รายงานวชาการการอานและพจารณาวรรณคดเรอง ลลตตะเลงพาย

โดย

นางสาวสรตา หตถการณย ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 15

นางสาวภททยา วชรอำานวย ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 20 นายภคธร วฒนพฤกษาภคธร ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 22

นางสาวป นอนงค วสเพญ ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 23

เสนอ

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559โรงเรยนสาธตนานาชาต มหาวทยาลยมหดล

รายงานนเปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Based Learning)

รายงานวชาภาษาไทยและวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 5

รายงานวชาการการอานและพจารณาวรรณคดเรอง ลลตตะเลงพาย

โดย

นางสาวสรตา หตถการณย ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 15

นางสาวภททยา วชรอำานวย ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 20 นายภคธร วฒนพฤกษาภคธร ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 22

นางสาวป นอนงค วสเพญ ชนมธยมศกษาปท 5/2 เลขท 23

เสนอ

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2559โรงเรยนสาธตนานาชาต มหาวทยาลยมหดล

รายงานนเปนสวนหนงของกจกรรมการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Based Learning)

รายงานวชาภาษาไทยและวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 5

คำานำา รายงานฉบบนเปนสวนหนงใน กจกรรมการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Based Learning) รายงานวชาภาษาไทยและวฒนธรรม ระดบชนมธยมศกษาปท 5 ซงมจดประสงคเพอการศกษา และวเคราะหวรรณคดไทยผานโครงงาน ทงนรายงานฉบบนประกอบดวยเนอหาเกยวกบ การอานและพจารณา เนอหาและกลวธในวรรณคดและวรรณกรรม, การใชภาษา และ ประโยชนหรอคณคาในเรองลลตตะเลงพาย คณะผจดทำาไดรบมอบหมายหวขอเรองลลตตะเลงพายในการศกษาคนควาและ ดำาเนนการ ซงเปนเรองราวเฉลมพระเกยรต สมเดจพระนเรศวรมหาราช ทงนผจดทำาตองขอขอบคณอาจารยพนมศกด มนญปรชญาภรณ ผใหความร และแนะนำาใหความชวยเหลอใหรายงานฉบบนผานไปดวยด คณะผจดทำาหวงวารายงานฉบบนจะเปน

ก

ประโยชนตอผอานไมมากกนอยและหากมขอผดพลาดประการใดกขออภยมา ณ ทนดวย

คณะผจดทำา

สารบญเรอง หนาการอานและพจารณาเนอหาและกลวธในวรรณคดและวรรณกรรม เนอเรอง 1

ข

โครงเรอง 4 ตวละคร 4 ฉากทองเรอง 5 บทเจรจาหรอรำาพงรำาพน 5 แกนเรอง 6การอานและพจารณาการใชภาษาในวรรณคดและวรรณกรรม การสรรคำา 6 การเรยบเรยงคำา 8 การใชโวหาร

8การอานและพจารณาประโยชนหรอคณคาในวรรณคดและวรรณกรรม

คณคาดานอารมณ 10 คณคาดานคณธรรม 11 คณคาดานวรรณศลป 11 คณคาดานดานสงคม 11 คณคาดานเนอหา 11

การอานและพจารณาเนอหาและกลวธในวรรณคดและวรรณกรรม เนอเรองตอนท 1 เรมบทกว กลาวสดดททรงมชยชนะในการทำายทธหตถตอพระมหาอปราชาวาพระเกยรต เกรกไกรไปทวทกหน ทกแหง

ตอนท 2 เหตการณทางเมองมอญ ฝาย นนทบเรง กษตรยแหง นครรามญ(พมา) คอ หงสาวด ทราบขาววาพระมหาธรรมราชาเสดจสวรรคต และตอนนบานเมองกเหลอพระราชโอรส คอ สมเดจพระนเรศวรมหาราชไดขนครองบลลงก และ พระเอกาทศรถเปนตำาแหนงอปราชสามารถขนแยงบลลงกไดทกเมอ เมอไดความแลว กรบสงใหพระมหาอปราชาราชโอรสจดเตรยมทพพรอมดวยทพเมองเชยงใหมเปนจำานวนหาแสนคนยกไปตกรงศรอยธยา พระมหาอปราชานนไมอยากไป กราบบงคมทลวาโหรทำานายวาพระองคเคราะหรายชะตาถงฆาต เวลาเชาตรวนรงขนจงยกทพไปตามคำาสง  

ตอนท 3 พระมหาอปราชายกทพเขาเมองกาญจนบร พระมหาอปราชายกทพมาถงดานเจดยสามองค ฝายมาเรวของเมองกาญจนบร เหนกทราบวาเปนพระมหาอปราชายกทพมา กรบกลบมาแจงเจาเมองวา ขาวศกใหเจาเมองกาญจนบรทราบ สวนกองทพพระมหาอปราชาเรงยกทพมาถงแมนำาลำากระเพน แลวยกทพตอไปถงตำาบลพนมทวนเกดลมเวรมภาพดหอบเอาฉตรหก พระมหาอปราชาตกพระทย ทรงใหโหรทำานาย โหรทราบถงลางรายแตไมกลากราบทลตามความจรง กลบทำานายวา เหตการณเชนนถาเกดในตอนเชาไมด ถาเกดในตอนเยนจะไดลาภ และจะชนะศกสยามในครงน พระมหาอปราชาไดทรงฟงกทรงเชอครงไม เชอครง พระองคอดทจะหวนในพระทยไมไดดวยเกรงพายแพขาศก

ตอนท 4 พระนเรศวรทรงปรารภเรองตเมองเขมร

1

แลวพระองคกมพระราชดำารสถงการทจะยกทพไป ตเขมร ระหวางนกฝากบานเมองไวกบพระยาจกร แตทรงคาดคะเนวาทพพมาพงจะแตกไปเมอตนป ปนคงจะยงไมยกมา ถามกเหนจะเปนปหนา ทตเมองกาญจนบรกมาถง และกราบทลเรองราวใหทรงทราบ พระองคกลบทรงยนดทไดรบขาวศก จงใหพระเอกาทศรถเขาเฝาเพอแจงขาวใหทราบ

