแนนต า จะสามารถดดกลนเอกซเรยไดนอย เอกซเรยจงผานกระดกออกตกกระทบฟลมมาไดมาก ภาพเอกซเรยบรเวณปอดจงด ากวาบรเวณกระดกคะ ส าหรบผทเคยถายเอกซเรยทรวงอก คงจะพอจ าไดใชไหมคะวา กอนการถายเอกซเรย เจาหนาทจะบอกใหถอดสรอยคอ เสอชนใน และเสอทมกระดมออก เพราะสาเหตเดยวกนคะวา วสดตางๆ ทสามารถดดกลนรงสได จะท าใหเกดภาพของวตถนนบนฟลมเอกซเรย และอาจจะไปบงรอยโรคทอยในบรเวณนน ท าใหรงสแพทยไมสามารถวนจฉยโรคไดถกตองคะ ดงนนกอนทจะถายเอกซเรยจงควรถอดวสดหรอโลหะทสวมอยในบรเวณทจะถายเอกซเรยออกทกครง อยางเชน จะถายเอกซเรยมอ กตองถอดแหวน หรอสรอยแขนทสวมอยในขางทจะถายออกกอน

ดร.ธนยวร เพงแปน

หนา 13 ปท 1 ฉบบท 4

ในปจจบนนววฒนาการทางดานเอกซเรยเปนไปอยางรวดเรว จงไดเหนอปกรณทางรงสทมความสามารถในการสรางภาพอวยวะของผปวยมากยงขน อยางเชนเครองเอกซเรยคอมพวเตอรหรอทเรยกกนวาเครองซท ซงสามารถสรางภาพอวยวะภายในตางๆ ในแนวตดขวางเปนชนๆ ได ท าใหเหนรายละเอยดของอวยวะนนไดมากกวาการถายเอกซเรยธรรมดา อยางเชน ผทประสบอบตเหตศรษะฟาดพน ถาถายภาพเอกซเรยธรรมดาจะทราบเพยงแควากะโหลกศรษะราวหรอไม แตถาถายภาพดวยเครองซทจะเหนทงกะโหลกศรษะและเนอสมอง ท าใหทราบวาภาพในเนอสมองไดรบการกระทบกระเทอนหรอไม สงผลใหวางแผนการรกษาไดรวดเรวและถกตองขน แตการสรางภาพดวยเครองซทนจะท าใหผปวยไดรบปรมาณรงสสงกวาการถายเอกซเรยธรรมดาหลายเทา ดงนนการเลอกวธถายภาพเอกซเรยจงตองค านงถงจดนดวย

นอกจากการถายเอกซเรยทวไปแลว ยงสามารถถายเอกซเรยทางเดนอาหาร ตงแต หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก และล าไสใหญไดอกดวย แตเนองจากอวยวะของทางเดนอาหารมความสามารถในการดกลนรงสใกลเคยงกน ดงนนการถายเอกซเรยทางเดนอาหารจงตองใชสารททบตอรงสเขามาชวย เรยกวาสารทบรงส โดยสารทบรงสทใชกบการตรวจทางเดนอาหารคอแปงแบเรยม ซงเอกซเรยไมสามารถทะลทะลวงผานได เมอแปงแบเรยมเคลอนทไปตามทางเดนอาหารจงท าใหเหนลกษณะและขอบเขตของทางเดนอาหาร หรอถามความผดปกตแปงแบเรยมจะไปเคลอบอยบรเวณทมรอยโรค ท าใหสามารถตรวจพบต าแหนงของรอยโรคได

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท ดร.ธนยวร เพงแปน ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

( www.xray2000.co.uk )

ตวอยางภาพเอกซเรยปอด ภาพเอกซเรยขอศอก ภาพเอกซเรยทางเดนอาหาร

บรเวณหลอดอาหาร

ภาพเอกซเรยทางเดนอาหาร

บรเวณล าไสใหญ

หนา 14 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

งานเทคโนโลยและนวตกรรมของไทย หรอ TechnoMart InnoMart เปนงานทจดแสดงผลงานเดนของกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมถงโครงการหรอแผนงานของกระทรวงฯ ทชวยสงเสรม สนบสนนและผลกดนเทคโนโลยของไทยใหกาวหนาและพฒนาตอไป ตามนโยบายดานการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมเพอรองรบการพฒนาประเทศอยางมนคงตลอดจนสนบสนนการลงทนและความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน

