“მოქალაქეთა პოლიტიკურიგაერთიანებების შესახებ” ორგანულ კანონში შეტანილიცვლილებების ანალიზი

პროფესორი ლევან იზორიაპროფესორი ირაკლი კობახიძეპროფესორი პაატა ტურავა

საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

ცვლილებების დეკლარირებულიმიზანი და იურიდიული შედეგები

დეკლარირებული მიზნები: გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება

შერჩეული საშუალებები: არათანაზომიერი და არაკონსტიტუციურიშეზღუდვები

ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები:დასკვნის გამოქვეყნების შემდგომ დაწესებულიმძიმე შეზღუდვები

კონსტიტუციის ფუნდამენტურიპრინციპები

დემოკრატიის პრინციპი თვითგამოხატვისა და პოლიტიკურ პროცესებში

მონაწილეობის უფლება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი

სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი თანაზომიერების პრინციპი

ძირითადი უფლებები საზოგადოებრივ და პოლიტიკურ გაერთიანებათა

თავისუფლება (მ. 26) პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება (მ. 16) პირადი ცხოვრების, ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და

პერსონალურ მონაცემთა დაცვის უფლებები (მ. 16, მ. 20) გამოხატვის თავისუფლება (მ. 24) შრომის თავისუფლება (მ. 30) საკუთრების უფლება (მ. 21)

მუხლი 261

იურიდიული პირი, რომელზეც ვრცელდებაპარტიებისთვის დადგენილი ფინანსურიშეზღუდვები: პირდაპირ ან არაპირდაპირ არის დაკავშირებულიპარტიასთან (მისი ხარჯები პირდაპირ ანარაპირდაპირ უკავშირდება პარტიის საქმიანობასადა მიზნებს) ან სხვაგვარად იმყოფება პარტიისკონტროლის ქვეშ

აქვს განცხადებული პოლიტიკური მიზნები დაამოცანები

წარმომადგენლის, ან სხვა პირის მეშვეობითმოუწოდებს ამომრჩეველს რომელიმე პოლიტიკურიძალის მხარდაჭერისკენ ან მხარდაჭერისაგან თავისშეკავებისკენ

მუხლი 261: დასკვნები

საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაცია: “პარტიებისთვის დადგენილი ფინანსური შეზღუდვებიშეიძლება გავრცელდეს იურიდიულ პირებზე, რომლებიცპირდაპირ ან არაპირდაპირ არიან დაკავშირებულიპარტიასთან ან სხვაგვარად იმყოფებიან პარტიისკონტროლის ქვეშ”

მაგალითი: შეზღუდვები ვრცელდება ე. წ. პოლიტიკურფონდებზე, ახალგაზრდულ ორგანიზაციებზე და სხვ.

საპირისპირო მაგალითი: შეზღუდვები არ ვრცელდებაპროფკავშირებზე, დამსაქმებელთა კავშირებზე და სხვ.

იურიდიული შედეგი: შეზღუდვები თვითნებურად შეიძლება გავრცელდესნებისმიერ არასამთავრობო ორგანიზაციაზე, მედიასაშუალებებზე, სამეწარმეო სუბიექტებზე და სხვ.

მუხლი 261

ფიზიკური პირი, რომელზეც ვრცელდებაპარტიებისთვის დადგენილი ფინანსურიშეზღუდვები: აქვს განცხადებული პოლიტიკური და საარჩევნომიზნები და ამოცანები

მასთან დაკავშირებული პირი მასთან საქმიანი ურთიერთობის მქონე პირი რომელსაც აქვს პოლიტიკური და საარჩევნო მიზნები ან ახორციელებს ისეთ საქმიანობას, რომელიც გავლენასახდენს არჩევნებში, პლებისციტსა და რეფერენდუმშისაქართველოს მოქალაქეთა პოლიტიკური ნებისგამოვლენაზე და ეს ქმედებები ხორციელდება ამ კანონისრეგულაციებისთვის გვერდის ავლის მიზნით

მუხლი 261: დასკვნები

პოლიტიკური მიზნები და ამოცანები ფართო განმარტება: არა მხოლოდ ხელისუფლებაშიმოსვლა (იზღუდება უცხო ქვეყნის მოქალაქეც)

საარჩევნო მიზნები ფართო განმარტება: არა მხოლოდ საარჩევნო სუბიექტისაქტიური საარჩევნო უფლება

მასთან დაკავშირებული პირი მაგალითები: ოჯახის წევრი, მეგობარი, მეზობელიდა ა. შ.

შეზღუდვის მაგალითები ფიზიკური პირის ერთადერთი ნებადართულიშემოსავლის წყაროა შემოწირულობა, მას არა აქვსსამეწარმეო საქმიანობის უფლება და ა. შ.