ตอนท 5 สมเดจพระนเรศวรทรงเตรยมการสศกมอญ สมเดจพระนเรศวรมพระราชดำารสวา ใหพกเรองตเขมร แลวเราจะไดยกไปทำาสงครามเพอเปนการรนเรงครงยงใหญ และจะตองเอาชนะพมาใหไดกอน แลวพระองคกมรบสงใหประกาศแกชาวเมองราชบรใหเกณฑทหาร ไปซมดขาศกขณะกำาลงขามสะพานทลำากระเพนและใหรบตดสะพานใหขาด จดไฟเผาอยาใหเหลอ เปนการปดทางไมใหพวกพมากลบลำาหนกลบไปได พอรบสงเสรจ ทตจากเมองสงห เมองสรรค เมองสพรรณบร กมาถง เขากเบกตวเขาเฝากราบบงคมทลเรองราวและถวายสารใหทรงทราบวา ขณะนกองทพมอญลาดตระเวนเขามาถงเขตเมองวเศษไชยชาญแลว สมเดจพระนเรศวรมไดทรงเกรงกลวขาศกแมแตนอย กลบโสมนสทจะไดปราบขาศก ทงสองพระองคปรกษาถงกลศกทจะรบมอกบมอญ ขนนางไดถวายคำาแนะนำาใหออกไปรบขาศกทนอกกรงศรอยธยา

ตอนท 6 พระนเรศวรทรงตรวจเตรยมทพ      ขณะนนสมเดจพระนเรศวรกมรบสงใหโหรหาฤกษทจะยกทพหลวงไป หลวงญาณโยคและหลวงโลกทปคำานวณพระฤกษวา พระนเรศวรไดจตรงคโชคอาจปราบขาศกใหแพสงครามไปขอเชญเสดจยกทพออกจากพระนครใน มหตฤกษ        เรองราวราวในพระสบนของสมเดจพระนเรศวรม วา พระองคไดทอดพระเนตรนำาไหลบาทวมปาสง ทางทศตะวนตก เปนแนวยาวสดพระเนตร และพระองคทรงลยกระแสนำาอนเชยวและกวางใหญนน จระเขใหญตวหนงโถมปะทะและจะกดพระองค จงเกดตอสกนขน พระองคใชพระแสงดาบฟน

2

ถกจระเขตาย ทนใดนนสายนำากเหอดแหงไป พอตนบรรทมสมเดจพระนเรศวรรบสงใหโหรทำานายพระสบนนมตทนท พระโหราธบดถวายพยากรณวา พระสบนครงนเกดขนเพราะเทวดาสงหรณใหทราบเปนนย นำาซงไหลบาทวมปาทางทศตะวนตกหมายถงกองทพของมอญ จระเขคอพระมหาอปราชา การสงครามครงนจะเปนการใหญ ขนาดถงไดกระทำายทธหตถกน การทพระองคเอาชนะจระเขไดแสดงวาศตรของพระองคจะตองสนชวตลงดวย พระแสงของาว และทพระองคทรงกระแสนำานน หมายความวา พระองคจะรกไลบกฝาไปในหมขาศกจนขาศกแตกพายไปไมอาจจะทานพระบรมเดชานภาพได

ตอนท 7 พระมหาอปราชาทรงปรกษาการศกแลวยกทพเขาปะทะหนาของไทย ฝายกองตระเวนของมอญ ซงไดรบคำาสงใหมาสบขาวดกองทพไทยซงจะออกมาตอสตานทานจะไดนำา ขาวมาพระมหาอปราชา พระมหาอปราชากเหนวา เราจะตองรบโจมตหกเอาใหไดตงแตแรกจะได เบาแรง แลวจะไดไปลอมกรงศรอยธยาชงเอาราชสมบตเหนจะไดเมองโดยสะดวก แลวรบสงใหขนพลเตรยมทพใหเสรจ ขณะเดยวกน ฝายไทย พระยาศรไสยณรงคและพระราชฤทธานนท (ทพหนาทพแรก) เมอไดรบ พระบรมราชโองการใหออกโจมตขาศก แลวทพไทย กเคลอนออกจากหนองสาหรายถงโคกเผาขาว เรมปะทะกบพมาเปนครงแรก เปนศกระหวางทพหนาไทยกบพมา ขณะนนสมเดจพระนเรศวรและพระเอกาทศรถกทรงเตรยมกำาลงทหารไวอยางพรอมเพรยง เตรยมดำาเนนตามแผน

ตอนท 8 ทพหนาไทยถอยไมเปนกระบวน ขณะทพราหมณผทำาพธและผชำานาญไสยศาสตร ทำาพธเบกโขลนทวารและพธละวาเซนไก หลวงมหาวชยรบพระแสงดาบอาญาสทธ ไปทำาพธตดไมขมนามตามไสยศาสตร สมเดจพระนเรศวรไดทรงสดบเสยงปนซงไทยกบมอญกำาลงยงตอสกนอย แตเสยงนนอยไกลฟงไมถนด จงรบสงใหหมนทพเสนารบไปสบขาว พบวาทพหนาไทยเรมจะตานไมไหว สมเดจพระ

นเรศวรจงตรสปรกษาแมทพนายกองวาควรคดหาอบายแกไข บรรดาแมทพกราบทลขอใหพระองคสงทพไปยนไว ใหขาศกออนกำาลงลงกอนจงเสดจยกทพหลวงออกตอสภายหลง สมเดจพระนเรศวรตรสตอบวา “ทพไทยกำาลงแตกพายอย ถาจะสงทพไปตานทานอก กจะพลอยแตกอกเปนครงท 2 ควร ทลาถอยลงมาโดยไมหยดยง เพอลวงขาศกใหละเลงใจ ยกตดตามมาไมเปนขบวนพอไดทใหยกกำาลงสวนใหญออกโจมต กคงจะไดชยชนะอยางงายดาย”