ในงานนนวตกรรมฝมอคนไทยหลายชนพฒนาไดไมแพตางประเทศเลยทเดยว เชน อากาศยานไรคนขบ นวตกรรมหนยนตเลยงไก กงหนลมผลตไฟฟาแนวตงในชนบท เครอง CT สแกนส าหรบงานทนตกรรม ขอเขาเทยม โครงการพฒนาเรดารเตอนภยทางบกและทางทะเล เปนตน นอกจากนยงมหลากหลายผลงานจากทงภาครฐและเอกชนเขารวมแสดงในงานนรวมแลวไมต ากวา 300 ผลงาน ซงสามารถเขาชมรายละเอยดผลงานเพมเตมไดท

(http://www.most.go.th)

อาจารยธญรตน ชศลป

ทมาของภาพ : http://www.manager.co.th/Science/ViewNews.aspx?NewsID=9550000089473

หนา 15 ปท 1 ฉบบท 4

ผเขยนจะขออนญาตเลาถงผลงานทกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยภมใจน าเสนอผลงานหนง ชอผลงาน คอ เดนตสแกน 1.1 เครองเอกซเรยคอมพวเตอรส าหรบงานทนตกรรม ซงเปนผลงานของส านกงานพฒนาวทยาศาสตร

และเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) รวมกบ ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต ศนยเทคโนโลย และ

วสดแหงชาต คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และบรษทสธาสนเดนทล จ ากด ไดรวมกนพฒนาขน เครองเดนตสแกนนพฒนามาจากเครองเอกซเรยคอมพวเตอรส าหรบงานทนตกรรมตนแบบ ชอวา “เดนตสแกน” (DentiiScan) ใชรงสเอกซทมล ารงสแบบทรงกรวย (Cone beam) และสวนรบภาพเปนตวตรวจวดรงสแบบ Flat panel detector ซงตงอยตรงกนขามโดยอปกรณทงสองจะหมนไปพรอมๆ กนรอบศรษะผปวย 360 องศา 1 รอบ

ใชเวลา 18 วนาท เพอเกบขอมลดบในแตละมมมอง จากนนน าขอมลดบทไดมาผานอลกอรทมในการสรางภาพ เพอสรางภาพตดขวางบรเวณชองปากและขากรรไกรของผปวย ภาพตดขวางทไดจะถกแสดงผลในมมมองสองมต

และสามมตโดยผานซอรฟแวรแสดงภาพ ประโยชนของเครองเดนตสแกนคอ สามารถน ามาใชในทนตกรรมรากเทยม การวางแผนการผาตดบรเวณชองปาก ขากรรไกรและใบหนา การตรวจดขอตอขากรรไกร การวนจฉยในการรกษา

ครองรากฟน และทนตกรรมจดฟน นอกจากประโยชนจากการใชงานเครองแลว ผลงานชนนยงมคณคาในเชงพาณชย คอ เมอเปรยบเทยบประสทธภาพการท างานกบเครองมอทน าเขาจากจน ไตหวนหรอเกาหลแลว พบวามประสทธภาพ

เทยบเทากนแตมตนทนในการผลตทต ากวามาก

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท อาจารยธญรตน ชศลป ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ทมาของขอมล : กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. Technology trend เทคโนโลยกาวล า นวตกรรมกาวหนา การพฒนายงยน .หนงสอ.งานเทคโนโลยและนวตกรรมของไทย ประจ าป 2555 TechnoMart InnoMart 2012.

หนา 16 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

สวสดสมาชกรงสเทคนคทกทานทตดตามขาวสารตางๆ ของคณาจารย ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร ม.นเรศวร นะคะ ทานสมาชก รงสเทคนคทกทานคงตระหนกถงวทยาการการตรวจและเครองมอการ ตรวจทางรงสทมความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวเปนอยางดและสงหนง ทอยควบคกบการตรวจดวยเครองมอทางรงสตางๆ นนกคอ ลกษณะทาง กายวภาคศาสตรของรางกาย เพราะยงเครองมอตรวจมความกาวหนา มากขน รายละเอยดของรางกายผปวยทไดจากการตรวจดวยเครองมอ เหลานนกยงมากขนตามไปดวย ดงนนนกรงสเทคนคจงจ าเปนตองมความรเกยวกบกายวภาคศาสตร ของมนษยเปนอยางด โดยเฉพาะปจจบนการตรวจทางรงส ไมวาจะเปน การตรวจเอกซเรยคอมพวเตดโทโมกราฟฟ (CT) การตรวจดวยคลนเสยง ความถสง (US) การตรวจดวยคลนไฟฟาสนามแมเหลกแรงสง (MRI) ตาง ใหรายละเอยดรางกายเปนกายวภาคศาสตรแนวตด ทงแนวตามขวาง ตามยาวซายขวา

