საქართველოს განვითარების კვლევითი...

49
saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti sajaro samsaxuris reformis koncefcia levan izoria, paata turava 1

description

 

Transcript of საქართველოს განვითარების კვლევითი...

Page 1: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti

sajaro samsaxuris reformis koncefcia

levan izoria, paata turava

Tbilisi, 2012

1

Page 2: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti (GDRI) _ damoukidebeli, arakomerciuli organizacia, dafuZnda 2011 wels. institutis amocanaa demokratiis ganviTarebis, politikuri, ekonomikuri, socialuri da sxva reformebis xelSewyoba saTanado kvlevebisa da diskusiebis meSveobiT.

veb-gverdi: www.gdri.geel.fosta: [email protected]

ufaso gamocema

© saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti© l. izoria, p. turava

gamomcemloba `nekeri~, 2012

ISBN

2

Page 3: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sarCevi

1. Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73.ucxouri gamocdileba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

103.1. biurokratia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.2. aqtiuri saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.3. moqnili saxelmwifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi . . . . . . . . . . . . .

204.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

4.1.1. sajaro samarTlis korporacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234.1.3. sajaro samarTlis fondi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba . . . . . . . . . . . . . . . . 264.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli muSakis gamijvnis kriteriumebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264.2.4.

profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.2.5.

sajaro moxeleTa klasifikacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.2.6.

samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.3.`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris

gzebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.3.1. samsaxurSi miReba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274.3.2. gamosacdeli vada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.3. atestacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.4. kvalifikaciis amaRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis

qvakuTxedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294.3.6.

rangireba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314.3.7.

socialuri garantiebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

3

Page 4: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4.3.8.

uflebebis dacvis garantia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324.3.9.

disciplinuri pasuxismgebloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334.3.10.

SromiTi davebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334.3.11.

sajaro samsaxuris eTika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334.3.12.

Sromis kanonmdeblobis moqmedeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344.3.13.

sajaro samsaxuris sabWo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345.gamoyenebuli literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35

4

Page 5: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

1. Sesavali

koncefciis mizania xeli Seuwyos sajaro samsaxuris Tanamedrove modelis Camoyalibebas. analizs safuZvlad udevs saqarTvelos moqmedi kanoni `sajaro samsaxuris Sesaxeb~. aseve gaTvaliswinebulia saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti `sajaro samsaxuris Sesaxeb~.

წarmodgenili koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxuris modeli efuZneba profesiuli sajaro moxelis instituts. tradiciuli biurokratiuli modelis gverdiT, `marTvis axali modelis~ ZiriTadi aspeqtebis gaTvaliswinebiT, unda Seiqmnas politikuri zegavlenisagan damoukidebeli marTvis ganxorcielebis meqanizmebi.

sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros profesiuli sajaro moxelis samarTlebrivi statusi da Seqmnas misi samarTlebrivi dacvis meqanizmebi.

sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda gansazRvros sajaro samsaxuris sistema, sajaro samsaxuris klasifikacia, sajaro samsaxuris karieris principis Sesabamisad gavlis wesi, sajaro mosamsaxureTa socialuri dacvis garantiebi, sajaro mosamsaxureTa ganaTlebis, momzadebisa da gadamzadebis sitema. sajaro samsaxuris sistemis funqcionirebis uzrunvelyofis mizniT unda Seiqmnas sajaro samsaxuris sabWo, romelic aRWurvili iqneba realuri uflebamosilebebiT, raTa xeli Seuwyos mmarTvelobis erTiani standartebis danergvas sajaro samsaxurSi.

sajaro samsaxuris Sesaxeb moqmedi kanoni formalurad cnobs sajaro moxelis instituts, moxelisa, romelic iniSneba uvadod, Tumca kanoni ar gansazRvravs im samarTlebriv garantiebs, romelic Sinaarss SesZenda am instituts.

saqarTvelos parlamentSi Setanili kanonproeqti uars ambobs profesiuli sajaro moxelis institutze da samoxeleo samarTlebrivi urTierToba gadaჰyavs saxelSekrulebo urTierTobaze. rogorc kanonproeqtis dasabuTebaSi vkiTxulobT, koncefcia efuZneba `axali marTvis~ modelis elementebs, rac gulisxmobs kerZo seqtoris elementebis Semotanas sajaro samsaxurSi.

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni miRebuli iqna 1997 wlis 31 oqtombers da masSi dRemde 74-jer Sevida cvlilebebi da damatebebi. TiToeuli cvlileba atarebda fragmentul xasiaTs, emsaxureboda mimdinare politikuri miznebis miRwevas da, amdenad, ar iyo sajaro samsaxuris Tanamedrove koncefciis Sesabamisi kanonis Camoyalibebisken gadadgmuli nabiji.

sajaro samsaxuris reformis kompleqsurobis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania politikuri kursis gansazRvra saxelmwifo funqciebTan mimarTebiT. ekonomikuri krizisisa da saxelmwifo biujetis deficitis gaTvaliswinebiT, aqtualuri xdeba `gansaxelmwifoebriobis~ Tema. sakiTxi exeba, erTi mxriv, saxelmwifo mosaxurebis sferos axleburad gaazrebas da, meore mxriv, misi ganxorcielebis efeqturi organizaciuli strategiis Camoyalibebas. aRniSnuli miznis miRwevis saSualebas warmoadgens `privatizacia~. saxelmwifo funqciebis privatizaciis procesSi, pirvel rigSi, unda ganisazRvros is aqtiurobebi, romelTa gansaxelmwifoebriobac unda moxdes kerZo seqtoris sasargeblod. meore didi nawili RonisZiebebisa, romelic eqceva saxelmwifo funqciis cnebis qveS, unda gaiyos sam nawilad: 1. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba mxolod saxelmwifo organoebis mier; 2. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba saxelmwifos mier organizaciuli mowyobis kerZo-samarTlebrivi formis gamoyenebiT da 3. saxelmwifo funqciebi, romelic xorcieldeba

5

Page 6: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

kerZo subieqtebis mier. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebis farglebSi eqceva mxolod pirveli nawili, Tumca, danarCeni samic ar aris naklebad saintereso, Tundac imis gaTvaliswinebiT, rom kerZo samarTlebrivi formis gamoyenebis an kerZo pirebis mier sajaro funqciebis ganxorcielebis dros warmoSobili zianis anazRaurebis sakiTxi saWiroebs naTlad mowesrigebas.

saxelmwifo funqciaTa gaazrebis konteqstSi unda daisvas sakiTxi, Tu ramdenad aris aucilebeli saxelmwifo organoebis (Sesabamisad, iq dasaqmebuli sajaro moxeleebis) mier konkretuli funqciis ganxorcieleba (mag., Sss-s sakuTrebis dacvis policia), rodesac aRniSnuli funqcia imave xarisxiT da naklebi danaxarjebiT SeiZleba Sesruldes kerZo pirebis mier. sajaro samsaxuris sistema im SemTxvevaSi aris efeqturi, rodesac saxelmwifo koncentrirebulia mxolod arsebiTi sakiTxebis, rogorc sakuTari funqciis, saxelmwifo organoebis meSveobiT gadaWrisaken. sajaro samsaxuri da misi ZiriTadi instituti _ `profesiuli moxele~ _ aris is ZviradRirebuli resursi, romelsac sWirdeba gafrTxileba da sworad gamoyeneba, raTa miviRoT danaxarjebis Sesabamisi Sedegi.

sajaro samsaxuris koncefcia, rogorc saxelmwifoebrivi mowyobis politikuri xedvis erTi konkretuli sfero, moicavs mxolod sajaro samsaxuris mowyobis ZiriTad elementebs da misi warmatebulad ganxorcieleba damokidebulia saerTo politikis sworad gaazrebaze.

6

Page 7: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

2. sajaro samsaxuris reformirebis ZiriTadi orientirebi saqarTveloSi

ganviTarebul qveynebSi sajaro administraciis reformis mTavari orintirebis gansazRvram cxadi gaxada, rom yovel reformas konkretuli sazogadoebrivi ganviTarebis adekvaturi gamowvevebi udevs safuZvlad. saqarTveloSi sajaro administraciis reformis strategiuli mimarTulebebis dadgenisTvis es, pirvel rigSi, niSnavs konkretuli istoriuli situaciis pragmatul analizs da realobidan gamomdinare reformebis prioritetebis gansazRvras.

sabWoTa kavSiris daSlidan `vardebis revoluciamde~ (2003 წ.) postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifo da misi administraciuli struqturebi, ZiriTadad, sabWoTa kavSirSi danergili muSaobis stiliTa da formiT ganagrZobda saqmianobas. sabWoTa administracia imiT gamoirCeoda, rom igi sazogadoebrivi urTierTobis TiTqmis yvela sferos aregulirebda. saxelmwifos am yovlismomcveli regulirebis moTxovnebs sajaro administraciul struqturebSi dasaqmebuli personalis didi `armia~ akmayofilebda, romlis Senaxvac saxelmwifos udidesi Tanxebi ujdeboda. `vardebis revoluciamde~ postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifo struqturebSi dasaqmebul pirTa raodenoba ZiriTadad SenarCunda, Tumca, ukve Zalian mcire saxelfaso ganakveTebiT, romliTac elementaruli sayofacxovrebo moTxovnilebis dakmayofilebac ki SeuZlebeli iyo. amitom am periodSi sajaro moxeleTa arsebobis umTavres wyarod korufcia iqca. saxelmwifosa da misi administraciis safuZvels araformaluri institutebi, korufcia da klientelizmi warmoadgenda. igi Zalian waagavda feodaluri tipis saxelmwifos, sadac saxelisuflebo struqturas piradi urTierTobebi gansazRvravda. aseT pirobebSi postkomunistur saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reforma aqtualur Temad sinamdvileSi arasdros qceula.

dRes saqarTveloSi politikis mTavari amocana aris demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos principebis Sesabamisi institutebis, maT Soris, damoukidebeli sajaro administraciis, Camoyalibeba. saqarTvelom saxelmwifosa da sajaro administraciis reformireba im instituciuri sawyisebiT unda daiwyos, riTac daiwyo ganviTarebul qveynebSi Tanamedrove saxelmwifos Camoyalibeba, kerZod, demokratiuli samarTlebrivi saxelmwifos SeqmniT.

saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis mTavar orientirebs gansazRvravs evropis samezoblo politikis farglebSi saqarTvelosTvis SemuSavebuli samoqmedo gegma. aRniSnuli dokumentis mixedviT, evrokomisia sxvadasxva sferoSi iTvaliswinebs saqarTvelosTvis finansur mxardaWeras. pirvel adgils ikavebs demokratiis, samarTlebrivi saxelmwifosa da kargi mmarTvelobis (`Good Governance~) uzrunvelyofa. am etapze saqarTveloSi aucilebelia demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifosTvis damaxasiaTebeli instituciuri safuZvlebis Seqmna da mxolod amis Semdeg _ mowinave qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebis gaTvaliswineba.

aRniSnuli winapirobebis uzrunvelyofis gareSe, ganviTarebuli qveynebidan garkveuli koncefciebis Tu modelebis saqarTveloSi brmad gadmotana ar mogvcems dadebiT Sedegs. noyieri niadagis gareSe, konkretuli realobis gauTvaliswineblad, saqarTveloSi maTi danergvis mcdeloba usargeblo iqneba.

marTalia, `vardebis revoluciis~ Semdeg saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebis kuTxiT mniSvnelovani nabijebi gadaidga, rogoricaa

7

Page 8: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

zedmeti Statebis gauqmeba, korufciasTan brZola, xelfasebis momateba, samuSao infrastruqturis gaumjobeseba da sxv., magram aucilebelia sajaro samsaxuris ganviTarebis erTiani strategiis Camoyalibeba, romelic instituciuri reformebis ganxorcielebaze iqneba orientirebuli.

saqarTvelos politikur-administraciuli sistema jer kidev ar aris myari. gansakuTrebiT TvalSisacemia saxelmwifo institutebis damoukideblobis dabali xarisxi, saxelmwifo saqmianobaSi moqalaqeTa Tanamonawileobis SezRuduloba, demokratiuli kontrolis sistemis sisuste. saxelmwifo moxeleTa muSaobis stili gamoirCeva mkacri centralizmiT, efeqtiani dagegmarebisa da kontrolis deficitiT. personalis sferoSi naTlad Cans TanamSromelTa kvalifikaciis dabali done, klientelizmi da partiuli patronaJi.