ตอนท 9 ทพหลวงเคลอนพล ชางทรงพระนเรศวรและพระเอกาทศรถฝาเขาไปในกองทพขาศก ขณะสมเดจพระนเรศวรประทบบนเกย เพอรอพชยฤกษเคลอนทพหลวง ไดบงเกดเมฆกอนใหญเยนเยอกลอยอยทางทศ พายพ แลวกกลบแลดทองฟาแจมกระจาง ดวงอาทตยสองแสงจาโดยไมมอะไรบดบง อนเปนนมตทแสดงพระบรมเดชานภาพและชใหเหนความมโชคด สมเดจพระนเรศวรและพระเอกาทศรถทรงเคลอนพลตาม เกลดนาค ตามตำาราพชยสงคราม ไปถงทตำาบลตระพงตร จนปะทะเขากบกองทพขาศก ชางพระทนงทงสอง กตกมน ควาญบงคบไวไมอย วงไปไลแทงชางของขาศกอยางเมามน สมเดจพระนเรศวรจงตรสขอพรเทวดาทงหลาย พอดำารสจบไมนานกเกดพายใหญพดหอบเอาฝนและควนหายไป ทองฟาสวางดงเดม มองเหนสนามรบไดชดเจน

ตอนท 10 ยทธหตถ และชยชนะของไทย สมเดจพระนเรศวรทรงมพระราชดำารสเชญชวนใหทำา ยทธหตถ อนเปนการรบทมเกยรตทสดในวถกษตรยเมอสมเดจพระนเรศวรไดตรสพรรณนาดงนน พระมหาอปราชาไดทรงสดบกบงเกดขตตยะมานะขน แลวควบชางเขาปะทะ ชางทรงของผเปนใหญทงสองพระองค เปรยบเหมอนชางเอราวณและชางครเมขลอนเปนพาหนะของวสวดมาร ตางสายเศยรและหงายงาโถมแทงอยขวกไขว  สองกษตรยผยงใหญกงามเลศลำานาชมยงหนก ทงสองไมทรงเกรงกลวกน

3

เลย พระหตถกยกพระแสงของาวขนกวดแกวงตอสกบศตรในเวลานน ชางทรงของสมเดจพระนเรศวรโถมเขาใสไมทนตงหลกยงตว ชางทรงของพระมหาอปราชา ไดลางใชงาทงคคำาคางเจาพระยาไชยานภาพแหงน สงขน จงไดทถนด พระมหาอปราชาเหนเปนโอกาส จงเงอพระแสงของาวจวงฟนอยางแรงราวกบจกรหมน แตสมเดจพระนเรศวรทรงเบยงพระมาลาหลบ พรอมกบใชพระแสงของาวปดเสยทน อาวธของพระมหาอปราชาจงไมถกพระองค กระนน ชางทรงของ พระนเรศวรกกำาลงจะเสยหลก หากโชคด ดานหลงมตนพทราขนาดใหญ เทาของชางทรงจงยนตนพทราไวได ทนใดนนชางทรงของสมเดจพระนเรศวรเบนสะบดไดลาง จงใชงางดคอชางของพระมหาอปราชาจนหงาย สมเดจพระนเรศวรจงใชจงหวะนนทรงเงอพระแสงของาวฟนถกพระมหาอปราชาทพระองสาขวา ขาดสะพายแลง  สนพระชนมแลวไดไปสถตในแดนสวรรค  

ตอนท 11 พระนเรศวรทรงสรางสถปและปนบำาเหนจทหาร สมเดจพระนเรศวรมรบสงใหสรางสถปสวมทบทพระองคทรงทำายทธหตถ ณ ตำาบลตระพงตร เพอเปนการเฉลมพระเกยรตสบตอไป  ชอเสยงของกรงศรอยธยากลอเลองไปทงแผนดน จากนนกทรงปรารภเรองการพระราชทานความดความชอบแก พระยารามราฆพ (กลางชางของพระนเรศวร) และ ขนศรคชคง (ควาญชางของพระเอกาทศรถ) ผทรวมตอสกบพระองคและรอดชวตมาไดอยางสมเกยรต

ตอนท 12 สมเดจพระวนรตขอพระราชทานอภยโทษ ยงไมพนเวลาทสมเดจพระนเรศวรทรงกำาหนดไว พอถงวนแรม 15 คำา เวลาประมาณ 8 นาฬกาเศษ สมเดจพระวนรต สมณะแหงวดปาแกว กบพระราชาคณะ 25 องค สองแผนก คอ ฝายคามวาส และ อรญวาส พากนไปยงพระบรมมหาราชวง พระวนรตหลงจากฟงเรองทงหมดกกราบทลวา ศกครงนกชนะ ไมเหนตองทำาโทษกนเลย สมเดจพระนเรศวรจงตรสตอไปวา พวกนนรกตวกลวตายยงกวารกแผนดน ทำาใหตอนทำาศกเดอดรอนเกอบจะพลาดทาแลว

ทงนทชนะมาไดเพราะคณความดยงใหญทไดทำานบำารงบานเมองไวคอยอดหนนพระบรม เดชานภาพของพระองคสองพนอง ถาไมไดความดแตเกาแลว ประเทศไทยจะตองสนอำานาจเสยแผนดนแกกรงหงสาวดเปนการเสอมเสย เกยรตยศ จงควรลงโทษถงตายตามพระอยการศกเพอใหเปนตวอยางมใหคนอนเอาเยยง อยางสบไปสมเดจพระวนรตจงใหเหตผลวา ทชนะมาได กเพราะตวพระองคเอง ดส อยางพระพทธเจาตอนตรสรกชนะกเลสในใจเพยงลำาพง พระองคกเหมอนกน เพราะความเกงกาจของทานทงสองทำาใหเราชนะได บานเมองตอนนกสงบแลว ไมเหนจำาเปนตองเขมงวดอยางสมยสงคราม การทสมเดจพระวนรตใชการอปมาพสดาร นนทำาใหพระนเรศวรคลายกรวไดมาก และเมอเหนวาทรงคลายกรวแมทพนายกองแลว จงกลาวถวายพระพรใหพระองคปราศจากทกขภยอนตรายทงปวง แลวใชโอกาสนกราบทลตอไปวา แมทพนายกองเหลานมความผดรนแรง ควรไดรบโทษทงโคตรกจรง แตลองคดดใหด พวกคนเหลานกยงพอจะมความดในหนหลง เคยไดรบราชการสนองพระเดชพระคณมาแตกอนนบตงแตสมยสมเดจพระมหาจกรพรรดพระบรมราชอยกา และสมเดจพระมหาธรรมราชาพระราชบดา จนลวงถงสมเดจพระนเรศวรไดขนครองราชสมบต เปรยบไดกบพทธบรษททงปวง ชวยกนดำารงพระพทธศาสนาตอมา ขอใหพระองคทรงงดโทษประหารชวตแมทพนายกองไวสกครงหนง ราษฎรตองชมชอบในความมพระเมตตาของพระองคเปนแน สมเดจพระนเรศวรตดสนใจใหมอกครง เลอกทจะพระราชทานอภยโทษตามคำาทลของพระวนรต แตทรงเหนสมควรทจะใชใหไปตเมองตะนาวศร ทวาย และ มะรด เปนการชดเชยความผด แลวจะไมถอโทษใดๆ อก แลวทงสองพระองคกมพระราชดำารสถงหวเมอง ฝายเหนอวา ไทยไดกวาดตอนครอบครวเขามาจำานวนมากแตยงไมหมด ทรงมพระราชดำารวาถงศก พมา มอญ วาคงจะลดลงถงจะยกมากคงไมนากลว ควรจะไดทะนบำารงหวเมองฝายเหนอไวใหรงเรองปรากฏเปนเกยรตยศสบ ตอไปชวกลปาวสาน