ดงนนจลสารฉบบนจงอยากแนะน าใหรจกกบผลงานโครงงานวชาชพของนสตสาขารงสเทคนคทประกอบดวย นางสาวกนกวรรณ พรมเสน , นางสาวเบญจรตน เกตนล และนางสาวสภาพร ค าพอง ทมความพยายามอยากให กายวภาคศาสตรแนวตดเปนเรองงายส าหรบนกรงสเทคนคทกทาน จงไดมการสรางเวปไชตทบอกรายละเอยดของกายวภาคศาสตรแนวตดของรางกายมนษยทงสมอง ชองอก ชองทอง และองเชงกราน ในแนวตามขวาง ตามยาว ซายขวาและตามยาวหนาหลง โดยน าเสนอทงภาพถายรงสจากเครอง CT และเครอง MRI นสตไดบอกขอบเขตของอวยวะเกอบทกอวยวะในภาพถายทางรงสจากทงสองเครองมอในทกระนาบการตด นอกจากการบอกขอบเขตแลวนนนสตยงไดบอกชอและค าอธบายของอวยวะเหลานนเปนภาษาไทยไวอกดวย ซงท าใหอานเขาใจไดดขน

อาจารยชญญาทพญ สวรรณสงห

หนา 17 ปท 1 ฉบบท 4

ผลงานชนนของนสตไดรบรางวลรองชนะเลศอนดบหนง จากการประกวดโครงงานวชาชพภาคโปสเตอรคณะ

สหเวชศาสตร รางวลชนะเลศอนดบหนง จากการประกวดนทรรศการแสดงโครงงานนสตมหาวทยาลยนเรศวร และเปน

ตวแทนของมหาวทยาลยนเรศวรเพอเขารวมการประกวดระดบภมภาคตอไป ผลงานนไดน าเสนอไวบนเวปไซตตาม

URL: http://student.nu.ac.th/rtl/ ซงทกทานสามารถเขาชมเวปไซตดงกลาวไดตลอดเวลา และคณะผจดท าหวงเปน

อยางยงวาเวปไซตนจะเปนประโยชนกบนกรงสเทคนคทกทานนะคะ และนคออกหนงในความภาคภมใจของภาควชา

รงสเทคนคทนสตผลตโครงงานวชาชพออกมาเพอเปนประโยชนตอชาวรงสเทคนค ในภาควชารงสเทคนคยงมโครงงาน

นสตอกมากมายทพฒนาขนมาเพอใหเปนประโยชนตอทงตวนสตและชาวรงสเทคนคทกทานคะ

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท อาจารยชญญาทพญ สวรรณสงห

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

หนา 18 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

สวสดคะคณผอานทกทาน พบกนอกแลวนะคะกบความรทางรงสรกษาฉบบทแลว

ดฉนไดกลาวถงเทคนค IGRT ใหทกทานไดทราบกนไปแลว และสญญาวาจะมาเลางาน

วจยของนสตทเกยวของใหฟง เทคนค Image guide radiation therapy หรอ IGRT เปนระบบภาพน าวถ คอน าภาพทางรงสมาชวยตรวจสอบความถกตองกอนการฉายรงส สามารถชวยเพมความถกตองแมนย าในการฉายรงสและชวยใหการรกษามประสทธภาพ

มากยงขน แต IGRT ใชภาพทไดจากเอกซเรยนนจะท าใหผปวยไดรบปรมาณรงสเพมขน ดงนนสงทควรค านงในการน าเทคนค IGRT มาใชกบผปวยจะตองพจารณาถงปรมาณ รงสและประโยชนทผปวยไดรบดวยนะคะ โดยเฉพาะการสรางภาพตดขวางดวยเทคนค Cone Beam Computed Tomography (CBCT) ซงทนยมใช คอ kV CBCT

ปจจบนบรษทตางๆ ไดผลตเครองฉายรงสใหทนสมยมากขน เชนเดยวกบบรษท Varian ซงมสวนสรางภาพ IGRT เรยกชอวา OBI โดยไดพฒนามาจนถงเวอรชน 1.5 ซงเวอรชนนสามารถก าหนดทศทางในการสแกนได ซงปกตจะใช