სუბიექტთა იდენტიფიკაცია

კონტროლის პალატა უფლებამოსილიაპირებისგან მოითხოვოს ინფორმაცია მათ მიერპარტიებისთვის და ამ კანონის 261 მუხლითგანსაზღვრული პირებისთვის გადაცემული ანმათგან მიღებული ქონების წარმომავლობისშესახებ (მ. 341/ზ).

პრობლემა: ტოტალური კონტროლი →დემოკრატიისა და სამართლებრივიუსაფრთხოების პრინციპების დაკონსტიტუციის მე-16, 26-ე და 30-ე მუხლებისხელყოფა

მუხლი 27

6. შემოწირულების სხვა პირის მეშვეობითგანხორციელება ან კანონით დადგენილიშეზღუდვებისთვის სხვაგვარად გვერდის ავლაგამოიწვევს (...)

7. თუ ფიზიკური პირები შემოსავალს იღებენერთი წყაროდან, მათ მიერ განხორციელებულშემოწირულებათა საერთო ოდენობა არ უნდააღემატებოდეს 500 000 ლარს.

პრობლემა ⇒ სამართლებრივი უსაფრთხოებისპრინციპის ხელყოფა

მუხლი 32

4. პარტია ვალდებულია საფინანსოდეკლარაციაში ასახოს მასთან პირდაპირ ანარაპირდაპირ დაკავშირებული ან მისიკონტროლის ქვეშ სხვაგვარად მყოფიიურიდიული პირის ხარჯები.

პრობლემა ⇒ მოთხოვნის შესრულებისპრაქტიკული შეუძლებლობა

მუხლი 251

1. პარტიის და მასთან დაკავშირებული ფიზიკურიდა იურიდიული პირების მიერ წლის განმავლობაშიმიღებული სახელმწიფო დაფინანსების, შემოწირულებებისა და კანონით დაშვებული სხვაფორმებით მიღებული შემოსავლის საერთორაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს საქართველოსწინა წლის მშპ-ის 0.2%-ს.5. საარჩევნო ბლოკში შემავალი პარტიებისხარჯებისა და შემოსავლების საერთო ოდენობები არუნდა აღემატებოდეს ამ მუხლის პირველი პუნქტითდადგენილ ზღვრულ ოდენობებს.

პრობლემა ⇒ კონსტიტუციის 30-ე და 26-ე მუხლებისარათანაზომიერი შეზღუდვა

მუხლი 51

2. ამ მუხლის პირველი პუნქტითგათვალისწინებული, დაპირებასთანდაკავშირებული აკრძალვა არ შეეხებაპოლიტიკურ და საარჩევნო დაპირებას, რომელიც უკავშირდება საბიუჯეტოსახსრების სამომავლო განაწილებას დასახელმწიფო პოლიტიკის სამომავლოგანხორციელებას.

პრობლემა ⇒ სახელისუფლო რესურსისგამოყენების შესაძლებლობა

მუხლი 341

2. საქართველოს კონტროლის პალატაუფლებამოსილია:

ვ) საჭიროების შემთხვევაში პარტიიდან, ადმინისტრაციული ორგანოებიდან და კომერციულიბანკებიდან გამოითხოვოს ინფორმაცია პარტიისფინანსებთან დაკავშირებით;

ზ) საჭიროების შემთხვევაში პირებისგან მოითხოვოსინფორმაცია მათ მიერ პარტიებისთვის და ამ კანონის 261

მუხლით განსაზღვრული პირებისთვის გადაცემული ანმათგან მიღებული ქონების წარმომავლობის შესახებ.

პრობლემა ⇒ კონსტიტუციის მე-16 და მე-20 მუხლების არათანაზომიერი შეზღუდვა

მუხლი 342 (1/2/3)

1. პარტიის მიერ საქართველოს კანონმდებლობით აკრძალულიფინანსური ან მატერიალური შემოწირულების მიღება ანდამალვა −გამოიწვევს აკრძალული შემოწირულების სახელმწიფო ბიუჯეტშიჩარიცხვას და პარტიის დაჯარიმებას მიღებული ფინანსური ანმატერიალური შემოწირულების ათმაგი ოდენობით.

3. პირის მიერ პარტიის სასარგებლოდ კანონით აკრძალულიფინანსური ან მატერიალური შემოწირულების მიღება ან/დაშემოწირულების თაობაზე ინფორმაციის დამალვა − გამოიწვევსპირის დაჯარიმებას შემოწირულების ათმაგი ოდენობით.