โครงเรอง

4

เรองการทำาสงครามยทธหตถ เนอหาทสำาคญเปนหลกของเรอง “ตะเลงพาย” คอ การดำาเนนความตามเคาเรองพงศาวดาร ไดแก การทำาสงคราม การตอสแบบยทธหตถ การจดทพ และรายละเอยดตางๆ ซงเปนไปตามตำาราพชยสงครามและโบราณราชประเพณทกอยาง สำาหรบเนอหาทเปนสวนเพมเตมของเรอง คอ บทประพนธทเปนลกษณะนราศ

ตวละครสมเดจพระนเรศวร มความเปนนกปกครองทด มความเปนนกรบ

เเละมปรชาญาณ ในการทำาสงครามตางๆ ยกตวอยางเชน ดวยพระปรชาญาณและชางสงเกตกเหนนายทพคนหนงขชางมฉตรกนอยใตรมไมขอย มพลทหารสเหลาเรยงรายอยจำานวนมากจงคาดวานายทพคนนนคอ พระมหาอปราชาแนนอน จงตรงเขาไปทรงทาพระมหาอปราชากระทำายทธหตถดวยวาจาสภาพ ออนโยนและใหเกยรต ซงแสดงถงพระปรชาญาณและไหวพรบของพระองคอยางดยง ดงตวอยาง

ป นสยามยลแททาน       คะเนนก อยนา

ถวลวาขนศกสำา                           นกโนน ทวนทพเทยบพนลก                 แลหลาก

หลายแฮ                         ครบเครองอปโภคโพน               เพงเพยงพศวง

พระมหาอปราชา มความเปนลกกตญญทด มขตตยมานะ เเละ มพระทยออนไหว ยกตวอยางเชนขณะเดนทางกคดถงนางอนเปนทรกดวยความอาลยอาวรณตลอดเวลา พบเหนสงใดกอดไมไดทจะนำามาเปรยบเทยบกบความรก ความคดถงทพระองคมใหแกพระสนม ดงตวอยาง

มาเดยวเปลยวอกอา        อายส สถตอยเอองคด

ละหอย                            พศโพน

พฤกษพบ           บานเบก ใจนา คะนงนชนอย                       แนงเนอนวลสงวน

ฉากทองเรอง     ฉากทองเรองตามทปรากฏในวรรณคดเรองลลตตะเลงพายนนไดมการอางองสถานทจรง โดยเปนเหตการณทเกดขนภายในเมองมอญและการเดนทพของพระมหาอปราชาจากพมาไปสกาญจนบรรวมถงการทำายทธหตถระหวางพระมหาอปราชาและพระนเรศวรมหาราช ทงนทงนนผแตงไดทำาการบรรยายและพรรณนาฉากและบรรยากาศของเรองไดสมจรงมากฉากทองเรองทงหมดมดงน๑. หงสาวด เมองหลวงของพมา๒. อยธยา เมองหลวงของไทย๓. ดานเจดยสามองค เขตแดนระหวางไทยกบพมา อำาเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร๔. กาญจนบร เมองหนาดานของไทยทพระมหาอปราชายกเขามา เปนเมองแรก๕. แมกษตรย ชอแมนำาในจงหวดกาญจนบรทแมทพนายกองเมอง กาญจนบรไปซมสอดแนมเพอหาขาวของขาศก๖. พนมทวน อำาเภอหนงในจงหวดกาญจนบร เมอพระมหาอปราชา ยกทพมาถงเกดเวรมภาพดใหฉตรของพระมหาอปราชาหก๗. เมองสงห,เมองสรรคบร,เมองสพรรณ๘. ราชบร เมองทสมเดจพระนเรศวรมพระราชบญชาใหเจาเมองจด ทหารหารอยคนไปทาลายสะพานไมไผ เจาเมองชอ พระอมรนทรฦาชย๙.วเศษชยชาญ เมองทพมา ใหกองลาดตระเวนขนมาหาขาว๑๑.ปากโมก เปนตำาบลทสมเดจพระนเรศวรยกพลขนบกทรง พระสบนวารบกบจระเขและไดชยชนะกอนยกทพออกจากปากโมก ทอดพระเนตรเหนพระบรมสารรกธาต ๑๒.หนองสาหราย ทตงทพหนาของไทย

5

๑๓.โคกเผาขาว ตำาบลทกองหนาของไทยปะทะกบพมาเวลา ๗.๐๐ น. ๑๔.ตระพงตรตำาบลททรงทายทธหตถ

บทเจรจาหรอรำาพงรำาพน บทเจรจาหรอราพงราพนของพระมหาอปราชาถงนาง

                              มาเดยวเปลยวอกอา              อายส

              สถตอยเอองคด                                    ละหอย              พศโพนพฤกษพบ                                  บากเบน ใจนา              พลางคะนงนชนอย                                แนงเนอนวลสงวน                            