ทศทางในการสแกนของแหลงก าเนดรงสอยในต าแหนง 90 ถง 290 องศา ทมมมในการสแกนทงหมด 200 องศา ซงเปน

การสแกนในดานหลงของผปวยจากความสามารถทเพมขนนท าใหผวจยเกดความสงสยวาหากเราเปลยนแปลงชวงของมมในการสแกนจากดานหลง มาเปนดานหนา และดานขาง ปรมาณรงสทอวยวะส าคญตางๆ ไดรบและคณภาพของภาพ

เอกซเรยคอมพวเตอรนนจะแตกตางกนหรอไมและเนองจากการสแกนเฉพาะสวนของศรษะเทานนทใชมมการสแกนแบบครงรอบ (200 องศา) ดงนนผวจยจงศกษาเฉพาะบรเวณศรษะและล าคอ

โดยงานวจยของเรามชอเรองวา “Evaluation of Absorbed Dose and Image Quality for Different Partial Angle kV-CBCT Scans in Head and Neck Region” โดยจะวดปรมาณรงสดดกลนซงศกษาในหนจ าลอง วดทบรเวณศรษะและล าคอ โดยใชเครองมอวดรงสชนดทแอลด (Thermoluminescence Dosimeter; TLD) โดยการใส TLD ในหนจ าลอง ต าแหนงของอวยวะเสยงตางๆ ไดแก ไขสนหลง, กานสมอง, เลนสตา, ลกตา, เสนประสาทตา, Optic chiasma, ตอมน าลาย และกลองเสยง จากนนท าการสแกนดวยเทคนค kV CBCT ดวย 100 kV, 146.4 mAs ในโหมดการสแกนแบบครงรอบ ททศทางการสแกนทแตกตางกนทง 3 ทศทางและทดสอบคณภาพของภาพ

โดยใชหนจ าลอง Catphan 504 โดยพจารณา High contrast spatial resolution, Contrast และ Uniformity จากทง 3 ทศทางการสแกน และประเมนคณภาพของภาพทสแกนจากหนจ าลอง Rando โดยรงสแพทย

ผลการทดลอง ดานคณภาพของภาพพบวาทงสามมมการสแกนมคณภาพของภาพดาน High contrast spatial resolution, Contrast และ Uniformity ทใกลเคยงกน

อาจารยสมาล ยบสนเทยะ

ขอขอบคณ โรงพยาบาลจฬาภรณ

หากสนใจในรายละเอยดเพมเตม ตดตอไดท อาจารยสมาล ยบสนเทยะ ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

หนา 19 ปท 1 ฉบบท 4

และจากการประเมนคณภาพของภาพทสแกนในหนจ าลอง Rando พบวาทง 3 แนวการสแกนพบวามคณภาพของ

ภาพในภาพรวมอยในเกณฑทยอมรบได ดงรป ซงเมอทดสอบทางสถตพบวาภาพทไดจากการสแกนทง 3 ทศทางไมม

ความแตกตางกนอยางมนยส าคญสวนปรมาณรงสดดกลนในอวยวะเสยงบรเวณศรษะและล าคอจากทศทางการสราง

ภาพทแตกตางกนแสดงดงแผนภม โดยพบวาปรมาณรงสทแตละอวยวะไดรบมความแตกตางกนซงขนอยกบต าแหนง

ของอวยวะ, ความลกของอวยวะ, แนวการสแกนและความหนาแนนของอวยวะทรบรงสกอนอวยวะทสนใจ

จากผลการทดลองดงกลาว ท าใหเราสรปไดวา “การเลอกทศทางในการสแกนควรค านงถงปรมาณรงสทผปวย

จะไดรบเพมเตมจากการตรวจสอบต าแหนงกอนการฉายรงสรวมกบปรมาณรงสทไดจากการรกษา” เพอใหผปวย

ไดรบการรกษาทมประสทธภาพ โดยไดรบปรมาณรงสทนอยทสดและกอใหเกดประโยชนสงสด ดฉนหวงเปนอยางยงวา

เรองราวทเลาใหทกทานไดอานนจะเปนแรงบนดาลใจ ใหทกทานอยากจะท าวจยเพราะงานวจยถอไดวาเปนสงทส าคญ