aRniSnuli realobis gamo, mowinave qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis Tanamedrove koncefciebis upirobo danergva saqarTveloSi iqneba kontraproduqtiuli. amis sailustraciod axali sajaro menejmentis koncefciis saqarTvelos dRevandel pirobebSi ganxorcielebis perspeqtivis warmoCena dagvexmareba.

aRniSnuli koncefciis ganxorcieleba, pirvel rigSi, SesaZlebelia kargad funqcionirebadi sabazro ekonomikis pirobebSi, sadac uzrunvelyofilia kerZo sakuTrebis dacva da saxelSekrulebo avtonomia, gansakuTrebiT ki _ damoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis pirobebSi. transformaciis procesSi myofi qveynisTvis, rogoric saqarTveloa, tipuria is faqti, rom ekonomika bolomde ar aris saxelmwifo regulaciisgan Tavisufali. formaluri institutebis nacvlad Zlieria araformaluri urTierTobebi, patronaJi. aseTi realoba saTanado niadags ar qmnis axali sajaro menejmentis koncefciis srulyofili ganxorcielebisaTvis, romlis erT-erT mTavar princips warmoadgens kerZo struqturebisTvis sajaro amocanebis rac SeiZleba metad gadacema.

axali sajaro menejmentis koncefciis ganxorcielebisTvis aucilebeli winapirobaa Zlieri, ganxorcielebis unaris mqone saxelmwifo, damoukidebeli sakanonmdeblo da sasamarTlo xelisuflebis sistemiTa da kompetenturi, politikurad neitraluri sajaro administraciis arsebobiT. gansakuTrebiT paralamentma, rogorc damoukidebelma politikurma institutma, unda uzrunvelyos sajaro administraciis Zalauflebis balansi. amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis mTavari orientiri – moqnili saxelmwifo _ ar niSnavs saxelmwifos dasustebas, aramed, piriqiT, gulisxmobs Zlier institutebs, romlebic demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos princips Seesabameba.

amasTan, axali sajaro menejmentis koncefciis zogierTi elementis ganxorcieleba, ramdenadac kargad ar unda JRerdnen isini rotorikis doneze, Camoyalibebis procesSi myofi saqarTvelos dRevandeli politikur-administraciuli sistemisTvis safrTxis Semcveli ufroa. erTi SexedviT, sajaro administraciis farglebSi pasuxismgeblobis decentralizacia, qvemdgomi rgolebisTvis meti avtonomiis miniWeba Sesabamisi biujetis gamoyofiT SeiZleba pozitiurad Sefasdes, magram susti saxelmwifo struqturebis pirobebSi igi xels Seuwyobs, erTi mxriv, dekoordinacias da, meore mxriv, korufcias. Tavad ganviTarebul saxelmwifo struqturebSi decentralizaciis praqtikis danergva naTelyofs, rom sinamdvileSi calkeul organoebs Soris koordinaciis problemam da korufciam iCina Tavi.

8

Page 9: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

naklebi safrTxis Semcvelia reformis is elementebi, romlebic sajaro administraciis saqmianobaSi moqalaqeTa Tanamonawileobas iTvaliswinebs, iqneba es mrgvali magidis, gamokiTxvebisa Tu komunikaciis sxva formebiT, Tumca, amisaTvis aucilebelia, rom saxelmwifoSi arsebobdes demokratiis maRali xarisxi, samoqalaqo sazogadoebis TviTorganizaciis, sakuTar Tavze meti pasuxismgeblobis aRebis kultura. winaaRmdeg SemTxvevaSi, didia imis albaToba, rom moxdes saxelmwifo xelisuflebis mier moqalaqeTa Tanamonawileobis manipulacia da maTi sakuTari Zalauflebis interesebisadmi daqvemdebareba. myari demokratiuli institutebis gareSe, susti samoqalaqo sazogadoebis pirobebSi, aRniSnuli reformis elementebi kargaven Tavis daniSnulebas.

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, saqarTveloSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebisTvis, pirvel rigSi, aucilebelia, strategiuli prioritetebis gansazRvra da maTi ganxorcieleba. es politikis prerogativaa. sajaro administraciis reformirebisTvis pragmatuli da mizanmimarTuli politika, pirvel rigSi, orientirebuli unda iyos demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos instituciuri infrastruqturis Seqmnaze. ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis modernizaciis Tanamedrove tendenciebi upirobod ki ar unda gadmoviRoT, aramed reformis calkeuli elementis danergvis saWiroeba konkretuli situaciis analizze dafuZnebulma sargeblianobam unda ganapirobos.

9

Page 10: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

3. ucxouri gamocdileba

sajaro samsaxuris reforma aris dinamikuri procesi, romelic, sazogadoebrivi gamowvevebis Sesabamisad, miznad isaxavs administraciis qmedunarianobisa da pasuxismgeblobis amaRlebas.

sajaro samsaxuris reformebi yovelTvis misi klasikuri funqciebis, kerZod, dagegmarebis, organizaciis, personalis, gadawyvetilebis miRebis, finansebisa da kontrolis, farglebSi xorcieldeba. sajaro samsaxuris TiToeuli reforma aris aRniSnuli funqciebis optimizaciis konkretuli gegma, romelic garkveuli saxelmZRvanelo orientirebiT aris ganpirobebuli. Tavad reformis es ZiriTadi orientirebi saxemwifos konkretuli gagebidan gamomdinareobs.

am TvalsazrisiT, mniSvnelovania ganviTarebuli qveynebis gamocdilebis Seswavla. is naTelyofs, rom sajaro samsaxuris reforma yovelTvis ganpirobebulia saxelmwifos axali koncefciiT. es gamocdileba gvacnobs, aseve, Tanamedrove sajaro administraciis ganviTarebis tendenciebs msoflioSi da iZleva saqarTveloSi misi ganxorcielebis Teoriul safuZvels.

marTalia, mowinave qveynebis sajaro samsaxuris reformebis gacnobis TvalsazrisiT, saqarTvelos evropuli orientaciidan gamomdinare, gansakuTrebuli yuradReba klasikur-evropuli administraciis ganviTarebas daeTmoba, magram es ganviTareba, garkveuli Taviseburebebis miuxedavad, zogadad asaxavs msoflios ganviTarebuli qveynebis sajaro administraciis reformirebis saerTo elementebs.

3.1. biurokratia

veberiseuli klasikur-biurokratiuli sajaro administraciis saqmianobaSi TvalSisacemia kanonis uzenaesoba da kompetenciebis mkacri gansazRvra. TviTneburi mmarTvelobis formebisgan gasxvavebiT, sadac administraciis moxele sajaro resursebs sakuTari Sexedulebisamebr gankargavs da sadac garkveuli Tanamdebobis dakaveba nepotizms, klientelizms an korufcias ukavSirdeba da ukontroloba sufevs, klasikur-biurokratiuli modelis farglebSi sajaro administraciis mTeli saqmianoba samarTlebrivi uflebamosilebebiTaa dadgenili, ganawilebuli da gakontrolebuli.

veberiseuli biurokratiuli organizacia gamoxatulebas hpovebs, erTi mxriv, piramidis msgavs ierarqiul mowyobaSi da, meore mxriv, Sidaorganizaciuli procedurebis standartizaciaSi. ierarqiuli mowyobis TvalsazrisiT, biurokratiuli administracia xasiaTdeba Sromis mkacri ganawilebiTa da specializaciiT. swored aqedan gamomdinareobs garkveuli sferoebis mixedviT sajaro moxeleebis dasaqmebisTvis specialuri kompetenciis (codnisa da gamocdilebis) arsebobis aucilebloba. amasTan, biurokratiul organizaciaSi TiToeuli organizaciuli erTeuli zemdgomi erTeulis daqvemdebarebaSia.

biurokratiuli organizaciis Sida procedurebis daxasiaTebisas aRsaniSnavia administraciuli saqmianobis mkacri standartizacia da garkveul Sinaganawesebze damokidebuleba. aRniSnuli saqmianoba xorcieldeba mxolod werilobiTi formiT, rac xels uwyobs mis gamWirvalobasa da gakontrolebas. ierarqiulobasTan da specializaciasTan erTad, organizaciis aseTi Sida procedurebi karg safuZvels iZleva

10

Page 11: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sajaro administraciis demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos Sesabamisi marTvisa da kontrolisaTvis.

biurokratiuli administraciis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli niSani misi personalis profesionalizmi da kompetenturobaa. profesiuli saqmianoba `sicocxlis manZilze~, uvadod xorcieldeba. aRniSnuli principi sajaro moxeleTa piradi interesebis gaTvaliswinebiT ki ar aris nakarnaxevi, aramed maTi profesiuli damoukideblobis gamyarebisTvisaa gamiznuli, rac, saboloo jamSi, sajaro administraciis instituciur ganmtkicebas isaxavs miznad. sajaro moxelis profesiuli winsvla karieris princips efuZneba, romelic maTi kvalifikaciis mudmivad amaRlebas iTvaliswinebs. fuladi anazRaureba xdeba winawar dadgenili saxelfaso ganakveTiT. sajaro moxele valdebulia, miukerZoeblad ganaxorcielos Tavisi profesiuli saqmianoba. es valdebuleba zemdgomi piris mimarT erTgulebaSi ki ar unda gamoixatebodes, aramed institutis mimarT damokidebulebaSi, ramac, sabolood, politikisagan biurokratiuli organizaciis damoukidebloba unda uzrunvelyos.

biurokratiuli organizaciis saqmianoba moqalaqeebisaTvis winaswar gaTvladia, radgan igi mxolod kanonis safuZvelze xorcieldeba. is, Tu ramdenad kanonismieria calkeuli administraciuli qmedeba, SeiZleba sasamarTlos gziT gakontroldes. biurokratiuli administraciis werilobiTi formiT muSaoba amis karg safuZvels iZleva. sasamarTlo kontrolTan erTad, ierarqiuli organizaciisTvis mniSvnelovania saparlamento kontrolis principis arseboba. calkeulma ministrma unda uzrunvelyos, rom uwyebis farglebSi misi brZanebebi konstituciisa da kanonis Sesabamisad Sesruldes. winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi politikuri pasuxismgeblobis sakiTxi dadgeba.

biurokratiuli organizaciis zemoT moyvanili elementebis mixedviT SesaZlebelia dajamdes, Tu ra niSnebiT gansxvavdeba demokratiuli da samarTlebrivi saxelmwifos principis safuZvelze momuSave Tanamedrove biurokratia ganuviTarebeli administraciis modelisagan. ganuviTarebeli administracia pirovnul ZalauflebasTanaa gaigivebuli, maSin, rodesac Tanamedrove biurokratiul modelSi administracia saxelmwifo institutis saxiT aris warmodgenili. ganuviTarebeli administraciisTvis damaxasiaTebelia moxeleTa TviTneboba, maTi sakuTari interesebis win dayeneba, ukontroloba. ganviTarebuli biurokratiisTvis ki _ muSaobis mkacri formalizmi, moxeleTa profesionalizmi, instituciuri damoukidebloba da saqmianobis rogorc sasamarTlo, ise sistematuri ierarqiuli kontroli.

amdenad, sajaro administraciis biurokratiuli modeli saukeTeso pasuxi iyo meore msoflio omis Semdgom evropaSi sazogadoebriv gamowvevaze, romlis mTavar mizans demokratiisa da samarTlebrivi saxelmwifos ganxorcieleba warmoadgenda. am models dResac ar daukargavs Tavisi mniSvneloba. marTalia, misi reformireba da optimireba administraciuli politikis dRis wesrigSi mravaljer damdgara, magram alternatiuli modeliT misi sruli Secvla SeuZlebelia. biurokratiuli modelis aseTi warmateba imiT aixsneba, rom igi, uwinaresad, maRalganviTarebuli samarTlebrivi da instituciuri kulturis nayofia da ara mxolod organizaciuli kategoria.

3.2. aqtiuri saxelmwifo

samociani wlebis Sua periodidan evropaSi saxelmwifosa da sajaro administraciis reformis ZiriTadi orientiri Seicvala. germanul administraciul mecnierebaSi es etapi „aqtiuri saxelmwifos“ an „aqtiuri politikis“ saxeliT aris cnobili.