 สลดใดใดสลดนอง                แหนงนอน ไพรฤา              เพราะเพอมาราญรอน                           เศกไสร              สละสละสมร                                        เสมอชอ ไมนา              นกระกำานามไม                                     แมนแมนทรวงเรยม                             สายหยดหยดกลนฟง            ยามสาย               สายบหยดเสนหหาย                           หางเศรา               กคนกวนวาย                                       วางเทวษ ราแม               ถวลทกขวบคำาเชา                               หยดไดฉนใดจากบทรำาพงรำาพนนสามารถถอดความไดวา พระมหาอปราชาตองเสดจมาเพยงผเดยวอยางเหงาใจ แตการทพระองคไดชมนกชมไมสามารถทำาใหพระองคเบกบานใจขนมาได แตอยางไรกตามพระองคกยงคดถงเหลาสนมและเหลากำานลของพระองคทงหลาย เมอทอดพระเนตรไปเหนตนสลด กนกถงการทพระองคตองจากนางทงหลายมาในปาเมอทำาสงครามกบศตร เหนตนสละกเหมอนการสละนองมาอยในปา ครนเหนตนระกำากนกถงตวพระองคเอง เหนตนสายหยดทเมอยามสายกหมดกลน แตใจของพระองคแมยามสายกยงไมคลายรกนอง จะกคนกวนทจากนองมานนมแตความทกขระทม คอยคดถงนองทกคำาเชา ไมรวาจะหยดรกนองไดอยางไร

6

แกนเรองวรรณคดเรองลลตตะเลงพายไดสะทอนใหผอานไดเหนความรกชาต ความกลาหาญ ความเสยสละของบรรพบรษไทย นอกจากนยงทำาใหผอานตระหนกถงพระราชภารกจของกษตรยไทยในสมยกอนทตองคอยทำาสงครามปกปองอธปไตยของไทยและปกครองบานเมองใหรมเยนเปนสข ถอไดวาวรรณคดเรองนเปนการปลกใจใหคนไทยรกและเทดทนแผนดนไทย

การอานและพจารณาการใชภาษาในวรรณคดและวรรณกรรม 1) การสรรคำาในลลตตะเลงพาย มการแสดงใหเหนถงการสรรคำาทเหมาะสมของผแตง หลายแหงในบทประพนธ ไมวาจะเปนการใชคำาราชาศพทใหเหมาะสมกบบคคลในเนอเรอง หรอการเลอกใชคำาทไพเราะ เหมาะสมกบบรบทในเรอง

1.1) เลอกใชคำาใหถกตองตรงตามความหมายทตองการ การใชคำาทเหมาะสมกบเรองและฐานะของบคคลในเรอง และถกตองตามความหมายทตองการ จะสามารถพบเหนไดทวไปในลลตตะเลงพาย ในรปแบบของคำาราชาศพท เนองจากเปนบทประพนธเกยวกบสมเดจพระนเรศวรมหาราชจงใชคำาราชาศพทเพอความเหมาะสม ยกตวอยางเชน โคลงบทท ๖๙(๓๑๕)ความวา เบองนนนฤนาถผ    สยามนทร เบยงพระมาลาผน       หอนพอง ศสตราวธอรนทร    ฤาถก องคเอย เพราะพระหตถหากปอง ปดดวยขอทรงในบทน มการใชคำาวา นฤนาถ และ สยามนทร แปลวา กษตรย และมการใชคำาราชาศพทเชน คำาวา พระมาลา หมายถง หมวก, คำาวา พระหตถ เปนคำาราชาศพทมความหมายวามอ, คำาวา องค กลาถงพระมหากษตรย ในทนคอสมเดจพระนเรศวรมหาราช นอกจากนยงมคำาวา ศสตราวธอรนทร มความหมายวา อาวธของขาศก และ คำาวา ขอทรง หมายถง ขอใชเพอบงคบชาง

1.2) เลอกใชคำาใหเหมาะสมแกลกษณะของคำาประพนธ ในการประพนธโคลง มกกลาวถงเรองราวทศกดสทธ จงนยมใชคำาทมกเปนคำาโบราณ มนำาหนก เชน

ไพรนทรนาศเพยง            พลมาร

พระดงองคอาวตาร                 แตก แสนเศกหอนหาญราญ            ขอฤทธ   พระฤา ดาลตระดกเดชล                     ประลาตหลาแหลงสถาน

1.3) เลอกใชคำาโดยคำานงถงเสยง 1.3.1) คำาทเลยนเสยงธรรมชาต การใชคำาเรยนเสยงธรรมชาตในวรรณคด เรองลลตตะเลงพาย ปรากฏใหเหนใน บทรายท ๔๓(๒๘๙) ความตอนหนงวา เจาพระยาไชยานภาพ เจาพระยาปรายไตรจกร ตรบตระหนกสำาเนยง เสยงฆองกลองปนศก อกเอกกองกาหล เรงคำารนเรยกมน ชนหชหางแลน แปรนแปรแลคะไขว บาทยางใหญดมดวน ปวนกรยาราเรง บำาเทงมนครนครกคำาวา อกเอก เปนคำาเลยนเสยงฆองและกลอง ในการทำาศก แล คำาวา แปรนแปร เปน คำาเลยนเสยงชางในธรรมชาต 1.3.2) คำาทเลนเสยงวรรณยกต ในลลตตะเลงพายมการเลนเสยงวรรณยกตโดยการวางคำาทคลายกนแตใชวรรณยกตตางกนไว ใกลกน ดงตวอยางดงตอไปน                 สลดไดใดสลดนอง        แหนงนอน ไพรฤา                      เพราะเพอมาราญรอน              เศกไสร                      สละสละสมร                       เสมอชอ ไมนา                      นกระกำานามไม                      แมนแมนทรวงเรยม 1.3.3) คำาทเลนเสยงสมผสสระ