ตอวชาชพรงสเทคนคของเราไมเพยงแตสถาบนการศกษาเทานนนะคะ แตในโรงพยาบาลตางๆ กตองท าวจยเหลานดวย

เพอพฒนางานของทานเองโดยเรมจากการมองปญหาของงานทเราท าอยทกวน เกบขอมลและน ามาวเคราะห เทานก

สามารถสรางงานวจยขนมาไดแลวคะ

แผนภมกราฟความสมพนธระหวางคาปรมาณรงสดดกลนในอวยวะเสยงกบแนวการสแกนในทศทางทตางกน

หนา 20 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

ถงแมวาการปกปองขอมลผปวยเปนสงทมความส าคญมาก แตการดแลรกษาระบบเครอขายใหท างานอยางถกตองกเปนปจจยทส าคญในการปกปองขอมลทอยในเครอขายนน ถามชองโหวของระบบเครอขายทอนญาตใหผอนเขามาดหรอโจมตท าใหเกดความเสยหาย กอาจตองใชเวลาและความพยายามอยางมากทจะท าใหระบบกลบมาท างานไดเหมอนเดม ดงนนเพอปองกนระบบคอมพวเตอรและเครอขาย เราจ าเปนตองใชเครองมอรกษาความปลอดภยจากหลายแหลงท างานรวมกนอยางเปนระบบเพอปองกนและรกษาความปลอดภย และตอไปนจะเปนตวอยางประเภทของเครองมอทใชส าหรบระบบการรกษาความปลอดภยใหกบระบบคอมพวเตอรและเครอขายในงานรงสวทยา

(http://blueboard-in-th.blogspot.com/2010/09/firewall.html)

Firewall เปนระบบควบคมการเขาและออกของเครอขาย

ซงจะใชส าหรบปกปองเครอขายภายในจากการถกโจมต จากภายนอก โดยปกต Firewall จะตดตงขวางกนระหวาง สองเครอขายสวนใหญเปนการตดตงระหวางอนเทอรเนตและอนทราเนต ส าหรบเหตผลหลกทมการใชสสFirewall นน เพอใหผใชภายในสามารถใชบรการเครอขายภายในไดเตมท และใชบรการภายนอก เชน อนเทอรเนตไดดวย ในขณะท Firewall จะปองกนไมใหผใชงานภายนอกเขามาใชบรการ เครอขายทอยภายในได

การตงคา Firewall

>> คลก Start Menu แลวคลกเลอก Control Panel

>> ท Control Panel คลก System and Security

>> ท Windows Firewall คลกค าสง Turn Win-dows Firewall on or off

IDS (Intrusion Detection System) คอ เครองมอทใชในการตรวจหาและแจงเตอนใหผดแลระบบไดทราบวา ระบบเครอขายซงรวมถงคอมพวเตอรตางๆ ทดแลอยนนก าลงถกบกรกหรอโจมตอยซงชองทางการโจมตหรอบกรก มกจะมาจากเครอขายภายนอก เชน อนเตอรเนต หรอมาจากเครอขายคอมพวเตอรตางๆ ภายในระบบเครอขาย ดวยกนเองกได โดยสามารถท าการวเคราะหขอมลทงหมดทผานเขาออกภายในเครอขายวาลกษณะการท างานทเปน ความเสยงทกอใหเกดความเสยหายตอระบบเครอขายหรอไม IPS (Intrusion Prevention System) คอ ระบบทมลกษณะเชนเดยวกบระบบ IDS แตมความสามารถพเศษมาก กวานอกเหนอจากการตรวจหาและแจงเตอนเหมอน IDS มนยงสามารถหยดยงการบกรกหรอตอบโตการโจมตได โดยอตโนมตทนททตรวจพบดวยตวของมนเอง ซงจะชวยชะลอ หรอ หยดยงความเสยหายทอาจเกดขนกบระบบ เครอขายไดอยางทนทวงท IDS นนเกดขนมากอน IPS ผานการพฒนาปรบปรงใหมความสามารถมากขน เชน สามารถตดตอสงการหรอประสานงานกบอปกรณ Router หรอ Firewall ใหการปดกนเมอตรวจพบการบกรก หรอโจมตทางเครอขาย หรอตอบโตการโจมตโดยการสงกลบไปหาผบกรก ในปจจบน IDS จงถกแทนทโดย IPS ในทสด