11

Page 12: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

saxelmwifos axali koncefcia evropaSi imJamindeli pirveli seriozuli ekonomikuri krizisiT iyo ganpirobebuli.

axali SexedulebiT, ekonomikuri krizisis Tavidan acilebis saSualebas aqtiuri saxelmwifo warmoadgenda, rac saxelmwifos mxridan TiToeulis mimarT ufro met mzrunvelobas, xolo ekonomikis mimarT ufro met dagegmarebas gulisxmobda. saxelmwifos SesaZleblobebi did optimizmTan iyo dakavSirebuli. am optimizmis Sesabamisad, saxelmwifo ufro meti ZalisxmeviT unda Careuliyo sazogadoebriv urTierTobebSi. meti dagegmarebis politikiT mas unda gamoesworebina sabazro ekonomikis „xarvezebi“ da mniSvnelovani Sesworebebi unda Seetana masSi.

istoriulma ganviTarebam cxadyo aqtiuri saxelmwifos SezRuduli SesaZleblobebi. me-20 saukunis samocdaaTiani wlebis bolos man Tavisi kariera daasrula. morigma ekonomikurma krizisma naTeli gaxada, rom saxelmwifom imaze meti aiRo sakuTar Tavze, vidre realurad SeeZlo.

3.3. moqnili saxelmwifo

moqnili saxelmwifos idea me-20 saukunis samocdaaTiani wlebis bolodan iqca saxelmwifosa da sajaro administraciis reformierebis mTavar orientirad. misi ganviTareba SeiZleba or etapad daiyos. pirveli etapi moicavs saxelmwifos neoliberalur kritikas, xolo meore etapi ukavSirdeba axali sajaro menejmentis warmoSobas, romelic saerTaSoriso enaze `New Publik Management~-is saxeliT aris cnobili.

3.3.1. saxelmwifos neoliberaluri kritika

XX saukunis 70-iani wlebis bolosTvis ganviTarebul qveynebSi gavrceleba daiwyo saxelmwifos neoliberalurma kritikam, romlis mixedviT, socialur-ekonomikuri progresis mTavar Semaferxebel faqtors arsebuli biurokratiuli saxelmwifo sistema warmoadgenda. saerTaSoriso specialur literaturaSi igi TetCerisa (Thatcherism 1978 wlidan) da reiganis (Reagonomics 1980 wlidan) ekonomikur programebs ukavSirdeba.

aRniSnuli koncefciis mixedviT, gasakuTrebuli kritikis obieqti gaxda is garemoeba, rom saxelmwifo sul ufro da ufro meti amocanis Sesrulebas iRebda sakuTar Tavze, rasac saxelmwifo biujetis xarjviTi nawilis gazrda, biurokratiuli aparatis gadideba, kanonebis siWarbe da detaluri regulirebis tendencia mohyva. yovelive amis Sedegad ki moqalaqe da kerZo biznesi zaraldeboda. mewarmis Tavisufleba zomaze metad izRudeboda da is saxelmwifo biurokratiaze damokidebuli xdeboda.

am tendeciis sapirispirod, iseT iniciativebs mieniWa upiratesoba, romelTac sajaro administraciisa da kanonmdeblobis gamartiveba hqondaT miznad dasaxuli. neoliberaluri reformebis ganxorcielebis Sedegad saxelmwifo da misi sajaro administracia unda gamxdariyo ufro moqnili da martivi. is rac SeiZleba naklebad unda Careuliyo ekonomikur procesebSi, unda daezoga meti Tanxa, unda Seemcirebina personali da esaubra martivi sakanonmdeblo eniT. yovelive amis ganxorcieleba `moqnili saxelmwifos~ pirvel etapze (me-20 saukunis oTxmociani wlebis dasrulebamde) ZiriTadad Sidaorganizaciuli tradiciuli marTvis meqanizmebisa

12

Page 13: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

da struqturebis SenarCunebiT hqondaT warmodgenili. am etapisTvis isini ar gamxdara kritikis obieqtebi.

3.3.2. axali sajaro menejmenti (NPM)

me-20 saukunis oTxmociani wlebis bolos ganviTarebuli qveynebis saxelmwifosa da sajaro administraciis reformirebis ZiriTad orientirad, marTalia, kvlav moqnili saxelmwifos idea da misi amocanebi – sajaro administraciis gamartiveba, gansaxelmwifoebrioba da arabiurokratiuloba _ rCeba, magram ukve tradiciuli marTvis formebis Secvlis moTxovniT. amisaTvis axali sajaro menejmentis koncefcia aqcents akeTebs kerZo seqtoris marTvis Taviseburebebze da misi gamocdilebidan iZens sajaro administraciis reformirebisTvis aucilebel codnas. aRniSnuli koncefcia Tavdapirvelad imdenad popularuli gaxda mTel msoflioSi, rom qveynebi, sadac administraciis reformebi dRis wesrigSi idga, misi gavrcelebis erTgvarma eiforiamac ki moicva. igi dResac samecniero ganxilvis aqtualuri Temaa, amitom mis gadmocemas ufro meti yuradReba daeTmoba.

a) ZiriTadi Tezisebi

axali sajaro menejmenti tradiciuli biurokratiis qmedunarianobas eWvqveS ayenebs da administraciisTvis sruliad axal struqturas da axali muSaobis stils aniWebs upiratesobas.

axali sajaro menejmentis mixedviT, politika detalurad ki ar unda marTavdes sajaro administracias samarTlebrivi normebisa da biujetis mkafiod gansazRvruli muxlebis meSveobiT, aramed is, ZiriTadad, unda Semoifarglos, erTi mxriv, administraciisTvis zogadi miznebis, strategiis an garkveuli standartebis gansazRvriT da, meore mxriv, iseTi biujetis dadgeniT, romelic ar iqneba winawar detalurad gawerili da amiT administracias dautovebs biujetis sakuTari pasuxismgeblobiT gamoyenebis SesaZleblobas. amdenad, politikasa da sajaro administracias Soris xelisuflebis danawileba axleburad ganisazRvra: politika aris uflebamosili, sajaro administraciisTvis gansazRvros zogadi miznebi da gaakontrolos am miznebis ganxorcielebis Sedegebi. rac Seexeba miznebis Sesrulebis detalur gzebs, es Tavad sajaro administraciis prerogativaa.

uSualod sajaro administraciis farglebSic TiToeuli organizaciuli erTeuli met avtonomias iZens. gansxvavebiT biurokratiuli modelisgan, sadac sajaro moxele ZiriTadad ierarqiuli miTiTebebis aRmsruleblad gvevlineba, axali sajaro menejmentis mixedviT, igi TviTon iRebs pasuxismgeblobas sajaro amocanebis damoukidebel ganxorcielebaze.

marTalia, sajaro administracia, TavisTavad, samarTlebriv CarCoSi unda moqmedebdes, magram misi saqmianobis xarisxis sazomi, kanonTan SesabamisobasTan erTad, misi ekonomiuroba da administraciis e.w. klientTa moTxovnebis gaTvaliswineba iqca. amdenad, administraciis kanonismieri moqmedebis formaluri kriteriumebi misi xarisxis ganmsazRvreli Sinaarsobrivi kriteriumebiT Seivso, romelsac prioritetuli mniSvnelobac ki mieniWa.

momsaxureba, romelsac sajaro administracia axorcielebs, produqtis cnebiT ganisazRvra. produqtis Seqmna, anu momsaxurebis Sedegi, konkretulad sajaro

13

Page 14: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

administraciis zemdgomi rgolis mier ganisazRvreba, Tumca, administraciis qvemdgomi rgolis mier misi ganxorcielebis formis Tavisufali arCevis SesaZleblobiT.

sajaro administraciis farglebSi marTvis procesi ZiriTadad xorcieldeba miznebis gansazRvris, stimulirebis, xarisxis kontrolisa da konkurenciis meqanizmebiT. administraciis xelmZRvanelobis mier miznebis gansazRvra, ierarqiuli brZanebebisagan gansxvavebiT, moqmedebis farTo areals aniWebs TiToeul administraciul rgols. amas emateba maTTvis biujetis gadacema, rac saqmianobis stimulirebasa da xarisxis amaRlebas ganapirobebs. TiToeuli administraciuli danayofis saqmianobis kontroli xarisxis garkveuli kriteriumebis mixedviT xdeba. didi mniSvneloba eniWeba momsaxurebis xarisxis konkurenciis organizebas calkeul sajaro administraciebs Soris, rogorc erTi regionis Tu saxelmwifos, ise sxvadasxva saxelmwifoebis calkeul sajaro administraciebs Soris. aRniSnulma Sedarebebma unda uzrunvelyos administraciis TanamSromelTa motivaciis amaRleba, Sedegebis gamWvirvaloba da saukeTeso praqtikis damkvidreba.

b) produqtze orientacia

axali sajaro menejmentis mniSvnelovan elements warmoadgens produqtze, anu administraciuli saqmianobis konkretul Sedegze, orientacia.

sajaro administracia gansazRvravs sakuTari saqmianobis produqtebs. am procesSi igi ara imdenad kanonmdeblobiT miniWebuli uflebamosilebiT xelmZRvanelobs, aramed politikisa da administraciuli xelmZRvanelobis konkretuli prioritetebiT da, aseve, moqalaqeTa, rogorc administraciis klientTa, moTxovnebiT. produqtebis raodenoba imdeni unda iyos, rom SesaZlebeli iyos maTi realuri `warmoeba~. sistemuri TvalsazrisiT, produqtebi iyofa garkveul jgufebad, xolo jgufebis farglebSi _ sxvadasxva sferos mixedviT.

sajaro administraciis yvela saxis momsaxurebis Sedegis (produqtis) konkretuli dadgena zog SemTxvevaSi SeuZlebelia. produqtebis gansazRvra (definicia) maSin rTuldeba, rodesac is iseT momsaxurebasTan aris dakavSirebuli, romelic momsaxurebis mwarmoebelsa da momxmarebels Soris uSualo urTierTobiT warmoiSoba. am SemTxvevaSi produqtis warmoeba da moxmareba, praqtikulad, erTdroulad xorcieldeba. mwarmoebeli produqtis erTgvar nawils warmoadgens, amitom misi roli produqtis xarisxze gadamwyvet rols TamaSobs (mag., konsultaciis gaweva).

produqti, rogorc axali organizaciis amosavali principi, mravali mimarTulebiT cvlis sajaro administraciis muSaobis stils. misi SemoRebiT biujeti ukve konkretuli produqtebis Seqmnazea orientirebuli. produqti Rirebulebisa da informaciis mniSvnelovan wyaros Seicavs. misi meSveobiT uzrunvelyofilia administraciuli saqmianobis meti gamWvirvaloba da misi konkretuli Rirebulebis gansazRvra .

sajaro administraciis sxvadasxva rgolSi danawevrebuli momsaxurebis calkeuli nawilebi produqtis gansazRvrebiT konkretuli momsaxurebis qveS erTiandeba, rac administraciis organizaciul cvlilebebze did gavlenas axdens. amasTan, produqtze orientacia administraciis TanamSromlebs imis SesaZleblobas aZlevs, rom moxdes maTi saqmianobis dokumentireba, rac kargi safuZvelia sxva sajaro administraciis produqtebis, maT Sesaqmnelad gaweuli xarjebisa da xarisxis kriteriumebis Sesadareblad. Sedarebis es procesi, Tavis mxriv, xels uwyobs sxvadasxva sajaro administracias Soris konkurencias.