7

การใชคำาเลนเสยงสมผสสระ สามารถพบเหนไดทวไปยกตวอยางเชนบทรายบทหนงในลลตตะเลงพาย โดยมความตอนหนงวา ถบถงโคกเผาเขา พอยามเชายงสาย หมายประมาณโมงครบ ประทบทพรามญ ประทนทพพมา ขบทวยกลาเขาแทง ขบทวยแขงเขาฟน สองฝายยนยนยทธ อดองโหเอาฤกษ เอกองเหเอาชย    สมผสสระทพบ  ไดแก  เขา เชา – / สาย - หมาย /ครบ ทบ – / รามญ – ทน /  พมา กลา – /  แทง แขง– / ฟน ยน– / ยทธ อด– / ฤกษ เอก– 1.3.4) การเลนเสยงพยญชนะ การเลนเสยงพยญชนะ สามารถพบเหนได ทวไปในวรรณคดเรอง ลลตตะเลงพาย ยกตวอยางเชา โคลงบทท ๕๑(๒๙๗) ความวา

ป นสยามยลแททาน    คะเนนก  อยนา ถวลวาขนศกสำา-        นกโนน ทวยทพเทยบพนลก   แ ล ห ล า ก หลายแฮ ครบเครองอปโภคโพน   เพงเพยนพศวงในบาทแรก มการเลนเสยงพยญชนะ ย คอ สยาม/ยล และ น คอ คะเน/นก ในบาททสอง มการเลนเสยง ส คอ ศก/สำา(นก) และ น คอ (สำา)นก/โนน ในบาททสาม มการเลนเสยงพยญชนะ

1.3.5) การซำาคำาการใชเดยวกนในความหมายเดยวกนหลายแหงในบทประพนธหนงบทเพอยำาความใหหนกแนนยงขน ซงสามารถพบไดในบทดงตวอยาง       จำาใจจำาจากเจา              จำาจร

จำานราศแรมสมร                   แมราง เพราะเพอจกไปรอน          อรราช   แลแม จำาทกขจำาเทวษวาง                สวาทวาหวนถวล

คำาวา จำา ถกนำามาใชซำาๆ ในบาทท ๑,๓ และ ๔    2) การเรยบเรยงคำา

8

2.1) เรยงขอความทบรรจสาร สำาคญไวทายสด การเรยงขอความโดยบรรจสาร สำาคญไวในบาททายสดสามารถปรากฏใหเหนในลลตตะเลงพายไดในบทท ๗๒(๓๑๘)

อรารานราวแยก     ยลสยบ เอนพระองคลงทบ      ทาวดน

เหนอคอคชซอนซบ           สงเวช วายชวาตมสดสน        สฟาเสวยสวรรค

ซงกลาวถงเรองราวเรยบเรยงไปจากกอนทพระมหาอปราชาจะสนพระชนม ไปจนถงบาทสดทายซงทรงสนพระชนม 2.2) เรยงคำาวล หรอประโยคทมความสำาคญเทาๆ กน เคยงขนานกนไป ในบทท ๖๖(๓๑๒) มการเรยบเรยงดวยประโยคทเขยงขนานกนไป คอ

ขนเสยมสามารถตาน        ขนตะเลง ขนตอขนไปเยง   หยอนหาว ยอหตถเทดลบองเลบง    องกส ไกวแฮ งามเรงงามโททาว     ทานสศกสารการใชคำาวาขน สอถงความหมายทเทาเทยมกน และยงใหความหมายวาเปนการรบกนตวตอตว 2.3) เรยบเรยงประโยคใหเนอหาเขมขนขนไปตามลำาดบแตคลายความเขมขนลงในชวง หรอ ประโยคสดทายอยางฉบพลน ในบทท ๓๐(๒๐๓)   ความวา       พระทรงแสงดาบแกว    กบกร โจมประจกฟนฟอน               เฟ องนำา ตางฤทธตางรบรอบ              ราญชพ กนแฮ สระทานทกถนทาถำา             ทงทองชลธมความหมายวา สมเดจพระนเรศวรทรงตอสกบจระเข อยางเตมกำาลงเพอนทจะเอาชวตของอกฝายใหได ทำาใหนำากระเดนไปทว และสงเสยงดงกองไปทวทองนำา จะเหนไดวา ในบาทท ๑-๓ มการกลาวถงการตอส ทเขม

ขนของสมเดจพระนเรศวร และจระเข แตในบาทท ๔ เพยงกลาวอธบายถงเสยงทดงไปทว ทำาใหคลายความเขมขนลงจาก สามบาทแรก       3) การใชโวหาร3.1) การใชคำาใหเกดจนตนาการการใชคำาใหเกดจนตนาการเชน การใชคำาแสดงใหเหนภาพการตอสอยางกาวหาญของทหารทงสองกองทพ ผแตงใชคำาพรรณนา การสรบ ทำาใหผอานเหนภาพชางทรงของทงสองพระองคตางสะบดเหวยงกนไปมา ผลดเปลยนกนไดทแตกไมมผใดยอมแพ ชางทรงของสมเดจพระนเรศวรไดลาง พระมหาอปราชากเพลยงพลำา สมเดจพระนเรศวรฟนพระมหาอปราชาดวยพระแสงของาวขาดสะพายแลงสนพระชนมทนทพระวรกายของพระมหาอปราชาคอยๆแอนลงซบกบคอชางและสนพระชนมบนคอชางนนเอง ตอนนนอกจากจะเหนภาพการรบอยางสงางามแคลวคลองวองไวสมเปนกษตรยของทงสองพระองคชวงสดทายยงเหนภาพการสนพระชนมของพระมหาอปราชาทคอยๆเอนพระองคลงซบกบคอชาง เปนภาพทหดหและสะเทอนใจ ดงตวอยาง