หนา 21 ปท 1 ฉบบท 4

อาจารยกงกานต อภวฒนสเมธ http://thecybersaviours.com/intrusion-detection-system-ids

การรกษาความปลอดภยในเครอขายนน สงแรกทตองนกถงคอ Firewall

ซงเปนระบบทควบคมการใชงานระหวางเครอขายเปรยบเสมอนยามทคอยตรวจตราการเขา

ออกจากสถานทตางๆ แต Firewall กมขอจ ากดหลายอยาง ไมอาจปองกนการบกรกได 100%

สวน IDS เปนเครองมอรกษาความปลอดภยเครอขายอกอยางทใชตรวจจบการโจมตเครอขาย

โดยระบบแจงเตอนผดแลระบบ เปรยบเสมอนระบบกนขโมยนนเอง

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท อาจารยกงกานต อภวฒนสเมธ

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ปจจยทตองพจารณาในการกอสรางโรงไฟฟา นวเคลยรมอยหลายประการ แตปจจยส าคญทสดทตอง

หนา 22 จลสารรงสเทคนคนเรศวร

อาจารยกานตสน ยาสมทร

หากสนใจในรายละเอยด ขอขอมลเพมเตมไดท อาจารยกานตสน ยาสมทร

สวสดคะคณผอานทกทาน ฉบบทผานมาเราไดเรยนร

เกยวกบประเภทของเครองปฏกรณนวเคลยรหรอโรงไฟฟา

นวเคลยรกนไปแลวฉบบนเราจะมาตดตามถงความคบหนา

ของโรงไฟฟานวเคลยรในประเทศไทยคะ

โรงไฟฟานวเคลยรเปนแหลงผลตไฟฟาขนาดใหญท

สามารถใหก าลงผลตไฟฟาสงโดยอาศยพลงงานนวเคลยร

ซงเปนพลงงานสะอาดไมกอใหเกดมลพษแตตองมการจด

การกากกมมนตรงสทด อยางไรกตามการสรางโรงไฟฟา

นวเคลยรจ าเปนตองใชเงนลงทนสงในระยะเรมตนเพอการ

กอสรางอาคารและโรงไฟฟาแตเมอเรมเดนเครองและผลตไฟฟาตนทนจะถกลง ท าใหมความคมคาทางเศรษฐศาสตร

ในระยะยาว และการใชพลงงานจากนวเคลยรจะชวยเสรม

สรางเสถยรภาพทางดานพลงงานใหกบประเทศไทยเพราะ

ไมตองพงพาแหลงพลงงานจากประเทศเพอนบาน เชน กาซธรรมชาต หรอถานหน เปนตน

น ามาพจารณาคอ สถานทตงของโรงไฟฟานวเคลยร ซง ในสวนของขอก าหนดทวไปมวตถประสงคหลก เพอการ ปองกนสาธารณชน และสงแวดลอมใหปลอดภยจากกม- มนตภาพรงสทปลอยออกมา เนองจากอบตเหตทางรงส โดยจะตองมการตรวจสอบวาสถานทตงของโรงไฟฟานว- เคลยรมความถ และความรงแรงของเหตการณทเกดจาก ธรรมชาต หรอมนษย รวมทงปรากฏการณทอาจสงผล ตอความปลอดภยในการสรางโรงไฟฟานวเคลยรมาก นอยเพยงใด นอกจากนขอก าหนดพเศษยงพจารณาไปถง การเกดแผนดนไหว และการเคลอนทของผวโลกใน บรเวณดงกลาวอกดวย

การพจารณาพนททเหมาะสมส าหรบการตงโรง ไฟฟานวเคลยรในประเทศไทยทง 5 แหง จากการส ารวจ โดยบรษท Burn & Roe พบวา พนททเหมาะสมในการ สรางโรงไฟฟานวเคลยร ไดแก อบลราชธาน, นครสวรรค, ตราด, สราษฏรธาน และชมพร โดยการด าเนนการเพอ เตรยมการกอสรางโรงไฟฟานวเคลยรในประเทศไทยได พจารณาตามเงอนไขททบวงการพลงงานปรมาณระหวางประเทศ (IAEA) ก าหนดไว ซงในการหารอเบองตนนน พบวา ประเทศไทยยงขาดความพรอมในเรองของ กฎหมายก ากบดแลกจการนวเคลยร, ขอผกพนระหวาง ประเทศ, ความรความเขาใจของประชาชน และการ พฒนาบคลากร