14

Page 15: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

dabolos, sajaro administraciis mier produqtebis dadgena upasuxebs moqalaqeTa umTavres moTxovnas, rom maT hqondeT sruli da amomwuravi informacia, Tu romel momsaxurebas ra RirebulebiT, ra kvalifikaciiT axorcielebs sajaro administracia, romelic maTi gadasaxadebis meSveobiT arsebobs da muSaobs.

g) Sida procesze da klientze orientacia

axali sajaro menejmenti, kerZo seqtoris msgavsad, sajaro administraciis Sida procesebis optimizaciazea orientirebuli. biurokratiuli aparatisgan gansxvavebiT, is aqcents akeTebs swraf da moqnil saqmiswarmoebaze, sadac Semcirebuli iqneba procesebis standartizacia, sadac naklebi iqneba Sromis danawileba sxvadasxva ganyofilebaSi da aseve Semoklebuli iqneba saqmiswarmoebis xangrZlivoba.

sajaro administraciis Sida procesebis TiToeuli monawile (TanamSromeli), pirvel rigSi, ganixileba, rogorc Sida klienti. TanamSromlebi erTmaneTs erTgvar momsaxurebas uweven, rogorc klientebi, ramac samsaxurSi sabolood erTiani jaWvuri procesis optimizacia unda uzrunvelyos. amiT izrdeba organizaciaSi TanamSromlobis xarisxi da, aseve, TiToeulis erTian procesSi Tanamonawileobis Segneba. amas emateba sajaro administraciis Sida procesebis gare klientze (moqalaqeze) orientacia, rac imas niSnavs, rom ZiriTadad moqalaqis interesebis maqsimaluri gaTvaliswinebiT unda iyos uzrunvelyofili organizaciaSi procesebis optimizacia.

tradiciulad, sajaro administracia struqturulad warmodgenilia mravali ganyofilebiTa Tu samsaxuriT, romlebic xSirad muSaobis biurokratiuli stiliT gamoirCevian. klientis (moqalaqis) konkretuli problemis faqtobrivi Semadgenloba ki, romlis mosagvarebladac is sajaro administracias mimarTavs, xSirad dayofas ar eqvemdebareba. amitom, klientis interesebidan gamomdinare, mniSvnelovania, rom sajaro administraciam misi saqme erTiani, swrafi, moqnili momsaxurebiT uzrunvelyos. am mizans emsaxureba klientis erTi xelidan, erTi fanjridan momsaxurebis gawevis principi (one stopp agency; Bürgerbüros).

moqalaqeebisTvis, erTiani momsaxurebis centrebis SeqmnasTan erTad, mniSvnelovania administraciis muSaobaSi maTi Tanamonawileobis uzrunvelyofac. am mizans emsaxureba sajaro administraciasa da moqalaqeTa Soris TanamSromlobis is organizaciuli formebi, romlebic mrgvali magidis, moqalaqeTa gamokiTxvis, sajaro administraciis werilobiTi kritikis Tu sxva saxiT aris praqtikaSi cnobili. aseTi TanamSromlobis farglebSi ganxilvis sagani SeiZleba iseTi mniSvnelovani Temac iyos, rogoricaa administraciuli momsaxurebis (produqtis) Rirebuleba da xarisxi. TanamSromlobis TiToeuli aseTi forma uzrunvelyofs moqalaqis (klientis), rogorc inovatoris, monawileobas sajaro administraciis modernizaciasa da misi praqtikis daxvewaSi.

klientze orientacia sajaro administraciisTvis niSnavs momsaxurebis mudmiv gaumjobesebas, inovacias. momsaxurebis xarisxis sazomi unda iyos klientis kmayofileba. amitom sajaro administraciam unda Seqmnas moqalaqisaTvis momsaxurebis iseTi pirobebi, romelic mas naklebi danaxarjebiTa da drois umokles monakveTSi saWiro momsaxurebas sTavazobs. magaliTisTvis, aRsaniSnavia piradobis mowmobis gacemis iseTi praqtika, rodesac administracia moqalaqes

15

Page 16: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

winaswar atyobinebs, Tu rodis gauva vada Zvel piradobis mowmobas da ra sabuTebia saWiro axlis misaRebad.

sajaro administraciasa da moqalaqes Soris urTierTobis gamartivebasa da momsaxurebis gaumjobesebaSi udides rols TamaSobs Tanamedrove teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba. internetis saSualebiT administraciis mier moqalaqisaTvis informaciis miwodeba an misTvis konkretuli momsaxurebis ganxorcieleba aris klientze orientirebuli administraciis mniSvnelovani elementi.

d) decentralizebuli pasuxismgebloba da centraluri marTva

axali sajaro administraciis koncefciaSi gansakuTrebuli adgili ukavia pasuxismgeblobis decentralizacias. es exeba, erTi mxriv, rogorc politikisa da sajaro administraciis, ise uSualod sajaro administraciis farglebSi xelmZRvanel rgolsa da qvemdgom rgols Soris urTierTobis sakiTxs.

aRniSnul urTierTobebSi did mniSvnelobas iZens erTgvari sakontraqto menejmenti. politikuri xelmZRvaneloba da sajaro administracia Tanxmdebian imis Sesaxeb, Tu ra produqti (momsaxurebis saxe, misi Rirebuleba, xarisxi) ra moculobis biujetiT unda ganxorcieldes. dakisrebuli amocanebis Sesrulebis procesSi administracia damoukidebelia. politikisTvis mTavaria dasaxuli mizani da miRweuli Sedegi.

sakontraqto menejmentis principi moqmedebs Tavad sajaro administraciis farglebSic. aq calkeuli organizaciuli qveda rgoli xelmZRvanelobisgan gansazRvruli momsaxurebis Sesasruleblad iRebs konkretul davalebebs Sesabamisi biujetiT. davalebis SesrulebaSi qveda rgoli sargeblobs didi avtonomiiT. metic, mis farglebSi TiToeul TanamSromelsac ki miniWebuli aqvs damoukidebloba garkveuli amocanebis Sesrulebisas.

amdenad, axali sajaro administraciis koncefciis Sesabamisad, sajaro amocanebis Sesasruleblad pasuxismgebloba decentralizebulia. amis mixedviT, marTva xorcieldeba ara zemodan dadgenili detaluri brZanebebiTa Tu miTiTebebiT, aramed zemdgom da qvemdgom rgolebs Soris saerTo miznebsa da Sedegebze miRweuli SeTanxmebebiT. marTvis decentralizeba iTxovs administraciis farglebSi axali komunikaciisa da SeTanxmebis kulturas.

decentralizebuli pasuxismgebloba efeqtiani marTvisTvis qvemdgomi rgolebis koordinaciis aucileblobas warmoSobs. calkeuli avtonomiuri erTeulebis koordinacia miiRweva, erTi mxriv, saerTo orientirebis gansazRvriTa da konkretul miznebze SeTanxmebiT, xolo, meore mxriv, e.w. Semowmebis sistemis uzrunvelyofiT (Controlling) da perioduli saangariSo moxsenebebiT. aRniSnuli elementebi qmnis marTvisa da kontrolis erTian process da amiT uzrunvelyofs decentralizebuli administraciis erTianobas.

e) TanamSromelTa kvalifikacia da motivacia

axali sajaro menejmenti gasakuTrebul mniSvnelobas aniWebs organizaciis TanamSromelTa kvalifikaciisa da motivaciis amaRlebis sakiTxs. Tavdapirvelad axali sajaro menejmentis koncefcia prioritets aniWebda organizaciaSi marTvis axali modelis SemoRebis teqnikur mxareebs, magram male cxadi gaxda, romOorganizaciaSi axali sajaro menejmentis modelis warmatebuli ganxorcieleba

16

Page 17: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

mniSvnelovanwilad iqneboda damokidebuli imaze, Tu ramdenad SeZlebda igi dasaqmebul pirTa gonebisa da gulis mogebas.

axali modelis srulfasovani ganxorcieleba SesaZlebelia TanamSromelTa Sesabamisi kvalifikaciisa da motivaciis arsebobis SemTxvevaSi. aRniSnuli modelis mixedviT, administracia pasiuri rolisgan unda gaTavisufldes da igi SemoqmedebiT organod unda gardaiqmnas. es moTxovna administraciis personalisTvis gansakuTrebuli gamowvevaa _ mas unda hqondes axali marTvis modelis Sesabamisi codna da unari. swored aRniSnuli codnis SeZenis Sedegad aris SesaZlebeli organizaciaSi momsaxurebis donisa da gaweuli saqmianobis Sedegis xarisxis amaRleba. is uzrunvelyofs, aseve, organizaciis maRal konkurentunarianobas.

saqmisadmi SemoqmedebiTi, inovaciuri midgoma zrdis TanamSromelTa motivacias. sajaro administraciis farglebSi decentralizebuli pasuxismgeblobis SemoRebiT, romelic TiToeuli TanamSromlisTvis meti moqmedebis asparezs uzrunvelyofs, izrdeba dasaqmebuli personalis kmayofileba. xelmZRvanelobasTan erTad miznebze SeTanxmeba da perioduli TaTbirebi xels uwyobs imas, rom TiToeulma TanamSromelma ukeT gaigos Tavisi saqmianobis arsi da aRiqvas is, rogorc erTiani procesis ganuyofeli nawili. klientze orientacia da sxva administraciasTan konkurencia amaRlebs administraciis personalis SemoqmedebiT potencials da misi momsaxurebis xarisxs.

axali sajaro administracis koncefcia dRis wesrigSi ayenebs organizaciaSi xelmZRvanelobis axali stilis SemoRebis aucileblobas. ierarqiuli marTva, romelic formaluri brZanebebis aRsrulebiT Semoifargleba da TanamSromlebTan diskusias gamoricxavs, ver upasuxebs marTvis axali modelis moTxovnebs. TanamSromlebTan intensiur urTierTobaze damyarebuli marTvis stili ki organizaciis xelmZRvanეlisagan iTxovs, rom man TanamSromlebs periodulad acnobos, Tu ra miznebs emsaxurebian erTad, rogor afasebs is maT saqmianobas da ganviTarebis ra perspeqtivebs xedavs momavalSi. yovelive amisაTvis, aucilebelia organizaciaSi xelmZRvanelsa da TanamSromlebs Soris konstruqciuli urTierTobis praqtikis damkvidreba da ara mxolod qaRaldze gawerili xelmZRvanelobis ZiriTadi mimarTulebebi.

marTvis axali modelis mixedviT, saqmianobis standartizaciis, mkacri kontrolisa da undoblobis adgils ikavebs ndobisa da pasuxismgeblobis kultura. kulturis es cvla unda ganxorcieldes TiToeulis SegnebaSi. am TvalsazrisiT, organizaciaSi gansakuTrebiT xelmZRvanelzea damokidebuli iseTi atmosferos Seqmna, romelSic TiToeuli TanamSromeli sakuTar personalur mniSvnelobasა da pasuxismgeblobas aRiqvams administraciis warmatebuli saqmianobisTvis.

v) administracia, romelic swavlobs

administraciis biurokratiuli modelidan marTvis axal modelze gadasvla Sesabamis kompetencias (codnas, gamocdilebasa da unars) iTxovs. axali menejmenti, ZiriTadad, ekonomiuri azrovnebiT gamsWvaluli da klientze orientirebuli unda iyos. miznebze SeTanxmebisa da sakontraqto marTvis stils unda Seesabamebodes TanamSromlobaze agebuli xelmZRvanelobis stili. kompleqsuri faqtobrivi Semadgenlobebis mosagvareblad organizaciaSi saWiroa TiToeuli TanamSromlis gunduri muSaobisa da sistemuri azrovnebis unari. administraciis mudmivi dinamikuri ganviTarebisTvis aucilebelia inovaciuri midgomebi.

17

Page 18: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

aRniSnuli unaris gamomuSavebas administracia mxolod im SemTxvevaSi SeZlebs, rodesac misi TanamSromlebi axali moTxovnebis Sesabamisad swavloben, Tu rogor Seasrulon maTze dakisrebuli funqciebi ufro optimalurad. swavlis es procesi unda iyos sazogadoebrivi ganviTarebis dinamikis adekvaturi da maqsimalurad unda pasuxobdes adamianebis mzard moTxovnebs.