พลอยพลำาเพลยกถาทาน        ในรณ               บดราชฟาดแสงพล                พายฟอน               พระเดชพระแสดงดล               เผดจค เขญแฮ               ถนดพระองสาขอน                 ขาดดาวโดยขวา3.2) การใชถอยคำาสรางอารมณและความรสก แมลลตตะเลงพายเปนเรองเกยวกบประวตศาสตรและยอพระเกยรตพระมหากษตรย แตดวยความปรชาในดานภาษาอยางลกซงของกว กวสามารถใชถอยคำา ทำาใหผอานเกดความสะเทอนอารมณ เกดความรสกเหนใจ เศราใจ ดใจ ภมใจ ไดตามจดมงหมายของกว ดงน 3.2.1) การใชถอยคำาใหเกดความรสกเหนใจ ยกตวอยางเชน ตอนทพระมหาอปราชาเคลอนกระบวนทพ ขณะเดนทางมการชมธรรมชาต ชมพนธไมตางๆ โดยการนำาชอตนไมและดอกไมมาเลนคำา

9

ใหสอดคลองกบอารมณและความรสกของพระมหาอปราชาไดอยาง ไพเราะ เชน 

สลดไดใดสลดนอง       แหนงนอน ไพรฤา          เพราะเพอมาราญรอน                เศกไสร                         สละสละสมร                              เสมอชอ ไมนา                         นกระกำานามไม                           แมนแมนทรวงเรยม 3.2.2) การใชถอยคำาเกดอารมณสะเทอนใจ ดงปรากฏตอนทพระมหาอปราชาลาพระสนม

พระผาดผายสหอง         หาอนชนวลนอง                       หนมเหนาพระสนม                                 ปวงประนมนบเกลา          งามเสงยมเฟ ยมเฝา                         อยถาทลสนอง                                 กรตระกองกอดแกว          เรยมจกรางรสแคลว                        คลาดเคลาคลาสมร                                 จำาใจจรจากสรอย            อยแมอยาละหอย                        หอนชาคนสม แมแล 3.2.3) การใชถอยคำาใหเกดความรสกเจบปวด เชน ตอนพระมหาอปราชาทลพระเจาหงสาวดวาจะมเคราะหไมตองการออกรบ จงถกพระเจาหงสาวดกลาวประชดดวยถอยคำาใหเกดความรสกเจบปวดอบอายวาใหเอาเครองแตงกายหญงมาสวมใส 3.2.4) การใชถอยคำาแสดงความโศกเศรา เชน ตอนทพระมหาอปราชาตองจากพระสนมและเดนทพ เมอเหนสงใดกคดถงนางอนเปนทรก การคลำาครวญของพระมหาอปราชา ทำาใหผอาน

เหนใจในความรกของพระมหาอปราชา ดงปรากฏในตอนทพระมหาอปราชาเหนตนไม ดอกไม แลวรำาพนถงพระสนม                                 มาเดยวเปลยวอกอา          อายส                        สถตอยเอองคด                          ละหอย                        พศโพนพฤกษพบ                       บานเบก ใจนา                        พลางคะนงนชนอย                     แนงเนอนวลสงวน

3.3) การใชโวหารโดยการเปรยบเทยบสงหนงเหมอนอกสงหนง (อปมา) กวไดมการเปรยบเทยบวาสมเดจพระนเรศวรมฤทธเหมอนพระรามยามตอสกบทศกณฐ ขาศกศตรทพายแพไปเหมอนพลยกษ สมเดจพระนเรศวรกเหมอนองคพระนารายณอวตารลงมา ดงตวอยาง

บญเจาจอมภพขน           แผนสยาม               แสยงพระยศยนขาม              ขาดแกลว               พระฤทธดงฤทธราม           รอนราพณ แลฤา               ราญอรราชแผว                    แผกแพทกภาย

3.4) การเปรยบเทยบสงหนงเปนอกสงหนง (อปมย) ยกตวเชนบทท ๖๓(๓๐๙) ความวา             

หสดนป นธเรศไท         โททรง คอสมทธมาตงค                หนงอาง หนงคอศรเมขลมง            คลอาสน มารเอย เศยรสายหงายงาควาง         ไขวแควงแทงโถมจะเหนไดวามการเปรยบชางทรงของสมเดจพระนเรศวรกบพระมหาอปราชาเปนเหมอนชางเอราวณซงเปนชางทรงของพระอนทร และชางครเมขลซงเปนพาหนะของวสวตดมาร ทงสองชางตางใชงาแทงกนอยางขวกไขว ซงในบทประพนธมการใช คำาวา คอ ในบาทท ๒ และ ๓ เปนการอปมย สงหนงเปนอกสงหนง 3.5) การกลาวผดไปจากทเปนจรง มการกลาวเกนจรงในบทท ๖๕(๓๑๑) ความวา             

10

งามสองสรยราชลำา   เลอพศ นาพอพางพชรนทรไพจตร         ศกสรางฤๅรามเรมรณฤทธ                รบราพณ แลฤๅทกเทศทกทศอาง                อนไทไปเทยม

มความหมายวา สองกษตรยสกนราวกบพระอนทรและพญาอสรเวปจตต (ไพจตราสร) ทำาสงครามกน หรอเปนดงพระรามทำาสงครามกบทศกณฐ ไมมกษตรยพระองคใดในประเทศไหนๆ ในทวทศเสมอเหมอนไดเลย

การอานและพจารณาประโยชนหรอคณคาในวรรณคดและวรรณกรรม

1) คณคาดานอารมณ คณคาดานอารมณของวรรณคดเรองลลตตะเลงพาย ตวอยางเชน มาเดยวเปลยวอกอา อายส สถตอยเอองคด ละหอย พศโพนพฤกษพบ บานเบก ใจนา พลางคะนงนชนอย แนงเนอนวลสงวนจากตวอยางบทครวญดานตนกวแสดงใหเหนถงอารมณรกและอาลยของพระมหาอปราชาทมตอพระสนม มสวนทำาใหผอานรสกเหนพระมหาอปราชาทใจจรงไมไดอยากยกทกมาตอสกบไทยแตเหตผลเปนเพราะ ไมสามารถขดคำาสงพระเจาหงสาวด นนทบเรง ไมได 2) คณคาดานคณธรรม ลลตตะเลงพายมคณคาดานประวตศาสตรในฐานะวรรณคดเฉลมพระเกยรต เนอหาในวรรณคดเปนเหตการณ ในประวตศาสตรทมการบนทกในพระราชพงศาวกรงศรอยธยาฉบบพนจนทนมาศ เลาถงเหตการณสงครามยทธหตถและชยชนะของไทย