โรงไฟฟานวเคลยร พลงงานสะอาด

ทมา : VUJE (Bohunice power plant)

หนา 23 ปท 1 ฉบบท 4

จากเหตการณอบตเหตของโรงไฟฟานวเคลยร ฟคชมะไดอจ ในจงหวดฟคชมะ ประเทศญปน ซงสงผล กระทบตอความเชอมน และการยอมรบโครงการโรง ไฟฟานวเคลยรของประเทศไทย คณะกรรมการนโยบาย พลงงานแหงชาตไดมมตเมอวนท 27 เมษายน พ.ศ.2554 ใหมการเลอนก าหนดการเขาระบบของโครงการโรงไฟฟานวเคลยรออกไปอก 3 ป จากแผนเดมทโรงไฟฟา นวเคลยรโรงแรกจะเขาระบบในป พ.ศ. 2563 เปนป พ.ศ. 2566 เพอใหมการทบทวนถงมาตรการความปลอด- ภยทางนวเคลยร และการเตรยมความพรอมในดานตางๆ เชน ดานกฎหมาย, ดานการก ากบดแล และดานการม สวนรวมของผมสวนไดสวนเสย รวมไปถงแผนรองรบเพม เตมดงบทเรยนทเกดขนในประเทศญปน นอกจากนคณะ กรรมการนโยบายพลงงานแหงชาตยงไดมอบหมายให ส านกพฒนาโครงการโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยร (สพน.) ไปด าเนนการศกษาวเคราะห เพอปรบปรงการเตรยม ความพรอม และสรางความรความเขาใจใหแกประชาชน อยางตอเนองในสวนทเกยวของ

ผลจากการปรบเลอนก าหนดการเขาระบบของ โครงการโรงไฟฟานวเคลยรออกไป 3 ป ท าใหมโครงการ

โรงไฟฟานวเคลยรบรรจในแผนรวมทงสน 4 โรง เนอง จากโครงการโรงไฟฟานวเคลยรโรงท 5 ถกเลอนออกไป เปนป พ.ศ. 2574 ซงอยนอกกรอบแผนพฒนาก าลงผลต ไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2573 (PDP 2010)

และเมอวนท 4 ตลาคม พ.ศ.2555 คณะกรรมการ นโยบายพลงงานแหงชาตมมตใหลดสดสวนการจดหา ไฟฟาจากโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรจากไมเกนรอยละ 10 ลงเหลอไมเกนรอยละ 5 ของก าลงผลตทงหมดใน ระบบ และเลอนโรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรออกไปอก 3 ป จากป พ.ศ. 2566 เปนป พ.ศ. 2569 เพอเตรยมความ พรอม และสรางการยอมรบจากประชาชน ซงจะท าให เหลอโรงไฟฟานวเคลยรทจะสรางไดเพยง 2 โรงเทานน (โรงแรกสรางในป พ.ศ. 2569 และโรงถดมาในป พ.ศ. 2570)

ก าหนดโครงการโรงไฟฟานวเคลยรกรณปรบเลอนออกไป 3 ป เปรยบเทยบกบแผนหลก ตามมตคณะกรรมการนโยบายพลงงาน

แหงขาต 27 เมษายน พ.ศ. 2554 (ทมา : กระทรวงพลงงาน)

ปจจบนประเทศไทยเราเหลอเวลาอกเพยง 13 ป ในการเตรยมการและปรบปรงกฎหมาย, ส ารวจและ เตรยมความพรอม, ประมล และกอสราง ซงตอนนเรายง อยในขนตอนการปรบปรงกฎหมายโดยส านกงานปรมาณเพอสนตเปนผรบผดชอบ

สถานการณโรงไฟฟานวเคลยรของประเทศไทยจะเปนอยางไร คงตองตดตามดกนตอไปคะ

โรงไฟฟานวเคลยรทวโลก (สเหลอง : ก าลงกอสราง, สฟา : วางแผน, สสม : ไมไดเดนเครอง, สเขยว : เดนเครอง, สแดง : ปดระบบ)

ทมา : The Guardian

ภาควชารงสเทคนค คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก 65000 โทรศพท 055-966323 , 055-966265

สดทาย.. ทกคนกตองแยกยายไป

ตามเสนทางของตวเอง

สงทเหลอเอาไว

คงมแตความทรงจ าดๆ ทมรวมกน ..

“ ปจฉมนเทศ ”

นสตรงสเทคนครนท 11