TanamSromelTa Sesabamisi momzadebis programebis paralelurad, administraciaSi, romelic mudmivi swavlis procesSi imyofeba, didi mniSvneloba eniWeba klientTa da TanamSromelTa gamokiTxvis instituts. man unda uzrunvelyos administraciis erTgvari TviTSemecnebis procesi, romlis mixedviTac SesaZlebeli iqneba muSaobaSi susti da Zlieri mxareebis analizi da samomavlo orientirebis gansazRvra. am procesebis Sedegad yalibdeba konkretuli proeqtebi da samoqmedo gegmebi, maT Soris, moqalaqeTa monawileobiT.

reformebis ganxorcielebis procesSi TiToeuli administracia sakuTar gamocdilebas iZens. sxvaTa gamocdilebis gaziareba reformis warmatebisTvis mniSvnelovan winapirobas warmoadgens. administracia, romelic swavlobs, sxvasac unda aswavlides. aRniSnuli procesi kvalificiuri specialistebisa da mecnierebis monawileobiT sistemur xasiaTs iZens. es xels uwyobs administraciuli reformebis mecnierul ganzogadebas da karg safuZvels qmnis rogorc nacionalur, ise saerTaSoriso doneze warmatebuli sajaro administraciis gamocdilebis Sesaswavlad.

z) sazogadoebriv zemoqmedebaze orientirebuli administracia

axali sajaro menejmentis reformebis ganxorcielebis procesma cxadyo, rom marto kerZo seqtoris marTvis elementebze orientacia, rogoricaa produqti, klienti, Sidaorganizaciuli avtonomia da sxv., Seicavs safrTxes, rom sajaro administraciis saqmianoba, ZiriTadad, finansur da ekonomikur faqtorebze iqneboda damokidebuli. kerZo seqtorisgan gansxvavebiT, sajaro administraciis mizans ar warmoadgens mogebis miReba. amitom axali sajaro menejmentis reformebis mxolod wminda finansur-ekonomikuri kategoriebiT Semofargvla srulad ver upasuxebda sajaro administraciis daniSnulebas.

sajaro administraciis reformirebis yvela iniciativa, maT Soris, axali sajaro menejmentis elementebis ganxorcieleba, maSin iqneba warmatebuli, rodesac Tvalsawieridan ar daikargeba sajaro administraciis saqmianobis sazrisi – calkeuli adamianisTvis, sazogadoebisTvis samsaxuri. sajaro administraciis nebismieri saxis reformisTvis mniSvnelovania, Tu ra zemoqmedebas iqoniebs dagegmili cvlilebebi sazogadoebriv ganviTarebaze, sazogadoebaSi TiToeuli moqalaqis Tanacxovrebaze.

demokratiul saxelmwifoSi sajaro administraciis umTavresi amocana aris sazogadoebaSi saerTo sikeTis uzrunvelyofa. am amocanas igi konstituciiT gansazRvruli ZiriTadi principebis Sesabamisad axorcielebs. konkretul Sinaars is im miznebsa da programebSi iZens, romlebic sxvadasxva sferoSi (socialuri, garemos dacvis, ganaTlebis, kulturis da sxv.) garkveuli politikis gatarebaSi iCens Tavs. saboloo warmatebis sazomi aris is, Tu ra zemoqmedeba iqonia reformis politikam TiToeuli moqalaqis cxovrebis xarisxis amaRlebaze.

axali sajaro menejmentis koncefciisTvis es imas niSnavs, rom sajaro administraciis reformirebisas aucilebelia Sidaorganizaciuli aspeqtebis iseT mTlianobaSi integrireba, romelic sajaro administraciis mTavar daniSnulebas gamoxatavs. reformis Tvalsawieri yovelTvis im saboloo Sedegze unda iyos

18

Page 19: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

koncentrirebuli, rasac adamianis pirobebis gaumjobeseba hqvia. amis gauTvaliswineblad sajaro admistraciis saqmianobis gaumjobesebis yoveli mcdeloba sakuTari sawyisebidan izolaciis safrTxes Seicavs.

Sveicariasa da avstriaSi axali sajaro menejmentis koncefcia Tavidanve swored am moTxovnebis Sesabamisi iyo. aRniSnul qveynebSi igi zemoqmedebaze orientirebuli administraciis cnebiT damkvidrda. es saxelwodeba gamoxatavs im konceftualur xedvas, romlis mixedviTac administraciis reformebis mniSvneloba imiT ganisazRvreba, Tu ra zemoqmedebas axdens igi calkeul moqalaqesa da sazogadoebaze. ganviTarebul qveynebSi axali sajaro menejmentis Semdgomi ganviTareba swored am tendencias usvams xazs.

19

Page 20: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4. sajaro samsaxuris reformis ZiriTadi aspeqtebi

4.1. sajaro samsaxuris ZiriTadi institutebi

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis erT-erTi problemaa kanonis ZiriTadi cnebebisa da subieqtebis bundovaneba. pirvel rigSi, unda ganisazRvros kanonis moqmedebis sfero. es, Tavis mxriv, moiTxovs saxelmwifo samsaxuris, sajaro samsaxuris, sajaro mosamsaxurisa da sajaro moxelis statusebis naTlad Camoyalibebas.

koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuri aris saqmianoba arCeviT an daniSvniT Tanamdebobaze im dawesebulebaSi, romelic kanonmdeblobis safuZvelze axorcielebs sakanonmdeblo, aRmasrulebel an sasamarTlo xelisuflebas, saxelmwifo zedamxedvelobas da kontrols, agreTve, saxelmwifo Tavdacvas.

saxelmwifo samsaxurs ewevian, agreTve, kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro samarTlebriv uflebamosilebebs maTTvis aseTi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) safuZvelze.

koncefciis Tanaxmad, saxelmwifo samsaxuris sistema Sedgeba oTxi jgufisagan:

1. saxelmwifo politikuri samsaxuri. saxelmwifo politikur samsaxurs axorcieleben:_ saqarTvelos prezidenti;_ saqarTvelos parlamentis wevrebi;_ saqarTvelos mTavrobis meTauri da wevrebi;_ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi

warmomadgenlobiTi organoebis wevrebi;_ afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis aRmasrulebeli

xelisuflebis umaRlesi organoebis xelmZRvanelebi da wevrebi;_ adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos wevrebi

(administraciuli funqciis gareSe).2. sajaro samsaxuri.3. savaldebulo samxedro da alternatiuli samoqalaqo samsaxuri.4. kerZo pirebis mier sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebis

ganxorcieleba.

winamdebare koncefciis ganxilvis sagania sajaro samsaxuri, romelic eqceva ,,sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonis mowesrigebis farglebSi. sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro moxele.

sajaro samsaxuri warmoadgens saxelmwifo samsaxuris erT-erT konkretul formas. sajaro samsaxuris cnebis dadgena SesaZlebelia gamoricxvis (subtraqciis) meTodiT:

saxelmwifo samsaxurs – X = sajaro samsaxurs.

winamdebare koncefciis Tanaxmad, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis TvalsazrisiT, sajaro samsaxurs ar axorcieleben (formulaSi X-s warmoadgens):

_ saxelmwifo politikur samsaxurSi myofi pirebi;

20

Page 21: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

_ pirebi, romlebic imyofebian savaldebulo samxedro an alternatiul samoqalaqo samsaxurSi;

_ kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas (administraciuli organos funqcionaluri gageba).

sajaro samsaxuri SeiZleba ganimartos, rogorc sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizniT anazRaurebadi saqmianoba saxazino dawesebulebis arCeviT an daniSvniT saStato Tanamdebobaze. imisaTvis, rom gvqondes sajaro samsaxuri, mas unda hqondes Semdegi elementebi:

_ saxazino dawesebuleba;_ sajaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizani;_ arCevis an daniSvnis aqti;_ saStato ganrigi;_ anazRaureba.

aRniSnulis gaTvaliswinebiT, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebis farglebSi srulad eqceva:

_ aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo nawilis warmomadgenlebis saqmianoba;

_ sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organoebis marTvis (administraciuli) funqciis ganmaxorcielebeli subieqtebis saqmianoba.

ZiriTadad `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis mowesrigebisa da specialur kanonebSi mocemuli damatebiTi, specifikuri mowesrigebis farglebSi eqceva: samarTaldamcavi organoebi; daqiravebuli samxedro samsaxuri; diplomatiuri samsaxuri; kontrolis palata; saarCevno administracia; sagadasaxado da sabaJo organoebi.

rac Seexeba sasamarTloSi, damoukidebel maregulirebel organoebsa da saxalxo damcvelis ofisSi samsaxuris gavlas, is ZiriTadad mowesrigdeba specialuri kanonebiT da, agreTve, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis calkeuli debulebebiT.

daskvna: saxelmwifo samsaxuri xorcieldeba `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT mowesrigebisa da/an damoukidebeli mowesrigebis farglebSi.

saxelmwifo sakuTari funqciebis ganxorcielebis mizniT xSirad iyenebs organizaciuli mowyobis kerZo samarTlis formebs. sajaro samsaxuris cnebis gansazRvrisaTvis arsebiTia ara ganxorcielebuli saqmianobis buneba, anu emsaxureba Tu ara is sajaro funqciebis ganxorcielebas, aramed mniSvnelovania, rom subieqtis saqmianoba xorcieldeba sajaro samarTlis iuridiuli piris samsaxurSi.

sajaro samsaxuris samarTali saxelmwifo organoebsa da sxva sajaro samarTlis iuridiul pirebSi dasaqmebulTa samarTalia.

is ar moicavs subieqtebs, romlebic dasaqmebulni arian kerZo samarTlis iuridiul pirebSi, im SemTxvevaSic ki, rodesac saxelmwifo sakuTari amocanebis Sesasruleblad iyenebs organizaciuli mowyobis kerZo samarTlis formas.

sajaro samsaxuris koncefciis aucilebeli elementia `sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb~ kanonis reforma. unda Camoyalibdes sajaro samarTlis iuridiuli piris axali gageba:

21

Page 22: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sajaro samarTlis iuridiuli piri SesaZlebelia Camoyalibdes organizaciuli mowyobis sxvadasxva formis gamoyenebiT:

1. sajaro samarTlis korporaciebi,2. sajaro samarTlis dawesebulebebi,3. sajaro samarTlis fondebi.

4.1.1. sajaro samarTlis korporacia

sajaro samarTlis korporacia aris wevrobaze dafuZnebuli da wevrebis cvlilebisagan damoukideblad arsebuli organizaciuli gaerTianeba, romlis samarTalsubieqtoba efuZneba ara mis kerZo avtonomias, aramed saxelisuflo samarTlebriv aqts.

sajaro samarTlis korporacias kerZo samarTlis korporaciisagan ganasxvavebs misi organizaciuli mowyobis da saqmianobis sajaro-samarTlebrivi forma.

teritoriuli korporacia aris konkretul teritoriaze xangrZlivad mcxovreb pirTa (iZulebiT) gaerTianebaze damyarebuli erToba.

sajaro samarTlis teritoriuli korporaciis formis gamoyenebis mTavari SemTxvevaa adgilobrivi TviTmmarTvelobis erTeulebis Seqmna.

arateritoriuli korporacia moicavs im adamianebs, romlebic erTiandebian ara teritoriuli, aramed profesiuli an/da sxva niSnebiT.

sajaro samarTlis korporaciebi, romlebic Seqmnilni ar arian teritoriuli niSniT, gxvdeba profesiul gaerTianebebSi, mag., advokatTa gaerTianeba, rogorc sajaro samarTlis korporacia.

sajaro samarTlis korporaciis Seqmnis mizani isaa, rom, erTi mxriv, is organizaciulad imijneba saxelmwifosgan da warmoadgens TviTmmarTvel erTeuls, romelic axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebebs, meore mxriv, uzrunvelyofilia kanonisadmi misi daqvemdebareba da saxelmwifo zedamxedveloba.

kerZo samarTlis korporaciisgan gansxvavebiT, sajaro samarTlis korporacia uflebamosilia, hyavdes sajaro moxeleebi, gamosces kanonqvemdebare normatiuli aqtebi da daawesos momsaxurebis safasuri da mosakreblebi.

saxelmwifom SesaZlebelia sajaro samarTlis korporaciis statusi mianiWos iseT organizacias, romelic ar axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas, magram warmoadgens farTo sazogadoebis interesebs. amis mizania, moxdes misi moRvaweobisa da damsaxurebis aRiareba da misTvis sapatio samarTlebrivi statusis _ sajaro samarTlis iuridiuli piris statusis _ miniWeba. aRniSnuli forma gvxvdeba, magaliTad, wiTeli jvris sazogadoebis, religiuri sazogadoebebisa da politikuri partiebis SemTxvevaSi. aRniSnul statuss aseve ukavSirdeba mTeli rigi sajaro-samarTlebrivi uflebebi da movaleobebi. aseT organizaciebs, miuxedavad maTi sajaro-samarTlebrivi statusisa, ar hyavT sajaro moxeleebi.

,,sajaro samarTlis iuridiuli piris Sesaxeb” saqarTvelos kanonis farglebSi religiuri organizaciebis samarTlebrivi statusis gansazRvrisas SesaZlebelia erTmaneTisagan gaimijnos saqarTvelos marTlmadidebluri eklesia, romlis samarTlebrivi mdgomareoba, iuridiuli statusi, urTierToba saxelmwifosTan da sxva subieqtebTan gansazRvrulia saxelmwifosa da eklesias Soris dadebuli konstituciuri SeTanxmebiT (konkordatiT), da sxva religiuri organizaciebi.