หวงเรมคณเกยรตกอง กลางรงค ยนพระยศอยคง คหลา สงครามกษตรยทรง ภพแผน สองฤา

11

สองราชรอนฤทธรา เรองรสรเสรญนอกจากนวรรณคดเรองลลตตะเองพายยงเปนตวอยางทดทจะปลกกระแสความรกชาตใหแกคนในสงคม ใหคนในสงคมรกกนมการนำาวรรณคดเรองนไปสอนบรรดาทหารและเยาวชนใหเกดความภาคภมใจใน วรกรรมของบรรพบรษ 3) คณคาดานวรรณศลป เปนวรรณคดเฉลมพระเกยรตทดเดนทง เนอหา สำานวนโวหาร และกลวธการแตง กวไดนำาขอเทจจรงทางประวตศาสตรมาผสมผสานกบเนอกาทสรางสรรคจากจนตนาการ มการดำาเนนเรองทสะเทอนอารมณและเราใจผอาน มการเลอกสรรถอยคำาอยางประณตและเหมาะสม เชนเหตการณตอนทำาศกสงครามมการใชคำาทแสดงความฮกเหมและกาวหาญในการตอสทำาใหผอานรสกตนเตนและเราใจ

     สองโจมสองจจวง    บำาร                  สองขตตยสองขอช             เชดดำา                  กระลงกระลอกด                 ไววอง นกนา                  ควาญขบคชแขงคำา              เขนเขยวในสนาม ฯ 4) คณคาดานสงคมเปนวรรณคดทมคณคาทางประวตศาสตรกวไมไดมการบดเบอนขอเทจจรงจากพงศาวดารเชน เสนทางเดนทก หรอ ไพรพลในกองทพ ไมใหคลาดเคลอนไปจากเดม เนอหาบางสวนของลลตตะเองพายกไดแสดงใหเหนถงวาทศลปของผนำา ตวอยางเชนตอนทสมเดจพระนเรศวรและสมเดจพระเอกาทศรถตกเขาไปในวงลอมขาศกทรงสามารถแกไขสถานการณดวยการกลาวเชญพระมหาอปราชใหเสดจออกมาทำาศกยทธหตถ ซงเปนธรรมเนยมการละเลนของกษตรยชาตนกรบสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงกลาวเชญพระมหาอปราชดวยความนอบนอมโดยใชคำาเรยกวา พระพ ทำาใหเหน” ”วาการพดกบศตรกสามารถใชคำาพดทออนหวานและนมนวลได พระพพระผผาน      ภพอต- ดมเอย                  ไปชอบเชษฐยนหยด         รมไม 

                 เชญราชรวมคชยทธ          เผยยอเกยรต ไวแฮ                  สบกวาสองเราไสร            สดสนฤๅม ฯ

5) คณคาดานเนอหา ในฐานะวรรณคดเฉลมพระเกยรต สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระปรมานชตชโนรส ขณะทดำารงพระยศเปนหมนนชตชโนรส ทรงพระนพนธ เรองลลตตะเลงพาย โดยมพระองคเจากปตถาขตตยกมารพระนดดาของพระองคทรงชวยนพนธบางเลกนอย ดงปรากฏหลกฐานในโคลงสสภาพทายเรอง ในรชกาลท 3 มการบชาปฏสงขรณวดพระเชตพนวมลมงคลารามหรอวดโพธ และใน พ.ศ. 2391 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดเกลาใหมการจารกสรรพวชาความรรวม ทงวรรณคดบางเรองไวบนแผนหนออนแลวนำาไปประดบไวในวดแหงนเพอประชาชนทวไป ไดเลาเรยนหรอคนควาวชาการตางๆ เหลานนไดโดยสะดวก รวมทงโปรดเกลาฯใหแตงในครงนนเพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนเรศวรมหาราชททรงกระทำายทธหตถชนะพระมหาอปราชา

12

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ, กระทรวง. สำานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน.วรรณคดวจกษ. ๒๒๔๙

ถนนลาดพราว แขวงสะพานสอง เขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร: สกสค.ลาดพราว, ๒๕๕๖. ๑๓๑ หนา.

ขอคดจากเรองลลตตะเลงพาย [ออนไลน] เขาถงเมอวนท ๒๙ เมษายน ๒๕๖๐  สบคนไดจาก https://alilit.wordpress.com/2011/08/12/ขอคดจากเรอง-2/                ฉากทองเรอง [ออนไลน] เขาถงเมอวนท ๒๙ เมษายน ๒๕๖๐ สบคนไดจาก http://junethanatcha.weebly.com/uploads/5/4/8/6/54863145/ลลตตะเลงพาย_2.pdfตอนท ๖ ยทธหตถ และชยชนะของไทย [ออนไลน]. เขาถงเมอวนท ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๖๐. สบคนไดจาก

https://sites.google.com/site/vongrapi/neux-reuxng/txn-thi-6-yuththhatthi-laea-chaychna-khxng-thiy

บทวเคราะหดานวรรณศลป [ออนไลน]. เขาถงเมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๖๐. สบคนไดจาก https://sites.google.com/a/htp.ac.th/lilitalangpai/9-bth-wikheraah/8-2-dan-wrrnsilpบญกวาง ศรสทโธ. การสรรคำา [ออนไลน]. เขาถงเมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๖๐. สบคนไดจาก https://sites.google.com/a/htp.ac.th/reuxng-kar-xan-wrrnkhdi/5-kar-phicarna- khunkha-bth-praphanth/5-2-khunkha-dan-wrrnsilp/1-kar-srr-khaพนทพย โขมะนาม.วรรณคดไทยนาอาน เรอง ลลตตะเลงพาย [ออนไลน]. เขาถงเมอวนท ๓ พฤษภาคม ๒๕๖๐. สบคนไดจาก https://thaistudym5.wordpress.com/ตอนท-๕-เนอหา- ลลตตะ/กจกรรมเพอการเรยนร/โรงเรยนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทร พะเยา. ลลตตะเลงพาย. เขาถงเมอวนท ๓๐ เมษายน ๒๕๖๐. สบคนไดจาก https://alilit.wordpress.com/about/