პრობლემა ⇒ ბუნდოვანი დისპოზიციები და არათანაზომიერისანქციები

მუხლი 342 (7/8)

7. ამ მუხლით გათვალისწინებული ნორმისარაერთგზის დარღვევის შემთხვევაში (...), ცესკოუფლებამოსილია კონტროლის პალატისწარდგინების საფუძველზე საარჩევნო სუბიექტსშეუჩეროს საარჩევნო რეგისტრაცია.8. საქართველოს კონტროლის პალატა ყადაღასადებს პარტიის, ფიზიკური ან/და იურიდიულიპირის ქონებას (მ. შ. საბანკო ანგარიშებს). აქტისგასაჩივრება არ აჩერებს ყადაღის მოქმედებას.

პრობლემა ⇒ კონსტიტუციის 26-ე, 28-ე და 21-ემუხლების არათანაზომიერი შეზღუდვა. კონტროლის პალატის არაადეკვატურიუფლებამოსილებები

სსსკ - მუხლი 1641

ამომრჩევლის მოსყიდვა:– ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადითსამ წლამდე ან ჯარიმით.– იურიდიული პირი (გარდა პარტიისა) ისჯებალიკვიდაციით ან საქმიანობის უფლებისჩამორთმევით ან/და ჯარიმით.

პრობლემა ⇒ კონსტიტუციით გარანტირებულიადამიანის უფლებების (მ. შ. 26-ე მუხლის) არაპროპორციული შეზღუდვა

შემაჯამებელი დასკვნა

აბსურდული ნორმები: 251/1; 251/5; 261/1/გ; 32/4.

ბუნდოვანი ნორმები: 51/1; 261/1/ა; 261/2; 27/6; 27/7; სსსკ 1641.

არათანაზომიერი ნორმები: 341/2/ვ; 341/2/ზ; 342; სსსკ 1641.

კონტროლის პალატის სტატუსი

კონსტიტუციის 97-ე მუხლი:– როგორც სახელმწიფო სახსრებისა დასახელმწიფოს სხვა მატერიალურფასეულობათა გამოყენებასა და ხარჯვაზეზედამხედველი სახელმწიფო ორგანო.

– კონტროლის პალატის უფლებამოსილება, ორგანიზაცია და საქმიანობის წესი, დამოუკიდებლობის გარანტიაგანისაზღვრება კანონით.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მეორე პუნქტი

კონტროლის პალატის უფლებამოსილება, საქმიანობის წესი და ორგანიზაციაგანისაზღვრება მხოლოდ ამ კანონისშესაბამისად.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-6 მუხლი

კონსტიტუციით განსაზღვრულიამოცანების შესასრულებლადახორციელებს აუდიტს აღნიშნულიკანონით დადგენილი კომპეტენციისფარგლებში.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-21 პუნქტი

ახორციელებს მოქალაქეთა პოლიტიკურიგაერთიანებების ფინანსური საქმიანობისმონიტორინგს.

ეს პუნქტი წინააღმდეგობაში არ მოვიდოდაკონსტიტუციის 97-ე მუხლთან, თუ ისგაგებული იქნებოდა ისე, რომ კონტროლისპალატის უფლებამოსილება პარტიებისფინანსური საქმიანობის მონიტორინგისგანხორციელებაზე ვრცელდება სახელმწიფოსახსრების გამოყენებასა და ხარჯვაზე.

ახალი უფლებამოსილება

კონტროლის პალატის მიერ პარტიისფინანსური საქმიანობის მონიტორინგი

იურიდიული და ფიზიკური პირების სახსრებსადა მატერიალურ ფასეულობაზე მონიტორინგი.

ასევე კონტროლის პალატას აღნიშნულსფეროში მიენიჭა მართვის ფუნქციები: ყადაღადაადოს ფიზიკური პირების, იურიდიული პირების, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების ქონებას (მათშორის, საბანკო ანგარიშებს), შეადგინოსსამართალდარღვევის შესახებ ოქმი და მიიღოს შესაბამისიდადგენილება.

341 მუხლის მე–2 პუნქტის ,,ბ”, ,,გ”, ,,თ”, ,,ი” ქვეპუნქტები; 27 1 ; 30-ე; 32–ე; 32 2 მუხლები.

,,საქართველოს კონტროლის პალატის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ზ” ქვეპუნქტის ძველი რედაქცია

არ უშვებდა ფინანსური აუდიტის ჩატარებისშესაძლებლობას მოქალაქეთა პოლიტიკურიგაერთიანების (პარტიის) განკარგულებაშიმყოფ სახელმწიფო სახსრებსა დასახელმწიფოს სხვა მატერიალურფასეულობათა გამოყენებასა და ხარჯვაზე.

კონტროლის უფლებამოსილებისფარგლები

კონტროლის პალატის უფლებამოსილებაუნდა შემოიფარგლოს კ. პ. შესახებ კანონისმე-17 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,ლ” ქვეპუნქტით განსაზღვრულიუფლებამოსილებით.