22

Page 23: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4.1.2. sajaro samarTlis dawesebuleba

sajaro samarTlis dawesebuleba aris sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebiT aRWurvili instituti. is axdens im materialuri da adamianuri resursebis organizebas, romelic aucilebelia miniWebuli uflebamosilebis gansaxorcieleblad.

sajaro samarTlis dawesebuleba damyarebulia ara iZulebiT wevrobaze (es ganasxvavebs mas korporaciisagan), aramed momxmarebelze. misi Seqmnis mizania momsaxurebis gaweva. saxelmwifo an adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo, romelic iRebs sajaro samarTlis dawesebulebis Seqmnis gadawyvetilebas, valdebulia, izrunos imaze, rom Seqmnas misi mdgradi funqcionirebisaTvis aucilebeli materialuri da finansuri safuZvlebi da Seqmnas zianis anazRaurebis meqanizmebi.

sajaro samarTlis dawesebulebis formiT SesaZlebelia Seiqmnas sazogadoebrivi mauwyebeli, universitetebi, profesiuli da saSualo skolebi, momsaxurebis saagentoebi da a.S.

sajaro samarTlis dawesebulebis erT-erTi maxasiaTebelia is, rom is dasaqmebulebTan mimarTebiT iyenebs rogorc Sromis kerZo-samarTlebriv, aseve sajaro-samarTlebriv meqanizmebs.

saganmanaTleblo da kulturuli sajaro dawesebulebebis mimarT SesaZlebelia gakeTdes sakanonmdeblo daTqma. rom iq dasaqmebuli subieqtebi ar arian sajaro moxeleebi.

4.1.3. sajaro samarTlis fondi

sajaro samarTlis fondi aris dawesebuleba, romelic mis xelT arsebuli qonebis saSualebiT emsaxureba damfuZneblis mier gansazRvruli miznis miRwevas. saxelmwifos an adgilobrivi TviTmmarTvelobis mier sajaro samarTlis fondis Seqmna emsaxureba konkretuli miznis miRwevas, socialuri da kulturuli cxovrebis calkeuli sferoebis an sazogadoebis calkeuli jgufebis interesebis dacvas. iseTi sferoebi, romelTa mimarT arsebobs farTo sajaro interesi, rogoricaa biblioTekebi, kulturis Zeglebi da a.S., aseve qronikuli avadmyofobis an gonebrivi da fizikuri naklis mqone adamianebi, romlebic saWiroeben gansakuTrebul yuradRebas, xdeba aseTi fondebis zrunvis sagani. fondSi Tavs iyris garkveuli materialuri qoneba da xdeba misi marTva fondis miznebis misaRwevad.

kanonma unda gansazRvros sajaro samarTlis fondis organizaciuli mowyobis wesi, misi marTvis organoebi da uflebamosilebaTa gamijvnis sakiTxebi.

4.2. saxelmwifo samsaxuris sistema

saxelmwifo samsaxuris sistema, agreTve, sakuTriv sajaro samsaxuris sistema da misi sakanonmdeblo mowesrigeba SeiZleba sqemis saxiT warmovadginoT (ix. sqemebi 1 da 2).

sqema 1

23

saxelmwifo samsaxuri

Page 24: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sqema 2

24

saxelmwifo politikuri

samsaxurisajaro

samsaxuri

savaldebulo samxedro da alternatiuli samoqalaqo samsaxuri

kerZo pirebi, romlebic axorcieleben sajaro-samarTlebriv uflebamosilebas

saqarTvelos prezidenti;saqarTvelos parlamentis wevrebi;saqarTvelos mTavrobis meTauri da wevrebi;afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebis wevrebi;afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis aRmasrulebeli xelisuflebis umaRlesi organoebis xelmZRvanelebi da wevrebi;adgilobr. TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos wevrebi

sajaro mosamsaxure

sajaro moxele

mosamarTle;saxalxo damcveli;kontrolis palatis Tavmjd.;erovnuli bankis sabWos wevri;damoukidebeli maregulirebeli organoebis wevrebi

profesiuli moxele;politikuri moxele;moxele sazogadoebriv sawyisebze

sajaro samsaxuri

samsaxuri, romelic mowesrigebulia `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT

samsaxuri, romelic ZiriTadad mowesrigebulia `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoniT da, agreTve, damatebiTi mowesrigebiT

samsaxuri, romelic ZiriTadad mowesrigebulia sxva kanonebiT da, agreTve, `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis calkeuli debulebebiT

aRmasrulebeli xelisuflebis samoqalaqo nawilis warmomadgenlebi;sakanonmdeblo xelisuflebis, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis umaRlesi warmomadgenlobiTi organoebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organoebis marTvis funqciis ganmaxorcielebeli subieqtebi

kontrolis palata; samarTaldamcavi organoebi; daqiravebuli samxedro samsaxuri; diplomatiuri samsaxuri; saarCevno administracia; sagadasaxado da sabaJo organoebi

sasamarTlo xelisufleba;saxalxo damcvelis samsaxuri;damoukidebeli maregulirebeli organoebi

Page 25: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4.2.1. sajaro mosamsaxure da sajaro moxele

sajaro samsaxurs axorcieleben sajaro mosamsaxure da sajaro moxele. sajaro mosamsaxurea, magaliTad, kontrolis palatis Tavmjdomare, erovnuli bankis sabWos wevri, mosamarTle, saxalxo damcveli, damoukidebeli maregulirebeli organos wevri, elCi da sxv. qvemoT saubari ZiriTadad sajaro moxelis institutze gveqneba.

koncefciis ZiriTadi elementia profesiuli moxelis instituti.

sajaro samsaxurs sajaro moxelis statusiT eweva:

1. profesiuli moxele _ moxele, romelic Tavis samsaxurs axorcielebs rogorc ZiriTad da profesiul saqmianobas da amis sanacvlod iRebs Sesabamis anazRaurebas da garantiebs;

2. politikuri moxele _ moxele, romelsac ukavia iseTi samsaxuri, romlis ganxorcielebac mTavrobis politikur Sexedulebebs da miznebs unda Seesabamebodes (magaliTad, saxelmwifo politikuri Tanamdebobis piris moadgile, TanaSemwe, administraciis xelmZRvaneli);

3. moxele sazogadoebriv sawyisebze _ moxele, romelic sajaro uflebamosilebas axorcielebs ara rogorc ZiriTad profesiul saqmianobas, aramed profesiuli saqmianobis paralelurad, damatebiTi anazRaurebis gareSe.

sajaro samsaxurs saxelSekrulebo urTierTobis farglebSi agreTve axorcielebs:

_ damxmare muSaki, romelic miiReba dawesebulebis StatiT gaTvaliswinebul Tanamdebobaze da romelic dawesebulebis amocanebisa da funqciebis Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT axorcielebs sajaro-samarTlebriv uflebamosilebebs;

_ daqiravebuli (StatgareSe) muSaki, romelsac dawesebulebis amocanebisa da funqciebis Sesrulebis uzrunvelyofis mizniT miniWebuli aqvs calkeuli davalebebis Sesrulebis uflebamosileba sajaro-samarTlebrivi uflebamosilebis gadacemis (delegirebis) gareSe.

Sesabamisad, sajaro samsaxuris ganxorcieleba sqemis saxiT SeiZleba ase warmovadginoT (ix. sqema 3).

sqema 3

25

sajaro samsaxurs axorcielebs

sajaro moxele

sajaro samsaxurs axorcieleben

sajaro moxeleebi sajaro mosamsaxureebi

Page 26: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4.2.2. sajaro samsaxurSi dasaqmebulTa Tanafardoba

4.2.3. profesiuli moxelisa da damxmare/daqiravebuli muSakis gamijvnis kriteriumebi

gamijvnis kriteriumi

profesiuli moxeledamxmare/daqiravebuli

muSakiurTierTobis samarTlebrivi buneba

administraciul-samarTlebrivi kerZo-samarTlebrivi

urTierTobis warmoSobis safuZveli

ind. administraciul-samarTlebrivi aqti

Sromis xelSekruleba

urTierTobis samarTlebrivi safuZveli

sakanonmdeblo safuZveli individualuri an koleqtiuri xelSekruleba

dawinaureba karieris principiT individualurad finansuri uzrunvelyofa

alimentaciis1 principi Sesrulebuli samuSaos Sesabamisad

socialuri dacva specialuri garantiebi kerZo-samarTlebrivi saSualebebi

valdebulebis Seusruleblobis

disciplinuri warmoeba saxelSekrulebo-samarTlebrivi

1 alimentaciis principi gulisxmobs dakavebuli Tanamdebobis Sesabamis anazRaurebas da socialur garantiebs.

26

damxmaremuSaki

40%

daqiravebuli(StatgareSe)

muSaki20%

profesiuli moxele

40%

politikurimoxele

moxele sazogadoebriv sawyisebze

damxmare da daqiravebuli (StatgareSe) muSakebi

profesiuli moxele

Page 27: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

Sedegiuflebebi gaficvis akrZalva gaficvis uflebauflebis dacva administraciuli dava kerZo-samarTlebrivi dava

4.2.4. profesiuli moxelis ZiriTadi niSnebi samoxeleo samarTlebrivi urTierToba uvadod daniSvna erTgulebis valdebuleba damsaqmeblis mxridan zrunvis valdebuleba samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas politikuri miukerZoebloba karieris principi Sesabamisi wodebis tarebis ufleba Sesabamisi uzrunvelyofis ufleba (alimentacia) uzrunvelyofis sakanonmdeblo mowesrigebis ufleba Tanamdebobidan TviTneburi gaTavisuflebisagan dacva administraciuli sasamarTlosadmi mimarTvis ufleba.

4.2.5. sajaro moxeleTa klasifikacia moxele saxelmwifo samsaxurSi moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi.

4.2.6. samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba

uvado: uvado daniSvna aris profesiuli moxelis institutis mniSvnelovani elementi. uvadoba emsaxureba moxelis profesiuli damoukideblobis uzrunvelyofas;

vadiani: vadiani samoxeleo-samarTlebrivi urTierToba warmoadgens gamonakliss, romelic ZiriTadad gamoiyeneba adgilobrivi TviTmmarTvelobis sferoSi, arCeviT Tanamdebobebze;

gamosacdeli vadiT: gamosacdeli vada unda gaxdes uvado urTierTobis warmoSobis aucilebeli winapiroba. is emsaxureba moxelis Sesabamisobis dadgenas. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanonis mowesrigeba ar Seesabameba im minimalur moTxovnebs, rasac unda akmayofilebdes gamosacdeli vadis instituti.

4.3. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanonis ZiriTadi problemebi da maTi gadaWris gzebi

4.3.1. samsaxurSi miReba

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanonis xarvezs warmoadgens is, rom bundovani da arasrulyofilia normebi, romelic awesrigebs sajaro samsaxurSi miRebis sakiTxs.

27

Page 28: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sajaro samsaxurSi miRebis erT-erTi winapirobaa asaki – saxelmwifo moxelisaTvis 21 weli, xolo adgilobrivi TviTmmarTvelobis moxelisaTvis 18 weli.

koncefciis Tanaxmad, sajaro samsaxurSi miRebis asakad unda ganisazRvros 18 weli, miuxedavad imisa, Tu romel kategoriazea saubari:

moxele saxelmwifo samsaxurSi moxele adgilobrivi TviTmmarTvelobis samsaxurSi moxele sajaro samarTlis sxva iuridiuli piris samsaxurSi.

18 wlis asakis miRweva ar gulisxmobs nebismier doneze sajaro samsaxurSi miRebis moTxovnis uflebas. moqmed kanonSi mocemuli damatebiTi moTxovna – saTanado codna da gamocdileba saWiroebs zedmiwevniT da konkretulad gansazRvras. unda dadgindes ganaTlebis konkretuli cenzi da is gamocdileba, rac aucilebelia konkretuli sajaro samsaxurisaTvis.

sajaro samsaxurSi miRebas safuZvlad unda daedos karieris principi, rac gulisxmobs sajaro samsaxuris safexurovan sistemaSi erTi safexuridan meore safexurze gadasvlas dawinaurebis safuZvelze – ganaTlebisა da gamocdilebis donis gaTvaliswinebiT. aRniSnuli modeli xsnis asakTan dakavSirebულ kiTxvas da gamoricxavs 18 wlis asakSi karieris dawyebas zeda eSelonebidan.

aRniSnuli sistema ar gavrceldeba damxmare mosamsaxureze/daqiravebul muSakze. aRniSnuli kategoria samsaxurSi miiReba moxelis profesiuli gamocdilebisa da samsaxuris interesebis gaTvaliswinebiT.

„sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonma unda daadginos is ZiriTadi moTxovnebi, romelic aucilebelia piris samsaxurSi misaRebad. samsaxuris specifikis gaTvaliswinebiT samsaxuris xelmZRvanels unda SeeZlos kanonis safuZvelze da farglebSi daadginos damatebiTi moTxovnebi.

moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad:

a) mTavari sajaro Tanamdeboba;

b) wamyvani sajaro Tanamdeboba;

g) ufrosi sajaro Tanamdeboba;

d) umcrosi sajaro Tanamdeboba.

aRniSnuli doneebisTvis zustad unda gaiweros specialuri sakvalifikacio moTxovnebi: Sesabamisi ganaTleba, praqtikuli gamocdileba, sakvalifikacio gamocdis warmatebiT Cabareba.

sajaro samsaxurSi daniSvna unda moxdes mxolod konkursis wesiT. aRniSnuli vrceldeba rogorc profesiul moxeleze, aseve damxmare mosamsaxuresa da daqiravebul muSakze. profesiul moxelesTan mimarTebiT es vrceldeba mxolod samsaxurebrivi karieris sawyis Tanamdebobaze daniSvnisas, xolo Semdgomi winsvla xdeba karieris principiT.

konkursi SeiZleba iyos 3 formis: gare, Sida da Sereuli. unda mowesrigdes TiToeulis gamoyenebis winapirobebi. aseve mniSvnelovania sakonkurso komisiis Seqmnis wesis sakanonmdeblo mowesrigeba.

28

Page 29: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

4.3.2. gamosacdeli vada

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni iTvaliswinebs moxelis samsaxurSi miRebisas gamosacdeli vadis gamoyenebis SesaZleblobas, rac ar unda aRematebodes 6 Tves. aucilebelia, rom gamosacdeli vadis instituti ar atarebdes formalur xasiaTs da unda warmoadgendes samsaxurebrivi karieris aucilebel safexurs. sxvadasxva samsaxurisTvis, maTi specifikidan gamomdinare, es vada SeiZleba gansxvavebuli iyos, magram igi ar unda iyos 1 welze naklebi da 3 welze meti.

4.3.3. atestacia

sajaro samsaxuris karierul sistemaSi mniSvnelovani roli ukavia atestaciis instituts. misi mizania moxelis dakavebul samsaxurTan Sesabamisobisa da misi gadamzadebis saWiroebis dadgena, aseve, misi gaTavisuflebis an dawinaurebisaTvis safuZvlebis Seqmna.

qarTul sinamdvileSi atestaciis instituti ar muSaobs. mis asamuSaveblad aucilebelia Sesabamisi organizaciuli da saproceso safuZvlebis Seqmna – unda ganisazRvros atestaciis Catarebis sakanonmdeblo safuZvlebi, uflebamosili struqtura, misi muSaobisa da Sefasebis wesis mkacrad Camoyalibebuli reglamenti.

atestacia unda atarebdes mkacrad reglamentirebul da sistemur xasiaTs. misi sixSire unda ganisazRvros sazRvargareTis qveynebis gamocdilebisa da qarTuli realobis gaTvaliswinebiT. qveyanaSi, rogoricaa saqarTvelo, sadac sakanonmdeblo sistema da instituciuri mowyoba formirebis procesSia, SesaZlebelia dadgindes misi yovelwliurad Catarebis valdebuleba.

4.3.4. kvalifikaciis amaRleba

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmedi kanoni formalurad iTvaliswinebs sajaro moxelis kvalifikaciis amaRlebis RonisZiebebs, rac gulisxmobs imas, rom moxeles 5 weliwadSi erTxel, Tanamdebobrivi sargos SenarCunebiT, eZleva 3 Tvemde vadiT saswavlo Svebuleba. aseve gansazRvrulia kadrebis samsaxuris valdebuleba, organizeba gauwios mosamsaxureTa gadamzadebasa da kvalifikaciis amaRlebas. sajaro samsaxuris erT-erT funqciad ganisazRvra sajaro mosamsaxureTa profesiuli momzadebis, gadamzadebisa da kvalifikaciis amaRlebis procesis koordinacia. aRniSnuli RonisZiebebi dRemde ar Catarebula.

aucilebelia saxelmwifom Camoayalibos koncefcia, romelic uzrunvelyofs sajaro moxeleTa momzadebisa da gadamzadebis procesis efeqturad warmarTvas.

aucilebelia Seiqmnas sajaro moxeleTa swavlebis specialuri programa da sajaro mmarTvelobis umaRlesi skola. imis gaTvaliswinebiT, rom samuSao moculobiTia, aucilebelia sxva moTamaSeTa CarTva. sajaro samsaxuris mier ganxorcielebuli akreditaciis safuZvelze SesaZlebelia saxelmwifo da kerZo saswavleblebisa da mosamzadebeli centrebis monawileoba moxeleTa kvalifikaciis amaRlebis saqmeSi.

4.3.5. kadrebis stabiluroba, rogorc profesiuli sajaro moxelis institutis qvakuTxedi

sajaro samsaxuris gamarTuli muSaobis aucilebeli elementia kadrebis stabiluroba, romelic miiRweva sajaro samsaxurSi uvadod daniSvnis institutis

29

Page 30: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

realurad amuSavebiT. kadrebis stabiluroba ar gulisxmobs kadrebis ucvlelobas da axali kadrebis miRebaze uaris Tqmas. karieris principi uzrunvelyofs kadrebis ganaxlebis process. karieris principis Tanaxmad, kanoni zustad unda gansazRvravdes samsaxurSi miRebis samarTlebriv da faqtobriv garemoebebs, moxele unda daeqvemdebaros regularul Sefasebas da kvalifikaciis amaRlebis mizniT Sesabamis gadamzadebas. misi samsaxurebrivi winsvla damokidebuli unda iyos profesiul momzadebasa da profesiul unar-Cvevebze.

kadrebis stabilurobis pricipi moiTxovs, rom kanoni zustad gansazRvravdes moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis samarTlebriv safuZvels da misi dacvis samarTlebriv da socialur garantiebs. `sajaro samsaxuris Sesaxeb~ moqmediUkanonis analizis Sedegad unda gamovyoT Semdegi problemebi:

1. „sajaro samsaxuris Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 96-e muxli gansazRvravs samsaxuridan gaTavisuflebas dawesebulebis likvidaciis gamo. norma saWiroebs Semdgom srulyofas. samsaxuris likvidacia ar unda aTavisuflebdes saxelmwifos sajaro moxelis Semdgom dasaqmebaze zrunvisagan, saWiroebis SemTxvevaSi, Sesabamisi gadamzadebis safuZvelze;

2. aRniSnuli muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, dawesebulebis reorganizacia ar qmnis safuZvels moxelis gasaTavisufleblad. Tumca, aRniSnuli normis gverdis avla xdeba ori gziT. xSirad reorganizacia xorcieldeba dawesebulebis likvidaciis saxelwodebiT da iqmneba imave funqciis mqone axali dawesebuleba. meore mxriv, norma uSvebs moxelis gaTavisuflebis SesaZleblobas, rodesac reorganizacias Tan sdevs Statebis Semcireba. aucilebelia ganisazRvros Semdgomi barierebi (tolfasi samuSaos SeTavazeba, gadamzadebis programis SeTavazeba, fuladi kompensaciis SeTavazeba wliuri Semosavlis odenobiT da a.S.), romelTa gamoyenebis Semdgom SesaZlebeli gaxdeba moxelis samsaxuridan gaTavisufleba. dawesebulebis reorganizacia ar unda gulisxmobdes misi Semdgomi dasaqmebis valdebulebisagan srul Tavisuflebas;

3. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 97-e muxlis Tanaxmad, moxele SeiZleba gaaTavisuflon samsaxuridan arakanonierad gaTavisuflebuli moxelis samsaxurSi aRdgenisas. aRniSnuli norma emsaxureba ukanonod gaTavisuflebuli moxelis uflebis dacvas, magram iwvevs samsaxurSi daniSnuli moxelis konstituciuri uflebis SezRudvas;

4. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 98-e muxliT gansazRvruli dakavebul TanamdebobasTan Seusabamobis gamo samsaxuridan gaTavisuflebis meqanizmi saWiroebs kanonmdeblis mxridan ufro konkretulad gansazRvras, rodesac es xdeba gamosacdeli vadis aradamakmayofilebeli Sedegebis safuZvelze da atestaciis Sedegebis safuZvelze. xolo im SemTxvevaSi, rodesac moxelis janmrTelobis mdgomareoba ar iZleva saSualebas, saTanadod Seasrulos samsaxurebrivi movaleoba, aucilebelia ganisazRvros samsaxuris valdebuleba, daasaqmos igi janmrTelobis Sesabamisi samuSaos Sesrulebis funqciiT;

5. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 99-e muxliT dadgenilia moxelis gaTavisuflebis SesaZlebloba disciplinuri gadacdomisaTvis da disciplinuri pasuxismgeblobis moqmedebis gareSec, Tu igi uxeSad daarRvevs samsaxurebriv movaleobebs. aRniSnuli safuZvlebi imdenad zogadia, rom iZleva samsaxuridan TviTneburad gaTavisuflebis SesaZleblobas;

30

Page 31: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

6. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis 108-e da 109-e muxlebiT gansazRvruli safuZvliT samsaxuridan gaTavisuflebis SemTxvevaSi gafrTxilebis valdebuleba da kompensaciis meqanizmi absoluturad ar Seesabameba uvado sajaro samsaxuris princips. aucilebelia misi srulyofilad mowesrigeba da socialuri dacvis damatebiTi meqanizmebis Semotana (fuladi kompensaciis maRali standartebi da sajaro moxeleebisaTvis dadgenili socialuri dacvis meqanizmebis garkveuli nawilis gavrceleba gaTavisuflebul pirebze).

4.3.6. rangireba

sajaro samsaxuris TanamdebobaTa reestrSi unda Camoyalibdes erTgvarovani midgoma. TanamdebobaTa CamonaTvali saministroebis, saqveuwyebo dawesebulebebis, adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebisa da sxva sajaro samarTlis iuridiuli pirebis sistemis SigniT unda iyos erTiani, romelic SesaZlebels gaxdis sajaro moxeleTa mobilobis procesis gamartivebas. TanamdebobaTa klasifikatorSi ar SeiZleba erT saministroSi, magaliTad, samsaxuris ufrosi iyos wamyvani sajaro Tanamdebobis rangSi da meore saministroSi ki _ ufrosi sajaro Tanamdebobis rangSi.

moqmedi kanonis mixedviT, kompetenciis ganvrcobadobisa da uflebamosilebis donis mixedviT sajaro samsaxurSi Tanamdebobebi iyofa Semdeg rangebad:

a) mTavari sajaro Tanamdeboba;

b) wamyvani sajaro Tanamdeboba;

g) ufrosi sajaro Tanamdeboba;

d) umcrosi sajaro Tanamdeboba.

SesaZlebelia rangirebis arsebuli sistemis SenarCuneba. mniSvnelovania rangirebis unificirebis sakiTxi. unda ganisazRvros is moTxovnebi da procedurebi, romelic gansazRvravs TiToeuli rangis miniWebis SesaZleblobas. rangireba ukavSirdeba piris profesiul unars da kvalifikaciis dones, moxelisaTvis dakisrebul uflebamosilebas da anazRaurebis odenobas. pirvel rigSi, aucilebelia sajaro samsaxuris sistemaSi samsaxurebis struqturebisa da Tanamdebobebis dasaxelebis unificireba; mxolod am SemTxvevaSia SesaZlebeli rangirebis erTiani sistemas amoqmedeba. dReisaTvis, magaliTad, sxvadasxva saministroSi, erTi da imave funqcias asrulebs sxvadasva dasaxelebis samsaxuri da erTi da imave rangis TanamSromlebi iReben gansxvavebul gasamrjelos.

moxelis saklaso Cini unda Seesabamebodes TanamdebobaTa rangirebis sistemas da misi sistema, miniWebis winapirobebi da procedura mkafiod unda iyos mowesrigebuli. saklaso Cinis moqnili sistema SesaZleblobas iZleva, sajaro samsaxuris interesebis gaTvaliswinebiT, moxelis ufro dabal Tanamdebobriv rangSi gadayvanis SemTxvevaSi moxdes misi interesebis kompensireba saklaso CinisaTvis gaTvaliswinebuli danamatis SenasrCunebiT.

damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SesaZlebelia Sida rangirebis sistemis gamoyeneba.

rangiTanamdeb

obaanazR. jgufi ganaTleba

31

Page 32: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

umcrosi sajaro Tanamdeboba

saSualo ganaTleba, 6-Tviani specialuri momzadeba

ufrosi sajaro Tanamdeboba

saSualo ganaTleba, 18-Tviani specialuri praqtikuli momzadeba, sakvalifikacio gamocda

wamyvani sajaro Tanamdeboba

specialuri ganaTleba, 36-Tviani specialuri praqtikuli momzadeba, sakvalifikacio gamocda

mTavari sajaro Tanamdeboba

umaRlesi ganaTleba, 24-Tviani specialuri praqtikuli momzadeba, sakvalifikacio gamocda

4.3.7. socialuri garantiebisocialuri garantiis mniSvnelovani elementia SromiTi gasamrjelo, romelic

moicavs Tanamdebobriv sargos, premias da sxva danamatebs (samsaxuris specifikis, wodebis, namsaxurobis mixedviT da a.S.).

unda moxdes Sromis anazRaurebis wesis mkacri reglamentacia. unda ganisazRvros anazRaurebis skala sajaro samsaxuris mTeli sistemisaTvis rangirebis erTiani sqemis gaTvaliswinebiT, xolo damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi _ is sakanonmdeblo farglebi, romelic damsaqmebels miscems diskreciuli gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobas kvalifikaciisa da Sromis efeqturobis Sesabamisad.

garda saxelfaso anazRaurebisa, unda ganisazRvros sxva socialuri daxmarebis miRebis meqanizmebi, gansakuTrebiT specialuri sadazRvevo da sapensio sqema (rogorc moxelis, aseve, misi gardacvalebis SemTxvevaSi, ojaxis wevrebis mimarT).

unda aRmoifxvras sajaro mosamsaxureTa premirebis mankieri praqtika. mkacr sakanonmdeblo mowesrigebas unda daeqvemdebaros premiis odenoba da misi gacemis wesebi.

4.3.8. uflebebis dacvis garantia

sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonma unda uzrunvelyos moxelis aramaterialuri da materialuri uflebebis dacva:

aramaterialuri Mmaterialurisajaro moxelesa da mis ojaxze zrunva: Rirsebisa da pativis dacva

sargos miRebis ufleba

samsaxurTan dakavSirebuli ufleba:misi statusis Sesabamisi samuSao; ufleba, ataros samsaxurebrivi wodeba

finansuri garantiebis miRebis ufleba

SvebulebiT sargeblobis ufleba zianis anazRaurebaSeTavsebiTi saqmianobis uflebaSefasebis uflebadamadasturebeli mowmoბis tarebis ufleba

32

Page 33: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

profesiul gaerTianebebSi gawevrianebis ufleba

4.3.9. disciplinuri pasuxismgeblobadisciplinur saqmiswarmoebas, rogorc administraciuli warmoebis

gansakuTrebuli saxes, unda daeTmos `sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanonis calke Tavi. unda ganisazRvros disciplinuri gadacdomisa da pasuxismgeblobis saxeebi, saqmiswarmoebis subieqtebi da procedurebi, iseve, rogorc uflebis dacvis saSualebebi.

sasurvelia disciplinuri davebis ganxilva xdebodes dawesebulebis gareT, sajaro samsaxuris sabWoSi Seqmnili disciplinuri komisiis mier. gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes administraciul sasamarTloSi saerTo wesiT.

4.3.10. SromiTi davebi

`sajaro samsaxuris Sesaxeb“ kanoniT unda moxdes samsaxurebrivi davebis ganxilvis meqanizmis reglamentireba. unda ganisazRvros davis ganxilvis Sida meqanizmebi. unda Seiqmnas davebis ganxilvis Sidasamsaxurebrivi komisia, romlis SemadgenlobaSi Tanabari raodenobiT Sevlen damsaqmebelTa da dasaqmebulTa warmomadgenlebi. mudmivmoqmedma komisiam unda imuSaos winaswar dadgenili reglamentis safuZvelze. komisiis gadawyvetileba SesaZlebelia gasaCivrdes sasamarTloSi.

kanonma unda gansazRvros SromiTi davebis is kategoria, romlis ganxilva da gadawyveta SesaZlebelia mxolod sasamarTlosaTvis mimarTvis gziT.

gansakuTrebiT problemuria moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis sakiTxi, rac saWiroebs zedmiwevniT gansazRvras. garantirebuli unda iyos sajaro samsaxuris stabiluroba, rac niSnavs imas, rom is ar unda iyos damokidebuli xelisuflebisa da sajaro samsaxuris xelmZRvanelobis cvlilebebze. samsaxuridan gaTavisufleba SesaZlebeli unda iyos kanoniT zustad gansazRvruli safuZvlebiT da procedurebis dacviT. unda aRmoifxvras likvidaciisa da reorganizaciis mankieri meqanizmi, rogorc samsaxuridan gaTavisuflebis xelovnuri meqanizmi. unda Seiqmnas moxelis samsaxuridan gaTavisuflebis gamWvirvale meqanizmi da samarTlebrivi da socialuri dacvis garantiebi. piris samsaxurSi aRdgena ar unda iwvevdes am Tanamdebobaze daniSnuli sxva piris gaTavisuflebas. dauSvebelia uflebis dacva sxvisi uflebis darRvevis gziT.

SromiTi davebis sasamarTloSi ganxilvis meqanizmi unda gaiyos or nawilad: profesiuli moxeleebis SemTxvevaSi dava administraciuli xasiaTisaa da mas ixilavs saerTo sasamarTlo administraciuli samarTalwarmoebis wesiT, xolo damxmare mosamsaxuris/daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi urTierToba kerZosamarTlebrivi xasiaTisaa da dava saerTo sasamarTloebis mier ganixileba samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT.

4.3.11. sajaro samsaxuris eTika

`sajaro samsaxuris Sesaxeb~ kanoni unda moicavdes sajaro samsaxuris eTikis normebs, romelic gavrceldeba yvela sajaro samsaxurze. calkeuli uwyebis specifikis gaTvaliswinebiT unda Seiqmnas calkeuli eTikis kodeqsebi. eTikis normebis dacvis kontrolisa da administrirebis uflebamosileba unda mieniWos sajaro samsaxuris

33

Page 34: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

sabWos specalur samsaxurs, xolo TiToeul uwyebaSi unda gamoiyos zedamxedveli piri.

4.3.12. Sromis kanonmdeblobis moqmedeba

sajaro samsaxuris Sesaxeb kanoni axdens sajaro moxelis SromiTi uflebebis mowesrigebas avtonomiur reJimSi, rac gamoricxavs saqarTvelos Sromis kodeqsis paralelurad gamoyenebis saWiroebas. damxmare mosamsaxurisa da daqiravebuli muSakis SemTxvevaSi SromiTi urTierToba wesrigdeba Sromis kodeqsis safuZvelze. aRniSnulis gaTvaliswinebiT aucilebeli xdeba Sromis kodeqsis reforma da im minimaluri garantiebis gansazRvra, rac uzrunvelyofs dasaqmebulis dacvas. damatebiTi garantiebi SeiZleba ganisazRvros koleqtiuri xelSekrulebebis safuZvelze, romelic daideba damsaqmebelsa da dasaqmebulTa gaerTianebas Soris.

4.3.13. sajaro samsaxuris sabWo

sajaro samsaxuris sabWo, rogorc damoukidebeli organo, uzrunvelyofs saxelmwifo samsaxuris sferoSi ZiriTadi politikis SemuSavebas da mis ganxorcielebas. sabWo angariSvaldebuli unda iyos parlamentis winaSe. sabWo adgens sajaro samsaxurSi miRebis erTian standartebs, koordinacias uwevs sajaro moxeleTa momzadebis da gadamzadebis sakiTxebs. qmnis davebis ganmxilvel da eTikis dacvis samsaxurebs.

34

Page 35: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

5. gamoyenebuli literatura

1. levan izoria. Tanamedrove saxelmwifo Tanamedrove administracia, 2009 w.2. Semajamebeli angariSi sajaro samsaxuris Sesaxeb. gaeros asociaciis publikacia,

2005.3. Arthur Benz. Der modern Staat, 2001.4. Lewan Isoria. Transformation der Verwaltung Georgiens in eine klassischßeuropäische Verwaltung,

DÖV, 2008.5. Martin Albrow. Bürokratie, 1972.6. Stephen p. Osborne (Editor). The New Public Governance?: Emerging Perspectives on the Theory

and Practice of Public Governance, 2010.7. Kerry Brown, Stephen P. Osborne. Managing Change and Innovation in Public Service

Organizations, 2005.8. Christopher Pollitt, Geert Bouckaert. Public Management Reform: A Comparative Analysis - New

Public Management, Governance, and the Neo-Weberian State, 2011.9. Frieder Naschold. Modernisierung des Staates, 1993.10. Kuno Schedler, Isabella Proeller. New Public Management, 2003.11. Wulf Damkowski, Claus Precht. Public Management – neue Steuerungskonzept für den öffentlichen

Sektor, 1995.12. Siegfried Magiera und Heinrich Siedentopf. Das Recht des öffentlichen Dienstes in den

Mitgliedstaaten der Europäischen Gemeinschaft.13. Johannes Dellit. Die hergebrachten Grundsätze des Berufsbeamtentums (German Edition), 2001.14. Rolf Meier. Beamtenrecht, 2004.15. Andreas Vosskuhle. Verfassungsrechtliche Traditionsrezeption in Zeiten des Wandels: Die

institutionelle Garantie des Berufsbeamtentums(Art. 33 Abs. 4, 5 GG) und die Reform des öffentlichen Deinstrechts, 2008.

16. Ulrich Battis. Das Dienstrechtsneuordnungsgesetz, Neue Zeitschrift für Verwaltungsrecht, 7, 2009. pp. 409-480.

17. Ulrich Battis. Reform des Beamtenrechts – eine Zwischenbilanz, ZBR 1-2, 2010. pp. 21- 31.18. Ulrich Battis. Entwicklungstendenzen und Probleme der Einführung des Dienstrechts in den neuen

Ländern, Neue Justiz, 1991. pp. 89.19. Wolfgang Bernet. Vom Staatsdienst zum öffentlichen Dienst, DÖV, 1991. pp. 185.

35

Page 36: საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

avtorebi

levan izoriasruli profesori, samarTlis skola, grigol robaqiZis universiteti2002 w. samarTlis doqtori, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti

(germania)1999 w. samarTlis magistri, gotingenis universitetis samarTlis fakulteti

(germania)1996 w. diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis

iuridiuli fakulteti2010-2011 w.w. samecniero kvleviTi mivlineba maqs plankis SedarebiTi

samarTlisa da saerTaSoriso samarTlis institutSi2007-2009 w.w. samecniero kvleva germaniis Spaieris sajaro mmarTvelobis

umaRles skolaSi (humboldtis stipendia)2006-2007 w.w. samarTlis skolis dekani, saqarTvelos universiteti2004-2006 w.w. Sss policiis akademiis reqtori2002-2005 w.w. docenti, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli

fakulteti2003-2004 w.w. germaniis konrad adenaueris fondis xelmZRvaneli samxreT

kavkasiaSi.

paata turavaasocirebuli profesori, samarTlis skola, sajaro mmarTvelobis institutis direqtori, grigol robaqiZis universiteti2006 w. samarTlis doqtori, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti

(germania)2002 w. samarTlis magistri, potsdamis universitetis samarTlis fakulteti

(germania)1997-1998 w.w. potsdamis universitetis administraciaTmcodneobis fakultetis

ZiriTadi kursi1996 w. diplomi warCinebiT, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetis

iuridiuli fakulteti2008-2011 w.w. asocirebuli profesori, iv. javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo

universitetis iuridiuli fakulteti2003-2007 w.w. mecnieri TanamSromeli, TinaTin wereTlis saxelobis

saxelmwifosa da samarTlis instituti2004-2006 w.w. ufrosi maswavlebeli, Sss policiis akademia.

36